Ii. Meşrutiyet'e Tepkiler
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T.C. ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH ANABİLİM DALI Ömer DUMAN II. MEŞRUTİYET’E TEPKİLER YÜKSEK LİSANS TEZİ TEZ YÖNETİCİSİ Yrd. Doç. Dr. İskender YILMAZ ERZURUM – 2008 II I İÇİNDEKİLER ÖZET..................................................................................................................... IV ABSTRACT ............................................................................................................ V ÖNSÖZ ................................................................................................................. VI KISALTMALAR ................................................................................................. VII BİRİNCİ BÖLÜM .................................................................................................. 1 1. ABDÜLHAMİT DEVRİ VE JÖN TÜRKLERİN ORTAYA ÇIKIŞI ................ 1 1.1. I. Meşrutiyetin İlanı ve Mithat Paşanın Sürgüne Gönderilmesi ................. 1 1.2. Mithat Paşa’nın Sürgün Edilmesi .............................................................. 3 1.3. Jön Türklerin Ortaya Çıkışı ve Yükselişi ................................................... 5 1.4. İttihat ve Terakkinin Kuruluşu ................................................................... 6 1.5. II. Abdülhamit ve Jön Türkler .................................................................... 7 1.6. Ahmet Rıza ve Meşveret Gazetesi ........................................................... 10 1.7. İttihat ve Terakkinin 1895 Sonrası Faaliyetleri ........................................ 11 1.8. 1900 – 1905 Yılları Arası Faaliyetleri ..................................................... 13 1.9. Birinci Jön Türk Kongresi ........................................................................ 15 1.10. İkinci Jön Türk Kongresi ....................................................................... 17 İKİNCİBÖLÜM………………………………………...………………………..20 2. II. MEŞRUTİYET’İN İLANI’NA ETKİ EDEN FAKTÖRLER ...................... 20 2. 1 XIX. Yüzyılın Sonlarında ve XX. Yüzyılın Başlarında Osmanlı İmparatorluğunda Fikir Hareketleri .................................................................. 20 2. 2. Osmanlıcılık .............................................................................................. 21 2. 3. İslamcılık (Panislamizm) .......................................................................... 22 2. 3. 1. Abdülhamit, İslamcılık(Panislamizm) ve Hilafet ............................... 25 2. 4. Türkçülük .................................................................................................. 30 2. 5. Batıcılık ..................................................................................................... 33 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM .............................................................................................. 37 II 3. II. MEŞRUTİYETİN İLANI VE MUHALEFET HAREKETLERİ, MAKEDONYA MESELESİ ................................................................................ 37 3. 1. II. Meşrutiyetin İlanı ................................................................................. 39 3. 2. II. Meşrutiyetin İlanına Yönelik Muhalefet Hareketleri ........................... 41 3. 2. 1. Halk Muhalefeti .................................................................................. 41 3. 3. 31 Mart Vak’asını Önceleyen Siyasal ve Sosyal Olaylar .................... 46 3. 3. 1. II. Meşrutiyet’ ten hemen önce yaşananlar ......................................... 46 3. 3. 2. II. Meşrutiyet sonrası yaşananlar ........................................................ 50 3. 3. 3. 31 Mart provaları; Kör Ali Hoca İsyanı ve diğerleri........................... 51 3. 3. 4. II. Meşrutiyet’in İlânı’ndan 31 Mart’a Kadar Osmanlı Siyasal Partileri ve Basın ................................................................................................................. 54 3. 3. 5. İttihad – ı Muhammediye Cemiyeti ve faaliyetleri ............................. 66 3. 3. 6. II. Meşrutiyet ortamında siyasal cinayetler ......................................... 69 3. 3. 7. Arnavut ve Arap taburları meselesi ve Nigehbân – ı Hürriyet (Avcı) Taburu ................................................................................................................... 73 3. 3. 8. Ordu ve Siyaset ilişkisi ...................................................................... 74 3. 4. 31 Mart Vak'ası’nın Gelişimi .................................................................. 78 3. 5. İsyan Öncesinde Hükümetin Durumu ..................................................... 79 3. 6. Avcı Taburlarındaki Hareketlilik ve Askerlerin İsyanı ........................... 81 3. 7. Öldürme Vaka’ları ve Saray’ın Tutumu ................................................ 88 3. 8. Erzincan ve Erzurum’daki Olaylar......................................................... 93 3.9. Adana Olayları ......................................................................................... 97 3. 10. Hareket Ordusu ve İstanbul’un Kontrolü .............................................. 99 3. 11 Yıldız Sarayı’nın Yağma Edilmesi ve Sıkıyönetim ............................. 105 4. SİYASAL MUHALEFET ............................................................................... 109 4. 1. Osmanlı Ahrar Fırkası ........................................................................... 109 4. 2. Ahrar Fırkasının sonu ............................................................................ 111 4. 3. Hürriyet ve İtilaf Fırkası........................................................................ 111 5. BASIN MUHALEFETİ .................................................................................. 114 6. ARNAVUT MUHALEFETİ VE İTTİHAT VE TERAKKİNİN İKTİDARDAN UZAKLAŞMASI ................................................................................................ 116 7. BABI ALİ BASKINI VE MUHALEFETİN SONU ....................................... 117 III SONUÇ ............................................................................................................... 119 KAYNAKÇA ...................................................................................................... 120 EKLER ................................................................................................................ 125 ÖZGEÇMİŞ ………………………………………………………………........139 IV ÖZET YÜKSEK LİSANS TEZİ ÖMER DUMAN II. MEŞRUTİYET’E TEPKİLER Danışman: Yrd. Doç. Dr. İskender YILMAZ 2008 Sayfa: VII – 139 Jüri: Yrd. Doç. Dr. İskender YILMAZ Prof. Dr. Selçuk GÜNAY Doç. Dr. Avni GÖZÜTOK Türk demokrasi hayatında, II. Meşrutiyet’in önemi yadsınamaz. T. Zafer Tunaya bu dönemi şöyle ifade etmektedir. “Türk tarihinin siyasi bir laboratuarı görünümünde olan II. Meşrutiyet on senelik fiili ömrüne karşılık birkaç devletin tarihini dolduracak kadar siyasi ve sosyal hadiselere sahne olmuştur.” Bu çalışmanın ilk bölümünde, Sultan II. Abdülhamit’in tahta çıkışından II. Meşrutiyet’in ilanına kadar olan süreçte Jön Türklerin faaliyetleri anlatılmaya çalışılmıştır. Jön Türkler, I. Meşrutiyet’in ilanından üç ay gibi kısa bir süre sonra Meclis – i Mebusan’ın, Padişah II. Abdülhamit tarafından süresiz olarak kapatılması ile birlikte, yeniden Meşruti İdareye geçişi sağlamak için mevcut yönetime karşı muhalefet hareketleri içinde bulunmuşlardır. Çalışmanın ikinci bölümünde ise II. Meşrutiyet’in ilanına etki eden faktörler belirtilerek bu devrin önemli fikir akımları üzerinde durulmuştur. Sultan II. Abdülhamit Pan – İslamist bir politika takip etmişse de, Jön Türkler arasında “Türkçülük” akımı daha revaçtadır. Bununla birlikte Osmanlı Devleti’nin eski gücüne kavuşmasında çıkar yolun “Osmanlıcılık” ve “Batıcılık” olacağı yönünde de görüşler bu dönemde geniş halk kitleleri üzerinde etkili olmuştur. Tez çalışmasının üçüncü bölümünde ise, II. Meşrutiyet’in ilanı ve akabinde gelişen halk, basın ve siyasal muhalefetten bahsedilmiştir. Döneme ait belgeler ve hatıratlar ile bu bölüm desteklenmeye çalışılmıştır. Genel itibariyle halk muhalefetinde en önemli unsur, din olarak tespit edilmiştir. Bu önemli meseleyi siyasi partiler ve bu partilerin yayın organları konumunda bulunan gazetelerde muhalefet amaçlı kullanmışlardır. Bu durum günümüz olayları için bile geçerliliğini korumaktadır. Sonuç bölümünde ise, II. Meşrutiyet’in ilanının öncesi ve sonrasında gelişen muhalefet hareketleri bir bütün olarak ele alınmıştır. Genel bir değerlendirme ile bu bölüm sonlandırılmıştır. Kullanılan orijinal belgelerin bir bölümü ile çalışma bitirilmiştir. Tez çalışması oluştururken Başbakanlık Osmanlı Arşivlerinden orijinal belgeler kullanıldığı gibi; dönemle ilgili hatıratlardan da istifade edilmiştir. Ayrıca günümüz bilim adamlarının araştırma eserlerinden de istifade edilmiştir. Tez çalışmasıyla ilgili olarak Volkan Gazetesinden bazı yazılar kullanılmış, ancak bu dönen nüshalarını vermeyip, sadece kütüphanede çalışma olanağı tanıması nedeniyle mümkün olmamıştır. V ABSTRACT MASTER THESIS THE REACTIONS AGAINST 2 ND (SECOND) MEŞRUTİYET Ömer DUMAN Supervisor : Assist Prof. Dr. İskender YILMAZ 2008 Sayfa: VII – 139 Jury: Assist Prof. Dr. İskender YILMAZ Prof. Dr. Selçuk GÜNAY Assoc Prof. Dr. Avni GÖZÜTOK The importance of II. Meşrutiyet in Turkish democratic life can't be denied. T. Zafer Tunaya reflects this period as “As a laboraty of Turkish history, II. Meşrutiyet had witnessed social and political events which might have filled a few nations history although it lasted ten years” In the first chapter of this study, it has been aimed to show the activities of the Jon Turks in a period that