Zał ącznik nr … do Uchwały Nr ... Rady Miejskiej w W ęgorzewie z dnia ...

ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY WĘGORZEWO

CZ ĘŚĆ I UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

ZESPÓŁ AUTORSKI STUDIUM 1999: PRACOWNIA ARCHITEKTURY I URBANISTYKI s.c. Maria i Kazimierz Olchowscy

GŁÓWNY PROJEKTANT: mgr in ż. arch. Maria Olchowska Uprawnienia Urbanistyczne nr 1448/94 ZESPÓŁ AUTORSKI: dypl. ekonom. Urszula Kozakiewicz - zagadnienia społeczne i programowe mgr in ż. Helena Wróblewska techn. Kazimierz Olchowski - zagadnienia środowiska przyrodniczego mgr in ż. Adam Kufel - infrastruktura techniczna mgr in ż. Eugeniusz Kudziuk - elektroenergetyka mgr in ż. Bogdan Pawlak - zagadnienia komunikacyjne techn. Kazimierz Olchowski - rolnictwo mgr Maciej Ambrosiewicz mgr Jerzy Brzozowski dr Janusz Mackiewicz mgr Adam Żywiczy ński - ochrona zabytkowego krajobrazu kulturowego

OPRACOWANIE GRAFICZNE: Fundacja Ochrony Wielkich Jezior Mazurskich

ZESPÓŁ AUTORSKI ZMIANY STUDIUM 2015: Dr in ż. Dariusz Łaguna – kierownik zespołu Mgr in ż. Anna Michalik – główny projektant, specjalista GIS Mgr in ż. Paweł Jabło ński Mgr in ż. Karolina Zielska

2

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

SPIS TRE ŚCI

Rozdział 1. Uwarunkowania zewnętrzne rozwoju miasta i gminy Węgorzewo – polityka przestrzenna państwa ...... 4 Rozdział 2. Warunki rozwoju miasta i gminy w aspekcie rozpoznanych uwarunkowań rozwoju regionu oraz zadania służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych ...... 8 Rozdział 3. Analiza dotychczasowego przeznaczenia i zagospodarowania terenu oraz stanu ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony ...... 14 Rozdział 4. Stan środowiska, w tym stan rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, wielkości i jakości zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego ...... 21 Rozdział 5. Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej ...... 37 Rozdział 6. Uwarunkowania demograficzne i społeczne, warunki i jakości życia mieszkańców, w tym ochrona zdrowia oraz zagrożenia bezpieczeństwa ludności i jej mienia ...... 55 Rozdział 7. Stan systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym stopnia uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej, energetycznej oraz gospodarki odpadami ...... 67 Rozdział 8. Uwarunkowania wynikające ze stanu planowania przestrzennego oraz stanu prawnego gruntów ...... 75 Rozdział 9. Uwarunkowania wynikające z występowania obszarów naturalnych zagrożeń geologicznych, występowania udokumentowanych złóż kopalin oraz zasobów wód podziemnych, a także występowania terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów odrębnych ...... 77 Rozdział 10. Uwarunkowania wynikające z wymagań dotyczących ochrony przeciwpowodziowej ...... 80 Rozdział 11. Potrzeby i możliwości rozwoju gminy ...... 81

3

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Rozdział 1. Uwarunkowania zewn ętrzne rozwoju miasta i gminy Węgorzewo – polityka przestrzenna pa ństwa Uwarunkowania zewn ętrzne rozwoju, wynikaj ą z poło żenia miasta i gminy w kraju i regionie, w istniej ących i projektowanych systemach oraz układach zewn ętrznych. Ze wzgl ędu na brak planu zagospodarowania przestrzennego województwa za uwarunkowania zewn ętrzne przyj ęto informacje ze „Studium zagospodarowania przestrzennego województwa suwalskiego”, które m.in. s ą materiałami wej ściowymi do planu województwa Warmi ńsko-Mazurskiego. Informacje i wytyczne z projektu „Studium zagospodarowania przestrzennego województwa suwalskiego do Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy W ęgorzewo: W polityce pa ństwa sformułowane zostały podstawowe zasady uznane za wiod ące dla rozwoju województwa jako cało ści: • konieczno ść otwarcia na Europ ę i wykorzystanie płyn ących st ąd mo żliwo ści i korzy ści, • konieczno ść przyj ęcia we wszystkich formach działalno ści gospodarczej i przestrzennej zasady ekorozwoju zrównowa żonego rozwoju i ładu przestrzennego. Uwarunkowania ogólne wynikaj ące z przyj ętej polityki przestrzennej pa ństwa w odniesieniu do obszaru miasta i gminy okre ślaj ą rol ę obszaru w polityce przestrzennej pa ństwa. Jako podstaw ę okre ślenia uwarunkowa ń rozwoju miasta i gminy w szerszym kontek ście przyj ęto Koncepcj ę Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 uchwalon ą przez Rad ę Ministrów w 2013 r. Zgodnie z KPZK 2030 obszar gminy W ęgorzewo obj ęty jest zjawiskiem dosy ć silnej depopulacji oraz przesuni ęcia w zakresie miejsca zamieszkania na korzy ść terenów miejskich (wyludnianie si ę wsi / powi ększanie si ę miasta). Sytuacj ę w tym zakresie na tle regionu pokazuje rysunek 1. Rys. 1.

Źródło: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 – Mapa 2

Pod wzgl ędem udziału miasta i gminy w strukturze gospodarczej kraju sytuacja kształtuje si ę na przeci ętnym poziomie. W ęgorzewo nale ży do obszarów o stosunkowo niskim 4

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I poziomie nasycenia podmiotami gospodarczymi w przeliczeniu na 1000 mieszka ńców oraz najni ższym w kraju poziomie produkcji sprzedanej przemysłu w przeliczeniu na 1 mieszka ńca. Miasto W ęgorzewo nale ży do grupy najmniejszych o środków pod wzgl ędem produkcji sprzedanej przemysłu. Najbli ższymi o środkami o stosunkowo wy ższych wska źnikach w tym zakresie s ą miasta: Gi życko, Gołdap, K ętrzyn i poło żony nieco dalej Ełk. Sytuacj ę gospodarcz ą na tle regionu przedstawia rysunek 2. Rys. 2.

Źródło: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 – Mapa 7

Rekreacja oraz produkcja rolna to podstawowe funkcje gminy. Miasto W ęgorzewo okre ślane jest jako o środek administracyjno-usługowy oraz turystyczno-wypoczynkowy. W hierarchii sieci osadniczej województwa – wielofunkcyjny o środek o znaczeniu - ponadlokalnym. Szczególne preferencje dla rozwoju bazy turystyczno-wypoczynkowej oraz preferencje wynikaj ące z transgranicznego poło żenia miasta (mi ędzynarodowa wymiana handlowa, wymiana kulturalna itp.) mo żliwe s ą pod warunkiem uruchomienia przej ścia granicznego. Miasto i poło żone są w potencjalnym pasie przy śpieszonego rozwoju gospodarczego na kierunku: Gi życko - Węgorzewo - granica państwa. Na terenie miasta i gminy wyst ępuj ą obszary podwy ższonej ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego. Zasady zagospodarowania na tych obszarach winny by ć uzgodnione z Konserwatorem Przyrody i Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Pod wzgl ędem rozwoju rolnictwa jest to obszar o średniej produktywno ści towarowej zawieraj ącej si ę w przedziale 1000 – 2000 zł/ha, przy średnim wska źniku oceny jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynosz ącym 45 punktów (wg skali IUNG w Puławach). Udział u żytków rolnych w powierzchni gminy jest na jednym z ni ższych poziomów (ok. 40%). Sytuacj ę rolnictwa w gminie W ęgorzewo na tle regionu przedstawiono na rysunku 3.

5

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Rys. 3.

Źródło: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 – Mapa 8

Podstaw ą rozwoju przestrzeni gminy i miasta s ą powi ązania gospodarcze na poziomie regionalnym i krajowym. Miasto i gmina W ęgorzewo odgrywa w rozwoju gospodarczym Polski marginaln ą rol ę. Przepływy mi ędzygał ęziowe s ą prawie niezauwa żalne w skali kraju, a na terenie gminy nie jest zlokalizowana siedziba lub filia żadnego z przedsi ębiorstw zaliczanych do 500 najwi ększych w Polsce. Głównym czynnikiem stymuluj ącym rozwój obszaru s ą powiazania transportowe, przy czym nie chodzi tylko o transport drogowy, ale o powi ązania komunikacyjne w szerokim zakresie. Sytuacj ę miasta i gminy W ęgorzewo na tle krajowej polityki transportowej przedstawia rysunek 4. Rys. 4.

Źródło: Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 – Mapa 10

6

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Niestety badany obszar w polityce krajowej poło żony jest w znacznym oddaleniu od głównych korytarzy komunikacyjnych, co skutkuje utrzymywaniem si ę niekorzystnych tendencji w rozwoju gospodarczym. Oparcie powi ąza ń gospodarczych (równie ż turystycznych) obszaru tylko na transporcie kołowym nale ży uznać za niewystarczaj ące. Likwidacja linii kolejowej i brak perspektyw rozwoju w tym zakresie przynosi dodatkowe negatywne skutki dla rozwoju turystyki. Nale ży równie ż zauwa żyć, że wska źnik mi ędzygał ęziowej dost ępno ści transportowej kształtuje si ę na najni ższym w kraju poziomie.

Podsumowanie Z punktu widzenia krajowej polityki przestrzennej obszar miasta i gminy W ęgorzewo ma marginalne znaczenie. W najbli ższych latach (perspektywa 2030) nie przewiduje si ę na tym terenie lub w bezpo średnim s ąsiedztwie inwestycji publicznych wynikaj ących z polityki pa ństwa. W uj ęciu syntetycznym mo żna stwierdzi ć, że najwa żniejsze korytarze komunikacyjne oraz infrastrukturalne (wyznaczone na poziomie krajowym) zlokalizowane s ą wzdłu ż granicy wschodniej i zachodniej województwa, w układzie południkowym i nie dotycz ą obszaru miasta i gminy W ęgorzewo. Centralna cz ęść województwa bazuje na relacjach (promienistych) Warszawa – , co równie ż pozostawia badany obszar poza zasi ęgiem oddziaływania głównych przepływów mi ędzygał ęziowych.

7

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Rozdział 2. Warunki rozwoju miasta i gminy w aspekcie rozpoznanych uwarunkowa ń rozwoju regionu oraz zadania słu żą ce realizacji ponadlokalnych celów publicznych

Polityka regionalna warunkuj ąca sposób realizacji polityki przestrzennej na poziomie gminy okre ślona została w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego, który został uchwalony przez Sejmik Województwa Warmi ńsko- Mazurskiego w dniu 27 maja 2015 roku. Poni żej przedstawiono istotne dla miasta i gminy Węgorzewo zasady polityki przestrzennej województwa. 1) W zakresie środowiska przyrodniczego i kulturowego: a) ochrona ró żnorodno ści biologicznej, uzasadniona konieczno ści ą zachowania, wzmacniania oraz odbudowy funkcji ekosystemów i usług ekosystemowych, maj ących zasadnicze znaczenie dla funkcjonowania społecze ństw, b) ochrona cennych krajobrazów województwa warmi ńsko-mazurskiego przed przekształceniem i degradacj ą, c) zrównowa żone wykorzystanie zasobów regionu, d) systemowa edukacja ekologiczna społecze ństwa, wa żna dla uzyskania społecznej akceptacji polityki rozwoju przestrzennego, e) ochron ę przed zagro żeniami, w tym przystosowanie zagospodarowania do zmian klimatu. f) ustanowione przyrodnicze obszary i obiekty chronione: • rezerwaty przyrody, • obszary chronionego krajobrazu, strefy ochronne wokół jezior, • użytki ekologiczne, • strefy ciszy na jeziorach i terenach do nich przyległych, • lasy ochronne, • pomniki przyrody (drzewa). g) projektowane obszary chronione: • nowy rezerwat przyrody, • powi ększenie rezerwatu istniej ącego (Siedmiu Wysp), • sie ć ekologiczna EKONET . h) miasto i gmina poło żone w obszarze ochronnym Głównego Zbiornika Wód Podziemnych, i) wyst ępowanie licznych obiektów obj ętych ochron ą konserwatorsk ą, wymagaj ących przywrócenia atrakcyjno ści poprzez ich uporz ądkowanie i zagospodarowanie w porozumieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.

2) W zakresie rozwoju sieci osadniczej: a) miasto W ęgorzewo zaliczone zostało w hierarchii sieci osadniczej do o środków lokalnych II rz ędu, b) wspomaganie rozwoju o środków lokalnych, w tym przeciwdziałanie ich degradacji, nast ępowa ć b ędzie poprzez: • wprowadzenie działa ń wspomagaj ących obszary miejskie o najni ższym poziomie dost ępu do dóbr i usług warunkuj ących mo żliwo ści rozwoju, • rewitalizacj ę obszarów miejskich zdegradowanych społecznie, ekonomicznie i fizycznie, • koncentracj ę funkcji gospodarczych i usługowych, równie ż dla potrzeb obsługi

8

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

obszarów wiejskich, • potencjał usługowy i gospodarczy tych o środków powinien rozwija ć si ę w zakresie: ₋ centrów obsługi, w tym usług publicznych podstawowych i średniego rz ędu, w szczególnych przypadkach w standardzie usług powiatowych, ₋ centrów tworzenia funkcji pozarolniczych, ₋ pełnienia funkcji inkubatorów przedsi ęwzi ęć aktywizuj ących obszary wiejskie. 3) W zakresie turystyki i wypoczynku: a) bardzo du ża atrakcyjno ść turystyczno-wypoczynkowa podyktowana poło żeniem w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich, b) turystyka i wypoczynek powinny by ć jednym z podstawowych elementów rozwoju miasta i gminy W ęgorzewo i aby to osi ągn ąć nale ży: • okre śli ć chłonno ść i pojemno ść terenów predysponowanych do rozwoju turystyki i wypoczynku, • podnie ść standard wyposa żenia istniej ących obiektów turystyczno- wypoczynkowych, zarówno całorocznych jak i sezonowych oraz budowa ć nowe obiekty o standardzie odpowiadaj ącym normom europejskim, • ograniczy ć presj ę zabudowy letniskowej na tereny o wysokiej atrakcyjno ści turystycznej, lokalizuj ąc j ą głównie w obr ębie istniej ącej zabudowy wiejskiej z mo żliwo ści ą powszechnego dost ępu do brzegów jezior, poprzez wyznaczenie publicznych k ąpielisk, • przygotowywa ć fachowe kadry do obsługi ruchu turystycznego krajowego i mi ędzynarodowego, • miasto W ęgorzewo - ośrodek koncentracji oraz rozrz ądu i obsługi ruchu turystycznego z dostatecznie rozbudowan ą baz ą noclegow ą, żywieniow ą i usługow ą (biura obsługi, biura podróży) oraz szerokim wachlarzem usług okołoturystycznych (obiekty słu żby zdrowia, telekomunikacji, kantory itp.) • na obszarze gminy - rozwój turystyki kwalifikowanej w ędrówkowej, w ędrownej wodnej, je ździectwa, my ślistwa, z mo żliwo ści ą uzupełnienia o rozwój wypoczynku stacjonarnego na bazie agroturystyki, • rozwój turystyki rowerowej, dla której zaprojektowano ście żki rowerowe o znaczeniu: mi ędzynarodowym, mi ędzyregionalnym i regionalnym, z głównym punktem obsługi ruchu rowerowego w W ęgorzewie i punktem uzupełniaj ącym we wsi . c) zwi ększenie znaczenia dróg wodnych poprzez m.in: rozwijanie koncepcji drogi wodnej ł ącz ącej Wielkie Jeziora Mazurskie z Kanałem Augustowskim, uzyskanie poł ączenia z systemem europejskich dróg wodnych poprzez drog ę wodn ą E70, d) rozwój turystyki kwalifikowanej wodnej (m.in: żeglarstwo, kajakarstwo, surfing, pływanie, w ędkowanie, nurkowanie, bojery, ice-surfing), e) „eventowej” (festiwalowa, fanoturystyka) w miastach z wydarzeniami i imprezami artystycznymi, kulturalnymi, sportowymi, rozrywkowymi o znaczeniu ponadregionalnym, f) rozwój turystyki w miastach turystycznych (potencjalnych resortach), wyró żniaj ących si ę uznan ą pozycj ą w kraju, atrakcyjno ści ą turystyczn ą, poziomem i wielko ści ą zagospodarowania turystycznego, intensywno ści ą ruchu turystycznego, ofert ą i mo żliwo ści ą realizowania wielu rodzajów i form turystyki, szczególnie w oparciu o mark ę i potencjał obszaru Wielkich Jezior Mazurskich, g) wzmacnianie o środków obsługi ruchu turystycznego o znaczeniu regionalnym. Zasady realizacji polityki przestrzennej województwa w zakresie turystyki przedstawiono 9

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I na rysunku 5. Wyra źnie zaznaczone zostały korzy ści płyn ące z poło żenia gminy Węgorzewo na szlaku Wielkich Jezior Mazurskich. Zwraca równie ż uwag ę potencjał terenu ze wzgl ędu na poło żenie w strefie przygranicznej. Rys. 5.

Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Warmi ńsko – Mazurskiego 2015 (mapa 29)

Rozbudowa przej ścia granicznego z Obwodem Kaliningradzkim pod k ątem obsługi ruchu turystycznego powinna sta ć si ę jednym z priorytetów w polityce przestrzennej samorz ądu. Pozwoli to na aktywizacj ę obszaru ze wzgl ędu na mo żliwy dopływ klientów zagranicznych. Uwag ę zwraca równie ż niewykorzystany potencjał poł ączenia Wielkich Jezior Mazurskich poprzez Kanał Mazurski z dorzeczem rzeki Pregoła, a tak że biegn ący wzdłu ż północnej granicy szlak rowerowy o randze mi ędzyregionalnej.

4) W zakresie rolnictwa i le śnictwa: • uwzgl ędnienie ekorozwoju w działaniach zmierzaj ących do wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej, • wspieranie działa ń zmierzaj ących do wielokierunkowego rozwoju rolnictwa, rozwoju bazy przetwórczej i magazynowej, ł ączenie produkcji rolnej z przetwórstwem i agroturystyk ą, • uwzgl ędnienie mo żliwo ści trwałego zagospodarowania zasobów Agencji Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa, • wykorzystanie warunków naturalnych do rozwoju hodowli ryb, z uwzgl ędnieniem przetwórstwa, • zalesienie gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa ze szczególnym uwzgl ędnieniem granicy polno-le śnej, • uwzgl ędnienie funkcji lasów zgodnie z operatem urz ądzeniowo-le śnym gospodarstwa le śnego, • ochrona gruntów le śnych przed zmian ą funkcji na niele śną, • dla realizacji powszechnego udost ępniania lasów społecze ństwu wskazane jest wyposa żenie ich w niezb ędne elementy zagospodarowania turystycznego i rekreacyjnego oraz edukacji ekologicznej (tzw. ście żki dydaktyczne), 10

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

• utrzymanie wysokiej sprawno ści systemów urz ądze ń odwadniaj ących i melioracyjnych, • racjonalne wspieranie działa ń zwi ązanych z produkcj ą biomasy, biopaliw i biokomponentów wykorzystywanych, jako alternatywne źródło energii z zachowaniem zasad dotycz ących ochrony produkcji ro ślinnej i zwierz ęcej i optymalnego wykorzystania potencjału rolniczej przestrzeni produkcyjnej, • umo żliwienie zalesiania gruntów tworz ących korytarze ekologiczne dla zwierz ąt, szczególnie wzdłu ż cieków wodnych i brzegów zbiorników wodnych, • w trakcie projektowania i wykonywania modernizacji dróg postuluje si ę uwzgl ędnienie potrzeb tworzenia przej ść dla zwierz ąt, • wzmacnianie rozwoju rolnictwa ekologicznego.

5) W zakresie układu transportowego i infrastruktury technicznej: • modernizacja drogi krajowej nr 63 Gi życko - Węgorzewo - Granica Pa ństwa wraz z budow ą obej ścia miasta W ęgorzewa, • modernizacja dróg wojewódzkich nr 650 W ęgorzewo - Kętrzyn i nr 650 Węgorzewo - Gołdap, • modernizacja dróg powiatowych i gminnych, • modernizacja ulic miejskich w W ęgorzewie, • przebudowa drogowego przej ścia granicznego Perły - Kryłowo, • rozwi ązanie gospodarki wodno-ściekowej na obszarze gminy, • poprawa gospodarki odpadami, • budowa linii elektroenergetycznej 110 kV relacji Węgorzewo – Kętrzyn. W zakresie lokalizacji inwestycji o znaczeniu ponadlokalnym dotycz ących komunikacji i infrastruktury technicznej w polityce przestrzennej na poziomie regionalnym zaszły istotne zmiany. Droga krajowa nr 63 wpisana została w programie inwestycji w sposób do ść ogólny, razem z innymi drogami krajowymi. Nie mówi si ę nic o budowie obwodnicy miasta Węgorzewo (nale ży rozwa żyć rozwi ązanie o skali lokalnej). Jako zadanie publiczne o skali ponadlokalnej wpisane zostały równie ż trasy rowerowe w Polsce Wschodniej z perspektyw ą realizacji 2014 – 2039. W zakresie infrastruktury technicznej jako cel publiczny wskazano tylko modernizacj ę linii 110kV W ęgorzewo – Wronki oraz realizacj ę sieci szerokopasmowej Polski Wschodniej. Schemat programów realizacji inwestycji celu publicznego o skali ponadlokalnej (komunikacja i infrastruktura) przedstawiono na rysunkach 6 i 7.

Rys. 6

11

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Warmi ńsko – Mazurskiego 2015 (mapa 54)

Rys. 7.

Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Warmi ńsko – Mazurskiego 2015 (mapa 55)

Miasto i gmina W ęgorzewo ze wzgl ędu na warunki lokalizacji nie jest priorytetowym obszarem z punktu widzenia regionalnej polityki przestrzennej. Jedynie w zakresie rozwoju turystyki zauwa żalna jest rola W ęgorzewa, za czym nie id ą niestety konkretne programy wsparcia. W aktualnym planie zagospodarowania przestrzennego województwa warmi ńsko- 12

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I mazurskiego zostały wymienione inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, które b ędą realizowane równie ż w gminie miejsko-wiejskiej W ęgorzewo. W ramach inwestycji z zakresu infrastruktury komunikacyjnej została wymieniona rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 650 na odcinku Srokowo – Węgorzewo do skrzy żowania z drog ą krajow ą nr 63 oraz odcinek W ęgorzewo – Banie Mazurskie. Drug ą inwestycj ą (obejmuj ącą cz ęść województwa warmi ńsko-mazurskiego) s ą trasy rowerowe w Polsce Wschodniej. Zamierzenia inwestycyjne zwi ązane z infrastruktur ą techniczn ą dotycz ą modernizacji linii 110 KV W ęgorzewo – Wronki.

O mo żliwo ściach rozwoju gminy W ęgorzewo stanowi zarówno rola regionu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich w strukturze przestrzenno-gospodarczej kraju jak równie ż rola i miejsce gminy w strukturze tego regionu. Pod wzgl ędem fizyczno-geograficznym obszar gminy nale ży do dwóch jednostek. Południow ą cz ęść obejmuje Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, za ś północn ą – Kraina Węgorapy, która jest naturalnym obni żeniem Wielkich Jezior Mazurskich. Region ten charakteryzuje si ę: • bardzo wysokimi walorami środowiska przyrodniczego (du ży udział jezior i lasów) i bardzo niskim stopniem ska żeń środowiska. Wobec du żego udziału w kraju terenów ekologicznie zdegradowanych stwarza to szans ę na rozwój turystyki i stanowi cech ę sprzyjaj ącą pozyskiwaniu inwestorów, • niskim stopniem urbanizacji i uprzemysłowienia oraz du żym znaczeniem funkcji rolniczej wpływa na mo żliwo ść powstawania – komasowania produkcji rolniczej wytwarzaj ącej produkty wysokiej jako ści, czyste ekologicznie maj ące szans ę zbytu na rynku krajowym i zagranicznym, • bardzo du żym wska źnikiem bezrobocia w miastach oraz wysokim stopniem ukrytego bezrobocia gospodarstw rolnych. Powoduje to konieczno ść tworzenia nowych miejsc pracy w sektorze wytwórczo ści i usług w miastach jak i na wsi, • poło żeniem przygranicznym, co przy rozbudowie systemu komunikacyjnego i stworzeniem przej ścia granicznego, mo że by ć szans ą na o żywienie ekonomiczne, poprzez obsług ę transportu mi ędzynarodowego, wymian ę handlow ą i obsług ę ruchu turystycznego z rosyjskim Obwodem Kaliningradzkim, Litw ą i Białorusi ą, • du żym udziałem gleb klasy bonitacyjnej IIIb i IVa, stosunkowo wysokim wska źnikiem waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej, • du żym udziałem trwałych u żytków zielonych stanowi ących baz ę paszow ą do rozwoju rolnictwa, • du żymi zasobami gruntów do zagospodarowania po byłych PGR, stwarzaj ącymi mo żliwo ść poprawy struktury obszarowej rozdrobnionych obecnie gospodarstw indywidualnych przez zagospodarowanie zasobów Agencji Nieruchomo ści Rolnych Agencji Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa, • du żymi powierzchniami wód otwartych wskazuj ącymi na mo żliwo ści rozwoju hodowli ryb. W Krainie Wielkich Jezior Mazurskich gmina W ęgorzewo charakteryzuje si ę wysokimi walorami środowiska przyrodniczego z du żym udziałem powierzchni prawnie chronionych. Przes ądza to o ograniczonych mo żliwo ściach wzrostu działalno ści produkcyjnych. Jednocze śnie stwarza szans ę na rozwój usług turystycznych, przy zagospodarowaniu terenu uwzgl ędniaj ącym potrzeby ochrony oraz potrzeby podniesienia atrakcyjno ści obszaru dla turystyki. Wysokie walory środowiska mog ą sta ć si ę podstaw ą do o żywienia ekonomicznego gminy.

13

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Rozdział 3. Analiza dotychczasowego przeznaczenia i zagospodarowania terenu oraz stanu ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony

3.1. Analiza istniej ącej zabudowy i zagospodarowania terenu

Charakterystyka zagospodarowania terenu gminy W ęgorzewo przeprowadzona została na podstawie dost ępnych dokumentów i materiałów takich jak: obowi ązuj ące Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i Gminy W ęgorzewo, Plan Rozwoju Lokalnego, Strategia Rozwoju Miasta i Gminy W ęgorzewo oraz dokumenty i opracowania o charakterze naukowym i popularnonaukowym. Pozyskane w ten sposób źródła danych były weryfikowane podczas licznych wizji terenowych tak, aby jak najwierniej odda ć obraz istniej ącego na terenie gminy stanu zagospodarowania. Rzetelna charakterystyka zabudowy i zagospodarowania terenu jest niezwykle istotna ze wzgl ędu na wyznaczanie kierunków rozwoju poszczególnych funkcji oraz kształtowanie nowej zabudowy. Gmina W ęgorzewo jest gmin ą przyrodniczo-rolnicz ą. Ponad połow ę jej terenu stanowi ą grunty orne. Ponadto gmina ma du ży potencjał turystyczny. O wysokich walorach krajobrazowych świadczy udział lasów i jezior w powierzchni ogólnej. Podejmuj ąc prób ę charakterystyki zabudowy na terenie miasta i gminy W ęgorzewa, wyznaczono grupy obiektów jednorodnych pod wzgl ędem pełnionej funkcji i architektury budynków czy wska źników kształtowania zabudowy. Pierwsz ą wydzielon ą grup ą jest zabudowa mieszkaniowa. Do grupy tej zaliczono obiekty zabudowy mieszkaniowej wiejskiej (jednorodzinnej i zagrodowej), podmiejskiej oraz zabudowy miejskiej (wielorodzinnej i jednorodzinnej). W grupie zabudowy usługowej wyró żniono budynki handlowe, rekreacji zbiorowej, rekreacji indywidualnej, obsługi rolnictwa, a tak że budynki usług publicznych jak, ko ścioły, remizy stra żackie, szkoły i inne. Z zabudowy przemysłowej wyodr ębniono obiekty przemysłu przetwórczego. Ostatni ą grup ą charakterystyczn ą dla terenu gminy jest zabudowa zwi ązana z obsług ą rolnictwa, do której zaliczono wyst ępuj ące fermy hodowlane.

3.1.1. Charakterystyka zabudowy wiejskiej wyst ępuj ącej na terenie gminy Węgorzewo

Dominuj ącym typem zabudowy wiejskiej na terenie gminy W ęgorzewo była do niedawna zabudowa zwi ązana z prowadzonym gospodarstw wiejskim, zlokalizowanym w ramach zwartej zabudowy wsi oraz, co charakterystyczne dla terenów Mazur, jako rozproszona zabudowa kolonijna. Zabudowa siedliskowa zwi ązana z produkcj ą rolnicz ą tworzona była najcz ęś ciej wokół prostok ątnego podwórza o średniej powierzchni ok. 2000 m 2. Siedliska poło żone w granicach zwartej zabudowy wsi zajmuj ą nieco mniejsz ą powierzchni ę i sąsiaduj ą bezpo średnio z zabudow ą typowo mieszkaniow ą, która pojawiła si ę nieco pó źniej w wyniku dywersyfikacji dochodów ludno ści wiejskiej. W ostatnim okresie zabudowa cz ęś ci wsi gminy W ęgorzewo (np. Ogonki, Kal) uległa zdecydowanym przekształceniom uzyskuj ąc charakter typowo rekreacyjny (turystyczny). Znaczna cz ęść gruntów rolnych została podzielona i przeznaczona na cele zabudowy turystycznej i towarzysz ącej jej zabudowy usługowej. Uzupełnienie zabudowy wiejskiej w cz ęś ci wsi stanowi ą budynki po dawnych pa ństwowych gospodarstwach rolnych. W niektórych wsiach bezpo średnio z zabudow ą mieszkaniow ą s ąsiaduje zabudowa hodowlana (np. Czerwony Dwór).

14

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Charakterystyka układów ruralistycznych Przewa żaj ącą form ą ruralistyczn ą w osadnictwie gminy W ęgorzewo były wsie typu ulicówki, które pó źniej w wyniku rozbudowy przekształciły si ę w układy wielodro żne, a tak że rz ędówki wyst ępuj ące najcz ęś ciej wzdłu ż brzegu jezior. Nie wyst ępuj ą natomiast charakterystyczne dla regionu mazurskiego owalnice. Oba typy charakteryzowały si ę zwarto ści ą i regularno ści ą zabudowy. Składały si ę z 20-40 gospodarstw, a ich cech ą charakterystyczn ą było to, że działki przeznaczone pod zabudow ę były wydzielane z pól uprawnych (na zapleczu zabudowy rozpoczynały si ę pola uprawne). W pó źniejszym czasie w środku lokalizowano ko ścioły, szkoły, sklepy i remizy stra żackie. Z czasem, w wyniku rozbudowy pierwotny charakter zało żenia ulegał zniekształceniom. Do typowych, dosy ć dobrze zachowanych przykładów wsi ulicowej w gminie W ęgorzewo mo żna zaliczy ć: W ęgielsztyn i Stawki, a do przykładów wsi rz ędowej: Kal i Przysta ń. W obu typach wsi najcz ęś ciej zagrody ł ączyły si ę bezpo średnio z polami. Z czasem pomi ędzy zabudow ą zagrodow ą pojawiła si ę zabudowa o innej funkcji: mieszkaniowa, turystyczna (letniskowa) i usługowa, a układ ulicowy (rz ędowy) przekształcił si ę w układ wielodro żny. Przykładem takich przekształce ń s ą wsie: , i Ogonki. W wyniku rozlu źnienia planów ruralistycznych powstawały wsie w zabudowie kolonijnej. Siedliska lokowane s ą w środku gruntów rolnych na stosunkowo du żych areałach. Charakterystyczne dla tego układu jest to, że do ka żdego gospodarstwa prowadziła oddzielna droga dojazdowa z drogi głównej i nie stosowano linii zabudowy. Przykładem układu kolonijnego jest Karłowo. Charakterystyczn ą cech ą układów ruralistycznych w gminie W ęgorzewo jest brak placu wiejskiego. Tylko w niektórych wsiach pozostały (najcz ęś ciej niezagospodarowane) pozostało ści dawnych zało żeń. Przykładem w tym zakresie mo że by ć wie ś Radzieje lub wie ś . Na rysunku 8. przedstawiono przykłady wyst ępuj ących na terenie gminy W ęgorzewo podstawowych układów ruralistycznych. Rys. 8.

Węgielsztyn (ulicówka) Kal (rz ędówka) Guja (wielodro żnica)

Charakterystyka zespołów zagrodowych W XIX w. zauwa żalna była przebudowa starych układów nie tylko zagród, ale i poszczególnych budynków. Zmienił si ę kształt i wielko ść działki siedliskowej, która przybierała form ę regularnego prostok ąta o proporcjach 3:4 i średniej powierzchni ok. 2 tys. m2. Charakterystyczna dla Mazur była odległo ść pomi ędzy siedliskami wynosz ąca średnio 50 – 700 m, wynikaj ąca przede wszystkim ze średniej wielko ści gospodarstwa rolnego. Lokalizacja siedlisk wzgl ędem siebie zaburzona była występowaniem naturalnych form terenowych, najcz ęś ciej w postaci lasów i jezior. W skład siedliska wchodziły zabudowania z podwórzem, drogi dojazdowe, a tak że wi ększe sady, ogrody warzywne i kwiatowe czy przyzagrodowe pa śniki i wygony dla zwierz ąt. Przej ście w system 15

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I indywidualnej hodowli wpłyn ęło na wytyczenie w ka żdej nowej zagrodzie małego pa śnika. Dom stawiano frontem lub szczytem do drogi, stodoł ę naprzeciw domu, a po obu stronach czworoboku stawiano zazwyczaj budynki inwentarskie. W zabudowie wyró żni ć mo żna było układ szczytowy – z budynkiem mieszkalnym zorientowanym kalenic ą prostopadle do drogi dojazdowej oraz frontowy (kalenicowy) – z budynkiem mieszkalnym zorientowanym kalenic ą równolegle do drogi dojazdowej. Nowe budynki mieszkalne murowano z cegły, budynki gospodarcze cz ęsto były murowane z u życiem kamienia. W zwi ązku z nowymi materiałami u żywanymi do wznoszenia obiektów, budownictwo drewniane zacz ęło zanika ć. Przykłady zabudowy zagrodowej w gminie W ęgorzewo pokazano na rysunku 9.

Rys. 9.

obr ęb Guja obr ęb obr ęb Brzozowo

Charakterystyka poszczególnych budynków w gospodarstwach Dom mieszkalny wyst ępuj ący w tradycyjnej zabudowie wiejskiej murowany był z czerwonej cegły licowanej. Budynek o proporcjach ścian szczytowej do frontowej wynosz ących najcz ęś ciej 3:5 wznoszony był na kamiennych fundamentach. Długo ść ściany frontowej dochodziła do 8,5m. Parterowy budynek z poddaszem u żytkowym, przykryty dachem dwuspadowym o symetrycznym k ącie nachylenia połaci zawartym w przedziale 40-45°. Pokrycie dachu stanowiła czerwona dachówka ceramiczna (lokalny materiał budowlany). Okapy dachowe wysuni ęte były poza brył ę budynku. Powierzchnia zabudowy budynku nie przekraczała 100m 2, a wysoko ść 8m. Na wysoko ści stropu nad parterem budynek opasany był przez gzyms na pół cegły. Ściana frontowa była zazwyczaj pi ęcioosiowa z otworem drzwiowym w osi budynku, wzbogacona płytkim (ok. 0,5m) ryzalitem, w którym na poziomie poddasza zlokalizowana była jedno lub dwuosiowa wystawka. Elewacja tylna analogiczna do frontowej, jednak bez wystawki. Ściany szczytowe równie ż były kształtowane symetrycznie. W kondygnacji parteru umieszczano dwa okna, na poddaszu jedno lub dwa okna du że oraz dwa małe. W przypadku, kiedy okna nie były konieczne, w ich miejscu stosowano blendy. Same okna charakteryzowały si ę proporcj ą szeroko ści do wysoko ści wynosz ącą 2:3. W zabudowie wiejskiej powszechnie wyst ępowały budynki mieszkalne tynkowane. Konstrukcja obiektu, a tak że jego proporcje i gabaryty analogiczne s ą do budynków murowanych. Ściana szczytowa dochodzi do 8m długo ści, a k ąt nachylenia połaci dachowych wynosi ok. 45°. Okapy dachu wyst ępuj ą o ponad 0,3m poza ścian ę szczytow ą budynku. Budynki pokryte szarym tynkiem. W odró żnieniu od zabudowy warmi ńskiej, zabudowa mazurska cechowała si ę ubogim zdobnictwem w postaci detalu architektonicznego. Rzadko wyst ępowały ganki drewniane, ozdobne o ście ża drzwi lub okien, a tak że zwieńczenia połaci dachowych (pazdur lub wiatrownice). Przykłady zabudowy mazurskiej na terenie gminy W ęgorzewo pokazano na rysunku 10. Rys. 10.

16

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

wie ś Trygort wie ś Kal wie ś Ma ćki

Budynki inwentarskie na parterze zawieraj ą pomieszczenia dla zwierz ąt, poddasze natomiast wykorzystywane jest na gromadzenie paszy. Ściany parteru murowane zazwyczaj z cegły, czasami z kamienia. Ścianka kolankowa i ściana szczytowa poddasza zazwyczaj drewniana. Dachy o nachyleniu płaci ok. 45° kryte dachówk ą ceramiczn ą. Wysoko ść budynków nie przekracza 12m, za ś powierzchnia zabudowy 140m. Stodoły wyst ępuj ące na terenie gminy wznoszone były w konstrukcji drewnianej, czasem wypełniane czerwon ą cegł ą ceramiczn ą – mur pruski. Wysoko ść budynków nie przekracza 12 m, a powierzchnia zabudowy 200m. Dach o nachyleniu połaci zawartym w przedziale 35-45° kryty czerwon ą dachówk ą ceramiczn ą. Tylko zabudowania folwarczne (np. , Ma ćki) były znacznie wi ększe i mie ściły wi ęcej funkcji. Przykłady zabudowy mazurskiej na terenie gminy W ęgorzewo pokazano na rysunku 11. Rys. 11.

wie ś Perły wieś wie ś Ma ćki

3.1.2. Charakterystyka zabudowy podmiejskiej

Ze wzgl ędu na poło żenie gminy w otoczeniu miasta powiatowego – Węgorzewa, kolejn ą charakterystyczn ą grup ą zabudowy odcinaj ącą si ę od pozostałej jest zabudowa podmiejska wyst ępuj ąca w takich miejscowo ściach jak Ogonki, , Trygort, Kal. Nale ży zauwa żyć, i ż zabudowa w owych miejscowo ściach nie wykształciła si ę w zwi ązku z przekształceniami terenów wiejskich. W znacznym stopniu jest to zabudowa powstała na potrzeby osób pracuj ących w W ęgorzewie, ale poszukuj ących terenów pod zabudow ę mieszkaniow ą jednorodzinn ą poza miastem. Wyra źnie zauwa żalna jest relacja pomi ędzy odległo ści ą od granic administracyjnych miasta a form ą i intensywno ści ą zabudowy mieszkaniowej. W Kolonii Rybackiej zlokalizowanych na granicy pomi ędzy gminami zabudowa niewiele ró żni si ę od zabudowy na obrze żach miasta. Zazwyczaj dostrzec mo żna trzy typy zabudowy: • poniemieckie budynki dwukondygnacyjne z poddaszem u żytkowym o wysoko ści nieprzekraczaj ącej 10m. Powierzchnia zabudowy takich budynków nie jest wi ększa ni ż 80m2, dachy dwuspadowe o k ącie nachylenia połaci dachowych zawartym w przedziale 40-55º kryte czerwon ą dachówk ą ceramiczn ą, budynki zorientowane 17

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

kalenic ą równolegle do drogi (najcz ęś ciej obiekty zostały przez nowych wła ścicieli otynkowane i pomalowane, jednak zdarzaj ą si ę obiekty z tradycyjn ą elewacj ą wymurowan ą z czerwonej cegły), • budynki nowo powstałe, w przypadku których trudno jest okre śli ć dominuj ący styl architektoniczny - wysoko ść nowo wznoszonych budynków nie przekracza 10m, w które zalicza si ę parter oraz u żytkowe poddasze, dominuj ą dachy dwuspadowe o kącie nachylenia połaci z przedziału od 40 do 50º kryte dachówk ą ceramiczn ą lub materiałami podobnymi, powierzchnia zabudowy nowopowstałych budynków mieszkalnych nie przekracza 120m 2 (w śród wi ększo ści nowych budynków widoczna jest tendencja stosowania jasnej, be żowej kolorystyki elewacji wzbogaconej detalami wykonanymi z kamienia, stali, drewna). Zabudowa podmiejska, a w szczególno ści w Kolonii Rybackiej i w Kalu na tyle jest podobna do zabudowy obrze ży miasta W ęgorzewo, że trudno jest wskaza ć granic ę pomi ędzy miastem, a jednostk ą wiejsk ą. Na terenie gminy w niewielkim stopniu wyst ępuje zabudowa wielorodzinna poza granicami miasta W ęgorzewo. Praktycznie s ą to pozostało ści dawnych niewielkich osiedli pa ństwowych gospodarstw rolnych, które z punktu widzenia kształtowania ładu przestrzennego maj ą marginalne znaczenie na terenach wiejskich. Przykłady zabudowy podmiejskiej jednorodzinnej pokazano na rysunku 12.

Rys. 12.

wie ś Kolonia Rybacka wie ś Kal wie ś Ogonki

3.1.3 Charakterystyka pozostałych budynków wyst ępuj ących na terenie gminy Węgorzewo

Na terenie gminy wyst ępuj ą małe obiekty handlowe – wiejskie sklepy spo żywczo- przemysłowe, cz ęsto poł ączone ze świetlic ą. Niewielka skala prowadzonej działalno ści gospodarczej wpływa na gabaryty budynków, w jakich jest prowadzona. Obiekty handlowe wyst ępuj ące na terenie gminy, to najcz ęś ciej zaadaptowane budynki poniemieckie, cz ęsto ze śladami dawnego detalu architektonicznego, jak np. budynek w Trygorcie. Rzadziej spotykane s ą inne budynki usługowe. Budynki produkcyjne najcz ęś ciej zwi ązane s ą z produkcj ą tartaczn ą, jak np. budynki Tartaku w Kolonii Rybackiej lub budynki fermy drobiu w Czerwonym Dworze. Z punktu widzenia ładu przestrzennego zawsze stanowi ą problem w zagospodarowaniu terenów wiejskich. Cz ęsto prowadz ą te ż do powstawania konfliktów społecznych ze wzgl ędu na swoj ą uci ąż liwo ść dla środowiska (np. kurniki w Czerwonym Dworze). Placówki edukacyjne na terenie gminy cz ęsto lokalizowane s ą jeszcze w tradycyjnych budynkach (murowane z czerwonej cegły ceramicznej). Kształtem i proporcjami zbli żone do tradycyjnych budynków mieszkalnych. Lokalizowane cz ęsto w centralnej cz ęś ci wsi. Nowe obiekty s ą otynkowane, a w ich bliskim s ąsiedztwie zlokalizowane s ą boiska sportowe. Zabudowa usług publicznych stanowi wa żny element zagospodarowania wsi. Obiekty

18

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I takie jak, świetlice, ko ścioły, siedziby Ochotniczej Stra ży Po żarnej powinny by ć łatwo dost ępne dla ogółu mieszka ńców, dlatego te ż lokalizowane s ą w centrum wsi. Przykłady usługowe, handlowej i publicznej pokazano na rysunku 13. Rys.13.

wie ś Trygort wie ś Perły wie ś Ogonki

3.2. Stan ładu przestrzennego

Poprzez sformułowanie ład przestrzenny nale ży rozumie ć takie ukształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijn ą cało ść oraz uwzgl ędnia w uporz ądkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczno-gospodarcze, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno-estetyczne. W trzech kierunkach od miasta W ęgorzewa rozwin ęły si ę wsie, które pod wzgl ędem charakteru zabudowy oraz przemieszania funkcji przyj ęły charakter podmiejskich dzielnic mieszkaniowych: Kolonia Rybacka, Ogonki, Kal i w niewielkim stopniu Trygort. W zwi ązku z tym zmienia si ę równie ż rodzaj i struktura zabudowy. Tereny te z racji blisko ści miasta i presji inwestycyjnej posiadaj ą dobr ą infrastruktur ę techniczn ą, uzbrojone s ą w podstawowe sieci takie jakie woda i kanalizacja sanitarna. W pozostałej cz ęś ci gminy zaobserwowano pewne oznaki „wymierania” poszczególnych miejscowo ści, szczególnie w terenach o mniejszym potencjale turystycznym. Ale nawet wsie poło żone w s ąsiedztwie atrakcyjnych terenów turystycznych, jak np. Sztynort, czy Str ęgiel pozostaj ą w pewnym u śpieniu inwestycyjnym. Stara tkanka architektoniczna ulega powolnej degradacji, najcz ęś ciej z braku odpowiednich remontów, a nowe budynki stylem architektonicznym odbiegaj ą od regionalnej tradycji budowlanej oraz od standardów nowoczesnego budownictwa. Stan ładu przestrzennego gminy jest charakterystyczny dla całego województwa, a nawet niektórych regionów kraju. Wynika on z nawarstwiania współczesnej zabudowy w tkank ę lub s ąsiedztwo zabudowy tradycyjnej. Odr ębnym problemem jest powstawanie skupisk czy pojedynczych siedlisk w oddaleniu od istniej ącej zabudowy. Przeciwdziałanie tym niekorzystnym zjawiskom jest bardzo trudne ze wzgl ędu na uwarunkowania prawne uznaj ące prawo własno ści gruntów za element podstawowy. Nie kwestionuj ąc tego prawa nale ży zauwa żyć, że pochodn ą tego stanu rzeczy s ą granice i kształt działki, które w przewa żaj ącej wi ększo ści s ą wynikiem przypadkowego podziału gruntów rolnych zapewniaj ących dojazd o szeroko ści od 4 do 6m. Grunty te z czasem staj ą si ę gruntami „budowlanymi” bez zapewnienia podstawowych parametrów urbanistycznych. Podstawowym wyznacznikiem poprawy ładu przestrzennego s ą miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, jednak że bardzo cz ęsto rezygnuj ące z ustalania zasad i warunków scalania i podziału nieruchomo ści ze wzgl ędu na niech ęć wła ścicieli gruntów. Nale ży stwierdzi ć, że stan ładu przestrzennego na terenie gminy Węgorzewo jest zadowalaj ący, trzeba jednak d ąż yć do wzmocnienia i modernizacji układu komunikacyjnego szczególnie w północnej cz ęś ci gminy. Dla zapewnienia utrzymania obecnego ładu przestrzennego zaleca si ę przy kształtowaniu polityki przestrzennej gminy, 19

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I a w szczególno ści lokalizowaniu nowych terenów zabudowy, uwzgl ędnienie okre ślonych w opracowaniu ekofizjograficznym przydatno ści poszczególnych terenów do lokalizacji i rozwoju funkcji u żytkowych z uwzgl ędnieniem wymaga ń w zakresie infrastruktury technicznej. Na szczególn ą ochron ę, poprzez zakaz zabudowy, zasługuje cz ęść najwi ększych kompleksów rolniczych o najcenniejszych gruntach (co najmniej klasa III) z zakazem tworzenia nowych zagród poza zabudow ą skupion ą wsi. Reasumuj ąc, rol ą kierunków zagospodarowania przestrzennego studium jest okre ślanie wytycznych dla planów zagospodarowania przestrzennego stymuluj ących kształtowanie nowej zabudowy jako rozwoju istniej ących jednostek osadniczych.

20

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Rozdział 4. Stan środowiska, w tym stan rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej, wielko ści i jako ści zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego

Uwarunkowania zwi ązane z jako ści ą i zasobami środowiska przyrodniczego gminy powinny stanowi ć podstaw ę prowadzenia przez gmin ę polityki zrównowa żonego rozwoju , zgodnie z wymogami ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Pod poj ęciem rozwoju zrównowa żonego rozumie ć nale ży nadanie rozwojowi kierunku zachowuj ącego w sposób trwały walory i zasoby środowiska, a tak że czynn ą ochron ę środowiska przyrodniczego. Jest to proces integrowania działa ń politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych. Główne czynniki kształtuj ące mo żliwo ści rozwoju miasta i gminy W ęgorzewo to: • zakres wymaganej prawnej ochrony środowiska przyrodniczego , • poło żenie du żego obszaru gminy w projektowanej sieci ECONET, • poło żenie znacznego obszaru gminy w sieci obszarów NATURA 2000, • poło żenie cz ęś ci gminy w obszarze ochronnym Głównego Zbiornika Wód Podziemnych, • wyst ępowanie ró żnorodnych zasobów i walorów przyrodniczych, • warunki fizjograficzne, • istniej ące przeobra żenia i procesy degradacji środowiska. 4.1. Uwarunkowania wynikaj ące z zakresu wymaganej prawnej ochrony środowiska przyrodniczego Wyst ępuj ące w gminie obszary podlegaj ące ochronie prawnej wynikaj ą z ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 pa ździernika 1991 r.: • Rezerwat przyrody - zgodnie z wymaganiami niniejszej ustawy Art. 23.1., która okre śla, że „rezerwat przyrody jest obszarem obejmuj ącym zachowanie w stanie naturalnym lub mało zmienionym ekosystemy, okre ślone gatunki ro ślin i zwierz ąt, elementy przyrody nieo żywionej, maj ące istotn ą warto ść ze wzgl ędów naukowych, przyrodniczych, kulturowych b ądź krajobrazowych.” Minister Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa uznaje za rezerwat przyrody obszar, o którym mowa w ust.l, okre ślając jego nazw ę, poło żenie, szczególne cele ochrony, ograniczenia, zakazy i nakazy przewidziane w art.37 ust.l oraz organ sprawuj ący bezpo średni nadzór nad rezerwatem. Dotyczy to rezerwatów: Jeziora „Siedmiu Wysp”, wysp na jeziorze Mamry, półwyspu i 5 wysp na jeziorze Rydzewskim., Mokre. • Obszar chronionego krajobrazu (Art. 26.1.) „obejmuje wyró żniaj ące si ę krajobrazowo tereny o ró żnych typach ekosystemów. Zagospodarowanie tych systemów powinno zapewni ć stan wzgl ędnej równowagi ekologicznej systemów przyrodniczych”. Dotyczy terenów poło żonych w obszarze chronionego krajobrazu Nr 1 - Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, Nr 7 - Dolina W ęgorapy. • Pomnikami przyrody (Art. 28) „s ą pojedyncze twory przyrody żywej i nieo żywionej lub ich skupienia o szczególnej warto ści naukowej, kulturowej, historyczno- pami ątkowej i krajobrazowej oraz odznaczaj ące si ę indywidualnymi cechami, wyró żniaj ącymi je w śród innych tworów, w szczególno ści s ędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady,

21

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe i jaskinie. Na terenie miasta i gminy s ą to w wi ększo ści drzewa, jest ich około 30 sztuk (wykaz w Analizie - cz ęść I opracowania). • Użytkami ekologicznymi (Art. 30.1) „s ą zasługuj ące na ochron ę pozostało ści ekosystemów, maj ących znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i typów środowisk, jak: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródle śne „oczka wodne”, k ępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nie użytkowanej ro ślinno ści, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamie ńce itp.” T ą form ą ochrony obj ęte s ą wyspa lima na jeziorze Łabap, wyspa Kocia, Tartaczna, Ptasia na jeziorze Świ ęcajty, wyspa bez nazwy na jeziorze Str ęgiel, zachodni brzeg półwyspu Kal. Wprowadzenie wy żej wymienionych form ochrony nast ępuje w drodze rozporz ądzenia Wojewody (Art. 32.). Około 55% powierzchni miasta i gminy W ęgorzewo obj ęto prawnymi formami ochrony przyrody, w tym: a) rezerwaty przyrody: • Siedmiu Wysp zwany równie ż Jeziorem Siedmiu Wysp rezerwat faunistyczny o powierzchni 1618,34 ha utworzony w 1956 roku w celu ochrony naturalnego środowiska gnie żdżenia si ę licznych gatunków ptactwa wodno- błotnego oraz szaty ro ślinnej (MP z 1956r. Nr 54, poz. 591, Dz. Urz. Woj. Warm.- Maz. Nr 63, poz. 759), • Mokre rezerwat le śny o powierzchni 7,00 ha utworzony w 1958 roku w celu ochrony lasu ł ęgowego o naturalnym charakterze (MP z 1958 r. Nr 16, poz. 106), • Półwysep i pi ęć wysp na Jeziorze Rydzewskim rezerwat faunistyczny o powierzchni 26,00 ha utworzony w 1957 roku w celu ochrony miejsca l ęgowego ptactwa wodno-błotnego oraz miejsca odpoczynku ptaków przelotnych (MP z 1957 r. Nr 14, poz. 106), • Sztynort rezerwat faunistyczny o powierzchni 444,88 ha utworzony w 2010 roku w celu zachowania starych okazów d ębów stanowi ących siedlisko chrz ąszczy saproksylicznych, takich jak: pachnica d ębowa, zgniotek cynobrowy, jelonek rogacz oraz zatok jeziora Kirsajty stanowi ących miejsce gniazdowania oraz koncentracji ptaków wodno-błotnych w czasie jesiennych i wiosennych migracji (Dz. Urz. Woj. Warm.-Maz. z 2010 r. Nr 105, poz. 1547 ), • Wyspy na Jeziorze Mamry i Kisajno rezerwat faunistyczny o powierzchni 215,35 ha utworzony w 1957 roku w celu ochrony miejsca lęgowego ptactwa wodno-błotnego oraz miejsca odpoczynku ptaków podczas przelotów (MP 1957r. Nr 14, poz. 108, MP z 1989r. Nr 17, poz. 119), • Jezioro Dobskie rezerwat krajobrazowy o powierzchni 1833,22 ha utworzony w 1976 roku w celu ochrony dobrze zachowanego krajobrazu polodowcowego (MP z 1976r. Nr 24, poz. 108); b) obszary chronionego krajobrazu - na terenie miasta i gminy wyst ępuj ą cztery obszary chronionego krajobrazu ustanowione Rozporz ądzeniem Nr 21 Wojewody Warmi ńsko-Mazurskiego z dnia 26 stycznia 2006 r. w sprawie wprowadzenia obszarów chronionego krajobrazu na terenie województwa warmińsko-mazurskiego (Dz. Urz. Woj. Warm.-Maz. Nr 52 poz. 725): • Obszar Chronionego Krajobrazu Bagien Ma żańskich o powierzchni 1180,0 ha – Rozporz ądzenie Nr 140 Wojewody Warmi ńsko-Mazurskiego z dnia 12 listopada 2008 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu Bagien Ma żańskich (Dz. Urz. Woj. Warm.-Maz. Nr 178, poz.2622), • Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Gołdapy i W ęgorapy o powierzchni 22

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

30534,0 ha – Rozporz ądzenie Nr 49 Wojewody Warmi ńsko-Mazurskiego z dnia 2 lipca 2008 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Gołdapy i Węgorapy Dz. Urz. Woj. Warm.-Maz. Nr 108, poz. 1831, • Obszar Chronionego Krajobrazu Jeziora O świn o powierzchni 15182,9 ha – Rozporz ądzenie Nr 149 Wojewody Warmi ńsko-Mazurskiego z dnia 13 listopada 2008 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu Jeziora O świn Dz. Urz. Woj. Warm.-Maz.Nr 179, poz. 2634, • Obszar Chronionego Krajobrazu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich o powierzchni 85524,0 ha – Uchwała nr XXII/430/12 Sejmiku Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego z dnia 27 listopada 2012 r. w sprawie wyznaczenia Obszaru Chronionego Krajobrazu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich Dz. Urz. Woj. Warm.-Maz. z 2013 r., poz. 139; Uchwała nr XXVII/753/14 Sejmiku Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego z dnia 26 maja 2014 r. zmieniaj ąca Uchwał ę Nr XXII/430/12 Sejmiku Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego z dnia 27 listopada 2012 r. w sprawie wyznaczenia Obszaru Chronionego Krajobrazu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich; c) Obszary Natura 2000 – cz ęść obszaru miasta i gminy W ęgorzewo poło żona jest w granicach: • Specjalnego Obszaru Ochrony Siedlisk o ł ącznej powierzchni 162,09 ha – kod obszaru PLH280004 (obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty), • Specjalnego Obszaru Ochrony Siedlisk Ostoja Północnomazurska o ł ącznej powierzchni 14573,01 ha – kod obszaru PLH280045 (obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty), • Specjalnego Obszaru Ochrony Siedlisk Ostoja nad O świnem o ł ącznej powierzchni 3356,7 ha – kod obszaru PLH280044 (obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty), • Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków Jezioro Dobskie o ł ącznej powierzchni 6985,25 ha – kod obszaru PLB280012, • Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków Jezioro O świn i okolice o ł ącznej powierzchni 2516,11 ha – kod obszaru PLB280004, • Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków Ostoja Warmi ńska o ł ącznej powierzchni 145341,99 ha – kod obszaru PLB280015 d) pomniki przyrody – aktualny wykaz pomników przyrody przedstawiono w tabeli 1. Tabela 1. Lp. Obiekt Lokalizacja Podstawa prawna modrzew europejski – 2 1 szt. m. W ęgorzewo, ul. 3-go Maja Rlb-16/148/52 lipa drobnolistna Orzec. Prez. WRN w Olsztynie Nr 245 z 2 dąb szypułkowy m. W ęgorzewo, ul. Pionierów 06.08.1957 r. 3 buk pospolity – 4 szt. Jeziorki, Nadle śnictwo Borki (do weryfikacji) Rlb-16/8/52 4 dąb szypułkowy 3 szt. Jeziorki, Nadle śnictwo Borki (do weryfikacji) Rlb-16/13/52 5 dąb szypułkowy Węgorzewo, nad kanałem żeglugowym 244/56 Dz. Urz. WRN w Suwałkach Nr 11, poz. 46 z 6 jesion wyniosły w. Ołownik 150 m od przystanku PKS 1978 r. Dz. Urz. WRN w Suwałkach Nr 11, poz. 46 z 7 głaz narzutowy Ołownik 200 m od przystanku PKS 1978 r. Dz. Urz. WRN w Suwałkach Nr 11, poz. 46 z 8 sosna pospolita Ołownik 200 m od przystanku PKS 1978 r. Dz. Urz. WRN w Suwałkach Nr 2, poz. aleja 152 szt.: d ąb Sztynort Du ży, wzdłu ż drogi biegn ącej ze wsi 9 10 z 1980 r. Zarz. Nr 12/80 Woj. Suw. z szypułkowy Kamionek Wielki 12.03.1980 r. 10 aleja 10 szt.: d ąb Sztynort Du ży, przy alei prowadz ącej do ruin Dz. Urz. WRN w Suwałkach Nr 2, poz. 23

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

szypułkowy starej herbaciarni 10 z 1980 r. Zarz. Nr 12/80 Woj. Suw. z 12.03.1980 r. Dz. Urz. WRN w Suwałkach Nr 2, poz. Sztynort Du ży, na skraju kompleksu le śnego 11 dąb szypułkowy 16 szt. 10 z 1980 r. Zarz. Nr 12/80 Woj. Suw. z Mokre, na gruntach rolnych 12.03.1980 r. Sztynort Du ży, park zabytkowy, wschodnia Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 16, poz. 118 z 12 dąb szypułkowy – 3 szt. cz ęść parku przy fosie 1985 r. Zarz. Nr 18/85 Woj. Suw. z 18.06.1985 r. Sztynort Du ży, park zabytkowy, północna cz ęść Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 16, poz. 118 z 13 dąb szypułkowy – 4 szt. na granicy z ł ąką 1985 r. Zarz. Nr 18/85 Woj. Suw. z 18.06.1985 r. Łęgwarowo, w parku zabytkowym przy alei Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 16, poz. 118 z 14 jesion wyniosły pałacowej 1985 r. Zarz. Nr 18/85 Woj. Suw. z 18.06.1985 r. Łęgwarowo, park zabytkowy, przy starej Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 16, poz. 118 z 15 topola biała zaro śni ętej alei, niedaleko pałacu 1985 r. Zarz. Nr 18/85 Woj. Suw. z 18.06.1985 r. Łęgwarowo, w parku zabytkowym przy alei Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 16, poz. 118 z 16 jesion wyniosły – 3 szt. pałacowej 1985 r. Zarz. Nr 18/85 Woj. Suw. z 18.06.1985 r. Rudziszki, w parku zabytkowym przy alei Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 16, poz. 118 z 17 topola biała pałacowej 1985 r. Zarz. Nr 18/85 Woj. Suw. z 18.06.1985 r. Rudziszki, park zabytkowy, przy alei z parku do Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 16, poz. 118 z 18 dąb szypułkowy – 3 szt. szpitala 1985 r. Zarz. Nr 18/85 Woj. Suw. z 18.06.1985 r. Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 16, poz. 118 z 19 lipa drobnolistna Rudziszki, park zabytkowy 1985 r. Zarz. Nr 18/85 Woj. Suw. z 18.06.1985 r. Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 16, poz. 118 z 20 brzoza brodawkowata Klimki, park zabytkowy 1985 r. Zarz. Nr 18/85 Woj. Suw. z 18.06.1985 r. Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 16, poz. 118 z 21 jesion wyniosły 3 szt. Klimki, park zabytkowy 1985 r. Zarz. Nr 18/85 Woj. Suw. z 18.06.1985 r. Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 14, poz. 116 z 22 dąb szypułkowy Trygort 1994 r. Rozp. Nr 44/94 Woj. Suw. z 28.04.1994 r. Wesołówko, przy drodze z Pereł do Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 14, poz. 116 z 23 dąb szypułkowy Węgielsztyna 1994 r. Rozp. Nr 44/94 Woj. Suw. z 28.04.1994 r. Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 49, poz. 139 z 1996 r. 24 dąb szypułkowy Kietlice Rozp. Nr 32/96 Woj. Suw. z 26.06.1996 r. Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 49, poz. 139 z 1996 r. 25 dąb szypułkowy Kietlice Rozp. Nr 32/96 Woj. Suw. z 26.06.1996 r. Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 49, poz. 139 z 1996 r. 26 dąb szypułkowy Kietlice Rozp. Nr 32/96 Woj. Suw. z 26.06.1996 r. Węgorzewo, park miejski im. Helwinga przy ul. Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 49, poz. 139 z 27 dąb szypułkowy 6 szt. Zamkowej 1996 r. Rozp. Nr 32/96 Woj. Suw. z 26.06.1996 r. Węgorzewo, park miejski im. Helwinga przy ul. Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 49, poz. 139 z 1996 r. 28 grab pospolity Zamkowej Rozp. Nr 32/96 Woj. Suw. z 26.06.1996 r. Węgorzewo, park miejski im. Helwinga przy ul. Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 49, poz. 139 z 29 buk pospolity Zamkowej 1996 r. Rozp. Nr 32/96 Woj. Suw. z 26.06.1996 r. Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 49, poz. 139 z 1996 r. 30 topola biała Węgorzewo, u zbiegu ulic Zamkowej i Pionierów Rozp. Nr 32/96 Woj. Suw. z 26.06.1996 r. Klimki, w parku podworskim ok. 150 m na E Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 74, poz. 510 z 1998 r. 31 lipa drobnolistna od pałacu Rozp. Nr 222/98 Woj. Suw. z 14.12.1998 r. Klimki, w parku podworskim ok. 160 m na E Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 74, poz. 510 z 1998 r. 32 dąb szypułkowy od pałacu Rozp. Nr 222/98 Woj. Suw. z 14.12.1998 r. Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 74, poz. 510 z 1998 r. 33 topola biała Łęgwarowo, w parku podworskim Rozp. Nr 222/98 Woj. Suw. z 14.12.1998 r. Węgorzewo, ul. Łucza ńska 33, pensjonat „Pod Dz. Urz. Woj. Warm.-Maz. Nr 152, poz. 2513, 34 dąb szypułkowy- 2 szt. dębami” 2001 r. Dz. Urz. Woj. Warm-Maz. Nr 134, poz. 1685 2004 35 dąb szypułkowy Węgorzewo, ul. Pionierów k/b. S ądu r. pomi ędzy drogami Bajory Wielkie - Wyskok i Dz. Urz. Woj. Warm. – Maz. Nr 73, poz. 1153 z 36 dąb szypułkowy Wyskok - Marszałki, śródpolne drzewo 23.05.2007 r. aleja: d ąb – 238 szt. aleja zlokalizowana przy drodze ł ącz ącej jesion – 6 szt. grusza - 5 miejscowo ść Sztynort z miejscowo ści ą Łabapa Dz. Urz. Woj. Warm. – Maz. Nr 155, poz. 2057 z 37 szt. lipa - 4 szt. klon - 4 wzdłu ż brzegu Jeziora Łaba do Jeziora 17.10.2007 r. szt. wi ąz - 2 szt. brzoza -1 Sztynorckiego szt. sosna -1 szt.

24

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

aleja rozpoczyna si ę w miejscowo ści Jakunowo klon zwyczajny – 114 szt. przy drodze asfaltowej z miejscowo ści Dz. Urz. Woj. Warm. – Maz. Nr 155, poz. 2057 z 38 lipa drobnolistna - 2 szt. biegn ącej do miejscowo ści Pawłowo i ci ągnie 17.10.2007 r. si ę w kierunku południowym dawny cmentarz przy drodze z miejscowo ści Dz. Urz. Woj. Warm. – Maz. Nr 177, poz. 2598 z 39 lipa drobnolistna Wyskok do miejscowo ści Marszałki 18.11.2008 r. przy drodze z miejscowo ści Sztynort Du ży do Dz. Urz. Woj. Warm. – Maz. Nr 177, poz. 2598 40 dąb szypułkowy Sztynort Mały, 200 m od skr ętu na Łabap, po z 18.11.2008 r. prawej stronie drogi Nadle śnictwo Borki w pobli żu miejscowo ści Dz. Urz. Woj. Warm. – Maz. z 2010 r. Nr 78, poz. 41 dąb szypułkowy Kamie ń, około 150-200 m od starej le śniczówki 1265 na skraju lasu Nadle śnictwo Borki w pobli żu miejscowo ści Kamie ń, około 700 m od skrzy żowania drogi Dz. Urz. Woj. Warm. – Maz. z 2010 r. Nr 78, poz. 42 dąb szypułkowy asfaltowej i drogi prowadz ącej w gł ąb lasu w 1266 msc. Kamie ń w. Radzieje, Le śnictwo Mokre oddz. 254, 255, 43 dąb szypułkowy 40 szt. R.XII-314/64 256

e) użytki ekologiczne: • Rozlewisko Pasternak o powierzchni 140,46 ha utworzony w celu ochrony siedliska wielu zagro żonych gatunków zwierz ąt i ro ślin, wa żny punkt na trasach migracji ptaków wodno-błotnych (Rozporz ądzenie Nr 256 Wojewody Warmi ńsko- Mazurskiego z dnia 28 czerwca 2001 r. w sprawie uznania za u żytek ekologiczny Dz. Urz. Woj. Warm.-Maz. z 2001 r. Nr 54, poz. 858), • Półwysep Kal o powierzchni 236 ha utworzony w celu ochrony trzcinowiska wzdłu ż brzegu i pasa 150 m gruntu od linii brzegowej z zaro ślami łozowymi w gł ębi l ądu; miejsce gniazdowania i l ęgów wielu gatunków ptaków oraz tarliska wielu gatunków ryb (Rozporz ądzenie Nr 68 Wojewody Warmi ńsko-Mazurskiego z dnia 30 lipca 2009 r. w sprawie ustanowienia u żytku ekologicznego "Półwysep Kal" Dz. Urz. Woj. Warm.- Maz. z 2009 r. Nr 105, poz. 1701).

Granice oraz lokalizacj ę obszarów i obiektów obj ętych ochron ą na podstawie przepisów o ochronie przyrody i przepisów odr ębnych przedstawiono na rysunku 14.

25

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Rys. 14.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych RDO Ś

W wyznaczonych na rysunku 8. obszarach i w stosunku do obiektów obj ętych ochron ą prawn ą obowi ązuj ą ograniczenia w zabudowie i zagospodarowaniu terenów opisane w tabeli 2. Tabela 2. Forma ochrony Zasady zabudowy i zagospodarowania terenu (w tym: zakazy, nakaz y i odst ępstwa od zakazów wynikaj ące z przepisów odr ębnych) rezerwat przyrody W rezerwatach zabrania si ę: 1) budowy lub przebudowy obiektów budowlanych i urządze ń technicznych, z wyj ątkiem obiektów i urz ądze ń słu żą cych celom rezerwatu przyrody; 2) chwytania lub zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, zbierania lub niszczenia jaj, postaci młodocianych i form rozwojowych zwierz ąt, 26

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

umy ślnego płoszenia zwierz ąt kr ęgowych, zbierania poro ży, niszczenia nor, gniazd, legowisk i innych schronie ń zwierz ąt oraz ich miejsc rozrodu; 3) polowania, z wyj ątkiem obszarów wyznaczonych w planie ochrony lub zadaniach ochronnych ustanowionych dla rezerwatu przyrody; 4) pozyskiwania, niszczenia lub umy ślnego uszkadzania ro ślin oraz grzybów; 5) użytkowania, niszczenia, umy ślnego uszkadzania, zanieczyszczania i dokonywania zmian obiektów przyrodniczych, obszarów oraz zasobów, tworów i składników przyrody; 6) zmiany stosunków wodnych, regulacji rzek i potoków, je żeli zmiany te nie słu żą ochronie przyrody; 7) pozyskiwania skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, minerałów i bursztynu; 8) niszczenia gleby lub zmiany przeznaczenia i u żytkowania gruntów; 9) palenia ognisk i wyrobów tytoniowych oraz u żywania źródeł światła o otwartym płomieniu, z wyj ątkiem miejsc wyznaczonych przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska; 10) prowadzenia działalno ści wytwórczej, handlowej i rolniczej, z wyj ątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony; 11) stosowania chemicznych i biologicznych środków ochrony ro ślin i nawozów; 12) zbioru dziko wyst ępuj ących ro ślin i grzybów oraz ich cz ęś ci, z wyj ątkiem miejsc wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody – przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska; 13) połowu ryb i innych organizmów wodnych, z wyj ątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony lub zadaniach ochronnych; 14) ruchu pieszego, rowerowego, narciarskiego i jazdy konnej wierzchem, z wyj ątkiem szlaków i tras narciarskich wyznaczonych przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska; 15) wprowadzania psów na obszary obj ęte ochron ą ścisł ą i czynn ą, z wyj ątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony 16) wspinaczki, eksploracji jaski ń lub zbiorników wodnych, z wyj ątkiem miejsc wyznaczonych przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska; 17) ruchu pojazdów poza drogami publicznymi oraz poza drogami wskazanymi przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska; 18) umieszczania tablic, napisów, ogłosze ń reklamowych i innych znaków niezwi ązanych z ochron ą przyrody, udost ępnianiem rezerwatu przyrody, edukacj ą ekologiczn ą, z wyj ątkiem znaków drogowych i innych znaków zwi ązanych z ochron ą bezpiecze ństwa i porz ądku powszechnego; 19) zakłócania ciszy; 20) używania łodzi motorowych i innego sprz ętu motorowego, uprawiania sportów wodnych i motorowych, pływania i żeglowania, z wyj ątkiem akwenów lub szlaków wyznaczonych przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska; 21) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu; 22) biwakowania, z wyj ątkiem miejsc wyznaczonych przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska; 23) prowadzenia bada ń naukowych – bez zgody regionalnego dyrektora ochrony środowiska; 24) wprowadzania gatunków ro ślin, zwierz ąt lub grzybów, bez zgody ministra wła ściwego do spraw środowiska; 25) wprowadzania organizmów genetycznie zmodyfikowanych; 26) organizacji imprez rekreacyjno-sportowych – w rezerwacie przyrody bez zgody regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Zakazy nie dotycz ą: 1) wykonywania zada ń wynikaj ących z planu ochrony lub zada ń

27

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

ochronnych; 2) prowadzenia akcji ratowniczej oraz działa ń zwi ązanych z bezpiecze ństwem powszechnym; 3) wykonywania zada ń z zakresu obronno ści kraju w przypadku zagro żenia bezpiecze ństwa pa ństwa; 4) obszarów obj ętych ochron ą krajobrazow ą w trakcie ich gospodarczego wykorzystywania przez jednostki organizacyjne, osoby prawne lub fizyczne oraz wykonywania prawa własno ści, zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego; 5) potrzeb realizacji inwestycji liniowych celu publicznego, w przypadku braku rozwi ąza ń alternatywnych i po zagwarantowaniu kompensacji przyrodniczej. obszar chronionego W obszarach chronionego krajobrazu zakazuje si ę: krajobrazu 1) zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronie ń i miejsc rozrodu oraz tarlisk, zło żonej ikry, z wyj ątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynno ści zwi ązanych z racjonaln ą gospodark ą roln ą, le śną, ryback ą i łowieck ą; 2) realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko ; 3) likwidowania i niszczenia zadrzewie ń śródpolnych, przydro żnych i nadwodnych, je żeli nie wynikaj ą one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpiecze ństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urz ądze ń wodnych; 4) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniało ści, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, a tak że minerałów i bursztynu; 5) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu, z wyj ątkiem prac zwi ązanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budow ą, odbudow ą, napraw ą lub remontem urz ądze ń wodnych; 6) dokonywania zmian stosunków wodnych, je żeli słu żą innym celom ni ż ochrona przyrody lub zrównowa żone wykorzystanie u żytków rolnych i le śnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka; 7) likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych; 8) lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szeroko ści 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyj ątkiem urz ądze ń wodnych oraz obiektów słu żą cych prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, le śnej lub rybackiej. Zakazy nie dotycz ą: 1) realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, dla których przeprowadzona ocena oddziaływania na środowisko wykazała brak znacz ąco negatywnego wpływu na ochron ę przyrody obszaru chronionego krajobrazu; 2) realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących potencjalnie znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, dla których regionalny dyrektor ochrony środowiska stwierdził brak konieczno ści przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko; 3) przypadku, gdy jedynym zbiornikiem wodnym, w stosunku do którego odległo ść lokalizowanego obiektu budowlanego nie przekracza 100 m, jest urz ądzenie wodne w rozumieniu ustawy Prawo wodne o powierzchni do 0,5 ha wykonane na podstawie pozwolenia wodnoprawnego; 4) terenów rekreacji w formie bulwarów, parków, terenów zieleni wraz z infrastruktur ą techniczn ą i obiektami małej architektury poło żonych w granicach administracyjnych miast; 5) obszarów zwartej zabudowy miast i wsi w granicach okre ślonych w obowi ązuj ących studiach uwarunkowa ń i kierunków 28

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku obszarów, dla których przed wej ściem w życie niniejszej uchwały uchwalono studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego, w którym nie okre ślono granic zwartej zabudowy miasta lub wsi, równie ż obszarów wskazanych w obowi ązuj ącym studium jako tereny zabudowane; 6) uzupełnie ń zabudowy pod warunkiem nie zmniejszania odległo ści zabudowy od brzegów wód ustalonej w odniesieniu do zabudowy wyst ępuj ącej na działkach budowlanych bezpo średnio przylegaj ących; 7) budowy nowych oraz odbudowy, nadbudowy i rozbudowy obiektów budowlanych w granicach zabudowanej budynkiem działki budowlanej w rozumieniu ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, pod warunkiem nie zmniejszania dotychczasowej odległo ści zabudowy od brzegów wód ustalonej w odniesieniu do zabudowy: a) na tej działce, albo b) na działce bezpo średnio przylegaj ącej w przypadku, gdy odległo ść zabudowy od brzegów wód na tej działce jest mniejsza ni ż odległo ść zabudowy od brzegów wód na działce, na której lokalizowany, odbudowywany, nadbudowywany lub rozbudowywany jest obiekt budowlany; 8) siedlisk rolniczych - w zakresie uzupełnienia istniej ącej zabudowy zagrodowej o obiekty słu żą ce do prowadzenia gospodarstwa rolnego, w tym obiekty słu żą ce agroturystyce, pod warunkiem nie zmniejszania dotychczasowej odległo ści zabudowy od brzegów wód; 9) lokalizowania obiektów budowlanych niezb ędnych do pełnienia funkcji pla ż, k ąpielisk i przystani na wyznaczanych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego terenach dost ępu do wód publicznych oraz realizacji infrastruktury technicznej na potrzeby tych terenów; 10) lokalizowania ście żek rowerowych, ci ągów pieszych oraz infrastruktury technicznej i obiektów małej architektury słu żą cych utrzymaniu porz ądku. obszary NATURA 2000 Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska ustanawia, w drodze aktu prawa miejscowego w formie zarz ądzenia, plan zada ń ochronnych dla obszaru Natura 2000, kieruj ąc si ę konieczno ści ą utrzymania i przywracania do wła ściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000. Plan zada ń ochronnych dla obszaru Natura 2000 zawiera: 1) opis granic obszaru i map ę obszaru Natura 2000; 2) identyfikacj ę istniej ących i potencjalnych zagro żeń dla zachowania wła ściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt i ich siedlisk b ędących przedmiotami ochrony; 3) cele działa ń ochronnych; 4) okre ślenie działa ń ochronnych ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich wykonanie i obszarów ich wdra żania, w tym w szczególno ści działa ń dotycz ących: a) ochrony czynnej siedlisk przyrodniczych, gatunków ro ślin i zwierz ąt oraz ich siedlisk, b) monitoringu stanu przedmiotów ochrony oraz monitoringu realizacji celów, o których mowa w pkt 3, c) uzupełnienia stanu wiedzy o przedmiotach ochrony i uwarunkowaniach ich ochrony; 5) wskazania do zmian w istniej ących studiach uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, planach zagospodarowania przestrzennego województw oraz planach zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewn ętrznych, morza terytorialnego i wył ącznej strefy ekonomicznej dotycz ące eliminacji lub ograniczenia zagro żeń wewn ętrznych lub 29

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

zewn ętrznych, je żeli s ą niezb ędne dla utrzymania lub odtworzenia wła ściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000; 6) wskazanie terminu sporz ądzenia, w razie potrzeby, planu ochrony dla cz ęś ci lub cało ści obszaru. Generalne cele ochrony: Zabrania si ę podejmowania działa ń mog ących, osobno lub w poł ączeniu z innymi działaniami, znacz ąco negatywnie oddziaływa ć na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególno ści: 1) pogorszy ć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków ro ślin i zwierz ąt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000, 2) wpłyn ąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, 3) pogorszy ć integralno ść obszaru Natura 2000 lub jego powi ązania z innymi obszarami. pomniki przyrody W stosunku do pomnika przyrody oraz u żytku ekologicznego obowi ązuj ą użytki ekologiczne nast ępuj ące zakazy 1) niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu lub obszaru; 2) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu, z wyj ątkiem prac zwi ązanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym lub przeciwpowodziowym albo budową, odbudow ą, utrzymywaniem, remontem lub napraw ą urz ądze ń wodnych; 3) uszkadzania i zanieczyszczania gleby; 4) dokonywania zmian stosunków wodnych, je żeli zmiany te nie słu żą ochronie przyrody albo racjonalnej gospodarce rolnej, le śnej, wodnej lub rybackiej; 5) likwidowania, zasypywania i przekształcania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych; 6) wylewania gnojowicy, z wyj ątkiem nawo żenia u żytkowanych gruntów rolnych; 7) zmiany sposobu u żytkowania ziemi; 8) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniało ści, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, a tak że minerałów i bursztynu; 9) umy ślnego zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia nor, legowisk zwierz ęcych oraz tarlisk i zło żonej ikry, z wyj ątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynno ści zwi ązanych z racjonaln ą gospodark ą roln ą, le śną, ryback ą i łowieck ą; 10) zbioru, niszczenia, uszkadzania ro ślin i grzybów na obszarach użytków ekologicznych, utworzonych w celu ochrony stanowisk, siedlisk lub ostoi ro ślin i grzybów chronionych; 11) umieszczania tablic reklamowych.

4.2. Uwarunkowania wynikaj ące z zasobów i walorów środowiska oraz warunków fizjograficznych

Warunki fizjograficzne s ą podstaw ą wielofunkcyjnego rozwoju gminy, zwłaszcza funkcji rolniczej na przewa żaj ącym obszarze i rekreacji w strefie przyjeziornej. Wyst ępuj ące w gminie W ęgorzewo zasoby i walory oraz warunki fizjograficzne stwarzaj ą zarówno mo żliwo ści jak i ograniczenia rozwoju gminy. Kraina Wielkich Jezior Mazurskich do której nale ży gmina W ęgorzewo rozci ąga si ę na obszarze około 1 730 km 2, w obni żeniu pomi ędzy: Pojezierzem Mr ągowskim od zachodu i Pojezierzem Ełckim od wschodu. Od północy graniczy z Krain ą W ęgorapy, od południa z Równin ą Mazursk ą, przy czym granic ę tworz ą formy marginalne (moreny i kemy) fazy pozna ńskiej na północ od Rucianego, na południe od Śniardw i Orzysza. Kolejne etapy zanikania czaszy lodowej zaczynały si ę morenami mi ędzy Rynem a Gi życkiem i wokół 30

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I jeziora Niegocin, na północ od Gi życka mi ędzy poszczególnymi jeziorami zespołu Mamr, oraz na granicy Pojezierza Mazurskiego i Równiny S ępopolskiej od K ętrzyna po Diabl ą Gór ę koło Srokowa. Mi ąż szo ść pokrywy osadów lodowcowych i wodnolodowcowych przekracza miejscami 360 m. W obr ębie Pojezierza Mazurskiego zbiegaj ą si ę w pasie o szeroko ści kilkudziesi ęciu kilometrów zasi ęgi głównych faz zlodowacenia wi ślanego, które zarówno w kierunku zachodnim jak i wschodnim s ą odsuni ęte od siebie na wi ększe odległo ści. Lodowiec skandynawski w fazie pozna ńskiej tworzył dwa łukowate wygi ęcia, których osiami były obni żenia, wykorzystywane obecnie przez Łyn ę na zachodzie i system du żych jezior na wschodzie. Po transgranicznej fazie pomorskiej czoło lodowca stacjonowało jeszcze kilkakrotnie pozostawiaj ąc za sob ą płyty martwego lodu. Ich śladem s ą m. in. misy jezior, z których najwi ększe to Śniardwy i zespół Mamr. Przez Pojezierze Mazurskie przebiega z południowego-zachodu na północny-wschód dział wody bezpo średniego zlewiska Bałtyku, z którego płyn ą Pasł ęka i Pregoła (z dopływami Łyn ą z Gubrem oraz W ęgorap ą) i dorzecza Wisły, do którego nale żą dopływy Narwi (Omulew, Rozoga, Szkwa, Pisa, Biebrza).

Rze źba terenu Charakterystyczn ą cech ą ukształtowania terenu jest stosunkowo małe rozczłonkowanie pionowe powierzchni oraz jej nachylenie w kierunku NW. Tereny o spadkach ponad 10% wyst ępuj ą tylko na niewielkich powierzchniach w cz ęś ci NW i SE. Wi ększo ść obszaru gminy, a zwłaszcza środkowa cz ęść ma charakter lekko falisty. Stwarza to do ść dogodne warunki w uprawie rolnictwa i korzystne dla rozwoju turystyki, zwłaszcza w okresie letnim. Istotnym elementem rze źby s ą strome północne brzegi nad jez. Świ ęcajty (10-15m).

Budowa geologiczno-gruntowa i surowce mineralne Pod wzgl ędem morfogenetycznym obszar gminy jest do ść jednorodny. Cały obszar zbudowany jest z glin zwałowych. Nad północnym brzegiem jez. Świ ęcajty wyst ępuj ą piaski i żwiry wodno-lodowcowe, za ś w dolinie W ęgorapy i w zagł ębieniach terenowych - torfy. Mi ąż szo ść utworów czwartorz ędu wynosi przeci ętnie 180 - 220 m osi ągaj ąc na północy 280 m. Na obszarze całej gminy dominuj ą gleby zwi ęzłe, pszenne, nale żą ce do kompleksu drugiego. Cz ęść zachodnia gminy jest bardziej jednolita pod wzgl ędem gatunkowym - przewa żaj ą gliny, natomiast wi ększa ró żnorodno ść gleb wyst ępuje w cz ęś ci wschodniej i południowo-zachodniej. Gleby słabe, piaszczyste zajmuj ą niewielkie powierzchnie. Pod wzgl ędem typologicznym przewa żaj ą gleby brunatne wła ściwe, wykształcone ze skał macierzystych zasobnych w w ęglan wapnia. Gmina jest bardzo uboga w surowce mineralno-budowlane. W chwili obecnej istnieje tylko udokumentowane zło że w okolicy wsi Str ęgiel. Pod wzgl ędem surowców mineralnych gmina nie posiada mo żliwo ści rozwoju.

Rolnicza przestrze ń produkcyjna Funkcja rolna jest bardzo wa żną dziedzin ą gospodarcz ą gminy. Uwarunkowane to jest potencjałem zawartym w warunkach przyrodniczych – ilo ści ą u żytków rolnych, dominacj ą gleb dobrej i średniej jako ści. W gminie W ęgorzewo rolnicza przestrze ń produkcyjna - użytki rolne, stanowi ą 56,4 % ogólnej powierzchni gminy. Na jednego mieszka ńca przypada 1,04 ha u żytków rolnych, wobec 0,48 ha w kraju. Nale ży tu nadmieni ć, że ilo ść u żytków rolnych na jednego mieszka ńca w Polsce (0,48ha) jest wielko ści ą zbli żon ą do Francji i Danii, ale czterokrotnie wi ększa ni ż w Niemczech, Holandii czy Belgii. Du ża cz ęść obszarów rolniczych posiada wysok ą klas ę bonitacyjn ą / klasa Illb - 42,7% gruntów ornych, IVa - 40,8 %.

31

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Na jako ść rolniczej przestrzeni produkcyjnej składaj ą si ę warunki glebowe, agroklimat lokalny, rze źba terenu i warunki gruntowo-wodne. Wg Instytutu Uprawy Nawo żenia i Gleboznawstwa wska źnik jako ści i przydatno ści rolniczej gleb gminy W ęgorzewo wynosi 56,9 pkt. Warunki agroklimatyczne gminy oceniono na 6,2 pkt. wobec 9,9 pkt. w kraju. W stosunku do reszty kraju s ą one mniej korzystne, głównie z uwagi na krótki okres wegetacyjny, krótki okres wypasu na pastwiskach, a w konsekwencji długi okres karmienia bydła i owiec w pomieszczeniach zamkni ętych. Niemniej jednak obszar gminy, szczególnie południowo-wschodnia jej cz ęść posiada konfiguracj ę bardziej dynamiczn ą, co predysponuje ten teren do rozwoju kierunku hodowlano-pastwiskowego. Bonitacja rze źby terenu dla potrzeb rolnictwa jest średnio korzystna, gdy ż w 5-punktowej skali została oceniona na 3,3. Warunki gruntowo-wodne w podobnej skali oceniono na 4,0 pkt. Ogólny wska źnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej gminy wynosi 71,6 pkt. wobec 66,5 pkt. dla kraju. Jako ść rolniczej przestrzeni produkcyjnej, podstawowego elementu potencjału rolnego gminy W ęgorzewo, najlepiej obrazuje waloryzacja punktowa przedstawiona w tabeli 3. poni ższe zestawienie przedstawiaj ące gmin ę W ęgorzewo, najsłabsz ą gmin ę woj. suwalskiego - Płask ą, województwo suwalskie, olszty ńskie i w kraj. Tabela 3. Gmina Jako ść i Ogólny wska źnik jako ści Warunki Województwo przydatno ść rolnicza Agroklimat wodne Rze źba terenu rolniczej przestrzeni Kraj gleb produkcyjnej

Gmina W ęgorzewo 56,9 7,4 4,0 3,3 71,6

Gmina Płaska 23,4 6,6 2,8 3,4 36,2 woj. warmi ńsko – maz. 51,9 8,3 3,5 3,3 67,0

POLSKA 49,5 9,9 3,3 3,9 66,6 Źródło: IUNG Puławy 1994 r.

Gmina W ęgorzewo posiada du że zasoby gruntów we władaniu AWRSP i nie zagospodarowane obiekty po byłych PGR. Stwarza to mo żliwo ść rozwoju du żych gospodarstw farmerskich oraz popraw ę struktury obszarowej istniej ących gospodarstw. Istniej ące zasoby siły roboczej daj ą mo żliwo ści upraw intensywnych wymagaj ących zwi ększonych nakładów pracy. Podstawowym elementem ograniczaj ącym swobodny rozwój rolnictwa jest poło żenie znacznej cz ęś ci obszaru gminy w zlewni Wielkich Jezior Mazurskich, na terenie ochronnym Głównego Zbiornika Wód Podziemnych, na terenach obj ętych ochron ą prawn ą powoduj ącą konieczno ść wysokich re żimów ochrony środowiska w produkcji rolnej. Cz ęść obszarów rolniczych jest w du żym stopniu podatna na erozj ę oraz posiada trudne w odniesieniu do uprawy warunki fizjograficzne.

Zasoby le śne Na terenie gminy brak jest kompleksów wi ększych o charakterze puszcza ńskim. Lasy w gminie W ęgorzewo rozrzucone s ą w niewielkich kompleksach. W s ąsiedztwie miasta wi ększe zespoły le śne wyst ępuj ą w obr ębie doliny W ęgorapy i w pobli żu jeziora Świ ęcajty. Lasy w dolinie W ęgorapy s ą podmokłe, głównie olchy - nieprzydatne dla potrzeb wypoczynku. Stanowi ą one jednak atrakcyjny element krajobrazowy. Korzystne dla wypoczynku s ą lasy o zró żnicowanym drzewostanie i wieku w przewadze sosny zlokalizowane nad jeziorem Świ ęcajty. Na atrakcyjno ść tych lasów wpływa poło żenie w pobli żu jeziora i s ąsiedztwo bardzo intensywnie urze źbionej powierzchni terenu. Lasy pełni ą istotn ą rol ę środowiskotwórcz ą, zapewniaj ą korzystne funkcjonowanie 32

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I przyrody, s ą jednym z podstawowych walorów turystycznych obszaru. Istnienie wysokiego udziału drzewostanów li ściastych, z reguły bardziej odpornych na szkodniki powoduje, że stan sanitarny lasu jest dobry. Jedynie drzewostany świerkowe s ą nara żone na szkodniki, a las sosnowy, zwłaszcza przy granicy z gmin ą Pozezdrze, posadzony na słabych gruntach porolnych, nie osi ąga połowy wieku swej dojrzało ści technicznej. Równocze śnie jako ść siedlisk, a w nieco mniejszym rozmiarze i drzewostanów powoduje, że naturalna chłonno ść środowiska le śnego w gminie W ęgorzewo jest bardzo niska. Lasy ze wzgl ędu na niewielkie zajmowane powierzchnie i korzystne oddziaływanie na warunki zdrowotne i mikroklimatyczne s ą wskazane do maksymalnej ochrony. Penetracja lasów poza zbieraniem runa le śnego powinna si ę odbywa ć po istniej ących ście żkach. Rozmieszczenie najcenniejszych kompleksów glebowych (klasy I-III) oraz zwartych kompleksów le śnych przedstawiono na rysunku 15.

33

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Rys. 15.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ewidencji Gruntów i Budynków

Zasoby wodne Zasoby wodne gminy, maj ą potencjalne wysokie warto ści. Wska źnik udziału wód powierzchniowych w gminie W ęgorzewo wynosi 18,44% ogólnej powierzchni, co jest wynikiem znacznie wy ższym ni ż średnia w województwie. Dominuj ące jeziora na terenie gminy W ęgorzewo to zbiorniki ró żnych kształtów i wielko ści, od wielkich zbiorników wodnych po niewielki, rozsiane w licznych zagł ębieniach terenu oczka, od długich jezior rynnowych, po wielkie jeziora morenowe. Najwi ększym jeziorem w powiecie jest Dargin o powierzchni 3030ha. Na terenie gminy W ęgorzewo monitoringiem Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska obj ęto w roku 2005 cztery jeziora: Świ ęcajty, Mamry Północne, Kirsajty, Dargin 34

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I oraz rzek ę W ęgorap ę, a w 2006 i 2007 rzek ę W ęgorap ę. Stan czysto ści jezior w gminie Węgorzewo przedstawiono w tabeli 4. Tabela 4. Jezioro Ogólna ocena Wska źniki obni żaj ące jako ść wód Dargin II Fosforany, azot całkowity Kirsajty II Fosfor, BZT5, przewodno ść elektrolityczna wła ściwa Mamry II ChZT -Cr, fosfor, azot, BZT5 Oświn Poza klas ą BZT5,ChZT -Cr,azot całkowity, chlorofil “a” fosfor całkowity Rydzówka III BZT5,ChZT -Cr, fosfor całkowity, azot całkowity Świ ęcajty III BZT5,ChZT -Cr, fosfor, azot całkowity, jony amonowe Źródło: Informacje uzyskane z WIO Ś w ramach monitoringu środowiska województwa warmi ńsko- mazurskiego

Rzeka W ęgorapa jest lewym, źródłowym ciekiem Pregoły. Długo ść rzeki wynosi 139,9 km, w tym 43,9 km w granicach Polski. Na charakter wód W ęgorapy wpływa zlewnia kompleksu jeziora Mamry o powierzchni 620, 6 km 2. Najwi ększymi dopływami W ęgorapy na obszarze Polski s ą: Gołdapa, Wicianka, Kanał Bro żajcki oraz uchodz ąca do kompleksu jezior Mamr – Sapina. Przepływy charakterystyczne na wodowskazie w Miedusznikach wynosiły (w m 3/s): SWQ – 51,4; SSQ – 11,9;SNQ – 3,29. Jak wynika z raportów WIO Ś głównymi źródłami zanieczyszcze ń rzeki s ą: • oczyszczone ścieki z miejskiej oczyszczalni ścieków w W ęgorzewie, • oczyszczone ścieki z oczyszczalni ścieków w Ołowniku, • oczyszczone ścieki ze Szkoły Podstawowej w Sobiechach. Według pomiarów WIO Ś czysto ść wód W ęgorapy nie jest najlepsza – ogóln ą ocen ę czysto ści okre ślono na IV klas ę ze wskazaniem zagro żeń (Barwa, ChZT – Cr, ChZT – Mn, Azot Kjeldahla, b.coli fek, og. B. coli). Do najwa żniejszych źródeł zanieczyszcze ń wód zalicza si ę brak uregulowanej gospodarki wodno-ściekowej, du ża dysproporcja mi ędzy liczb ą przył ączy wodoci ągowych, a liczb ą gospodarstw domowych podł ączonych do zbiorczej kanalizacji sanitarnej b ądź do przydomowych oczyszczalni ścieków. Inn ą przyczyn ą złej jako ści wód jest brak płyt gnojowych, zbiorników na gnojowic ę złe nawo żenie pól przez rolników. Wysokie warto ści maj ą wody podziemne – miasto i gmina poło żone w obszarze ochronnym Głównego Zbiornika Wód Podziemnych, wody podziemne stanowi ą wa żne bogactwo naturalne umo żliwiaj ące rozwój W ęgorzewa, a jednocze śnie ograniczenia w lokalizacji ró żnego typu obiektów, stanowi ących potencjalne zagro żenia dla jako ści wód podziemnych. W wi ększo ści terenu pierwszy u żytkowy poziom wodono śny zalega na gł ęboko ści 80 – 120 m, z którego wydajno ści uj ęć s ą niewielkie ( 10 – 20 m 3/godz.). Na pozostałym obszarze eksploatuje si ę wody podziemne zalegaj ące na gł ęboko ści 20 – 80 m. Uj ęcia te są nieznacznie wydajniejsze ( 12 – 30 m 3/ godz., w rejonie miasta W ęgorzewa 30 – 50 m 3/ godz.) Na gł ęboko ściach rz ędu 900m w okolicy W ęgorzewa i nad jeziorem O świn mo żna si ę spodziewa ć wyst ępowania wód mineralnych o znaczeniu leczniczym. Bogata sie ć hydrograficzna na terenie gminy i w jej okolicy (jezioro Mamry, Świ ęcajty, Str ęgiel, Łabap, Dobskie, Rydzówka, O świn, Sztynorckie, Pniewskie, rzeka W ęgorapa, rzeka Ruda, rzeka Rawda, liczne cieki bez nazwy, Kanał Mazurski), stanowi ąca wa żny element krajobrazu, stwarzaj ąca mo żliwo ść wypoczynku i rekreacji, wpływaj ąca korzystnie na klimat, b ędąca środowiskiem życia fauny (równie ż o znaczeniu gospodarczym - ryby) i flory oraz daj ąca mo żliwo ść wykorzystania dla potrzeb transportu.

35

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Na terenie gminy były przeprowadzane, w ramach monitoringu, badania jako ści wód podziemnych, wykonywane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie. Wody pobierane były z wodoci ągów w W ęgorzewie. Jak wynika z przeprowadzonych bada ń w uj ęciach przekroczone s ą dopuszczalne normy żelaza dla wody przeznaczonej do spo życia. W zwi ązku z powy ższym woda powinna by ć uzdatniana przez od żelazianie. Głównym źródłem jonów amonowych jest rozkład materii organicznej zawieraj ącej azot (białka, mocznik itd.). Pochodzenie materii organicznej mo że by ć naturalne b ądź z ró żnego typu ognisk, zanieczyszcze ń antropogenicznych zawieraj ących substancje organiczne.

Klimat Klimat lokalny kształtowany jest zarówno oddziaływaniem warunków mikroklimatycznych całego regionu, jak równie ż czynników lokalnych: rze źby terenu, szaty ro ślinnej, wód powierzchniowych itp. Wyniesienie nad poziom morza, du że nagromadzenie otwartych zbiorników wodnych, a tak że terenów podmokłych powoduje, że poszczególne pory roku wkraczaj ą tu w innych terminach ni ż w pozostałych regionach kraju. Wiosna zaczyna si ę 10 – 14 dni pó źniej ni ż w pozostałej cz ęś ci kraju i jest stosunkowo chłodna. Jesie ń natomiast jest przewa żnie długa i ciepła, przede wszystkim dzi ęki zbiornikom wodnym, które oddaj ą ciepło nagromadzone podczas lata. Znaczna obj ęto ść wód powierzchniowych zaznacza si ę tak że w wilgotno ści powietrza, która w okresie letnim waha si ę od 60 % do 80 %. Średni opad roczny wynosi 658 mm. Tereny obni żeń w dolinie rzek W ęgorapy, Rawdy, Rudej, Kanału Mazurskiego oraz licznych cieków charakteryzuj ą si ę niekorzystnymi wła ściwo ściami klimatycznymi. Na obszarach o znacznym zró żnicowaniu powierzchni zaznaczaj ą si ę ró żnice w lokalnym klimacie zwi ązane z ekspozycj ą i nachyleniem zboczy. Znajduj ące si ę na obszarze gminy du że zbiorniki wodne oddziałuj ą swym zasi ęgiem na sąsiaduj ące obszary łagodz ąc minima i maksima temperatury. Klimat lokalny na tych obszarach cechuje si ę mniejszymi amplitudami temperatury i wy ższymi średnimi temperaturami roku. Obszary zwartych kompleksów le śnych szczególnie w cz ęś ci południowo-zachodniej gminy oraz w rejonie Sztynortu maj ą równie ż wpływ na modyfikowanie warunków klimatycznych. Obszar le śny i tereny przylegaj ące do lasów cechuj ą si ę zmniejszonymi amplitudami temperatury, wi ększ ą wilgotno ści ą a przede wszystkim mniejszymi pr ędko ściami wiatru. Korzystny wpływ na stan sanitarno-higieniczny powietrza maj ą równie ż lasy. Ziele ń pochłania zanieczyszczenia, jak równie ż w procesie fotosyntezy ro śliny wydzielaj ą ró żne substancje lotne cechuj ące si ę wła ściwo ściami zabijania drobnoustrojów.

Podsumowanie Przeobra żenia i degradacja środowiska gminy s ą zwi ązane z degradacj ą jako ści wód powierzchniowych na skutek zanieczyszczenia poprzez: • rozproszone zrzuty ścieków w wiejskich jednostkach osadniczych, • brak retencji wód opadowych w mie ście W ęgorzewo (nadmierny dopływ zanieczyszcze ń do rzeki W ęgorapy), • brak systemów oczyszczaj ących w sieci kanalizacji deszczowej • nieszczelny system odbioru ścieków z obszarów nieskanalizowanych, • spływy powierzchniowe dopływ biogenów (nadmierne nawo żenie) z powierzchni rolniczych (przykład zanieczyszczenia wód jeziora Sztynorckiego), • brak systemowego rozwi ązania odbioru ścieków i odpadów z jachtów pływaj ących po Wielkich Jeziorach Mazurskich, • spływy z dróg, 36

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

• zabudowywanie znacznych fragmentów brzegów jezior (np. niedost ępna linia brzegowa jeziora Świ ęcajty). Powstrzymanie procesu dalszej degradacji wód powierzchniowych wi ąza ć si ę musi z nast ępuj ącymi działaniami: • wyposa żenie wszystkich jednostek osadniczych w sie ć kanalizacji sanitarnej zako ńczon ą oczyszczalniami ścieków, • tworzenie i wła ściwe zagospodarowanie stref ochronnych uj ęć wód podziemnych, • prowadzenie gospodarki rolnej w sposób ograniczaj ący migracje składników nawozowych, szczególnie azotanów do wód, • przeciwdziałanie zanieczyszczeniom liniowym - z dróg, poprzez oczyszczanie wód opadowych z zanieczyszcze ń olejowych i zawiesin. Potencjalne zagro żenia dla jako ści wód podziemnych wynikaj ą przede wszystkim z: • braku identyfikacji głównych obszarów zasilaj ących wody podziemne, • nieodpowiedniego zagospodarowania obszarów, które powinny podlega ć wysokim re żimom ze wzgl ędu na zagro żenie wód podziemnych (dzikie wysypiska, wylewanie nieczysto ści płynnych, składowanie substancji niebezpiecznych, nawo żenie i wylewanie gnojowicy), • niskosprawnych i nieczynnych uj ęć wody. Potencjalne zagro żenia dla rolniczej przestrzeni produkcyjnej zwi ązane s ą z: • nieracjonalnym zagospodarowaniem u żytków rolnych (podziały nieruchomo ści, enklawy zabudowy w oderwaniu od zabudowy wiejskiej, odłogowanie), • niszczenie śródpolnych elementów przestrzeni rolniczej (zadrzewienia śródpolne, miedze, oczka wodne), • niekontrolowana zabudowa terenów rolnych (szczególnie w strefie przybrze żnej), • miejscowa degradacja u żytków rolnych, • zaniedbane, miejscami zdewastowane urz ądzenia melioracji szczegółowej. Obszary le śne podlegaj ą ci ągłej presji i zagro żeniom wynikaj ącym z: • zanieczyszczenia powietrza i wód, • naruszeniu równowagi naturalnych ekosystemów le śnych, • miejscowej dewastacji (najcz ęś ciej na granicy polno-le śnej), • niszczeniu i likwidacji zadrzewie ń w strefie przybrze żnej jezior i rzek. Pogorszenie stanu i zanieczyszczenia powietrza wi ąż e si ę z nast ępuj ącymi czynnikami: • du żej ilo ści niskosprawnych i wysokoemisyjnych lokalnych kotłowni zarówno na terenie poszczególnych wsi jak i miasta W ęgorzewo, • braku skuteczno ści w egzekwowaniu przepisów ochrony powietrza (kontrola lokalnych kotłowni), • zmniejszeniem emisji zanieczyszcze ń z istniej ących wi ększych źródeł, poprzez stosowanie paliwa o mniejszej zawarto ści siarki, zmian ę rodzajów stosowanego paliwa (olej, gaz).

Rozdział 5. Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej

W krajobrazie kulturowym gminy W ęgorzewo dominuj ą: • skupione wsie, • zabudowa kolonijna w śród rozłogów pól, 37

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

• liczne zespoły dworsko-parkowe. Zabytkowy krajobraz gminy cechuje: • zachowana czytelnie historyczna zabudowa wiejska, • przekształcone współcze śnie rozłogi pól i ł ąk, • zró żnicowana sie ć dro żna, • rozległe widoki na przedpola wsi, kolonii i maj ątków, • du ży udział form naturalnych (głównie jezior). Pełny wykaz obiektów w zestawieniu tabelarycznym wraz z okre śleniem stopnia waloryzacji, wytycznymi dotycz ącymi zakresu obj ęcia ochron ą i utworzenia stref ochronnych podano w tabeli 3. Na mapie uwarunkowa ń w skali (rysunek nr 10) pokazano lokalizacj ę obiektów i zasi ęg przestrzenny proponowanych do utworzenia stref z zachowaniem numeracji kodów zgodnym z oznaczeniami w tabelach (analiza - cz ęść I Studium) obszarów obj ętych ochron ą. Wykaz obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków województwa suwalskiego zawarty jest w obwieszczeniu Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Suwałkach z dnia 15 marca 1993 r. opublikowanym w Dzienniku Urzędowym Województwa Suwalskiego Nr 11 z dnia 21.04.1993 r..

5.1. Obszary i obiekty zabytkowe podlegaj ące ochronie

a) Obszary i obiekty wpisane do wojewódzkiego rejestru zabytków (lokalizacj ę obszarów i obiektów zabytkowych przedstawiono na rysunku 16.) Ścisłej ochronie prawnej na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami podlegaj ą obiekty i obszary wpisane do wojewódzkiego rejestru zabytków. Wykaz obiektów, które wpisane zostały do wojewódzkiego rejestru zabytków stanowi tabela 5. Tabela 5. Lp. Miejscowo ść Obiekt 1 Brzozowo - cmentarz ewangelicki, nr rej.: A-890 z 9.02.1991 2 Dąbrówka Mała - cmentarz ewangelicki wraz z zalej ą dojazdow ą, nr rej.: 484 z 15.05.1986 - zespół pałacowy, XIX/XX, nr rej.: A-1040 z 5.01.1996 (pałac, spichrz-obora, obora, ku źnia) 3 Du ży Kamie ń - le śniczówka, XIX/XX, nr rej.: A-4463 z 4.04.2007 4 Guja - cmentarz ewangelicki, nr rej.: A-891 z 9.12.1991 5 Kal - cmentarz ewangelicki (w zach. cz ęś ci wsi), nr rej.: A-892 z 9.12.1991 6 Kamionek Wielki - budynek dworca kolejowego, 1907, linia kolejowa K ętrzyn – Węgorzewo - wiadukt kolejowy, 1907, linia kolejowa K ętrzyn – Węgorzewo 7 Klimki - zespół dworski: - dwór, nr rej.: 1257 z 15.06.1968 - spichlerz, nr rej.: 1265 z 15.06.1968 - park wraz z terenem zabudowy gospodarczej, nr rej.: 418 z 4.07.1984 8 Łęgwarowo - zespół dworski i folwarczny, nr rej.: 387 z 18.03.1983: - dwór, nr rej.: 1259 z 15.06.1968 - park - folwark (budynek gospodarczy, ła źnia) 9 Ma ćki - zespół dworski, 2 poł. XIX: - dwór, nr rej.: 1269 z 16.06.1968 - obora, nr rej.: 1270 z 16.06.1968 - park, 2 poł. XIX, nr rej.: 460 z 17.03.1986 10 Mamerki - pozostało ści wiaduktu drogowego, 1907, linia kolejowa K ętrzyn – Węgorzewo 11 - cmentarz wojenny z I wojny światowej ( żołnierzy rosyjskich), nr rej.: 488 z 15.05.1986 - cmentarz wojenny z I wojny światowej, w lesie, 1914, nr rej.: A-4550 z 4.08.2010 - park dworski, XIX/XX, nr rej.: A-914 z 11.08.1992 12 Pilwa - cmentarz ewangelicki rodzinny wraz z alej ą dojazdow ą, nr rej.: 521 z 23.07.1986

38

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

13 Pniewo - zespół dworski: - dwór, nr rej.: 1272 z 16.06.1968 oraz 557 z 20.02.1989 - park wraz z przyległym terenem zabudowy gospodarczej, nr rej.: 435 z 12.11.1985 - wiadukt kolejowy, 1907, linia kolejowa K ętrzyn – Węgorzewo 14 Przysta ń - budynek dworca kolejowego, 1907 linia kolejowa Kętrzyn – Węgorzewo - most kolejowy, kratownicowy, nad Kanałem Mazurskim, 1911-14, 1948, linia kolejowa K ętrzyn – Węgorzewo - 2 wiadukty kolejowe, 1907, linia kolejowa K ętrzyn – Węgorzewo 15 Radzieje - zespół ko ścioła ewangelickiego, ob. rzym.-kat. par. p.w. Chrystusa Króla, nr rej.: 514 z 1.07.1986: - ko ściół, 1827, nr rej.: R/5 (A-148) z 13.08.1949 oraz 1260 z 15.06.1968 - dzwonnica - cmentarz przyko ścielny - plebania, XIX, nr rej.: 1274 z 16.06.1968 - budynek dworca kolejowego, 1907, linia kolejowa Kętrzyn – Węgorzewo - rampa kolejowa, linia kolejowa K ętrzyn – Węgorzewo - dom przy dworcu, 1907, linia kolejowa K ętrzyn – Węgorzewo - przepust wodny nad rzek ą Radziejk ą, 1907, 1917-18, linia kolejowa K ętrzyn – Węgorzewo 16 Ró żewiec - dwór, 1914-1915, nr rej.: A-2117 z 7.04.2004 - pozostało ści parku, nr rej.: A-2117 z 7.04.2004 17 Rudziszki - cmentarz ewangelicki, XIX, nr rej.: A-1017 z 13.02.1995 - zespół pałacowy i folwarczny, nr rej.: 388 z 18.03.1983: - pałac, XVIII, 2 poł. XIX, nr rej.: 1275 z 16.06.1968 oraz 388 z 18.03.1983 - park, nr rej. 388 z 18.03.1983 - oran żeria, 1 poł. XIX, nr rej.: 1276 z 16.06.1968 - dom ogrodnika, 2 poł. XIX - spichrz, 1922, nr rej.: 390 z 18.03.1983 - stajnia, XIX, nr rej.: 1277 z 16.06.1968 oraz 388 z 18.03.1983 - budynek gospodarczy, XIX, nr rej. 388 z 18.03.1983 - budynek obory, nr rej.: 388 z 18.03.1983 - stodoła, XIX, nr rej.: 1278 z 16.06.1968 - ku źnia, nr. Rej. 389 z 18.03.1983 18 Rydzówka - mauzoleum rodziny Lefevre , na cmentarzu, 1836, nr rej.: 98 z 14.11.1980 - park dworski z przyległym terenem dawnej zabudowy gospodarczej, XVIII-XIX, nr rej.: 610 z 14.11.1988 19 Str ęgiel - cmentarz wojenny z I wojny światowej, nr rej.: A-893 z 10.12.1991 20 Suczki - dom nr 48, poł. XIX, nr rej.: 53 z 9.02.1980 - dom nr 53, 2 poł. XVIII, 1930, nr rej.: 56 z 19.02.1980 21 Sztynort - cmentarz ewangelicki, na przesmyku między jeziorami, XIX, nr rej.: 617 z 10.01.1989 - mauzoleum rodziny Lehndorfów, 1858, nr rej.: 504 z 20.06.1986 - zespół pałacowy i folwarczny, k. XVII-XIX, nr rej.: 48 z 19.06.1979: - pałac, XVII-XIX, nr rej.: S/65 z 17.01.1962 oraz 48 z 19.06.1979 - 2 oficyny, 1 poł. XIX nr rej.: 48 z 19.06.1979 - pawilon ogrodowy (kaplica), 1828, nr rej.: 1283 z 16.06.1968 oraz 48 z 19.06.1979 - pawilon ogrodowy (herbaciarnia), 1818, nr rej.: 1280 z 16.06.1968 oraz 48 z 19.06.1979 - park (ok. 18 ha) nr rej. 48 z 19.06.1979 - dworek łowczego, poł. XIX, nr rej.: 1286 z 16.06.1968 (przeniesiony) - spichrz, 1830, nr rej.: 1281 z 16.06.1968 oraz 48 z 19.06.1979 - stajnia, poł. XIX - 3 obory, poł. XIX, nr rej.: 48 z 19.06.1979 - obora przypałacowa, szach., XVIII, nr rej.: 1282 z 16.06.1968 oraz 48 z 19.06.1979 - stajnia przypałacowa, szach., XVIII, nr rej.: 1284 z 16.06.1968 oraz 48 z 19.06.1979 22 Sztynort Mały - zespół dworski (dwór - rz ądcówka, obora, park), pocz. XIX, nr rej.: A-2010 z 2.04.2002 oraz 7.04.2002 23 Trygort - cmentarz ewangelicki, nr rej.: A-894 z 10.12.1991 - dom, drewn.-mur., poł. XIX, nr rej.: 1271 z 16.02.1968 oraz 50 z 9.02.1980 (dec. Perły) 24 Węgielsztyn - ko ściół ewangelicki wraz z otoczeniem (cmentarzem przyko ścielnym), ob. rzym.-kat. par. p.w. św. Józefa, nr rej.: N/26 (A-279) z 22.03.1957, 1261 z 15.06.1968 oraz 22 z 28.03.1979 - cmentarz przyko ścielny, nr rej.: jw. 25 Węgorzewo - układ urbanistyczny (cz ęść miasta), XVI-XIX, nr rej.: 97 z 14.11.1980 - ko ściół p.w. Dobrego Pasterza wraz z otoczeniem, ul. Pionierów 4, 1912, nr rej.: 1664 z 20.03.2000 - ko ściół ewangelicki wraz z otoczeniem (przyległym terenem dawnego cmentarza przyko ścielnego), ob. rzym.-kat. par. p.w. śś . Piotra i Pawła, ul. Zamkowa, 1605-1611, nr rej.: W/28 z 16.10.1958, 1263 z 15.06.1968 oraz 21 z 20.03.1979 - cmentarz przyko ścielny, nr rej.: jw. - ko ściół ewangelicki wraz z otoczeniem p.w. Świ ętego Krzy ża, ob. bizant.-ukrai ński, ul. 11 Listopada, ok. 1930, nr rej.: 1663 z 20.03.2000 - dom parafialny ewangelicko-augsburski, ob. ko ściół prawosławny p.w. śś . Piotra i Pawła, ul. Pionierów 25, 1924, nr rej.: A-1685 z 19.05.2000 - cmentarz ewangelicki, ob. komunalny, XIX, nr rej.: A-895 z 11.12.1991 - cmentarz wojenny z I wojny światowej, nad jeziorem Świ ęcajty, nr rej.: 335 z 10.03.1983 - cmentarz wojenny żołnierzy radzieckich z II wojny światowej, nr rej.: A-896 z 11.12.1991 - zespół dworca kolejowego, ul. Jaracza, 1889-1910, nr rej.: A-1013 z 10.11.1994: 39

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

- dworzec - lokomotywownia wachlarzowa - nastawnia, 1900-1905 - wie ża ci śnie ń, ok. 1905 - wie ża ci śnie ń - magazyn, 1908-1914 - przej ście podziemne - budynek nadzoru kolejowego, ob. dom mieszkalny, ul. Jaracza 24, 1900-1905 - dom mieszkalny, ul. Jaracza 2, 1900-1905 - dom mieszkalny, ul. Jaracza 6, 1900-1905 - dom mieszkalny, ul. Jaracza 12, 1900-1905 - dom mieszkalny, ul. Jaracza 14, 1900-1905 - dom mieszkalny, ul. Jaracza 16, 1900-1905 - dom mieszkalny, ul. Jaracza 18, 1900-1905 - 2 budynki gospodarcze - szalet - pompownia, 1900-1905 - nocelgownia, ob. Dom mieszkalny, ul. Jaracza 30, ok. 1898 - zamek, ul. Zamkowa, XIV-XIX, po 1945, nr rej.: W/30 z 4.05.1959, A-1262 z 15.06.1968 oraz 41 z 24.05.1979 - park dworski wraz z przyległym otoczeniem, ul. Reymonta, nr rej.: A-450 z 12.03.1986 - dom, ul. Pionierów 33, 1910, nr rej.: A-1062 z 8.04.1997 - dom, ul. Portowa 1-3, k. XIX, nr rej.: A-956 z 30.04.1993 i z 19.05.2003 - teren parku etnograficznego, nr rej.: A-956 z 30.04.1993 i z 19.05.2003 26 Sztynort Wielki aleja d ębowa – odcinek wjazdowy do Sztynortu Wielkiego (droga 1602 N) Źródło: opracowanie własne na podstawie rejestru zabytków nieruchomych

b) Zabytki archeologiczne wpisane do wojewódzkiego rejestru zabytków W granicach gminy znajduj ą si ę nast ępuj ące zabytki archeologiczne wpisane do wojewódzkiego rejestru zabytków archeologicznych opisane w tabeli 6: Tabela 6. Lp. Miejscowo ść Obiekt Nr rejestru Data wpisu Numer działki Nr stanowiska Obszar AZP 1 Perły grodzisko C-104 21.11.1972 138,139,140/1,141 st. I 13-72/11 2 Tarławki osiedle obronne C-120 02.12.1973 315/1 st. I 16-72 3 Węgielsztyn grodzisko C-112 25.09.1973 145, 146 st. I 14-72/1 4 Knis kurhan C-285 24.05.2010 179 st. I 19-71/1 Źródło: opracowanie własne na podstawie rejestru zabytków archeologicznych

40

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Rys. 16.

Źródło: opracowanie własne na podstawie rejestru zabytków nieruchomych

c) Zabytki wpisane do gminnej ewidencji zabytków

Studium ustala obowi ązek obj ęcia ochron ą wszystkich obiektów i obszarów uj ętych w Gminnej Ewidencji Zabytków Miasta i Gminy W ęgorzewo. Nale ży podkre śli ć, że jest to zbiór otwarty, podlegaj ący ci ągłej weryfikacji. Aktualny wykaz obiektów znajduj ących si ę w Gminnej Ewidencji Zabytków zawarty został w tabeli 7 (miasto W ęgorzewo) i tabeli 8 (gmina W ęgorzewo). W GEZ znajduj ą si ę równie ż obiekty wpisane do wojewódzkiego rejestru zabytków zawarte w tabeli 5. Ochron ą obj ęte s ą równie ż stanowiska archeologiczne uj ęte w Gminnej Ewidencji Zabytków, których wykaz przedstawiono analogicznie w tabeli 9 i 10. 41

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Tabela 7

Lp. Obiekt zabytkowy (adres, czas powstania, okresy przebudowy, stopie ń zachowania)

1. Węgorzewo, plebania w parafii rzymskokatolickiej, p.w. śś . Piotra i Pawła, mur., 1605-1611 2. Węgorzewo, kaplica na cmentarzu grzebalnym, ul. Armii Krajowej, mur., koniec XIX w. 3. Węgorzewo, kaplica na cmentarzu grzebalnym, ul. Armii Krajowej, mur., koniec XX w. 4. Węgorzewo, /Ruska Wie ś/ dwór wraz z otoczeniem, ul. Reymonta, mur., 1 poł. XX w. 5. Węgorzewo, budynek główny w zespole szkoły nr 1, ul. Bema 12, mur., okres mi ędzywojenny 6. Węgorzewo, oficyna z sal ą gimnastyczn ą w zespole szkoły nr 1, ul. Bema 12, mur., okres międzywojenny 7. Węgorzewo, budynek nr 1 w zespole koszarowym północnym, mur., okres mi ędzywojenny 8. Węgorzewo, budynek nr 2 w zespole koszarowym północnym, mur., okres mi ędzywojenny 9. Węgorzewo, budynek nr 3 w zespole koszarowym północnym, mur., okres mi ędzywojenny 10. Węgorzewo, budynek nr 4 w zespole koszarowym północnym, mur., okres mi ędzywojenny 11. Węgorzewo, budynek nr 5 w zespole koszarowym północnym, mur., okres mi ędzywojenny 12. Węgorzewo, budynek nr 6 w zespole koszarowym północnym, mur., okres mi ędzywojenny 13. Węgorzewo, budynek nr 7 w zespole koszarowym północnym, mur., okres mi ędzywojenny 14. Węgorzewo, budynek nr 8 w zespole koszarowym północnym, mur., okres mi ędzywojenny 15. Węgorzewo, budynek nr 9 w zespole koszarowym północnym, mur., okres mi ędzywojenny 16. Węgorzewo, budynek nr 10 w zespole koszarowym północnym, mur., okres mi ędzywojenny 17. Węgorzewo, budynek nr 1 w zespole koszarowym południowym, mur., okres mi ędzywojenny 18. Węgorzewo, budynek nr 2 w zespole koszarowym południowym, mur., okres mi ędzywojenny 19. Węgorzewo, budynek nr 3 w zespole koszarowym południowym, mur., okres mi ędzywojenny 20. Węgorzewo, budynek nr 4 w zespole koszarowym południowym, mur., okres mi ędzywojenny 21. Węgorzewo, budynek nr 5 w zespole koszarowym południowym, mur., okres mi ędzywojenny 22. Węgorzewo, budynek nr 6 w zespole koszarowym południowym, mur., okres mi ędzywojenny 23. Węgorzewo, budynek nr 7 w zespole koszarowym południowym, mur., okres mi ędzywojenny 24. Węgorzewo, budynek nr 8 w zespole koszarowym południowym, mur., okres mi ędzywojenny 25. Węgorzewo, budynek nr 9 w zespole koszarowym południowym, mur., okres mi ędzywojenny 26. Węgorzewo, budynek nr 10 w zespole koszarowym południowym, mur., okres mi ędzywojenny 27. Węgorzewo, szpital Bethesda, ob. Dom Pomocy Społecznej, ul. 11 Listopada 12, mur., 28. Węgorzewo, szpital Bethesda, ob. Dom Pomocy Społecznej, ul. 11 Listopada 12, mur., 29. Węgorzewo, urz ąd finansowy, ob. Urz ąd Miasta i Gminy, ul. Zamkowa 30. Węgorzewo, dom nr 15, ul. Pionierów, mur., pocz. XX w. 31. Węgorzewo, dom nr 17, ul. Pionierów, mur., pocz. XX w. 32. Węgorzewo, budynek mieszkalny w zespole młyna, ul. Pionierów 21, mur., pocz. XX w. 33. Węgorzewo, młyn elektryczny w zespole młyna, ul. Pionierów 21, mur., pocz. XX w. 34. Węgorzewo, dom nr 4, ul. Plac Wolno ści, mur., pocz. XX w. 35. Węgorzewo, dom nr 5, ul. Plac Wolno ści, mur., pocz. XX w. 36. Węgorzewo, dom nr 13, ul. Plac Wolno ści, mur., pocz. XX w. 37. Węgorzewo, dom nr 6, ul. Teatralna, mur., 2 poł. XIX w. 38. Węgorzewo, dom nr 12, ul. Teatralna, mur., pocz. XIX w. 39. Węgorzewo, dom nr 14, ul. Teatralna, mur., XIX/XX w. przebudowany 40. Węgorzewo, dom nr 9 /poczta/, ul. Zamkowa, mur. XIX/XX w. 41. Węgorzewo, dom nr 28, ul. Zamkowa, mur., pocz., XX w. 42. Węgorzewo, dom nr 34, ul. Zamkowa, mur., pocz., XX w. 43. Węgorzewo, dom nr 37, ul. Zamkowa, mur., pocz., XX w. 44. Węgorzewo, dom nr 63, ul. Zamkowa, mur., pocz., XX w. 45. Węgorzewo, dom nr 65, ul. Zamkowa, mur., pocz., XX w. 46. Węgorzewo, budynek gospodarczy w zespole dworca kolejowego, mur., 1905 r. 47. Węgorzewo, most kolejowy nad rzek ą W ęgorap ą w zespole dworca kolejowego, kam.-stalowy., 1905 r. 48. Węgorzewo, budynek gospodarczy, ul. Sienkiewicza, kam., XVIII/XIX w. 49. Węgorzewo, spichlerz ob. magazyn zbo żowy, ul. Armii Krajowej, mur., XIX/XX w. 50. Węgorzewo, cmentarz ewangelicki, ul. Teatralna, XIX w. 51. Węgorzewo, cmentarz ewangelicki, ul. K ętrzy ńska, XIX w., /zdewastowany/ 52. Węgorzewo, cmentarz ewangelicki /w pobli żu szosy do Buder/, XIX w.

42

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

53. Węgorzewo, cmentarz żydowski, XIX w., /zdewastowany/ 54. Węgorzewo, mogiła wojenna z I wojny światowej, ul. Łucza ńska 23 55. Węgorzewo, park miejski im. Helwiga, XIX/XX w. 56. Węgorzewo, park miejski /k. stacji PKP/ Źródło: Gminna Ewidencja Zabytków

Tabela 8.

Obiekt zabytkowy Lp. Czas powstania, okresy przebudowy, stopie ń zachowania

1. Biedaszki, cmentarz ewangelicki, XIX w 2. Brzozowo, budynek szkolny w zespole szkoły, okres mi ędzywojenny 3. Brzozowo, budynek szkolny w zespole szkoły, okres mi ędzywojenny 4. Brzozowo, cmentarz ewangelicki, rodzinny, 2 poł. XIX w. 5. Dąbrówka Mała, park w zespole pałacowo - pałacowym XIX/XX w. 6. Dłu żec, budynek szkolny w zespole szkoły, pocz. XX w. 7. Dłu żec, budynek gospodarczy w zespole szkoły, pocz. XX w. 8. Dłu żec, cmentarz ewangelicki, XIX w. 9. Guja, budynek szkolny w zespole szkoły, pocz. XX w. 10. Guja, budynek gospodarczy w zespole szkoły, pocz. XX w. 11. Guja – Piaski, śluza, 1934-1940 r. 12. Guja – Piaski, stra żnica wodna, ok. 1912 r. 13. Guja – Piaski, jaz walcowy, 1942-1943 r. 14. Jakunowo, budynek szkolny w zespole szkoły, pocz. XX w. 15. Jakunowo, budynek gospodarczy w zespole szkoły, pocz. XX w. 16. Jakunowo, park dworski, XIX w. 17. Jakunowo, cmentarz ewangelicki, XIX w. 18. Jerzykowo, obora w zespole podworskim XIX/XX w. 19. Jerzykowo, magazyn w zespole podworskim XIX/XX w. 20. Jerzykowo, stodoła w zespole podworskim XIX/XX w. 21. Jerzykowo, stodoła w zespole podworskim XIX/XX w. 22. Jerzykowo, czworak w zespole podworskim XIX/XX w, 23. Kal, budynek szkolny w zespole szkoły, pocz. XX w. 24. Kal, tzw. „Kalski mur” XVI-XIX w. 25. Kal, Rybaczówka, pocz. XX w. 26. Kal, cmentarz ewangelicki, XIX w. 27. , budynek szkolny w zespole szkoły, pocz. XX w. 28. Kalskie Nowiny, budynek gospodarczy w zespole szkoły, pocz. XX w. 29. Kalskie Nowiny, cmentarz ewangelicki, XIX w. 30. Kalskie Nowiny, most drogowy nad lini ą kolejow ą, XIX w. 31. Kamionek Wielki, budynek gospodarczy w zespole kolejowym przy linii kolejowej K ętrzyn – Węgorzewo 1907, mur. 32. Karłowo, cmentarz ewangelicki, XIX w. 33. Kietlice, stodoła w pozostało ściach folwarku, szachulec, poł. XIX w. 34. Kietlice, obora w pozostało ściach folwarku, mur. XIX/XX w. 35. Klikucie, cmentarz ewangelicki, XIX w. 36. Klimki, cmentarz ewangelicki, XIX w. 37. Klimki, szkoła, ob. dom nr 11, mur., pocz. XX w. 38. Kolonia Rybacka, dom, Pla żowa 4, mur. pocz. XX w. 39. Kolonia Rybacka, dom, Pla żowa 6, mur. pocz. XX w. 40. Kolonia Rybacka, dom, Pla żowa 7/9, mur. pocz. XX w. 41. Kolonia Rybacka, dom, Pla żowa 10, mur. pocz. XX w. 42. Kolonia Rybacka, dom, W ęgorzewska 10, mur. pocz. XX w. 43. Kolonia Rybacka, budynek mieszkalny w zakładach drzewnych /nr 35/mur. pocz. XX w. 44. Kolonia Rybacka, tartak w zakładach drzewnych /nr 35/ mur. pocz. XX w. 45. Kolonia Rybacka, budynek magazynowy w zakładach drzewnych /nr 35/ drew. pocz. okres mi ędzywojenny 46. Kolonia Rybacka, budynek biurowy w zespole rybaczówki, mur., pocz. XX w.

43

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

47. Kolonia Rybacka, budynek gospodarczy w zespole rybaczówki, mur., pocz. XX w. 48. Kolonia Rybacka, budynek gospodarczy w zespole rybaczówki, mur., pocz. XX w. 49. Kraski /W ęgielsztyn/, cmentarz rodzinny, 2 poł. XX w. 50. Łabapa, obora w pozostało ściach folwarku, mur., pocz. XX w. 51. Ma ćki, spichlerz w zespole dworskim, mur. pocz. XX w. 52. Ma ćki, gospodarczy w zespole dworskim, drewn. pocz. XX w 53. , dwór w zespole dworsko-parkowym, mur., XIX/XX 54. Matyski, obora w zespole dworsko-parkowym, mur., XIX/XX 55. Matyski, obora w zespole dworsko-parkowym, mur., XIX/XX 56. Matyski, park w zespole dworsko-parkowym, XIX/XX w. 57. Nowa Guja, dwór w zespole dworsko-parkowym, mur., XIX/XX w. 58. Nowa Guja, oficyna w zespole dworsko-parkowym, mur., XIX/XX w. 58. Nowa Guja, stajnia w zespole dworsko-parkowym, mur., XIX/XX w. 60. Nowa Guja, obora w zespole dworsko-parkowym, mur., XIX/XX w. 61. Nowa Guja, budynek gospodarczy w zespole dworsko-parkowym, mur., XIX/XX w. 62. Nowa Guja, cmentarz ewangelicki / na skraju lasu/, XIX w. 63. Nowa Guja, cmentarz ewangelicki, 2 poł. XIX w. 64. Ogonki, budynek szkolny w zespole szkoły /nr 10/, mur. pocz. XX w. 65. Ogonki, budynek dworcowy /ob. O środek Wypoczynkowy „Mazur”/, mur., 1905 przebudowany w latach 60. 66. Ogonki, dom w pozostało ściach cegielni sylikatowej, mur., pocz. XX w. 67. Ogonki, budynek gospodarczy w pozostało ściach cegielni sylikatowej, mur., pocz. XX w. 68. Ogonki, bierny schron piechoty w Punkcie Oporu nr 18 /wysadzony/, beton, 1915 69. Ogonki, bierny schron piechoty w Punkcie Oporu nr 18 /wysadzony/, beton, 1915 70. Ogonki, bierny schron pogotowia w Punkcie Oporu nr 18 /wysadzony/, beton, 1915 71. Ogonki, bierny schron pogotowia w Punkcie Oporu nr 18 /wysadzony/, beton, 1915 72. Ogonki, bierny schron piechoty w Punkcie Oporu nr 19 /wysadzony/, beton, 1915 73. Ogonki, bierny schron piechoty w Punkcie Oporu nr 19 /wysadzony/, beton, 1915 74. Ogonki, bierny schron pogotowia w Punkcie Oporu nr 19 /wysadzony/, beton, 1915 75. Ogonki, wartownia w Punkcie Oporu nr 19 /wysadzony/, beton, 1915 76. Ogonki, wartownia w Punkcie Oporu nr 19 /wysadzony/, beton, 1915 77. Ogonki, schron bojowy typu B1/1 /wysadzony/ w Odcinku Gi życkiego Rejonu Umocnionego pomi ędzy jeziorami Str ęgiel – Świecajty 1936-1939, żelbet 78. Ogonki, schron bojowy typu B1/1 /wysadzony/ w Odcinku Gi życkiego Rejonu Umocnionego pomi ędzy jeziorami Str ęgiel – Świecajty 1936-1939, żelbet 79. Ogonki, schron bojowy typu B1/1 /wysadzony/ w Odcinku Gi życkiego Rejonu Umocnionego pomi ędzy jeziorami Str ęgiel – Świecajty 1936-1939, żelbet 80. Ogonki, most drogowy nad lini ą kolejow ą W ęgorzewo-Kruklanki, żelbet.-kam., 1905r. 81. Ogonki, most drogowy nad lini ą kolejow ą W ęgorzewo-Kruklanki, kam. - stal, 1905r. 82. Ogonki, most kolejowy nad drog ą kołow ą W ęgorzewo-Kruklanki, żelbet, 1905r. 83. Ogonki, cmentarz ewangelicki, XIX w. 84. Pasternak, dwór w zespole dworskim, mur., pocz. XX w. 85. Pasternak, magazyn w zespole dworskim, mur., pocz. XX w. 86. Pasternak, magazyn w zespole dworskim, mur., pocz. XX w. 87. Pasternak, park w zespole dworskim, mur., pocz. XX w. 88. Perły, dwór w pozostało ściach zespołu dworskiego, mur., pocz. XX w. 89. Perły, park w pozostało ściach zespołu dworskiego, XIX w. 90. Perły, magazyn w pozostało ściach zespołu dworskiego, mur., pocz. XX w. 91. Perły, magazyn w pozostało ściach zespołu dworskiego, mur., pocz. XX w. 92. Perły, budynek szkoły w zespole szkoły, mur., XIX/XX w. 93. Perły, dom nr 1, mur., XIX/XX w. 94. Perły, dom nr 5, mur., XIX/XX w. 95. Perły, cmentarz ewangelicki /na pdn kra ńcu wsi/, XIX w. 96. Perły, chałupa /przeniesiona do Trygortu/ 97. Pilwa, budynek szkoły / nr 12/ w zespole szkoły, mur., pocz. XX w. 98. Pilwa, budynek gospodarczy /nr 12/ w zespole szkoły, mur., pocz. XX w 99. Pilwa, cmentarz ewangelicki, wiejski, XIX w. 100. Pilwa, park dworski, XIX w 101. Pniewo, obora w zespole dworsko-parkowym, mur., XIX/XX w.

44

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

102. Pniewo, ku źnia w zespole dworsko-parkowym, mur., XIX/XX w. 103. Pniewo, budynek szkoły / nr 10/ w zespole szkoły, mur., XIX/XX w. 104. Pniewo, budynek szkoły / nr 12/ w zespole szkoły, mur., XIX/XX w. 105. Pniewo, cmentarz ewangelicki, XIX w. 106. , dwór w pozostało ściach zespołu dworskiego, mur., XIX/XX w. 107. Prynowo, budynek gospodarczy w pozostało ściach zespołu dworskiego, mur., XIX/XX w. 108. Prynowo, budynek szkoły w zespole szkoły, mur., pocz. XX w. 109. Prynowo, budynek gospodarczy w zespole szkoły, mur., pocz. XX w. 110. Prynowo, cmentarz ewangelicki, XIX w. 111. Przysta ń, schron przeciwlotniczy w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa I – „Quelle”, żelbet, zachowany, 1940-1944 112. Przysta ń, schron przeciwlotniczy w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa I – „Quelle”, żelbet, zachowany, 1940-1944 113. Przysta ń, schron do pracy sztabowej w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa I – „Quelle”, żelbet, zachowany, 1940-1944 114. Przysta ń, schron do pracy sztabowej w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa I – „Quelle”, żelbet, zachowany, 1940-1944 115. Przysta ń, schron do pracy sztabowej w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa I – „Quelle”, żelbet, zachowany, 1940-1944 116. Przysta ń, schron do pracy sztabowej w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa I – „Quelle”, żelbet, zachowany, 1940-1944 117. Przysta ń, schron transformator w Kwaterze Dowództwa Wojsk Lądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa I – „Quelle”, żelbet, zachowany, 1940-1944 118. Przysta ń, schron transformator w Kwaterze Dowództwa Wojsk Lądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa I – „Quelle”, żelbet, zachowany, 1940-1944 119. Przysta ń, schron ciepłownia w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa I – „Quelle”, żelbet, zachowany, 1940-1944 120. Przysta ń, schron przepompownia w Kwaterze Dowództwa Wojsk Lądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa II – „Fritz”, żelbet, zachowany, 1940-1944 121. Przysta ń, schron ciepłownia w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa II – „Fritz”, żelbet, zachowany, 1940-1944 122. Przysta ń, schron transformator w Kwaterze Dowództwa Wojsk Lądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa II – „Fritz”, żelbet, zachowany, 1940-1944 123. Przysta ń, schron do pracy sztabowej w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa II – „Fritz”, żelbet, zachowany, 1940-1944 124. Przysta ń, schron do pracy sztabowej w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa II – „Fritz”, żelbet, zachowany, 1940-1944 125. Przysta ń, schron do pracy sztabowej w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa II – „Fritz”, żelbet, zachowany, 1940-1944 126. Przysta ń, schron do pracy sztabowej w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa II – „Fritz”, żelbet, zachowany, 1940-1944 127. Przysta ń, schron do pracy sztabowej w Kwaterze Dowództwa Wojsk Lądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa II – „Fritz”, żelbet, zachowany, 1940-1944 128. Przysta ń, schron do pracy sztabowej w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa II – „Fritz”, żelbet, zachowany, 1940-1944 129. Przysta ń, schron do pracy sztabowej w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa II – „Fritz”, żelbet, zachowany, 1940-1944 130. Przysta ń, schron do pracy sztabowej w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa II – „Fritz”, żelbet, zachowany, 1940-1944 131. Przysta ń, schron do pracy sztabowej w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH)i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa II – „Fritz”, żelbet, zachowany, 1940-1944 132. Przysta ń, schron do pracy sztabowej w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa II – „Fritz”, żelbet, zachowany, 1940-1944 133. Przysta ń, schron do pracy sztabowej w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa II – „Fritz”, żelbet, zachowany, 1940-1944 134. Przysta ń, schron do pracy sztabowej w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa II – „Fritz”, żelbet, zachowany, 1940-1944 135. Przystań, schron do pracy sztabowej w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa II – „Fritz”, żelbet, nieuko ńczona przebudowa na schon przeciwlotniczy, zachowany, 1940-1944 136. Przysta ń, schron zapasowe urz ądzenie energetyczne w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa II – „Fritz”, żelbet, zachowany, 1940-1944 137. Przysta ń, schron techniczny /?/ w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa II – „Fritz”, żelbet, zachowany, 1940-1944 138. Przysta ń, schron techniczny /?/ w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa III – „Brigitten Stadt”, żelbet, nieuko ńczony, 1940-1944 139. Przysta ń, schron ł ączno ści w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa III – „Brigitten Stadt”, żelbet, zachowany, 1940-1944 140. Przysta ń, schron ł ączno ści w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa III – „Brigitten Stadt”, żelbet, zachowany, 1940-1944 141. Przysta ń, schron techniczny /?/ w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, Strefa III – „Brigitten Stadt”, żelbet, zachowany, 1940-1944 142. Przysta ń, fundamentowania ok. 200 obiektów drewnianych i murowanych w Kwaterze Dowództwa Wojsk L ądowych (OKH) i 45

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Kwatermistrzostwa „Mauerwald”, 1940-1944 143. Przysta ń, budynek magazynowy i sanitariaty w zespole dworca kolejowego przy linii kolejowej K ętrzyn – Węgorzewo, mur., 1905 144. Przysta ń, dom mieszkalny w zespole dworca kolejowego przy linii kolejowej K ętrzyn – Węgorzewo, mur., 1905 145. Przysta ń, budynek gospodarczy w zespole dworca kolejowego przy linii kolejowej K ętrzyn – Węgorzewo, mur., 1905 146. Przysta ń, stra żnica wodna w zespole stra żnicy wodnej na Kanale Mazurskim, mur., 1912 147. Przysta ń, budynek gospodarczy w zespole stra żnicy wodnej na Kanale Mazurskim, drewn., 1912 148. Przysta ń, szandory w zespole stra żnicy wodnej na Kanale Mazurskim, drew., 1912 149. Przysta ń, cmentarz ewangelicki, 2 poł., XIX w. /Stawki/ 150. Radzieje, budynek szkolny w zespole szkoły, nr 16, mur., XIX/XX w. 151. Radzieje, budynek gospodarczy w zespole szkoły, nr 16, mur., XIX/XX w. 152. Radzieje, dom nr 6, ul. W ęgorzewska, mur., pocz XX w. 153. Radzieje, dom nr 7, ul. W ęgorzewska, mur., pocz XX w. 154. Radzieje, dom nr 8, ul. W ęgorzewska, mur., pocz XX w. 155. Radzieje, dom nr 10, ul. W ęgorzewska, mur., pocz XX w. 156. Radzieje, dom nr 12, ul. W ęgorzewska, mur., pocz XX w. 157. Radzieje, dom nr 15, ul. W ęgorzewska, mur., pocz XX w. 158. Radzieje, dom nr 24, ul. W ęgorzewska, mur., pocz XX w. 159. Radzieje, dom nr 25, ul. W ęgorzewska, mur., XIX/XX w. 160. Radzieje, dom nr 26, /dawna karczma - Gasthaus/ ul. W ęgorzewska, mur., XIX/ XX w. 161. Radzieje, dom nr 27, ul. W ęgorzewska, mur., pocz XX w. 162. Radzieje, dom nr 1, ul. Ko ścielna, mur., XIX/XX w. 163. Radzieje, budynek magazynowy i sanitariaty w zespole dworca kolejowego przy linii kolejowej K ętrzyn – Węgorzewo, mur., 1905 164. Radzieje, dom mieszkalny w zespole dworca kolejowego przy linii kolejowej K ętrzyn – Węgorzewo, mur., 1905 165. Radzieje, budynek gospodarczy w zespole dworca kolejowego przy linii kolejowej K ętrzyn – Węgorzewo, mur., 1905 166. Radzieje, budynek gospodarczy w zespole dworca kolejowego przy linii kolejowej K ętrzyn – Węgorzewo, mur., 1905 167. Radzieje, schron do pracy sztabowej w Kwaterze Polowej Kancelarii Rzeszy (H. Lammersa) w Radziejach, żelbet, zachowany, 1940 -1941 168. Radzieje, pozostało ści 7 obiektów w Kwaterze Polowej Kancelarii Rzeszy (H. Lammersa) w Radziejach, cegła, zachowany, 1940 - 1941 169. Radzieje, schron do pracy sztabowej w Kwaterze Polowej Kancelarii Rzeszy (H. Lammersa) w Radziejach, żelbet, wysadzony, 1940 -1941 170. Radzieje, kwatera wojenna z I wojny światowej na cmentarzu przyko ścielnym 171. Ró że, dwór, mur., 2 poł. XIX w. 172. Ró żewiec, stodoła w zespole dworsko – parkowym, drewn., 2 poł XIX w. 173. Ró żewiec, cmentarz ewangelicki, XIX w. 174. Rydzówka, cmentarz ewangelicki, XIX w. 175. Rydzówka Mała, Cmentarz ewangelicki, 2 poł. XIX w. 176. Stawiska, dwór w zespole dworsko-parkowym, mur., XIX/XX w., przebudowany 177. Stawiska, obora w zespole dworsko-parkowym, mur., XIX/XX w. 178. Stawiska, ku źnia w zespole dworsko-parkowym, mur., XIX/XX w. 179. Stawiska, park w zespole dworsko-parkowym, mur., XIX w. 180. Stawiska, szkoła w zespole szkoły, mur., pocz. XX w 181. Stawiska, budynek gospodarczy w zespole szkoły, mur., pocz. XX w. 182. Stawiska, cmentarz ewangelicki, XIX w. 183. Stawki, szkoła /nr 22/ w zespole szkoły, mur., pocz. XX w. 184. Stawki, budynek gospodarczy w zespole szkoły, mur., pocz. XX w. 185. Stawki, cmentarz ewangelicki, XIX w. 186. Str ęgiel, szkoła w zespole szkoły /nr 13/, mur., pocz. XX 187. Str ęgiel, budynek gospodarczy w zespole szkoły/nr 13/, mur., pocz. XX w. 188. Stulichy, cmentarz ewangelicki, XIX w. 189. Suczki, cmentarz ewangelicki, XIX w. 190. , dwór w zespole dworsko-parkowym, mur., XIX/XX w. 191. Surwile, obora w zespole dworsko-parkowym, mur., XIX/XX w. 192. Surwile, obora w zespole dworsko-parkowym, mur., XIX/XX w. 193. Surwile, obora w zespole dworsko-parkowym, mur., XIX/XX w. 194. Surwile, magazyn w zespole dworsko-parkowym, mur. XIX/XX w. 195. Surwile, park w zespole dworsko-parkowym, 2 poł. , XIX w. 196. Surwile, stodoła w zespole dworsko-parkowym, drwn., pocz., XX w.

46

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

197. Sztynort Du ży, szkoła w zespole szkoły, mur., pocz. XX w. 198. Sztynort Mały, ku źnia w zespole dworsko-parkowym, mur., XIX/XX w. 199. Tarławki, dwór w zespole dworsko-parkowym, mur., 2 poł. XIX w. 200. Tarławki, obora w zespole dworsko-parkowym, mur., 2 poł. XIX w. 201. Tarławki, obora w zespole dworsko-parkowym, mur., 2 poł. XIX w. 202. Tarławki, budynek gospodarczy w zespole dworsko-parkowym, mur., 2 poł. XIX w. 203. Tarławki, budynek gospodarczy w zespole dworsko-parkowym, mur., 2 poł. XIX w. 204. Tarławki, magazyn w zespole dworsko-parkowym, mur., 2 poł. XIX w. 205. Tarławki, park w zespole dworsko-parkowym, mur., XIX w. 206. Tarławki, cmentarz ewangelicki, XIX w. (nr rej. 894) 207. Trygort, szkoła w zespole szkoły /nr 24/, mur., pocz. XX w. 208. Trygort, budynek gospodarczy w zespole szkoły /nr 24/, mur., pocz. XX w. 209. Trygort, dom nr 20/21, dawna karczma (Gasthaus), mur., XIX/XX w. 210. Wesołowo, dom nr 11, dawna karczma (Gasthaus), mur. XIX/XX w. 211. Wesołowo, dom nr 17, mur., XIX/XX w. 212. Wesołowo, szkoła w zespole szkoły, mur., pocz. XX w. 213. Wesołowo, budynek gospodarczy w zespole szkoły, mur., pocz. XX w. 214. Wesołowo, cmentarz ewangelicki, wiejski, XIX w. 215. Wesołowo, cmentarz rodzinny /na pd. kra ńcu wsi/, XIX/XX w. 216. Wesołowo, cmentarz rodzinny /0,8 km na wsch. od wsi/, pocz. XX w. 217. Wesołowo, cmentarz rodzinny /0,5 km na pd. wsch. od wsi/, 2 poł. XIX w. 218. Wesołówko, dwór w pozostało ściach zespołu dworskiego, mur., XIX/XX w. 219. Wesołówko, budynek inwentarski zespołu dworskiego, mur., XIX/XX w. 220. Wesołówko, cmentarz ewangelicki, XIX w. 221. Węgielsztyn, plebania w zespole ko ścioła ewangelickiego ob. parafialny rzymskokatolicki p.w. św. Józefa, mur., pocz. XX w. 222. Węgielsztyn, dom nr 30, mur., XIX/XX w. 223. Węgielsztyn, dom nr 33, mur., XIX/XX w. 224. Węgielsztyn, dom nr 48, mur., XIX/XX w. 225. Wilkowo, szkoła w zespole szkoły, nr 5, mur., 1909 r. 226. Wilkowo, cmentarz ewangelicki, 2 poł. XIX w. 227. , cmentarz ewangelicki, kon. XIX w. 228. Zielona Góra, most drogowy nad lini ą kolejow ą W ęgorzewo – Kruklanki, żelbet.-kam., 1905 229. Zielona Góra, cmentarz rodzinny, kon., XIX w. 230. Zielony Ostrów, cmentarz ewangelicki, XIX w. 231. Zielony Ostrów, cmentarz ewangelicki /na wschód od rz. O świnka/, poł. XIX w. 232. Linia Kolejowa K ętrzyn - Węgorzewo Źródło: Gminna Ewidencja Zabytków

Tabela 9. Obszar Nr Nr Chronologia Nr Nazwa lokalna Funkcja AZP M. Ob. 1. Węgorzewo 15-73 1 1 cmentarzysko okres wpływów rzymskich 2. Węgorzewo 15-73 2 2 skarb (?) II w.n.e. 3. Węgorzewo 15-73 3 3 skarb (?) III w.n.e. 4. Węgorzewo 15-73 4 4 znalezisko lu źne II-IV w. epoka br ązu skarb (?) IV w.n.e. 5. Węgorzewo 15-73 5 5 znalezisko lu źne 1802 r. znalezisko lu źne XIX w. 6. Węgorzewo 15-73 6 6 znalezisko lu źne neolit 7. Węgorzewo 15-73 7 7 znalezisko lu źne neolit 8. Węgorzewo 15-73 8 8 znalezisko lu źne neolit 9. Węgorzewo 15-73 9 9 cmentarzysko epoka br ązu 10. Węgorzewo 15-73 10 10 cmentarzysko okres nowo żytny 11. Węgorzewo 15-73 11 11 cmentarzysko okres nowo żytny grodzisko wczesna epoka żelaza 12. Węgorzewo 15-73 12 12 ślad osadnictwa okres nowo żytny 13. Węgorzewo 15-73 13 13 znalezisko lu źne XVII-XVIII w. wczesne średniowiecze Węgorzewo ślad osadnictwa 14. 15-73 14 17 XIV –XIX w. (nr rej. A-41) zamek murowany

Węgorzewo 15. 15-73 15 18 zespół staromiejski pó źne średniowiecze- okres nowo żytny (nr rej. A-97) 47

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

16. Węgorzewo 15-73 16 19 osada okres nowo żytny cmentarzysko pó źny okres wpływów rzymskich 17. Węgorzewo 15-73 17 20 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze ślad osadnictwa pó źne średniowiecze 18. Węgorzewo 15-73 18 40 ślad osadnictwa okres nowo żytny ślad osadnictwa wczesne średniowiecze 19. Węgorzewo 15-73 19 50 ślad osadnictwa średniowiecze osada (?) okres nowo żytny ślad osadnictwa mezolit – wczesna epoka br ązu ślad osadnictwa 20. Węgorzewo 15-73 20 51 okres wpływów rzymskich - okres w ędrówek ludów

pó źne średniowiecze - okres nowo żytny ślad osadnictwa ślad osadnictwa okres wpływów rzymskich - okres w ędrówek ludów 21. Węgorzewo 15-73 21 52 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze ślad osadnictwa wczesna epoka żelaza 22. Węgorzewo 15-73 22 70 osada (?) okres nowo żytny 23. Węgorzewo 15-73 23 71 ślad osadnictwa mezolit osada wczesna epoka żelaza 24. Węgorzewo 15-73 24 72 osada okres nowo żytny ślad osadnictwa okres wpływów rzymskich - okres w ędrówek ludów 25. Węgorzewo 15-73 25 73 osada (?) pó źne średniowiecze - okres nowo żytny 26. Węgorzewo 14-71 26 3 znalezisko lu źne neolit ślad osadnictwa mezolit - wczesna epoka żelaza 27. Węgorzewo 15-73 27 38 osada okres nowo żytny (XVII-XIX w.) Źródło: Gminna Ewidencja Zabytków

Tabela 10. Obszar Nr Nr Chronologia Nr Nazwa lokalna Funkcja AZP M. Ob. ślad osadnictwa mezolit –wczesna ep. żelaza osada okres wpływów rzymskich 1. Czerwony Dwór 14-73 1 34 osada wczesne średniowiecze osada okres nowo żytny (XVII-XVIII w.) 2. Czerwony Dwór 14-73 2 35 ślad osadnictwa wczesne średniowiecze ślad osadnictwa okres wpływów rzymskich 3. Czerwony Dwór 14-73 3 36 ślad osadnictwa wczesne średniowiecze ślad osadnictwa pó źne średniowiecze okres nowo żytny 4. Czerwony Dwór 14-73 4 37 ślad osadnictwa pradzieje 5. Czerwony Dwór 14-73 5 42 kopiec okres nowo żytny 6. Dąbrówka Mała 14-71 1 4 ślad osadnictwa mezolit osada staro żytno ść 7. Dąbrówka Mała 14-71 2 5 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze ślad osadnictwa neolit 8. Guja 13-71 1 15 ślad osadnictwa średniowiecze średniowiecze 9. Guja 13-71 2 14 ślad osadnictwa

ślad osadnictwa średniowiecze 10. Guja 13-71 3 13 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze 11. Guja 13-71 4 12 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze 12. Guja 13-71 5 11 kurhany(?) 13. Guja 14-71 7 3 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze 14. Guja 14-71 8 2 osada pó źne średniowiecze gródek krzy żacki XIV w. 15. Guja 14-71 9 1 ślad osadnictwa okres nowo żytny 16. Guja 13-72 10 19 ślad osadnictwa neolit, średniowiecze 17. Guja 13-72 11 20 ślad osadnictwa staro żytno ść , okres nowo żytny 18. Guja 14-72 13 10 osada okres wpływów rzymskich 19. Guja 14-72 14 11 osada okres nowo żytny 20. Guja 14-72 15 17 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze 21. Guja 14-72 16 18 osada okres wpływów rzymskich - okres nowo żytny 22. Guja 14-72 17 19 ślad osadnictwa okres nowo żytny 23. Guja 14-72 18 20 osada pradzieje, okres nowo żytny 24. Guja 14-72 19 42 osada pradzieje, pó źne średniowiecze 25. Guja 14-72 20 48 gródek - stra żnicza ok. 1384 r. 26. Prynowo 14-72 15 44 osada pradzieje, pó źne średniowiecze 27. Prynowo 14-72 15 47 osada epoka kamienia, pó źne średniowiecze 28. Stawki 14-72 7 7 osada XVII-XVIII w. 29. Stawki 14-72 8 8 ślad osadnictwa okres nowo żytny 30. Sztynort Du ży 16-72 9 14 osada pradzieje - okres nowo żytny 31. Sztynort Du ży 16-72 10 18 osada pradzieje - okres średniowieczny 32. Sztynort Du ży 16-72 11 29 osada pó źne średniowiecze, okres nowo żytny 33. Sztynort Du ży 16-72 12 30 ślad osadnictwa okres nowo żytny 34. Tarławki 16-72 3 19 kurhan wczesna epoka żelaza 48

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

35. Tarławki 16-72 4 20 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze 36. Tarławki 16-72 5 21 osada okres nowo żytny 37. Tarławki 16-72 6 22 osada okres nowo żytny 38. Tarławki 16-72 7 35 ślad osadnictwa okres nowo żytny 39. Tarławki 16-72 8 36 ślad osadnictwa okres nowo żytny 40. Tarławki 16-72 9 37 ślad osadnictwa okres nowo żytny 41. Trygort 14-72 18 32 cmentarzysko okres wpływów rzymskich 42. Trygort 14-72 19 33 ślad osadnictwa epoka kamienia 43. Trygort 14-72 20 45 ślad osadnictwa pradzieje, pó źne średniowiecze 44. Trygort 14-72 21 46 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze 45. Węgielsztyn 14-72 2 2 osada XVI-XVII w. 46. Węgielsztyn 14-72 3 3 ślad osadnictwa pradzieje 47. Węgielsztyn 14-72 4 4 ślad osadnictwa XVI-XVIII w. 48. Węgielsztyn 14-72 5 5 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze 49. Węgielsztyn 14-72 6 6 osada pó źne średniowiecze 50. Węgielsztyn 14-72 7 12 osada pó źne średniowiecze 51. Węgielsztyn 14-72 8 9 osada wczesne średniowiecze 52. Węgielsztyn 14-72 9 13 osada wczesne średniowiecze 53. Węgielsztyn 14-72 10 14 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze 54. Węgielsztyn 14-72 11 15 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze 55. Węgielsztyn 14-72 12 16 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze 56. Węgielsztyn 14-72 13 21 osada okres wpływów rzymskich 57. Węgielsztyn 14-72 14 22 osada wczesne średniowiecze 58. Węgielsztyn 14-72 15 23 osada pó źne średniowiecze 59. Węgielsztyn 14-72 16 24 osada okres nowo żytny 60. Węgielsztyn 14-72 17 25 osada pó źne średniowiecze 61. Węgielsztyn 14-72 18 26 ślad osadnictwa XVI/XVII w. 62. Węgielsztyn 14-72 19 27 osada XVI/XVII w. 63. Węgielsztyn 14-72 20 28 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze 64. Węgielsztyn 14-72 21 29 osada pradzieje 65. Węgielsztyn 14-72 22 30 osada pradzieje 66. Węgielsztyn 14-72 23 31 ślad osadnictwa okres nowo żytny 67. Węgielsztyn 14-72 24 34 ślad osadnictwa okres nowo żytny 68. Węgielsztyn 14-72 25 35 osada pó źne średniowiecze 69. Węgielsztyn 14-72 26 36 ślad osadnictwa okres nowo żytny 70. Węgielsztyn 14-72 27 37 ślad osadnictwa pradzieje 71. Węgielsztyn 14-72 28 38 ślad osadnictwa pradzieje 72. Węgielsztyn 14-72 29 39 ślad osadnictwa okres nowo żytny ślad osadnictwa mezolit (?) 73. Janówko 14-73 1 28 osada wczesne średniowiecze 74. Janówko 14-73 2 29 ślad osadnictwa mezolit (?) 75. Janówko 14-73 3 30 ślad osadnictwa wczesne średniowiecze 76. Janówko 14-73 4 31 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze okres nowo żytny ślad osadnictwa średniowiecze 77. Janówko 14-73 5 32 osada okres nowo żytny ślad osadnictwa mezolit –wczesna ep. żelaza 78. Janówko 14-73 6 33 ślad osadnictwa wczesne średniowiecze ślad osadnictwa okres nowo żytny ślad osadnictwa mezolit –wczesna ep. żelaza 79. Jakunowo 14-73 1 4 ślad osadnictwa wczesna ep. żelaza okres w ędrówek ludów 80. Jakunowo 14-73 2 5 ślad osadnictwa neolit - epoka br ązu 81. Kal 15-73 1 16 most (?) średniowiecze ślad 82. Kal 15-73 2 21 topomastyczny nieokre ślona grodziska 83. Kal 15-73 3 22 cmentarzysko II w. n.e. osada okres wpływów rzymskich - okres w ędrówek ludów 84. Kal 15-73 4 41 osada (?) okres nowo żytny

osada okres wpływów rzymskich- okres w ędrówek ludów

85. Kal 15-73 5 42 okres nowo żytny osada (?) nieokre ślona ślad osadnictwa osada okres wpływów rzymskich- okres w ędrówek ludów 86. Kal 15-73 6 43 wczesne średniowiecze osada(?) osada(?) okres wpływów rzymskich- okres w ędrówek ludów 87. Kal 15-73 7 44 okres nowo żytny ślad osadnictwa osada okres wpływów rzymskich- okres w ędrówek ludów 88. Kal 15-73 8 45 osada pó źne średniowieczeokres nowo żytny ślad osadnictwa wczesna epoka żelaza 89. Kal 15-73 9 46 ślad osadnictwa okres nowo żytny 49

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

90. Kal 15-73 10 61 ślad osadnictwa mezolit 91. Kal 15-73 11 62 ślad osadnictwa mezolit (?) 92. Kal 15-73 12 63 ślad osadnictwa epoka kamienna 93. Kal 15-73 13 64 ślad osadnictwa okres wpływów rzymskich- okres w ędrówek ludów wczesna epoka żelaza osada (?) 94. Kal 15-73 14 65 okres w ędrówek ludów ślad osadnictwa średniowiecze ślad osadnictwa pó źna faza wczesnego średniowiecza 95. Kal 15-73 15 66 osada okres nowo żytny ślad osadnictwa nieokre ślona 96. Kal 15-73 16 67 ślad osadnictwa okres nowo żytny 97. Kal 15-73 17 68 ślad osadnictwa mezolit epoka żelaza wczesna epoka żelaza 98. Kal 15-73 18 69 ślad osadnictwa okres w ędrówek ludów ślad 99. Kalskie Nowiny 15-71 1 14 nieokre ślona topomastyczny 100. Kalskie Nowiny 15-73 2 47 osada (?) pó źne średniowieczeokres nowo żytny 101. Kalskie Nowiny 15-73 3 48 osada pó źne średniowieczeokres nowo żytny 102. Kalskie Nowiny 15-73 4 49 ślad osadnictwa nieokre ślona ślad osadnictwa 103. Kalskie Nowiny 15-74 5 16 epoka kamienia - epoka żelaza

wczesna epoka żelaza 104. Kalskie Nowiny 15-74 6 17 ślad osadnictwa okres w ędrówek ludów 105. Kalskie Nowiny 15-74 7 18 osada wczesna epoka żelaza 106. Kalskie Nowiny 15-74 8 19 znalezisko lu źne nieokre ślona okres nowo żytny 107. Kalskie Nowiny 14-73 9 39 osada (folwark) (XVIII-XIX w.) ślad osadnictwa wczesne średniowiecze 108. Kalskie Nowiny 14-73 10 40 ślad osadnictwa okres nowo żytny neolit ślad osadnictwa wczesne średniowiecze 109. Kalskie Nowiny 14-73 11 41 osada okres nowo żytny osada (XVIII-XIX w.) ślad osadnictwa mezolit – wczesna epoka żelaza 110. Kalskie Nowiny 14-73 12 42 osada wczesne średniowiecze 111. Ogonki 15-73 1 23 cmentarzysko pó źny okres wpływów rzymskich - okres w ędrówek ludów 112. Ogonki 15-73 2 24 cmentarzysko okres nowo żytny ślad osadnictwa pó źny paleolit – mezolit 113. Ogonki 15-73 3 38 osada (?) wczesna epoka żelaza - okres wpływów rzymskich ślad osadnictwa epoka kamienia

114. Ogonki 15-73 4 39 okres wpływów rzymskich – okres w ędrówek ludów osada okres nowo żytny osada (?) 115. Ogonki 15-74 5 15 ślad osadnictwa mezolit (?) 116. Ogonki 15-74 6 20 osada średniowiecze osada epoka br ązu –wczesna epoka żelaza 117. Ogonki 15-74 7 21 ślad osadnictwa wczesne średniowiecze ślad osadnictwa wczesna epoka żelaza - okres w ędrówek ludów 118. Ogonki 15-74 8 22 pó źne średniowiecze - okres nowo żytny ślad osadnictwa wczesne średniowiecze ślad osadnictwa 119. Ogonki 15-74 9 23 ślad osadnictwa okres nowo żytny 120. Ogonki 15-74 10 24 ślad osadnictwa epoka kamienia - epoka żelaza 121. Ogonki 15-74 11 27 ślad osadnictwa wczesna epoka żelaza osada wczesna epoka żelaza 122. Ogonki 15-74 12 29 osada okres wpływów rzymskich - okres w ędrówek ludów ślad osadnictwa ślad osadnictwa Perły 123. 12-72 1 x grodzisko wczesne średniowiecze (nr rej. C--104) osada VII-IX w. 124. Pniewo 15-72 2 23 osada XV-XVI w. 125. Pniewo 15-72 3 24 ślad osadnictwa XV-XVI w. 126. Pniewo 15-72 1 29 osada neolit 127. Prynowo 14-73 2 2 znalezisko lu źne neolit ślad osadnictwa okres w ędrówek ludów 128. Prynowo 14-73 3 6 osada okres nowo żytny (XVII-XIX w.) 129. Prynowo 14-73 4 7 znalezisko lu źne okres nowo żytny (XVII-XIX w.) 130. Prynowo 14-73 5 8 znalezisko lu źne okres nowo żytny (XVII-XIX w.) ślad osadnictwa mezolit – wczesna epoka żelaza 131. Prynowo 14-73 6 16 ślad osadnictwa okres nowo żytny 132. Prynowo 14-73 7 17 ślad osadnictwa wczesne średniowiecze 133. Prynowo 14-73 8 18 ślad osadnictwa mezolit – wczesna epoka żelaza 134. Prynowo 14-73 9 19 ślad osadnictwa wczesne średniowiecze 135. Prynowo 14-73 10 20 ślad osadnictwa mezolit – wczesna epoka żelaza 50

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

wczesna osada wczesne średniowiecze 136. Prynowo 14-73 11 23 ślad osadnictwa okres nowo żytny 137. Prynowo 14-73 12 25 ślad osadnictwa wczesne średniowiecze osada okres wpływów rzymskich 138. Prynowo 14-73 13 26 ślad osadnictwa wczesne średniowiecze ślad osadnictwa mezolit - wczesna epoka żelaza osada okres wpływów rzymskich 139. Prynowo 14-73 14 27 osada wczesne średniowiecze ślad osadnictwa okres nowo żytny 140. Przysta ń 15-72 1 4 ślad osadnictwa XV-XVI w. 141. Przysta ń 15-72 2 5 ślad osadnictwa XV-XVI w. 142. Ruska Wie ś 15-73 1 25 znalezisko lu źne nieokre ślona 143. Ruska Wie ś 15-73 2 26 cmentarzysko okres wpływów rzymskich - okres w ędrówek ludów ślad osadnictwa epoka kamienia ślad osadnictwa mezolit – epoka żelaza 144. Ruska Wie ś 15-73 3 27 ślad osadnictwa neolit ślad osadnictwa nieokre ślona osada okres wpływów rzymskich - okres w ędrówek ludów ślad osadnictwa nieokre ślona 145. Ruska Wie ś 15-73 4 15 osada pó źne średniowiecze ślad osadnictwa mezolit wczesna epoka br ązu 146. Ruska Wie ś 15-73 5 28 ślad osadnictwa wczesna epoka żelaza - okres w ędrówek ludów ślad osadnictwa pó źne średniowiecze ślad osadnictwa epoka kamienia ślad osadnictwa wczesna epoka żelaza - okres w ędrówek ludów 147. Ruska Wie ś 15-73 6 53 ślad osadnictwa wczesne średniowiecze osada pó źne średniowiecze - okres nowo żytny ślad osadnictwa mezolit – epoka żelaza osada okres wpływów rzymskich - okres w ędrówek ludów 148. Ruska Wie ś 15-73 7 54 ślad osadnictwa wczesne średniowiecze osada pó źne średniowiecze - okres nowo żytny ślad osadnictwa mezolit ślad osadnictwa epoka kamienia –epoka żelaza 149. Ruska Wie ś 15-73 8 55 ślad osadnictwa wczesna epoka żelaza - okres w ędrówek ludów ślad osadnictwa okres nowo żytny ślad osadnictwa wczesne średniowiecze 150. Ruska Wie ś 15-73 9 56 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze ślad osadnictwa okres nowo żytny osada okres wpływów rzymskich - okres w ędrówek ludów 151. Ruska Wie ś 15-73 10 57 osada (?) okres nowo żytny osada okres wpływów rzymskich - okres w ędrówek ludów 152. Ruska Wie ś 15-73 11 58 ślad osadnictwa wczesne średniowiecze osada wczesna epoka żelaza - okres w ędrówek ludów 153. Ruska Wie ś 15-73 12 59 ślad osadnictwa okres nowo żytny 154. Ruska Wie ś 15-73 13 60 ślad osadnictwa okres nowo żytny 155. Rydzówka 14-71 1 6 ślad osadnictwa XVI w. 156. Rydzówka 14-71 2 7 ślad osadnictwa XVI w. 157. Rydzówka 14-71 3 8 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze 158. Rydzówka 14-71 4 9 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze 159. Rydzówka 14-71 5 10 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze 160. Rydzówka 14-71 6 22 osada pó źne średniowiecze 161. Sosnówka 15-72 1 0 osada pó źne średniowiecze - okres nowo żytny osada okres wpływów rzymskich 162. Stawki 15-72 1 1 ślad osadnictwa XIV-XVI osada XIV-XV 163. Stawki 15-72 2 2 osada XVI-XVII ślad osadnictwa ? 164. Stawki 15-72 3 3 ślad osadnictwa XIV w. 165. Str ęgiel 15-74 1 7 cmentarzysko pó źny okres wpływów rzymskich - okres w ędrówek ludów cmentarzysko okres wpływów rzymskich - okres w ędrówek ludów 166. Str ęgiel 15-74 2 6 osada nieokre ślona 167 Str ęgiel 15-74 3 8 znalezisko lu źne epoka br ązu cmentarzysko 168 Str ęgiel 15-74 4 9 okres wpływów rzymskich

169 Str ęgiel 15-74 5 10 osada (?) nieokre ślona 170 Str ęgiel 15-74 6 11 znalezisko lu źne mezolit 171 Str ęgiel 15-74 7 12 znalezisko lu źne epoka br ązu 172 Str ęgiel 15-74 8 25 ślad osadnictwa wczesne średniowiecze 173 Str ęgiel 15-74 9 26 kurhan –kopiec(?) wczesna epoka żelaza osada okres wpływów rzymskich - okres w ędrówek ludów 174 Str ęgiel 15-74 10 28 wczesne średniowiecze osada 175 Str ęgiel 15-74 11 30 osada okres wpływów rzymskich - okres w ędrówek ludów 176 Str ęgiel 15-74 12 31 osada wczesna epoka żelaza 51

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

ślad osadnictwa okres wpływów rzymskich 177 Str ęgiel 15-74 13 32 osada wczesna epoka żelaza - okres w ędrówek ludów ślad osadnictwa wczesna epoka żelaza 178 Str ęgiel 15-74 14 33 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze - okres nowo żytny ślad osadnictwa okres wpływów rzymskich - okres wędrówek ludów 179 Str ęgiel 15-74 15 34 osada średniowiecze osada pó źne średniowiecze – okres nowo żytny osada okres wpływów rzymskich - okres w ędrówek ludów 180 Str ęgiel 15-74 16 35 osada okres nowo żytny ślad osadnictwa wczesna epoka żelaza 181 Str ęgiel 15-74 17 36 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze - okres nowo żytny 182 Str ęgiel 15-74 18 37 osada (?) wczesna epoka żelaza 183 Str ęgiel 15-74 19 38 ślad osadnictwa nieokre ślona 184 Stulichy 14-73 1 21 osada wczesna epoka żelaza osada mezolit ślad osadnictwa 185 Stulichy 14-73 2 22 mezolit - wczesna epoka żelaza osada wczesne średniowiecze

186 Surwile 15-71 1 32 ślad osadnictwa średniowiecze 187 Surwile 15-71 2 8 osada pó źne średniowiecze 188 Surwile 15-71 3 9 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze 189 Surwile 15-71 4 10 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze kon. XII w. ślad osadnictwa 190 Surwile 15-71 5 11 XIII w. ślad osadnictwa

191 Surwile 15-71 6 31 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze 192 Surwile 15-71 7 33 ślad osadnictwa pó źne średniowiecze 193 Surwile 15-71 8 35 ślad osadnictwa XIII-XIV w. palafit – osada 194 Sztynort Du ży 16-73 1 x średniowiecze nawodna 195 Sztynort Du ży 16-73 5 x osada neolit Tarławki osiedle obronne i 196 16-71 1 x wczesna epoka żelaza (nr rej. C-120) osada produkcyjna 197 Tarławki 15-72 2 25 ślad osadnictwa XVI-XVII w. 198 Tarławki 15-72 3 26 ślad osadnictwa X-XI w. 199 Trygort 15-72 0 27 znalezisko lu źne okres w ędrówek ludów 200 Trygort 15-72 1 6 osada XIV-XVI w. 201 Trygort 15-72 2 7 ślad osadnictwa XV-XVI w. 202 Trygort 15-72 3 8 ślad osadnictwa XIV-XVI w. 203 Trygort 15-72 4 9 ślad osadnictwa XVI w. 204 Trygort 15-72 5 10 osada XIV-XVI w. osada mezolit 205 Trygort 15-72 6 11 ślad osadnictwa XV w. 206 Trygort 15-72 7 12 ślad osadnictwa XIV-XVI w. 207 Trygort 15-72 8 13 ślad osadnictwa XVI w. 208 Trygort 15-72 9 13 ślad osadnictwa XIV-XVI w. 209 Trygort 15-72 10 15 ślad osadnictwa XIV-XVI w. ślad osadnictwa mezolit 210 Trygort 15-72 11 16 ślad osadnictwa XIV-XVI w. ślad osadnictwa XVII-XVIII w. 211 Trygort 15-72 12 17 ślad osadnictwa XVII-XVIII w. ślad osadnictwa mezolit 212 Trygort 15-72 13 18 osada (?) okres wpływów rzymskich 213 Trygort 15-72 14 19 ślad osadnictwa okres wpływów rzymskich (?) 214 Trygort 15-72 15 20 ślad osadnictwa okres wpływów rzymskich (?) 215 Trygort 15-72 16 21 ślad osadnictwa okres wpływów rzymskich (?) ślad osadnictwa mezolit 216 Trygort 15-72 17 22 ślad osadnictwa XIV-XVI w. Węgielsztyn 217 14-72 1 x grodzisko pradzieje - wczesne średniowiecze (nr rej. C-112) 218 Węgorzewo 14-71 26 3 znalezisko lu źne neolit 219 Wilkowo 14-73 2 24 ślad osadnictwa mezolit –wczesna epoka żelaza 220 Wysiecza 14-73 1 13 osada wczesne średniowiecze ślad osadnictwa mezolit – wczesna epoka żelaza osada okres w ędrówek ludów 221 Wysiecza 14-73 2 14 ślad osadnictwa wczesne średniowiecze ślad osadnictwa okres nowo żytny ślad osadnictwa mezolit – wczesna epoka żelaza 222 Wysiecza 14-73 3 15 osada wczesna epoka żelaza osada wczesne średniowiecze Źródło: Gminna Ewidencja Zabytków

52

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

5.2. Proponowane zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej

Zasoby kulturowe gminy w powi ązaniu z walorami środowiska przyrodniczego mog ą stanowi ć wa żny element stymuluj ący wzrost gospodarczy, szczególnie w zakresie rozwoju turystyki. Szczególn ą rol ę w tym zakresie powinna spełni ć nieczynna linia kolejowa Kętrzyn - Węgorzewo (z uwagi na zawieszenie przewozów odcinek ten jest zagro żony fizyczn ą likwidacj ą), której obj ęcie pełn ą ochron ą jest sprawa wa żną. Istotne jest równie ż zachowanie nasypów zlikwidowanego fragmentu linii Węgorzewo - Gi życko z mostami i przepustami. Z układów wodnych najcenniejszy jest Kanał Mazurski, którego ochrona, a wła ściwie doko ńczenie budowy wydaje si ę spraw ą priorytetow ą z punktu widzenia rozwoju turystyki. Ko ścioły oraz malowniczo poło żone cmentarze stanowi ą dominanty wzbogacaj ące krajobraz i bezwzgl ędnie wymagaj ą uszanowania oraz utrzymania swojego znaczenia, szczególnie w planach miejscowych poprzez wyznaczenie strefy ochrony ekspozycji. Proponuje si ę uwzgl ędnienie stref ochrony konserwatorskiej (SOK) obejmuj ących 67 jednostek architektoniczno-krajobrazowych (JARK) oraz parku kulturowego (PK) na obszarze 40 JARK w południowo-zachodniej cz ęś ci gminy (obszar na południe od Kanału Mazurskiego: lasy sztynorckie, dawny kompleks dóbr sztynorckich, sołectwa Radzieje, Pilwa, Dłu żec). Propozycja powołania parku kulturowego ma charakter postulatu i jest zgodna z wnioskami zawartymi w Programie ochrony zabytkowego krajobrazu kulturowego woj. suwalskiego przyj ętym przez Komisj ę V Programu Rz ądowego. Niektóre jednostki architektoniczno-krajobrazowe s ą ju ż obecne w pełni chronione jako obszary o cennych walorach przyrodniczych (rez. O świn, wyspy na jez. Rydzówka, wyspa Upałty). Przy organizacji ruchu turystycznego nale ży uwzgl ędni ć w wi ększym zakresie potrzeby ekspozycji obiektów. Ochron ą ekspozycji nale ży obj ąć m.in.: W ęgorzewo pd., Kal pn.wsch., Ruska Wie ś - łąki, W ęgorzewo - ul. Gi życka, Jezioro Sztynorckie, Jezioro Łabapa. Obiekty proponowane do obj ęcia działaniami konserwatorskimi cz ęś ciowej „B” to m.in.: wie ś Radzieje, Dłu żec, Pilwa, Suczki, Wesołowo, Guja, Biedaszki, Brzozowo. Niektóre zespoły i obiekty proponuje si ę obj ąć ochron ą krajobrazow ą- „K”, s ą przewa żnie rozłogi pól, zabudowa kolonijna, czy całe wsie. Rekompozycji wymagaj ą Kamionek Wielki, wie ś Przysta ń, Jakunowo, Rydzówka - dawny maj ątek. Zmiany w strukturze własno ści gruntów powinny, w miar ę mo żliwo ści, uwzgl ędni ć dawn ą struktur ę władania, co pozwoliłoby przywróci ć charakter kulturowy pól, dróg i terenów le śnych. Szczególnych działa ń w tym zakresie (natychmiastowych) wymaga zabytkowy obszar wiejski w Sztynorcie. Ze wzgl ędu na du że znaczenie turystyczne tego obiektu proponuje si ę poł ączenie rekonstrukcji konserwatorskiej w odniesieniu do zespołu pałacowego i folwarcznego oraz rewitalizacji w odniesieniu do zespołu pozostałej cz ęś ci wsi Sztynort. Centrum miasta W ęgorzewo ze wzgl ędu na znaczny stopie ń dekompozycji oraz znaczn ą liczb ę obiektów dysharmonicznych (np. wzdłu ż drogi krajowej) wymaga sformułowania kompleksowej polityki naprawczej polegaj ącej na poł ączeniu ró żnych form działania: konserwatorskich, rehabilitacyjnych i rewitalizacyjnych, ł ącznie z uporz ądkowaniem struktury własno ściowej.

Postuluje si ę ochron ę nast ępuj ących alei przydro żnych: • 1598N - Bajory Małe – Marszałki – Guja – Prynowo – Wilkowo – Jakunowo (Aleja dębowa na odcinku Guja – Dąbrówka Mała – Brzozowo – Prynowo kol. oraz odcinek Prynowo – Jakunowo),

53

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

• 1600N Wysoka Góra – Suchodoły – Karłowo – Ró żewiec – droga nr 1799N (Odcinek Ró żewiec – droga nr 1799N), • 1602N droga nr 1725N – Lesieniec – Silec – Surwile – Tarławki – Kamionek Wlk. – Sztynort – Harsz – Pozedrze (aleja d ębowa – odcinek wjazdowy do Sztynortu Wielkiego oraz Harsz kolonia – Pozezdrze oraz odcinek o wybitnych walorach: od granicy powiatu do skrzy żowania do Łabapy), • 1750N W ęgorzewo – Str ęgiel – Kuty – Jakubówko (na całej długo ści), • 1756N droga kraj. nr 63 – Jakunowo – Pawłowo – Wi ęcki (odcinek droga kraj. 63 – Jakunowo oraz odcinek Jakunowo – Pawłowo), • 1758N Rudziszki – Łęgwarowo – Góry – Olszewo W ęgorzewskie – Pawłowo (odcinki Rudziszki – Łęgwarowo oraz Góry – Pawłowo), • 1799N Perły (droga kraj. nr 63) – Dąbrówka Mała – Węgielsztyn – droga nr 650 – Przysta ń – Pniewo – Kamionek Wlk. – Radzieje – Dłu żec – Suchodoły – droga nr 1725N (na całej długo ści, w tym odcinek o wybitnych walorach – droga 650 – granica powiatu), • 1801N W ęgielsztyn – Stawki – Przysta ń (odcinek alei d ębowej w Stawkach) • 1811N Ogonki – Harsz (na całej długo ści), • 1813N granica pa ństwa – Ołownik – Pawłowo – droga woj. nr 650 (odcinek granica pa ństwa – Ołownik oraz odcinek Ołownik – Pawłowo).

54

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Rozdział 6. Uwarunkowania demograficzne i społeczne, warunki i jako ści życia mieszka ńców, w tym ochrona zdrowia oraz zagro żenia bezpiecze ństwa ludno ści i jej mienia

Po okresie spadku liczby ludno ści w latach 1975 - 1978 w mie ście W ęgorzewo wyst ępuje wyst ępowała stała tendencja rozwojowa, Wynika wynikaj ąca z dodatnich wska źników przyrostu naturalnego oraz dodatniego salda migracji w wyniku ruchów migracyjnych ludno ści. Przewiduje W badanym okresie przewidywano , że ludno ść miasta b ędzie nadal wzrastała średniorocznie w granicach 100 osób, co przedstawia przedstawiała wst ępna prognoza pomigracyjna ludno ści. Wsie gminy po 1970 roku wykazuj ą wykazywały stał ą tendencj ę spadkow ą liczby mieszka ńców zwi ązan ą z wyst ępuj ącymi migracjami wewn ętrznymi. Najwi ększy spadek ludno ści wiejskiej wyst ępował w latach 1970-80, gdy liczba mieszka ńców zmniejszyła si ę o 1 392 osoby. Po 1988 roku spadek liczby mieszka ńców jest był znacznie ni ższy. Wynika to z mniejszej mobilno ści, a tym samym ni ższego ujemnego salda migracji przy jednoczesnym spadku wska źnika przyrostu naturalnego. Na koniec 2013 roku miasto i gmina W ęgorzewo liczyła 17 095 mieszka ńców, w tym miasto W ęgorzewo 11 495 osób, a obszar wiejski 5 600 osób. Dla porównania w 2003 roku w gminie mieszkały 17 993 osoby, co oznacza spadek o 5% w ci ągu 10 lat. Zestawienie liczby mieszka ńców w poszczególnych miejscowo ściach przedstawiono na rysunku 17.

55

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Rys. 17.

Liczba mieszka ńców zameldow anych stale w miejscow o ściach gminy W ęgorzew o w 2013r.

Zielony Ostrów Zacisz Wysiecza Wilkowo Węgorzewko Węgielsztyn Wesołówko Wesołowo Trygort Tarławki Tarławiecki Róg Sztynort Mały Sztynort Surwile Suczki Stulichy Str ęgiel Stawki Stawiska Sobin Skrzypy Rydzówka Ruska Wie ś Rudziszki Ró żewiec Ró że Radzieje Przysta ń Prynowo Pniewo Pilwa Perły Pasternak Parowa Ogonki Nowa Guja Matyski Mamerki Ma ćki Łęgwarowo Łabapa Kraski Kolonia Rybacka Klimki Klikucie Kietlice Karłowo Kamionek Wielki Kamie ń Kalskie Nowiny Kal Jerzynówko Janówko Jakunowo Guja Dłu żec Dąbrówka Mała Czerwony Dwór Brzozowo Biedaszki

0 50 100 150 200 250 300 350 400 450

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Bazy Ewidencji Ludno ści Urz ędu Miasta i Gminy W ęgorzewo

Niepokoj ącym zjawiskiem jest wyludnianie si ę niektórych obszarów gminy. Kilka miejscowo ści gminy jak: Łabapa, Pilwa, Ruska Wie ś, Karłowo, Biedaszki, Wysiecza, Str ęgiel, cechuje stały spadek liczby mieszka ńców. W 2003 r. w gminie W ęgorzewo niezamieszkałych było 11 miejscowo ści, a w 2013r. – 12 miejscowo ści. Wyludnione miejscowo ści to m.in. Klikucie, Kraski, Mamerki, Nowa Guja, Ró żewiec, Skrzypy, Sobin, Suczki. W latach 2003-2013, zgodnie z Baz ą Ewidencji Ludno ści Urz ędu Miasta i Gminy Węgorzewo, spo śród 60 miejscowo ści gminy W ęgorzewo a ż w 32 zanotowano spadek liczby ludno ści. Najwi ększe spadki ilo ści mieszka ńców dotycz ą miejscowo ści takich jak: Radzieje – 41, D ąbrówka Mała – 38, Kamionek Wielki – 25, Brzozowo – 22, W ęgielsztyn – 22, Ł ęgwarowo – 21. Tendencje spadkowe liczby ludno ści wiejskiej utrzymywa ć si ę b ędą prawdopodobnie równie ż w przyszło ści ze wzgl ędu na przewidywany wzrost gospodarczy kraju, a w zwi ązku z tym wi ększ ą mobilno ść , przy jednoczesnym braku realnych mo żliwo ści zagospodarowania nadwy żek siły roboczej na terenie gminy. Pomimo ci ągłego spadku liczby ludno ści w gminie W ęgorzewo w latach 2003-2013 56

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I znalazło si ę 16 miejscowo ści, w których zarejestrowano wzrost liczby mieszka ńców. Nale żą do nich m.in. Janówko (o 83%), Kal (o 24%), Ma ćki (o 15%), Trygort (o 7%). W jednej z miejscowo ść zanotowano tak ą sam ą liczb ę mieszkańców w roku 2003 i 2013 – była to wie ś Parowo (31 os.). Porównanie liczby ludno ści w gminie W ęgorzewo w latach 2003-2013 przedstawia rysunek 18. Rys. 18.

Porównanie liczby ludno ści zameldowanej stale w gminie W ęgorzewo w latach 2003 i 2013

18000

17800

17600

17400 17993 osoby

17200

17000 17095

16800

16600 2003 2013

rok

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Bazy Ewidencji Ludno ści Urz ędu Miasta i Gminy W ęgorzewo

Liczba mieszka ńców miasta W ęgorzewo w latach 2003-2013 spadła o 745 osób (6%). Najwi ększy spadek liczby ludno ści nast ąpił w 2006 roku. Wg danych Głównego Urz ędu Statystycznego liczba ludno ści zmniejszyła si ę wtedy o 227 osób wzgl ędem 2005 roku. Nagły spadek liczby ludno ści w 2006 roku zwi ązany był z ogólnokrajowym procesem emigracji narastaj ącym po przyst ąpieniu Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku. Bezrobocie, a wraz z nim trudne warunki finansowe oraz mieszkaniowe, zmusiły wielu Polaków do wyjazdu z kraju. Zgodnie z danymi GUS w 2013 roku poza granicami Polski przebywało 2 mln 196 tys. osób. Dla porównania przed wej ściem Polski do Unii Europejskiej w 2002 roku poza granicami Polski przebywało 786 tys. osób. Ponadto od 2000 do 2007 roku obserwujemy w Polsce ni ż demograficzny, którego skutkiem był spadek liczby ludno ści w poszczególnych miejscowo ściach. W latach 2008- 2010 zaobserwowano odwrócenie trendu, ale od 2011 roku notuje si ę znowu stopniowy spadek liczby urodze ń. Skutkiem pogarszaj ącej si ę sytuacji demograficznej gminy jest pogarszaj ąca si ę struktura wiekowa mieszka ńców obszaru pokazana na rysunku 19.

57

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Rys. 19.

Źródło: Statystyczne Vademecum Samorz ądowca 2013 (Urz ąd Statystyczny w Olsztynie)

W strukturze wieku ludno ści miasta zwraca uwag ę rosn ący udział ludno ści w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym przy jednoczesnym spadku udziału ludno ści w wieku przedprodukcyjnym. W strukturze ludno ści gminy zwraca uwag ę rosn ący udział ludno ści w wieku poprodukcyjnym. W latach 2003-2013 udział ten wzrósł o 3% (2003 - 14%, 2013 -17%). Mimo spadku liczby ludno ści w wieku produkcyjnym jej udział w ogólnej liczbie mieszka ńców gminy wzrósł o 1% (2003 - 65%, 2013 - 66%). Spowodował to du ży spadek liczby ludno ści w wieku przedprodukcyjnym. W 2003 roku mieszka ńcy do 18 roku życia stanowili w gminie 21% ogółu ludno ści, a w 2013r. ju ż tylko 17%. Stwarza to istotne problemy na rynku pracy przy obecnym wysokim wska źniku bezrobocia. stanowi ąc jednocze śnie szans ę dla dalszego rozwoju miasta. Rozmieszczenie ludno ści na obszarze gminy zwi ązane jest głównie z ukształtowan ą przed wojn ą sieci ą osadnicz ą. Głównym skupiskiem ludno ści jest miasto W ęgorzewo, w którym zamieszkuje 67,2% ogółu mieszka ńców gminy (2013r.). Według danych Urz ędu Miasta i Gminy w W ęgorzewie w 1998 2013 roku na terenach wiejskich znajdowały znajdowało si ę 52 48 zamieszkałe zamieszkałych miejscowo ści. Najwi ększe z nich to: • Węgielsztyn - 402 mieszka ńców - 6,6% ogółu ludno ści wiejskiej • Radzieje - 367 - ” - - 6,1% - ” - • Trygort - 323 - ” - - 5,3% - „ - • Radzieje – 420 mieszka ńców (7,5% ogółu ludno ści wiejskiej), • Węgielsztyn – 367 mieszka ńców (6,6% ogółu ludno ści wiejskiej), • Trygort – 347 mieszka ńców (6,2% ogółu ludno ści wiejskiej). Struktura pozostałych miejscowo ści wg liczby mieszka ńców w 2013 roku przedstawia si ę nast ępuj ąco: od 1 do 50 mieszka ńców - 14 miejscowo ści (390 mieszk. - 7% ludno ści wiejskiej), od 51 do 100 mieszka ńców - 13 miejscowo ści ( 946 mieszk. - 16,9% ludno ści wiejskiej), od 101 do 150 mieszka ńców - 8 miejscowo ści (1052 mieszk. - 18,8% ludno ści wiejskiej), od 151 do 200 mieszka ńców - 6 miejscowo ści (1111 mieszk. - 19,8% ludno ści wiejskiej), 58

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I od 201 do 268 mieszka ńców - 4 miejscowo ści (967 mieszk. - 17,3% ludno ści wiejskiej).

Takie rozmieszczenie ludno ści wiejskiej świadczy o rozdrobnionej sieci osadniczej, co stwarza bardzo du że trudno ści w odpowiednim wyposa żeniu w urz ądzenia obsługi ludno ści, komunikacj ę i infrastruktur ę techniczn ą wszystkich mieszka ńców. Nale ży liczy ć si ę z presj ą ludno ści gminy na rozwój lokalnego rynku pracy i mieszkalnictwa, na wyposa żenie w urz ądzenia obsługi ludno ści, komunikacj ę i infrastruktur ę techniczn ą. Przy stworzeniu odpowiednich warunków przestrzennych sytuacja taka mo że sprzyja ć rozwojowi. Sytuacja taka, utrwalona poprzez czynniki zewn ętrzne wymaga ć b ędzie w niedalekiej przyszło ści zmiany strategii rozwoju gminy. Zarówno polityka przestrzenna jak i strategia rozwoju całej gminy powinna zosta ć zweryfikowana ze wzgl ędu na negatywne prognozy demograficzne w znacznie dłu ższym okresie.

Bezrobocie Istotne uwarunkowania dla dalszego rozwoju ma aktualna sytuacja na rynku pracy i wyst ępuj ące w tym zakresie tendencje. W 2013 roku w gminie W ęgorzewo było 1657 zarejestrowanych osób bezrobotnych, z czego 59% stanowili mieszka ńcy miasta W ęgorzewo. Miasto i gmina Gmina W ęgorzewo charakteryzuje si ę wysokim wska źnikiem bezrobocia osób w wieku produkcyjnym, który wynosił na koniec 1997 2013 roku w mie ście 14,3%, a na wsi 22,4%. 14,7% (GUS). Niekorzystna sytuacj ę pogł ębia poło żenie miasta i gminy W ęgorzewo w rejonie o wysokim wska źniku bezrobocia. W 1997 2013 roku udział bezrobotnych pozostaj ących bez pracy 12 i wi ęcej miesi ęcy w rejonie powiecie węgorzewskim wynosił 36,0% 33,1% , w rejonie powiecie gi życkim 34,9% 25% , a prawa do zasiłku nie posiadało w rejonie powiecie węgorzewskim 64,6% 83% , w rejonie powiecie gi życkim 65,7% 85% ogółu bezrobotnych. Dane te dotycz ą tylko bezrobocia rejestrowanego. Faktycznie liczba osób pozostaj ących bez pracy jest wy ższa. Szacuje si ę, że bezrobocie nierejestrowane obejmuje w kraju około 15-20% ludzi pozbawionych pracy. Utrzymuj ący si ę wysoki poziom bezrobocia stanowi istotne zagro żenie dla dalszego rozwoju ekonomicznego miasta i gminy, sprzyjaj ąc powstawaniu niedostatku społecznego. W sferze społecznej bezrobocie powoduje szereg negatywnych konsekwencji, których wyeliminowanie nawet w długim okresie b ędzie trudne. Przykładem takich konsekwencji jest niech ęć do podejmowania pracy głównie przez ludzi młodych, poczucie zagro żenia, apatia, frustracja, brak ch ęci i umiej ętno ści podejmowania przedsi ębiorczych działa ń, niska akceptacja społecznych reform, przy jednoczesnej aktywnej działalno ści w „szarej strefie”. Sprzyja to powstawaniu niekorzystnych, a cz ęsto patologicznych zjawisk tak jak przest ępczo ść , alkoholizm, narkomania itp. Niska akceptacja społeczna reform mo że sta ć si ę jednym z ogranicze ń rozwoju społeczno-gospodarczego miasta i gminy.

Wst ępna prognoza demograficzna Uwzgl ędniaj ąc dotychczasowe trendy rozwoju miasta i gminy oraz Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Warmi ńsko – Mazurskiego „Zało żenia prognozy ludno ściowej na lata 1996 - 2020” sporz ądzone przez Główny Urz ąd Statystyczny w 1995 roku opracowano przewidywany rozwój ludno ści do 2020 2035 roku. Najwa żniejsze z przewidywanych tendencji ogólnokrajowych regionalnych , które mog ą mie ć odniesienie do miasta i gminy W ęgorzewo to: • wzrost dzietno ści kobiet; około 2000 r. mo że rozpocz ąć si ę wy ż urodze ń, którego szczyt przypadnie prawdopodobnie około 2005 roku., • stopniowy wzrost długo ści życia, • stopniowy wzrost migracji wewn ętrznych pocz ąwszy od 2000 roku.

59

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

• spadek liczby ludno ści w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat), na wsi w granicach 32%, w miastach 20%, • du ży spadek w śród roczników najmłodszych (0-2 lata) o 37% i w grupie młodzie ży 19-24 lata o 33%, • systematyczny ubytek ludno ści w wieku produkcyjnym – o 10% w roku 2035, • wzrost ludno ści w wieku poprodukcyjnym o 12%, • wzrost wska źnika staro ści z 68 a ż do 162 (relacja liczby ludności w wieku 60 lub 65 lat i wi ęcej do liczby dzieci i młodzie ży do lat 19). Nie zakłada si ę znacznego wzrostu ludno ści miasta, jak te ż i wyludniania si ę terenów wiejskich. Przewiduje si ę, że do 2020 r. ludno ść miasta mo że wzrosn ąć do 14,5 tys. mieszka ńców, a na wsi zmniejszy ć si ę do około 5,5 tys. osób. Najbardziej niekorzystne zmiany nast ąpi ą po 2020 roku. Zmniejsza ć si ę b ędzie zarówno liczba mieszka ńców miast (o 8%) jak i wsi (o 8,4%). Prognoz ę demograficzn ą do roku 2035 w rozbiciu na powiaty województwa warmi ńsko-mazurskiego przedstawia rysunek 20. Rys. 20. Prognoza demograficzna – 2035 wg powiatów województwa warmi ńsko-mazurskiego

Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego (rysunek 25)

W województwie warmi ńsko-mazurskim przewiduje si ę ujemn ą warto ść przyrostu naturalnego, który w 2035 roku wyniesie -4,4‰ (miasto -5,3 ‰, wie ś -3,0‰). Przeci ętna długo ść trwania życia wydłu ży si ę wśród m ęż czyzn o 6 lat (76,4), a u kobiet o 3 lata (82,8). Przewidywane zmiany liczby ludno ści w latach 1997 - 2020 ogółem w gminie oraz w rozbiciu na miasto i wie ś przedstawiaj ą tabele 1, la, lb. Dla miasta i gminy Węgorzewo prognozuje si ę nast ępuj ący spadek liczby ludno ści do roku 2035: • dla całej gminy Węgorzewo ogółem do poziomu 15 705 osób (spadek o 1 390 osób w stosunku do roku 2013), w tym: ◦ dla miasta W ęgorzewo do poziomu 10 575 osób (spadek o 920 osób w

60

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

stosunku do roku 2013),

◦ dla obszaru wiejskiego: 5 130 osób (spadek o 470 osób w stosunku do roku 2013). Bior ąc pod uwag ę wyniki prognozy gmina W ęgorzewo b ędzie musiała si ę zmierzy ć z problemem depopulacji, której głównym powodem jest brak perspektyw rozwoju rynku pracy. Według ustale ń Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego gmina W ęgorzewo wypada bardzo słabo pod wzgl ędem liczby instytucji wspieraj ących aktywno ść gospodarcz ą. Znajduj ą si ę tu jedynie Powiatowe Punkty Regionalnego Systemu Wspierania Przedsi ębiorczo ści. W porównaniu, w sąsiaduj ącej gminie Gi życko znajduje si ę pi ęć ró żnych form wspierania przedsi ębiorczo ści: Warmi ńsko-Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna, jednostki badawczo-rozwojowe prywatne, Powiatowe Punkty Regionalnego Systemu Wspierania Przedsi ębiorczo ści, izby gospodarcze, rzemie ślnicze, cechy i spółdzielnie. Ponadto maleje rola rolnictwa w gospodarce gminy. Dotychczas poprzez dofinansowania z Unii Europejskiej funkcjonowały gospodarstwa monokulturowe. Jednak ze wzgl ędu na destabilizacj ę mi ędzynarodowej sytuacji gospodarczej przewiduje si ę zwrot w kierunku gospodarstw wielobran żowych. Wielu młodych mieszka ńców obszarów wiejskich nie chce podj ąć ryzyka inwestycji w rodzinne gospodarstwa i opuszcza swoje miejscowo ści.

Prognoza gospodarstw domowych Zgodnie z przyj ętą w Polsce definicj ą „przez gospodarstwo domowe rozumie si ę zespół osób zamieszkuj ących razem i wspólnie utrzymuj ących si ę. Osoby samotne, utrzymuj ące si ę samodzielnie, tworz ą jednoosobowe gospodarstwa domowe”. (Rocznik Statystyczny Demografii 1996r., GUS, Warszawa 1996, str.2). przez gospodarstwo domowe rozumie si ę zespół osób spokrewnionych lub niespokrewnionych, mieszkaj ących razem i wspólnie utrzymuj ących si ę. Gospodarstwa domowe wyodr ębnia si ę spo śród ludno ści zamieszkałej w mieszkaniach (bez obiektów zbiorowego zakwaterowania). W śród gospodarstw domowych wyró żniamy jednoosobowe i wieloosobowe (2 i wi ęcej osobowe), a tak że rodzinne i nierodzinne (ustawa z dnia 2 grudnia 1999 r. o narodowym spisie powszechnym ludno ści i mieszka ń w 2002 r. Dz. U. 2000 r. Nr 1 poz. 1). Powy ższa definicja sprawia, że liczba gospodarstw domowych i ich struktura według wielko ści kształtuje si ę głównie pod wpływem nast ępuj ących czynników: • struktury ludno ści według wieku, która w przewa żaj ącym stopniu decyduje o liczbie gospodarstw, • zasobów mieszkaniowych w stosunku do liczby ludno ści, • stopnia powszechno ści dochodów osobistych. Narodowy spis powszechny ludno ści i mieszka ń z 2011 roku jest ostatnim dost ępnym źródłem danych o wszystkich gospodarstwach domowych w Polsce. Dane dla powiatu węgorzewskiego przestawiono w tabeli 11. Tabela 11. 5-osobowe Wyszczególnienie Ogółem 1-osobowe 2-osobowe 3-osobowe 4-osobowe i wi ększe Gospodarstwa domowe 8847 2262 2464 1776 1375 970 Źródło: Narodowy spis powszechny ludno ści i mieszka ń 2011 (GUS)

Najwi ększy udział w śród ogólnej liczby gospodarstw domowych miały gospodarstwa 2- osobowe (28%). Gospodarstwa 1-osobowe stanowiły 26%, 3-osobowe 20%, 4-osobowe 15%, a 5-osobowe i wi ększe 11% ogółu gospodarstw domowych. Przeci ętna liczba osób w gospodarstwie domowym wynosiła 2,65 osoby. Przy prognozowaniu liczby gospodarstw domowych dla gminy W ęgorzewo wykorzystano 61

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

„Prognoz ę gospodarstw domowych 1996-2020” opracowan ą w Departamencie Bada ń Demograficznych Głównego Urz ędu Statystycznego w Warszawie w 1997 roku. „Prognoz ę gospodarstw domowych według województw na lata 2008-2035” opracowan ą przez Główny Urz ąd Statystyczny w Warszawie w 2009 roku.

W zakresie zmienno ści struktur gospodarstw domowych przyj ęto prawidłowo ść dotychczasowe trendy, charakteryzuj ące charakteryzuj ącą si ę wzrostem udziału gospodarstw małych i spadkiem udziału du żych. Według prognozy na lata 2011-2035 dla powiatu w ęgorzewskiego ogólna liczba gospodarstw domowych wzro śnie o 2%, przy prognozowanym spadku liczby ludno ści. Przewiduje si ę, że udział gospodarstw 1-osobowych do 2035 roku wzro śnie o 5,6%, co będzie stanowiło 31,6% wszystkich gospodarstw domowych. Udział gospodarstw 2- osobowych wzro śnie o 2,7%, czyli do 30,7%. Liczba gospodarstw 3-osobowych spadnie, a ich udział zmniejszy si ę o 3,6% do 16,4%. Zmaleje równie ż odsetek gospodarstw 4- osobowych i co najmniej 5-osobowych o odpowiednio 2,8% (do 12,2%) i 1,9% (do 9,1%). Najmniejsz ą grup ę wci ąż stanowi ć b ędą gospodarstwa 5-osobowe i wi ększe. Gospodarstwa 1-osobowe wyprzedz ą 2-osobowe i b ędą stanowi ć najliczniejsz ą grup ę w skali powiatu. Odsetek gospodarstw 1-osobowych b ędzie wi ększy w miastach ni ż na wsi. Przewidywane zmiany w liczbie i wielko ści gospodarstw domowych przedstawiono poni ższe zestawienie: w tabeli 12. Tabela 12. Gospodarstwa 5-osobowe Ogółem 1-osobowe 2-osobowe 3-osobowe 4-osobowe domowe w latach i wi ększe 2011 8847 2262 2464 1776 1375 970 2035 9024 2852 2770 1480 1101 821 Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Prognozy gospodarstw domowych według województw na lata 2008-2035” (GUS)

Spadek liczby gospodarstw 3-osobowych i wi ększych jest konsekwencj ą demograficznego „falowania”, czyli wyst ępowania na przemian wy żów i ni żów demograficznych. Po roku 2018 w wiek produkcyjny zaczn ą wchodzi ć osoby urodzone w czasie ni żu demograficznego. Zwi ększy si ę wtedy liczba gospodarstw 1-osobowych i 2-osobowych, które stanowi ć b ędą głównie osoby starsze (pozostawieni rodzice). Gmina nie ma wpływu na odwrócenie tego zjawiska. Dlatego powinna przygotowa ć si ę na wzrost liczby osób starszych, samotnych i chorych. Gmina mo że zacz ąć planowa ć wdra żanie programów aktywizuj ących osoby starsze, szczególnie z uwagi na wydłu żony wiek emerytalny. Powinien to by ć równie ż jeden z głównych czynników wpływaj ących na sposób projektowania przestrzeni, szczególnie miejskiej.

Prognoza potrzeb mieszkaniowych Dla prognozowania przyszłych potrzeb mieszkaniowych zasadnicze znaczenie maj ą prognozy demograficzne, szczególnie prognoza gospodarstw domowych. W latach 1997- 2020 2011-2035 w powiecie w ęgorzewskim przewiduje si ę wzrost liczby gospodarstw domowych z 3.900 do 5.200 tj. o 1300 w mie ście i z 1.800 do 1.850 tj. o 50 na wsi. 8847 do 9024 tj. o 177 . W gminie W ęgorzewo mieszka a ż 73,4% wszystkich mieszka ńców powiatu w ęgorzewskiego, a w samym mie ście W ęgorzewo a ż 49,4% liczby mieszka ńców powiatu. Mo żna przyj ąć podobny udział liczby gospodarstw domowych w gminie Węgorzewo w stosunku do powiatu. Prognozy ogólnokrajowe wskazuj ą na wzrost liczby gospodarstw domowych na wsi oraz spadek liczby gospodarstw domowych w mie ście. Na rysunku 21. pokazano wy żej opisywan ą zale żno ść dla gminy i miasta W ęgorzewo. Rys. 21

62

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Źródło: „Prognoza gospodarstw domowych według województw na lata 2008-2035” (GUS)

Szacuje si ę zatem wzrost liczby gospodarstw z 6494 do 6594 tj. o 110 w gminie ogółem, w tym spadek z 4370 do 4350 tj. o 20 w mie ście i wzrost z 2124 do 2254 tj. o 130 na wsi. Tak du ży Przyrost gospodarstw domowych wi ąż e si ę ze spodziewanym spadkiem liczby osób na 1 gospodarstwo domowe z 2,95 2,65 obecnie do 2,67 2,41 w 2020r. 2035r. w mie ście i z 3,31 do 2,95 na terenach wiejskich. Zakłada si ę, że cz ęść gospodarstw domowych będzie nadal zamieszkiwa ć wspólnie. W 2013r. zasoby mieszkaniowe gminy W ęgorzewo wynosiły 6213 mieszka ń ogółem, w tym w mie ście W ęgorzewo 4257, a na wsi 1956 mieszka ń. Wska źnik gospodarstw domowych na 1 mieszkanie mo że kształtowa ć si ę na poziomie 1,03 - 1,05 w mie ście i 1,04 - 1,06 na wsi. Przewiduje si ę, że w 2035 roku wska źnik gospodarstw domowych na 1 mieszkanie wzro śnie z 1,05 do 1,07 w gminie ogółem, w mie ście spadnie z 1,03 do 1,02, a na wsi wzro śnie z 1,09 do 1,15. Przyjmuj ąc powy ższe zało żenia wielko ść zasobów w 2020r. 2035r. szacuje si ę na 4.950 - 5.050 mieszka ń w mie ście i 1.750 - 1780 mieszka ń na wsi. 4360 mieszka ń w mie ście i 2250 mieszka ń na wsi. Oznacza to potrzeb ę budowy do 2020 2035 roku 1.500 - 1.600 103 nowych mieszka ń w mie ście oraz 90-120 294 mieszka ń na terenach wiejskich lub podmiejskich. Powy ższe prognozy dotycz ą u średnionych zmian dla całego okresu badawczego, czyli od roku 2013 do 2035. Zgodnie z przewidywan ą tendencj ą ogólnokrajow ą nale ży przyj ąć , że do roku 2015 liczba gospodarstw domowych w miastach będzie rosn ąć , a dopiero od roku 2016 zacznie ju ż stale spada ć. Natomiast na wsi prognozuje si ę stały wzrost liczby gospodarstw domowych w całym okresie badawczym. W powy ższych wielko ściach nie uwzgl ędniono potrzeb mieszkaniowych wynikaj ących z wymiany zasobów mieszkaniowych w złym stanie technicznym, które szacuje si ę na około 5-6% 8% w mie ście (170-200 mieszka ń) (340 mieszka ń) i 10-15% 17% na wsi (170 - 250 mieszka ń) (330 mieszka ń) w stosunku do stanu istniej ącego. W strukturze nowego budownictwa mieszkaniowego według form na terenie miasta przewiduje si ę: - zabudowa jednorodzinna - 55%, - zabudowa wielorodzinna - 45%. Na terenach wiejskich przewiduje si ę tylko zabudowę jednorodzinn ą, pensjonatow ą i zagrodow ą. Przewidywan ą intensywno ść nowej zabudowy i g ęsto ść zaludnienia terenów mieszkaniowych w mie ście, wyra żaj ą nast ępuj ące wielko ści: 63

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

• zabudowa wielorodzinna o średniej intensywno ści (3-4 kondygnacje) - 250 mieszka ńców /1 ha terenu brutto (tren brutto obejmuje teren zabudowy mieszkaniowej, komunikacji, zieleni osiedlowej, usług podstawowych); • zabudowa jednorodzinna (wolnostoj ąca, bli źniacza, szeregowa) 50- 100 mieszka ńców/ lha terenu brutto 300 - 800 m 2 terenu/ 1 dom; • zabudowa pensjonatowa - 5-10 pokoi go ścinnych / 1 dom wielko ść działki min. 1500 m 2/1 dom.

Podsumowanie Bior ąc pod uwag ę tendencje demograficzne (prognoza) oraz zwi ązany z tym przewidywany spadek liczby gospodarstw domowych na terenie miasta W ęgorzewo nie przewiduje si ę konieczno ści wyznaczania znacznych rezerw terenowych pod budownictwo intensywne (wielorodzinne). W granicach miasta występuje znaczna powierzchnia terenów, które mog ą stanowi ć rezerw ę dla tego rodzaju inwestycji. Ze wzgl ędu jednak na starzejący si ę zasób lokali komunalnych konieczne b ędzie w niedalekiej przyszło ści rozwa żenie kwestii lokalizacji inwestycji gminnych w tym zakresie. Nale ży rozwa żyć równie ż mo żliwo ść wykorzystania środków zewn ętrznych (fundusze unijne) przeznaczonych na rewitalizacj ę zdegradowanych obszarów. Z upływem lat coraz wi ększa liczba budynków nale żą cych do zasobu komunalnego nie będzie si ę nadawała do remontu. Jedynym rozwi ązaniem b ędzie rozbiórka. Nale ży zatem pozyska ć środki na budow ę nowych budynków socjalnych.

Zasoby mieszkaniowe i wyposa żenie w obiekty obsługi mieszka ńców Zabudowa mieszkaniowa miasta i gminy zlokalizowana jest głównie w obr ębie miasta Węgorzewa (67,5% zasobów mieszkaniowych ogółem w 1997r.) (69% zasobów mieszkaniowych ogółem w 2013r.). Pod wzgl ędem charakteru zabudowy w mie ście Węgorzewo dominuje zabudowa wielorodzinna z usługami w obszarze śródmie ścia oraz zabudowa jednorodzinna na obrze żach. Na terenach wiejskich budynki mieszkalne wielorodzinne wyst ępuj ą najcz ęś ciej przy dawnych o środkach produkcyjnych byłych pa ństwowych gospodarstwach rolnych jak: D ąbrówka Mała, Klimki, Łabapa, Ł ęgwarowo, Ma ćki, Matyski, Pasternak, Pniewo, Rudziszki, Stawiska, Surwile, Sztynort, Sztynort Mały, Tarławki. W pozostałych miejscowo ściach przewa ża zabudowa typu rolniczego (zagrodowa) lub zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna. Rozmieszczenie zabudowy oraz pozostałe sposoby u żytkowania terenu miasta i gminy W ęgorzewo przedstawiono na rysunku 22.

64

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Rys. 22.

Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy danych przestrzennych GIS

Standardy powierzchniowe zasobów mieszkaniowych nale ży uzna ć za niekorzystne bior ąc pod uwag ę przewidywany rozwój funkcji turystycznej. Wi ąż e si ę to ze znacznym udziałem zabudowy wielorodzinnej w strukturze zasobów miasta. (77,8% mieszkań w budynkach o 3 i wi ęcej mieszkaniach w 1988r. i gminy (31,0%). W 2013 roku w gminie W ęgorzewo było 2419 budynków mieszkalnych, w tym 1115 (46%) budynków w mie ście W ęgorzewo i 1304 (54%) budynków na obszarze wiejskim. W ci ągu ostatnich lat (2012-2013) w mie ście oddano do u żytku 19 budynków jednorodzinnych i 4 wielorodzinne, a na wsi 25 budynków jednorodzinnych i żadnego wielorodzinnego. Niekorzystny jest równie ż du ży udział mieszka ń w budynkach realizowanych przed 1945 r. szczególnie na terenach wiejskich - około 81% zasobów mieszkaniowych na wsi i ponad 37% w mie ście w 1988r. Najnowsze dane na temat zasobów mieszkaniowych pochodz ą z narodowego spisu powszechnego ludno ści i mieszka ń 2011 i dotycz ą powiatów. W 2011 65

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I roku w powiecie w ęgorzewskim 64% budynków mieszkalnych wybudowano przed 1945r. Wi ększo ść tych budynków nale ży do zasobów komunalnych gminy W ęgorzewo. Zgodnie z „Wieloletnim programem gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy W ęgorzewo na lata 2011-2015” aż 89% budynków nale żą cych do zasobu gminy pochodzi sprzed 1945 roku. Stan techniczny tych zasobów jest w znacznym stopniu niezadowalaj ący. Szacuje si ę, że 10% budynków znajduje si ę w bardzo złym stanie technicznym, kwalifikuj ącym do rozbiórki. W zadowalaj ącym stanie technicznym znajduje si ę 83% budynków, które wymagaj ą wymiany instalacji. Dobry stan techniczny wykazuje 9% budynków znajduj ących si ę w zasobie gminnym. Istotne uwarunkowania stwarza niedostateczne wyposażenie tej zabudowy w kanalizacj ę, szczególnie na terenach wiejskich. Urz ądzenia obsługi mieszka ńców zlokalizowane na terenie miasta i gminy maj ą zasi ęg lokalny w odniesieniu do administracji, wychowania przedszkolnego, szkolnictwa podstawowego, podstawowej opieki zdrowotnej, handlu. Na terenie miasta i gminy znajduje si ę szereg usług o zasi ęgu ponadlokalnym głównie w zakresie ochrony zdrowia i opieki społecznej (szpitale ogólny i psychiatryczny, o środek „Doren”, dom pomocy społecznej dla dorosłych, o środek szkolno-wychowawczy dla dzieci) oraz szkolnictwa ponadpodstawowego. Usługi zwi ązane z funkcj ą turystyczn ą opart ą o walory przyrodnicze i kulturowe miasta i gminy maj ą zasi ęg ogólnokrajowy. Urz ądzenia obsługi mieszka ńców o zasi ęgu lokalnym zlokalizowane s ą głównie w mie ście W ęgorzewo oraz we wsiach: Radzieje, W ęgielsztyn, Perły. W dziedzinie usług publicznych obejmuj ących szkolnictwo podstawowe oraz ochron ę zdrowia dost ępno ść usług dla mieszka ńców wsi jest mało korzystna. Odległo ść do tych urz ądze ń w przypadku dalej poło żonych miejscowo ści jest znaczna i bardzo obni ża poziom jako ści życia mieszka ńców. Wyposa żenie w usługi o charakterze komercyjnym regulowane jest obecnie przez gospodark ę rynkow ą. Tym samym działaj ące obiekty handlowe zaspokajaj ą podstawowe potrzeby mieszka ńców. Wyst ępuj ą jednak braki w zakresie usług rzemie ślniczych. Rozwój usług handlu i gastronomii stymulowany jest przez rozwój funkcji turystycznej. Jednocze śnie za ś podnoszenie standardu tych usług sprzyja podnoszeniu walorów turystycznych miasta i gminy.

66

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Rozdział 7. Stan systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym stopnia uporz ądkowania gospodarki wodno-ściekowej, energetycznej oraz gospodarki odpadami

Elektroenergetyka Gmina W ęgorzewo nie posiada rezerwowej linii zasilaj ącej 110 kV. a istniej ące linie 15 kV pozwalaj ą na awaryjne pokrycie tylko 80% zapotrzebowania na energi ę elektryczn ą w okresie letnim i 50 % w okresie zimowym. Z tego powodu konieczna jest, przewidziana w planach perspektywicznych rozbudowy sieci energetycznej WN, budowa linii 110 kV Węgorzewo - Gi życko. Przez obszar miasta i gminy W ęgorzewo przebiegaj ą dwie linie 110 kV W ęgorzewo- Gi życko oraz W ęgorzewo-Gołdap wraz ze stacj ą 110-15 kV poło żon ą w W ęgorzewie. Linie wysokiego napi ęcia s ą źródłem pola elektromagnetycznego i wymagaj ą ustanowienia obszaru ograniczonego u żytkowania. Energia elektryczna dostarczana jest odbiorcom istniej ącymi liniami 15kV średniego napi ęcia i liniami 0,4 kV niskiego napi ęcia. Przebiegaj ąca przez teren gminy linia 110 kV jest źródłem pola elektromagnetycznego. Obiekty budowlane przeznaczone na pobyt ludzi i zwierz ąt mo żna lokalizowa ć w odległo ści poziomej minimum 14,5 m od skrajnego przewodu linii. Odległo ść podana wy żej mo że ulec zmniejszeniu pod warunkiem dotrzymania dopuszczalnych warto ści pola elektromagnetycznego. Spełnienie tego warunku powinno by ć stwierdzone na drodze szczegółowych oblicze ń i pomiarów kontrolnych. Decyzj ę lokalizacyjn ą, przy zmniejszeniu podanych wy żej odległo ści, wydaje organ administracyjny stopnia wojewódzkiego w porozumieniu z inspektorem sanitarnym. Adaptuje si ę istniej ące urz ądzenia elektroenergetyczne. Istniej ąca sie ć SN 15 kV w około 30 % nie nadaje si ę do przesyłu wi ększych mocy i dlatego, a tak że ze wzgl ędu na stan techniczny w tym samym procencie b ędzie musiała zosta ć zmodernizowana, niezale żnie od jej rozbudowy, przy zwi ększonych potrzebach energetycznych odbiorców. Rozbudowa układu sieci SN 15 kV jest uzale żniona od zwi ększonego zapotrzebowania w energi ę elektryczn ą. Ka żda dalsza rozbudowa budownictwa mieszkaniowego i letniskowego oraz przemysłu lokalnego b ędzie wymuszała budow ę nowych stacji transformatorowych 15/0,4 kV oraz modernizacj ę i rozbudow ę sieci przesyłowej SN 15 kV.

Odnawialne źródła energii W gminie W ęgorzewo w miejscowo ści Trygort obowi ązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla elektrowni wiatrowych, uchwalony w dniu 27 marca 2002 roku (Uchwała nr LII/388/2002 i opublikowany 27 maja 2002 roku; Dz. Urz. Woj. Warm.- Mazur. Nr 65 poz. 974). W granicach okre ślonych planem nie rozpocz ęto realizacji przedmiotowej inwestycji. Ze wzgl ędu na szczególny charakter obszaru postuluje si ę wył ączenie pozostałego terenu gminy W ęgorzewo z mo żliwo ści lokalizacji turbin wiatrowych. Spo śród urz ądze ń wykorzystuj ących energi ę słoneczn ą planowana jest instalacja elektrowni fotowoltaicznej.

Ciepłownictwo Gospodarka cieplna na terenie gminy oparta jest na kotłowniach lokalnych, osiedlowych i indywidualnych źródłach ciepła. W mie ście i gminie W ęgorzewo funkcjonuje 19 kotłowni (8 gazowo-olejowych, 8 gazowych, 1 na paliwo stałe, 1 na ekogroszek + olej, 1 na olej). Istniej ące źródła ciepła w zasadzie zaspokajaj ą potrzeby poszczególnych odbiorców. Stan techniczny istniej ących kotłowni jest zły. Są to obiekty przestarzałe, wyeksploatowane i 67

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I stanowi ą stałe źródło zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Pogarszaj ący si ę stan poszczególnych kotłowni determinuje konieczno ść ich modernizacji. W zakresie indywidualnych źródeł grzewczych stosuje si ę najcz ęś ciej paliwa stałe. Systemy zasilane energi ą odnawialn ą wyst ępuj ą sporadycznie.

Zaopatrzenie w gaz Gaz ziemny na terenie gminy dostarczany jest do miasta W ęgorzewo i do 3 odbiorców gazu we wsi Ogonki, wzdłu ż której przebiega gazoci ąg ć/c DN lOOmm.

Miasto zasilane jest gazem ziemnym za po średnictwem odgał ęzie ń z magistralnego gazoci ągu wysokiego ci śnienia z K ętrzyna w stacji redukcyjnej pierwszego stopnia (V=3200 m3/h) i z gazoci ągu średniego ci śnienia z Gi życka w stacji redukcyjnej drugiego stopnia (V=1600 m3/h). Z energii gazowej do celów grzewczych c.o. korzysta w mie ście zaledwie 254 odbiorców c.o. Jest to wynikiem niezadowalaj ącego rozwoju układu rozdzielczego w mie ście. Wszystkie obiekty lokalizowane w pobli żu istniej ących i projektowanych gazociągów musz ą spełnia ć wymogi dotycz ące zachowania odległo ści (Dz.U. Nr 139/95 z dnia 7.12.1995 r., co ogranicza urbanizacyjne mo żliwo ści rozwojowe głównie wzdłu ż istniej ących i projektowanych gazoci ągów wysokiego i średniego ci śnienia. Przepustowo ść istniej ącej stacji redukcyjo-pomiarowej gazu Io gazoci ągu relacji K ętrzyn- Węgorzewo nie spełnia wymogów do podł ączenia terenów wiejskich północnej i południowo-zachodniej cz ęś ci gminy, wymaga wymiany i rozbudowy. W gminie W ęgorzewo znajduj ą si ę dwa gazoci ągi wysokiego ci śnienia o nast ępuj ącym przebiegu: - Pozezdrze – Węgorzewo – średnica przewodu DN 100, - Kętrzyn – Stawki – Węgielsztyn – Węgorzewo – średnica przewodu DN 150. Miasto W ęgorzewo zaopatrywane jest z gazoci ągu DN 150 PN 6,3 MPa. Dla wy żej wymienionych gazoci ągów wysokiego ci śnienia nale ży zachowa ć strefy kontrolne zgodne z przepisami w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiada ć sieci gazowe i ich usytuowanie. Strefa kontrolna jest to obszar wyznaczony po obu stronach osi gazoci ągu, którego linia środkowa pokrywa si ę z osi ą gazoci ągu, w którym przedsi ębiorstwo energetyczne zajmuj ące si ę transportem gazu ziemnego podejmuje czynno ści w celu zapobie żenia działalno ści mog ącej mie ć negatywny wpływ na trwało ść i prawidłowe u żytkowanie gazoci ągów. Wszelkie prace w strefach kontrolowanych nale ży prowadzi ć zgodnie z przepisami odr ębnymi. W granicach obr ębu Janówko zlokalizowana jest wybudowana w 1993 roku stacja redukcyjno-pomiarowa wysokiego ci śnienia o przepustowo ści Q=3200 nm 3/h. Dla wy żej wymienionej stacji nale ży zachowa ć odległo ści podstawowe obiektów terenowych zgodnie z odpowiednimi przepisami w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiada ć sieci gazowe. Z uwagi na poło żenie gminy i jej walory przyrodnicze nale ży d ąż yć do realizacji rozwoju gazyfikacji gminy, co pozwoli na eliminacj ę istniej ących wyeksploatowanych źródeł ciepła i zast ąpienie ich wysokosprawnymi kotłowniami gazowymi.

Telekomunikacja Wyposa żenie miasta i gminy w sie ć telefoniczn ą na koniec 1997 roku było nieco wy ższe ni ż średnie wyposa żenie gmin miejsko-wiejskich byłego województwa suwlskiego (160,9 na lOOOludno ści wobec 156,7/lOOOL w gm. miejsko-wiejskich b. woj.), a wyposa żenie miasta nieznacznie mniejsze - 206,3/1000L wobec 210/1000L w miastach gm. miejsko- wiejskich b. woj. suwalskiego.

68

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Obecnie na terenie kraju obserwuje si ę spadek zaopatrzenia gospodarstw domowych w stacjonarne aparaty telefoniczne. Przyczyn ą tego jest łatwy dost ęp do telefonii ruchomej (telefony komórkowe). Z roku na rok ro śnie równie ż dost ęp ludno ści do Internetu oraz zwi ązanej z nim telefonii internetowej. W 2013 roku blisko 88% gospodarstw domowych było podł ączonych do sieci internetowej. W 2007 roku obszar powiatu w ęgorzewskiego był w ok. 90% pokryty zasi ęgiem operatorów PLUS GSM, ERA GSM i w 70% sieci Idea (obecnie Orange).

Gospodarka odpadami Na terenie miasta znajduje si ę nowe gminne składowisko odpadów komunalnych. Wyposa żone jest ono w boksy, na odpady u żytkowe, co pozwala na cz ęś ciow ą segregacj ę odpadów. W sposób zorganizowany gospodarka odpadami prowadzona jest tylko przez administratorów budynków komunalnych, Spółdzielnie Mieszkaniowe. Wła ściciele prywatnych budynków mieszkalnych oraz rolnicy indywidualnie we własnym zakresie przewo żą odpady na wysypisko. Brak jest zorganizowanego systemu selektywnej zbiórki odpadów. Istnieje potrzeba organizacji wiejskich punktów gromadzenia odpadów. W pobli żu granicy z gmin ą Budry w obr ębie Wysiecza zlokalizowane jest prawdopodobnie nie u żytkowane wysypisko odpadów chemicznych oraz dwa nieczynne składowiska odpadów niebezpiecznych w Matyskach koło Brzozówki, a tak że na terenie gminy K ętrzyn w Ma żanach. Dalsza eksploatacja w/w składowisk mo że pogorszy ć stan środowiska. Zakład unieszkodliwiania odpadów komunalnych zlokalizowany jest w Spytkowie, gdzie znajduj ę si ę zarówno sortownia, kompostownia, segment do demonta żu odpadów budowlanych i wielkogabarytowych, segment do czasowego magazynowania odpadów niebezpiecznych, segment do unieszkodliwiania odcieków i zakładowych ścieków komunalnych oraz kwatera na odpady balastowe. Miasto i gmina W ęgorzewo nale ży do utworzonego w 2004 roku Mazurskiego Zwi ązku Mi ędzygminnego – Gospodarka Odpadami z siedzib ą w Gi życku, która zrzesza 12 mazurskich samorz ądów. Priorytetowym działaniem zwi ązku jest usprawnienie systemu odbioru i transportu odpadów komunalnych poprzez eksploatacj ę nowoczesnego, centralnego dla obszaru działania zwi ązku, zakładu utylizacji odpadów. Celem powołania zwi ązku jest równie ż edukacja ekologiczna społecze ństwa co wi ąż e si ę mi ędzy innymi z wprowadzeniem selektywnej zbiórki odpadów. Zadaniem zwi ązku jest tak że usprawnienie systemu transportu odpadów komunalnych poprzez zmniejszenie uci ąż liwo ści dla mieszka ńców oraz zwiększenie efektywno ści ekonomicznej transportu odpadów. Dopełnieniem działalno ści jest prowadzenie prac zwi ązanych z zamkni ęciem i rekultywacj ą starych składowisk odpadów.

Zaopatrzenie w wod ę Zasoby eksploatacyjne uj ęć miejskich umo żliwiaj ą pokrycie w pełni aktualnego i perspektywicznego zapotrzebowania miasta w wod ę ( pobór wody w 1998r. - 2.450m/dob ę z 12 studni wierconych przy pozwoleniu wodno-prawnym na 4.550m3/dob ę). Istniej ąca sie ć wodoci ągowa obejmuje zasi ęgiem Kal, Jeziorowskie, Ogonki, Kol. Rybacką, Ma ćki, Czerwony Dwór, Kalskie Nowiny. Jako ść wody z miejskiego uj ęcia nie jest najlepsza, cz ęsto przekracza si ę normy dotycz ące zawarto ści żelaza. Ci śnienie w sieci wodoci ągowej w ulicach wy żej poło żonych i wysokich budynkach nie jest obecnie wystarczaj ące. Istnieje potrzeba budowy nowej stacji uzdatniania wody, która rozwi ąż e problemy jako ści i ci śnienia. Studnie uj ęcia miejskiego zlokalizowane s ą na terenach atrakcyjnych, przydatnych do 69

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I rozwoju turystyki, st ąd istnieje potrzeba przestrzegania zakazów i nakazów w granicach stref ochronnych. Na terenie gminy znajduje si ę obecnie 8 komunalnych uj ęć wody (12 studni + 1 awaryjna) : w Radziejach, D ąbrówce Małej, W ęgielsztynie, Ł ęgwarowie, Klimkach, Prynowie, Stawkach i Kol. Wysiecze. Przewiduje si ę likwidacj ę uj ęcia w Prynowie, Stawkach ze wzgl ędu na zł ą jako ść wody, wyst ępowanie żelaza i brak urz ądze ń uzdatniaj ących. Miejscowo ść Stawki i Przysta ń przewiduje si ę podł ączy ć do uj ęcia w W ęgielsztynie, a Prynowo do wodoci ągu w D ąbrówce Małej, pod warunkiem realizacji pompowni ze wzgl ędu na konfiguracj ę terenu. Przewiduje si ę likwidacj ę studni kopanej w Kol. Wy siecze i podł ączenie do sieci Wysiecza zasilanej z sieci miejskiej. Ponadto istniej ą wodoci ągi zarz ądzane przez Agencj ę Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa, których jako ść budzi powa żne w ątpliwo ści. System kanalizacji wodoci ągowej jest sukcesywnie rozbudowywany. Udział ludno ści korzystaj ącej z wodoci ągu wzrósł do 89,5%, z czego w samym W ęgorzewie wska źnik wynosi 95,7%, natomiast na obszarze gminy 76,6%. Miarodajnym wska źnikiem jest długo ść sieci rozdzielczej w przeliczeniu na 100 km 2, który dla W ęgorzewa wynosi a ż 569,9 km, z kolei na terenie wiejskim wynosi 72,3km. Powy ższe wynika z intensywno ści zabudowy oraz liczby odbiorców. W tabeli 13. zaprezentowano aktualny stan sieci wodoci ągowej w miejscowo ściach gminy W ęgorzewo.

Tabela 13.

L.p. Nazwa Obsługuj ące miejscowo ści Długo ść sieci [km] 1. Wodoci ąg -Węgorzewo 62,17 Węgorzewo - Kal, - Ma ćki, - Ruska Wie ś -Zwierzyniecki Róg - Ogonki - Kolonia Rybacka - Czerwony Dwór i Wysiecze - Kalskie Nowiny - Str ęgiel - Matyski - Stulichy - Klimki - Wilkowo - Jakunowo - Prynowo Razem: 86,82 Ogółem 148,99

70

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

2. Wodoci ąg -Dąbrówka Mała, Dąbrówka - Guja, Mała - Brzozowo, - Wesołowo, - Biedaszki - Ró żewiec - Karłowo, - Rydzówka Razem: 42,49 -Łęgwarowo - Rudziszki - Perły - Parowo - Pasternak Razem: 21,00 3. - Węgielsztyn - Trygort, - Janówko - Stawki - Przysta ń -Mamerki Razem: 39,04 4. Wodoci ąg - Radzieje, 13,10 Radzieje - Ró ża, 1,20 - Dłu żec, 1,73 - Pilwa, 8,89 - Jerzykowo, 1,95 - Łabapa, 2,07 - Stawiska 5,24 - Kamionek Wielki 2,41 - Sztynort M 1,52 - Sztynort 1,11 - Tarławki 2,27 - Surwile 3,83 - Kamie ń (Gajówka) 0 - Pniewo 3,05 - Kietlice 1,35 Razem: 49,72 OGÓŁEM: 301,24 Źródło: Urz ąd Miasta i Gminy W ęgorzewo

Ponadto na terenie gminy W ęgorzewo znajduje si ę 6 stacji uzdatniania wody m.in. w Węgorzewie, Radziejach, Ł ęgwarowie, D ąbrówce Małej, W ęgielsztynie i Prynowie.

Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków Węgorzewo posiada nowoczesn ą oczyszczalni ę mechaniczno-biologiczn ą z podwy ższonym usuwaniem biogenów, oddan ą do eksploatacji 1996 roku o przepustowo ści około 4000m 3/dob ę oraz sieci kanalizacyjne, obejmuj ące ponad 90% mieszka ńców terenów miejskich oraz wie ś Kal. Obecnie oczyszczalnia podlega rozbudowie i modernizacji, która potrwa do ko ńca 2015 roku. Inwestycja przyczyni si ę do poprawy czysto ści rzeki W ęgorapy, wypływaj ącej z jeziora Mamry. Zostanie dobudowany drugi reaktor biologiczny, a istniej ący zostanie zmodernizowany. Po realizacji inwestycji zwi ększy si ę przepustowo ść oczyszczalni odbieraj ącej ścieki z miejscowo ści w gminie W ęgorzewo oraz w gminie Pozezdrze. Zmniejszy si ę zawarto ść azotu w oczyszczanych ściekach, które odprowadzane s ą do W ęgorapy. Miasto i gmina W ęgorzewo poło żone s ą w obszarze wyznaczonej aglomeracji W ęgorzewo zgodnie z uchwał ą III/48/14 Sejmiku Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego z dnia 30 71

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I grudnia 2014 roku zmieniaj ąca uchwał ę nr XXVI/518/13 Sejmiku Województwa Warmi ńsko-Mazurskiego z dnia 23 kwietnia 2013 roku w sprawie wyznaczenia aglomeracji Węgorzewo oraz likwidacji dotychczasowej aglomeracji W ęgorzewo (Dz. Urz. Woj. Warm.- Maz. z 2013 roku poz. 1863). Zasi ęg aglomeracji oznaczony został na zał ączniku do wy żej wymienionego rozporz ądzenia. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych wyznacza dat ę realizacji systemu kanalizacji zbiorczej aglomeracji. Aglomeracja o równowa żnej liczbie mieszka ńców 16 913 obejmuje swym zasi ęgiem miejscowo ści z terenu gminy W ęgorzewo: W ęgorzewo, Ma ćki, Janówko, Kal, Kolonia Rybacka, Ogonki, Kalskie Nowiny oraz miejscowo ści z gminy Pozezdrze: Dziaduszyn, Okowizna, Harsz. Oczyszczalnia ścieków znajduje si ę w W ęgorzewie. Długo ść sieci sanitarnej w W ęgorzewie wynosi 33,42 km, niewiele mniej (30,49 km) znajduje si ę na terenie gminy, w tym w miejscowo ści Ogonki (12,15 km), Ma ćki (3,23 km), Kal (13,06 km), Kalskie Nowiny (0,94 km), Sztynort (0,51 km), D ąbrówka Mała (0,60 km). Udział ludno ści korzystaj ącej z kanalizacji sanitarnej wzrósł do 64,9%, z czego w samym Węgorzewie wska źnik wynosi 89,5 %, natomiast na obszarze gminy tylko 13,8%. Długo ść sieci rozdzielczej w przeliczeniu na 100 km 2 dla W ęgorzewa wynosi a ż 306,1 km, z kolei na terenie wiejskim wynosi 9,2 km. Oprócz modernizacji oczyszczalni ścieków gmina W ęgorzewo podejmuje si ę działania w celu poprawy ilo ści i jako ści sieci oraz urz ądze ń kanalizacji sanitarnej. Na terenie gminy istnieje obecnie oczyszczalnia lokalna, oczyszczaj ąca ścieki z osiedla mieszkaniowego w D ąbrówce Małej oraz w miejscowo ści Rudziszki, oczyszczaj ąca ścieki z obiektu nale żą cego do Szpitala Psychicznie i Nerwowo Chorych w W ęgorzewie. Uwarunkowania negatywne: • nie wszyscy mieszka ńcy s ą obj ęci kanalizacj ą sanitarn ą, • niewystarczaj ące zaopatrzenie w oczyszczalnie ścieków wiejskich jednostek osadniczych stanowi zasadnicz ą barier ę dla rozwoju tych miejscowo ści, a co za tym idzie tak że gminy, • wyst ępuj ący problem oczyszczania ścieków we wsiach, nie posiadaj ących dotychczas oczyszczalni, a zaopatrywanych w wod ę z wodoci ągów, • powstawanie osadów nadmiernych, stwarza problem wła ściwego ich zagospodarowania. Uwarunkowania pozytywne: • oczyszczalnia miejska w W ęgorzewie posiada mo żliwo ść przyj ęcia zwi ększonej ilo ści ścieków zwi ązanej z rozwojem miasta, z s ąsiednich miejscowo ści, przemysłu, a tak że ruchu turystycznego w okresie letnim, • zastosowana technologia oczyszczania ścieków odpowiada obowi ązuj ącym przepisom z zakresu ochrony wód,

7.3. System komunikacji

System komunikacji W ęgorzewa charakteryzuje si ę poło żeniem poza głównymi drogami tranzytowymi, na skrzy żowaniu drogi krajowej z drogami wojewódzkimi, które pełni ą główn ą rol ę w obsłudze komunikacji miasta. , s ą to drogi: • krajowa w ci ągu południkowym: - Granica Pa ństwa - Węgorzewo - Gi życko (nr 644), • wojewódzkie w układzie równole żnikowym: K ętrzyn - Węgorzewo (nr 607), Węgorzewo - Gołdap (nr 650) Droga krajowa nr 63 relacji granica pa ństwa – Węgorzewo – Gi życko – Orzysz – Pisz – granica pa ństwa w polityce regionalnej wpisana jest do podstawowego układu komunikacyjnego. Droga krajowa nr 63 powinna spełnia ć parametry techniczne odpowiadaj ące klasie GP (główna ruchu przyspieszonego). W studium droga krajowa 72

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I zaliczona została do układu nadrz ędnego. Drogi publiczne zaliczone do układu podstawowego powinny zapewnia ć powi ązanie obszaru miasta i gminy z siedzib ą powiatu oraz pełni ć funkcj ę głównych powi ąza ń sieci osadniczej na obszarze gminy. Do układu podstawowego zaliczono drogi wojewódzkie oraz niektóre drogi powiatowe. W granicach gminy W ęgorzewo przebiega droga wojewódzka nr 650, dla której plan zagospodarowania przestrzennego województwa warmi ńsko-mazurskiego zakłada klas ę techniczn ą G (główn ą). Nast ępn ą grup ę stanowi ą drogi powiatowe, gminne i wewn ętrzne o ró żnych parametrach i ró żnym stanie technicznym. Nast ępn ą grup ę stanowi ą drogi nale żą ce do uzupełniaj ącego układu komunikacyjnego – nale żą do nich wybrane drogi powiatowe oraz gminne. Wszystkie drogi powinny by ć dostosowywane do wła ściwych parametrów technicznych wynikaj ących z przepisów odr ębnych oraz zało żonej klasy drogi. Aktualny stan sieci drogowej na terenie miasta i gminy W ęgorzewo przedstawiono na rysunku 17. Istniej ące poł ączenia drogowe umo żliwiaj ą współdziałanie gminy w zakresie usług i gospodarki z gminami s ąsiednimi. Uwarunkowania negatywne: • brak obwodnicy omijaj ącej miasto W ęgorzewo, segreguj ącej ruch tranzytowy, • istniej ące drogi na znacznych odcinkach wymagaj ą remontów i modernizacji. Na podstawie ustawy z dnia 24 lipca 1998r. o zmianie niektórych ustaw okre ślaj ących kompetencje organów administracji publicznej - w zwi ązku z reform ą ustrojow ą pa ństwa (Dz. U. Nr 106 z dn. 17 sierpnia 1998r.), wprowadzono zmiany kategorii dróg w ustawie o drogach publicznych z dnia 21 marca 1985r. Kategorie dróg ustalaj ą Dzienniki Ustaw Nr 106. 133 oraz 160 z roku 1998. Gmina posiada poł ączenie kolejowe z K ętrzynem, obecnie przewozy ze wzgl ędów ekonomicznych zostały zawieszone. Przez teren gminy i miasta przebiega regionalna linia kolejowa nr 259 relacji W ęgorzewo – Kętrzyn, która po przeprowadzeniu niezb ędnych prac modernizacyjnych, udost ępniona została dla potrzeb turystyki. Sezonowe przewozy pasa żerskie odbywaj ą si ę od lipca do sierpnia. Na trasie do K ętrzyna o długo ści 33 km znajduje si ę 10 przystanków. Nale ży podj ąć starania w celu wpisania starania w celu uruchomienia regularnych poł ącze ń, co przyczyni si ę do aktywizacji miejscowo ści poło żonych wzdłu ż trasy, wraz z jednoczesn ą promocj ą atrakcji historycznych i przyrodniczych.

Na terenie gminy pomimo przygranicznego poło żenia brak przej ść granicznych. W celu aktywizacji rozwoju społeczno-gospodarczego podpisano umow ę dotycz ącą małego ruchu przygranicznego. Z inicjatywy samorz ądu przy miejscowo ści Perły został opracowany miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego maj ący na celu wyznaczenie terenu na realizacj ę przej ścia granicznego drogowego, które przyczyni si ę do rozwoju gospodarczego. Podejmowane s ą równie ż starania dotycz ące utworzenia przej ścia rzecznego na Węgorapie w miejscowo ści Mieduniszki Małe (gmina Banie Mazurskie), którego realizacja niew ątpliwie przyczyni si ę do wykorzystania potencjału turystycznego równie ż gminy Węgorzewo.

73

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Rys. 23.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych przestrzennych GIS

74

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Rozdział 8. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu planowania przestrzennego oraz stanu prawnego gruntów Miasto W ęgorzewo posiada 4 miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego uchwalone po 1995 r. Plany te sporz ądzone i uchwalone zgodnie z procedur ą ustawy z 7 lipca 1994r. o zagospodarowaniu przestrzennym b ędą obowi ązywa ć po roku 2000. Zaawansowanie prac planistycznych na terenie miasta W ęgorzewo kształtuje si ę na poziomie nieco wy ższym od miast o podobnej wielko ści. W trakcie opracowywania planu miejscowego dla „ Śródmie ścia” uwzgl ędniono koncepcje architektoniczne sporz ądzone jeszcze w latach 90-tych (bardzo dobre) oraz stanowisko Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków dotycz ące obszaru obj ętego ochron ą. Uchwalone plany miejscowe „Zachód” oraz „Wschód” porz ądkuj ą struktur ę przestrzenn ą terenów inwestycyjnych oraz wypełniaj ą obszary dotychczas niezabudowane. W wy żej wymienionych planach miejscowych szczególne znaczenie nadano obszarom przestrzeni publicznej, jako terenom które powinny dawa ć impulsy rozwojowe w stosunku do przestrzeni otaczaj ącej. Dobrym przykładem mo że by ć rewitalizacja Parku Helwinga lub zagospodarowanie terenów wzdłu ż kanału. Na terenach gminy W ęgorzewo prawie wszystkie prace planistyczne koncentruj ą si ę w obszarach poło żonych nad jeziorami. Na pozostałych obszarach ruch inwestycyjny jest niewielki i wła ściwie nie ma potrzeby podejmowania prac planistycznych. Zdecydowanych działa ń wymagaj ą tereny poddane najwi ększej presji inwestycyjnej, do których mo żna zaliczy ć obr ęby: Ogonki, Ruska Wie ś, Trygort, Przysta ń, Łabapa, Sztynort, Pilwa oraz cz ęść obr ębu Radzieje. Analiza trwaj ących procedur opracowania planów miejscowych dotycz ących obr ębów Ogonki, Trygort czy Przysta ń jednoznacznie wskazuje, że opracowanie takich planów napotyka na du że trudno ści wynikaj ące z przepisów o ochronie przyrody. W zakresie polityki dotycz ącej sporz ądzania planów miejscowych postuluje si ę zako ńczenie w pierwszej kolejno ści rozpocz ętych ju ż procedur. W nast ępnej kolejno ści nale ży ponownie przeanalizowa ć zasadno ść sporz ądzenia planów miejscowych dla terenów, dla których podj ęte zostały uchwały intencyjne. Wyj ątkiem od tej zasady powinien by ć obszar poło żony wokół jeziora Sztynorckiego, który w cało ści powinien by ć obj ęty planem miejscowym. Poło żenie obowi ązuj ących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego przedstawiono na rysunku 24.

75

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Rys. 24.

Źródło: opracowanie własne na podstawie materiałów GIS

76

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Rozdział 9. Uwarunkowania wynikaj ące z wyst ępowania obszarów naturalnych zagro żeń geologicznych, wyst ępowania udokumentowanych złó ż kopalin oraz zasobów wód podziemnych, a tak że wyst ępowania terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów odr ębnych

W granicach gminy i miasta W ęgorzewo zaznaczono nast ępuj ące tereny górnicze (oznaczone na rysunku studium): ₋ Str ęgiel (oznaczenie PG 1), ₋ Str ęgiel I (oznaczenie PG 2), ₋ Radzieje 1 (oznaczenie PG 3), ₋ Radzieje Pole A (oznaczenie PG 4), ₋ Radzieje Pole B i C (oznaczenie PG 5).

W granicach gminy i miasta W ęgorzewo zaznaczono nast ępuj ące obszary górnicze (oznaczone na rysunku studium): ₋ Str ęgiel – pole A (oznaczenie O1), ₋ Str ęgiel – pole B (oznaczenie O2), ₋ Str ęgiel I (oznaczenie O3), ₋ Radzieje 1 (oznaczenie O4), ₋ Radzieje Pole A (oznaczenie O5), ₋ Radzieje Pole B (oznaczenie O6), ₋ Radzieje Pole C (oznaczenie O7).

Dla terenów eksploatacji kopalin konieczne jest: • okre ślenie warunków zachowania bezpiecze ństwa powszechnego (zagro żenia wodne, osuwiskowe, zagro żenia po żarowe itp.) spełnienie wymogów dotycz ących ochrony środowiska, w tym: ochrony zło ża i obiektów budowlanych (optymalna gospodarka zło żem), pasy ochronne dla obiektów wymagaj ących ich ustanowienia, • okre ślenie uwarunkowa ń zagospodarowania terenów górniczych oraz ograniczeń w ich u żytkowaniu, w tym zakaz zabudowy z dopuszczeniem do realizacji obiektów kubaturowych, urz ądze ń komunikacyjnych oraz urz ądze ń pomocniczych bezpo średnio zwi ązanych z eksploatacj ą kopalin, • wyznaczenie pasów ochronnych dla terenów s ąsiednich nieobj ętych eksploatacj ą, • wykonanie rekultywacji terenu po wyeksploatowaniu kruszyw w oparciu o ustalony kierunek i warunki przeprowadzania rekultywacji, • wprowadzenie zakazu wyznaczania nowej zabudowy mieszkaniowej.

W tabeli 14 zestawiono udokumentowane zło ża kopalin. Tabela 14 Lp. Nazwa Rodzaj Organ zatwierdzaj ący / Znak decyzji Data decyzji zatwierdzaj ącej / zło ża surowca przyjmuj ący zatwierdzaj ącej / pisma pisma przyjmuj ącego dokumentacj ę przyjmuj ącego dokumentacj ę 1 Ogonki II kruszywo Wojewoda Suwalski GP Ś.VIIg-7517/2/94 31.01.1994

2 Radzieje kruszywo Starosta W ęgorzewski WŚBI.6522.3.2013 26.07.2015

3 Radzieje kruszywo Starosta W ęgorzewski WŚB.7510-2/09 09.06.2009 1 77

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

4 Str ęgiel kruszywo Wojewoda Suwalski GP Ś.VIIg-7517/67/93 04.01.1994

5 Str ęgiel I kruszywo Marszałek Województwa GW.7427.98.2012 14.12.2012 Warmi ńsko-Mazurskiego Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Geologa Wojewódzkiego

Minimalizowanie skutków eksploatacji kopalin nale ży realizowa ć przez ochron ę terenów szczególnie cennych przyrodniczo, stosowanie technologii nie powoduj ących istotnej zmiany poziomu wód oraz sukcesywn ą rekultywacj ę terenów poeksploatacyjnych. Północna cz ęść obszaru gminy znajduje si ę w zasi ęgu potencjalnego wyst ępowania niekonwencjonalnych złó ż gazu ziemnego z formacji łupkowych. Wszelkie działania zwi ązane z poszukiwaniem i rozpoznaniem złó ż wymagaj ą zgodno ści z przepisami odr ębnymi. W granicach administracyjnych miasta i gminy wyst ępuj ą obszary nara żone na osuwanie si ę mas ziemnych. Rozpoznanie dotyczy osuwisk znajduj ących si ę w Wojewódzkim Archiwum Geologicznym w Olsztynie. Z uwagi na skal ę opracowa ń lokalizacja osuwisk została oznaczona orientacyjnie. Katalog zawiera materiał rejestracyjny dla województwa przedstawiony w formie tabelarycznej oraz map. Rejestracja osuwisk w województwie realizowana na potrzeby Katalogu Osuwisk przeprowadzona została w 1969 roku. W granicach gminy oznaczono obszar o predyspozycjach do powstania ró żnego typu osuwisk. Wi ększo ść obszarów okre ślanych jako predysponowane do ruchu zboczy zachowuje stan równowagi dzi ęki zalesieniu. Realizacj ę wszelkich zamierze ń inwestycyjnych nale ży poprzedzi ć szczegółowymi badaniami wynikaj ącymi z przepisów odr ębnych. Na rysunku 25 przedstawiono lokalizacj ę złó ż kopalin, terenów i obszarów górniczych oraz zagro żeń geologicznych wyst ępuj ących na terenie gminy W ęgorzewo.

Rys. 25.

78

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych przestrzennych GIS

79

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Rozdział 10. Uwarunkowania wynikaj ące z wymaga ń dotycz ących ochrony przeciwpowodziowej

Obszary szczególnego zagro żenia powodzi ą Na rysunku 26. zostały przedstawione obszary szczególnego zagro żenia powodzi ą poprzez oznaczenie stref zalewu 1% dla potrzeb ochrony przeciwpowodziowej – etap I, stanowi ącego uzupełnienie dla obszarów nieobwałowanych narażonych na niebezpiecze ństwo powodzi – rzeka W ęgorapa. Na obszarach szczególnego zagro żenia powodzi ą obowi ązuj ą przepisy odr ębne. Rys. 26.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych przestrzennych RZGW

80

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

Rozdział 11. Potrzeby i mo żliwo ści rozwoju gminy

11.1. Gospodarka rolna

Czynniki sprzyjaj ące rozwojowi: • korzystne warunki glebowe (na ogóln ą ilo ść u żytków rolnych 19.327 ha - 6.636 ha użytków zielonych, czyli 34,3% i 9.528 ha gruntów ornych, czyli 49,3%, a wi ęc łącznie 83,6%, to grunty o wysokich klasach bonitacyjnych ( klasa IlIa, Illb i IVa). Mniejsze powierzchnie gruntów ornych o wysokich klasach bonitacyjnych posiadaj ą jedynie miejscowo ści: Ruska Wie ś, Zielony Ostrów, Sztynort Du ży, Stulichy, Str ęgiel, Radzieje, Ró że, Ogonki, Kal, Janówko), • korzystne warunki środowiskowe w zakresie czysto ści gleb, daj ą mo żliwo ści rozwoju produkcji zdrowej żywno ści, mo żliwo ści wykorzystania w akcjach promocyjnych i reklamowych produktów poło żenia na obszarze funkcjonalnym Zielonych Płuc Polski, • prywatna własno ść gruntów na równi z udziałem gruntów Skarbu Pa ństwa (Agencji Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa), • mo żliwo ść uzupełnienia źródeł dochodów gospodarstw rolnych, a tym samym szans na inwestycje wskutek przydatno ści terenu dla rozwoju agroturystyki, mo żliwo ść zwi ększenia popytu na produkty rolne na rynku lokalnym na potrzeby turystów, • stosunkowo korzystna struktura obszarowa gospodarstw, • du że zasoby u żytków rolnych do zagospodarowania, • du ży udział trwałych u żytków zielonych stanowi ący baz ę paszow ą dla rozwoju hodowli bydła, • sąsiedztwo z północnym rynkiem zbytu.

Czynniki ograniczaj ące mo żliwo ści rozwoju : • surowe warunki agroklimatyczne, które s ą ograniczeniem w doborze ro ślin uprawnych, wpływaj ą na jako ść plonów i skracaj ą okres wypasu bydła, • podatno ść gleb na erozj ę i trudne miejscami warunki fizjograficzne stanowi ące utrudnienia w uprawie roli i stosowaniu maszyn rolniczych, • istniej ące niedoinwestowanie w zakresie trwałych środków produkcji w poszczególnych gospodarstwach, • niedoinwestowanie w zakresie przetwórstwa płodów rolnych, • ograniczone mo żliwo ści chemizacji rolnictwa, zwłaszcza w południowej i zachodniej cz ęś ci gminy wynikaj ące z du żego udziału obszarów prawnie chronionych, • brak zorganizowanego rynku zbytu na produkty rolne, • brak zapotrzebowania na ro śliny przemysłowe, • dekapitalizacja bazy techniczno-usługowej maj ątku byłych PGR-ów.

11.2. Turystyka i wypoczynek

Walory turystyczne Południowa i zachodnia cz ęść gminy W ęgorzewo została zakwalifikowana do obszarów I kategorii turystycznej. Znaczenie to wi ąż e si ę z walorami środowiska przyrodniczego, takimi jak: • warunki hydrograficzne, przede wszystkim wyst ępowanie du żych akwenów wodnych, • urozmaicona rze źba terenu, 81

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

• ró żnorodno ść pokrycia terenu (jeziora, rzeki, lasy, torfowiska) i du że zró żnicowanie zbiorowisk le śnych, • korzystne warunki bioklimatyczne (czyste powietrze, warunki wodne umo żliwiaj ące uprawianie sportów wodnych, warunki śniegowe pozwalaj ące na uprawianie sportów zimowych - bojery). Znaczny potencjał do rozwoju turystyki stanowi ą miejscowo ści poło żone na terenach o wybitnych walorach przyrodniczo-krajobrazowych: Ogonki, Kal, Str ęgiel, Trygort, Przysta ń, Pilwa, Sztynort, Radzieje i Rydzówka oraz Karłowo. Uporz ądkowanie gospodarki wodno- ściekowej na obszarze gminy pozwoli na zdynamizowanie rozwoju turystyki.

Czynniki sprzyjaj ące rozwojowi: • wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe stwarzaj ące du że mo żliwo ści turystyki i wypoczynku, pod warunkiem dostosowania zagospodarowania turystycznego do chłonno ści i pojemno ści środowiska turystycznego, okre ślonych w Studium zagospodarowania rekreacyjnego Rejonu Wielkich Jezior Mazurskich, • wysokie warto ści środowiska przyrodniczego, kulturowego i krajobrazu oraz ich stosunkowo mała degradacja co wpływa na ponadlokalny charakter walorów turystycznych gminy. Stwarza to mo żliwo ści rozwoju takich form turystyki jak: ⁻ turystyka l ądowa: piesza, konna, rowerowa, zmotoryzowana, ⁻ turystyka kwalifikowana : wędrówkowa i w ędrowna wodna, je ździectwo, ⁻ wędkarstwo, my ślistwo, ⁻ wypoczynek stacjonarny w oparciu o agroturystyk ę, istniej ącą i now ą baz ę noclegow ą oraz zabudow ę letniskow ą realizowan ą głównie w obr ębie istniej ącej zabudowy wiejskiej z jednoczesnym zapewnieniem powszechnego dost ępu do brzegów jezior przez wyznaczenie publicznych k ąpielisk, ⁻ utworzenie nowych szlaków turystyki pieszej, ⁻ realizacja ście żek rowerowych (do jednej z form turystyki kwalifikowanej wędrówkowej) o znaczeniu mi ędzynarodowym, mi ędzyregionalnym i regionalnym z głównym punktem obsługi turystycznego ruchu rowerowego w W ęgorzewie i punktem uzupełniaj ącym we wsi Radzieje, • miasto W ęgorzewo – ośrodek koncentracji bazy turystyczno-wypoczynkowej, charakteryzuj ący si ę ponadpodstawowym zakresem usług oraz rozwini ętą baz ą żywieniow ą, noclegow ą, handlow ą oraz usługi pocztowe, telekomunikacyjne, słu żba zdrowia itd. – rozwój poprzez dostosowanie do obsługi przewidywanych na tym terenie form ruchu turystyczno-wypoczynkowego, • poło żenie na skrzy żowaniu głównych szlaków turystyki samochodowej, zapewnia korzystne poł ączenie z o środkami miejskimi w skali regionu, • istnienie rezerw siły roboczej powstałej na skutek bezrobocia, które mog ą by ć wykorzystywane w obsłudze ruchu turystycznego.

Czynniki ograniczaj ące mo żliwo ści rozwoju: • ekologizacja funkcji turystyczno-wypoczynkowej ze wzgl ędu na poło żenie gminy w obszarze funkcjonalnym Zielonych Płuc Polski oraz poło żenie miasta i cz ęś ci gminy w obszarze ochronnym Głównego Zbiornika Wód Podziemnych, w Ekologicznym Systemie Obszarów Chronionych i w obszarze chronionego krajobrazu, w re żimach ochrony, które powoduj ą konieczno ść wydzielania odpowiednich stref turystycznego użytkowania (np. lokalizacja bazy noclegowej i usług w obr ębie istniej ących miejscowości), • istniej ący stan, a w tym: ⁻ niedorozwój infrastruktury technicznej, społecznej i turystycznej, 82

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY W ĘGORZEWO CZ ĘŚĆ I

⁻ niski stopie ń ładu przestrzennego w jednostkach wiejskich, ⁻ niski standard usług w bazie noclegowej i żywieniowej, zwłaszcza na terenie gminy, ⁻ niewystarczaj ąca oferta sp ędzania czasu wolnego, ⁻ niewystarczaj ące przygotowanie kadr do organizacji i rozwoju turystyki.

11.3. Działalno ść produkcyjna

Czynniki sprzyjaj ące rozwojowi: • zasoby surowcowe (produkty rolne), • niezagospodarowane obiekty produkcyjne, • rezerwy terenów pod lokalizacj ę małych zakładów produkcyjnych i rzemiosła nieuci ąż liwego.

Czynniki ograniczaj ące mo żliwo ści rozwoju: • na obszarze gminy nie jest dopuszczalna działalno ść produkcyjna, która mogłaby powodowa ć zagro żenie środowiska. Mo że natomiast by ć prowadzona działalno ść gospodarcza nieuci ąż liwa pod warunkiem zachowania wymogów szczególnej ochrony środowiska, a głównie: ⁻ zabezpieczenie wód powierzchniowych i podziemnych przed zanieczyszczeniem, ⁻ ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem, ⁻ ograniczenie uci ąż liwo ści transportu obsługuj ącego zakłady produkcyjne, ⁻ utrzymanie w ładzie i czysto ści otoczenie zakładów.

Do czynników ograniczaj ących mo żliwo ści rozwoju działalno ści produkcyjnej mo żna równie ż zaliczy ć: ⁻ brak zasobów pieni ęż nych do uruchomienia produkcji oraz świadczenia usług, ⁻ brak tradycji i umiej ętno ści w prowadzeniu własnych zakładów, ⁻ brak wykwalifikowanej kadry pracowników, ⁻ znaczne odległo ści do wi ększych rynków zbytu.

11.4. Gospodarka le śna

Czynniki sprzyjaj ące rozwojowi: • niski stan zanieczyszczenia powietrza pozwalaj ący na wysok ą zdrowotno ść i żywotno ść lasów, • du że zapotrzebowanie na surowce le śne.

Czynniki ograniczaj ące mo żliwo ści rozwoju: • konieczno ść godzenia funkcji produkcyjnych lasów z ochronnymi i turystycznymi, • niski stopie ń lesisto ści i rozdrobnienie lasów. • mały udział gleb nie nadaj ących si ę do uprawy, o niskich klasach bonitacyjnych.

83