LGD 9 Analiza Zasobów Przyrodniczych I Kulturowych
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
BADANIA I ANALIZY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO , WALORYZACJA LOKALNEJ ROŚLINNOŚCI , DRZEW I KRZEWÓW ORAZ ZASOBÓW KULTUROWYCH OBSZARU LGD 9 Zespół wykonawców: Katarzyna Brodzińska Zbigniew Brodziński Monika Borawska Wojciech Gotkiewicz Katarzyna Pawlewicz Wykonawca: Instytut Rozwoju Sp. z o.o. "Mazurska Zagroda" dot. umowy nr 01/10/F/2013 Olsztyn, 2013 Badania i analiza środowiska przyrodniczego, waloryzacja lokalnej roślinności, drzew i krzewów oraz zasobów kulturowych obszaru LGD9 SPIS TREŚCI Str. I. CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO .............................................................3 1.1. Położenie fizyczno-geograficzne ........................................................................................................3 1.2. Warunki klimatyczne .........................................................................................................................8 1.3. Gleby i kopaliny .................................................................................................................................8 1.4. Wody powierzchniowe ......................................................................................................................14 1.5. Lasy ................................................................................................................................................49 .... 1.6. Obszary prawnie chronione ..............................................................................................................52 II. CHARAKTERYSTYKA ZASOBÓW KULTUROWYCH .......................................................................66 III UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZE I KULTUROWE JAKO CZYNNIK LOKALNEGO ROZWOJU 74 3.1 Założenia do programowania rozwoju w skali lokalnej 74 3.2. Możliwości rozwoju rolnictwa 77 3.3. Kierunki rozwoju turystyki 85 3.4. Możliwości eksploatowania zasobów leśnych 90 3.5. Możliwości rozwoju obszarów prawnie chronionych 92 BIBLIOGRAFIA ............................................................................................................................................94 ZAŁĄCZNIKI 96 Tablica. 1. Wybrane dane dotyczące środowiska naturalnego gmin północnego obszaru Wielkich Jezior Mazurskich w latach 2002-2012 I. CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I.1. Położenie fizyczno-geograficzne Obszar województwa warmińsko-mazurskiego, w tym gmin północnego obszaru Wielkich Jezior Mazurskich, stanowi ważny element powiązań przyrodniczych nadbałtyckiej strefy pojeziernej, ciągnącej się od Skandynawii przez północno-zachodnie tereny Rosji, Estonię, Łotwę, Litwę, północną Białoruś, północną Polskę po północne Niemcy. Jest to tzw. okołobałtycki zielony pierścień − ważny składnik ogólnoeuropejskiego systemu powiązań przyrodniczych. 1 Omawiany subregion został ukształtowany głównie w wyniku zlodowacenia bałtyckiego. Jego krajobraz ma charakter typowo polodowcowy. Urozmaicają go ciągi wałów morenowych, liczne wzgórza, jeziora i równiny sandrowe. Obszar gmin północnego obszaru Wielkich Jezior Mazurskich, zgodnie z przyjętym przez J. Kondrackiego 2 systemem regionalizacji fizyczno-geograficznej, położony jest w obrębie następujących jednostek: 1 Program ochrony środowiska województwa warmińsko-mazurskiego na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011-2014 , Olsztyn 2007, s.10. 2 Kondracki J. 2002. Geografia regionalna Polski . Wyd. PWN, Warszawa, 2002 r. 2 2 2 Badania i analiza środowiska przyrodniczego, waloryzacja lokalnej roślinności, drzew i krzewów oraz zasobów kulturowych obszaru LGD9 PROWINCJA: Nizina Wschodniobałtycko-Białoruska PODPROWINCJA: Pojezierze Wschodniobałtyckie MAKROREGION: Pojezierze Mazurskie MEZOREGIONY: Kraina Wielkich Jezior Mazurskich Pojezierze Ełckie Kraina Węgorapy Nizina Sępolska Pojezierze Mrągowskie Kraina Wielkich Jezior Mazurskich rozciąga się na obszarze ok. 1730 km 2, w obniżeniu pomiędzy Pojezierzem Mrągowskim od zachodu i Pojezierzem Ełckim od wschodu. Od północy graniczy z Krainą Węgorapy, a od południa z Równiną Mazurską. Najbardziej charakterystycznym rysem krainy jest największy w Polsce zespół połączonych kanałami jezior o łącznej powierzchni 302 km 2 i o wyrównanym zwierciadle na wysokości 116 m n.p.m. Połączone zbiorniki wodne dzielą się na 3 grupy obejmujące 24 jeziora: zespół Mamr, system jezior i kanałów Niegocin – Tałtowisko i zespół Śniardw . W granicach subregionu znajduje się ponadto kilkanaście jezior, o powierzchni większej niż 1 km 2, bezodpływowych lub odprowadzających wody do systemu Mamry – Śniardwy. 3 Mezoregion Pojezierze Ełckie zajmuje wschodni skraj mazurskiego lobu lodowcowego. Cała jednostka obejmuje obszar o powierzchni ok. 2630 km2. W przeważającej części stanowi silnie pagórkowatą wyżynę, miejscami porośniętą zwartymi kompleksami leśnymi (Puszcza Borecka) z licznymi jeziorami. Największe zagęszczenie jezior występuje w części środkowej mezoregionu. 4 Jeziora odwadniane są przez rzekę Ełk wraz z dopływami. Ukształtowanie powierzchni w granicach pojezierza jest silnie pagórkowate – morenowe wzgórza Pojezierza osiągają wysokość powyżej 200 m n.p.m. (Góry Piłackie, 219 m). 5 Kraina Węgorapy jest naturalnym przedłużeniem obniżenia Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Jest ona pozbawiona zbiorników wodnych i zdrenowana przez Węgorapę. Cechą charakterystyczną tej części omawianego subregionu jest sieć rzeczna, którą stanowi Węgorapa i jej dopływ Gołdapa oraz gęsty system kanałów. 6 Nizina Sępopolska jest to rozległa niecka z głęboko wciętą doliną Łyny przylegającą od wschodu do Wzniesień Górowskich. Na jej powierzchni zalegają miejscami tłuste iły czerwone pochodzenia polodowcowego, na których wytworzyły się urodzajne gleby brunatne. Pojezierze Mrągowskie leży na wschodnich krańcach Pojezierza Olsztyńskiego, od wschodu graniczy z Krainą Wielkich Jezior Maurskich, od północy z Pobrzeżem Warmińskim. Obszar Pojezierza jest położony w malowniczym krajobrazie moreny czołowej z licznymi wzniesieniami i jeziorami rynnowymi z urozmaiconymi brzegami. Strome zbocza jezior, pocięte urwistymi dolinami, wzbogacają piękno krajobrazu tego mezoregionu. Większe kompleksy leśne pokrywają południowe obszary, na peryferiach Puszczy Piskiej. Lasy są tu położone w malowniczym krajobrazie morenowym i stanowią 3 Program ochrony środowiska dla gminy Pozezdrze opracowany przez firmę GeoDigital na zlecenie Urzędu Gminy Pozezdrze, na podstawie umowy z dnia 13 maja 2004 r., s. 10-11. 4 Tamże, s. 11. 5 http://www.mazurygarbate.com/?Krainy_geograficzne . 6 Program ochrony środowiska dla gminy Budry na lata 2004-2011. Budry, 2004 r. , s. 10. 3 3 3 Badania i analiza środowiska przyrodniczego, waloryzacja lokalnej roślinności, drzew i krzewów oraz zasobów kulturowych obszaru LGD9 zwarty kompleks. Na Pojezierzu Mrągowskim zachowały się liczne fragmenty przyrody pierwotnej z elementami rzadkich już gatunków roślin i zwierząt.7 W poniższej tabeli przedstawiona została charakterystyka położenia fizyczno-geograficznego poszczególnych gmin północnego obszaru Wielkich Jezior Mazurskich. Tabela 1. Położenie fizyczno-geograficzne gmin lGD9. Gmina Charakterystyka położenia fizyczno-geograficznego Giżycko 8 MEZOREGION : Kraina Wielkich Jezior Mazurskich Na obszarze gminy dominuje krajobraz młodoglacjalny, pojezierny, z licznymi jeziorami. Najwyżej położone tereny – na wysokości 150-180 m n.p.m. – występują w południowo- zachodniej i północno-wschodniej części gminy. Tereny położone najniżej – około 120 m n.p.m. – znajdują się nad brzegami jezior. Na powierzchni terenu występują osady czwartorzędowe. Są one związane z działalnością lądolodu z okresu zlodowacenia północnopolskiego i procesów erozyjno-akumulacyjnych zachodzących w holocenie. Przestrzennie dominuje falista i pagórkowata wysoczyzna moreny dennej zbudowana głównie z glin zwałowych. Dość duże powierzchnie zajmują równiny wypełnione osadami jeziornymi i organicznymi. Koncentrują się one w rejonie jezior Kisajno i Kruklin. Znaczącą rolę w krajobrazie odgrywają wzgórza moren akumulacyjnych. Występują one na niewielkich powierzchniach w różnych częściach gminy. Miąższość utworów czwartorzędowych jest znaczna, wynosi przeważnie 200-240 m. Na większości obszaru gminy pod osadami z epoki lodowcowej zalegają utwory ery mezozoicznej (mułowce i margle kredy górnej). Tylko w części północno-wschodniej i południowo-zachodniej gminy pod czwartorzędem występują osady trzeciorzędu starszego – głównie piaski paleogenu. Łączna miąższość skał osadowych, osadzonych w trzech erach geologicznych: paleozoicznej, mezozoicznej i kenozoicznej, wynosi około 1,5 km. Poniżej zalega podłoże krystaliczne, zbudowane głównie (według obecnego stanu wiedzy) ze skał granitowych. Kruklanki 9 MEZOREGIONY : Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, Pojezierze Ełckie Krajobraz gminy ukształtowany podczas ostatniego zlodowacenia bałtyckiego charakteryzuje się występowaniem licznych wyniesień morenowych i dolin erozyjnych. W kilkunastu takich obniżeniach znajdują się malowniczo położone jeziora, z których największe to: Gołdopiwo, Sołtmany i Żywe. Większość jezior i jeziorek połączonych jest ze sobą ciekami wodnymi. Urozmaicona rzeźba terenu oraz podłoże glebowe stwarzają korzystne warunki dla rozwoju rożnych form roślinności leśnej, łąkowej, wodnej, szuwarowej i innej. W wyniku zarastania płytkich zbiorników wodnych, częściowo osuszanych przez człowieka na terenie gminy powstają rozległe torfowiska. Miłki 10 MEZOREGION : Kraina Wielkich Jezior Mazurskich Obszar gminy posiada krajobraz młodoglacjalny, pojezierny z licznymi jeziorami. 7 http://www.pokolenie-nzs.pl/pojezierze-mrgowskie.html . 8 Program ochrony środ.