Powiatu Kętrzyńskiego Na Lata 2004 - 2006

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO PPOOWWIIAATTUU KKĘĘTTRRZZYYŃŃSSKKIIEEGGOO NA LATA 2004 - 2006

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

str:

I. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO 3

II. AKTUALNA SYTUACJA GOSPODARCZA I SPOŁECZNA W POWIECIE KĘTRZYŃSKIM 3

A. ZEWNĘTRZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMIN I POWIATU WYNIKAJĄCE Z GEOGRAFICZNEGO POŁOŻENIA POWIATU ORAZ POLITYKI REGIONALNEJ I KRAJOWEJ /DIAGNOZA PROSPEKTYWNA/ 1. Uwarunkowania ekofizjograficzne 14 2. Uwarunkowania wynikające z sieci osadniczej regionu 17 3. Uwarunkowania wynikające z sieci transportowej regionu 18 4. Uwarunkowania wynikające z planów i opracowań planistycznych gmin oraz opracowań i polityki regionalnej i krajowej 20

B. WEWNĘTRZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU POWIATU WYNIKAJĄCE Z USYTUOWNIA POWIATU W REGIONIE /DIAGNOZA PROSPEKTYWNA/

PROBLEMY SPOŁECZNE POWIATU, WARUNKI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW POWIATU 1. Demografia, sieć osadnicza 25 2. Ochrona zdrowia i pomoc społeczna 31 3. Edukacja, kultura, kultura fizyczna 33 4. Mieszkalnictwo, 44 5. Bezpieczeństwo 46 6. Bezrobocie 51

PROBLEMY I UWARUNKOWANIA GOSPODARCZE POWIATU

7. Rynek pracy 68 8. Rolnictwo 73 9. Leśnictwo 80 10. Rybactwo 82 11. Turystyka 83 12. U warunkowania aktywności gospodarczej. 86 13. B udżet powiatu 90 14. Problemy ochrony środowiska 95 15. Problemy ochrony dziedzictwa kulturowego 111

GOSPODARKA KOMUNALNA I INFRASTRUKTURA TECHNICZNA 16. Komunikacja 118 17. Kanalizacja sanitarna 125 18. Elektroenergetyka 126 19. Gospodarka odpadami 129

III. ZADANIA DO REALIZACJI W RAMACH PLANU ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004-2006 133 IV. ZADANIA I PROJEKTY DO REALIZACJI W RAMACH PLANU ROZWOJU LOKALNEGO NA LATA 2004-2006 133 V. POWIĄZANIE PROJEKTÓW Z DZIAŁANIAMI REALIZOWANYMI NA TERENIE WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO 136 VI. OCZEKIWANE WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘĆ PLANU ROZWOJU LOKALNEGO 136 VII. PLAN FINANSOWY NA LATA 2004-2006 137 VIII. SYSTEM WDRAŻANIA 139 IX. SPOSOBY MONITOROWANIA, OCENY I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ 139

WYKAZ ZAŁĄCZNIKÓW GRAFICZNYCH 140

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

I. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO

Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Kętrzyńskiego obejmuje projekty inwestycyjne w obszarze działań określonych priorytetem 3 „Rozwój lokalny” zapisanym w PROGRAMIE WOJEWÓDZKIM ROZWOJU REGIONALNEGO NA LATA 2004 – 2006.

Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Kętrzyńskiego obejmuje obszary działalności samorządu powiatowego, wynikające z Ustawy o samorządzie powiatowym, zawarte w art. 4, tj. zadania w zakresie: a) edukacji publicznej; b) promocji i ochrony zdrowia; c) transportu zbiorowego i dróg publicznych.

Przyjęte w Planie Rozwoju Lokalnego projekty obejmują w szczególności dzia- łania inwestycyjne zmierzające do poprawy stanu infrastruktury technicznej służą- cej realizacji w/w zadań, co w sposób szczególny powinno wpłynąć na jakość dzia- łalności jednostek powiatowych świadczących usługi na rzecz społeczności lokalnej. Planowane projekty wykonywane będą w latach 2004 – 2006 na podstawie wielo- letniego programu inwestycyjnego oraz w latach 2007 – 2013 po przyjęciu Narodo- wego Programu Rozwoju, który stanowić będzie podstawę przygotowania uzupełnień do Planu Rozwoju Lokalnego Powiatu Kętrzyńskiego.

II. AKTUALNA SYTUACJA GOSPODARCZA I SPOŁECZNA W POWIECIE KĘTRZYŃSKIM

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

MATERIAŁY STANOWIĄCE PODSTAWĘ OPRACOWANIA

– Województwo Warmińsko-Mazurskie w liczbach Urząd Statystyczny w Olsztynie – Gminy Województwa Olsztyńskiego Urząd Statystyczny w Olsztynie – Roczniki statystyczne Województwa Olsztyńskiego – Działalność inwestycyjna w Województwie Warmińsko-Mazurskim 2001r. – Materiały dostarczone przez Gminy i Starostwo Powiatowe – Uwarunkowania fizjograficzne dla powiatu – Stan i prognoza rozwoju gospodarczego regionu Warmińsko-Mazurskiego – Instytut Badań nad gospodarką rynkową 2002 r – Strategia wdrażania krajowej sieci ekologicznej ECONET-Polska – Strategia rozwoju turystyki w Województwie Warmińsko-Mazurskim 2001r. – Regionalny program rozwoju rolnictwa na lata 2002-2006 – Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Województwa Warmińsko- Mazurskiego 2000 r. – Raport o rozwoju społecznym Polska 2000 –rozwój obszarów wiejskich – Wykazy obiektów zabytkowych, parków zabytkowych, cmentarzy zabytkowych Dz.U. WRN w Olsztynie Nr 10 .1977r. z późniejszymi uzupełnieniami – Informacja z projektu „Studium zagospodarowania przestrzennego wojewódz- twa Olsztyńskiego” do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Kętrzyn opracowana przez Warmińsko-Mazurskie Biu- ro Planowania Przestrzennego w Olsztynie – Województwo Warmińsko-Mazurskie Plan Zagospodarowania Przestrzennego – Leśnictwo i gospodarka łowiecka w województwie Warmińsko-Mazurskim – Urząd Statystyczny w Olsztynie 2002 r. – Bezrobocie i rynek pracy w Powiecie Kętrzyńskim – Barbara Piotrowska – Dane statystyczne i informacje Wojewódzkiego Urzędu Pracy – Opracowanie historyczne Powiatu Szczycieńskiego i Powiatu Kętrzyńskiego– Urząd Konserwatorski Olsztyn – Województwo Warmińsko-Mazurskie. Plan zagospodarowania przestrzennego – Analizy i opracowania Wojewódzkiego Urzędu Pracy – Rządowe dokumenty dotyczące rozwoju regionalnego: Strategia dla Polski, Strategia Rozwoju Społeczno-Ekonomicznego Polski, Koncepcja Polityki Rozwoju Przestrzennego Kraju – Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Warmińsko-Mazurskim 2001 r. – Raporty o stanie środowiska woj. warmińsko-mazurskiego 1999-2000, Inspek- cja Ochrony Środowiska WIOS w Olsztynie,2002 – Program Ochrony Środowiska Województwa Warmińsko-Mazurskiego diagnoza, 2002; Zarząd Województwa – Strategia Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Zielone Płuca Polski (praca ze- społowa),Olsztyn 1999 – Obszary chronione i pomniki przyrody Woj. Warmińsko-Mazurskiego praca zespołowa; Olsztyn 1999 – Ochrona zlewni rzeki Guber przed zanieczyszczeniami ze źródeł punktowych – propozycja projektu; EKOINFRA Olsztyn, 2000 – Analiza sieci komunikacyjnej w „Barcji”- badanie rynku Fundacja Inicjatyw Społeczno – Ekonomicznych Gdańsk 2000 r. – Diagnoza gmin Związku Gmin „Barcja” Fundacja Inicjatyw Społeczno – Ekonomicznych Warszawa-Kętrzyn 1999 r.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

– Strategia pomocy społecznej Powiatu Kętrzyńskiego do 2010 r. /projekt/ Po- wiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Kętrzynie – Podkłady mapowe w skali 1 : 50 000, 1 : 25 000, 1 : 10 000, – Ustawa z 27 kwietnia 2001 – Prawo ochrony środowiska – Ustawa z 27 kwietnia o odpadach – Opracowania i analizy własne

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Ogólna charakterystyka Powiatu Kętrzyńskiego

POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE Powiat Kętrzyński położony jest w północnej części województwa Warmińsko- Mazurskiego. Powiat Kętrzyński od północy graniczy z Rosją, od wschodu z Powiatem Giżyckim, od południa z Powiatem Mrągowskim i Olsztyńskim, a od zachodu z Powiatem Bar- toszyckim. Powiat tworzą gminy miejsko-wiejskie Reszel i Korsze, wiejskie Barciany, Srokowo i Kętrzyn oraz miasto Kętrzyn.

Podstawowe dane o powiecie. Pow. w km2 Sołectwa Miejscowości Ludność - na 1 km2 wiejskie ogółem Powiat Kę- 1213 98 291 70 820 58 trzyński Miasta Kętrzyn 10 - - 30 036 3 004 Korsze 4 - - 5 010 1 253 Reszel 4 - - 5 314 1 329 Gminy Barciany 293 25 74 7 199 25 Kętrzyn 286 22 76 8 862 31 Korsze 246 21 64 6 440 26 Reszel 175 18 39 3 503 20 Srokowo 195 12 38 4 456 23 Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Warminsko-Mazurskiego

Stolicą powiatu jest miasto Kętrzyn. Sąsiadują z nim następujące miasta o podobnym potencjale gospodarczym: Mrągowo odległe ca. 25 km Giżycko odległe ca. 30 km Bartoszyce odległe ca. 45 km Węgorzewo odległe ca. 30 km

Powiat Kętrzyński zajmuje obszar 1213 km2 co stanowi 5 % powierzchni wojewódz- twa i plasuje go w grupie powiatów o największej powierzchni. Siedzibą samorządu powiatowego jest miasto Kętrzyn, centrum życia społeczno- kulturalnego i gospodarczego. Usytuowanie Powiatu Kętrzyn na tle województwa oraz najbliższego sąsiedztwa ilustruje dołączona mapa NR.1 . Powiat Kętrzyński leży w części województwa należącej do regionu Pobrzeży Bałty- ku, zajmowanych przez mezoregion Niziny Sępopolskiej, krainy równinnej, nie pozbawionej jednak lokalnych wyniesień ponad tereny otaczające. Na całym obszarze województwa występują od powierzchni utwory czwartorzędowe, pokrywając ciągłą warstwą podłoża starsze. Przestrzennie dominują osady ostatniego zlodowacenia bałtyckiego. Miąższość czwartorzędu jest przestrzennie zróżnico-

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

wana, na ogół wynosi od kilkudziesięciu do ponad 200 m, przeważnie zawiera się pomiędzy 100 a 200m. Znaczne powierzchnie zajmują osady morenowe o charakterze zwałowym. W krajobrazie Powiatu Kętrzyńskiego obok form erozyjnych wyróżniają się formy akumulacyjne (wypukłe). Należą do nich faliste i pagórkowate powierzchnie wyso- czyzn morenowych - moreny dennej. Często występują też oczka – nieduże jeziorka wypełniające zagłębienia wytopiskowe. Dominującymi są gleby urodzajne bonitacji IIIa – IVb. Klimatycznie Powiat Kętrzyński należy do obszaru dzielnicy Mazurskiej, najchłod- niejszej w Polsce. Średnie opady wynoszą 550-600 mm rocznie, temperatura 6.6°C (dla porównania Warszawa 7.5°C), najcieplejszy jest lipiec ze średnią temperaturą17,4°C, a najzim- niejszy luty – 4.8°C. Wynikiem zmienności klimatu jest krótki okres wegetacyjny trwający przeciętnie 157 dni. Na obszarze przeważają wiatry południowo-zachodnie i zachodnie. Obecnie wiodącymi gałęziami gospodarki są: rolnictwo i przemysł (głównie przetwór- czy) oraz turystyka.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

INFORMACJE DOTYCZĄCE STUDIUM LOKALNEGO POTENCJAŁU GOSPO- DARCZEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO Studia lokalnego potencjału gospodarczego powiatów zakończone opracowaniem strategii rozwoju gospodarczego prowadzono w roku 2003 w ramach Programu Ak- tywizacji Obszarów Wiejskich.

Prace realizowano w dwu etapach:

Etap I . Jest diagnozą prospektywną stanu istniejącego i prowadzi do : - identyfikacji uwarunkowań rozwoju powiatu - wskazania głównych obszarów problemowych rozwoju gospodarczego - wskazania działań dających szanse sukcesu gospodarczego

Etap II. Formułuje strategię rozwoju powiatu. Gminy Powiatu Kętrzyńskiego posiadają zatwierdzone strategie rozwoju

Strategia powiatu nie może być jednak kompilacją strategii gmin mię- dzy innymi dlatego, że:

- strategia powiatu wynika z ustawowych zapisów kompetencji powiatu /Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. z późniejszymi zmianami o samorządzie powiatowym i Ustawa z 8 marca 1990 z późniejszymi zmianami o samorządzie gminnym /; - strategie gmin zostały opracowane w różnym okresie, posiadają różny zakres szczegółowości; - opracowane zostały z wykorzystaniem różnych metodologii nie pozwalających na porównywalność; - strategie nie opierały się w większości na analizie stanu istniejącego ograniczając się jedynie do jego opisu, a tym samym nie przystają do metodologii niniejszego opracowania; Opracowane i zatwierdzone uchwałami Rad Gmin Strategie pomimo czasem kry- tycznego podejścia autorów Studium Lokalnego Potencjału Gospodarczego wyma- gają honorowania szczególnie w zakresie przyjętych celów. W wyniku zestawienia i porównania stwierdzić należy, że mieszczą się one w nastę- pujących obszarach problemowych:

- tworzenie warunków dla gospodarczego rozwoju i powstania nowych miejsc pracy; - restrukturalizacja rolnictwa i obszarów wiejskich; - rozwój bazy i usług turystycznych; - ochrona i wykorzystanie walorów gmin przede wszystkim przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego dla rozwoju turystyki; - rozwój infrastruktury technicznej z eksponowaniem problemów komunikacji; - poprawa wykształcenia i warunków cywilizacyjnych życia mieszkańców ze zwró- ceniem szczególnej uwagi na ochronę zdrowia.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Szczegółowo cele gmin Powiatu Kętrzyńskiego na tle celów strategicznych rozwoju Województwa Warmińsko – Mazurskiego przedstawia zestawienie:

Województwo Warmińsko – Mazurskie

CEL GŁÓWNY: Rozwój Warmii i Mazur na rzecz spójności ekonomicznej, społecznej i przestrzennej w jednoczącej się Europie.

CELE STRATEGICZNE: Cel 1 - Wspieranie przedsiębiorczości Cel 2 - Edukacja Cel 3 - Infrastruktura techniczna Cel 4 - Restrukturyzacja obszarów wiejskich Cel 5 - Rozwój turystyki Cel 6 - Atrakcyjność zamieszkania Cel 7 - Środowisko naturalne Cel 8 - Dziedzictwo i kultura

Gmina Kętrzyn Metoda opracowania: badania ankietowe 3 warsztaty wg. Metody Planowania Ukierunkowanego na Cel

INWENTARYZACJA: - opis stanu istniejącego gminy bez diagnozy i wyciągania wniosków bezpośred- nich

Wizja: Gmina naszych oczekiwań.

Misja: Gmina Kętrzyn obszarem nowoczesnej produkcji rolnej oraz rejonem atrakcyjnym turystycznie.

CELE STRATEGICZNE: Cel 1 - Stworzenie właściwych warunków dla rozwoju usług turystycznych i agroturystycznych w oparciu o rozwój infrastruktury i dbałość o naturalne walory środowiska i promocję; Cel 2 - Stworzenie bazy infrastrukturalnej dla rozwoju obsługi przetwórstwa, rolnictwa oraz pozarolniczej działalności gospodarczej; Cel 3 - Podniesienie na wyższy poziom wykształcenia, kwalifikacji i świado- mości społeczeństwa; Cel 4 - Zabezpieczenie stanu środowiska naturalnego na terenie gminy poprzez modernizację i rozwój infrastruktury oraz działania edukacyjne;

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Gmina Reszel Metoda opracowania: - Jak gmina Kętrzyn.

INWENTARYZACJA:

- Opis stanu istniejącego gminy bez diagnozy i wyciągania wniosków bezpośred- nich.

Wizja: Gmina naszych oczekiwań.

Misja: Podniesienie stopy życiowej mieszkańców przez rozwój funkcji turystycznej, rolniczej oraz sektora małych i średnich przedsiębiorstw.

CELE STRATEGICZNE:

Cel 1 - Stworzenie warunków dla prawidłowego rozwoju przedsiębiorczości lokalnej i zewnętrznej. Cel 2 - Kształtowanie korzystnych warunków dla rozwoju turystyki przez wykorzystanie zasobów gminy. Cel 3 - Zainteresowanie rolników przekształceniem swoich gospodarstw i uzyskaniem innych kwalifikacji poza rolnictwem. Cel 4 - Edukacja społeczeństwa dotycząca ochrony środowiska.

Gmina Srokowo

Metoda opracowania:

– analiza lokalnej gospodarki – analiza SWOT – warsztaty

INWENTARYZACJA: Opis stanu istniejącego gminy bez diagnozy i wyciągania wniosków bezpośrednich.

Wizja: Gmina Srokowo będzie gminą o czystym nieskażonym środowisku naturalnym na- stawioną na obsługę turystyczną o dostosowanej do tego infrastrukturze technicznej i komunalnej . Na terenie gminy zostaną stworzone warunki dla utworzenia odpowiedniej ilości miejsc pracy dla jej mieszkańców. Pod względem rozwoju gospodarczego w gminie przeważać będą mała i średnia przedsiębiorczość związana ze specyfiką regionu.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

W rolnictwie dominować będą koncentracja i specjalizacja produkcji pod kątem „ekologizacji” oraz silne powiązanie z dostosowanym do wymagań rynku przetwórstwem rolno-spożywczym. Społeczeństwo zamieszkujące gminę będzie charakteryzowało się wysokim poziomem wykształcenia i stopniem świadomości społecznej oraz ograniczona będzie do minimum sfera ubóstwa.

Misja: Poprawa warunków życia mieszkańców gminy poprzez zintegrowany rozwój spo- łeczno-ekonomiczny gminy w kierunku rozwoju turystyki.

Cel nadrzędny: Zintegrowany rozwój w kierunku wykorzystania walorów turystycznych gminy Sroko- wo.

CELE STRATEGICZNE: Cel 1 - Podnoszenie poziomu świadomości społecznej i wykształcenia mieszkańców gminy. Cel 2 - Rozwój działalności turystycznej na terenie gminy. Cel 3 - Budowa i rozwój bazy turystycznej i komunalnej. Cel 4 - Poprawa warunków życia mieszkańców gminy. Cel 5 - Restrukturalizacja rolnictwa na terenie gminy.

Gmina Barciany

Metoda opracowania: - jedno spotkanie, - jedne warsztaty wg metody planowania ukierunkowanego na cel,

INWENTARYZACJA: Opis stanu istniejącego gminy bez diagnozy i wyciągania wniosków bezpośrednich.

Wizja: Nie sformułowano.

Misja: Poprawa życia mieszkańców gminy poprzez rozwój rolnictwa oraz sektora małych i średnich przedsiębiorstw.

CELE STRATEGICZNE: Cel 1 - Rozwój nowoczesnego rolnictwa. Cel 2 - Budowa i modernizacja infrastruktury gminy z uwzględnieniem ochrony. środowiska Cel 3 - Rozwój przedsiębiorczości w gminie. Cel 4 - Podniesienie wiedzy, umiejętności i kondycji społeczeństwa.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Miasto i Gmina Korsze

METODA OPRACOWANIA:

– ankieta /próbka nie reprezentatywna/ – warsztaty wg metody planowania strategicznego ukierunkowanego na cel /moderator, lokalni liderzy/

INWENTARYZACJA: Opis stanu istniejącego gminy bez diagnozy i wyciągania wniosków bezpośrednich.

Wizja: Nie sformułowano.

Misja : Nie sformułowano.

CELE STRATEGICZNE: Cel 1 – Podnoszenie świadomości i kwalifikacji społeczeństwa oraz poprawa szans edukacyjnych młodzieży. Cel 2 - Stworzenie szerokiego rynku pracy i warunków dla rozwoju inwestycji. Cel 3 - Kształtowanie warunków dla rozwoju rolnictwa z uwzględnieniem ochrony środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego. Cel 4 - Promocja gminy. Cel 5 - Podniesienie atrakcyjności turystycznej gminy.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

A. ZEWNĘTRZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMIN POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO - WYNIKAJĄCE Z GEO- GRAFICZNEGO POŁOŻENIA POWIATU ORAZ POLI- TYKI REGIONALNEJ I KRAJOWEJ /DIAGNOZA PRO- SPEKTYWNA/

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

1. UWARUNKOWANIA EKOFIZJOGRAFICZNE

Według podziału fizyczno-geograficznego (J.Kondracki,1998) znaczna część woje- wództwa Warmińsko-Mazurskiego leży na Niżu Wschodnio-Bałtycko-Białoruskim, a część zachodnia – na Niżu Środkowoeuropejskim. Geologicznie województwo znajduje się w zachodniej części Platformy Wschodnio- europejskiej; krainy o stabilnej strukturze tektonicznej, z prekambryjskim trzonem, nadbudowanym młodszymi skałami osadowymi, dla której naturalną formą roślinną są lasy mieszane strefy umiarkowanej.

Praktycznie całe województwo, tym samym cały Powiat Kętrzyński znajduje się w obrębie funkcjonalnego obszaru Zielonych Płuc Polski.

Od północy region graniczy z Rosją, Litwą, a od wschodu z Białorusią. Powierzchnia obszaru funkcjonalnego wynosi 60 759 km2 , co stanowi 19,4 % powierzchni kraju; zamieszkuje go prawie 4 mln mieszkańców ( 9,7% ludności kraju). O przynależności gmin do Zielonych Płuc Polski decydowały szczególne walory śro- dowiskowe oraz wola ich samorządów terytorialnych. Obszar funkcjonalny Zielone Płuca Polski wyróżnia się w skali kraju wysokim standardem środowiska przyrodniczego i ukierunkowany jest na rozwój proekologiczny oraz na utrzymanie zrównoważonych struktur przestrzennych.

REGIONY FIZYCZNO-GEOGRAFICZNE W obrębie województwa wyróżnić można trzy zasadnicze krainy fizyczno- geograficzne o równoleżnikowym położeniu: Pobrzeża Bałtyckie na północnym zachodzie, Pojezierza Bałtyckie w pasie środkowym, Niziny i Wysoczyzny Staroglacjalne we fragmentach części południowej.

Powiat Kętrzyński leży w części województwa należącej do regionu Pobrzeży Bał- tyckich, zajmowanych przez mezoregion Niziny Sępopolskiej, krainy równinnej, nie pozbawionej jednak lokalnych wyniesień ponad tereny otaczające. Takie ukształtowanie trenu można obserwować w rejonie gminy Korsze, Barciany, częściowo Srokowo i Kętrzyn. Znaczne wyniesienia ponad obszary otaczające są przyczyną występowania form terenu m.in. w postaci rozcięć erozyjnych.

Wspólną cechą terenów Pobrzeży są gleby o wysokiej urodzajności oraz stosunkowo niska lesistość.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

WARUNKI GEOMORFOLOGICZNE Na całym obszarze województwa występują od powierzchni utwory czwartorzędowe, pokrywając ciągłą warstwą podłoża starsze. Przestrzennie dominują osady zlodowacenia ostatniego-bałtyckiego. Miąższość czwartorzędu jest przestrzennie zróżnicowana – na ogół wynosi od kilku- dziesięciu do ponad 200 m, przeważnie zawiera się pomiędzy 100 a 200m. Znaczne powierzchnie zajmują osady morenowe o charakterze zwałowym. Skład mechaniczny tych utworów stanowią gliny o różnej spoistości, wynikającej z zawartości frakcji iłowej oraz grunty piaszczyste o różnym uziarnieniu. Osady morenowe spoiste zdecydowanie przeważają w północnej części wojewódz- twa, gdzie na obszarze Niziny Sępopolskiej duży jest udział ilastych osadów zasto- iskowych. W krajobrazie Powiatu Kętrzyńskiego, obok form erozyjnych wyróżniają się formy akumulacyjne (wypukłe). Należą do nich faliste i pagórkowate powierzchnie wyso- czyzn morenowych moreny dennej. Często występują tez oczka – nieduże jeziorka wypełniające zagłębienia wytopiskowe. Osady holoceńskie występują u podnóży zboczy i w zagłębieniach terenowych. W wyniku ruchów grawitacyjnych w obniżeniach terenowych osadzają się utwory ba- gienne(torfy, namuły). Dominującymi są gleby urodzajne bonitacji IIIa – IVb. Klimatycznie Powiat Kętrzyński należy do znacznego obszaru dzielnicy Mazurskiej, najchłodniejszej w Polsce. Obejmuje ona także Wielkie Jeziora i sięga w rejony Bartoszyc, Jezioran, Biskupca, Ukty. Średnie opady wynoszą 550-600 mm rocznie, temperatura 6.6°C (dla porównania Warszawa 7.5°C), najcieplejszy jest lipiec ze średnią temperaturą17.4 ° C najzim- niejszy luty – 4.8°C. Wynikiem zmienności klimatu jest krótki okres wegetacyjny trwający przeciętnie 157 dni. Na obszarze przeważają wiatry południowo-zachodnie i zachodnie. Jednorodność fizjograficzna omawianego obszaru zadecydowała o zakwalifikowaniu go w Planie zagospodarowania przestrzennego woj. Warmińsko-Mazurskiego do strefy północnej przypisując mu podobne działania gospodarcze .

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

WNIOSKI WYNIKAJĄCE Z POŁOŻENIA GEOGRAFICZNEGO I WARUNKÓW

FIZJOGRAFICZNYCH:

Podstawowe uwarunkowania, określające kierunki działań w zakresie ochrony krajobrazu i przyrody zawarte są w „ Polityce Ekologicznej Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010” oraz obowiązującym ustawodawstwie dotyczącym ochrony środowiska i przyrody. Dokumenty te, w znacznym stopniu uwzględniające już prawo europejskie i stanowią podstawę kreowania zrównoważonego rozwoju w ekologicznych relacjach.

Położenie w sąsiedztwie Wielkich Jezior Mazurskich i szlaków turystycznych (Wiel- kie. Jeziora i Gierłoż najczęściej odwiedzane atrakcje turystyczne), to walory które należy wykorzystać przy formułowaniu strategii rozwoju miast i gmin Powiatu Kę- trzyńskiego.

Problem ochrony walorów naturalnych rejonu jest obowiązkiem wynikającym z Roz- porządzenia Wojewody Warmińsko-Mazurskiego w sprawie wprowadzenia obsza- rów chronionego krajobrazu oraz znaczenia tego obszaru jako międzynarodowego ekologicznego korytarza, a przede wszystkim jest koniecznością ze względu na ran- gę turystyki w gospodarce powiatu.

Konfiguracja terenu, warunki glebowe, korzystne warunki przyrodniczo-rolnicze a także Zespół Szkół Rolniczych w Karolewie oraz stan władania terenów, sprzyjają rozwojowi intensywnego rolnictwa typu farmerskiego. Wielkoobszarowe rolnictwo w tym rejonie ma tradycję historyczną. Tradycja hodowli koni (stado ogierów w Kętrzynie) może być walorem również tury- styczno – sportowym godnym wykorzystania w strategii rozwoju nie tylko miasta Kę- trzyna. Mało korzystne warunki klimatyczne muszą być brane pod uwagę przy programowa- niu rozwoju turystyki, powinny wpływać na standard i program użytkowy obiektów turystycznych prowadząc do przedłużania sezonu turystycznego.

Położenie Kętrzyna w węźle hydrograficznym rz. Guber oraz mało chłonny odbiornik ścieków (rzeka Guber o znacznych wahaniach przepływów, a w stosunku do śred- niego niskiego przepływu ścieki stanowią blisko 47% ) powodują, że gospodarka wodno-ściekowa i właściwie sterowany, odpowiedni dobór przemysłu, nabierają szczególnego znaczenia w strategii rozwoju miasta i jego otoczenia. Gospodarka wodno – ściekowa może być ograniczeniem rozwoju samego miasta Kętrzyna.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z SIECI OSADNICZEJ REGIO- NU W sieci osadniczej Województwa Warmińsko-Mazurskiego Kętrzyn obok Mrągowa stanowią najprężniej rozwijające się miasta wschodniej części rejonu. W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Kętrzyn obok Bartoszyc wskazany został jako “węzeł aktywizacji obszaru”.

Strefy aktywizacji gdzie dominującą funkcją jest intensywne rolnictwo o charakterze farmerskim.

W planie tym podkreślono także usytuowanie Kętrzyna w potencjalnym krajowym paśmie aktywizacji obszaru (wynika to z położenia przy ciągu komunikacyjnym z pla- nowanego przejścia granicznego w Michałkowie). Dokonane w 1998 r. zmiany mapy administracyjnej Polski (patrz mapa A) utworzyły ponownie w Kętrzynie siedzibę powiatu obejmującego obszar zbliżony do stanu z 1975 r.

Powiat Kętrzyński sąsiaduje z obszarem Wielkich Jezior Mazurskich i powinien wi- dzieć swoją szansę w rozwoju turystyki we współpracy z sąsiadującymi turystycznymi powiatami.

Gmina Kętrzyn otaczająca miasto na znacznym obszarze ma i może mieć wspólną gospodarkę komunalną z miastem (cmentarz, oczyszczalnia ścieków, wysypisko, itd.) stąd konieczna jest współpraca między samorządami bezpośrednio i na poziomie powiatu gwarantująca interesy zarówno gminy jak i miasta (w tym także rozwojowe tereny mieszkalnictwa Kętrzyna po roku 2010 i tradycyjnie rekreacyjne tereny mieszkańców miasta nad jeziorami w Gierłoży i Św. Lipce).

Miasto Kętrzyn świadczyć będzie ponad podstawowe usługi dla mieszkańców so- łectw otaczających, z racji istniejącego wyposażenia tych sołectw, a także będzie obsługiwać turystów przejeżdżających przez miasto tranzytem.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z SIECI TRANSPORTOWEJ REGIONU

DROGI Według Generalnej Dyrekcji Dróg Publicznych na podstawie pomiarów ruchu GPR’90 i GPR’95 średnioroczny wzrost natężenia ruchu na drogach krajowych przekroczył 8%. W roku 2015 natężenie ruchu w Polsce ma osiągnąć poziom Francji, Niemiec czy Włoch. W roku 1990 stan motoryzacji w 2015 ma osiągnąć poziom 400 do 500 pojazdów osobowych na 1 000 mieszkańców. Kętrzyn leży przy drodze nr 591 z Michałkowa przez Kętrzyn, Mrągowo do Ostrołęki oraz Bezledy – Bartoszyce – Kętrzyn – Giżycko - Olecko. Oprócz funkcji transportowych drogi te pełnią funkcje turystyczne, prowadząc do naj- częściej odwiedzanych atrakcji turystycznych regionu: Wielkich Jezior Mazurskich i Kwatery Hitlera w Gierłoży.

W planach miasto Kętrzyn wskazywane jest jako węzeł międzynarodowej turystyki rowerowej, leży przy trasie rowerowej Berlin- Pyrzyce – Czaplinek – Bytów – Gru- dziądz – Iława – Ostróda – Olsztyn – Dobre Miasto – Lidzbark Warm. – Reszel – Kę- trzyn – Radzieje – Pozezdrze – Giżycko – i dalej w kierunku Litwy.

Po podniesieniu rangi i budowie przejścia w Michałkowie wzrośnie znaczenie powią- zania w kierunku Mrągowa dla ruchu międzynarodowego.

Powstanie międzynarodowej trasy rowerowej przebiegającej przez Kętrzyn spowoduje konieczność rozwiązania problemu ruchu rowerowego w granicach administracyjnych miasta.

Ciąg dróg o równoleżnikowej relacji Kętrzyn – Św. Lipka – Reszel – Lidzbark Warm. – Orneta – Pieniężno – Braniewo – Frombork łączy miejscowości o najwyższych walorach zabytkowych.

Miasto Kętrzyn leży na przedłużeniu trasy w kierunku Wielkich Jezior Mazurskich, co ma wielkie znaczenie dla obsługi tego ruchu.

KOMUNIKACJA KOLEJOWA Przez Powiat Kętrzyński przebiega ważna linia kolejowa Korsze – Ełk łącząca przej- ścia graniczne w Głomnie i Skandawie z Trakiszkami. Projektowany do 2015 r. układ sieci kolejowych klasyfikuje tę linię kolejową jako linię lokalną. Na linii tej dopuszcza się szybkość do 100km/h. W rozkładzie 1998/99 łączną ilość przewożonych mln. ton towarów w obu kierunkach wynosi dla różnych odcinków tej trasy od 3,5 do 4,7. Ilość par pociągów pasażer- skich wg Rozkładu jazdy 98/99 wynosi 12, liczba par pociągów towaro- wych/pasażerskie prognozuje się jak – 1/14. W studium zagospodarowania przestrzennego województwa linia Korsze- Ełk usta- lona jest jako I – rzędna , przewiduje się na niej dobudowę drugiego toru i elektryfi- kację. 18

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

W stanie istniejącym i planach PKP rola węzłów kolejowych w Kętrzynie i Korszach jest znacząca w skali regionu.

KOMUNIKACJA MASOWA Komunikacja autobusowa, mimo pojawiających się prywatnych przewoźników, bazu- je na obsłudze przez przedsiębiorstwo PKS. Od kilku lat w skali województwa obserwuje się spadek przewozów pasażerskich 4 do 8% rocznie. Tłumaczone to jest sytuacją gospodarczą (mniejsze dojazdy do pracy) oraz rozwojem motoryzacji indywidualnej. Ponadto PKS dodatkowo tłumaczy to zjawisko prywatnymi przewoźnikami wykonującymi przewozy niezgodnie z prawem. Przewoźnicy inni skoordynowani w rozkładzie jazdy to obsługujący lokalne linie. Oddział Przedsiębiorstwa PKS ma swoją siedzibę w Kętrzynie. W Powiecie Kętrzyńskim dominującą formą przewozów osobowych są autobusy.

KOMUNIKACJA LOTNICZA Na obszarze Województwa Warmińsko-Mazurskiego istnieją trzy lotniska, w tym jedno międzynarodowe (Szymany). Sportowo-usługowe lotnisko pod Kętrzynem może mieć istotne znaczenie dla rozwoju powiatu. Są to tylko potencjalne możliwości. Stan własnościowy i zamierzenia właściciela lotniska pod Kętrzynem nie są do końca jasne.

Lotnisko pod Kętrzynem daje szansę obsługi turystów zagranicznych przybywają- cych w rejonie Wielkich Jezior i na terenie Powiatu Kętrzyńskiego. Wykorzystanie szans powiatu wynikających z funkcjonowania lotniska tak dla rozwoju turystyki jako elementu aktywizacji gospodarczej jak i gospodarki jako całości, wymaga współdziałania z gminą Kętrzyn, a także skoordynowania polityki Powiatu Kętrzyńskiego z powiatami Wielkich Jezior Mazurskich.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

4. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z PLANÓW I OPRACOWAŃ PLANISTYCZNYCH GMIN ORAZ OPRACOWAŃ I POLITYKI KRAJOWEJ I REGIONALNEJ

Rejon Kętrzyna typowany jest jako strefa funkcjonalna północna. Możliwości przełamywania recesji w tej strefie, studium przewiduje w oparciu o roz- wój rolnictwa i przemysłu jako czynników dynamizujący ten proces. Kętrzyn wraz z Bartoszycami są w tym opracowaniu węzłem aktywizacji strefy.

Ma to być też strefa aktywizacji działań wzdłuż ciągów komunikacyjnych. Powiat Kę- trzyński położony jest w paśmie aktywizacji obszaru spowodowanego trasami komu- nikacyjnymi (droga o regionalnym znaczeniu nr 591 od Michałkowa klasyfikowane- go jako międzynarodowe przejście kolejowe towarowe oraz drogowe towarowe i osobowe).

Opracowania z zakresu infrastruktury technicznej, typują miasto Kętrzyn jako węzeł infrastruktury technicznej (przesył gazu – gazociąg wysokiego ciśnienia i planowana jego druga nitka przechodząca w kierunku Bartoszyc, węzeł kolejowy).

Przy formułowaniu strategii rozwoju należy wykorzystać potencjał rozwojowy wynika- jący z położenia i funkcji jakie może pełnić Kętrzyn w strategii rozwoju województwa (regionu).

Są to potencjalne możliwości wypływające z położenia Polski w basenie morza Bał- tyckiego i sąsiedztwa z obwodem Kaliningradzkim, państwami bałtyckimi i Białorusią. Wykorzystanie tych możliwości zależeć będzie od politycznej i gospodarczej współ- pracy krajów basenu morza Bałtyckiego i obwodu Kaliningradzkiego. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Warmińsko-Mazurskiego wymienia następujące potencjalne cele ponadlokalne: - Modernizacja drogi Michałkowo – Kętrzyn – Mrągowo (nr 591) i Bartoszyce – Kętrzyn – Giżycko (nr 592) do III klasy technicznej - Modernizacja pozostałych dróg do IV klasy technicznej - Modernizacja linii kolejowej Korsze – Ełk (druga nitka torów i elektryfikacja) - Uzupełnienie sieci magistralnej gazu ziemnego - Rozwój przetwórstwa rolno-spożywczego i przechowalnictwa - Renaturalizację stosunków wodnych w zlewni rzeki Guber - Uruchomienie dla celów sportowo – usługowych lotniska

W Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego miasta Kętrzyn znalazły się wnioski istotne także dla formułowania zasad rozwoju Powiatu Kętrzyńskiego: - Usytuowanie miasta na trasie najczęściej odwiedzanych atrakcji turystycznych Warmii i Mazur (Gierłoż i Wielkie Jeziora) oraz na trasie do św. Lipki i Reszla, to walory które można wykorzystać w strategii rozwoju miasta zapewniając obsługę ruchu turystycznego.

Rozwinięcie wniosku:

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Konieczne jest przygotowanie programu działań mających na celu rozwój obsługi ruchu turystycznego obejmującego między innymi: rozwój bazy noclegowej, ga- stronomii i innych form ruchu turystycznego, oraz działań podnoszących atrakcyj- ność miasta : estetyka i czystość, parkingi dla samochodów osobowych, autoka- rów i samochodów ciężarowych, oznakowanie ulic (kierunki wskazujące obiekty do zwiedzania) i obiektów itp. Wskazane byłoby zarezerwowanie (przygotowanie) terenów pod lokalizację hoteli, zajazdów, parkingów (w tym strzeżonych). Ujęcie funkcji turystycznych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego również w stosunku do własności prywatnej.

– Otoczenie miasta cennymi dla (rozwoju rolnictwa) gruntami rol- nymi i istnienie Zespołu Szkół w Karolewie w bezpośrednim sąsiedztwie miasta, to walory w zakresie szans obsługi rolnictwa do uwzględnienie w strategii rozwoju Kętrzyna.

Rozwinięcie wniosku: Sporządzenie bilansu gruntów rolnych, które powinny być chronione przy za- pewnieniu warunków wysokotowarowych, świeżych produktów dla miasta. Wskazanie gruntów rolnych, które powinny zabezpieczać rozwój miasta w tym oprócz budownictwa mieszkaniowego i usług również rozwój przetwórstwa rolno – spożywczego.

– Konieczna jest renaturalizacja zlewni rzeki Guber. Duże wahania poza klasowego, najbardziej w regionie zanie- czyszczonego cieku wodnego (odbiornika ścieków), powoduje że gospodarka wodno – ściekowa w Kętrzynie i dobór odpowiedniego przemysłu są problemem wyznaczającym możliwo- ści rozwoju miasta w przyszłości, szczególnie wobec aktualnych wymogów ochrony środowiska. Rozwinięcie wniosku: Istnieje konieczność opracowania studium zlewni rzeki Guber z przebadaniem możliwości technicznych i ekonomicznych retencji. Prowadzenie monitoringu za- nieczyszczeń rzeki Guber. – W Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego miasta Kętrzyn widziało celowość opracowania z udziałem władz Kętrzyna strategii rozwoju Powiatu Kętrzyn uwzględniającego koordynację działań gmin i miasta Kętrzyna w ramach powiatu.

Układ dróg kołowych i tras kolejowych, a także budowa w przyszłości przejścia granicznego w Michałkowie to czynniki do wykorzystania jako aktywizujące gospodarczo Kętrzyn.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Rozwinięcie wniosku: Problem do rozwiązania w ramach strategii Powiatu Kętrzyńskiego. Komunikacja autobusowa jako dominująca komunikacja pasażerska dla Powiatu Kę- trzyńskiego wymaga poprawy standardów obsługi i budowy dworca autobusowego w samym mieście.

Rozwinięcie wniosku: Problem wiążący się ze strategią rozwoju powiatu.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

B. WEWNĘTRZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU POWIATU WYNIKAJĄCE Z USYTUOWNIA W REGIONIE /DIAGNOZA PROSPEKTYWNA/

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

PROBLEMY SPOŁECZNE POWIATU, WARUNKI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW POWIATU

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

1. DEMOGRAFIA, SIEĆ OSADNICZA

Obszar Powiatu Kętrzyńskiego zamieszkuje 70 820 mieszkańców, co stanowi 4,8 % ludności województwa. W miastach zamieszkuje 40 360 osób, co stanowi 57 % ogó- łu mieszkańców.

Średni wskaźnik gęstości zaludnienia wynosi 58 osób na 1 km2. W poszczególnych gminach wskaźniki gęstości zaludnienia kształtują się od 20 osób na 1 km2 w Reszlu do 31 w gminie Kętrzyn.

Na 100 mężczyzn średnio w powiecie przypada 103 kobiet z tym, że w gminach wiejskich wskaźnik ten oscyluje od 93 w gminie Korsze do 100 w gminie Kętrzyn.

Ruch naturalny ludności wg stanu na dzień 31.12.2001 r. był bardzo zróżnicowany. Łączne saldo migracji wyniosło minus 311 osób.

We wszystkich miastach i gminach powiatu saldo migracji było ujemne od minus 27 w gminie Kętrzyn do minus 68 w mieście Reszel.

Daje się zauważać stałą tendencję spadku urodzeń.

Liczba urodzeń w 1980 roku -1444 dzieci spada do liczby 672, 650, 622 odpowiednio w latach 2000-2002 r., stany urodzeń w 2002 roku w poszczególnych gminach nie przekraczają 50 % poziomu z 2002 roku z tym, że w przypadku miasta Kętrzyn stan urodzeń w 2002 roku to zaledwie nieco ponad 35 % urodzeń notowanych w 1980 roku.

Powiat Kętrzyński pod względem populacji zajmuje 9 miejsce na mapie powiatowej województwa. Pod względem zaludnienia na 1 km miejsce - 8, a w zakresie przyrostu naturalnego 19 miejsce.

Struktura ludności miast i gmin wg wieku jest w skali powiatu bardzo podobna i nie odbiega od wskaźników wojewódzkich. Ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowi 24,8 %, w wieku produkcyjnym 61,5 %, a w wieku poprodukcyjnym 13,7 %.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Struktura wiekowa w poszczególnych miastach i gminach powiatu jest zbliżona do średniej powiatowej. W ogólnej liczbie pracujących w powiecie /10 815 osób bez jednostek o zatrudnieniu do 9 osób/, struktura zatrudnienia kształtuje się następująco: rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 614 osób tj. 5,6 % przemysł 4168 osób tj. 38,53 % edukacja 1423 osób tj. 13,15 % budownictwo 328 osób tj. 3,03 % handel i naprawy 655 osób tj. 6,05 % transport i łączność 818 osób tj. 7,56 % pozostałe 2809 osób tj. 25,97 %

Stan i strukturę ludności Powiatu Kętrzyńskiego prezentuje poniższa tabela. LUDNOŚĆ POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO STAN NA DZIEŃ 31 GRUDNIA 2001 R. liczba ludności Saldo Obszar w tym w wieku: Ogółem na km2 migracji przedprodukcyjnym Produkcyjnym poprodukcyjnym Miasto Kę- 30036 6691 22,3% 19330 64,4% 4015 13,4% 3004 -42 trzyn Miasto Kor- 5010 1210 24,2% 3001 59,9% 799 15,9% 1253 -29 sze Miasto Re- 5314 1257 23,7% 3262 61,4% 795 15,0% 1329 -68 szel Gmina Bar- 7198 1905 26,5% 4247 59,0% 1047 14,5% 25 -59 ciany Gmina Kę- 8862 2520 28,4% 5227 59,0% 1115 12,6% 31 -27 trzyn Gmina Kor- 6440 1877 29,1% 3759 58,4% 804 12,5% 26 -30 sze Gmina Re- 3503 875 25,0% 2089 59,6% 539 15,4% 20 -28 szel Gmina Sro- 4456 1203 27,0% 2623 58,9% 630 14,1% 23 -28 kowo Powiat Kę- 70820 17538 24,8% 43538 61,5% 9744 13,7% 58 -311 trzyński

Województwo 1469274 373337 25% 909170 62% 186767 13% 61,00 -2772

Źródło: opracowanie własne na podstawie „Rocznik statystyczny woj. Warmińsko - Mazurskiego”, 2002 WUS w Olsztynie

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Od 1998 roku notuje się spadek liczby ludności (o 0,1 %) przy wzroście w wojewódz- twie (2,2 %). Powiat Kętrzyński zamieszkuje więcej kobiet niż mężczyzn. Przewaga ta wynosiła w 2001 roku 1 038 osób. Dysproporcja ta jest zjawiskiem typowym w całym wojewódz- twie. Spośród całej populacji zamieszkującej Powiat Kętrzyński, kobiety stanowiły 50,7 % - 35 929 osób, mężczyźni 49,3 % - 34 891 osób. Na 100 mężczyzn przypadają 103 kobiety (w województwie 104 kobiety). Ponad 56 % mieszkańców to mieszkańcy miast (Kętrzyn, Korsze, Reszel).

LUDNOŚĆ POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO WG PODZIAŁU ADMINISTRACYJNEGO wzrost/ spadek Lata do 1998 r. Wyszczególnienie w licz- 1998 1999 2000 2001 bach w % bezwzgl. Powiat Kętrzyński 71 570 71 243 71 151 70 820 - 750 - 1,0 ogółem w tym: m-to Kętrzyn 30 240 30 192 30 112 30 036 - 205 - 0,7 m-to Korsze 5 023 5 006 5 021 5 010 - 13 - 0,2 m-to Reszel 5 573 5 485 5 494 5 314 - 259 - 4,6 gmina Barciany 7 330 7 223 7 213 7 199 - 131 - 1,8 gmina Kętrzyn 8 808 8 835 8 919 8 862 + 54 + 0,6 gmina Korsze 6 470 6 439 6 429 6 440 - 30 - 0,5 gmina Reszel 3 594 3 589 3 483 3 503 - 91 - 2,5 gmina Srokowo 4 532 4 474 4 480 4 456 - 76 - 1,7

Źródło: Dane z Urzędu Statystycznego w Olsztynie. Obliczenia własne.

Jak z powyższej tabeli wynika, prawie we wszystkich jednostkach administracyjnych powiatu liczba ludności wykazuje tendencję spadkową, z wyjątkiem gminy Kętrzyn (wzrost 0,6 %). Na przestrzeni 3-ch lat odnotowano większy spadek ludności w miastach niż na wsi (w miastach 1,2 %, na wsi 0,9 %). Istotnym elementem w kreowaniu lokalnej polityki zatrudnieniowej są procesy demograficzne, oparte na podziale według ekonomicznych grup wiekowych.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

LUDNOŚĆ POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO WG EKONOMICZNYCH GRUP WIEKU wzrost/ Lata spadek w Wyszczególnienie liczbach 1998 1999 2000 2001 bezwzgl. Ludność ogółem 71 570 71 243 71 151 70 820 - 750 w tym:

Wiek przedproduk- 19 813 19 141 18 386 17 538 - 2 275 cyjny 42 382 42 627 43 103 43 538 + 1 156 Wiek produkcyjny 9 375 9 475 9 662 9 744 + 369 Wiek poprodukcyjny

Źródło: Dane z Urzędu Statystycznego w Olsztynie. Obliczenia własne.

STRUKTURA LUDNOŚCI W POWIECIE KĘTRZYŃSKIM WG EKONOMICZNYCH GRUP WIEKU Lata

Wyszczególnienie 1998 1999 2000 2001

w odsetkach

Ogółem: 100,0 100,0 100,0 100,0 w tym: Wiek przedprodukcyjny 27,7 26,9 25,8 24,8 Wiek produkcyjny 59,2 59,8 60,6 61,5 Wiek poprodukcyjny 13,1 13,3 13,6 13,7

Źródło: Obliczenia własne.

W strukturze wiekowej ludności zdecydowanie największą grupą w powiecie stano- wią osoby w wieku produkcyjnym - 60,6 % (w województwie 61,9 %). Ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowi 25,8 % (w województwie 25,4 %), a poprodukcyjnym 13,6 % (w województwie 12,7 %).

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Struktura ludności Powiatu Kętrzyńskiego według ekonomicznych grup wieku

13,7% 24,8%

61,5%

Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny

PROGNOZA LUDNOŚCI STAN NA 31 XII 2005 2010 2015 2020 2025 2030 W tysiącach województwo 1473,8 1483,2 1492,5 1491,1 1475,7 1448,7 powiaty 1163,9 1163,0 1160,5 1149,5 1128,8 1100,5 Powiat Kętrzyński 70,1 69,3 68,5 67,3 66,7 63,7 Źródło: Prognoza ludności wg województw w latach 1999-2030 GUS Warszawa 2000r.

PROGNOZA LUDNOŚCI WG EKONOMICZNYCH GRUP WIEKU W % STAN NA 31 XII 2015 2030 2015 2030 2015 2030 Wiek przedproduk- Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny cyjny W odsetkach województwo 20,1 18,4 63,4 58,3 16,5 23,3 powiaty 20,1 18,5 63,0 57,4 16,9 24,1 Powiat Kętrzyński 19,3 18,0 63,3 57,7 17,4 24,3

Źródło: Prognoza ludności wg województw w latach 1999-2030 GUS Warszawa 2000r.

Zgodnie z prognozą demograficzną GUS w latach 1999-2005 liczba ludności w kraju zwiększy się od 2-3 %, szacuje się, że te same tendencje wystąpią na regionalnym i lokalnych rynkach pracy. Ludność Powiatu Kętrzyńskiego będzie do 2030 roku systematycznie spadać i w roku 2005 osiągnie poziom 70,1 tys. osób. Dalsze lata, to dalszy spadek liczby lud- ności (do 2015 o 3,3 %) do poziomu 68,5 tys. osób i 63,7 tys. w 2030 r). Trwający i prognozowany spadek liczby urodzeń spowoduje istotne zmiany w strukturze ludności.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Dane demograficzne wskazują, iż malejąca liczba urodzeń przy jednoczesnym wy- dłużaniu się trwania życia, wpłynie na procesy starzenia się społeczeństwa w regionie i powiecie . Podczas gdy od 2015 do 2030 roku maleje liczba osób w wieku przedprodukcyjnym ( o 1,3%) i produkcyjnym (o 5,6 %) to w wieku poprodukcyjnym nastąpi wzrost o 6,9%. Sytuacja Powiatu Kętrzyńskiego nie odbiega od tendencji ogólnopolskich. Ten wyraźny trend musi być uwzględniany w długoterminowym planowaniu i będzie przede wszystkim skutkować w ochronie zdrowia, opiece społecznej i obciążeniem grupy w wieku produkcyjnym.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

2. OCHRONA ZDROWIA I POMOC SPOŁECZNA

W zakresie ochrony zdrowia podstawowymi wyspecjalizowanymi jednostkami są szpitale w Kętrzynie i Reszlu. Szpital w Kętrzynie po modernizacji w 1998 roku nadal wymaga doposażenia w wysoko specjalistyczny sprzęt diagnostyczny, a szpital w Reszlu docelowo pełnić będzie rolę lokalnej opieki na jedynym wydziale wewnętrz- nym. Według stanu na koniec 2001 roku na terenie powiatu funkcjonowało ponadto 12 przychodni specjalistycznych, 3 ośrodki zdrowia, 31 prywatne praktyki lekarskie, 11 aptek i 1 dom opieki społecznej.

Obecnie dostępność do aptek jest praktycznie wystarczająca wobec faktu, iż każda Gmina posiada co najmniej jedną placówkę. Pod względem liczby ludności na 1 ap- tekę powiat zajmuje wysoką 5 pozycje . W zakresie dostępności do opieki lekarskiej powiat nie odbiega od średnich standar- dów wojewódzkich a pod względem ilości udzielonych porad ambulatoryjnych na 1 mieszkańca powiat znajduje się na 4 miejscu.

Na terenie powiatu w 2001 roku pracowało 82 lekarzy różnych specjalności oraz 251 pielęgniarek i 29 położnych. Zaznacza się stały trend spadkowy w zatrudnieniu kadr służby zdrowia.

Jeszcze w 1997 roku na terenie obecnego powiatu pracowało 104 lekarzy, 19 stomatologów, 323 pielęgniarek i 53 położnych. W zakresie opieki społecznej infrastrukturę instytucjonalną tworzą: – Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej w Barcianach, Kętrzynie i Srokowie – Miejskie Ośrodki Pomocy Społecznej w Kętrzynie, Reszlu i Korszach. – Ośrodki Szkolno-Wychowawcze w Kętrzynie i Reszlu – Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie.

W Kętrzynie działa jako jedyny w regionie Dom Pomocy Społecznej ze 100 miejscami dla przewlekle somatycznie chorych. Ponadto ważną rolę w bieżącej opiece społecznej spełnia - Dzienny Dom Pomocy Społecznej w Kętrzynie, - „Przytulisko” MOPS w Kętrzynie, - 11 świetlic terapeutycznych i - sezonowa noclegownia dla bezdomnych.

W powiecie w służbach pomocy społecznej ok. 1/3 zatrudnionych to pracownicy so- cjalni. Liczba osób objęta stałymi formami opieki stale rośnie i w 2002 roku przekroczyła liczbę 34 000 osób.

Stale rośnie również odsetek świadczeniobiorców, który osiąga zatrważający poziom ponad 48 % w skali powiatu, z tym że w przypadku Gminy Korsze wskaźnik ten przekracza 69 %.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Z pośród zdefiniowanych przyczyn konieczności korzystania z pomocy społecznej: – 30 % to strukturalne ubóstwo, – 31 % to długotrwałe bezrobocie bez prawa do zasiłku, – 6,6 % to potrzeba ochrony macierzyństwa, – 17,5 % bezradność społeczna – 14,9 %.pozostałe przyczyny

Podstawowym problemem pozostaje więc całokształt działań określany w strategii Unii Europejskiej jako walka przeciwko społecznemu wykluczeniu. Problem jest tym bardziej nabrzmiały iż w Powiecie Kętrzyn liczbę rodzin bez żadnych dochodów wła- snych ocenia się na ponad 1460.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

3. EDUKACJA, KULTURA, KULTURA FIZYCZNA

Program edukacyjny na terenie powiatu jest realizowany w oparciu o sieć następu- jących placówek: przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja oraz szkoły ponad gimnazjalne. Charakter ich funkcjonowania wprowadza podział w zależności od sposobu kształce- nia i przeznaczenia, co jest wynikiem między innymi sytuacji gospodarczej regionu.

PRZEDSZKOLA W gminach powiatu oddziały przedszkolne znajdują się : Kętrzyn- 5 placówek, w tym jedno prowadzone wspólnie ze żłobkiem integracyjnym, Korsze- 4 placówki zlokalizowane w Korszach, Garbnie i Łankiejmach. Reszel- 2 placówki, Barciany- 1 placówka, Karolewo- 1 placówka

W placówkach wychowania przedszkolnego na terenie gmin powiatu występuje w związku z sytuacją demograficzną nadwyżka ilości miejsc nad liczbą dzieci.

W wielu przypadkach trendy demograficzne spowodowały ograniczenie opieki poprzez wprowadzenie oddziałów wyłącznie dla sześciolatków. Struktura placówek edukacji przedszkolnej najlepiej rozwinięta jest w gminie Korsze, gdzie również z przedszkoli korzysta największa ilość dzieci w powiecie. Likwidacja placówek przedszkolnych, wymaga tworzenia zastępczo miejsc placówek niepublicznych, co może pozytywnie przyczynić się do edukacji dzieci w wieku przedszkolnym.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

SZKOŁY I PLACÓWKI PUBLICZNE.

SZKOŁY PODSTAWOWE Sieć szkół podstawowych i gimnazjów na terenie powiatu jest skoncentrowana w po- szczególnych ośrodkach gminnych. Największa koncentracja placówek występuje w gminie i mieście Kętrzyn oraz w mieście Reszel. Na terenie gmin powiatu działają szkoły podstawowe: Barciany- 4 szkoły podstawowe zlokalizowane w Barcianach, Drogoszach, Mołtaj- nach i Windzie. Kętrzyn (gmina)- 5 szkół podstawowych zlokalizowanych w miejscowościach: Bie- daszki, Kruszewiec, Linkowo, Nakomiady, Wilkowo. Kętrzyn (miasto)- 5 szkół podstawowych: Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Feliksa Nowowiejskiego, Szkoła Podstawowa Nr 3 im. Zientary Malewskiej, Szkoła Podstawowa Nr 4 im. Stanisława Moniuszki, Społeczna Szkoła Podstawowa i Gimnazjum, Zespół Szkół Nr 1 im. Macieja Kalenkiewicza z oddziałami integracyjnymi, Państwowa Szkoła Muzyczna I Stopnia- kształcenie muzyczne na poziomie podstawowym. Korsze - 4 szkoły podstawowe, zlokalizowane w Korszach, Garbnie, Łankiejmach, Sątocznie, Reszel- 2 szkoły podstawowe zlokalizowane w Reszlu i Leginach, Srokowo- 3 szkoły podstawowe zlokalizowane w Srokowie, Solance i Jegławce.

GIMNAZJA Gimnazja na terenie powiatu w większości mieszczą się w szkołach podstawowych, co ilustruje tabela: L.p. Gmina Lokalizacja gimnazjum

1. Barciany Gimnazjum Publiczne w Barcianach 2. Kętrzyn Gimnazjum Gminne w Karolewie 3. Korsze Przy każdej ze szkół podstawowych 4. Reszel Gimnazjum w Reszlu 5. Kętrzyn Zespół Szkół Nr 1 z oddziałami integracyjnymi Gimnazjum w Kętrzynie Publiczne Gimnazjum 6. Srokowo Gimnazjum w Srokowie

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

OŚRODKI POZASZKOLNE Opiekę i wychowanie, jako naturalną funkcję szkół uzupełniają: Ośrodek Pracy Pozaszkolnej „Baszta” w Kętrzynie. Placówka prowadzi koła zainte- resowań: żeglarskie, poezji śpiewanej z elementami gry na gitarze, plastyczne, te- atralno- muzyczne, ręką dzieło, akademia ucznia, gry i zabawy matematyczne, tańca ludowego. Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna w Kętrzynie, Środowiskowy Hufiec Pracy w Kętrzynie.

PLACÓWKI OŚWIATY SPECJALNEJ. Na terenie powiatu funkcjonują dwie tego typu placówki: Specjalny Ośrodek Szkolno- Wychowawczy w Kętrzynie. W jego skład wchodzi Szkoła Podstawowa Specjalna, Gimnazjum Specjalne, Zasadnicza Szkoła Zawodo- wa Specjalna. Przy ośrodku funkcjonuje internat. Specjalny Ośrodek Szkolno- Wychowawczy w Reszlu. W jego skład wchodzi Szkoła Podstawowa Specjalna, Gimnazjum Specjalne, Zasadnicza Szkoła Zawodowa Spe- cjalna. Przy ośrodku funkcjonuje internat.

Działania wobec osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi są zadaniami ogól- nospołecznymi, ponieważ skutki niepełnosprawności dotyczą wszystkich dziedzin życia. Celem działań oświaty na rzecz osób niepełnosprawnych powinno być zagwaranto- wanie tym osobom pełnej realizacji swoich praw, które są równoznaczne z prawami osób pełnosprawnych poprzez walkę z dyskryminacją. Działania w tym zakresie powinny dążyć do: integracji osób niepełnosprawnych z osobami pełnosprawnymi dzięki możliwości po- dejmowania nauki w szkołach ogólnodostępnych, prowadzenia oświaty zdrowotnej, tworzenia ośrodków wsparcia dla osób niepełnosprawnych, likwidacji barier urbanistycznych i architektonicznych w placówkach oświatowych, tworzenia osobom niepełnosprawnym możliwości aktywnego udziału w życiu szkoły, w tym w sporcie i rekreacji. Istotnym zadaniem szkoły powinno być rozpoznawanie i powstrzymywanie w środowisku szkolnym zjawisk różnych patologii społecznych.

SZKOŁY PODSTAWOWE NIEPUBLICZNE. Na terenie powiatu działa niepubliczna Społeczna Szkoła Podstawowa w Kętrzynie.

Sieć szkół na terenie powiatu przedstawia stan zadowalający. Dotyczy to również edukacyjnych walorów placówek, np. w Gminie Korsze trzy z czterech szkół posiada- ją sale gimnastyczne.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Wielkość poszczególnych placówek jest na ogół wyższa niż średniej wielkości szko- ła w Województwie Warmińsko- Mazurskim. Powoduje to większą ilość uczniów przypadającą na jednego nauczyciela.

Silną stroną powiatu jest wysoki poziom szkolnictwa i zaplecza oświatowego oraz stosunkowo dobrze wykształcone społeczeństwo. W związku z tym powinno się dą- żyć do promowania dzieci i młodzieży uzdolnionej celem zapewnienia jej kontynuacji nauki w szkołach ponadgimnazjalnych.

Sieć szkół podstawowych i gimnazjów nie jest rozłożona równomiernie, a przy aktu- alnej sytuacji demograficznej (systematycznie spadający przyrost naturalny) wymaga racjonalnego układu, szczególnie w regionach, gdzie dostęp dzieci jest utrudniony i wymaga dowozów, np. w gminie Srokowo i Barciany, gdzie dowożone dzieci stano- wią połowę ogółu uczniów szkół podstawowych.

Zmniejszająca się, chociaż nieznacznie liczebność klas, stopniowo poprawia w efek- cie komfort i poziom nauczania.

Powinno być to powiązane z rozszerzeniem oferty programowej szkół, nie tylko związanej z programem nauczania, lecz również z wzbogaceniem edukacji o zajęcia ponadobowiązkowe, przyczyniające się do rozwoju osobowości i umiejętności twórczego myślenia. Działania takie charakteryzują szkoły wszystkich gmin. W ramach zajęć prowadzone są koła zainteresowań, chóry szkolne, zajęcia w dziedzinie sportu i rekreacji, w Kętrzynie ponadto zajęcia na basenie. W ramach rozwoju edukacji należy podkreślić szereg podjętych działań polegających na realizacji nowych inwestycji, rozbudowie istniejących, prowadzeniu remontów.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

SZKOŁY PONADGIMNAZJALNE I PONADPODSTAWOWE

W granicach powiatu znajduje się siedem zespołów szkół, z których cztery zlokalizowane są w Kętrzynie. Młodzież powiatu korzysta głównie ze szkół ponadgimnazjalnych i ponadpodstawowych zlokalizowanych w Kętrzynie, Reszlu i Karolewie.

L.P. KIERUNEK KSZTAŁCENIA SPECJALIZACJA

1. Zespół Szkół Ogólnokształcących im. W. Kętrzyńskiego Publiczne Gimnazjum Liceum Ogólnokształcące (po SP) Liceum Ogólnokształcące (po gimnazjum) Liceum prowadzi Klub Promocji Talentów przeznaczony dla uczniów szkół podstawowych z terenu powiatu 2. Zespół Szkół im. M. Curie- Skłodowskiej w Kętrzynie Technikum nr 1 (po gimnazjum) technik elektryk, organizator zapewniania syste- mów jakości Technikum Elektryczne (po SP) technik elektryk Technikum Odzieżowe (po ZSZ) technik technologii odzieży Technikum Mechaniczne (po ZSZ) technik mechanik-budowa maszyn II Liceum Ogólnokształcące (po gimnazjum) Liceum Ogólnokształcące (po SP) Liceum Profilowane (po gimnazjum) zarządzanie informacją 3. Zespół Szkół Ekonomiczno- Spożywczych w Kętrzynie Liceum Ekonomiczne (po SP) finanse i rachunkowość Technikum Handlowe (po SP) technik handlowiec Liceum Zawodowe (po SP) sprzedawca Technikum Handlowe (po ZSZ) technik handlowiec Technikum (po gimnazjum) technik handlowiec, technik ekonomista, technik organizacji usług gastronomicznych Zasadnicza Szkoła Zawodowa (po gimnazjum) wielozawodowa Zasadnicza Szkoła Zawodowa (po SP) wielozawodowa 4. Zespół Szkół Budowlanych w Kętrzynie Technikum Budowlane (po ZSZ) technik budownictwa Technikum Budowlane (po SP) technik budownictwa Technikum Budownictwa Wodnego (po SP) technik budownictwa wodnego Technikum Nr 2 (po gimnazjum) technik budownictwa wodnego, technik urządzeń sanitarnych, technik budownictwa Liceum Techniczne (po SP) kształtowanie środowiska II Liceum profilowane (po gimnazjum) kształtowanie środowiska III Liceum Ogólnokształcące (po gimnazjum) Zasadnicza Szkoła Zawodowa (po SP) wielozawodowa Zasadnicza Szkoła Zawodowa Nr 2 (po gimnazjum) wielozawodowa Szkoła policealna technik architekt 5. Zespół Szkół Licealnych i zawodowych w Karolewie Technikum Mechanizacji Rolnictwa (po SP) technik mechanizacji rolnictwa Technikum Mechanizacji Rolnictwa (po ZSZ) technik mechanizacji rolnictwa Technikum Mechanizacji Rolnictwa (po gimnazjum) technik mechanizacji rolnictwa Techniku Mechaniczne (po SP) technik mechanik Techniku Mechaniczne (po gimnazjum) technik mechanik Techniku Mechaniczne (po ZSZ) technik mechanik Technikum Rolnicze (po SP) technik rolnik Technikum Żywienia i Gospodarstwa Domowego (po SP) technik żywienia i gospodarstwa domowego Technikum Żywienia i Gospodarstwa Domowego (po gimna- technik żywienia i gospodarstwa domowego zjum) Techniku Technologii Żywności (po SP) technik technologii żywności Techniku Ekonomiczne (po gimnazjum) technik ekonomista Liceum Ekonomiczne (po SP) technik ekonomista Liceum Agrobiznesu (po SP) technik agrobiznesu Liceum Ogólnokształcące (po gimnazjum) Liceum profilowane (po gimnazjum) ekonomiczno-administracyjny, zarządzanie infor- macją Zasadnicza Szkoła Zawodowa (po SP) operator pojazdów i maszyn rolniczych Zasadnicza Szkoła Zawodowa (po gimnazjum) mechanik pojazdów samochodowych 37

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

6. Zespół Szkół Rolniczych i Ogólnokształcących w Reszlu Liceum Ogólnokształcące (po SP) Liceum Ogólnokształcące (po gimnazjum) Liceum Ekonomiczne (po SP) technik ekonomista Liceum Agrobiznesu (po SP) technik agrobiznesu Techniku Ogrodnicze (po SP) technik ogrodnik Techniku Ogrodnicze (po gimnazjum) technik ogrodnik Techniku Ogrodnicze (po ZSZ) technik ogrodnik Liceum Profilowane (po gimnazjum) rolniczo –spożywczy, ekonomiczno- administracyjny, usługowo –gospodarczy, zarzą- dzanie informacją Szkoła policealna technik informatyk Techniku Rolnicze (po ZSZ) technik rolnik Zasadnicza Szkoła Zawodowa (po gimnazjum) rolnik 7. Zespół Szkół Zawodowych w Reszlu Zasadnicza Szkoła Zawodowa (po SP) wielozawodowa Zasadnicza Szkoła Zawodowa Nr 2 (po gimnazjum) wielozawodowa Technikum Drzewne (po ZSZ) technik technologii drewna Technikum Drzewne (po SP) technik technologii drewna Technikum Nr 2 (po gimnazjum) technik technologii drewna

Źródło: Starostwo Powiatowe

SZKOŁY NIEPUBLICZNE

Wśród placówek oferujących prywatną edukację na terenie powiatu znajdują się: - I Liceum Ogólnokształcące w Kętrzynie, - Szkoła Policealna TWP, - Szkoła Języka Angielskiego „Salvaraj” w Korszach, - Gabinet Pedagogiczny w Kętrzynie- prowadzi naukę pisania i czytania, - Katolicki Uniwersytet Ludowy przy Kolegiacie św. Jerzego w Kętrzynie. - Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP – Wydział Zamiejscowy

Bogata oferta kształcenia ponadgimnazjalnego i ponadpodstawowego odzwierciedla aktualną sytuację na rynku w dobie ogólnie panującego bezrobocia. Niezwykle pręż- ny w ostatnich latach rozwój różnych dziedzin życia i nowych specjalności wiąże się z nieodpartą koniecznością dalszego rozwoju edukacji w stopniu ponadgimnazjal- nym.

Atrakcyjność kierunków powinna także mieć na celu eliminowanie ruchów migracyjnych młodych ludzi po ukończeniu edukacji w celu poszukiwania pracy. W powiecie największym zainteresowaniem cieszą się technika, licea ogólnokształ- cące, licea profilowane i zasadnicze szkoły zawodowe. W ostatnich latach znacznie wzrosło zainteresowanie kształceniem ogólnym, dlatego powstały licea ogólnokształ- cące aż w pięciu zespołach szkół.

W dobie intensywnego rozwoju technik informatycznych, ważnym dążeniem jest stworzenie możliwości dostępu młodzieży do nowoczesnych technologii informatycznych oraz rozszerzanie edukacji w tym zakresie. Ponadto należy stwarzać możliwo- ści kontynuowania nauki dzieciom pochodzącym z biednych rodzin. Dynamiczny wzrost liczby szkół średnich powoduje wzrost liczby nauczycieli, którzy osiągają wyższy stopień awansu zawodowego.

Jednym z podstawowych warunków atrakcyjności ofert edukacyjnych szkół jest doskonalenie kwalifikacji zawodowych nauczycieli.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Nowe lub tak zwane „modne” kierunki niejednokrotnie wiążą się z niedostateczną ilością kadry nauczycielskiej. Dotyczy to przede wszystkim takich specjalności jak: języki obce ( szczególnie język angielski), fizyka, wychowanie fizyczne, czy informa- tyka. Stąd konieczne wydają się działania zmierzające do stwarzania nauczycielom możliwości przekwalifikowania się.

PLACÓWKI KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO I PRAKTYCZNEGO

Centrum Kształcenia Ustawicznego w Kętrzynie

- Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych, kształcące w formie stacjonarnej i zaocznej, - Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych, na podbudowie programowej szkoły za- sadniczej, kształcące w formie stacjonarnej i zaocznej, - Szkoła Policealna- kształcąca w zawodach: technik informatyk, technik prac biurowych, technik administracji, ekonomista, organizacji reklamy, - Zasadnicza Szkoła Zawodowa dla Dorosłych (wielozawodowa).

Centrum Kształcenia Praktycznego w Karolewie

Ośrodek Kształcenia Zawodowego w Kętrzynie (agenda Warmińsko- Mazurskiego Zakładu Doskonalenia Zawodowego w Olsztynie). Ośrodek prowadzi: - Kursy obsługi maszyn i urządzeń, - Kursy pedagogiczne, - Kursy z zakresu BHP, - Kursy kwalifikacyjne na tytuł mistrza w zawodzie, - Kursy samochodowe, - Kursy doskonalenia kadr administracyjno- biurowych, - Kursy i seminaria dla kadr menadżerskich, finanse, zarządzanie, marketing, - Kursy komputerowe, - Kursy języków obcych.

Towarzystwo Wiedzy Powszechnej w Kętrzynie

- Szkoła Policealna - Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP – Wydział Zamiejscowy

Oferta kształcenia ustawicznego w dobie przemian gospodarczych i ogólnie panują- cego bezrobocia stanowi ważny element w systemie edukacyjnym powiatu.

Konieczność podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub zmiany zawodu podyktowane są potrzebami rynku pracy. Wiąże się z nieodpartą koniecznością dalszego rozwoju oferty kształcenia. Stwarzanie społeczeństwu takich możliwości jest jednym z istotnych elementów rozwoju gospodarczego. Atrakcyjność tych warunków powinna tak- że mieć na celu eliminowanie ruchów migracyjnych ludzi z terenu powiatu w celu poszukiwania pracy.

Warunkiem realizującym funkcję szkoły jest ponadto doskonalenie kwalifikacji zawodowych nauczycieli. Działania w tym kierunku zależne są od współpracy wszystkich środowisk lokalnych, dla których edukacja jest możliwością zawodowej pomyślności młodego pokolenia. 39

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

KULTURA Rozwój kultury jest jednym z najważniejszych sposobów aktywizacji społeczeństwa, mogących dzięki swoim walorom przynieść znaczącą poprawę jakości życia miesz- kańców. Oferta ośrodków kultury, jakie znajdują się we wszystkich gminach powiatu (za wy- jątkiem gminy wiejskiej Kętrzyn), kierowana jest przede wszystkim do dzieci i mło- dzieży ale również do szerszej publiczności.

GMINNE OŚRODKI KULTURY

FORMY DZIAŁALNOŚCI OŚRODKÓW KULTURY NA TERENIE POWIATU:

GMINNY OŚRODEK KULTURY RODZAJ PROWADZONEJ DZIAŁALNOŚCI

Barciany Koło taneczne, wokalne, koło gry na organach i na gitarze, koło instrumentalne, aerobik. Kętrzyn (miasto) Klub fotograficzno- filmowy, dziecięce i młodzieżowe zespoły tańca współczesnego, aerobik, koła plastyczne, recytatorskie, tkackie, sekcja brydża sportowego, klub szachowy, klub fila- telistyczny, klub kolekcjonera. Korsze Koło plastyczne, zespół taneczny. Reszel Ognisko muzyczne, Zespół folklorystyczny „Reszelanie”, ze- spół estradowy, grupy wokalne, sekcja warcabowa, brydżowa Srokowo Koła taneczne, plastyczne, teatralne, nauka gry na instru- mentach, kurs języka angielskiego. Źródło: Starostwo Powiatowe

Gminne instytucje kultury przyczyniają się również do organizacji szeregu imprez kulturalnych, do których należą: − Przedstawienia teatralne, − Ogólnopolski Turniej Tańca Towarzyskiego, − Ogólnopolski Uliczny Bieg Niepodległości, − Pokazy konne w kętrzyńskim stadzie ogierów, − Przegląd Zespołów Tańca Współczesnego, − Wojewódzki Przegląd Nieprofesjonalnej Tkaniny Artystycznej w Kętrzynie, − Turniej gmin i biesiady w Barcianach, − Turniej gmin w Srokowie, − Regionalny Festiwal Piosenki Zuchowej i Harcerskiej w Kętrzynie, − Reszelski Festiwal Piosenki w Reszlu, − Akcja Reszelskie Lato, − Międzynarodowy Plener Artystyczny, − Kętrzyńskie Lato, − Festyn Lotniczy, − Cykliczne koncerty w Kolegiacie p.w. św. Jerzego w Kętrzynie.

Oprócz imprez cyklicznych ośrodki kultury angażują się w organizację różnego rodzaju imprez rekreacyjnych, koncertów czy wystaw.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

MUZEA W gminach powiatu znajdują się trzy placówki muzealne. Mieszczą się: − w zamku w Kętrzynie- Muzeum im. W. Kętrzyńskiego − w zamku w Reszlu - filia olsztyńskiego Muzeum Warmii i Mazur − w miejscowości Owczarnia- prywatne Muzeum Mazurskie.

KINA Kina na terenie powiatu znajdują się: − w Kętrzynie- kino „Gwiazda”, − W Reszlu- kino w Miejskim Ośrodku Kultury.

BIBLIOTEKI Mieszkańcy powiatu mają do dyspozycji 22 biblioteki znajdujące się w każdej z gmin co ilustruje tabela: L.P. GMINA PLACÓWKA BIBLIOTECZNA 1. Barciany − Gminna Biblioteka Publiczna w Barcianach, − 4 biblioteki szkolno- pedagogiczne w Drogoszach, Mołtajnach, Skandawie i Windzie 2. Kętrzyn – mia- − Miejska Biblioteka Publiczna w Kętrzynie sto i gmina − dwie filie Miejskie Biblioteki Publicznej w Kętrzynie, − Gminne Biblioteki Publiczne w Wopławkach, Kruszewcu, Nako- miadach, Czernikach, Wilkowie i Biedaszkach 3. Korsze − Miejsko- Gminna Biblioteka Publiczna w Korszach, − filie biblioteki w Sątocznie, Garbnie, Łankiejmach i Kraskowie, − punkt biblioteczny w miejscowości Parys 4. Reszel − Miejska Biblioteka Publiczna w Reszlu, − filie biblioteki w Klewnie, Pilcu i Świętej Lipce 5. Srokowo − Gminna Biblioteka Publiczna w Srokowie − Szkolno-pedagogiczne biblioteki w Srokowie, Jegławkach i So- lance Źródło: Starostwo Powiatowe

Liczba ludności przypadającej na jedną placówkę na ogół nie odbiega od średniego wskaźnika całego województwa.

MEDIA LOKALNE Wśród mediów lokalnych gmin powiatu wydawanych jest pięć tytułów prasy lokalnej, głównie w Kętrzynie. Są to: - „Gazeta w Kętrzynie” – wkładka do „Gazety Olsztyńskiej” ( wydanie w piątek), - „Życie Kętrzyna” – Tygodnik Powiatowy (wydanie w środę) - w Reszlu wydawana jest „Gazeta Reszelska”. - Poza tym istnieje również prasa parafialna. Parafia św. Jerzego w Kętrzynie wydaje tygodnik „Kolegiata”, przy parafii św. Jacka ukazuje się tygodnik „Biuletyn Parafialny”, w Karolewie natomiast przy parafii św. Stanisława Kostki wydawany jest miesięcznik „Życie Parafii”. W Kętrzynie funkcjonuje Kętrzyńska Telewizja Kablowa. Istotnym walorem krzewienia kultury w Kętrzynie jest współpraca miasta z dwoma miastami- Wesel w Niemczech i Zlatymi Horami w Czechach, czego efektem są

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

wspólne imprezy artystyczne, uczestnictwo w oficjalnych uroczystościach czy wymiana młodzieży. W Reszlu istnieje partnerskie porozumienie między miastem a RABS an der TAHYA (Austria). Umowa o współpracy i partnerstwie. Wymiana młodzieży w ramach obcho- dów dni Reszla z Austrii i Czech, jako partnera miasta RABS.

Rozwój kultury stanowi element służący przeciwdziałaniu patologiom społecznym. Propagowanie kultury znacząco wpływa na popularność powiatu w skali całego wo- jewództwa.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

KULTURA FIZYCZNA Propagowanie kultury fizycznej wśród dzieci i młodzieży odbywa się przede wszystkim poprzez obiekty sportowe usytuowane przy szkołach. W celu upowszechniania sportu niektóre z nich prowadzą nadobowiązkowe zajęcia sportowe. W Kętrzynie przy szkołach podstawowych i ponadpodstawowych oraz przy stadionie KKS „Granica” znajduje się 8 sal sportowych. Oprócz tego jest kryta pływalnia na 30 osób, basen miejski i korty. W gminach powiatu sale gimnastyczne znajdują się przy następujących szkołach podstawowych: − trzy spośród czterech szkół w gminie Korsze, − jedna spośród ośmiu w gminie Reszel, − trzy w gminie Srokowo,

Popularyzacją sportu w powiecie obok szkół zajmują się kluby sportowe oraz gminne ośrodki sportu. Kluby sportowe wykazują bogatą ofertę zajęć, niektóre z nich mogą się poszczycić znacznymi osiągnięciami. Organizacje te są zlokalizowane: - w Kętrzynie- 5 klubów (piłka nożna, piłka ręczna, taekwondo, szachy, taniec to- warzyski), - w Reszlu- 3 kluby (piłka nożna, warcaby, sporty niepełnosprawnych), - w Barcianach- 1 klub (piłka nożna), - w gminie Kętrzyn- 1 klub ( piłka ręczna, zapasy, podnoszenie ciężarów, lekkoatle- tyka, koszykówka, żeglarstwo), - w Korszach w ramach MKS-u ( drużyny i sekcje), - w Srokowie- 1 klub (podnoszenie ciężarów). Na terenie powiatu ma miejsce cały szereg imprez sportowych o zasięgu lokalnym a nawet krajowym. Wśród nich można wymienić: - turnieje piłki nożnej, - Wakacyjne Turnieje Szachowe w Kętrzynie, - Kętrzyński Philips Basket Cup- zawody koszykówki ulicznej, - Mistrzostwa Kętrzyna w tenisie ziemnym o Puchar Burmistrza, - zawody i pokazy konne w Stadzie Ogierów Skarbu Państwa w Kętrzynie, - zawody w podnoszeniu ciężarów, - uliczny „Bieg Bartów” w Barcianach.

Rekreacja fizyczna, podobnie jak kultura jest jedną z najważniejszych form aktywnego sposobu życia społeczeństwa. Sport i rekreacja należą do tych dziedzin, które przy stosunkowo niskich nakładach, stanowiąc element przeciwdziałania patologiom społecznym, mogą przynieść wyraźną poprawę życia mieszkańców. Niezwykle istotną rolę w propagowaniu sportu pełnią szkoły.

Nieodzownym staje się tutaj działanie polegające na rozwoju i modernizacji infrastruktury (sale gimnastyczne, boiska przyszkolne, świetlice), organizacji szkolnych klubów sportowych, organizacji pozalekcyjnych zajęć sportowych.

Bardzo duże znaczenie ma edukacja związana z poznawaniem regionu – różne formy turystyki i edukacji w terenie (wycieczki rowerowe, spływy kajakowe itp.) Pozaszkolna działalność oświatowo – wychowawcza ma na celu, poprzez sport, re- kreację i turystykę rozwój indywidualnych potrzeb i zainteresowań młodzieży.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

4. MIESZKALNICTWO Zasoby mieszkaniowe powiatu to ponad 21 597 mieszkań z ok. 74 598 izbami, któ- rych powierzchnia użytkowa wynosi ok. 1 212 320 mpu. Przeciętna liczba izb na jedno mieszkanie to 3,45 przy średniej wojewódzkiej 3,72. Przeciętnie na 1 izbę przypada 0.92 osób /średnia wojewódzka 0,98/, a przeciętna powierzchnia mieszkania to 56,1 mpu, co daje powiatowi pod tym względzie jedno z ostatnich miejsc w województwie. W 2001 roku oddano do użytku 98 mieszkania z 388 izbami w 32 budynkach jednorodzinnych i 1 wielorodzinnym z tym, że łącznie w mieście i gminie Kętrzyn oddano 46 mieszkań, co stanowi 46,9 % ogółu oddanych mieszkań. W 2002 roku oddano do użytku zaledwie 28 domów jednorodzinnych i ani jednego wielorodzinnego. Jednocześnie wydano w 2001 roku 39 pozwoleń na budowę domów jednorodzinnych i 1 pozwolenie na budynek wielorodzinny. W 2002 roku liczba pozwoleń na budowę domów jednorodzinnych spadła do 35 a w zakresie budownictwa wielorodzinnego wzrosła do 2. W latach poprzednich oddawano rocznie w powiecie ok. 120-160 mieszkań, co dowodzi zapaści na rynku mieszkaniowym.

Pod względem oddanych mieszkań na 1000 mieszkańców powiat zajmuje 12 miejsce na mapie powiatowej województwa. Podstawowym problemem pozostaje jednak nie ilościowe zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych, lecz standard mieszkań i ich wyposażenie w podstawowe media.

Na 40 360 mieszkańców miast korzystanie z podstawowych mediów kształtuje się następująco: z wodociągów korzysta ok. 39 666 osób co stanowi 98,3 % populacji, ale w przypadku miast Kętrzyn, Korsze i Reszel ten wskaźnik wynosi odpowiednio 99,3%, 92,9 % i 97,8 % populacji, a w gminie Srokowo 99,8 %. z kanalizacji korzysta 38 284 osób co stanowi 94,99 % populacji miast.

W przypadku terenów wiejskich stopień wyposażenia mieszkań w bieżąca wodę wydaje się zadawalający przy dalece niezadowalającym stopniu rozwoju sieci kanalizacji sanitarnej.

Powiat dysponuje znacznymi zasobami terenów pod budownictwo mieszkaniowe i rekreacyjne. Podaż działek zróżnicowana jest skalą technicznego uzbrojenia i przewyższa popyt i to za równo w zakresie działek pod budownictwo indywidualne, jak i wielorodzinne.

W chwili obecnej podaż mieszkań w budynkach wielorodzinnych i to zarówno reali- zowanych przez spółdzielnie mieszkaniową, jak i towarzystwa budownictwa społecz- nego, jest kształtowana w oparciu o konkretne umowy na realizację i mimo tego daje się zauważyć problem ze zbywaniem mieszkań o powierzchni większej niż 60 m2.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Bariery rozwoju Podstawową bariera rozwoju budownictwa mieszkaniowego jest szczupłość środków publicznych i prywatnych na poprawę standardu mieszkań tak pod względem wypo- sażenia w media jak i stanu technicznego oraz poprawę estetyki.

W niektórych gminach istotną przeszkodą w realizacji remontów czy rewitalizacji bu- dynków jest brak komunalnych mieszkań zastępczych oraz w dalszym ciągu nie ure- gulowane stosunki własnościowe.

W najbliższych latach priorytetem winien być nie wzrost ilościowy zasobów mieszkaniowych lecz poprawa standardu, rozwój sieci mediów oraz wykorzystanie możliwo- ści adaptacji posiadanych nieczynnych zasobów na cele mieszkaniowe.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

5. BEZPIECZEŃSTWO

W odczuciu społeczeństwa o standardzie życia decydują zarówno czynniki ekonomiczne jak i poziom odczuwalnego bezpieczeństwa społecznego i materialnego. Znajduje to odbicie we wszystkich badaniach i sondażach socjologicznych wyko- nywanych w ciągu ostatnich kilkunastu lat.

W zakresie bezpieczeństwa materialnego wiodącą rolę odgrywają struktury policji, straży gminnej, miejskiej i straży pożarnej.

Podstawową miarą poziomu bezpieczeństwa jest skala przestępstw o naj- większym ciężarze gatunkowym. Udział przestępstw kryminalnych, gospodarczych i drogowych w 2002 roku w Powiecie Kętrzyńskim przedstawia poniższe zestawienie:

Wzrost Kategoria KPP KP KP Rewir Rewir Rok Ogółem Spadek przestępstw Kętrzyn Korsze Reszel Barciany Srokowo ( + , - ) 2002 4 3 - - - 7 +7 Zabójstwa 2001 0 0 - - - 0 Bójki i 2002 15 6 4 2 3 30 - 2 pobicia 2001 17 10 1 4 0 32 2002 192 28 32 23 8 283 - 82 Kradzież ( - 22,5 rzeczy 2001 249 40 25 35 16 365 % ) 2002 361 50 26 28 16 481 - 75 Kradzież z ( - włamaniem 2001 396 50 37 47 26 556 13,5% ) 2002 48 13 1 1 0 64 + 16 Rozboje (+33,3 2001 34 2 4 3 5 48 % ) 2002 10 4 1 3 5 23 - 16 Wypadki ( - drogowe 2001 21 6 5 3 4 39 41,0%) 2002 1173 174 169 101 56 1673 - 6 Og.p-stwa (- 0,4% kryminalne 2001 1171 213 134 96 765 1679 ) 2002 347 8 10 3 1 369 - 306 Og. p-stwa ( - gospodarcze 2001 657 10 2 3 1 675 45,4% )

W roku 2002 na terenie Powiatu Kętrzyńskiego zostało wszczętych 2150 postępowań przygotowawczych, zostało zakończonych 2330 (w 2001 r. - 2274), w których stwierdzono 2590 czynów przestępczych osiągając wskaźnik dynamiki wy- noszący 91,3 %. Osiągnięto wykrywalność ogólną przestępstw wynoszącą 73,3 % (2001 r. 70.0 %), co plasowało jednostkę na X miejscu w regionie Warmińsko-Mazurskim. O przestępstwa kryminalne wszczęto 1527 postępowań przygotowawczych (w 2002 r. – 1542), osiągając wskaźnik dynamiki 99,0 %, natomiast o przestępstwa gospodarcze wszczęto 77 postępowań przygotowawczych, przy 82 postępowaniach w 2001 roku, co daje 93,9 % dynamiki wzrostu.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Wskaźnik wykrywalności przestępstw gospodarczych wyniósł 98,1% (2001 r. 99,1%). W 2002 roku w Powiecie Kętrzyńskim dokonano 36,19 (2001 r. - 40,07) prze- stępstw na 1000 mieszkańców, z czego – 64,6 % (2001 r. - 59,2 % ) to przestępstwa o charakterze kryminalnym.

W ciągu roku w powiecie dokonano przestępstw: - 105 (2001 r. 121) przeciwko życiu i zdrowiu, - 1016 (2001 r. – 1095) przeciwko mieniu, - 333 (2001 r. – 392) kradzieży, - 393 (2001 r. – 443) kradzieży z włamaniem, - 458 (2001 r. – 344) przestępstwa drogowe.

Pod względem ogółu ilości popełnianych przestępstw w rankingu powiatów, Powiat Kętrzyński zajął 9 miejsce , pod względem ilości przestępstw kryminalnych 10 miejsce w województwie.

W strukturach policji działa: Komenda Powiatowa Policji • Komisariat policji w Reszlu • Komisariat policji w Korszach • Rewir dzielnicowych w Barcianach • Rewir dzielnicowych w Srokowie

W strukturach straży pożarnej działają: Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej • OSP Srokowo, OSP Jegławki , • OSP Karolewo oraz OSP Wilkowo (gm. Kętrzyn) • OSP Barciany, OSP Skandawa, OSP Modgarby, OSP Mołtajny, OSP Winda (gm. Barciany) • OSP Korsze • OSP Reszel, OSP Zawidy, OSP Pilec, Zakładowa OSP Rema S.A. Reszel (gm. Reszel)

W Kętrzynie mieści się także Centrum Szkolenia Straży Granicznej oraz stacjonuje Warmińsko – Mazurski Oddział Straży Granicznej.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

W strukturach straży pożarnej działają:

Jedna jednostka Państwowej Straży Pożarnej tj. Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Kętrzynie na bazie której funkcjonuje Powiatowe Centrum Powia- damiania Ratunkowego (integrujące dwie służby medyczną i pożarniczą) 13 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej typu „S”, z których 5 włączonych jest do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego mianowicie: OSP Srokowo, Jegławka ( gm. Srokowo) OSP Karolewo oraz OSP Wilkowo (gm. Kętrzyn) – OSP Barciany, OSP Skandawa, OSP Modgarby, OSP Mołtaj- ny, (gm. Barciany) – OSP Korsze – OSP Reszel, OSP Zawidy, OSP Pilec, Zakładowa OSP Rema S.A. Reszel (gm. Reszel) W roku 2002 jednostki ochrony przeciwpożarowej z terenu Powiatu Kętrzyńskiego interweniowały ogółem 672 razy w tym: 413 działań związanych z gaszeniem pożarów, 255 interwencji prowadzonych w ramach usuwania skutków miejscowych zagrożeń 4 alarmy fałszywe.

W porównaniu z rokiem ubiegłym zanotowano wzrost liczby interwencji o 169 co stanowi wzrost o 34% w porównaniu z rokiem ubiegłym. Po kilku latach, w których wyraźnie zmieniał się profil interwencji jednostek ochrony przeciwpożarowej w kierunku działań związanych ze zwalczaniem skutków miejscowych zagrożeń, w roku ubiegłym nastąpił wzrost interwencji związanych z gaszeniem pożarów. Charakterystyka zdarzeń w roku ubiegłym w porównaniu z rokiem 2001 przedstawia się następująco:

Rodzaj zdarzenia 2001 r. 2002 r. Liczba Udział w % Liczba Udział w % Pożar 259 51 413 61 Miejscowe zagroże- 238 48 255 38 nie Alarm fałszywy 6 1 4 1

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Zdarzenia w latach 2001; 2002

500 400 Ilośc interwencji 300 200 100 0 2001 2002 ROK

Pożar Miejscowe zagroż. Alarm fałszywy

Źródło: Program EWID-99. Informacja o stanie bezpieczeństwa ochrony przeciwpoża- rowej oraz zagrożeniach pożarowych obszaru Powiatu Kętrzyńskiego. Aspekty dzia- łalności PSP i OSP w 2002 r. KP PSP Kętrzyn 2002r. Istniejąca obecnie sieć jednostek ochrony przeciwpożarowej stanowi optymalne roz- wiązanie. Jedna jednostka Państwowej Straży Pożarnej z siedzibą w Kętrzynie oraz pięć dobrze wyposażonych jednostek OSP rozmieszczonych satelitarnie po jednej w każdej gminie alarmowanych przy pomocy zdalnego systemu sterowanego ze stanowiska kierowania w Kętrzynie zapewniają uruchomienie w ciągu kilku minut kom- panii ratowniczej przygotowanej do prowadzenia działań szerokim zakresie. ŚWIADCZENIE USŁUG RATOWNICZYCH W roku 2002 poddano analizie dostępność świadczonych usług ratowniczych w granicach powiatu. Z analizy wynika, że w poszczególnych kategoriach przedstawia się ona następująco: - gaszenie pożarów – 98% populacji ma zapewniony podjęcie działań ratowniczych w ciągu 15 min. przy założeniu, że nie występują utrudnienia dojazdowe tj. śnieżyce, śliska nawierzchnia) - ratownictwo techniczne – 97% populacji ma zapewniony podjęcie działań ratowniczych w ciągu 15 min. przy założeniu jw. - ratownictwo medyczne – 70% populacji ma zapewniony podjęcie działań ratowniczych w ciągu 15 min. przy założeniu jw.

Źródło: Analiza zabezpieczenia operacyjnego Powiatu Kętrzyńskiego. Kętrzyn 2002

W przypadku utrudnień wynikających z warunków atmosferycznych poziom spada nieznacznie (w granicach 2-4%) w stosunku do ratownictwa medycznego oraz w ok. 10% przy gaszeniu pożarów oraz ratownictwa technicznego. Jedynie 1-2% miesz- kańców powiatu może nie mieć zapewnionych świadczeń ratowniczych w czasie

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

dłuższym niż 30 min. w odniesieniu do ratownictwa technicznego oraz gaszenia po- żarów. W stosunku do dostępności świadczeń medycznych liczba ta wynosi 5% populacji mieszkańców powiatu.

ŁĄCZNOŚĆ DOWODZENIA I ALARMOWANIA Jednym z newralgicznych czynników mających bezpośredni wpływ na skuteczność działań ratowniczych obok wyposażenia w sprzęt ratowniczy jest łącz- ność radiowa pomiędzy jednostkami w czasie działań. Obszar powiatu można po- dzielić na dwa zasadnicze sektory: – południowo-środkowy sięgający do szerokości geograficznej 54°14‘ (miejscowości: Jegławki, Modgarby, Sątoczno); – północny powyżej szerokości geograficznej 54°14‘. W sektorze południowo-środkowym poza nielicznymi miejscami, gdzie z przyczyn geotechnicznych występują zakłócenia w łączności radiowej nie występują poważne problemy z łącznością. Natomiast znacznie gorzej przedstawia się pod tym względem sektor północny. Ob- szary zalesione, zróżnicowane ukształtowanie powierzchni oraz odległość od stacji bazowej powodują, że łączność utrzymuje się na poziomie słabym, a w pasie przy- granicznym o szerokości ok. 8 km praktycznie nie istnieje.

CENTRUM POWIADAMIANIA RATUNKOWEGO Centralnym punktem służb ratowniczych na terenie powiatu jest Centrum Powiada- miania Ratunkowego zlokalizowane z Komendzie Powiatowej PSP w Kętrzynie. Pełni ono funkcję centrum zgłoszeniowego oraz dyspozycyjnego dla Pogotowia ratunkowego oraz straży pożarnej. W chwili obecnej prowadzone są prace nad instalacją pełnego systemu zarządzania łącznością radiową i telefoniczną na bazie kompute- rowej komutacji połączeń radiowo – telefonicznych. Oprogramowanie wykorzystujące bazy danych oraz zarządzające urządzeniami wykonawczymi znacznie usprawni przyjmowanie zgłoszeń oraz dysponowanie jednostek ratowniczych do działań. Jest to jeden z zasadniczych kierunków rozwoju w dziedzinie poprawy świadczeń ratowniczych.

Mając na uwadze w perspektywie rozwój regionu związany z turystyką oraz wzmożony ruch wynikający z planowanym otwarciem przejść granicznych konieczne staje się podjęcie działań związanych z: zapewnieniem odpowiedniego poziomu dostępności świadczeń ratowniczych poprzez usprawnienie systemu łączności radiowej dla służba ratowniczych dalszą rozbudową Powiatowego Centrum powiadamiania ratunkowego w celu stworzenia sprawnego systemu dysponowania lokalnych służb ratowniczych rozwojem organizacyjno-technicznym powiatowych jednostek ochrony ppoż. w kierunku zapewnienia najwyższego poziomu bezpieczeństwa

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

6. BEZROBOCIE - CECHY CHARAKTERYSTYCZNE I TENDENCJE

Bezrobocie w Powiecie Kętrzyńskim pod względem statystycznym nie wyróżnia się negatywnie od przeciętnej w Województwie Warmińsko-Mazurskim, a niektóre parametry w obszarze bezrobocia wskazują na korzystniejszą sytuację, niż średnio w regionie. Bezrobocie, które dotknęło różne kategorie ludności w miastach i na wsi, szczególny wymiar osiągnęło w Województwie Warmińsko-Mazurskim. Ostatecznie o jego miejscu na mapie kraju przesądziła reforma administracyjna, w wyniku której bezrobocie w województwie, po wejściu terenów o wyjątkowo niekorzystnej koniunkturze rynku pracy wzrosło o 100 %. Powiat Kętrzyński jako nieliczny w regionie pozostał w niezmienionej strukturze, tak więc zmiany administracyjne w pierwszym okresie nie miały większego wpływu na nasilenie problemu bezrobocia w samym powiecie.

Rozporządzenie RM z 24.VIII.1993 roku (Dz. U. Nr 82 poz. 385) w sprawie określe- nia wykazu gmin zagrożonych szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym, Po- wiat Kętrzyński, podobnie jak całe Województwo Warmińsko-Mazurskie (poza miastem Olsztyn) zastał uznany za zagrożony wysokim bezrobociem strukturalnym.

Na koniec grudnia 2002 roku bezrobocie w województwie osiągnęło poziom 176 629 (XI miejsce w kraju), a jego natężenie było ponad półtorakrotnie wyższe niż średnio w kraju i wynosiło 28,8 %.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Poziom bezrobocia w Powiecie Kętrzyńskim w latach 2000-2002 W przyjętym do analizy okresie obejmującym lata 2000-2002, bezrobocie w Powiecie Kętrzyńskim wzrosło o 4,9 %, przy czym w tym samym czasie w województwie odnotowano przyrost rejestrowanego bezrobocia o 11,7 %.

BEZROBOCIE W POWIECIE KĘTRZYŃSKIM WG PODZIAŁU ADMINISTRACYJNE- GO: wzrost/ spadek Lata do 2000 r. Wyszczególnienie w licz- 2000 2001 2002 bach w % bezwzgl. Powiat Kętrzyński 8 196 8 762 8 598 + 402 + 4,9 Ogółem w tym: m-to Kętrzyn 3 064 3 276 3 203 + 139 + 4,5 m-to Korsze 483 558 580 + 97 + 20,0 m-to Reszek 504 532 418 - 86 - 17,1 gmina Barciany 1 027 1 040 966 - 61 - 5,9 gmina Kętrzyn 1 189 1 282 1 239 + 50 + 4,2 gmina Korsze 941 1 012 1 026 + 85 + 9,0 gmina Reszel 381 727 561 + 180 + 47,2 gmina Srokowo 607 638 605 - 2 - 0,3

Źródło: Sprawozdawczość MPiPS-01 o rynku pracy. Obliczenia własne.

Spadek bezrobocia rejestrowanego odnotowano w dwóch gminach: Barciany (5,9 %), Srokowo (0,3 %) oraz mieście Reszlu (17,1 %).

Prawie o połowę (47,2 %) wzrosła liczba bezrobotnych w gminie Reszel. Również wysoki przyrost odnotowano w Korszach (20,0 %). Poniżej średniej w powiecie wzrosło bezrobocie w mieście i gminie Kętrzyn (4,5 % i 4,2 %). Na taki stan rzeczy pozytywnie wpływa wiodąca, administracyjna funkcja Kę- trzyna.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Bezrobotni Powiatu Kętrzyńskiego stanowią 4,9 % ogólnej liczby bezrobotnych w Województwie Warmińsko-Mazurskim (X miejsce w regionie).

BEZROBOTNI W POWIECIE KĘTRZYŃSKIM NA TLE WOJEWÓDZTWA

200 000 180 000 160 000

140 000 353 178 176 629 176

120 000 150 158 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000 8 762 8 8 598 8 8 196 8 0 2000 2001 2002

Województwo Powiat

Powszechnie stosowanym wskaźnikiem obrazującym sytuację w obszarze bezrobocia jest stopa bezrobocia. Dla celów porównawczych stosuje się wskaźnik udziału osób bezrobotnych do populacji osób czynnych zawodowo. Z przyczyn formalnych i proceduralnych najmniejszą jednostką administracyjną dla której obliczona jest stopa bezrobocia stanowi powiat, dlatego też w opracowaniu nie posługujemy się tym wskaźnikiem w odniesieniu do gmin.

STOPA BEZROBOCIA W POWIECIE KĘTRZYŃSKIM + / - do roku Wyszczególnienie Rok 2000 Rok 2001 Rok 2002 2000 Powiat Kętrzyński 31,2 33,1 32,9 + 1,7 Woj. Warmińsko-Mazurskie 24,5 28,9 28,8 + 4,3 Kraj 15,1 17,5 18,1 + 3,0

Źródło: GUS, Warszawa

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Tempo przyrostu wskaźnika stopy bezrobocia w latach 2000-2003 w Powiecie Kę- trzyńskim (1,7 punkty procentowe) jest ponad dwu i półkrotnie niższe niż średnio w Województwie Warmińsko-Mazurskim (4,3 punkty procentowe).

W stosunku do kraju, wskaźnik stopy bezrobocia w Kętrzynie był prawie dwukrotnie wyższy. Wskaźnikiem pomocniczym, charakteryzującym skalę bezrobocia w Powiecie Kę- trzyńskim jest procentowy udział bezrobotnych do mieszkańców powiatu w wieku produkcyjnym. Procentowy udział bezrobotnych do liczby mieszkańców powiatu w wieku produkcyjnym. Lata + / - Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 do 1999 r.

Powiat Kętrzyn 17,8 19,0 20,0 20,1 + 2,4

Źródło: Dane z Urzędu Statystycznego w Olsztynie. Obliczenia własne.

Udział bezrobotnych w ogólnej populacji mieszkańców powiatu w wieku produkcyjnym wykazuje niewielki lecz systematyczny wzrost - w ciągu 4 lat o 2,4 punkty procentowe.

Obserwując procesy demograficzne (wzrost liczby osób w wieku produkcyjnym) jest to zjawisko negatywne, świadczące o utrzymującej się hermetyzacji rynku pracy. Kolejnym wskaźnikiem charakteryzującym sytuację na rynku pracy jest napływ i od- pływ bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy w ciągu danego okresu oraz liczba wyrejestrowanych z ewidencji w tym czasie. Bilans odpływu i napływu bezrobotnych charakteryzuje płynność rynku pracy.

BILANS BEZROBOTNYCH W ROKU 2002 w tym % podjęć z powodu pracy do Wyszczególnienie Napływ Odpływ podjęcia ogółu od- pracy pływu

Woj. Warmińsko-Mazurskie 126 755 128 479 66 072 51,4 Powiat Kętrzyn 6 794 6 958 3 327 47,8

Źródło: Sprawozdawczość MPiPS-01 o rynku pracy. Obliczenia własne.

Powodem wyłączenia z ewidencji bezrobotnych w roku 2002 co drugiej osoby, było podjęcie pracy.

Udział podejmujących pracę, w stosunku do ogółu odpływu z bezrobocia w Powiecie Kętrzyńskim (47,8 %) jest o 3,6 punktu procentowego niższy niż średnio w woje- wództwie.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Stosunkowo niski (18 miejsce w województwie) „odpływ” z powodu podjęcia pracy, niekorzystnie świadczy o możliwościach absorbujących lokalnego rynku pracy.

Należy podkreślić, że 15 % bezrobotnych podjęło pracę subsydiowaną Funduszem Pracy (prace interwencyjne, roboty publiczne, umowy absolwenckie, samozatrudnie- nie poprzez pożyczki) lub sezonową. Nie jest to więc zatrudnienie o cechach stałości (poza samozatrudnieniem - 4 osoby i ok. 35 % efektywnością zatrudnieniową po pracach interwencyjnych)

Odpływ z bezrobocia z powodu podjęcia pracy w Powiecie Kętrzyńskim w roku 2002.

52,2% 47,8%

podjęcia pracy pozostałe

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

WYBRANE KATEGORIE BEZROBOTNYCH

Kobiety

W Powiecie Kętrzyńskim udział bezrobotnych kobiet w ogóle bezrobotnych jest jednym z niższych w województwie i w kolejnych latach wynosił; 2000 - 51,4 % (4 215 osób), rok 2001 - 49,0 % (4 294 osoby), rok 2002 - 49,0 % (4 217 osób).

Udział kobiet w ogóle bezrobotnych w Powiecie Kętrzyn utrzymuje się na tym samym poziomie od roku 2000.

Młodzież Prawie ¼ (2 146 osób) zarejestrowanych w Powiecie Kętrzyńskim, to młodzież do 24 roku życia. Jest to niewiele mniej niż średnio w województwie (25,9 %).

W grupie osób do 24 roku życia wydzieloną grupę stanowią absolwenci szkół ponad podstawowych (14,5 % w grupie młodzieży do 24 roku życia). Udział absolwentów w ogólnej liczbie bezrobotnych w Powiecie Kętrzyńskim (3,6 %) jest niższy niż średnio w województwie (4,0 %).

Na koniec 2002 roku, w powiecie zarejestrowanych było 312 absolwentów, w tym z wykształceniem wyższym - 42 osoby, policealnym i średnim zawodowym - 133 osoby, średnim ogólnokształcącym - 44 osoby, zasadniczym zawodowym - 82 osoby.

Niepełnosprawni Bezrobotne osoby niepełnosprawne w ogólnej populacji bezrobotnych w powiecie stanowią 1,2 % (tyle samo jak średnio w województwie), niemniej niedostateczna ilość miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych stanowi jeden z bardziej newralgicznych społecznie i ekonomicznie problemów w regionie.

Bezrobotni bez prawa do zasiłku Prawo do zasiłku nie przysługuje 82,1 % (na koniec 2002 roku - 7 064 osobom), zarejestrowanych w Powiecie Kętrzyńskim. Wskaźnik ten w województwie jest niższy o 0,6 punktu procentowego i wynosi 81,3 %.

Jest to ważna cecha lokalnego bezrobocia z powodu braku oraz krótkotrwałości świadczeń osłonowych.

Bezrobotni zamieszkali na wsi Pod względem udziału w bezrobociu mieszkańców wsi, Powiat Kętrzyński zajmuje w województwie 13 pozycję.

Na wsi zamieszkuje 49,3 % ogółu bezrobotnych w powiecie, tj. o 1,6 punktu procentowego więcej niż przeciętnie w województwie (47,7 %).

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Jest to ważna informacja z punktu widzenia lokalizacji pozarolniczych miejsc pracy w osiedlach wiejskich.

WYBRANE KATEGORIE BEZROBOTNYCH W POWIECIE KĘTRZYŃSKIM NA TLE WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO W ROKU 2002 Województwo Powiat Kętrzyński

Wyszczególnienie Liczba bez- Liczba bez- % do ogółu % do ogółu względna względna

Ogółem zarejestrowani 176 629 x 8 598 x w tym: - Kobiety 92 105 52,1 4 217 49,0 - Młodzież do 24 roku życia 45 704 25,9 2 146 25,0 - Bez prawa do zasiłku 143 661 81,3 7 064 82,2 - Mieszkańcy wsi 84 337 47,7 4 236 49,3

Źródło: Sprawozdawczość MPiPS-01 o rynku pracy. Obliczenia własne.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Bezrobotni według wieku Wiek stanowi ważną cechę socjodemograficzną, gdyż determinuje on aktywność i mobilność zawodową bezrobotnych. Bezrobocie w Powiecie Kętrzyńskim podobnie jak w całym województwie dotyczy przede wszystkim ludzi młodych. Odsetek osób w wieku 18-24 lata wynosił od 27,1 % w roku 2000 do 25,0 % w roku 2002. Udział młodzieży w ogólnej liczbie bezrobotnych w powiecie wykazuje tenden- cję spadkową. Niewielki wzrost (0,5 %) bezrobotnych obserwujemy w grupie wiekowej 25-34 lata (rok 2000 - 25,3 %; rok 2002 - 25,8 %). Osoby w wieku największej mobilności życiowej i zawodowej, tj. w wieku 35-55 lata stanowiły od 28,3 % w roku 2000 do 25,5 %; czyli podobnie jak bezrobotni w najniż- szej grupie wiekowej wykazują tendencję spadkową. W pozostałych grupach wiekowych obserwujemy wzrost udziału bezrobotnych na poziomie ok. 3 %.

BEZROBOTNI WG GRUP WIEKU W POWIECIE KĘTRZYŃSKIM W ROKU 2002

25,5% 25,8%

21,7%

18-24 - 2 146 osób 25-34 - 2 218 osób 25,0% 0,2% 1,8% 35-44 - 2 193 osoby 45-54 - 1 864 osoby 55-59 - 156 osób 60 i więcej - 21 osób

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Struktura wieku bezrobotnych Powiatu Kętrzyńskiego jest nieco zróżnicowana w stosunku do województwa. Niższy niż przeciętnie w województwie jest udział bezrobotnych w grupach wieku do 24 lat, 25-34 lata, 45 i więcej lat. Natomiast wyższy w grupie wieku 35-44 lata.

Bezrobotni według poziomu wykształcenia Poziom wykształcenia stanowi bardzo istotną cechę decydującą o szansach zatrud- nieniowych. W populacji bezrobotnych w Powiecie Kętrzyńskim najwyższy odsetek - 7,8 %, sta- nowią osoby posiadające niskie kwalifikacje zawodowe lub z wykształceniem ele- mentarnym. Populacja ta w odniesieniu do województwa jest o ok. 5 % większa.

Poniżej średniej wojewódzkiej utrzymuje się udział osób z wykształceniem wyższym (1,8 %; woj. - 2,7 %), policealnym i średnim zawodowym (6,8 %; woj. - 18,9 %) i średnim ogólnokształcącym (3,6 %; woj. - 5,7 %).

Niepokojącym faktem jest systematyczny, choć niewielki wzrost udziału osób bezrobotnych, które osiągnęły wyższe poziomy kształcenia (wyższe i policealne).

BEZROBOTNI WEDŁUG POZIOMU WYKSZTAŁCENIA W POWIECIE KĘTRZYŃ- SKIM W ROKU 2002

52,6%

25,1%

3,6% 16,8% 1,8%

wyższe - 158 osób policealne i śr. zawodowe - 1 448 osób LO - 312 osób zasadnicze zawodowe - 2 156 osób gimnazjalne i poniżej - 4 524 osób

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Bezrobotni według czasu pozostawania bez pracy Czas pozostawania bez pracy świadczy między innymi o stopniu mobilności osób bezrobotnych. Długotrwałość dezaktywizacji zawodowej jest jedną z bardziej newralgicznych cech regionalnego bezrobocia. Na koniec 2002 roku - 54,3 % bezrobotnych w województwie przebywało bez pracy ponad 12 m-cy. W grupie tej więcej niż połowa poszukuje pracy ponad 24 m-ce (34,8 %). Długotrwałe przebywanie na bezrobociu mieszkańców Powiatu Kętrzyńskiego wy- stępuje nieco rzadziej niż przeciętnie w województwie.

Status bezrobotnego ponad 12 miesięcy posiadało 51,4 % osób, dłużej niż 24 m-ce - 32,1 %.

CZAS POZOSTAWANIA BEZ PRACY

32,1% 6,7% 14,1% do 1 m-ca - 581 osób 1 - 3 m-ce - 1 215 osób 3 - 6 m-cy - 1 069 osób 6 - 12 m-cy - 1 329 osób 12 - 24 m-ce - 1 666 osób 12,4% pow. 24 m-cy - 2 774 osób 19,3% 15,4%

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

STRUKTURA BEZROBOTNYCH W POWIECIE KĘTRZYŃSKIM NA TLE WOJE- WÓDZTWA (W %):

Województwo Powiat Wyszczególnienie Rok Rok Rok Rok Rok Rok 2000 2001 2002 2000 2001 2002

Wiek do 24 lat 27,1 27,0 25,9 26,2 25,4 25,0 25 - 34 lat 26,7 26,4 26,9 25,3 25,5 25,8 35 - 44 lat 27,5 25,1 24,2 28,3 26,6 25,5 45 - 54 lat 16,9 19,5 20,8 18,6 20,6 21,7 55 i wiecęj 1,8 2,0 2,2 1,6 1,9 2,0

Wykształcenie wyższe 1,3 2,3 2,7 1,2 1,5 1,8 policealne i średnie zawodowe 18,1 18,7 18,5 14,8 16,1 16,8 średnie ogólnokształcące 5,0 5,4 5,7 3,0 3,3 3,6 zasadnicze zawodowe 35,4 34,0 34,1 21,7 23,9 25,2 gimnazjalne i niepełne gimn. 40,2 39,6 39,0 59,3 55,2 52,6

Czas pozostawania bez pracy do 6 m-cy 36,4 31,0 30,1 43,5 33,4 33,3 6 - 12 m-cy 20,3 16,8 15,5 14,2 17,3 15,3 12 - 24 m-cy 19,4 21,8 19,6 20,4 23,1 19,3 24 i więcej 23,9 30,4 34,8 21,9 26,2 32,1

Źródło: Na podstawie sprawozdawczości MPiPS-01 o rynku pracy. Obliczenia własne.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Bezrobotni według rodzaju działalności W populacji bezrobotnych dominują osoby, które pracowały przed nabyciem statusu bezrobotnego (78,2 %, tj. 6 720 osób).

Według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) najwięcej bezrobotnych poprzednio pracowało w następujących sekcjach: - przetwórstwo przemysłowe - 1 265 osób, - administracja publiczna i obrona narodowa - 911 osób, - rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo - 864 osoby, - handel hurt i detal - 801 osób, - budownictwo - 582 osoby.

Wymienione wg sekcji PKD firmy, w największym stopniu generują bezrobocie. Bez- robotni z tych sekcji stanowili 51,4 % ogółu bezrobotnych w powiecie, a wśród dotychczas prawie 66 %.

Bezrobotni według rodzaju działalności

14,7%

10,6% 48,6%

10,0%

9,3% 6,8%

przetwórstwo przemysłowe administracja publiczna i obrona narodowa rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo handel hurt i detal budownictwo pozostałe

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Na jedną ofertę pracy w Powiecie Kętrzyńskim przypadały w roku 2002 przeciętnie 94 osoby. Najtrudniejsza sytuacja miała miejsce w I kwartale, kiedy na jedną ofertę pracy było 160 poszukujących pracy.

Podsumowanie Analiza potencjału gospodarczego Powiatu Kętrzyńskiego – w kontekście ogólnej sytuacji w regionie Warmińsko – Mazurskim – z punktu widzenia przedsiębiorczości i potencjalnych szans zmniejszenia bezrobocia, upoważnia do sformułowania nastę- pujących spostrzeżeń :

Duże rezerwy zasobów pracy na kętrzyńskim rynku pracy mogą zaspokoić wszelkie potrzeby kadrowe ( 25 900 czynnych zawodowo ).

Prognozy demograficzne przewidują; do roku 2005 zmniejszenie liczby ludności ogó- łem do poziomu ok. 70 , 1 tys., tj. o 1,0 %. Po roku 2006 liczba mieszkańców będzie stopniowo zmniejszać się, co jest efektem trwającego od kilku lat spadku urodzeń. Do roku 2015, następować będzie przyrost ludności w wieku produkcyjnym, a w na- stępnych latach liczba ludności w wieku produkcyjnym będzie maleć. Jest to ważna cecha implikująca zapotrzebowanie na miejsca pracy.

Powiat Kętrzyński charakteryzuje się stosunkowo młodą strukturą wieku mieszkań- ców. Osoby w wieku przedprodukcyjnym i mobilnym ( 44 roku życia ) stanowią 72 % ogółu mieszkańców ; w województwie średnio 68 %.

Tempo wzrostu przedsiębiorczości w Powiecie Kętrzyńskim jest niższe niż przecięt- nie w województwie . W analizowanym okresie w powiecie obserwujemy wzrost podmiotów o 67,2 %, zaś w województwie 69,4 %.

Konieczne jest zatem wzmocnienie mechanizmów ułatwiających podejmowanie dzia- łalności gospodarczej i tworzenie nowych miejsc pracy. Nowe miejsca pracy są szczególnie pożądane w sferze usług. Wynika to zarówno z rosnącego popytu na różnego rodzaju usługi, jak i ekonomicznych zalet tworzenia w tej sferze nowych miejsc pracy. W strukturze podmiotów gospodarczych dominują osoby fizyczne prowadzące dzia- łalność gospodarczą ( 84,7 % ), co świadczy o dużej aktywności ekonomicznej spo- łeczeństwa powiatu. Z uwagi na dominującą rolę sektora małych i średnich firm nale- ży przewidzieć wsparcie dla rozwoju tego sektora poprzez dostęp do kapitału, szko- leń, informacji, innowacji technologicznych.

W latach 1998 - 2001 liczba pracujących w powiecie spadła o 3,3 tys. osób, tj.15,8 % , przy utrzymującym się poziomie zatrudnienia w rolnictwie indywidualnym.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Pozytywnym zjawiskiem jest wysoki - 38,8 % udział pracujących w sektorze przemy- słowym.

W okresie trzech ostatnich lat ( 2000 - 2002 ), bezrobocie w Powiecie Kętrzyńskim wzrosło o 402 osoby, tj., 4,9 % ( w województwie 11,7 % ) .

Tempo wzrostu wskaźnika stopy bezrobocia w latach 2000 - 2002 w Powiecie Kę- trzyńskim ( 1,7 % ),jest dużo niższe niż w województwie ( 4,3 % ). W stosunku do kraju, wskaźnik stopy bezrobocia w kętrzyńskim był prawie dwukrotnie wyższy.

Pod względem wysokości stopy bezrobocia, Powiat Kętrzyński plasował się w Woje- wództwie Warmińsko- Mazurskim w analizowanym okresie na VIII miejscu ( 32,9 % ). Struktura rejestrowanego bezrobocia wykazuje charakterystyczne, utrwalone cechy:

– Bezrobocie kobiet niższe niż przeciętnie w województwie – 49,0 % – Bezrobocie młodzieży – niewiele niższe jak w województwie ; odpowiednio: 25,0 % i 25,9 % – Wyższy niż przeciętnie w województwie ( 47,7 % ) wskaźnik bezrobotnych z obszarów wiejskich ( 49,3 5) – Długotrwale ( powyżej 12 miesięcy ) na bezrobociu w Powiecie Kętrzyńskim przebywało nieco mniej bezrobotnych ( 51,4 ) niż średni w województwie ( 54,3 % )

W tworzeniu optymalnych warunków rozwoju przedsiębiorczości i zrównoważenia popytu i podaży na rynku pracy Powiatu Kętrzyńskiego, niezbędne jest określenie priorytetowych działań.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Do najważniejszych naszym zdaniem należą : - Obniżenie ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej, ułatwienie procesów adaptacji do zmieniających się wymagań rynku i zwiększenia mobilności pra- cowników, - Opracowanie systemu sprawnego i skutecznego pozyskiwania w pomocowych (rządowych i zagranicznych ), - Poprawa zatrudnialności poprzez rozwój jakości zasobów ludzkich. Wzrostowi zatrudnialności powinno sprzyjać inwestowanie w kwalifikacje ludności i stwarzanie możliwości kształcenia przez całe życie, - Zwiększenie oferty aktywnych programów rynku pracy adresowanych do mło- dzieży, - Powiązanie systemu oświaty z wymaganiami rynku pracy, - Z uwagi na dominującą rolę sektora małych i średnich firm należy przewidzieć wsparcie tego sektora przez dostęp do kapitału, szkoleń, informacji, innowacji technologicznych.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

STOPA BEZROBOCIA W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO-MAZURSKIM W ROKU 2002 stan na koniec miesiąca

nik r PUP Maj Luty Luty Lipiec Marzec Styczeń Sierpień Listopad Kwiecień Grudzień Czerwiec Wrzesień

Paździe Bartoszyce 37,4 37,5 37,4 36,6 36,0 35,6 35,9 36,0 36,4 36,2 36,4 36,5 Braniewo 36,0 36,0 36,1 35,4 34,6 35,0 34,9 34,7 35,0 35,3 36,0 36,3 Działdowo 33,5 33,1 33,0 32,3 31,8 31,4 31,8 31,3 31,4 31,3 31,3 31,9 Elbląg - grodzki 26,1 26,4 25,7 25,9 25,1 25,8 26,4 26,7 26,1 26,3 25,9 26,5 Elbląg - ziemski 34,7 34,9 34,3 34,5 33,8 34,1 34,2 33,9 33,5 33,5 33,7 34,0 Ełk 32,0 32,0 31,7 31,2 30,2 30,4 30,3 30,1 30,1 29,9 29,9 30,5 Giżycko 33,1 33,2 33,0 32,0 30,7 30,5 30,3 29,9 30,2 30,6 31,3 31,8 Gołdap 39,9 39,8 39,6 39,1 38,0 38,0 38,3 38,1 38,1 38,1 38,4 38,8 Iława 26,3 26,3 26,3 25,8 25,2 25,6 25,6 25,3 25,5 25,3 25,5 26,3 Kętrzyn 34,2 34,8 35,0 33,8 31,7 31,7 31,2 31,7 32,3 31,8 32,4 32,9 Lidzbark Warm. 32,4 32,4 31,9 31,4 30,7 31,6 31,7 31,3 31,7 32,0 31,9 32,4 Mrągowo 30,5 30,5 30,5 30,0 29,0 29,0 29,0 29,3 29,9 30,6 31,4 31,8 Nidzica 30,3 30,5 30,3 29,9 29,0 29,0 28,9 28,9 28,9 29,1 29,5 29,7 Nowe M. Lub. 29,0 28,9 28,9 28,6 27,2 26,9 26,8 26,5 26,4 26,5 26,9 27,4 Olecko 31,5 31,3 30,9 29,6 28,3 28,6 28,7 28,6 28,3 28,6 28,9 29,8 Olsztyn - grodzki 12,9 13,0 12,9 12,8 12,3 12,4 12,4 12,4 12,3 12,3 12,3 12,5 Olsztyn - ziemski 29,5 29,5 29,3 28,8 28,1 28,5 28,7 28,7 28,9 28,9 29,2 30,0 Ostróda 34,7 34,7 34,7 34,2 33,5 33,6 33,4 33,5 33,5 33,2 33,5 33,9 Pisz 36,5 36,4 36,2 35,7 34,3 34,1 33,9 33,3 33,3 33,8 34,0 35,0 Szczytno 32,0 32,2 31,8 30,8 29,7 29,7 29,7 29,8 30,0 30,1 30,7 31,1 Węgorzewo 37,3 37,3 37,2 36,7 34,6 34,4 34,5 34,4 34,2 34,5 34,7 35,7 Województwo 29,4 29,5 29,3 28,8 27,9 28,0 28,1 28 28,1 28,1 28,3 28,8 Kraj 18,1 18,2 18,2 17,9 17,3 17,4 17,5 17,5 17,6 17,5 17,8 18,1

Źródło: GUS w Warszawie

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

PROBLEMY I UWARUNKOWANIA GOSPODARCZE POWIATU KĘ- TRZYŃSKIEGO

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

7. RYNEK PRACY

Podmioty Gospodarki Narodowej W Krajowym rejestrze Podmiotów Gospodarki Narodowej REGON na koniec 2001 roku na terenie Powiatu Kętrzyńskiego zarejestrowanych było 5 645 podmiotów gospodarczych.

Podmioty Gospodarki Narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON w tym: Rok Ogółem Przedsiębiorstwa Osoby fi- Spółki Spółdzielnie państwowe zyczne 1998 3 377 7 247 34 2 666 1999 3 597 bd. bd. bd. 3 075 2000 3 862 6 284 33 3 052 2001 5 645 5 280 30 4 778

Źródło: Dane z Urzędu Statystycznego w Olsztynie.

Analizując transformację podmiotów gospodarczych w okresie czterech lat (1998-2001) należy stwierdzić, że ich liczba w powiecie wzrosła o 67,2 %.

Znaczny wzrost odnotowano w roku 2001, w tym wśród rejestrujących się podmiotów gospodarczych prowadzonych przez osoby fizyczne (w okresie 1998-2001 wzrost o 79,2%). Według rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 lutego 2001 roku za osobę fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą uznaje się również osobę prowadzącą indywidualne gospodarstwo rolne. Osoba taka wpisana jest do rejestru podmiotów, niemniej wzrost ten niewątpliwie świadczy o aktywności ekonomicznej społeczeństwa Powiatu Kętrzyńskiego.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Podmioty Gospodarki Narodowej według sektorów w tym: Rok Ogółem Sektor publiczny Sektor prywatny

1998 3 377 257 3 120 1999 3 597 275 3 322 2000 3 862 281 3 581 2001 5 645 279 5 366

Źródło: Dane z Urzędu Statystycznego w Olsztynie. Jak z powyższej tabeli wynika, 95 % podmiotów gospodarczych to sektor prywatny, gdzie odnotowuje się znaczne tempo przyrostu podmiotów gospodarczych (prawie 72 %). Podmioty Gospodarki Narodowej według wybranych form prawno-organizacyjnych w roku 2001 w Powiecie Kętrzyńskim:

w tym: Wyszczególnienie Ogółem Przedsiębiorstwa Osoby Spółki Spółdzielnie państwowe fizyczne Powiat Kętrzyń- 5 645 5 280 30 4 778 ski w tym: m-to Kętrzyn 2 451 4 174 11 1 899 m-to Korsze 217 - 16 2 170 m-to Reszel 435 - 24 5 358 gmina Barciany 603 - 6 4 555 gmina Kętrzyn 625 - 25 4 579 gmina Korsze 400 - 11 - 366 gmina Reszel 444 - 8 1 419 gmina Srokowo 470 1 16 3 432

Źródło: Dane z Urzędu Statystycznego w Olsztynie.

Ponad połowa wszystkich podmiotów gospodarczych (54,4 %) zlokalizowana jest w mieście i Powiecie Kętrzyńskim.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Podmioty Gospodarki Narodowej według Europejskiej Działalności Gospodarczej w roku 2001 (bez zakładów fizycznych) ścii o ność ność z m darka o o wy wy racje ch a u u Wyszczególnienie Ogółem r e two stwo c r nowa i łąc uka ni y a z w le i resta twó del i napr e e sługa ni n aga b Prz Budo Ha Hot O firm, n Transport, gosp m

Powiat Kętrzyński 867 51 21 112 18 14 314 w tym: m-to Kętrzyn 522 31 17 79 8 8 253 m-to Korsze 47 2 1 7 1 2 9 m-to Reszel 77 4 1 7 4 - 16 gmina Barciany 48 - - 1 - 1 18 gmina Kętrzyn 46 7 1 6 3 1 3 gmina Korsze 34 2 - 5 - 1 11 gmina Reszel 25 2 1 1 1 - 2 gmina Srokowo 38 3 - 6 1 1 2

Źródło: Dane z Urzędu Statystycznego w Olsztynie.

Podmioty bez zakładów pracy osób fizycznych stanowiły tylko 15,3 % wszystkich podmiotów zarejestrowanych w systemie REGON w Powiecie Kętrzyńskim. Znaczący udział w gospodarce powiatu mają podmioty (bez zakładów osób fizycznych) działające w sekcjach: obsługa nieruchomości i firm - 36,2 % handel i naprawy - 13,0 % Większość podmiotów w tej grupie zlokalizowanych jest w mieście Kętrzyn. Miernikiem obrazującym poziom przedsiębiorczości w powiecie jest wskaźnik liczby podmiotów prowadzonych przez osoby fizyczne. W Powiecie Kętrzyńskim ponad 84% podmiotów stanowią zakłady osób fizycznych.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Zakłady osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą według wybranych sekcji PKD w roku 2001 ści ści ka o r da o wy wy racje chom a sp u u o r

Wyszczególnienie Ogółem e wa i łączność wa o stwo stwo uka uka r n a ga niga zy u a tele i restatele downictwo o u B i naprHandel H Przetwó Transport,g mag Obsł i i firm, n

Powiat Kętrzyński 4 778 275 293 1 140 82 270 261 w tym: m-to Kętrzyn 1 899 164 179 654 39 178 184 m-to Korsze 170 7 11 67 3 7 14 m-to Reszel 358 36 19 126 17 15 23 gmina Barciany 555 14 12 66 3 7 11 gmina Kętrzyn 579 25 18 102 10 34 12 gmina Korsze 366 6 13 34 6 13 8 gmina Reszel 419 12 35 54 1 11 4 gmina Srokowo 432 11 6 37 3 5 5

Źródło: Dane z Urzędu Statystycznego w Olsztynie.

Struktura podmiotów gospodarczych w Kętrzynie, prowadzonych przez osoby fizyczne, różni się od struktury podmiotów działających w powiecie. Zdecydowanie przeważa handel i naprawy - około 24 %. W Powiecie Kętrzyńskim znaczącymi pracodawcami są: - Philips Lighting Farel Mazury (przetwórstwo elektromaszynowe - zatrudnienie ok. 850 osób) - Zakłady Przemysłu Odzieżowego „Warmia” (produkcja - zatrudnienie oko- ło1 080osób) - MTJ Bałanda Meble Tapicerowane International (produkcja - zatrudnienie ok. 400 osób) - PPH Majonezy Kętrzyn (branża spożywcza - zatrudnienie ok. 65 osób) - „Rema” Spółka akcyjna Reszel (maszyny do obróbki drewna) - Fabryka Plastików Kwidzyn – zatrudnienie 120 osób - MTV Furninova sp. z.o.o. - Mebel Plast S.A. – zakład Reszel

PRACUJĄCY Na koniec grudnia 2001 roku w Powiecie Kętrzyńskim pracowało 17,5 tys. osób, w tym poza rolnictwem indywidualnym 4,5 tys. osób. W powiecie zatrudnienie w latach 1998-2001 zmniejszyło się o 3,3 tys. osób, przy utrzymującym się zatrudnieniu w rolnictwie indywidualnym.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Dla przybliżenia sytuacji w roku 1998 - poza rolnictwem indywidualnym pracowało 16,3 tys. osób, natomiast w rolnictwie indywidualnym 4,5 tys. osób. Dane zagregowane przez Urząd Statystyczny w Olsztynie dotyczące pracujących w gospodarce narodowej nie uwzględniają jednostek o liczbie pracujących do 9 osób oraz gospodarstw indywidualnych, dlatego też przedstawione zestawienie zawiera strukturę pracujących bez tej populacji.

PRACUJĄCY WEDŁUG WYKAZANYCH SEKCJI W 2001 ROKU ka r ność ność z two, da c o wy wy sp a Wyszczególnienie Ogółem o two stwo c r nowa i łąc ni y two, łowie two z w c c twó a del, napr kacja e n u Prz Budo Ha Transport, g Rolni leśni mag Ed

Powiat Kętrzyński 10 815 614 4 168 328 655 818 1 423 w tym: m-to Kętrzyn 6 745 57 3 071 245 469 347 594 m-to Korsze 1 017 16 273 30 42 402 76 m-to Reszel 1 122 16 511 26 25 22 220 gmina Barciany 485 259 24 - 2 17 81 gmina Kętrzyn 745 34 214 37 62 11 288 gmina Korsze 314 104 5 - 29 10 86 gmina Reszel 87 24 47 - - 2 12 gmina Srokowo 300 104 23 - 26 7 66 Źródło: Rocznik Statystyczny 2002 Województwa Warmińsko-Mazurskiego. Urząd Statystyczny w Olsztynie.

Ponad 82 % populacji pracujących w powiecie zatrudniają podmioty działające na terenie miast: Kętrzyn, Korsze i Reszel. Dla ok. 18 % pracujących, miejscem zatrudnienia są podmioty zlokalizowane w gminach.

Struktura pracujących według wybranych sekcji w roku 2001 przedstawia się nastę- pująco: pracujący w powiecie - 100,0 % w tym: rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo - 5,7 % przemysł - 38,5 % budownictwo - 3,0 % handel i naprawy - 6,0 % transport, gosp. magazynowa, łączność - 7,6 % edukacja - 13,2 %

Jak z powyższego zestawienia wynika, ponad 51,0 % pracujących w powiecie, za- trudnia sektor przemysł i edukacja, najmniej budownictwo - 3,0 %.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

8. ROLNICTWO Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Województwa Warmińsko-Mazurskiego (2000 r.) W obowiązującej strategii rozwoju województwa stwierdza się, że „...zasobność wo- jewództwa będzie funkcją rozwoju 3 podstawowych dziedzin gospodarczych: – rolnictwa, – gospodarki turystycznej, – przemysłu o technologiach przyjaznych środowisku”.

Ponadto: – „należy stosować technologie rolnictwa integrowanego przy wyraźnym wzroście udziału rolnictwa ekologicznego”, – „rozwinie się przetwórstwo rolno-spożywcze”, – „wzrośnie powierzchnia lasów i znaczenie gospodarki leśnej”.

Za jeden z 8 celów strategicznych uznano restrukturyzację obszarów wiejskich. „Za- możne, wszechstronnie rozwinięte obszary wiejskie filarem gospodarki regionu”. Zapisy strategii nie pozostawiają wątpliwości, że rola rolnictwa, leśnictwa i rybo- łówstwa będzie znaczna, co nie oznacza konieczności zmian w stosunku do stanu istniejącego.

REGIONALNY PROGRAM ROZWOJU ROLNICTWA NA LATA 2002 – 2006

Mimo korzystnej struktury agrarnej warunki prowadzenia produkcji rolnej (zwłasz- cza roślinnej) są tu ciężkie (krótki okres wegetacyjny, gleby żyzne, lecz ciężkie w uprawie, urozmaicona konfiguracja terenu, brak dróg transportu rolnego o twardej nawierzchni).

Wszystko to sprawia, że koszty produkcji są tu wyższe, a dochodowość niższa w porównaniu z innymi regionami kraju.

Opisane warunki sprawiają, że poziom uzbrojenia technicznego rolnictwa powinien być w Powiecie Kętrzyńskim wysoki – co należy do rzadkości. W produkcji roślin- nej dominuje produkcja zbóż, ziemniaków, buraków cukrowych i rzepaku, a w produkcji zwierzęcej – hodowla bydła, trzody chlewnej i drobiu.

Z uwagi na wysoką jakość gleb zalesianie ich nie wchodzi w rachubę. Natomiast zaleca się trwałe zadarnianie stoków o nachyleniu przekraczającym 12%, jak też wprowadzenie zadrzewień na terenach zagrożonych erozją, na terenach przy- brzeżnych wód płynących i stojących, na terenach o mało urozmaiconym krajobrazie.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

W Powiecie Kętrzyńskim, podobnie jak w całym Województwie Warmińsko- Mazurskim, rynek rolny jest słabo zorganizowany. Stoi to w oczywistej sprzeczno- ści z potencjalnymi możliwościami rolnictwa.

Dopuszczono do zaniechania produkcji przez cukrownię w Kętrzynie, stąd też bu- raki cukrowe trzeba transportować do cukrowni w Glinojecku. Jeśli chodzi o skup zbóż, to w 2000 roku w województwie działało 87 punktów skupu zbóż z dopłatami bezpośrednimi ARR, z czego 57 skupowało wyłącznie pszenicę. Skupem rzepaku zajmuje się na terenie województwa zaledwie 6 jednostek. 75% skupionego surowca przerabiają Zakłady Przemysłu Tłuszczowego w Kruszwicy. Skup ziemniaków jest w całym regionie niewielki mimo dużej jego produkcji. Naj- większy zakład to Zakłady Przemysłu Ziemniaczanego w Iławie, przerabiające ca 3% produkcji w regionie. Największe, a zarazem najbliższe zakłady przetwórcze mleka to „Warmia Dairy” w Lidzbarku Warm. oraz w Mrągowie. Z kolei potencjalnymi odbiorcami mięsa czerwonego są Zakłady Mięsne „Mazury” w Ełku oraz Zakłady Mięsne Ostróda – Morliny. Natomiast potencjalnymi odbiorcami mięsa białego (drobiu) są Olsztyńskie Zakłady Drobiarskie „INDYKPOL” S.A. w Olsztynie oraz Iławskie Zakłady Drobiarskie „EKODROB” S.A. w Iławie.

O czym świadczy powyższy przegląd zakładów przetwórstwa rolnego ? Przede wszystkim świadczy to o niskim stopniu samoorganizacji producentów rolnych i to tym bardziej, że potencjał produkcyjny całego przemysłu przetwórczego wykorzystany jest w 50%.

Ponadto coraz bardziej należy dostrzegać odrębność lokalizacji produkcji i lokalizacji konsumpcji produktów rolnych.

Przykładowo (zgodnie z zaleceniami IUNG-u w Puławach w Powiecie Kętrzyńskim proponuje się produkcję kukurydzy na kiszonkę, która może n.p. stanowić karmę dla bydła daleko od miejsca hodowli tej kukurydzy (uwaga ta nie została zawarta w omawianym dokumencie). Za kluczowy problem uznano w Regionalnym Programie Rozwoju Rolnictwa na lata 2002 – 2006 „stagnację i degradację rolnictwa w województwie pogarszającą warunki życia rolników”.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Stan ten skutkuje : • zmniejszeniem dochodów części ludności utrzymującej się z rolnictwa • wysokim stopniem bezrobocia na obszarach wiejskich

W Powiecie Kętrzyńskim widoczne są oba te zjawiska. Wysokie bezrobocie jest na- stępstwem likwidacji PGR-ów, których w Powiecie Kętrzyńskim było dużo. W programie regionalnym uznano, że przedstawiony wyżej problem kluczowy można rozpisać na 11 problemów głównych, do których zaliczono : 1) niewystarczające środki finansowe na rozwój rolnictwa 2) zbyt małe zatrudnienie poza rolnictwem 3) niski poziom wykształcenia mieszkańców wsi 4) niedostateczne wykorzystanie przyrodniczego potencjału regionu 5) źle funkcjonujący rynek rolny 6) ograniczone możliwości realizacji zadań samorządu rolniczego 7) brak klarownego statusu prawno – finansowego doradztwa i oświaty rolniczej 8) niska efektywność produkcji rolnej 9) słabe wykorzystanie środków finansowych UE 10) brak polityki rolnej państwa 11) niewystarczająca infrastruktura techniczna obszarów wiejskich

Z uwagi na stosunkowo krótki horyzont czasowy REGIONALNEGO PROGRAMU ROZWOJU ROLNICTWA wyznaczono 6 priorytetów, a mianowicie : 1) racjonalne wykorzystanie potencjału przyrodniczego regionu 2) usprawnienie działalności rynku rolnego 3) poprawa efektywności produkcji rolnej 4) przygotowanie regionu do korzystania ze środków UE 5) zwiększenie liczby miejsc pracy poza rolnictwem 6) stabilną prorolniczą politykę państwa

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Użytkowanie gruntów w 2001 r. Pow. W tym POWIAT / gruntów użytki rolne lasy i ogółem razem grunty sady łąki pastwi- grunty GMINY orne trwałe ska leśne trwałe w ha KĘTRZYŃSKI 121297 87 007 63 586 120 9 359 13 942 18 742 Miasta Kętrzyn 1034 382 330 - 11 41 12 Korsze 403 163 125 3 - 35 2 Reszel 381 235 163 6 21 45 7 Wieś Barciany 29 362 24 024 17 751 19 3 022 3 232 2 361 Kętrzyn 28 573 18 646 13 516 26 1 916 3 188 5 606 Korsze 24 591 19 045 14 419 22 1 521 3 083 3 448 Reszel 17 490 12 342 9 101 22 1 247 1 972 2 600 Srokowo 19 463 12 170 8 181 22 1 621 2 346 4 706

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Powierzchnia użytków rolnych Powiatu Kętrzyńskiego

Srokowo Reszel Korsze Kętrzyn pastwiska łąki trwałe Barciany grunty orne Reszel-m. Korsze-m. Kętrzyn-m.

0 5000 10000 15000 20000 25000

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Struktura własności gruntów Nie zebrano aktualnych danych, które ilustrują tę strukturę. Wiadomo, że dane te mogą się zmieniać w czasie stosunkowo szybko. Stąd też nakreślono jedynie ogólne trendy tych zmian. Lasy, które stanowią 15% ogólnej powierzchni Powiatu Kętrzyn, należą do Skarbu Państwa. Najwięcej lasów występuje w gminach: – Kętrzyn – 20% – Srokowo – 24%. Najmniejszy udział lasów wynosi 8% (gmina Barciany). Użytki rolne stanowiące 72% powierzchni powiatu znajdują się w przeważającym procencie we władaniu sektora państwowego – zbliżonym do 60%. Oczywiście w różnych gminach odsetki te są różne. Przykładowo w gminie Korsze procent ten wynosi 63%, w gminie Reszel – 66%, w gminie Barciany – 67%. W użytkowaniu prywatnym znajduje się ca 30% powierzchni użytków rolnych w poszczególnych gminach.

Struktura gospodarstw rolnych

Prywatne gospodarstwa rolne są duże (10 ha i więcej) w 50%.

Ta korzystna struktura, wynika z uwarunkowań ekonomicznej natury, takich jak: – wysoka wydajność gleb, – niekorzystne warunki mikroklimatyczne dla rolnictwa (krótki okres wegetacyjny), – wysoka wydajność łąk i pastwisk, – słaba jakość dróg obsługujących użytki rolne.

Przykładowo, w gminie Kętrzyn struktura ta przedstawia się następująco:

Grupy obszarowe w ha 1 - 3 3 - 5 5 - 10 10 - 15 15 - 20 20 - 50 50 - Razem 100 Powiat Kę- 22,83 16,36 12,46 19,99 12,59 12,72 3,05 100,00 trzyn Woj. War- 22,85 8,13 15,37 18,45 14,22 18,57 2,45 100,00 mińsko- Mazurskie

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Udział łąk i pastwisk w powierzchni użytków rolnych wynosi 20%.

PRZYKŁADOWO STRUKTURA PRODUKCJI ROLNEJ PRZEDSTAWIA SIĘ NA- STĘPUJĄCO: % zasiewów w użytkach rol- Obsada bydła Obsada trzody nych na 100 ha UR chlewnej na 100 ha Ogółem w tym zbóż UR gmina Re- 39,7 29,4 33,2 16,1 szel woj. War- 52,8 40,8 34,8 57,9 mińsko- mazurskie

Z porównania danych dla Powiatu Kętrzyn i dla województwa wynika, że w powiecie: - produkcja zbóż wynosi ca 70% średniej wojewódzkiej, - obsada bydła odpowiada średniej wojewódzkiej, - obsada trzody chlewnej to ca 30% średniej dla województwa.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

9. LEŚNICTWO

Struktura własności gruntów leśnych i lesistość Tabela 4 Powierzchnia gruntów leśnych lesistość POWIAT / Ogółem w tym Grunty publiczne grunty w % GMINY lasy razem własność własność prywatne Skarbu gminy Państwa w ha KĘTRZYŃSKI 19670, 19166 19060,9 18999,3 61,6 609,2 15,8 1 ,0 Kętrzyn - miasto 11,5 11,5 11,5 1,6 9,9 - 1,1 Korsze- miasto 3,3 3,0 3,6 - 3,0 - 0,7 Reszel - miasto 6,9 6,9 6,9 - 6,9 - 1,8 Barciany 2480,3 - 2387,1 2386,1 1,0 93,2 8,2 Kętrzyn 5886,5 5756, 5739,5 5738,5 1,0 147,0 20,1 5 Korsze 3586,8 3490, 3448,7 3415,7 33,0 138,1 14,2 2 Reszel 2766,8 2704, 2636,4 2629,6 6,6 130,4 15,5 0 Srokowo 4928,5 4778, 4828,0 4828,0 - 100,5 24,5 1

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Powierzchnia gruntów leśnych Powiatu Kętrzyńskiego

Srokowo

Reszel

Korsze

Kętrzyn grunty prywatne własność gminy Barciany własność SP Reszel-m.

Korsze-m.

Kętrzyn-m.

0 1000 2000 3000 4000 5000

Ogólna charakterystyka lasów Na podstawie danych wojewódzkich wiadomo, że: – ca 60% powierzchni zajmuje sosna oraz modrzew, – ca 15% powierzchni zajmują brzoza oraz olcha, – ca 8% powierzchni zajmują: dąb, jesion, klon i jawor, – ca 8% powierzchni zajmuje świerk,

Ca 80% powierzchni zajmują lasy w klasie 40 – 100 lat. Lasy w Powiecie Kętrzyńskim odpowiadają powyższej charakterystyce.

Średnia lesistość powiatu sięgająca 15,8 % (stan na 2001 r. w roku 2000 o 0,2% mniejsze) wahająca się w gminach od 0,5 do 24% nie stanowi liczącego się poten- cjału rozwoju gospodarczego powiatu.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

10. RYBACTWO

Charakterystyka wód oraz rybołówstwa Powiat Kętrzyński gospodarkę rybną prowadzi w jeziorach i stawach. Ogólna powierzchnia liczących się dla gospodarki rybackiej wód stojących wynosi ponad 1094 ha. Odłowy ryb szacuje się na 40 ton rocznie. W skali województwa rybołówstwo powiatu zajmuje dalszą pozycję. Jednak z uwagi na możliwości rozwoju turystyki w powiecie gospodarka rybna stanowi cenne uzu- pełnienie walorów turystycznych.

Największe zbiorniki wodne położone na terenach poszczególnych gmin Powiatu Kętrzyńskiego. Gmina Nazwa jeziora Powierzchnia Rzeki/strugi jeziora, ha Reszel Legińskie 230,0 Sajna Dejnowa 125,3 Cyna/struga Widryńskie 123,9 Kławój 29,6 Kętrzyn Iławki 123,4 Guber,Dajna Mój 116,5 Struga Rawa Siercza 55,4 Tuchel 42,7 Kwiedzińskie 19,5 Martiany/Wersminia 18,0 Kętrzyńskie 8,2 Silec b.d. Długie b.d. Srokowo Sileckie 106,0 Omęt, Siniec Wielki 2,8 Kanał Mazurski Okrągłe 1,4 Rydzewskie/Rydzówka na granicy z gm.Węgorzewo Korsze Tolkowskie 35,0 Guber, Sajna Barciany Arklickie 58,2 Liwna,Guber; Młynówka,Runia, Sołka

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

11. TURYSTYKA

Powiat dysponuje poniżej średnimi dla regiony potencjalnymi warunkami do rozwoju różnorodnych form turystyki.

Nieznaczna lesistość wynosząca 15,8% - najniższa w całym Województwie Warmiń- sko-Mazurskim - oraz mała ilość naturalnych zbiorników wodnych i rzek, determinują kierunki aktywności w zakresie promocji turystyki.

Według stanu na 31.12.2002 r. powiat dysponował bazą zaledwie 12 obiektów w tym 4 hotele z ogólną liczbą 1126 miejsc noclegowych ,co dawało na tle województwa jedno z ostatnich miejsc /12 miejsce/.

Stopień wykorzystywania miejsc noclegowych wynosi zaledwie 26,7 %, co determinuje rentowność,a co za tym idzie i rozwój bazy turystycznej.

Z pośród zarejestrowanych turystów w 2001 roku na terenie powiatu z noclegów ko- rzystało 17 508 osób z tego w Kętrzynie 14 007 osób. Z ogólnej liczby 43 929 udzielonych noclegów, noclegi dla turystów zagranicznych stanowiły 28,7 % i tendencja w tym zakresie jest zdecydowanie spadkowa.

Najwięcej obiektów zlokalizowanych jest na terenie miasta Kętrzyn / 5 obiektów/ i gmin Reszel i Kętrzyn / po 3 obiekty/. Ośrodki wczasowo-wypoczynkowe zlokalizowane są: na terenie gminy Reszel – dwa ośrodki i na terenie Gminy Kętrzyn również dwa ośrodki.

Pola namiotowe z uwagi na fakt objęcia ich całorocznym podatkiem od nieruchomo- ści w najbliższym czasie będą ulegać dalszej likwidacji. Obecnie działają tylko pola namiotowe na Jeziorami Siercza i Dejnowa oraz w na terenie leśnictwa Mały Kamień. Atutami turystycznymi powiatu, z oczywistych przyczyn nie będą więc mimo wszystko walory przyrodnicze, ale np. unikalne obiekty historyczne takie jak kwatera Hitlera „Wilczy Szaniec”, czy XVII wieczna bazylika w Świętej Lipce.

Do najważniejszych atutów turystycznych poszczególnych gmin należy zaliczyć min: W mieście Kętrzyn położonym nad rzeką Guber do szczególnego polecenie należy zaliczyć bazylikę Św.Jerzego z amboną z XVI wieku, kościół Św. Katarzyny, Ratusz z 1886 roku i Zamek krzyżacki oraz budynki starostwa i stadniny ogierów, wieżę ci- śnień czy kaplicę baptystów. Ciekawostką turystyczną jest budynek neogotycki z 1864 roku w którym mieściła się w przeszłości loża masońska. W zamku którego początki sięgają XIV wieku mieści się siedziba muzeum min. ze stałą wystawą poświęconą patronowi miasta Wojcie- chowi Kętrzyńskiemu.

Niewątpliwą atrakcją Kętrzyna godną wykorzystania turystycznego jest Stado Ogie- rów, gdzie hodowanych jest ca150 koni (w tym 20 ogierów ras szlachetnych). Stado 83

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

ma 120 – letnią tradycje, a wybudowane w 1877 roku zabudowania z najdłuższą stajnia w Europie są wpisane do rejestru zabytków. W mieście znajduje się kilka obiektów obsługi turystycznych, w tym m.in. 4 hotele i motele z łączną liczbą 576 miejsc noclegowych.

W miejscowości Gierłoż położonej 8 km na wschód od Kętrzyna znajdują się ruiny kwatery wojennej Hitlera zwanej „Wilczym Szańcem”, znana w skali europejskiej atrakcja turystyczna, z ponad 80 obiektami inżynierii wojennej. W Świętej Lipce słynny barokowy kościół , którego początki sięgają XVII wieku, jest zabytkiem światowej rangi. Bazylika znana jest przede wszystkim z cudownych objawień i XVIII wiecznych organów z ruchomymi elementami. Reszel jest zaliczany do jednego z najpiękniejszych miast Warmii i Mazur. Początki miasta sięgają 1241 roku i wiąże się to z wybudowaniem przez Krzyżaków drewnia- nego zamku, zniszczonego przez Prusów w 1242 roku. Szczególną atrakcją turystyczną jest gotycki zamek, który w XVIII wieku został zamieniony na więzienie, a po roku 1945 odbudowany i odrestaurowany, przeznaczony został na dom pracy twórczej i galerię sztuki. Zachowany średniowieczny układ urbanistyczny Starego Miasta uznawany jest przez znawców za najciekawszy w skali całego kraju, co zdecydowało o wpisaniu Reszla na listę rekomendowanych kompleksów urbanistycznych UNESCO. W dniu 17 listopada 1987 roku Reszel otrzymał obok Krakowa, Zamościa i Wrocławia wpis do Międzynarodowej Karty Miast Historycznych.

Atrakcjami turystycznymi o ponad lokalnym znaczeniu są również dobrze zachowane zespoły pałacowe: Donhoffów w Drogoszach i neobarokowy zespół parkowo pała- cowy w Łężanach, oraz pałac Hoverbedcków w Nakomiadach. Ponadto gotyckie kościoły w Reszlu, Bezławkach, Kraskowie, Mołtajnach, Asunach, Barcianach, Drogoszach, Srokowie, Czernikach, Tołkinach i Windzie. Szczególnego polecenia godne są zamki gotyckie : Zamek Biskupów Warmińskich w Reszlu oraz zamki w Kętrzynie i Barcianach.

Do godnych polecenia obiektów turystycznych o walorach historycznych zaliczyć należy również kilkadziesiąt zabytkowych cmentarzy czy pozostałości po dawnych założeniach parkowych takich jak parki w Drogoszach, Rodelach czy Skandawie.

Pomimo wielu zachęt ze strony lokalnych samorządów bardzo słabo wykorzystywane są możliwości tworzenia gospodarstw agroturystycznych.

Zlokalizowane są one dotychczas w obrębie lasów i jezior głównie w gminach Re- szel, Kętrzyn i Srokowo.

Baza turystyczna powiatu nie jest zbyt dobrze rozwinięta, tym niemniej zaspokaja ona podstawowe potencjalne potrzeby. Ośrodki wczasowe działają :

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

- w gminie Reszel - Ośrodek Wczasowy Straży Granicznej w Staniewie i ośrodek „Dejnowo” w Świetej Lipce. - w gminie Kętrzyn – Ośrodek „Nenufar” w Gierłoży i ośrodek w Martianach

Wśród rekomendowanych tras turystycznych obok zwiedzania obiektów w Gierłoży, Reszlu, czy Św.Lipce wymienić należy min. trasy rowerowe: - Lidzbark Warmiński –Reszel – Kętrzyn – Węgorzewo. /99 km/ , - trasę Kętrzyn – Nakomiady – Mikołajki – Piecki – Mrągowo / 75 km/, - trasę „Ku perle baroku” Mrągowo – Reszel – Św. Lipka, „Do kwatery Hitlera „ – rozpoczyna się i kończy w Kętrzynie /50 km/, - „Do jeziora Siedmiu Wysp”- na odcinku kilkunastu kilometrów przebiega po terenie Gminy Srokowo /72 km głównie w okolicach Węgorzewa/. Godne polecenia są również szlaki kajakowe Piecki – Mrągowo – Św. Lipka oraz od- cinki – fragmenty niedokończonego Kanału Mazurskiego. Bariery rozwoju Poza stosunkowo niskim standardem miejsc noclegowych, barierą rozwoju, w tym również turystyki, jest zły stan dróg i ich mała przepustowość.

Kolejną barierą jest brak kapitału na inwestycje u operatorów turystyki

Obserwuje się drastyczny spadek rentowności obiektów turystycznych także z uwagi na kończenie się okresu tzw. turystyki sentymentalnej – przyjazdy turystów z Niemiec oraz rosnącymi obciążeniami podatkowymi zwłaszcza w stosunku do sezonowej bazy turystycznej.

Pomimo wielu deklaracji nie udało się dotychczas uatrakcyjnić np. pobytu na terenie Wilczego Szańca w formie rozbudowy czy odbudowy części bunkrów np. na potrzeby oryginalnych miejsc noclegowych czy gastronomicznych. Istotną barierą jest ponadto postępujący proces spadku prywatnych zasobów finansowych ze sfery swobodnej decyzji, która finansuje m.in. potrzeby wypoczynku i rekreacji.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

12. UWARUNKOWANIA AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ

Uwarunkowania aktywności gospodarczej Na terenie Powiatu Kętrzyńskiego działające podmioty gospodarcze prawie w cało- ści należy zaliczyć do sektora małych i średnich przedsiębiorstw. W rankingu firm województwa / pod względem przychodów netto/ najwyżej sklasyfikowano Philips Lighting Farel Mazury , pozycja 8 i Warmia , pozycja 42. Pod względem zatrudnienia ww firmy zajmują odpowiednio 14 i 9 pozycje. W ww rankingu pod względem efektywności opartej na skali przychodu na pracownika wśród 100 firm województwa Sklasyfikowano: Philips poz.23, SPPH Majonezy poz.43, PKS Kętrzyn poz. 84 i Warmia na poz. 97. Powiat dysponuje dobrymi i bardzo dobrymi potencjalnymi warunkami rozwoju przedsiębiorczości przy zastrzeżeniu, iż wszystkie istotne bariery rozwojowe mają charakter zewnętrzny i ich skala nie odbiega od przeciętnych warunków w kraju. W ocenie potencjalnych inwestorów Powiat Kętrzyn w tym i samo miasto nie są po- strzegane jako atrakcyjny teren do inwestowania pomimo dobrego klimatu tworzone- go przez władze samorządowe powiatu, miast i gmin.

Powodów takiego stanu rzeczy należy upatrywać w słabej zewnętrznej promocji powiatu, oraz braku rządowych decyzji co do otwarcia nowych przejść granicznych z obwodem Kaliningradzkim, tak, aby Powiat Kętrzyn mógł stać się bramą do ekspansji gospodarczej na Rosję. Brak kwalifikowanego przejścia granicznego z obwodem wydaje się być podstawowym czynnikiem obniżającym atrakcyjność inwestowania w powiecie.

W prestiżowym rankingu atrakcyjności inwestycyjnej pisma Wspólnota /Pismo Samo- rządu Terytorialnego/ opublikowanym w nr 10/2003 z dnia 17 maja 2003. wśród 164 miast siedzib władz powiatowych, brak jest Kętrzyna, co jest o tyle niezrozumiałe, że np. takie miasta jak: Mrągowo zajmuje miejsce 38, Iława miejsce 56, Ostróda 62, Szczytno 138 , Braniewo 153, Bartoszyce 155, a Lidzbark Warm. 164 miejsce. Również w rankingu inwestycyjnym małych miast na 279 sklasyfikowanych miejsco- wości brak jest miast z powiatu, przy czym znajdują się w tym rankingu miasta o wy- dawałoby się potencjale co najmniej porównywalnym np. z Reszlem czy Korszami. Dla przykładu Susz zajmuje pozycje 254 miejsce a Górowo 277 miejsce przy np. 42 pozycji Olsztynka.

Na terenie Powiatu Kętrzyńskiego zarejestrowano wg stanu na koniec 2001 roku ponad 5645 podmiotów gospodarczych, z czego 279 to jednostki sektora publicznego a 5366 sektora prywatnego. Firmy rejestrowane jako działalność gospodarcza osób fizycznych to ok. 4778 podmiotów, w tym zdecydowana większość to podmioty „mi- kro „ zatrudniające do 5 pracowników. W 2003 roku na terenie powiatu zarejestrowanych jest ogółem 5540 podmiotów, z czego 333 w sektorze publicznym i 5207 w sektorze prywatnym, 91 to spółki prawa handlowego z czego 81 to spółki z . o.o.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Na terenie powiatu funkcjonują trzy organizacje przedsiębiorców: – Kętrzyńska Izba Gospodarcza – powstała w 1995 roku, skupia 70 firm (głównie małe i średnie przedsiębiorstwa z terenów Kę- trzyna, Reszla, Korsz i Barcian). Podmioty te zatrudniają łącz- nie 2500 osób. – Kętrzyńskie Stowarzyszenie Handlowo-Przemysłowe – powsta- ło w 1991 roku, skupia 92 przedsiębiorstwa handlowe (teren Kętrzyna i Reszla). Celem działania jest wspieranie lokalnego handlu, stworzenie silnego lobby.

– Cech Rzemiosł Różnych – najstarsza organizacja, od 1989 roku przynależność rzemieślników do Cechu była obowiązkowa. Cech Kętrzyński wchodzi w skład Izby Rzemieślniczej (Olsz- tyn).

Zarówno władze powiatu jak i szczególnie władze samorządowe miast i gmin w ramach swoich kompetencji i możliwości starają się tworzyć optymalne warunki do powstawania nowych i trwania na rynku podmiotów istniejących. Aktywnie wykorzystywane są instrumenty z zakresu podatków i opłat lokalnych dla podmiotów zwięk- szających zatrudnienie, tym niemniej brak jest odwagi gmin i miast w zakresie zwol- nień podmiotowych dla firm np. działających sezonowo w tym ze sfery turystyki. Poważnym problemem społecznym pozostaje uaktywnienie gospodarcze terenów po byłych PGR-ach w tym min. poprzez organizowanie prac interwencyjnych w lasach państwowych czy poprzez wieloletnie dzierżawy ziemi z zasobów państwowych.

Władze samorządowe tworzą dobry klimat dla rozwoju przedsiębiorczości, min. poprzez układ preferencji podatkowych w postaci stosowania ulg w podatkach i opła- tach lokalnych: – podatek od nieruchomości (formy: obniżenie, odroczenie, cał- kowite zwolnienie – np. dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą) – podatek od środków transportu (formy: obniżenie, odroczenie) – podatek rolny (formy: odroczenie, obniżenie) – opłata targowa (forma: obniżenie) – opłaty eksploatacyjne (czynsze, woda, ścieki - podstawowa forma: obniżenie) – bonifikaty przy sprzedaży nieruchomości ( lokale gospodarcze i mieszkania)

Dodatkowo stosowane są preferencje przy sprzedaży i dzierżawie gruntów na terenie dawnych państwowych gospodarstw rolnych.

Aktywnie wykorzystywane są instrumenty z zakresu podatków i opłat lokalnych dla podmiotów zwiększających zatrudnienie, tym niemniej brak jest odwagi gmin i miast w zakresie zwolnień podmiotowych dla firm np. działających sezonowo w tym ze sfery turystyki.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Przygotowanie gmin i powiatu do absorpcji środków przed akcesyjnych. Podmioty gospodarcze wg sektorów i wybranych form organizacyjnych Podmioty gospodarcze według sektorów i wybranych form prawno - organizacyjnych w 2001 r. Powiat Kętrzyński

w tym Sektor Obszar Ogółem osób fi- publiczny prywatny zycznych Miasto Kę- trzyn 2451 1899 203 2248

Miasto Korsze 217 170 12 205

Miasto Reszel 435 358 19 416 Gmina Bar- ciany 603 555 11 592 Gmina Kę- trzyn 625 579 10 615

Gmina Korsze 400 366 7 393

Gmina Reszel 444 419 5 439 Gmina Sro- kowo 470 432 12 458 Powiat Kę- trzyński 5645 4778 279 5366

Źródło: opracowanie własne na podstawie „Rocznik statystyczny Woj. Warmińsko – Mazurskiego, 2002 WUS w Olsz- tynie

Samorządy tak na szczeblu powiatu jak i gmin nie są przygotowane logistycznie i administracyjnie tak do pozyskiwania funduszy strukturalnych takich jak PHARE, SAPARD i ISPA, funduszy ze środków Banku Światowego , funduszy będących w dyspozycji Ministerstwa Gospodarki oraz poakcesyjnych jak i realizacji projektów.

Nie dysponują strukturami organizacyjnymi odpowiednio przeszkolonymi gotowymi opracowywać i pilotować projekty prowadzące do pozyskania środków Unii Europej- skiej.

Tym niemniej barierą dla absorpcji jest przede wszystkim szczupłość środków wła- snych gminy , w zależności od programu pomocowego muszą one wynosić od 15 do 45 % kosztów planowanej inwestycji. Informacje co do możliwości kreowania własnych środków w tym w oparciu o ze- wnętrzne środki, zaprezentowano w załączonych zestawieniach budżetowych.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Należy oczekiwać, iż będące w opracowaniu rządowe programu finansowania pomo- stowego gmin posiadających zatwierdzone przez odpowiednich administratorów funduszy programy, pozwolą na zwielokrotnienie absorpcji środków pochodzących po- średnio i bezpośrednio z Unii Europejskiej. Trzeba jednak stwierdzić, iż w przypadku wyczerpania przez niektóre gminy limitów zadłużenia budżetu, tylko finansowanie pomostowe umożliwi korzystanie z funduszy strukturalnych. O faktycznej skali możliwości inwestowania z własnych środków niech świadczy fakt, iż w 2002 roku wydatki inwestycyjne w mieście Kętrzyn to tylko nieco ponad 2 miliony złotych. Wydatki inwestycyjne w gminach kształtowały się od ok. 975 tys. PLN w gminie Sro- kowo do 3 369 tys. PLN w Miasto-gminie Korsze. Przyjmując nawet optymistycznie wzrost nakładów inwestycyjnych w latach następ- nych, własne możliwości gmin wydają się nader skromne.

Oznacza to, że bez wsparcia finansowego gmin w formie dotacji czy kredytów pomo- stowych, ich możliwości absorpcji środków z UE będą skromne i nie przekroczą w żadnym przypadku kwoty 25 % kosztorysów , które w skali poszczególnych gmin nie przekroczą kwoty 4 - 5 mln. PLN rocznie. Projekty MGPiPS zakładają, iż jeszcze w trzecim kwartale bieżącego roku dojdzie do zapowiadanych od dawna zmian w zasadach i skali partycypacji gmin i powiatów w podatkach bezpośrednich. Projekt tych zmian zakłada, iż udział gmin w podatku od osób fizycznych wzrośnie z 27,6 % do 41,40 % a udział powiatów z 1 % do 10,63 %.

Rachunki symultaniczne zakładają ,iż w wyniku wzrostu dochodów własnych gmin z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych, ich dochody z tego źródła licząc średnio winny wzrosnąć o 80 %. Dochody powiatów z tego tytułu wzrosną znacznie bo ponad 10-cio krotnie. Pozwoli to wg intencji MGPiPS na zwielokrotnienie możliwości uzyskiwania dotacji z funduszy przed akcesyjnych w praktyce do poziomu zadeklarowanego i zgłoszonego do realizacji w bazie danych prowadzonych przez Urząd Marszałkowski.

BARIERY ROZWOJOWE Większość gmin posiada niezbędne podstawy formalne do ubiegania się o środki Unii Europejskiej gdyż ma opracowane Strategie rozwoju i Studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Brak miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Brak lokalnych programów wspierania przedsiębiorczości. Opodatkowanie podatkami lokalnymi przez cały rok obiektów, które ze względów technicznych i przyrodniczych nie mogą funkcjonować przez cały rok kalendarzowy.

Brak w praktyce środków na finansowanie aktywnych form zwalczania bezrobocia czy tworzenie nowych miejsc pracy. Ograniczenia możliwości kreowania funduszy na rozwój, a co za tym idzie na współ- finsowanie środków z UE. Brak szczegółowych informacji o zmianach w sposobie kreowania udziału gmin i powiatu w podatkach bezpośrednich.

Poważnym problemem jest również odkładanie wprowadzenia przepisów umożliwia- jących tzw. Partnerstwo Prywatno-Publiczne w finansowaniu zadań samorządowych.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

13. BUDŻET POWIATU

DOCHODY I WYDATKI BUDŻETÓW ORAZ WYNIKI FINANSOWE MIAST I GMIN POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO (W TYS. PLN)

w tym: w tym: Dochody Wydatki Wynik Ranking Obszar Lata dotacje ogółem własne ogółem bieżące majątkowe finansowy Gmin celowe

2000 29008,2 14440,6 5121,7 29661,1 14969 4888,8 -652,9 6 Miasto Kę- 2001 trzyn 29905,1 14829,5 4403,8 28201,6 25852 2349,6 1703,5 2002 31596,2 15943,4 4362,9 30199,8 27164,8 3035,1 1396,4 Miasto i 2000 13683,7 4307,8 2241,8 13753,5 9839,2 601,4 -69,8 10 Gmina Kor- 2001 12822,1 5030,9 7791,2 14094,5 13487,2 607,3 -1272,4 sze 2002 14834,8 4581,7 10253,1 15971,2 12597,5 3373,7 -1136,4 Miasto i 2000 10778,1 4640,9 1553,1 10948,8 7125,9 1320,7 -170,7 12 Gmina Re- 2001 10898,8 4806,7 2340 11297,4 9449 1848 -398,6 szel 2002 11670,8 5249,1 2427,6 12041,5 9950 2091 -370,7 2000 10605,3 4444,6 1967,1 10831,7 6364,8 2277,2 -226,4 37 Gmina Bar- 2001 ciany 9975,7 2898,3 1460,1 10188,9 8771,2 1417,7 -213,2 2002 10333,4 3046,7 1748 10807,3 9696,1 1111,3 -473,9 2000 11407,5 5614,9 2122,6 12367,6 8549,4 1290,4 -960,1 62 Gmina Kę- 2001 trzyn 13145,5 6895,7 1860,6 14049,4 11385,3 2664,1 -903,9 2002 13062 5351,9 2244,7 13078,8 12022,7 1056,1 -16,8 2000 6696,8 2963,6 1383,1 6743,1 5266,5 1476,6 -46,3 23 Gmina Sro- 2001 kowo 6719,3 2609,1 1475,9 5826,5 5153,3 673,2 892,8 2002 6434,3 2294 926,2 6875,2 5883,6 991,5 -440,9 2000 46057,5 4568,3 14513,8 45427,5 44406,4 1021,1 630 2 Powiat Kę- 2001 trzyński 50977,4 5617,2 16286,4 51907,4 49449,6 2457,8 -930 2002 49507,5 7308,6 15551,4 50607,5 46753,6 3853,9 -1100 Źródło: opracowanie własne na podstawie „Rocznik statystyczny Woj. Warmińsko – Mazurskiego, 2002 WUS w Olsztynie

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

DOCHODY I WYDATKI BUDŻETU POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA 1 MIESZKAŃCA (W PLN) Ranking GMIN (pozycja) Dochody Wydatki Obszar Lata Inwestycje ogółem ogółem Dochody Wydatki Inwestycje

2000 961,50 983,10 14 2 Miasto Kętrzyn 2001 995,64 937,00 67 116 93 2002 1051,94 1005,00 72 116 100 2000 1198,40 1204,50 11 17 Miasto i Gmina Korsze 2001 1119,83 1231,00 53 80 101 2002 1295,62 1395,00 294 64 27 2000 1190,00 1208,90 13 18 Miasto i Gmina Reszel 2001 1236,11 1258,00 206 74 40 2002 1323,67 1366,00 237 75 40 2000 1471,70 1503,10 14 57 Gmina Barciany 2001 1405,03 1413,00 197 38 44 2002 1455,41 1501,00 154 38 69 2000 1287,24 1395,58 27 47 Gmina Kętrzyn 2001 1483,36 1575,00 299 21 23 2002 1473,93 1476,00 119 48 84 2000 1496,20 1506,50 13 58 Gmina Srokowo 2001 1507,92 1301,00 150 61 65 2002 1443,96 1543,00 219 30 45 2000 961,50 983,10 3 15 Powiat Kętrzyński 2001 719,82 726,00 34 4 11 2002 699,06 706,00 7 5 20 2000 1178,40 1226,70 Województwo 2001 1174,73 1202,63 2002 Źródło: opracowanie własne na podstawie „Rocznik statystyczny Woj. Warmińsko – Mazurskiego, 2002 WUS w Olsztynie

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

STRUKTURA WYDATKÓW BUDŻETOWYCH POWIATU KĘ- (W TYS. TRZYŃSKIEGO PLN) w tym:

Obszar Lata Ogółem Gospodarka Oświata i Ochrona Opieka Administracja komunalna wychowanie zdrowia społeczna samorządowa % % % % % 2000 29661,1 2693 9% 12457 42% 233 1% 4489 15% 3511 12% Miasto Kę- 2001 trzyn 28201,6 2142 8% 8876 31% 196 1% 4591 16% 3234 11% 2002 30199,8 1456 5% 9070 30% 246 1% 4306 14% 3334 11% 2000 13753,5 551 4% 6326 46% 52 0% 2763 20% 1774 13% Miasto i Gmi- 2001 na Korsze 14094,5 925 7% 6564 47% 91 1% 2702 19% 1988 14% 2002 15971,2 860 5% 7026 44% 85 1% 3126 20% 1826 11% 2000 10948,8 448 4% 4300 39% 68 1% 1961 18% 1222 11% Miasto i Gmi- 2001 11297,4 614 5% 5279 47% 74 1% 2029 18% 1241 11% na Reszel 2002 12041,5 829 7% 5076 42% 72 1% 2170 18% 1289 11% 2000 10831,7 1470 14% 5424 50% 0 0% 2094 19% 1030 10% Gmina Bar- 2001 ciany 10188,9 1499 15% 4449 44% 0 0% 2043 20% 1112 11% 2002 10807,3 1560 14% 6835 63% 0 0% 2063 19% 1402 13% 2000 12367,6 156 1% 4639 38% 108 1% 2981 24% 2176 18% Gmina Kę- 2001 14049,4 81 1% 6185 44% 126 1% 2961 21% 1978 14% trzyn 2002 13078,8 95 1% 5152 39% 127 1% 3280 25% 2031 16% 2000 6743,1 554 8% 2537 38% 25 0% 924 14% 961 14% Gmina Sro- 2001 kowo 5826,5 49 1% 2848 49% 28 0% 913 16% 937 16% 2002 6875,2 211 3% 2959 43% 28 0% 962 14% 1138 17% 2000 45427,5 70 0% 25140 55% 3354 7% 3033 7% 3968 9% Powiat Kę- 2001 51907,4 42 0% 20550 40% 5099 10% 3949 8% 3623 7% trzyn 2002 50607,5 29 0% 19579 39% 1754 3% 4132 8% 3860 8%

Źródło: opracowanie własne na podstawie „Rocznik statystyczny Woj. Warmińsko – Mazurskiego, 2002 WUS w Olsztynie

Przedstawione powyżej zestawienia, charakteryzują potencjał finansowy powiatu z uwzględnieniem zewnętrznych źródeł zasilania. Dochody miast i gmin w przeliczeniu na 1 mieszkańca kształtują się następująco:

W zakresie dochodów przy średniej na 1 mieszkańca w województwie oscylującej około 1200 PLN, jedynie miasto Kętrzyn znajduje się poniżej średniej wojewódzkiej, najwyższy poziom dochodów jest w gminach Srokowo, Barciany i Kętrzyn odpowiednio 1444 PLN, 1455 PLN, 1474 PLN.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

W rankingu gmin (Biznes Warmii i Mazur, 27 maja 2003 – dodatek do Gazety Olsz- tyńskiej) pod względem wydatków na 1 mieszkańca najwyżej sklasyfikowana jest gmina Srokowo – 30 pozycja. Powiat sklasyfikowany został na pozycji 5. Miasto Kętrzyn zajmuje w tej klasyfikacji na przestrzeni 2001 – 2002 ostatnie - 116 miejsce.

Struktura wydatków budżetowych gmin Powiatu Kętrzyńskiego jest znacznie zróżni- cowana. Zwraca uwagę fakt utrzymywania się znacznego odsetka wydatków na oświatę i wychowanie. Za wyjątkiem miasta Kętrzyna wydatki te przekraczają 40%.

Zwraca także uwagę tendencja wolniejszego wzrostu dochodów własnych w stosunku do tempa wzrostu dochodów ogółem i to prawie we wszystkich jednostkach organizacyjnych powiatu.

Wyniki finansowe miast, gmin i powiatu w przeważającej mierze są ujemne, lecz w granicach dopuszczalnych wymogami formalnymi.

Utrzymywanie się jednak deficytu budżetowego np. na przestrzeni lat 2000-2002, tak jak w przypadku budżetu gminy Barciany, miasta i gminy Reszel, miasta i gminy Kor- sze, wskazuje na potrzebę większej dyscypliny budżetowej. W rankingu gmin pod względem kształtowania się wielkości inwestycji na 1 miesz- kańca w latach 2001 –2002, Powiat Kętrzyński jako jednostka uzyskała odpowiednio 11. i 20. lokatę na 21 sklasyfikowanych jednostek.

NAKŁADY INWESTYCYJNE NA 1 MIESZKAŃCA POSZCZEGÓLNYCH GMIN W LATACH 2001 –2002

Inwestycje Ranking Jednostka 2001 2002 2001 2002 - Miasto Kętrzyn 67 72 93 100 - Miasto i Gmina Korsze 53 294 101 27 - Miasto i Gmina Reszel 206 237 40 40 - Gmina Barciany 197 154 44 69 - Gmina Kętrzyn 299 119 23 84 - Gmina Srokowo 150 219 65 45 Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Biznes Warmii i Mazur” dodatek specjalny Ga- zety Olsztyńskiej z 27 maja 2003

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

W rankingu wojewódzkim gmin ujmującym łącznie 116 jednostek, biorącym pod uwagę wydatki i inwestycje ogółem oraz w przeliczeniu na 1 mieszkańca, powiat uzyskał w 2001 roku miejsce 5 – 6, a w roku 2002 - 13 – 15 (na 21 jednostek).

RANKING GMIN PRZEDSTAWIA PONIŻSZE ZESTAWIENIE:

Ranking Jednostka 2001 2002 - Miasto Kętrzyn 69 70

- Miasto i Gmina Korsze 85 22 - Miasto i Gmina Reszel 49 49

- Gmina Barciany 45 55 - Gmina Kętrzyn 16 59

- Gmina Srokowo 89 60

Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Biznes Warmii i Mazur” dodatek specjalny Gaze- ty Olsztyńskiej z 27 maja 2003

Podstawową trudnością w zdefiniowaniu wniosków czy wskazań co do przyszłej polityki budżetowej jednostek jest fakt trwających prac nad przemodelowaniem całego systemu źródeł dochodów jednostek szczebla podstawowego i powiatów.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

14. PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA

ZASOBY I STAN ŚRODOWISKA Różnorodność przyrodnicza i krajobrazowa jest funkcją zróżnicowania rzeźby i po- krycia oraz zagospodarowania terenu. Najcenniejsze obszary powiatu kętrzyńskiego o bogatej różnorodności przyrodniczo - krajobrazowej objęte są na mocy ustawy o ochronie przyrody różnymi formami jej ochrony w postaci rezerwatów, pomników przyrody, użytków ekologicznych i obszarów chronionego krajobrazu.

Istniejące formy ochrony przyrody na terenie Powiatu Kętrzyńskiego Gmina Pow. obszaru Formy ochrony prawnie chronionego, km2 Drzewa pomnikowe Głazy Rezerwaty KĘTRZYN 96,2 • skupisko pięciu • głaz granito- (30 pomni- lip, leśniczówka wy o obw.15 m ków przy- Kronowo w Wilkowie rody) • skupisko sześciu • głaz granito- dębów, le- wy o obw.3m, śn.Dąbrowa w. Góry

SROKOWO 95,5 dąb „Adam” o obw.7 m głaz „Siny Kamień” • faunistyczny „Baj- (33 pomniki i wys.26 m, leśniczów- o obw. 18 m k/wsi ory” przyrody) ka Łączki Siwiec, trzeci co pow.216,4 ha do wielkości w • faunistyczny „Ka- województwie łeckie Błota”, po- w.186,48 ha • faunistyczny na jez.Rydzewskim, 26 ha BARCIANY 31,0 skupiska drzew po- (53 pomniki mnikowych na terenie przyrody) gminy KORSZE 37,0 • skupisko 60.ciu (36 pomni- dębów k/Bluskajm ków przy- • skupisko 15.tu rody) dębów w Głobwi- tach • lipa w Karszewie RESZEL 91,5 skupisko 10.ciu dębów Głaz pomnikowy (7 pomni- – Św.Lipka we wsi Łężany ków) dąb w Spiglówce

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Rozporządzenie Nr 21 Wojewody Warmińsko-Mazurskiego z 14 kwietnia 2003 r w sprawie wprowadzenia obszarów chronionego krajobrazu (OCHK) na terenie woje- wództwa (Dz.Urzędowy Woj.W-M nr 52) wskazuje Obszary Chronionego Krajobrazu, leżące na terenie Powiatu Kętrzyńskiego, tj: - „OCHK Doliny Rzeki Guber” o pow. 14 363,8 ha położony na terenie gmin Korsze, Barciany, Reszel, Kętrzyn i m.Kętrzyn; - „OCHK Jeziora Oświn” o pow. 15 182,9 ha położony na terenie gmin Barciany i Srokowo; - „OCHK Bagien Mażańskich” o pow. 1 180,0 ha położony na terenie gmin Kę- trzyn i Srokowo; - „OCHK Jezior Legińsko-Mrągowskich” o pow. 20 615,9 ha położony na terenie gminy Reszel. Opis granic obszarów chronionego krajobrazu oraz mapy topograficzne w skali 1:25 000 z naniesionymi granicami OCHK stanowią załączniki nr 1 i nr 2 do w/w Rozporządzenia. Łączna powierzchnia obszaru prawnie chronionego w Powiecie Kętrzyńskim wynosi 351,2 km2, w tym 29,4 km2 to użytki ekologiczne.

Powiat Kętrzyński w skali województwa należy do rejonów zasobnych w obiekty przyrody prawnie chronionej w postaci pomników przyrody, rezerwatów i obszarów chronionego krajobrazu, zajmujących prawie 29% powierzchni całego powiatu.

Najbardziej zasobną gminą w obszary objęte prawną ochrona przyrody jest gmina Srokowo, w której znajdują się trzy rezerwaty faunistyczne: - rez. Bajory – ok. 11 km na północ od Srokowa, utworzony w 1988 r (MP nr 32 poz.293) w celu ochrony biotopów lęgowych różnych gatunków zwierząt wodnych i błotnych. W skład rezerwatu wchodzą wtórnie zabagnione łąki i lasy oraz odcinek Kanału Mazurskiego; - rez. Kałeckie Błota – ok. 12 km na północ od Srokowa, utworzony w 1988 r (MP nr 32,poz.293) w celu ochrony biotopów lęgowych różnych gatunków zwierząt wodnych i błotnych, głównie ptactwa i bobrów. Na całym obszarze rezerwatu, wśród zbiorowisk zarośli wierzbowych, olszy czarnej i brzozy brodawkowatej stwierdzono występowanie ok. 90 gatunków, m.in. słowika szarego, podróżniczka, strumieniówki, rokitniczki, łozówki, kszyka, żurawia, samotni- ka, zimorodka i in. - rez. Półwysep i wyspy na jez.Rydzewskim/Rydzówka– na granicy z gm.Węgorzewo, utworzony w 1957 r(MP nr 14,poz.106) dla ochrony miejsc lęgo- wych ptactwa wodno-błotnego oraz miejsc odpoczynku ptaków przelotnych; na wyspach Wielki Ostrów i Mała Kępa gniazdują kormorany i czaple siwe, mieszka tu wydra a nad jeziorem można zaobserwować bielika, rybołowa, orlika krzykli- wego, kanię czarną i błotniaka stawowego.

Inne terytorialne formy ochrony przyrody w postaci pomnikowych skupin drzew (gminy Kętrzyn, Korsze, Reszel) czy głazów narzutowych (Kętrzyn, Reszel) mają może mniejsze znaczenie w skali regionu, lecz są znaczące w skali lokalnej wspomagając funkcjonowanie systemów obszarów chronionych.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Pomimo wprowadzenia i przestrzegania różnych form ochrony przyrody – główne zagrożenia różnorodności biologicznej i krajobrazowej w warunkach pożądanego rozwoju gospodarczego rejonu występować mogą m.in. z powodu: – zmiany struktury własności – wprowadzania intensywnych form gospodarowania w rolnictwie – zabudowy terenów atrakcyjnych pod względem rekreacyjnym – osuszania terenów podmokłych, w tym torfowisk – zabudowy hydrotechnicznej wód – niewystarczającego w stosunku do potrzeb stosowania przyjaznych środowisku technologii w infrastrukturze ochrony środo- wiska.

KOPALINY Kopaliny występujące na obszarze województwa, w tym na trenie Powiatu Kętrzyń- skiego, w złożach o znaczeniu gospodarczym, zalegają głównie w przypowierzch- niowej warstwie osadów czwartorzędowych, powstałych w plejstocenie lub później – w holocenie. Udokumentowane zasoby surowców naturalnych w województwie rozmieszczone są nieregularnie – środkowa i południowa część regionu bogatsza jest w złożą kopalin budowlanych, natomiast północna obfituje w złoża kopalin wykorzystywane w lecz- nictwie. Do kopalin o znaczeniu gospodarczym udokumentowanych na terenie powiatu kę- trzyńskiego należy kruszywo naturalne, surowce ilaste do produkcji ceramiki budowlanej oraz torfy balneologiczne.

UDOKUMENTOWANE ZŁOŻA KOPALIN O ZNACZENIU PONADLOKALNYM, ZLOKALIZOWANE W GMINACH POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO. Nazwa gminy Kruszywo naturalne Surowce ilaste Torf balneologiczny Złoża o zasobach Złoża o zasobach > Reszel do 10 mln ton 2 mln m3 Złoża o zasobach Kętrzyn do 10 mln ton Złoża o zasobach Barciany do 1 mln m3 Źródło: Geolog Wojewódzki

Zagrożenia wynikające z eksploatacji odkrywkowej pospolitych kopalin to trwałe przekształcenia powierzchni ziemi, powodujące zmiany w krajobrazie i degradację pokrywy glebowej. Eksploatacja w skali lokalnej doprowadzić może do obniżania się zwierciadła wód gruntowych.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

WODY POWIERZCHNIOWE Wody powierzchniowe są istotnym elementem różnorodności krajobrazowej Powiatu Kętrzyńskiego, wpływającym na funkcjonowanie i bogactwo lokalnych ekosystemów. Udział wód powierzchniowych w ogólnej powierzchni powiatu przedstawia się nastę- pująco : – Gmina Reszel – 3,74 % – Gmina Kętrzyn – 2,17 % – Gmina Srokowo – 1,45 % – Gmina Korsze – 0,79 % – Gmina Barciany – 0,44 %

Największe zbiorniki wodne położone na terenach poszczególnych gmin Powiatu Kętrzyńskiego wyszczególniono w tabeli w dziale Rybactwo. W porównaniu z zasobami wód powierzchniowych całego województwa Powiat Kę- trzyński znajduje się na 11 miejscu pod względem liczby jezior położonych w jego granicach (35 jezior o łącznej powierzchni 1 574,3 ha wobec 1 109 jezior w woje- wództwie zajmujących powierzchnię 117 282,4 ha).

Badania jakości wód jezior, wykonywane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie, prowadzone są w ramach: − monitoringu krajowego – w sieci krajowej 9-ciu jezior badanych corocznie trzy znajdują się na terenie Województwa Warmińsko-Mazurskiego; − monitoringu regionalnego – obejmującego jeziora o powierzchni powyżej 100 ha, badanych co 5 lat( na początku lat 90-tych – jeziora o pow.50 ha).

WŚRÓD JEZIOR WOJEWÓDZTWA, MONITOROWANYCH W LATACH 1987 – 2001 ZNALAZŁY SIĘ CZTERY JEZIORA Z POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO – DEJNOWA, MÓJ, WIDRYŃSKIE I IŁAWKI. CHARAKTERYSTYKA WYMIENIONYCH ZBIORNIKÓW WODNYCH PRZEDSTAWIA SIĘ NASTĘPUJĄCO : Nazwa je- Gmina Pow., ha Głębokość Objętość, Rok badań Klasa czy- ziora max, m m3 stości Dejnowa Reszel 125,3 33,0 12 417 1988 NON Mój Kętrzyn 116,5 4,1 2 877 1998 III Iławki Kętrzyn 123,4 6,5 3 668 2001 III Widryńskie Reszel 123,9 27,0 10 557 2000 II

Uzyskane wyniki oceny czystości wód niektórych jezior Powiatu Kętrzyńskiego ( II i III klasa)wynikają głównie z faktu niekorzystnych cech naturalnych tych zbiorników i ich słabej odporności na wpływy zlewniowe.

Badane jeziora (w okresie badań) nie odbierały zanieczyszczeń ze źródeł punktowych.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Sieć rzeczna Powiatu Kętrzyńskiego, podobnie jak w całym województwie składa się głównie z krótkich rzek o niewielkich dorzeczach, licznych strumieni i cieków, płyną- cych w różnych kierunkach.

Spośród większych rzek przepływających przez Powiat Kętrzyński wymienić należy rzekę Guber, Sajna, Dajna, Liwna, Otmęt, Kanał Mazurski oraz strumienie i cieki - Struga Rawa, uchodząca do Gubra koło Garbna(gm.Korsze); Radzieje przepływają- ce koło Mażan, Runia na północ od Drogoszy (gm.Barciany).

Cechą charakterystyczną tych cieków (czego przykładem jest zwłaszcza Guber są bardzo znaczne wahania przepływów.

System klasyfikacji rzek w Polsce różni się od systemów obowiązujących w krajach UE, gdzie dla poszczególnych rodzajów przeznaczenia wód określa się maksymalne stężenia zanieczyszczeń. W Polsce przyjęto uniwersalne wskaźniki dla wszystkich rodzajów rzek. OCENA JAKOŚCI WÓD NIEKTÓRYCH RZEK POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO BA- DANIA W LATACH 1999-2000: Rzeka Lokalizacja przekroju/gmina km Rok badania Ogólna ocena Dajna Pow.ujścia do rz.Guber, w 1,6 1999 III m.Smokowo/gm.Kętrzyn Liwna *m.Ogródki/gm.Barciany 27,9 1999 III *m.Barciany 19,5 1999 NON *pow.ujścia do rz.Guber,w 1,7 1999 III m.Krelikiejmy Guber Pow.ujścia do Ły- 0,1 2000 NON ny,Sępopol Sajna *Pow.Reszla 35,3 2000 III *Pon.Reszla 37,6 2000 NON *Pow.ujścia do rz.Guber 0,3 2000 NON Źródło: Raporty WIOS 2001,2002

Rzeka Dajna jest lewobrzeżnym dopływem rz. Guber o dł. 55 km .Zlewnia zajmuje powierzchnię 345,2 km2.Za początek Dajny przyjęto ciek uchodzący do jez. Wągiel. Rzeka przepływa przez szereg jezior tzw. Rynny Mrągowskiej. Po wypływie z jeziora Dejnowa Dajna zmienia kierunek na pn-wsch i w okolicach Biedaszek wpada do rz. Guber. Dajna płynie przez Powiat Mrągowski I Kętrzyński ( gminy Reszel i Kętrzyn). Rzeka w górnym biegu przyjmuje zanieczyszczenia z punktowych źródeł zanieczyszczeń (ścieki komunalne z Piecek, Wierzbowa).

Rzeka Liwna jest prawobrzeżnym dopływem rz. Guber o długości ok. 35 km. Zlewnia zajmuje obszar 242 km2.Źródło rzeki znajduje się w okolicach jez. Silec. Najwięk- szym dopływem jest rz. Sołka. Liwna przepływa przez gminy Srokowo i Barciany. Wzdłuż rzeki położone są większe gminne miejscowości: Ogródki, Barciany, Modgarby.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Rzeka Sajna jest lewobrzeżnym dopływem rz. Guber o długości 50,6 km i powierzchni zlewni 500,6 km2.Sajna przepływa przez gminę Reszel i Korsze. Miastem położonym nad Sajną jest Reszel. Sajna na prawie całej kontrolowanej długości prowadziła wody nadmiernie zanieczyszczone z powodu przyjmowania zanieczyszczeń z punktowych źródeł – zrzutów ścieków z oczyszczalni mechaniczno-biologicznych z Reszla, Korsz, Bykowa.

Rzeka Guber jest prawobrzeżnym dopływem Łyny o długości 80,2 km. Zlewnia zajmuje obszar 1589,1 km2.Zródła rzeki znajdują się na południowym zachodzie od jez.Guber, na granicy gmin Kętrzyn i Ryn. Do Gubra uchodzą 2 większe lewobrzeżne dopływy Dajna i Sajna oraz mniejsze prawobrzeżne – Struga Rawa, Runia, Liwna i Mamlak. Guber posiada liczne punktowe źródła zanieczyszczeń w postaci zrzutu ścieków od- prowadzanych z oczyszczalni Kętrzyna, Garbna, Karolewa, Wopławek i z Biedaszek Małych. Obszar zlewni rzeki Guber zasługuje na szczególną uwagę pod względem hydrograficznym. Guber jest rzeką o wysokiej nieregularności odpływu (prawie 40): najniższy roczny przepływ u ujścia osiąga średnio 1,44 m3 /s, zaś najwyższy – w okresie wio- sennych roztopów – aż 56 m3 /s. Taka sytuacja powoduje częste i długotrwałe wez- brania, stąd dolina rzeki podlega długotrwałym zalewom, utrudniającym m.in. gospo- darowanie użytkami zielonymi.

Fakt zanieczyszczenia wód powierzchniowych zlewni rzeki Guber, stanowiącego jeden z najbardziej istotnych czynników środowiskowych, hamujących i ograniczają- cych rozwój gospodarczy Powiatu Kętrzyńskiego sprawił, iż z inicjatywy władz samo- rządowych miasta i gminy Korsze w lutym 2000 gminy Powiatu Kętrzyńskiego zawar- ły porozumienie regionalne w celu opracowania i realizacji projektu ochrony zlewni rzeki przed punktowymi zanieczyszczeniami.

Głównym celem projektu jest rozwój gospodarczy gmin położonych w zlewni rzeki Guber, natomiast celem krótkofalowym jest poprawa stanu czystości wody w rzece (10). Realizacja projektu obejmuje przedsięwzięcia na terenie gmin Korsze, Barciany, Kętrzyn i Reszel, leżących w zlewni Gubra. Realizacja projektu uzasadniona jest wieloma względami – ekologicznymi, ekonomiczno-społecznymi oraz prawnymi. Analiza danych dotyczących projektu wykazała, że optymalną strategią będzie skoncentrowanie się na zadaniach związanych z po- rządkowaniem gospodarki ściekowej. Przewiduje się, że w ramach realizacji projektu wykonana zostanie kanalizacja sanitarna wraz z budową (lub modernizacją) oczyszczalni ścieków w gminach Korsze, Barciany, Kętrzyn i Reszel. Punktowe źródła zanieczyszczeń oraz spływy powierzchniowe z terenów rolniczych stanowią główne zagrożenia wód powierzchniowych Powiatu Kętrzyńskiego. Wody płynące narażone są najczęściej na zrzuty niedostatecznie oczyszczonych ścieków komunalnych.

100

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Zagrożenia dla wód stanowi: − brak kanalizacji sanitarnej na terenach wiejskich, korzystających z wodocią- gów, gdzie ścieki gromadzone są w starych, nieszczelnych szambach; − zmniejszanie zdolności retencyjnej zlewni poprzez usuwanie zadrzewień, za- lesień; − nadmierne zainwestowanie w strefach przywodnych bez równoczesnego po- rządkowania gospodarki ściekowej; − brak odpowiedniej strefy zieleni izolacyjnej.

WODY PODZIEMNE Budowa geologiczna i warunki hydrogeologiczne województwa sprawiają, że wody podziemne pierwszych użytkowych poziomów w północnej części regionu występują najczęściej pod nieprzepuszczalnymi lub słabo przepuszczalnymi warstwami glin i iłów, stanowiących od powierzchni rodzaj ekranu izolacyjnego; w części południowej zaś występują rozległe, zasobne w wodę przypowierzchniowe zbiorniki wód podziemnych bez izolacji od powierzchni. Warunki występowania poziomów wodonośnych mają istotny wpływ na jakość wód oraz na stopień zagrożenia możliwością ich zanieczyszczenia.

Głównym użytkowym piętrem wodonośnym województwa jest piętro czwartorzędo- we, występujące do głębokości ok. 200 m; lokalnie nawet do 300 m.

Piętro wodonośne trzeciorzędu może być użytkowane jako główne na obszarach zredukowanego czwartorzędu lub tam, gdzie jest on wykształcony przeważnie w postaci utworów nie wodonośnych – glin zwałowych i iłów. Takie warunki występują w powiecie kętrzyńskim w rejonie Reszla i Kętrzyna, gdzie dość dobre parametry hydrogeologiczne pozwalają na uzyskanie ze studni wydajno- ści rzędu 70-120 m3 /h. Zgodnie z podziałem regionalnym Polski wg B. Paczyńskiego(1995) na obszarze wo- jewództwa wyróżnia się cztery regiony hydrogeologiczne występowania zwykłych wód podziemnych: I-Mazowiecki; II-Mazursko-Podlaski; III-Mazurski; IV-Gdański. Powiat Kętrzyński przynależy do II – mazursko - podlaskiego – regionu, zajmującego północno-wschodnią część województwa, najsłabiej rozpoznanego pod względem hydrogeologicznym. Piętro czwartorzędowe jest bardzo zróżnicowane pod względem miąższości i wodo- nośności.

101

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

W regionie mazursko-podlaskim występują przynajmniej 2 poziomy wodonośne: - pierwszy do głębokości 60m, drugi – w spągu utworów czwartorzędowych, któ- rych miąższość wynosi od 150 do ponad 200m. Jednym z istotnych elementów rozpoznania warunków hydrogeologicznych jest wy- znaczanie Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP), ich dokumentowanie i ustanowienie stref ochronnych. Dotychczas opracowano dokumentacje hydrogeologiczne 5 spośród 14 zbiorników zlokalizowanych w województwie (w całości lub częściowo, np.GZWP 205). Jeden z GZWP (nr 206) znajduje się na terenie Powiatu Kętrzyńskiego i obecnie nosi nazwę zbiornika Krainy Wielkich Jezior Mazurskich .

Nr GZWP Nazwa Wiek, Średnia Zasoby sza- Klasa ja- Powierzchnia rodzaj głęb. ujęć cunkowe w kości wód w km2 tys.m3/d REGION MAZURSKO – PODLASKI - II 206 Kętrzyn Q SM 60 120 III, NOK 525 (Krainy WJM) Oznaczenia: Q – czwartorzęd + rodzaj zbiornika: M – zbiornik morenowy S - sandrów I, II, III, - klasy jakości wód podziemnych NOK – wody niskiej jakości (brak klasyfikacji)

Wody podziemne, pobierane dla potrzeb bytowych i gospodarczych monitorowane są pod kątem ich jakości w zorganizowanym systemie sieci monitoringu krajowego, regionalnego i lokalnego. Monitoring jakości zwykłych wód podziemnych określa właściwości fizyko-chemiczne wód, ich klasy czystości a także śledzi zmiany ich jakości (trendy i dynamikę).

Sieć krajowego monitoringu działa od 1991 i składa się z 700 punktów obserwacyjnych; w województwie takich punktów jest 41, w tym jeden na terenie Powiatu Kętrzyńskiego w m. Tołkiny gm.Korsze.

Sieć monitoringu regionalnego, stanowiąca uzupełnienie sieci krajowej, funkcjonuje od 1988 roku i obecnie obejmuje 72 punkty obserwacyjne, spośród których cztery – nr 17, 18, 27 i 28 zlokalizowane są na terenie Powiatu Kętrzyńskiego.

102

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

WYKAZ PUNKTÓW OBSERWACYJNYCH SKM I SRM JAKOŚCI WÓD PODZIEM- NYCH NA TERENIE POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO. Lp. Np. punktu Miejscowość Wiek Głębokość Rodzaj GZWP Klasa ja- warstwy wód kości wody/2001 11 666/SKM Tołkiny Q 69,0 W 205 I b 17/SRM Srokowo Q 16,2 II 18/SRM Reszel Tr 201,0 205 II 27/SRM Kętrzyn- Q 76,0 II Czerniki 28/SRM Rutka Q 50,5 II Oznaczenia: SKM- sieć krajowa monitoringu SRM- sieć regionalna monitoringu Q, Tr, K – czwartorzęd, trzeciorzęd, kreda W – wody wgłębne

Badania jakości wód podziemnych prowadzone w SKM i SRM w 2001 r wykazały, że na obszarze Województwa Warmińsko-Mazurskiego reprezentowane są wszystkie klasy jakości tych wód, tj.: Ia, Ib, II i III; w Powiecie Kętrzyńskim – wody II klasy jako- ści

Wody podziemne z utworów Q prawie w połowie punktów obserwacyjnych odpowia- dały klasie średniej jakości – II. Do klasy wysokiej jakości – Ib- zalicza się wody z ok. 1/3 punktów obserwacyjnych. Wody niskiej jakości – klasa III – występowały w 12% punktów; wody najwyższej jakości – Ia – tylko w 5% punktów. Wody podziemne z utworów Tr i K monitorowano w ramach SRM w 15.tu punktach, w tym w punkcie zlokalizowanym w Reszlu (piętro kredowe). Trzeciorzędowe piętro wodonośne cechuje wysoka lub średnia jakość wody z uwagi na znaczną zawartość wapnia, chlorków, potasu, sodu, boru, amoniaku i azotynów.

W rejonie Powiatu Kętrzyńskiego, podobnie jak w województwie stwierdzono wystę- powanie wód mineralnych, jednak wyłącznie wód chlorkowych i chlorkowo- sodowych, najczęściej na głębokościach 300-500 m.

Wody geotermalne (wody podziemne o temperaturze powyżej 20 o C) występują na obszarze całego województwa, w skałach osadowych od głębokości 1 km do 2,5 km (wschodnia części województwa) i 4 km (część zachodnia). Brak jest danych doty- czących wydajności wód geotermalnych, jakie można uzyskać z głębokich skał osadowych.

103

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Głównymi zagrożeniami jakości wód podziemnych są zanieczyszczenia powodowa- ne przez: − brak systemów kanalizacyjnych, − nieskuteczne oczyszczanie ścieków komunalnych, − niewłaściwą lokalizację/ nieprawidłowe wykonanie składowisk odpadów − chemizację rolnictwa, − zanieczyszczenia z atmosfery/ imisja gazów i pyłów.

GOSPODARCZE KORZYSTANIE ZE ŚRODOWISKA POWIETRZE ATMOSFERYCZNE Powietrze atmosferyczne zanieczyszczane jest różnymi substancjami, zmieniają- cymi w otoczeniu źródeł emisji jego naturalny skład lub proporcje składników. Miarą emisji jest zwykle masa wprowadzanych do atmosfery substancji stałych (pyły) i gazowych w jednostce czasu, np. w roku. Emisja może pochodzić: − ze źródeł punktowych, np. różnych emitorów, wyrzutni wentylatorowych, − ze źródeł liniowych, głównie ciągów komunikacyjnych, − ze źródeł powierzchniowych, np. hałd popiołów, składowisk odpadów.

Emisję można podzielić też na: − niską, w tym komunikacyjną; taka emisja pochodzi z wielu lokalnych, małych źródeł o niskich emitorach ( do 40 m npt) i nie jest ograniczana, ponieważ emitory nie posiadają żądnych filtrów; emisja niska może być przyczyną lokalnych uciążliwości w pobliżu jej źródła; − wysoką – z kominów wyższych niż 60 m npt; taka emisja z reguły przed skierowaniem do emitora (komina) zmniejszana jest co najmniej o zawarty w gazach odlotowych pył; oddziaływanie tego rodzaju emisji jest znacznie szersze i z reguły nie wpływa na stan czy- stości powietrza w bezpośrednim sąsiedztwie emitora; − niezorganizowaną – jest to emisja pochodząca z dużych powierzchni czy okresowo prowadzonych procesów na otwartym terenie i jest trudna do oszacowania pod względem ilościowym.

W Powiecie Kętrzyńskim, podobnie jak w całym województwie głównymi źródłami zorganizowanej emisji są procesy energetycznego spalania paliw – z niewielkim udziałem odnawialnych źródeł energii – oraz w znacznie mniejszym stopniu – procesy technologiczne związane z przemysłem drzewnym, meblowym, rolno- spożywczym czy maszynowym. Emisja komunikacyjna oddziałuje jedynie w centrach miast i w okresie lata na głównych trasach prowadzących do turystycznych rejonów powiatu.

104

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Poniżej w tabeli zestawiono wybrane źródła zanieczyszczania powietrza zlokalizowane na terenie Powiatu Kętrzyńskiego, emitujące zanieczyszczenia z energetycznego spalania paliw i z procesów technologicznych. Zarządzający tymi instalacjami posiadają aktualne decyzje w sprawie wprowadzanych do powietrza rodzajów i ilości substancji zanieczyszczających pocho- dzących z określonych procesów technologicznych i operacji technicznych, któ- rych przestrzeganie kontrolowane jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie. Gmina Źródła emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych - kotłownie grzewcze i zakładowe/przemysłowe Barciany Urząd Gminy Barciany Kętrzyn Komunalna Energetyka Cieplna KOMEC Wytwórnia Pasz”Dobropasz-Grupa Rolimpex” Warmińsko-Mazurski Oddział Straży Granicznej Philips Lighting Farel Mazury Zakład WARMIA Spichlerz Zbożowy Cukrownia Kętrzyn „Sugar Tor” sp. z o.o. POL-MOT, Zakład w Biedaszkach Małych Korsze Maspex sp. z o.o. KORPEC Energetyka Cieplna ANR Gospodarstwo Rolne Łankiejmy Reszel „Ceramika Łężany” MVV EPS Polska REMA S.A. Mebelplast S.A. Zakład Produkcyjny Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie.

Dopuszczalne do wprowadzenia do powietrza rodzaje i ilości substancji za- nieczyszczających, emitowane przez niektóre źródła zorganizowane, zlokalizowane w rejonie Powiatu Kętrzyńskiego, określone w aktualnych decy- zjach Starostwa Powiatowego ujęto poniżej: Gmina Dopuszczalne emisje w Mg/rok Pył ogółem Pył zawie- SO2 NO2 CO szony 42,22 33,78 84,46 16,88 105,58 KEC“KOMEC”, Kętrzyn Cukrownia 43,16 31,08 170,95 34,17 21,37 Kętrzyn „Sugar Tor” Spichlerz Zbo- 13,05 7,56 0,89 0,88 0,11 żowy, Kętrzyn KORPEC EC, 34,17 24,61 35,98 7,19 4,49 Korsze „Ceramika 4,33 4,37 32,08 11,53 168,36 Łężany”Reszel Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie.

105

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Generalnie emisje energetyczne ze źródeł istniejących na terenie Powiatu Kętrzyń- skiego pochodzą z kotłowni osiedlowych i lokalnych, pracujących dla potrzeb gospodarki komunalnej i lokalnego przemysłu.

Źródłem emisji nie energetycznych są zakłady produkcyjne branży rolno-spożywczej, metalowej, drzewnej/meblowej, tworzyw sztucznych. Wielkość stężeń substancji z tych źródeł (pyłów metali, węglowodorów aromatycznych, aldehydów) nie przekracza granicy 15% ich najwyższych, dopuszczalnych stężeń. Stan zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego określany jest w oparciu o badania prowadzone przez Inspekcję Sanitarną w sieci nadzoru ogólnego. Badania obejmują pomiary stężeń średniodobowych dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłu zawieszonego we wszystkich miastach województwa liczących powyżej 20 tys. mieszkańców.

Na terenie powiatu kętrzyńskiego punkt pomiarów znajduje się w Kętrzynie, na Placu Piłsudskiego 5. Poniżej zestawiono wyniki pomiarów w/w wskaźników uzyskane w latach 1999 – 2001 w punkcie pomiarowym w Kętrzynie.

Punkt pomiarowy Rok badań – Dwutlenek azotu Dwutlenek siarki Pył zawieszony stęż. Średnio- w ug/m3 w ug/m3 w ug/m3 rocz. Kętrzyn, Plac 2000 26 3 19 Piłsudskiego 5 2001 22 2 22 Dopuszczalne wartości stężeń 40 40 50 w ug/m3 Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie.

Stopień zanieczyszczenia powietrza, wynikający z analizy kontrolnych badań prowadzonych przez Inspekcję Sanitarną jak również przeprowadzane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w powiecie kontrole przestrzegania decyzji o dopuszczalnej emisji zanieczyszczeń do powietrza - wskazują na nie przekraczanie norm dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń (poza jednostkowymi, okresowymi przypadkami przekroczeń w obrębie niektórych miast województwa).

106

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

W latach 2000-2001 WIOS kontrolował spełnianie warunków dopuszczalnej emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych, określonych decyzjami Starosty Kętrzyńskiego lub Wojewody W-M w wybranych zakładach Powiatu Kętrzyńskiego. Rok badań Nazwa zakładu Wyniki kontroli 2000 „REMA” SA w Reszlu Przekroczenie dopuszczalnej emisji ksylenu Maspex Sp. z o.o., Z-d Korsze Brak przekroczeń Komunalna Energetyka Cieplna „Ko- Przekroczenie dopuszczalnej mec” Sp. z o.o., Kętrzyn emisji tlenku węgla Philips Lighting Farel”Mazury”,Kętrzyn Przekroczenie dopuszczalnej emisji styrenu 2001 „Korpec” Energetyka Cieplna Przekroczenie dopuszczalnej sp. z o.o.,Korsze emisji dwutlenku siarki Komunalna Energetyla Cieplna „Ko- Brak przekroczeń mec”, Sp. z o.o., Kętrzyn

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej niesie ze sobą konieczność dostosowania kryteriów oceny stanu czystości powietrza do zasad ujętych w Ramowej Dyrektywie 96/62/EC na temat oceny i kontroli jakości powietrza. Zgodnie ze znowelizowanym polskim ustawodawstwem oceny stanu czystości powietrza należy dokonywać dla dwóch kryteriów, tj. ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin – w strefach, stanowiących aglomerację większą niż 250 tys. mieszkańców albo powiatach. Z uwagi na brak w województwie aglomeracji – ocena stanu czystości powietrza dokonywana będzie w powiatach. Posiadane przez WIOS i Inspekcję Sanitarną wyniki pomiarów stężeń posłużyły do wstępnego określenia stanu czystości powietrza w powiatach przez przyporządko- wanie im określonych klas czystości, tj.: − I klasę czystości (powietrze najbardziej zanieczyszczone) ustalono dla obsza- rów, gdzie notowane stężenia były wyższe od górnego progu oszacowania; − II klasę czystości (średnią) ustalono dla obszarów, gdzie stężenia mieściły się pomiędzy górnym a dolnym progiem oszacowania; − III klasę czystości (najczystsze powietrze) ustalono dla powiatów, w których stężenie zanieczyszczeń było niższe od dolnego progu oszacowania.

Powiat kętrzyński został sklasyfikowany następująco : − pod względem zanieczyszczenia powietrza pyłem – do I klasy czystości, − pod względem zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem azotu – do II klasy czystości, − pod względem zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki – do III klasy czystości.

Wyniki wstępnej klasyfikacji stanu czystości powietrza w strefach/powiatach będą podstawą do wdrożenia dla obszarów o I klasie czystości opracowanych przez wo- jewodę naprawczych programów ochrony powietrza wraz z ich monitoringiem.

107

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE I NIE JONIZUJĄCE (ELEK- TROMAGNETYCZNE)

PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE

Obok naturalnych źródeł promieniowania, znajdujących się w glebie, wodzie czy po- wietrzu występują również sztuczne źródła promieniowania (ZP), tj.: − zamknięte źródła promieniowania jonizującego o małej aktywności, w obudo- wie różnych urządzeń, wykorzystywane np. w technologiach produkcyjnych − aparatura rentgenowska, używana w diagnostyce medycznej i radioterapii − otwarte źródła promieniowania używane w medycynie nuklearnej, w pracach badawczych itp. Zamknięte źródła promieniowania (rentgenowskie) i źródła promieniowania otwarte są zarejestrowane i monitorowane przez WSSE w Olsztynie.

Na terenie Powiatu Kętrzyńskiego znajdują się 2 zamknięte ZP (Kętrzyn) i cztery rentgenowskie ZP (Kętrzyn, Reszel –po 2). Z uwagi na stosowane zabezpieczenia i monitoring wymienione źródła nie mają charakteru mogących zagrozić skażeniem jonizującym sąsiednie tereny.

PROMIENIOWANIE NIEJONIZUJĄCE Główne źródła promieniowania nie jonizującego (oddziaływania elektromagnetycz- nego) na terenie powiatu to istniejące linie elektromagnetyczne sieci WN przecho- dzące na trasie: − Korsze – Kętrzyn – Giżycko − Kętrzyn – Reszel − Kętrzyn – Mrągowo

Pole elektryczne w środowisku generowane pod liniami 110 kV jest rzędu 0,5 – 4 kV/m. Pole to jest najsilniejsze w środku przęsła (najmniejsza odległość przewodów od ziemi) i maleje przy oddalaniu się od osi linii i zbliżaniu do słupów. Pod liniami 110-400 kV nie występuje strefa ochronna. Źródłem promieniowania nie jonizującego są również stacje bazowe telefonii komór- kowej, ale jedynie w części anteny sektorowej i anteny linii radiowych. W otoczeniu anten stacji występują strefy ochronne w zasięgu kilkudziesięciu metrów, na znacznych wysokościach nad poziomem terenu. Odpowiednia wysokość masztu anteno- wego powoduje, że nie wywierają one negatywnego wpływu na ludzi.

108

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Reasumując można stwierdzić, że funkcjonowanie sztucznych źródeł radiacji, zlokalizowanych w miastach powiatu kętrzyńskiego nie stwarza zagrożenia dla ludności; nawet ewentualna awaria może mieć charakter wyłącznie lokalny.

POWAŻNE AWARIE Przez sformułowanie „poważna awaria” rozumieć należy zdarzenie, np. emisję, pożar lub eksplozję, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występują niebezpieczne substancje, powodujące natychmia- stowe zagrożenie życia lub zdrowia ludzi lub zagrożenie środowiska. Na terenie Województwa Warmińsko-Mazurskiego znajdują się dwa zakłady o dużym ryzyku wystąpienia awarii i cztery zakłady o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii; żaden z nich nie jest zlokalizowany na terenie Powiatu Kętrzyńskiego. Rejestr takich zakładów prowadzony jest przez WIOŚ.

Na terenie Powiatu Kętrzyńskiego istnieją natomiast potencjalne warunki dla powstania poważnych awarii, mogących nastąpić podczas transportu przez teren powiatu toksycznych środków przemysłowych (TSP) drogą publiczną do tego celu wyznaczo- nymi, tj. na odc.Kętrzyn – Mrągowo lub transportem kolejowym na odc.Kętrzyn – Korsze.

Potencjalne warunki dla poważnych awarii tworzą również przechodzące przez teren powiatu gazociągi wysokiego ciśnienia – trasy Kętrzyn-Sępopol; Kętrzyn – Węgo- rzewo; Kętrzyn – Mrągowo- oraz baza paliw w Karolewie i rozlewnia gazu w Kru- szewcu.

PODSUMOWANIE: Powiat Kętrzyński, rejon o dużych walorach środowiskowych, leży w Obszarze Funk- cjonalnym Zielonych Płuc Polski, wyróżniającym się w skali kraju wysokim standardem środowiska przyrodniczego, skierowanym na proekologiczny rozwój;

Powiat Kętrzyński należy do rejonów zasobnych w obiekty przyrody, objęte różnymi formami prawnej ochrony w postaci rezerwatów, drzew pomnikowych i obszarów chronionego krajobrazu;

109

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Znaczenie gospodarcze posiadają udokumentowane złoża surowców naturalnych w postaci zasobów kruszywa naturalnego, surowców ilastych do produkcji ceramiki budowlanej oraz torfy balneologiczne;

Wody badanych jezior Powiatu Kętrzyńskiego należą do II i III klasy czystości, głów- nie z powodu niekorzystnych cech naturalnych i słabej odporności na wpływy zlewniowe;

Powiat Kętrzyński z uwagi na emitowane zanieczyszczenia pyłowe został zakwalifi- kowany do I klasy czystości powietrza (najwyższe zanieczyszczenie); z uwagi na emisję dwutlenku azotu do II, a ze względu na emisję dwutlenku siarki – do III klasy czystości powietrza (najniższe zanieczyszczenie); Aktualny stan techniczny i możliwości zmodernizowania istniejących w powiecie składowisk odpadów komunalnych uzasadniają planowanie w tym rejonie Rejonu Gospodarowania Odpadami.

Najbardziej istotnym problemem obszarów wiejskich jest rosnący zasięg sieci wodo- ciągów, któremu nie towarzyszy rozbudowa kanalizacji sanitarnej;

Funkcjonowanie sztucznych źródeł radiacji, zlokalizowanych na terenie powiatu, nie stwarza zagrożenia dla ludności; nawet ewentualna awaria może mieć charakter wy- łącznie lokalny.

Dbałość o zachowanie omawianych walorów środowiskowych oraz zapobieganie i likwidowanie „poważnych awarii” wiąże się z uwzględnieniem w strategii rozwoju powiatu programu ochrony dóbr środowiska.

110

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

15. PROBLEMY OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO RYS HISTORYCZNY Powiat Kętrzyn znajduje się w centralnej części dawnych Prus. W starożytności teren ten stanowił w okresie schyłkowego paleolitu i mezolitu obszar nie wyodrębniający się kulturowo z pozostałej części niżu. Już w tym okresie obserwujemy ślady zasie- dlenia przez grupy ludności kultury świderskiej – łowców reniferów koczujących za stadami tych zwierząt i zakładających krótkotrwałe obozowiska na terenach piaszczystych nad wodami płynącymi i stojącymi. Ludność ta wraz z ocieplaniem się klimatu przesunęła się na północ. Z terenu powiatu znane są bardzo nieliczne ślady z tego okresu. Około 7 tysiąclecia przywędrowały tu grupy ludności charakteryzujące się zbieracko – łowieckim modelem gospodarczym, penetrujące środowisko wodne i leśne, określane jako mezolityczne. Te niewielkie grupy ludzi również zakładały krót- kotrwałe osady na terenach wydmowych i sandrowych. Z obszaru powiatu, zarejestrowane są dość liczne ślady świadczące o obecności plemion mezolitycznych na tym terenie. Rejestrowane są one jedynie w miejscach występowania piaszczystych utworów geomorfologicznych, stąd na terenie powiatu są również dość nieliczne i obejmują jedynie niektóre tereny w dolinach rzek. Z kolejnego okresu epoki kamie- nia, to jest neolitu, gdy ludzie zaczynają trudnić się rolnictwem i hodowlą zwierząt, znalezisk z tego terenu jest bardzo niewiele, jednak w ostatnich latach śladów ludno- ści neolitycznej odkrywanych jest coraz więcej. Już w tym okresie rysuje się pewna odrębność tego terenu w stosunku do obszarów sąsiednich. Prawdopodobny jest silniejszy związek występujących tu procesów osadniczych z terenami położonymi bardziej na północ w rejonie doliny Pregoły i półwyspu Sambijskiego. W ostatnich latach poza osadami kultury pucharów lejkowatych odkryto również ślady występo- wania kultur późnego cyklu wstęgowego, co jest niewątpliwą rewelacją i przesuwa zasięg tych kultur dość znacznie na północ i wschód. Znaleziska te pochodzą ze stanowiska w Równinie Dolnej gm. Korsze. Właśnie tu stosunki glebowe dawały dobre podstawy do realizacji jeszcze dość prymitywnego rolnictwa, ze względu na występu- jące bardzo żyzne czarnoziemy. Ponadto w końcu neolitu pojawiają się znaleziska związane z kulturą ceramiki sznurowej, której twórcy trudnili się przede wszystkim hodowlą. Osady tej ludności były również krótkotrwałe, lecz pozostawiła ona po sobie charakterystyczne ślady w postaci kurhanów kryjących pochówki. Na terenie powiatu przede wszystkim z dawnych badań niemieckich, ale również w wyniku badań naj- nowszych notowane są przykłady tego typu znalezisk. Znane też są luźne znaleziska toporów kamiennych łączonych z tą właśnie kulturą. Także w epoce brązu kultura ludzka terenów pruskich rozwija się własnym rytmem, odmiennym od pozostałych terenów niżu polskiego. Pojawiają się tu specyficzne odmiany kultury łużyckiej oraz kultury kurhanów sambijskich, a w początkach epoki żelaza kultura kurhanów zachodniobałtyjskich. Z terenu powiatu kętrzyńskiego szczególnie dla okresu epoki brązu zarejestrowano dotychczas bardzo niewiele znalezisk archeologicznych, natomiast z wczesnej epoki żelaza zarejestrowano o wiele więcej śladów osadnictwa zarówno charakterystycznych dla osad jak i cmentarzysk. Właśnie we wczesnej epoce żelaza pojawiają się na tych terenach pierwsze osady obronne – grodziska. Kontynuacja rozwoju osadnictwa ma miejsce w okresie wpły- wów rzymskich. na terenie powiatu zarejestrowano są liczne ślady osad oraz cmentarzysk, z których część była badana wykopaliskowo jeszcze przez badaczy niemieckich na przełomie XIX i XX wieku. Kontynuacja powojenna badań archeologicznych ujawniła bardzo liczne i bogate cmentarzyska ludności zamieszkującej te tereny. Odkrycia jednoznacznie skazują na bliskie związki tego terenu właśnie z rejonem

111

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Sambii, o czym świadczą między innymi odkrycia w obrębie cmentarzysk pochówków końskich. Również z tego okresu zarejestrowano świadectwa penetracji terenów do- rzecza Gubra przez Gotów. Kultura ta rozwija się do początku średniowiecza. Z czasu początków naszej ery pojawiają się też pierwsze informacje historyczne dotyczące terenu Prus. Kronikarze rzymscy określają plemiona żyjące na tym terenie ogólnym określeniem Estów, co jest identyfikowane z ludnością pruską. Na omawianym terenie nie nastąpiły załamania kulturowe u progu średniowiecza i kultura Prusów rozwija się tu harmonijnie. W czasie gdy na terenach Wielkopolski i Maopolski jednoczone są plemiona słowiańskie i tworzy się Państwo Polskie, tereny Prus podzielone są na szereg terytoriów plemiennych, noszących własne nazwy i tworzących odrębne tery- toria. Teren powiatu kętrzyńskiego znajduje się w obrębie dawnej Barcji. Tereny te zasiedlone są dość intensywnie. Poza osadami otwartymi o charakterze wiejskim powstają wówczas obiekty obronne których pozostałościami współczesnymi są grodziska. Na terenie powiatu jest ich kilkanaście. Część z nich pochodzi z pewnością z okresu samodzielności Prusów, lecz niektóre związane są już z działalnością na tym terenie zakonu krzyżackiego. Teren powiatu stanowił już w czasach pruskich obszar pograniczny. Część dzisiejszego powiatu znajdowała się w obrębie włości zwanej Warmią. Sytuacja tych terenów zmienia się po podboju terenów pruskich przez Zakon Krzy- żacki. Krzyżacy tworząc swoje państwo rozpoczęli planową kolonizację również tych terenów, pozostawiając jednak granice poszczególnych włości pruskich. W ten spo- sób została wydzielona administracyjnie Warmia, która z czasem zaczęła podlegać biskupstwo bezpośrednio zależnemu od papiestwa. Spowodowało to późniejszy nieco inny rytm rozwojowy terenów biskupstwa i zakonu. Podbite tereny podlegały szczególnie intensywnej akcji osadniczej. Krzyżacy lokowali tu kilka miast zakładali zamki i utworzyli sieć osadniczą i parafialną niezależną od wcześniejszych stosun- ków osadniczych. Dokonywali też nadań na rzecz rycerstwa pruskiego. W pewnym okresie w XIV wieku została tu nawet utworzona komturia w Sątocznie, która prze- trwała jednak tylko 30 lat. Na terenie powiatu w obrębie Barcji powstały miasta Kę- trzyn, Barciany, Srokowo, a w obrębie Warmii - Reszel. Zbudowano również szereg zamków, poczynając od wspomnianego Sątoczna, poprzez Kętrzyn, Barciany, Rów- ninę Górną, Garbno, Łankiejmy, a po stronie warmińskiej Reszel. Zamki te miały sta- nowić jedną z linii obrony przed najazdami litewskimi, z czasem część z nich utraciła znaczenie i zniknęła w pomroce dziejów, inne zyskały funkcje administracyjne i prze- trwały do współczesności. Wówczas też zaczęto budować sieć osadniczą i parafial- ną. Praktycznie cały istniejący na terenie powiatu układ sieci osadniczej ukształtował się w średniowieczu. Zrazu były to wsie lokowane na prawie chełmińskim, następnie część z nich została przekształcona w majątki na skutek nadań jakie już od schyłku XIV wieku zaczął zakon robić na rzecz rycerstwa będącego w jego służbie. Proces ten nasilił się po połowie XV wieku, kiedy to w zamian za zasługi dla zakonu zaczęto czynić nadania ziemskie, zamiast gratyfikacji finansowych. W średniowieczu powstaje także niemal cała sieć parafialna, skutkiem czego prawie wszystkie kościoły znaj- dujące się na terenie powiatu są gotyckie, lub mają gotyckie lub są przebudowane z gotyckich. Wyjątek stanowi Święta Lipka, która jest założeniem barokowym. Już w średniowieczu zaczyna się rysować zróżnicowanie osadnicze terenów Barcji i Warmii. O ile na terenach krzyżackich pod koniec średniowiecza pojawia się dość dużo majątków rycerskich stanowiących zaczątek wielkiej własności ziemskiej, o tyle w obrębie Warmii dominują wsie chłopskie, a majątki szlacheckie pojawiają się tu o wiele później, dopiero w czasach nowożytnych. Zróżnicowanie to pogłębia się w XVI wieku, gdy po sekularyzacji zakonu krzyżackiego następuje podział na Prusy Kró- lewskie, w skład których weszła Warmia i Prusy Książęce, które objęły tereny daw- 112

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

nego władztwa krzyżaków. Dodatkowym ważnym elementem zróżnicowania był fakt podziału religijnego na katolicką Warmię i protestanckie Prusy Książęce. Od tego czasu wielka własność ziemska na terenie obecnego powiatu kętrzyńskiego zaczyna rozwijać się, a z czasem dominować jako forma gospodarcza co w znacznym stopniu wpływa na sposób użytkowania terenu i kształtowanie charakterystycznych form krajobrazu. Pojawiają się wówczas pierwsze budowle rezydencjonalne – pałace i dwory, zwykle otoczone parkami, pojawiają się charakterystyczne zespoły folwarczne i ze- społy mieszkalne robotników rolnych, a zostają zdecydowanie ograniczone, lub czasem wręcz zanikają pierwotne układy przestrzenne wsi chłopskich. Mimo niesprzyja- jących powojennych warunków na terenie powiatu zachowało się dotychczas kilka- dziesiąt obiektów rezydencjonalnych, z największym na naszym terenie pałacem w Drogoszach, jednym z ciekawszych historycznie pałacem w Nakomiadach, Pięknym niegdyś, choć bardzo zrujnowanym pałacem w Wopławkach i wiele innych. Zacho- wały się także niezwykle interesujące, a niejednokrotnie unikatowe założenia folwarczne, jak choćby w Warnikajmy, zwane Małym Malborkiem. Na terenach prote- stanckich pojawiają się także charakterystyczne małe cmentarze zakładane w krajobrazie otwartym, często bez związku ze świątyniami, lecz związane z istniejącą sie- cią osadniczą. Jest ich w porównaniu z terenami katolickiej Warmii wielokrotnie wię- cej. Skutkiem tych przemian społeczno-gospodarczych, komasacji i intensyfikacji produkcji rolnej następują daleko idące zmiany w krajobrazie, polegające przede wszystkim na bardzo znacznym odlesieniu terenu. Wiek XIX na tym terenie zaznaczył się rozwojem infrastruktury komunikacyjnej. W tym czasie powstaje sieć dróg bitych oraz gęsta sieć kolejowa. W szczególności kolej miała duże znaczenie dla rozwoju gospodarczego tego terenu. Nowoczesne intensywne rolnictwo wielkotowarowe powodowało konieczność sprawnego transportu na dużą skalę, w związku z czym rozwój kolei przyczyniał się też do dalszego rozwoju rolnictwa. Był on też czynnikiem miastotwórczym czego jaskrawym przykładem na terenie powiatu jest miejscowość Korsze, która dzięki powstaniu węzła kolejowego rozwinęła się z niewielkiego majątku w miasto. Rozwój transportu spowodował też rozwój różnych gałęzi przemysłu rolno-spożywczego. W XIX wieku na terenie Kętrzyna powstaje cukrownia, oraz rozwija się browar. Po- wstaje gorzelnia i inne zakłady przetwórstwa spożywczego. Również w poszczegól- nych majątkach obok produkcji typowo rolniczej zaczynają funkcjonować zakłady przetwórstwa, przede wszystkim gorzelnie. Wiek XX pozostawił po sobie na terenie powiatu ponure i złowrogie dziedzictwo. O ile w okresie I wojny światowej teren ten znajdujący się wewnątrz Prus Wschodnich nie był specjalnie przygotowywany do wojny, o tyle w okresie II wojny światowej okolice Kętrzyna zostały specjalnie ufortyfikowane ze względu na zlokalizowanie tu jednej z głównych kwater Hitlera. Wokół Kętrzyna powstało kilka zespołów fortyfikacji z któ- rych jedynie główna kwatera będąca w stanie ruiny znajduje się na terenie powiatu. Pozostałe mniej lub bardziej zrujnowane są porozrzucane w lasach na wschód od obecnego powiatu. W okresie powojennym zniszczono także niemal wszystkie urzą- dzenia obronne otaczające kilkoma pierścieniami teren kwatery. Jako jedne z nie- licznych pozostały bierne schrony w Kętrzynie oraz schron dowodzenia w Martia- nach, który był tak dobrze zamaskowany, że nawet saperzy nie zdołali go odnaleźć i wysadzić w powietrze.

113

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Stan rozpoznania zasobów dóbr kultury

Archeologicznie teren powiatu rozpoznany jest aktualnie w około 95%. Mimo dość trudnych warunków obserwacji wynikających z ograniczonej dostępności terenów do niedawna rolniczych zaewidencjonowanych jest aktualnie 1150 stanowisk archeologicznych z różnych okresów chronologicznych, z których 30 jest wpisanych do rejestru zabytków. Pozostałe winny być chronione w planach zagospodarowania przestrzennego, a część wymaga wpisu do rejestru.

Architektura i budownictwo teren powiatu rozpoznany jest aktualnie w około 80%. Dotychczas zaewidencjonowano 3498 obiektów architektury, budownictwa i zabyt- ków techniki, z których 286 jest wpisanych do rejestru zabytków. Pozostałe obiekty i ich zespoły powinny być chronione zapisami w planach zagospodarowania przestrzennego.

Parki teren powiatu rozpoznany jest w 100%. Na terenie powiatu zaewidencjonowanych jest 102 parków, z których 54 jest wpisanych do rejestru zabytków. Pozostałe również wymagają wpisu do rejestru.

Cmentarze terenu powiatu rozpoznany są w 100%. Zaewidencjonowano tu 215 cmentarzy, wśród których znajdują się obiekty ewangelickie, rzymsko-katolickie, ży- dowskie, wojenne. Do rejestru zabytków wpisanych jest 10 obiektów. Pozostałe winny być chronione zapisami w planach zagospodarowania przestrzennego

Zabytki ruchome na terenie powiatu znajdują się 35 zespoły zabytków ruchomych zlokalizowane w świątyniach. Zaewidencjonowane są w około 50%. 13 zespołów wpisanych jest do rejestru zabytków. Pozostałe zespoły wymagają zaewidencjono- wania i wpisania do rejestru zabytków.

Urbanistyka pięć miast historycznych na terenie powiatu ma wykonane studia historyczno-urbanistyczne z opracowanymi warunkami konserwatorskimi. Układy urbanistyczne są wpisane do rejestru zabytków. Jedna wieś – Święta Lipka - posiada eks- pertyzę historyczno-ruralistyczną. Stan opracowań problematyki dóbr kultury dla po- szczególnych gmin jest zróżnicowany. Dobre opracowania posiada gmina Korsze. Pozostałe praktycznie nie mają opracowanej całościowo tej problematyki.

Na terenie powiatu znajduje się jeden niezwykle cenny układ i zespół urbanistyczny miasto Reszel, z zachowanym rozplanowaniem średniowiecznym, zachowanymi częściowo fortyfikacjami miejskimi, zabudową historyczną, ratuszem oraz rynkiem z historyczną nawierzchnią kamienną, oraz bardzo cennym kościołem gotyckim i zam- kiem. Drugi niezwykle cenny kościół gotycki znajduje się w Kętrzynie. Układy urbanistyczne regularne, szachownicowe posiadają Kętrzyn i Srokowo, a po- wstały z tzw. liszek mają Barciany i Sątoczno, które jednak nie uzyskało nigdy praw miejskich. Korsze mają układ urbanistyczny nowożytny. Średniowieczne układy ruralistyczne wsi owalnicowe zachowały się na terenach dawnej Warmii (gm. Reszel) i pojedyńcze na terenach innych gmin. 114

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Jednak zabudowa tych miejscowości jest w większości murowana i pochodzi z prze- łomu XIX i XX wieku. Poza tym na terenie powiatu występują nowożytne układy ruralistyczne w większości ulicówek lub wielodrożnic, te ostatnie są szczególnie charakterystyczne dla wsi ko- ścielnych. Najcenniejszymi choć występującymi dość powszechnie na terenie powiatu są ukła- dy ruralistyczne zespołów folwarczno-rezydencjonalnych. Niewątpliwie najwarto- ściowszymi są zespół w Drogoszach oraz Warnikajmy, lecz pozostałe również zasłu- gują na zachowanie i rewaloryzację. Niezwykle ważnym barokowym zespołem pielgrzymkowym jest Święta Lipka, nie- wątpliwie najcenniejszy tego typu zespół na terenie dwanych Prus. Na terenie powiatu zachowały się jeszcze w dość dobrym stanie zabytki techniki obejmujące zespoły kolejowe z węzłem Korsze i liniami kolejowymi. Znajdują się tu również niezwykle interesujące a nawet wręcz unikatowe zespoły i obiekty fortyfika- cyjne z okresu II wojny światowej.

115

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Diagnoza stanu środowiska kulturowego

Na terenie miast obserwowany jest proces inwestowania wewnątrz zabytkowych układów urbanistycznych, który może doprowadzić do ich degradacji w przypadku niekontrolowanych przedsięwzięć. Dotyczy to zarówno skali urba- nistycznej – zmiana wielkości działek, wprowadzanie zbyt dużych kubatur, jak i skali architektonicznej – nieprzemyślane modernizacje z użyciem nowoczesnych materiałów nie nadających się do starej substancji budowlanej. (wymiana okien na plastikowe, wymiana pokryć dachowych, docieplanie styropia- nem). Podobnie złe skutki może przynieść wymiana nawierzchni ulic i placów na nowoczesne.

Na terenie wsi obserwowane są podobne procesy dotyczące układów rurali- stycznych (nieprzemyślane dzielenie działek siedliskowych wewnątrz wsi) oraz modernizacji murowanej substancji budowlanej. Ponadto obserwowany jest proces szybkiej degradacji budownictwa folwarcznego pozostałego po mająt- kach ziemskich, a następnie PGR-ach. W ostatnim czasie obserwowany jest proces dewastacji lub nawet burzenia obiektów folwarcznych, a nawet niejednokrotnie rezydencjonalnych. Dzieje się to niestety za wiedzą dysponenta tych obiektów to jest Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Stan cmentarzy na terenie powiatu należy ocenić jako zły. Niemal wszystkie są zdewastowane mają poniszczone nagrobki i elementy ogrodzeń, a nawet zniszczeniu ulega zieleń. Konieczne jest podjęcie prac porządkowych i pielę- gnacyjnych pod kierunkiem specjalistów co pozwoli zachować w krajobrazie te charakterystyczne jego elementy.

Stanowiska archeologiczne poza zagrożeniami wynikającymi z procesów inwestycyjnych są zagrożone w ostatnich latach również rabunkami „poszuki- waczy skarbów”. Dotyczy to również zachowanych fragmentów fortyfikacji nowożytnych rozkopywanych i niszczonych.

Ogromny niepokój budzi w ostatnich latach nasilający się realizowany przez PKP proces likwidacji linii kolejowych, a następnie niszczenia infrastruktury. Powoduje to znikanie z krajobrazu jego charakterystycznych elementów.

116

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

GOSPODARKA KOMUNALNA I INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

117

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

16. KOMUNIKACJA

WYKAZ DRÓG POWIATOWYCH - POWIAT KĘTRZYŃSKI

Lp. Nr Nazwa drogi wg wykazu urzędowego Lokalizacja drogi Długość drogi drogi

początek koniec 1 2 3 4 5 6 1 26326 Sporwiny-Sątoczno 5+368 9+256 3,888 2 26328 Sępopol-Lwowiec 4+442 6+570 2,128 3 26401 Aptynty-Św.Kamień 0+000 9+511 9,511 4 26402 Barciany-Mołtajny 0+000 9+115 9,115 5 26403 Wikrowo-Suchawa 0+000 2+400 2,400 6 26404 Srokowo-Jagławki 0+000 9+447 9,447 7 26405 Wilczyny-Św.Kamień 0+000 8+808 8,808 8 26406 Wysoka Góra-Św.Kamień 0+000 15+986 15,986 9 26407 Bajory Wielkie-Wyskok 0+000 2+640 2,640 10 26408 Bajory Małe-Marszałki-gr.wojew.(Guja) 0+000 3+440 3,440 11 26409 Wysoka Góra-gr.wojew.(Karłowo) 0+000 1+750 1,750 12 26410 Barciany-Srokowo 0+000 12+047 12,047 13 26411 Rodele-Wikrowo 0+000 7+065 7,065 14 26412 Winda-Jankowice 0+000 5+086 5,086 15 26413 Stara Różanka-Srokowo 0+000 15+903 15,903 16 26414 Leśny Rów-gr.wojew.(Surwile) 0+000 3+626 3,626 17 26415 Winda-Nowa Różanka 0+000 6+424 6,424 18 26416 (Nowa Różanka)-gr.wojew.(Radzieje) 0+000 4+323 4,323 19 26417 Pręgowo-Sławkowo 0+000 5+138 5,138 20 26418 Karolewo-Parcz 0+000 7+745 7,745 21 26419 Kwiedzina-Gierłoż 0+000 5+164 5,164 22 26420 Pożarki-Suchodoły 0+000 11+064 11,064 23 26421 Osewo-gr.wojew.(Kronowo) 0+000 2+500 2,500 24 26422 Pożarki-Nakomiady 0+000 4+537 4,537 25 26423 Kętrzyn-gr.wojew.(Knis) 1+717 14+479 12,762 26 26424 Kętrzyn-Nakomiady 0+174 12+800 12,626 27 26425 Wilkowo-Boże 0+000 3+529 3,529 28 26426 Wilkowo-Św.Lipka 0+000 7+239 7,239 29 26427 Burszewo-Pilec 0+817 6+479 5,662 30 26428 Widryny-Św.Lipka 0+000 5+035 5,035 31 26429 Plenowo-Spiglówka 0+000 4+450 4,450 32 26430 Mnichowo-Reszel 0+000 1+415 1,415 33 26431 Reszel-Grzęda 1+074 5+151 4,077 34 26432 Łankiejmy-Gudniki 0+000 10+586 10,586 35 26433 Reszel-Dzikowina 0+795 10+282 9,487 36 26434 Reszel-Pudwągi 0+623 9+774 9,151 37 26435 Linkowo-Siemki 0+000 3+171 3,171 38 26436 Filipówka-Tołkiny 0+000 7+840 7,840 39 26437 Kraskowo-Babieniec 0+000 3+464 3,464 40 26438 Jeżewo-Kotkowo 0+000 3+089 3,089 41 26439 Gałwuny-Borki-Skierki(Winda) 0+000 7+477 7,477 42 26440 Banaszki-Winda 0+000 9+395 9,395 43 26441 Drogosze-Kiemławki Wielkie 0+000 8+156 8,156 44 26442 Garbno-Drogosze 0+000 8+794 8,794 45 26443 Korsze - Równina Górna 1+878 9+723 7,845 46 26444 Łankiejmy - Głowbity 0+000 3+780 3,780 118

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

47 26445 Korsze - Studzieniec 1+956 8+059 6,103 48 26446 Sątoczno - Dłużec Wielki 0+000 5+274 5,274 49 26447 Glitajny - Sępopol 0+000 10+842 10,842 50 26448 Skandawa - Sątoczno 0+000 11+186 11,186 51 26449 Drogosze - Dzietrzychowo 0+000 9+340 9,340 52 26450 Krymławki - Skandawa 0+000 6+605 6,605 53 26451 Kotki - Garbno 0+000 9+978 9,978 54 26452 Michałkowo - Lwowiec 0+000 9+837 9,837 55 26453 Barciany - Taborzec - Skoczewo 0+000 5+135 5,135 56 25454 Wopławki - Czerniki 0+000 2+800 2,800 57 26455 Barciany - Gęsiki 0+000 1+792 1,792 58 26456 Skandawa - Momajny 0+000 4+491 4,491 59 26457 Solanka - (N.Różanka ) 0+000 6+375 6,375 60 26458 Nakomiady - Koczarki 0+000 3+238 3,238 61 26459 Pieckowo - Wanguty - ( Muławki ) 0+000 6+774 6,774 62 26460 Warnikajmy - Garbno 0+000 4+989 4,989 63 26461 Ogródki - Wólka Jankowska - Srokowo 0+000 5+979 5,979 64 26504 Kowalewo Duże - Łędławki 0+000 1+591 1,591 65 26537 ( Samławki ) - Leginy 0+355 2+733 2,378 66 26538 Samławki - Łężany 4+612 6+424 1,812 67 26549 Mrągowo - Wola 16+641 17+240 0,599 68 26551 Szestno - Św. Lipka 8+401 14+823 6,422 69 26554 Szestno - Nakomiady 10+274 15+929 5,655 437,96

DROGI WOJEWÓDZKIE I POWIATOWE NA TERENIE POWIATU KĘTRZYN L DROGI POWIATOWE p. GMINA DROGI WOJ. NAWIERZCHNIE TWARDE NAWIERZCHNIE- Dr.pow. GRUNTOWE RAZEM bitu- tłucz- bruko beto- kost- z płyt RAZEM ulep- natu- RAZEM micz- niowe w- nowe kowe bet. szone ralne ne cowe 1 2 13 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 14 1. BARCIANY 39075 71662 1442 7980 - 594 7195 88873 11706 14908 26614 115487 2. KĘTRZYN 35742 65514 - 14488 - - 3509 83511 15503 12261 27764 111275 3. KORSZE 32529 44818 - 20813 - 1097 - 66728 9585 4820 14405 81133 4. RESZEL 42384 33120 - 7925 - 152 745 41942 12902 300 13202 55144 5. SROKOWO 14080 48868 - 4258 - - 4507 57633 5235 12053 17288 74921 Razem drogi 163810 26398 1442 55464 - 1843 15956 338687 54931 44342 99273 437960 zamiejskie 2 6. m.KĘTRZY 7994 22894 - 2608 3231 - - 28733 1270 1533 2803 31536 N 7. m.KORSZE 2439 6639 - 263 168 - - 7070 2146 534 2680 9750 8. m.RESZEL 3839 8062 - 548 261 1213 - 10084 554 56 610 10694 Razem ulice 14272 37595 - 3419 3660 1213 - 45887 3970 2123 6093 51980

Ogółem drogi 178082 30157 1442 58883 3660 3056 15956 384574 58901 46465 105366 489940 7

Długość ulic powiatowych w miastach: – miasto Kętrzyn - 31 536 m, – miasto Korsze - 9 750 m, – miasto Reszel - 10 694 m Razem : 51 980 m

119

ZESTAWIENIE PROPONOWANYCH ZADAŃ INWESTYCYJNYCH NA LATA 2003 – 2010 NA DROGACH POWIATOWYCH PO- WIATU KĘTRZYŃSKIEGO:

Lp Zadanie Długość Przewidywana wartość zadania: Środki wła- Dofinan- Dofinan- Planowane [nr drogi, rodzaj robót, miejscowość, odcinek, odcinka sne sowanie sowanie wykonanie w pikietaż] km gminy z innych latach zł zł źródeł zł

Razem nadzór robót dokum. od do zł inwestorski zł zł zł 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 Przebudowa układu komunikacyjnego w ob- rębie skrzyżowań ulic Mickiewicza, Placu Grunwaldzkiego, Daszyńskiego i Wileńskiej w Kętrzynie. Roboty polegają na zmniejszeniu ilości wlotów skrzyżowania, korekcie parametrów geometrycz- nych jezdni (łuku poziomego ul.Daszyńskiego) i chodników, budowie zatoki autobusowej, przebu- 0,256 1 616 988,76 34 562,00 1 526 786,76 55 640,00 836 314,38 780 674,38 0,00 2003 2005 dowie mediów i korekcie stałej organizacji ruchu w zakresie oznakowania pionowego i poziomego oraz wyznaczenia bezpiecznych przejść pieszych. Nawierzchnia ulic z betonu asfaltowego, zatoki i chodników z brukowej kostki betonowej. PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

2 Przebudowa ulicy Daszyńskiego w Kętrzynie na odcinku od ulicy Powstańców Warszawy do ulicy Żeromskiego. Roboty polegają na korekcie parametrów geome- trycznych jezdni i chodników, przebudowie me- diów, wzmocnieniu podbudowy, budowie zatok autobusowych, korekcie stałej organizacji ruchu 0,600 2 907 210,00 20 000,00 2 772 210,00 115 000,00 363 400,00 363 400,00 2 180 410,00 2005 2006 w zakresie oznakowania pionowego i poziomego oraz wyznaczeniu bezpiecznych przejść pieszych. Nawierzchnia ulicy z betonu asfaltowego, zatok i chodników z brukowej kostki betonowej.

3 Przebudowa drogi powiatowej nr 26424 Kę- trzyn - Nakomiady na odcinku Kętrzyn - Nowa Wieś - Cmentarz Komunalny od km 0+000,00 do km 1+459,76 Roboty polegają na poszerzeniu istniejącej nawierzchni do 5,00 m, przebudowie mediów, budowie zatok autobusowych i ciągów pieszych, 1,460 2 684 496,00 30 000,00 2 599 496,00 55 000,00 328 750,00 328 750,00 1 972 500,00 2005 2006 zaprojektowaniu stałej organizacji ruchu w zakresie oznakowania pionowego i poziomego oraz wyznaczeniu bezpiecznych przejść pieszych. Nawierzchnia drogi z betonu asfaltowego, zatok i chodników z brukowej kostki betonowej.

4 Remont drogi powiatowej nr 26418 Karolewo - Parcz od km 0+000,00 do km 7+745,00 Wzmocnienie istniejącej konstrukcji nawierzchni, budowa zatok autobusowych, ciągów pieszych i ścieżek rowerowych, zaprojektowanie stałej organizacji ruchu w zakresie oznakowania pionowego i poziomego. Nawierzchnia drogi z betonu 7,745 4 787 000,00 50 000,00 4 647 000,00 90 000,00 4 787 000,00 0,00 0,00 2006 2008 asfaltowego, zatok i chodników z brukowej kostki betonowej.

121

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

5 Remont drogi powiatowej nr 26402 Barciany - Mołtajny od km 0+000,00 do km 9+115,00 Wzmocnienie istniejącej konstrukcji nawierzchni. Przebudowa skrzyżowania w msc.Mołtajny. Na- wierzchnia drogi z betonu asfaltowego, zatok i 9,115 6 277 500,00 60 000,00 6 057 500,00 160 000,00 6 277 500,00 0,00 0,00 2006 2007 chodników z brukowej kostki betonowej.

6 Remont drogi powiatowej nr 26449 Drogosze - Dzietrzychowo na odcinku Kolwiny - Kreli- kiejmy o długości 3,626 km. Wykonanie nowej konstrukcji podbudowy i na- 3,626 2 974 811,18 30 000,00 2 904 811,18 40 000,00 2 934 811,18 40 000,00 0,00 2007 2009 wierzchni oraz odwodnienia korpusu drogowego. Nawierzchnia drogi z betonu asfaltowego.

7 Remont drogi powiatowej nr 26405 Wilczyny - Święty Kamień od km 0+000,00 do km 8+808. Na odcinku od km 0+902,00 do km 6+155 (ist. nawierzchnia gruntowa) należy wykonać nową konstrukcję podbudowy. Na całości wykonanie 8,808 7 200 500,00 70 000,00 7 030 500,00 100 000,00 7 200 500,00 0,00 0,00 2007 2009 nowej konstrukcji nawierzchni oraz odwodnienie korpusu drogowego. Nawierzchnia drogi z betonu asfaltowego.

8 Remont drogi powiatowej nr 26442 Korsze - Równina Górna od km 1+878,00 do km 9+723. Wykonanie nowej konstrukcji podbudowy i nawierzchni, budowa zatok autobusowych i chodni- ków, odwodnienie korpusu drogowego. Na- 7,845 8 020 000,00 80 000,00 7 845 000,00 95 000,00 8 020 000,00 0,00 0,00 2007 2009 wierzchnia drogi z betonu asfaltowego.

122

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

9 Remont drogi powiatowej nr 26434 Reszel - Pudwągi od km 0+623,00 do km 9+774. Na odcinku od km 2+318,00 do km 7+647 (ist. nawierzchnia gruntowa) należy wykonać nową konstrukcję podbudowy. Na całości wykonanie 9,151 7 425 000,00 70 000,00 7 245 000,00 110 000,00 7 425 000,00 0,00 0,00 2008 2010 nowej konstrukcji nawierzchni i odwodnienie korpusu drogowego. Nawierzchnia drogi z betonu asfaltowego.

10 Remont drogi powiatowej nr 26428 Widryny - Święta Lipka od km 0+000,00 do km 5+035. Na odcinku od km 1+573,00 do km 5+035,00 (ist. nawierzchnia żwirowa) należy wykonać nową konstrukcję podbudowy. Na całości wykonanie nowej konstrukcji nawierzchni i odwodnienie kor- 5,035 4 348 500,00 40 000,00 4 248 500,00 60 000,00 4 348 500,00 0,00 0,00 2006 2008 pusu drogowego. Nawierzchnia drogi z betonu asfaltowego.

11 Remont ulicy powiatowej im. Obrońców We- sterplatte w Kętrzynie. Na całości wykonanie nowej konstrukcji nawierzchni jezdni, odcinkami chodniki. Nawierzch- nia jezdni z betonu asfaltowego, chodników z 0,794 829 000,00 10 000,00 794 000,00 25 000,00 829 000,00 0,00 0,00 2005 2009 brukowej kostki betonowej.

12 Remont ulicy powiatowej im. Bolesława Chrobrego w Kętrzynie. Na całości wykonanie nowej konstrukcji nawierzchni jezdni, odcinkami chodniki. Nawierzch- nia jezdni z betonu asfaltowego, chodników z 0,953 988 000,00 10 000,00 953 000,00 25 000,00 988 000,00 0,00 0,00 2005 2009 brukowej kostki betonowej.

123

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

13 Przebudowa mostu w ciągu drogi powiatowej nr 26551 Szestno - Święta Lipka w miejscowości Pilec. Wzmocnienie łuków sklepionych ceglanych, wykonanie izolacji wodnej, odtworzenie nawierzchni jezdni z betonu asfal- 794 520,00 13 000,00 742 320,00 34 200,00 162 800,00 0,00 488420,00 2005 2006 towego.

14 Przebudowa mostu w ciągu ulicy powiatowej im. Płowce w Reszlu. Wzmocnienie łuków sklepionych ceglanych, odciążenie łuku ceglanego płytą żelbetową posadowioną na palach, wyko- 1 005 000,00 10 000,00 900 000,00 95 000,00 1 005 000,00 0,00 0,00 2004 2008 nanie izolacji wodnej, odtworzenie nawierzchni jezdni z betonu asfaltowego.

RAZEM 52 097 569,94 2004 2010

Uwaga: Kolorem czerwonym podano wartości znane, czarnym szacowane.

124

17. KANALIZACJA SANITARNA

Stopień skanalizowania terenów wiejskich Powiatu Kętrzyńskiego w porównaniu do zasięgu sieci wodociągowej jest wciąż niski. Miasta Powiatu – Kętrzyn i Reszel posiadają wysokosprawne oczyszczalnie ścieków, natomiast Korsze dysponują jedynie mechaniczno-biologiczną oczyszczalnią osie- dlową. Stopień skanalizowania gmin powiatu, wyrażany w km sieci kanalizacji sanitarnej/1000 mieszkańców (M) wynosi < 3 km/1000 M(dla województwa: 1,56 km/1000 M), a gęstość sieci - 0,1 km/km2

NIEKTÓRE DANE CHARAKTERYZUJĄCE GOSPODARKĘ WODNO ŚCIEKOWĄ POWIATU (POS). Lp. Miasto/ Udział Gospodarka Wykorzystanie Gospodarka Skanalizowa- gmina miejsco- ściekowa przepustowo- ściekowa na nie wości w miastach ści oczysz- terenach terenów wiejskich czalni, wiejskich wiejskich, z wodo- % % cią gami, % 1. M.Kętrzyn - Komunalna O Do 80 - - S 2. GmKę- Do 40 - - GOS1 Do 5 trzyn 3. M.Reszel - Komunalna OS Do 60 - - 4. Gm.Resze Do 60 - - GOS2 Do 7 l 5. M.Korsze - Brak OS6 - - - 6. Gm.Korsz Do 80 - - GOS3 Do 9 e 7. Gm.Barcia Do 60 - - GOS4 Do 7 ny 8. Gm.Sroko Do 80 - - GOS5 Do 7 wo

1) – GOS/gminne oczyszczalnie ścieków (biobloki) w Karolewie, Kruszewcu, Nakomiadach 2) – mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia w Łężanach 3) – Ekomiksy, Inhoff, WS-400 w Korszach, Prosnej, Równinie Górnej, Garbnie 4) – biobloki w Podławkach, Drogoszach, Aptyntach, Frączkowie, Mołtajnach 5) – bioblok w Jezławkach 6) – dotyczy braku wysokosprawnej komunalnej OS

Najbardziej poważnym problemem terenów wiejskich Powiatu Kętrzyńskiego jest ro- snący zasięg wodociągów, któremu nie towarzyszy rozbudowa kanalizacji sanitarnej. Stanowi to zagrożenie dla użytkowych warstw wodonośnych zwłaszcza na obszarach o braku izolacji jak też dla wód otwartych, nad którymi zlokalizowana jest zabudowa wsi czy obiektów rekreacyjnych. PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

18. ELEKTROENERGETYKA

STAN ISTNIEJĄCY UKŁADU ELEKTROENERGETYCZNEGO. Powiat Kętrzyński swoim zasięgiem działania obejmuje następujące miasta gminy: – miasto Kętrzyn, – gmina Kętrzyn, – miasto Korsze, – gmina Korsze, – miasto Reszel, – gmina Reszel, – gmina Barciany, – gmina Srokowo.

Dla miast i gmin Powiatu Kętrzyńskiego podstawowym dostawcą usługi przesyłu energii elektrycznej jest Zakład Energetyczny Spółka Akcyjna w Olsztynie, forma własności Jednoosobowa Spółka Skarbu Państwa. Przedmiotem działania Spółki jest : – wytwarzanie, przetwarzanie, przesyłanie i sprzedaż energii elektrycznej oraz cieplnej, – budowa, rozbudowa, modernizacja, remonty sieci i urządzeń energetycznych, – eksploatacja urządzeń elektroenergetycznych, – prowadzenie działalności handlowej i usługowej oraz inwestycji w zakresie jw. – świadczenie usług doradczych, konsultacyjnych i inżynierskich określonych punktami jw. Podstawowe kierunki w strategii rozwoju Zakładu Energetycznego S.A. w Olsztynie są zdeterminowane misją, która brzmi: „Sprzedajemy energię elektryczną o wysokiej jakości, po możliwie najniższych ce- nach zapewniających środki finansowe na rozwój firmy”.

W strukturze organizacyjnej ZO S.A. wyodrębniona jest Centrala Spółki i sześć Rejo- nów Energetycznych: Kętrzyn R-2, Lidzbark Warmiński R-3, Olsztyn R-4, Ostróda R-5, Szczytno – R-6 i Iława R-7. Bezpośrednim eksploratorem urządzeń na terenie Powiatu Kętrzyńskiego jest Rejon Energetyczny w Kętrzynie wraz z podległymi posterunkami energetycznymi w Kętrzynie, Korszach i Reszlu. Przesył energii elektrycznej realizowany jest liniami średniego napięcia SN – 15 kV zasilanymi z Głównych Punktów Zasilania GPZ 110/15 kV: Kętrzyn, Korsze i Reszel poprzez stacje transformatorowe 15/0,4 kV oraz liniami niskiego napięcia 0,4 kV. GPZ –ty są zasilane pięcioma liniami 110 kV. Sieci średniego napięcia SN – 15 kV Na terenie Powiatu Kętrzyn ZEO S.A. posiada 21 linii SN – 15 kV przesyłowych terenowych i 14 linii SN – 15 kV przesyłowych miejskich.

126

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Linie te wykonane są zasadniczo jako napowietrzne z przewodami gołymi i izolacyjnymi, a w miastach jako kablowe. W normalnych warunkach pracy linie przesyłowe pracują jako promieniowe z możliwością awaryjnego zasilania drugostronnego, cał- kowita długość linii SN – 15 kV wraz z odgałęzieniami wynosi 920 km. Stan techniczny linii jest dobry, co pozwala osiągnąć niski wskaźnik awaryjności, któ- ry roku 2002 wyniósł 3,15 awarii na 100 km linii.

Stacje transformatorowe SN/nn – 15/0,4 kV Odbiory komunalno – mieszkalne, rolne, rekreacyjne oraz przemysłowe zasilane są ze stacji transformatorowych 15/0,4 kV, jest ich na terenie powiatu 571, a sumarycz- na moc transformatorów stacji wnętrzowe wynosi 60,4 MVA. Są to głównie stacje transformatorowe słupowe, a na terenie miast i osiedli stacje wnętrzowe. Typ stacji jest dostosowany do otoczenia i uzasadnienia ekonomicznego. Stan techniczny transformatorowych jest dobry.

Linie niskiego napięcia n.n. 0,4 kV Linie niskiego napięcia w miastach i osiedlach są liniami kablowymi w izolacji z polwinitu, a w terenie liniami napowietrznymi z przewodami gołymi i izolowanymi polietylenem usieciowanym. Elektroenergetyczne przyłącza napowietrzne do 87% obiektów są wykonane przewodami izolowanymi. Stan techniczny linii jest dobry, wskaźnik awaryjności w roku 2002 wyniósł 31 awarii na 100 km linii. Całkowita długość linii na terenie powiatu wynosi 793 km.

Oświetlenie drogowe Ulice i drogi powiatu są oświetlone przez 3 437 opraw ulicznych, w tym na terenie Kętrzyna i Korsz nowoczesnymi oprawami Philips. Eksploatacja i konserwacja linii oświetlenia ulicznego należy do zadań własnych gmin miejskich i wiejskich.

Odbiorcy energii elektrycznej Na terenie Powiatu Kętrzyn jest 25 505 odbiorców energii elektrycznej; w tym 2 038 tzw. odbiorców przemysłowych, z tego: – miasto Kętrzyn – 11 788 – gmina Kętrzyn – 2 662 – miasto Korsze – 1 897 – gmina Korsze – 2 047 – miasto Reszel – 2 098 – gmina Reszel – 1 296 – gmina Barciany – 2 226 – gmina Srokowo – 1 492

Inne źródła energii Na terenie powiatu jest 10 odnawialnych źródeł energii elektrycznej, MEW (małe elektrownie wodne) o łącznej mocy zainstalowanej 0,899 MW. Ich znaczenie to produkcja tzw. zielonej energii elektrycznej, Nie stanowią awaryjnych lokalnych źródeł energii ponieważ produkują energię elek- tryczną wyłącznie w skojarzeniu z siecią ZEO S.A.

127

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Uwarunkowania Istniejące urządzenia elektroenergetyczne w pełni pokrywają zaopatrzenie powiatu na energię elektryczną. Nie ma obszarów, gdzie wymagane przepisami parametry elektryczne nie są spełnione.

Przy budowie i modernizacji urządzeń elektroenergetycznych są stosowane nowoczesne rozwiązania jak linie napowietrzne z przewodami izolacyjnymi, kable SN z izolacją z polietylenu usieciowanego z uszczelnieniem wzdłużnym, uziemienie punktu neutralnego sieci SN przez rezystor. Zabezpieczenia i automatyka w GPZ-ach ba- zuje na technice cyfrowej, zdalnym monitorowaniu i sterowaniu. Dla ograniczenia przerw w zasilaniu odbiorców przy pracach eksploatacyjnych i przyłączeniach nowych odbiorców powszechnie są stosowane prace pod napięciem na urządzeniach 0,4kV i SN. Rozbudowa i modernizacja urządzeń odbywa się we współpracy z przyrodnikami zwłaszcza z ornitologami, poszukując najlepszych sposobów ochrony ptaków przed sutkami kontaktu z liniami napowietrznymi.

Strategia rozwoju Istniejące linie przesyłowe SN przystosowane są bez potrzeby przebudowy do zasilania nowych odbiorców, jakie mogą powstać na terenie Powiatu Kętrzyn. Nie ma przypadków odmowy przyłączenia nowych odbiorców z powodu braku rezerwy energii elektrycznej, przyłączenie następuje zgodnie z przepisami Prawa Energe- tycznego i opłatami zawartymi z Taryfie dla energii elektrycznej ZEO S.A. Ceny energii na terenie ZEO S.A. są jedynymi z najniższych w Polsce, dla odbiorców komunalnych jest stosowana przyjazna taryfa tzw. taryfa weekendowa.

128

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

19. GOSPODARKA ODPADAMI

Zasady postępowania z odpadami, a zwłaszcza zasady zapobiegania ich powstawa- niu, minimalizacji ilości, usuwania odpadów z miejsc ich wytwarzania, wykorzystywania i unieszkodliwiania w sposób zapewniający ochronę środowiska i zdrowia ludzi określone zostały w znowelizowanym ustawodawstwie, w znacznym stopniu uwzględniającym prawo europejskie z zakresu gospodarowania odpadami. Nowa ustawa o odpadach z 27 kwietnia 2001 dzieli odpady na różne grupy zależnie od źródła powstawania, stopnia uciążliwości, stwarzanego zagrożenia. Ustawa na- kłada na wytwórców odpadów, zwłaszcza odpadów niebezpiecznych, określone obo- wiązki w zakresie prowadzenia ewidencji odpadów, sposobu postępowania z nimi (unieszkodliwiania, wykorzystania) i transportu. Odpady przemysłowe, poza wykorzystaniem gospodarczym unieszkodliwiane są poprzez składowanie na składowisku przemysłowym, często przeznaczonym na potrzeby własne zakładu wytwarzającego te odpady.

Na terenie powiatu kętrzyńskiego funkcjonuje jedno składowisko odpadów przemy- słowych, zlokalizowanym w Kętrzynie, którego właścicielem jest Cukrownia Kętrzyn „Sugar Tor”. Dotychczas zgromadzono tam 237 000 Mg; rocznie składowisko przyjmuje 10 – 12 tys. Mg odpadów poprodukcyjnych do składowania .

Odpady niebezpieczne z uwagi na swą specyfikę wymagają szczególnego traktowa- nia. Odpady niebezpieczne w pierwszej kolejności powinny być unieszkodliwiane lub wykorzystane w miejscu ich powstania; gdy brak takich możliwości – powinny być przekazywane do unieszkodliwiania wyłącznie do specjalistycznej jednostki posiada- jącej stosowne zezwolenia. Odpady niebezpieczne mogą być przekazywane do unieszkodliwiania jedynie za po- średnictwem upoważnionych do tego firm transportowych.

Źródłem powstawania odpadów niebezpiecznych w powiecie kętrzyńskim są m.in. odpady z działalności służb medycznych i związanych z nimi badań; oleje odpado- we, odpady z kształtowania i powierzchniowej obróbki metali i tworzyw sztucznych; chemikalia, świetlówki .

129

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Bilans odpadów niebezpiecznych, wytworzonych na terenie Powiatu Kętrzyńskiego w 2001 r obrazują następujące dane:

Powiat Odpady wytwo- -wykorzystane - -tymczasowo rzone, Mg unieszkodliwione składowane

Kętrzyński 77 511 22 634 54 804 3 958 x- uwzględniono tu również odpady zgromadzone w latach ubiegłych, które w bieżącym roku zostały wykorzystane lub unieszkodliwione

Niezwykle ważnym problemem, wymagającym uregulowania są zbudowane w latach 60.tych i 70.tych mogilniki, przeznaczone do gromadzenia przeterminowanych środ- ków ochrony roślin. Na terenie Powiatu Kętrzyńskiego w gminie Srokowo(m.Siniec) znajdują się takie silosy – odpadów przemysłowych i przeterminowanych środków ochrony roślin, wymagające unieszkodliwienia i likwidacji z uwagi na stwarzane za- grożenie dla środowiska. Zasady gospodarowania odpadami komunalnymi są ujęte w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach i stanowią zadania własne samorządów lokalnych w tej dziedzinie życia gospodarczego. Bilans odpadów komunalnych, wytwarzanych w Powiecie Kętrzyńskim w ciągu roku, uwzględniający wskaźnik ich wytwarzania 181 kg/M/rok (wg krajowego Programu Gospodarki odpadami, X.2002), przedstawić można następująco:

Lp. Miasto/gmina Liczba mieszkańców Ilość wytworzonych odpa- dów, Mg 1. M. Kętrzyn 30 036 5 437 2. M. Korsze 5 010 907 3. M. Reszel 5 314 962 4. Gm. Barciany 7 199 1 303 5. Gm. Kętrzyn 8 862 1 604 6. Gm. Korsze 6 440 1 166 7. Gm. Reszel 3 503 634 8. Gm. Srokowo 4 456 807 Razem 12 820

Odpady komunalne powstające na terenie Powiatu Kętrzyńskiego unieszkodliwiane są w zdecydowanej większości, podobnie jak w całym kraju, poprzez składowanie na istniejących składowiskach gminnych.

130

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

CHARAKTERYSTYKA SKŁADOWISK POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO. Lp. Gmina Lokalizacja Rok uru- Stan Pow., Ilość nag- Zabezpieczenie cho- formalno ha romadzon. środowiska mienia prawny odpadów, Mg 1. Korsze Łankiejmy 1989 + 5,5 12 718 Naturalne 2. Barciany Gęsiki 1976 - 0,7 4 390 Brak 3. Srokowo Srokowo 1950/mod. + 1,0 1 525 Naturalne; 1998 Glina 4. Kętrzyn Mażany 1997 + 17,3 133 564 Folia PEHD, drenaż,piezometry 5. Reszel Dębnik 1999 + 4,4 19 600 FoliaPEHD,drenaż piezometry 6. Pudwągi 1983 + 10,6 24 437 Naturalne

Zgodnie z obowiązującym ustawodawstwem zarządzający składowiskami zobowią- zani zostali w terminie do 30 czerwca 2002 roku do wykonania „przeglądów ekologicznych” – dokumentacji technicznych, przedstawiających aktualny stan obiektu oraz wskazania dostosowania jego funkcjonowania i eksploatacji stosownie do prze- pisów prawa ochrony środowiska. Kolejnym obowiązkiem wynikającym z nowego ustawodawstwa było opracowanie i zatwierdzenie decyzją Wojewody in- strukcji eksploatacji składowiska. Składowiska funkcjonujące w Powiecie Kętrzyń- skim(z wyjątkiem obiektu w Gęsikach) spełniły wymagania prawne w tym zakresie.

Największym w Powiecie Kętrzyńskim składowiskiem jest obiekt w Mażanach, zarzą- dzany przez SATER Kętrzyn sp. z o.o. w Mażanach. Obiekt posiada powierzchnię 17,36 ha, z czego 13,26 ha podzielone na 5 kwater przewidziano na składowanie odpadów, a 3,44 ha zarezerwowano na budowę zaplecza technicznego. Obecnie wybudowane są dwie kwatery: I i II; ta ostatnia jest podzielona na 3 sektory (IIa, IIb, IIc), z których eksploatowany jest sektor II c. Składowisko posiada podłoże uszczelnione folią PEHD, system zbierający odcieki gromadzone w zbiorniku otwartym oraz system odgazowania biernego (16 studni). Sieć piezometrów okalających obiekt służy monitorowaniu jakości wód podziemnych. Składowisko jest przygotowane do dziennych dostaw odpadów w ilości do 350 Mg natomiast ostatnio przyjmuje 15 – 20 Mg/dzien. Sytuacja taka wynikła z faktu prote- stów mieszkańców dotyczących przyjmowania w latach 2000-2001 znacznych ilości odpadów z sąsiednich województw, co powodowało szybkie wypełnianie składowi- ska, przewidzianego dla miasta i gminy Kętrzyn. Pozostałe gminne składowiska, po spełnieniu wskazań zawartych w przeglądach ekologicznych mogą być obiektami uwzględnionymi w czteroletnich gminnych planach gospodarki odpadami, których opracowanie w terminie do 30 czerwca 2004 jest obowiązkiem władz lokalnych, wynikającym z ustawy o odpadach.

131

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

Wojewódzki Program Gospodarki Odpadami dla Województwa Warmińsko- Mazurskiego sporządzony przez Zarząd Województwa, w myśl ustawy o odpadach przewiduje tworzenie Rejonów Gospodarowania Odpadami (RGO), służących do realizacji celów polityki wojewódzkiej na szczeblu lokalnym. Z analiz ekonomicznych wynika, że optymalnym do prowadzenia zintegrowanej gospodarki odpadami jest obszar zamieszkały przez minimum 100-120 tys., mieszkań- ców. Mając na uwadze specyfikę naszego województwa można założyć powstanie docelowo 8-10 takich RGO, obejmujących gminy z sąsiadujących powiatów. Rozwój bazy RGO w okresie objętym planowaniem odbywać się będzie poprzez modernizacje istniejących obiektów z równoczesnym stopniowym zamykaniem i rekul- tywacją obiektów starych, nie spełniających obecnych uwarunkowań prawnych.

Aktualny stan techniczny i możliwości modernizacji niektórych składowisk Powiatu Kętrzyńskiego wskazują na zasadność utworzenia w powiecie – w oparciu o między gminne lub między powiatowe porozumienia - Rejonu Gospodarowania Odpadami dla tej części województwa.

132

III. ZADANIA DO REALIZACJI W RAMACH PLANU ROZWOJU LOKALNEGO PO- WIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 – 2006

Jednym z podstawowych problemów związanych z realizacja zadań edukacyjnych w Powiecie Kętrzyńskim jest niedostateczny stan techniczny obiektów oświatowych. W szczególności dotyczy to parametrów technicznych wpływających na wysokie koszty ogrzewania. Podejmowane działania samorządu powiatowego związane są z uruchomieniem programu termomodernizacji obiektów oświatowych, co wpłynie na obniżenie kosztów funkcjonowania oraz poprawi warunki nauki uczniom uczęszcza- jących do szkół powiatowych, a także poprawi warunki pracy nauczycielom.

Zadanie związane z promocją i ochroną zdrowia koncentrować się będzie w szczególności na poprawie jakości wyposażenia i stanu budynku Szpitala Powia- towego w Kętrzynie. Wpłynąć to powinno na podniesie standardu świadczonych usług medycznych, a tym samym na zadowolenie pacjentów ze świadczonych usług, jak również na zwiększenie dostępności do świadczeń zdrowotnych oraz obni- żenie dysproporcji w infrastrukturze ochrony zdrowia we wschodniej części Woje- wództwa Warmińsko-Mazurskiego.

Podstawowym wyznacznikiem rozwoju powiatu jest właściwa infrastruktura komunikacyjna i transportowa, dlatego w celu stworzenia odpowiednich warunków dla aktywizacji społeczności lokalnej, a także odpowiednich warunków dla inwestorów zewnętrznych, musi nastąpić zdecydowana poprawa stanu dróg powiatowych. Stwo- rzenie właściwych połączeń komunikacyjnych pomiędzy ośrodkami gospodarczymi, a także wewnątrz tych ośrodków jest podstawowym celem i zadaniem samorządu powiatowego.

IV. ZADANIA I PROJEKTY DO REALIZACJI W RAMACH PLANU ROZWOJU LO- KALNEGO NA LATA 2004 - 2006

1. W ramach realizacji programu termomodernizacji obiektów oświatowych wykonane zostaną następujące zadania inwestycyjne w kolejności:

– termomodernizacja obiektów Zespołu Szkół im. Marii Curie Skłodow- skiej w Kętrzynie; przedsięwzięcie zgodne z planem zagospodarowania przestrzennego; przewiduje się realizację w dwóch etapach w latach 2004 - 2005; przewidywane nakłady do poniesienia 1.981.082 zł.

– termomodernizacja obiektów Zespołu Szkół Budowlanych w Kętrzynie; przedsięwzięcie zgodne z planem zagospodarowania przestrzennego; przewiduje się realizację w dwóch etapach w latach 2004 - 2005; przewidywane nakłady do poniesienia 3.918.365 zł.

– termomodernizacja obiektów Zespołu Szkół Ogólnokształcących im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Kętrzynie; przedsięwzięcie zgodne z planem zagospodarowania przestrzennego; przewiduje się realizację w jednym etapie; w roku 2006; przewidywane nakłady do poniesienia 1.553.096 zł. PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

– termomodernizacja obiektu Specjalnego Ośrodka Szkolno- Wychowawczego w Reszlu; przedsięwzięcie zgodne z planem zagospodarowania przestrzennego; przewiduje się realizację w jednym etapie; w roku 2006; przewidywane nakłady do poniesienia 1.082.749 zł.

– termomodernizacja obiektów Zespołu Szkół Rolniczych i Ogólnokształ- cących w Reszlu; przedsięwzięcie zgodne z planem zagospodarowania przestrzennego; przewiduje się realizację w jednym etapie; w roku 2006; przewidywane nakłady do poniesienia 814.531 zł.

W ramach realizacji zadania przewiduje się uzyskanie następujących rezultatów:

a) obniżenie ilości zużycia energii cieplnej; b) obniżenie kosztów utrzymania obiektów; c) podniesienie walorów estetycznych obiektów; d) poprawę warunków pracy uczniów i nauczycieli;

We wdrażaniu zadań do realizacji uczestniczyć będą odpowiednio placówki oświatowe prowadzące działalność na wymienionych obiektach, a także Starostwo Powiatowe w Kętrzynie. Nadzór nad całością realizacji projektów sprawować będzie Zarząd Powiatu w Kętrzynie. W kolejnych latach, tj. 2007 – 2013 przewiduje się uruchomienie programu termomodernizacji pozostałych obiektów oświatowych. Przygotowanie przedmiotowego programu wymagać będzie opracowania audytów energetycznych, które przygotowane zostaną przez poszczególne placówki oświatowe.

2. W zakresie promocji i ochrony zdrowia przewiduje się wykonanie adaptacji, modernizacji, wyposażenia pomieszczeń centralnej sterylizatorni i bloku operacyjnego Szpitala Powiatowego w Kętrzynie; przedsięwzięcie zgodne jest z planem zagospodarowania przestrzennego; przewiduje się realizację jednoeta- powo; w roku 2005; przewidywane nakłady do poniesienia 9.824.000 zł.

W ramach realizacji zadania przewiduje się uzyskanie następujących efektów:

a) poprawa jakości i podniesienie standardu świadczonych usług medycznych; b) dostosowanie bloku operacyjnego i centralnej sterylizatorni do wymo- gów określonych w rozporządzeniu w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomiesz- czenia i urządzenia zakładów opieki zdrowotnej; c) zapobieżenie zjawisku trwałej peryferyzacji i marginalizacji w zakresie infrastruktury ochrony zdrowia.

We wdrażaniu zadania do realizacji uczestniczyć będzie Szpital Powiatowy w Kętrzynie, a także Starostwo Powiatowe w Kętrzynie. Nadzór nad całością realizacji projektu sprawować będzie Zarząd Powiatu w Kętrzynie.

3. W części dotyczącej transportu zbiorowego i dróg publicznych przyjmuje się do realizacji przedsięwzięcia inwestycyjne określone Planem rozwoju sieci dróg

134 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

powiatowych na terenie Powiatu Kętrzyńskiego w latach 2004 – 2010, przyjętego przez Radę Powiatu w Kętrzynie uchwałą Nr XIX/139/2004 z dnia 26 maja 2004 r.

Na lata 2004 – 2006 przyjmuje się jako priorytety następujące zadania do realizacji:

- przebudowa układu komunikacyjnego w obrębie skrzyżowań ulic Mickiewicza, Placu Grunwaldzkiego, Daszyńskiego i Wileńskiej w Kętrzynie – przedsię- wzięcie zgodne z planem zagospodarowania przestrzennego; przewiduje się realizację w jednym etapie; w latach 2003 - 2005; inwestycja współfinansowa- na przez Miasto Kętrzyn; przewidywane nakłady do poniesienia 1.616.988 zł.

- przebudowa ulicy Daszyńskiego w Kętrzynie na odcinku od ulicy Powstańców Warszawy do ulicy Żeromskiego – przedsięwzięcie zgodne z planem zagospodarowania przestrzennego; przewiduje się realizację w jednym etapie; w latach 2005 - 2006; inwestycja współfinansowana przez Miasto Kętrzyn; przewidywane nakłady do poniesienia 2.907.210 zł.

- przebudowa drogi powiatowej nr 26424 Kętrzyn – Nakomiady na odcinku Kę- trzyn – Nowa Wieś – Cmentarz Komunalny od km 0+000,00 do km 1+459,76 – przedsięwzięcie zgodne z planem zagospodarowania przestrzennego; przewiduje się realizację w jednym etapie; w latach 2005 - 2006; inwestycja współfinansowana przez Miasto Kętrzyn i Gminę Kętrzyn; przewidywane na- kłady do poniesienia 2.684.496 zł.

- przebudowa mostu w ciągu drogi powiatowej nr 26551 Szestno – Święta Lipka w miejscowości Pilec – przedsięwzięcie zgodne z planem zagospodarowania przestrzennego; przewiduje się realizację w jednym etapie; w latach 2005 - 2006; przewidywane nakłady do poniesienia 794.520 zł.

W ramach realizacji powyższych zadań przewiduje się uzyskanie następujących efektów:

a) usprawnienie połączeń komunikacyjnych pomiędzy ośrodkami gospodarczymi; b) usprawnienie połączeń komunikacyjnych wewnątrz ośrodków gospodarczych; c) usprawnienie połączeń z regionalną siecią dróg; d) poprawa bezpieczeństwa ruchu.

We wdrażaniu powyższych zadań do realizacji uczestniczyć będą Zarząd Woje- wództwa Warmińsko-Mazurskiego – Zarząd Dróg Wojewódzkich (w ramach funkcjo- nującego porozumienia na zarządzanie drogami powiatowymi w obrębie Powiatu Kę- trzyńskiego), a także Starostwo Powiatowe w Kętrzynie. Nadzór nad całością realizacji projektu sprawować będzie Zarząd Powiatu w Kętrzynie.

135 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

V. POWIĄZANIE PROJEKTÓW Z DZIAŁANIAMI REALIZOWANYMI NA TERENIE WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO

Wszystkie projekty przyjęte w Programie Rozwoju Lokalnego Powiatu Kętrzyń- skiego są zgodne z priorytetem 3 Programu Wojewódzkiego Rozwoju Regionalnego na lata 2004 – 2006 oraz z celem powyższego priorytetu: „Aktywizacja społeczna i gospodarcza obszarów zagrożonych marginalizacją, w celu umożliwienia im włącze- nia się w procesy rozwojowe kraju i Europy”.

Ponadto przebudowa układu komunikacyjnego w obrębie skrzyżowań ulic Mic- kiewicza, Placu Grunwaldzkiego, Daszyńskiego i Wileńskiej w Kętrzynie oraz przebudowa ulicy Daszyńskiego w Kętrzynie na odcinku od ulicy Powstańców Warszawy do ulicy Żeromskiego jest spójna z planami Zarządu Dróg Wojewódzkich dotyczą- cych przebudowy drogi nr 592 Bartoszyce – Kętrzyn – Giżycko oraz umożliwi spraw- ny i bezpieczny przejazd przez miasto Kętrzyn. Przebudowa powyższych układów komunikacyjnych w sposób bezpośredni wpły- nie na poprawę obsługi ruchu przygranicznego, w szczególności w skomunikowaniu przejść granicznych.

VI. OCZEKIWANE WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘĆ PLANU ROZWOJU LOKALNEGO

Zakłada się, że po zrealizowaniu celów projektów określonych w Planie Rozwoju Lokalnego uzyskane zostaną następujące wskaźniki:

a) w zakresie edukacji publicznej:

- w placówkach oświatowych Powiatu Kętrzyńskiego liczba uczniów podej- mujących naukę w latach 2006 i dalszych, nie powinna być mniejsza niż wynikająca z danych demograficznych dla powiatu; - w sposób znaczny poprawią się warunki nauki i pracy w placówkach oświatowych (badania ankietowe); - nastąpi obniżenie kosztów eksploatacji budynków oświatowych;

b) w zakresie promocji i ochrony zdrowia:

- utrzymanie liczby świadczeń zdrowotnych co najmniej na dotychczasowym poziomie; - zwiększenie dostępności świadczeń zdrowotnych; - poprawa standardu i jakości świadczonych usług zdrowotnych (badania ankietowe).

c) w zakresie transportu zbiorowego i dróg publicznych:

- poprawa bezpieczeństwa ruchu; - usprawnienie połączeń komunikacyjnych w obrębie powiatu; - usprawnienie połączeń komunikacyjnych z regionalną siecią dróg.

136 VII. PLAN FINANSOWY NA LATA 2004 - 2006

Wydatki inwestycyjne powiatu w roku budżetowym oraz wydatki związane z realizacją wieloletnich progra- mów inwestycyjnych

Nazwa Planowane nakłady Jedn. org. Dział Rozdz. zadania Łączne rok w tym źródła finansowania Dotychczasowe 2005r. 2006 r. realizująca nakłady inwestycyjnego nakłady budżetowy środki własne emisja środki zadanie obligacji i okres realizacji finansowe 2004 kredyt pochodzące lub koordyn. (w latach) (5+9+10) (6+7+8) z innych. źr. program

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

600 Transport 8 468 998 1 083 821 - - 583 821 500 000 818 476 3 741 861 2 824 840 X 60014 Przebudowa układu komuni- 1 616 988 890 374 390 374 500 000 347 141 379 473 - Zarząd Dróg kacyjnego w Ketrzynie ( Wojewódzkich Mickiewicza- Plac Grun- waldzki- Daszyńskiego- Wileńska)

Przebudowa ul. Daszyńskiego 2 907 210 50 000 50 000 - 59 800 1 234 440 1 562 970 Urząd Miasta w Kętrzynie od ul. Powstań- **** * * Kętrzyn ców Warszawy do ul. Żerom- **** skiego Zarząd Dróg Wojewódzkich

Przebudowa ul. Szkolnej w 465 784 109 247 109 247 356 537 - - Zarząd Dróg Srokowie Wojewódzkich Przebudowa drogi powiatowej 2 684 496 - - - - 54 998 1 442 328 1 187 170 Zarząd Dróg Nr 26424 Kętrzyn- Nakomia- ** ** Wojewódzkich dy na odcinku Kętrzyn- Nowa Wieś - Cmentarz Komunalny

Remont kapitalny mostu w m. 794 520 34 200 34 200 - 685 620 74 700 Zarząd Dróg Pilec w ciągu drogi powiato- *** *** Wojewódzkich wej Nr 26551 Szestno- Święta Lipka 801 Oświata i Wychowanie 11 819 693 2 416 870 - 2 000 000 316 870 100 000 860 000 6 817 635 1 725 188 X 8130 Rozbudowa i modernizacja 1 329 000 300 000 200 000 100 000 360 000 669 000 ZSz im. M.C sali gimnastycznej Skłodowskiej Termomodernizacja Zespołów 524 000 524 000 524 000 - - - - - szkoły Szkół PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

ZS im. M.C. Skłodowskiej 1 981 082 496 000 - 496 000 - - - 1 485 082 - ZSz im. M.C w Kętrzynie środki z ZPORR Skłodowskiej 3 918 365 980 000 - 980 000 - - - 2 938 365 - Zespół Szkół ZSB w Kętrzynie środki z ZPORR Budowlanych ZSO w Kętrzynie, 3 450 376 - 1 725 188 1 725 188 SOSzW w Reszlu szkoły ZSRiO w Reszlu Termomodernizacja obiektów 616 870 116 870 - 116 870 - 500 000 Szkoły Powiatu szkolnych i wychowawczych Kętrzynskiego

851 9 824 000 1 850 000 - 1 850 000 - 250 000 - Ochrona Zdrowia 85111 Modernizacja centralnej 9 824 000 1 850 000 - 1 850 000 - 250 000 Szpital Powia- sterylizatorni i bloku opera- towy w Kętrzy- cyjnego w Szpitalu Powiato- nie wym w Kętrzynie Zadania własne 22 388 691 5 350 691 - 2 750 691 600 000 1 928 476 10 559 496 4 550 028 Zadania zlecone ------

Ogółem 22 388 691 5 350 691 - 2 000 000 2 750 691 600 000 1 928 476 10 559 496 4 550 028

*) - Przebudowa ul. Daszyńskiego w Kętrzynie od ul. Powstańców Warszawy do ul. Żeromskiego, w roku 2004 oczekiwane dofinansowanie w ramach ZPORR – 82.350 zł, w roku 2005 – 925.830 zł, w roku 2006 – 1.172.230 zł (łącznie: 2.180.410 zł), tj. 75% Udział środków własnych w roku 2004 - 109.800zł (**** w tym miasto Kętrzyn – 59.800 zł), w roku 2005 - 226.060 zł, w roku 2006 – 390.940 zł (łącznie: 726.800 zł), tj. 25%

**) - Przebudowa drogi powiatowej Nr 26424 Kętrzyn- Nakomiady na odcinku Kętrzyn- Nowa Wieś - Cmentarz Komunalny, w roku 2005 oczekiwane dofinansowanie w ramach ZPORR – 1.082.250 zł, w roku 2006 – 890.250 zł, (łącznie: 1.972.500 zł), tj. 75% wydatków kwalifikowanych. Udział środków własnych w roku 2004 - 54.998zł dotyczy wydatków kwalifikowanych, w roku 2005 - 360.750 zł, w roku 2006 – 296.750 zł (łącznie: 657.500 zł), tj. 25%

***) - Remont kapitalny mostu w m. Pilec w ciągu drogi powiatowej Nr 26551 Szestno - Święta Lipka, w roku 2005 oczekiwane dofinansowanie w ramach ZPORR – 421.520 zł, w roku 2006 – 45.900 zł, (łącznie: 488.420 zł), tj. 75% wydatków kwalifikowanych. Udział środków własnych w roku 2005 - 140.500 zł dotyczy wydatków kwalifikowanych, w roku 2006 - 15.300 zł, nakłady poniesione – 7.000 zł (łącznie: 162.800 zł), tj. 25%

****) - Udział miasta Kętrzyn poniesiony bezpośrednio z budżetu miasta.

138 VIII. SYSTEM WDRAŻANIA

Wszystkie procedury związane z wdrażaniem niniejszego Programu Rozwoju Lo- kalnego wynikają z Programu Wojewódzkiego Rozwoju Regionalnego na lata 2004 – 2006, zatwierdzonego przez Sejmik Województwa Warmińsko-Mazurskiego oraz z uchwał Rady Powiatu w Kętrzynie dotyczących przystąpienia do realizacji inwestycji wieloletnich, a także z zawieranych porozumień w sprawie współfinansowania inwestycji. Za wdrożenie procedur Programu Rozwoju Lokalnego Powiatu Kętrzyńskiego na lata 2004 – 2006 odpowiedzialny jest Zarząd Powiatu w Kętrzynie, a kierownicy jednostek organizacyjnych, w których realizowane będą przedsięwzięcia objęte Progra- mem zobowiązani są do bieżącej współpracy w realizacji projektów. Nad prawidłowością realizacji projektów i przepływów finansowych kontrolę sprawować będzie Starostwo Powiatowe w Kętrzynie.

IX. SPOSOBY MONITOROWANIA, OCENY I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ

Monitoring realizacji Planu Rozwoju Lokalnego sprawowany będzie przez Za- rząd Powiatu w Kętrzynie poprzez przyjmowanie informacji z realizacji poszczegól- nych etapów uruchomionych programów, z jednoczesnym przedkładaniem sprawoz- dań o uzyskiwanych efektach Radzie Powiatu – minimum raz na kwartał. Niezależnie od powyższych sprawozdań, przedkładane będą informacje zgodnie z zawartymi umowami finansowymi na realizację projektów. Ocena Planu Rozwoju Lokalnego dokonywana będzie na podstawie analizy uzyskiwanych wyników finansowych oraz w oparciu o wyniki badań ankietowych. Informacja z realizacji Planu Rozwoju Lokalnego oraz o uzyskiwanych efektach przekazywana będzie lokalnym mediom i zamieszczana w Biuletynie Informacji Pu- blicznej Starostwa Powiatowego w Kętrzynie.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KĘTRZYŃSKIEGO NA LATA 2004 - 2006

WYKAZ ZAŁĄCZNIKÓW GRAFICZNYCH :

1. Położenie Powiatu Kętrzyńskiego w regionie mapa Nr 1

2. Sieć osadnicza, ludność Powiatu Kętrzyńskiego mapa Nr 2

3. Stan środowiska przyrodniczego Powiatu Kętrzyńskiego mapa Nr 3

4. Elementy środowiska prawnie chronione Powiatu Kętrzyńskiego mapa Nr 4

5. Predyspozycje i ograniczenia w wykorzystaniu środowiska przyrodniczego Powiatu Kętrzyńskiego mapa Nr 5

6. Komunikacja w obszarze Powiatu Kętrzyńskiego mapa Nr 6

7. Usługi publiczne Powiatu Kętrzyńskiego mapa Nr 7

8. Szlaki turystyczne Powiatu Kętrzyńskiego mapa Nr 8

140