DOCSLIB.ORG

Reşad Ekrem Koçu'nun Eserlerinde Istanbul Folkloru

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Reşad Ekrem Koçu'nun Eserlerinde Istanbul Folkloru T. C. Đstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi RE ŞAD EKREM KOÇU’NUN ESERLER ĐNDE ĐSTANBUL FOLKLORU Sezin OKTAY 2501060128 Tez Danı şmanı Prof. Dr. Şeyma GÜNGÖR Đstanbul 2009 ÖZ Re şad Ekrem Koçu, tarihçi oldu ğu kadar folklorist olarak da tanınmı ş ve yüze yakla şan sayıda kitabı bulunan bir yazardır. Koçu’nun eserlerinin odak noktası olan Đstanbul, fetih öncesinden ya şadı ğı ça ğa kadar tarihiyle; saraydan sokak çetelerine kadar sosyal hayatıyla onun çalı şmalarında yer bulmu ştur. Đstanbul Ansiklopedisi ba şta olmak üzere her yayımında Đstanbul folklorunun canlı olarak i şlendi ği görülmektedir. Bu çalı şmada, Re şad Ekrem Koçu’nun eserlerinde yer verdi ği Đstanbul folkloruyla ilgili unsurlar tespit edilip örneklendirilmeye çalı şılmı ştır. ABSTRACT Re şad Ekrem Koçu, is a writer who is also known by his folklorism as much as being a historian an has given about a hundred works. The focus in his works is Đstanbul. Đstanbul is in his Works with a large range with the social life from the palace to the street gangs before the conquest up to his age. Đt is clearly seen that in his each work, especially Đstanbul Ansiclopedia , folklore is employed by Re şad Ekrem Koçu in his works has been tried to be explanied and studyied. iii ÖN SÖZ Yüzyıllar boyunca birçok medeniyete ev sahipli ği yapmı ş olan Đstanbul, gerek maddî ve gerekse manevî kültür unsurlarıyla her zaman dikkati çekmi ştir. Kültür, davranı şlardan alı şkanlıklara, gelenek ve göreneklerden ya şayı ş şekillerine, e ğitim hayatından yerle şme mekânlarına, ula şım ve haberle şmeden e ğlenme biçimlerine, konu şma ve anlatma tarzlarına kadar sürekli geli şen ve de ğişen günlük ya şamın tamamını dolduran tüm folklor unsurlarının ortak adıdır. Bir imparatorluk ba şkenti olması sebebiyle farklı etnik grupların kültürlerini aynı potada eriten Đstanbul’un folklorunu ortaya çıkarmak, kültürel kimli ğimizi belirlemek açısından önemlidir. Bu çalı şmanın amacı, tarihçi, edebiyatçı ve folklorist kimli ğiyle tanının Re şad Ekrem Koçu’nun eserlerinde kültürel kimli ği olu şturan Đstanbul’un folklor unsurlarını tespit etmektir. XI ciltten olu şan Đstanbul Ansiklopedisi yle beraber ula şabildi ğimiz 92 eseri çalı şmamızın devam etti ği iki yıl boyunca kütüphane kataloglarından ( Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Atatürk Kitaplı ğı, Đslam Ara ştırmaları Merkezi Kütüphanesi, Đstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi, Edebiyat Fakültesi Genel Kitaplı ğı, Tarih ile Türk Dili ve Edebiyatı Bölümleri Seminer Kitaplıkları ) taranarak ve bir kısmı satın alma yoluyla temin edilerek i şlenmi ştir. Re şad Ekrem Koçu’nun ya şadı ğı devir ve eserlerini olu ştururken beslendi ği sözlü ve yazılı kaynaklar büyük ölçüde XIX. yüzyıla tanıklık eder. Dolayısıyla çalı şmamızda tespit edilmi ş olan folklor unsurları da a ğırlıklı olarak XIX. yüzyılı yansıtmaktadır. iv Çalı şmamız “Giri ş” dı şında yedi bölümden olu şmaktadır. Birinci bölümde “Re şad Ekrem Koçu’nun Hayatı ve Eserleri”, ikinci bölümde “Anonim Halk Edebiyatı Unsurları”, üçüncü bölümde “Âşık Edebiyatı Unsurları”, dördüncü bölümde “Geleneksel Türk Tiyatrosu Unsurları”, be şinci bölümde “Hayatın Geçi ş Dönemleriyle Đlgili Folklor Unsurları”, altıncı bölümde “Sosyal Hayatla Đlgili Folklor Unsurları”, yedinci ve son bölümde “Eğlence Hayatı Đle Đlgili Folklor Unsurları” işlenmeye çalı şılmı ş, elde edilen neticeler “Sonuç” kısmında de ğerlendirilmi ş ve faydalanılan kaynaklar, “Kaynakça”da gösterilmi ştir. Yardımları sayesinde güç kazanıp çalı şmamızın tamamlanmasına vesile olan Yrd. Doç. Dr. Abdulkadir Emeksiz’e, ö ğrencilik hayatımız boyunca bizi Đstanbul ara ştırmalarına yönlendiren ve bu çalı şmanın ortaya çıkmasında desteklerini esirgemeyen de ğerli hocam Prof. Dr. Şeyma Güngör’e sonsuz te şekkürlerimi sunarım. Sezin Oktay Đstanbul 2009 v ĐÇĐNDEK ĐLER ÖZ/ ABSTRACT ..................................................................................................... iii ÖN SÖZ …..……………………………………………………………………….. iv ĐÇĐNDEK ĐLER .………………………………………....………………......…..…vi KISALTMALAR ..…………………………………………………..........……...... x GĐRĐŞ ………………………………………………………………………………. 1 1. RE ŞAD EKREM KOÇU’NUN HAYATI VE ESERLER Đ…………………….3 1. 1. RE ŞAD EKREM KOÇU’NUN HAYATI ………….……..................................3 1. 2. RE ŞAD EKREM KOÇU’NUN ESERLER Đ ……………………….…..………5 1. 2. 1. Eserlerinin Sınıflandırılması………………...……………………………..5 1. 2. 1. 1. Đlmî Çalı şmaları ……………………………………………...………5 1. 2. 1. 2. Đstanbul Ansiklopedisi …………………………………………….…5 1. 2. 1. 3. Monografik Denemeleri ……………………………………………...7 1. 2. 1. 4. Derleme, Đnceleme ve Aktarma eserleri …………………………...…7 1. 2. 1. 5. Çeviri Eserleri……………………………………………………...…8 1. 2. 1. 6. Halk Kitapları…………………………………………………………8 1. 2. 1. 7. Çocuk Kitapları……………………………………………………….9 1. 2. 2. Re şad Ekrem Koçu’nun Eserlerinin Tanıtımı……………………………...9 2. ANON ĐM HALK EDEB ĐYATI UNSURLARI………………………………..59 2. 1. KONU ŞMALIK TÜRLER…………………………………………………….59 2. 1. 1. Atasözleri…………………………………………………………………59 2. 1. 2. Deyimler………………………………………………………………….63 2. 1. 2. 1. Açıklamalarıyla Deyimler ………………………………………..…67 2. 1. 3. Argo Kelime ve Tabirler …………………………………………………73 2. 1. 4. Bilmeceler………………………………………………………………...81 vi 2. 1. 5. Tekerlemeler……………………………………………………………...83 2. 1. 6. Fıkralar……………………………………………………………………86 2. 1. 6. 1. Fıkra Tipleri ………………………………………………………...87 2. 1. 7. Dualar ve Beddualar……………………………………………………...89 2. 1. 7. 1. Dualar ………………………………………………………………89 2. 1. 7. 2. Beddualar …………………………………………………………...89 2. 2. SÖYLEMEL ĐK TÜRLER…………………………………………………..…89 2. 2. 1. Mâniler …………………………………………………………………...89 2. 2. 1. 1. Düz Mâniler ………………………………………………………...90 2. 2. 1. 2. Ayaklı Mâniler ……………………………………………………...93 2. 2. 1. 3. Mâni Fasılları ……………………………………………………….93 2. 2. 2. Mâniciler …………………………………………………………………97 2. 2. 3. Türküler …………………………………………………………………..99 3.  ŞIK EDEB ĐYATI UNSURLARI …………...………………………………113 3. 1. ÂŞIK EDEB ĐYATI ………………………………..…………………………113 3. 1. 1.  şıklar ………………………………………………..…………………113 3. 1. 2.  şıklar ve  şıklarla Đlgili Tabirler………………………………………122 3. 2. DESTANLAR ………………………………………………………………..125 3. 2. 1. Destan Konuları …………………………………………………...........127 3. 2. 2. Destan Yazanlar ………………………………………………………...127 3. 2. 3. Destan Đsimleri ………………………………………………………….137 4. GELENEKSEL TÜRK T ĐYATROSU UNSURLARI……….........................152 4. 1. MEDDAH H ĐKÂYELER Đ VE MEDDAHLAR……..………………………152 4. 1. 1. Meddah Hikâyeleri ………………………………..……………………153 4. 1. 2. Meddah Đsimleri …………………………………………..……………160 4. 1. 3. Meddahların Rekabetleri ………………………………………….……162 4. 1. 4. Meddah Hikâyelerinin Yasaklanması …………………………………..163 4. 2. KARAGÖZ …………………………………………………………………..163 vii 4. 2. 1. Karagöz Tipleri …………………………………………………………163 4. 2. 2. Karagözcü Đsimleri ……………………………………………………...164 4. 3. ORTA OYUNU ……………………………………………………………...166 4. 3. 1. Orta Oyunu Kolları …………..………………………………………. ..166 4. 3. 2. Orta Oyuncular ………………………………………………………….168 4. 3. 3. Zenneler ………………………………………………………………...169 4. 4. TULUAT ……………………………………………………………………..170 4. 4. 1. Tuluat Oyuncuları ………………………………………………………170 4. 5. KUKLA ………………………………………………………………………173 4. 5. 1. Kuklacılar ………………………………………………….....................173 4. 6. MUKALL ĐTLER, HOKKABAZLAR ……………………………………….174 4. 7. GELENEKSEL TÜRK T ĐYATROSUYLA ĐLG ĐLĐ TAB ĐRLER …………...174 5. HAYATIN GEÇ ĐŞ DÖNEMLER ĐYLE ĐLG ĐLĐ FOLKLOR UNSURLARI…………………………………………………..…175 5. 1. DO ĞUMLA ĐLG ĐLĐ ÂDET VE UYGULAMALAR ………..………………175 5. 2. SÜNNET DÜ ĞÜNLER ĐYLE ĐLG ĐLĐ ÂDET VE UYGULAMALAR ..…….177 5. 2. 1. Saray’ın Sünnet Dü ğünleri ……………………………………………...177 5. 2. 2. Tulumbacıların Sünnet Dü ğünleri ………………………………………180 5. 3. E ĞĐ TĐM VE Ö ĞRET ĐMLE ĐLG ĐLĐ ÂDET VE UYGULAMALAR ………..181 5. 3. 1. Okul E ğitimi……………………………………………………………..181 5. 3. 2. Okul Dı şı E ğitim ………………………………………………………..183 5. 4. EVLENMEYLE ĐLG ĐLĐ ÂDET VE UYGULAMALAR ………………….. 184 5. 4. 1. Saray Dü ğünleriyle Đlgili Âdet ve Uygulamalar ………………………184 5. 4. 2. Halk Dü ğünleriyle Đlgili Âdet ve Uygulamalar ………………………..185 6. SOSYAL HAYATLA ĐLG ĐLĐ FOLKLOR UNSURLARI ………………...188 6. 1. MESLEKLER VE MESLEKLERLE ĐLG ĐLĐ ÂDETLER VE UYGULAMALAR ……………………………………….…188 6. 1. 1. Meslek Dalları ..……..…………………...………………………….189 viii 6. 1. 2. Esnaflar ve Alı şveri şle Đlgili Tâbirler ……………………………….202 6. 2. ULA ŞIM……………………………………………………………………..207 6. 2. 1. Kara Ula şımı …………………………………………………………....207 6. 2. 2. Deniz Ula şımı ………………………………………………………….208 6. 3. HABERLE ŞME, ĐLET ĐŞĐ M ………………………………………………...210 6. 3. 1. Kadın- Erkek Arası Đleti şim …………………………………………….211 6. 3. 1. 1. A şk Haberle şmeleri………………………………………………..212 6. 4. ĐSTANBUL KÜLTÜRÜNDE BAZI T ĐPLER …………………………….…217 6. 4. 1. Tulumbacılar……………………………………………………….……217 6. 4. 1. 1. Yangın Tulumbası Sandıkları……………………………………...218 6. 4. 1. 2. Tulumbacıların Sandık Naraları…………………………………...222 6. 4. 1. 3. Tulumbacı Đsimleri…………………………………………………222 6. 4. 1. 4. Tulumbacılıkla Đlgili Tabirler………………………………….......232 6. 4. 2. Kabadayılar ve Külhanbeyleri …………………………………………234 6. 4. 2. 1. Kabadayılar ……………………………………………………......235 6. 4. 2. 2. Külhanbeyleri ……………………………………………………...239 6. 5. G ĐYĐM- KU ŞAM- SÜSLENME …………………………………………….240 6. 6. HALK HEK ĐML ĐĞĐ …………………………………………………………248 6. 7. HALK TAKV ĐMĐ ……………………………………………………………249 6. 8. ĐNANI ŞLAR …………………………………………………………………251 6.9. BÜYÜ ………………………………………………………………………...253 6. 10. YATIRLAR ………… ……………………………………………………..254 7. E ĞLENCE HAYATI ĐLE ĐLG ĐLĐ FOLKLOR UNSURLARI…………….258 7. 1. D ĐNÎ BAYRAMLARLA ĐLG ĐLĐ ÂDET VE UYGULAMALAR …………..258 7. 1. 1. Ramazan ve Bayramla Đlgili
Load more

Recommended publications
  • Cem Görür Doktora Tezi SON.Pdf
    T.C. BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH ANABİLİM DALI SULTAN III. MUSTAFA: AİLESİ, GÜNLÜK HAYATI, DİNİ VE İLMİ İLGİLERİ DOKTORA TEZİ Cem GÖRÜR Tez Danışmanı Prof. Dr. İlhami YURDAKUL Bilecik, 2020 10340908 T.C. BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH ANABİLİM DALI SULTAN III. MUSTAFA: AİLESİ, GÜNLÜK HAYATI, DİNİ VE İLMİ İLGİLERİ DOKTORA TEZİ Cem GÖRÜR Tez Danışmanı Prof. Dr. İlhami YURDAKUL Bilecik, 2020 10340908 BEYAN “Sultan III. Mustafa: Ailesi, Günlük Hayatı, Dini ve İlmi İlgileri” adlı doktora tezimin hazırlık ve yazımı sırasında bilimsel ahlak kurallarına uyduğumu, başkalarının eserlerinden yararlandığım bölümlerde bilimsel kurallara uygun olarak atıfta bulunduğumu, kullandığım verilerde herhangi bir tahrifat yapmadığımı, tezin herhangi bir kısmını Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi veya başka bir üniversitedeki başka bir tez çalışması olarak sunmadığımı beyan ederim. Cem GÖRÜR ÖN SÖZ XVII. yüzyılın başında Osmanlı veraset sisteminin değişmesi, Osmanlı padişahlarının hayatlarında ciddi bir değişime sebep oldu. Şehzadelik dönemlerini sıkı bir gözetim altında geçirmeye başlayan padişahlar, bu zorlu sürecin ardından tahta oturduklarında, devletin geçirdiği sancılı süreçler karşısında tecrübesizliklerinin sıkıntısını fazlasıyla yaşadılar. XVIII. yüzyılın başında meydana gelen Edirne Vakası’yla birlikte, padişahlık dönemlerinde de bir mekân tahdidine uğramışlar ve ataları gibi İstanbul dışında uzun vakitler geçiremez olmuşlardı. Bu açıdan yaklaşıldığında XVIII. yüzyıl padişahlarının kendilerine has koşulları olduğu görülür. Buna mukabil tarih yazımında XVIII. yüzyılın, Tanzimat öncesi Türk “yenileşmesi/modernleşmesinin” öncülü bir süreci veya ihtişamlı “klasik” devir sonrası duraklama ve gerilemenin üzücü bir aşaması şeklinde ele alınması, dönemin padişahlarına da benzer bir perspektiften yaklaşılmasına sebep olmuştur. Dolayısıyla mevcut şartları içerisinde padişahların bizzat kendilerine, onların içinde bulundukları hayata/rutinlerine odaklanan çalışmalar son derece sınırlı kalmıştır.
    [Show full text]
  • Ii. Mahmud'un Kizi Mhrmah Sultan'in Sûr-I Hümâyûnu
    T. C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi II. MAHMUD'UN KIZI M İHR İMAH SULTAN'IN SÛR-I HÜMÂYÛNU Yüksel AKTA Ş BAYCAR 2501920048 Tez Danı şmanı Prof. Dr. Mahir AYDIN İstanbul 2006 ÖZ Surnâme-i Lebib, II. Mahmud’un kızı Mihrimah Sultân’ın 1252 (1836) yılında, Bahr-i Sefid Bo ğazı Muhafızı Ferik Mehmed Said Pa şa ile evlilik törenlerini ve şehzadeleri Abdülmecid ile Abdülaziz’in sünnet şölenlerini anlatan bir dü ğün kitabıdır. Dönemin şairlerinden Mehmed Lebib Efendi’nin kaleme aldı ğı bu kitap kendi adından dolayı Surnâme-i Lebib olarak isimlendirilmi ştir. Dolmabahçe Meydanı’nda Bayıldım Kasr-ı Hümayunu etrafında düzenlenen bu düğün dolayısıyla İstanbul kandillerle süslenmi ş, ülkenin her yanından gelecek davetlileri a ğırlamak için onlarca çadır kurulmu ş, dü ğün alanında seyre gelen insanları e ğlendirmek amacıyla canbaz ve fi şek gösterileri yapılmı ş, türlü türlü oyunlar oynanmı ştır. Ayrıca bütün misafirlere yemekler verilmi ş, hediyeler da ğıtılmı ştır. 10 gün süren dü ğün, Mihrimah Sultân’ın gelin alayı ile son bulmu ştur. Bu dü ğünün hemen arkasından şehzadelerin Sadabad’daki sünnet dü ğünlerine ba şlanmı ştır. Şehzadelerle birlikte devlet adamlarının ve be ş bin adet fakir çocu ğun da sünnetleri yapılmı ştır. Yine e ğlenceler tertib edilmi ş, çocuklara hediyeler verilmi ş, ziyafetler düzenlenmi ş ve pek çok davetli a ğırlanmı ştır. 8 gün süren bu dü ğün de İstanbul’da bayram havası estirmi ştir. Lebib Efendi, damadın seçimini, nikah, ni şan, çeyiz ve gelin alaylarını, dü ğün için yapılan hazırlıkları, gün gün davet edilen misafirleri, misafirlerin kar şılanı ş biçimlerini, ziyafetleri, gösterileri ve yapılan e ğlenceleri tafsilatlı bir şekilde kitabında anlatmı ştır.
    [Show full text]
  • BUGU Dil Ve Eğitim Dergisi, 1(3), 251-275
    BUGU www.bugudergisi.com Dil ve Eğitim Dergisi Araştırma Makalesi BUGU Journal of Language and Education Makale Geliş Tarihi: 25.11.2020 1/3, 251-275 Makale Kabul Tarihi: 05.12.2020 TÜRKİYE Durmaz, G. (2020). XVIII. yüzyıl tarih manzumelerinin izinden şehzade ve sultanlara bakış. BUGU Dil ve Eğitim Dergisi, 1(3), 251-275. http://dx.doi.org/10.46321/bugu.34 XVIII. YÜZYIL TARİH MANZUMELERİNİN İZİNDEN ŞEHZADE VE SULTANLARA BAKIŞ Doç. Dr. Gülay DURMAZ Bursa Uludağ Ü[email protected] Öz Divan şiirinde XVIII. yüzyıl, sosyal hayat ile edebiyat arasındaki bağlantının daha da belirginleştiği bir dönemdir. Edebî türler açısından bakıldığında tarih, gazel ve şarkı sayısında bir artış bulunmaktadır. Muhtevası bakımından değerlendirildiğinde, divan şairlerinin eserleri, bir bakıma o dönemin tanıkları durumundadır. Divanlarda yer alan tarih manzumeleri ise dönemin önemli olaylarını içeren birer tarihî vesika niteliğindedir. Edebiyat ve tarih birbirinden ayrılmaz iki alandır. Bu birliktelik, geçmişin öğrenilmesinde çok büyük öneme sahiptir. Edebiyat demek o döneme ait yaşanmışlıkların şairin gözünden yansıması demektir. Bu çalışmada, XVIII. yüzyıldaki divan şairlerinin tarih manzumelerinden yararlanılarak dönemin şehzade ve sultanları hakkında bilgi verilmiştir. Konuyla ilgili düşürülen tarihlerin çoğu, padişahın çocuklarının doğumu üzerinedir. Gerek erkek gerek kız çocuğu doğmuş olsun divan şairi her şekilde bunu fırsat bilmiş ve onlar hakkında tarih düşürme yoluna gitmiştir. Bu manzumelerden özellikle şehzadelerin doğumları sırasında yapılan teşrifat hakkında da bilgi sahibi olmak mümkündür. Bu sayede, saltanat süren padişahın şehzade ve sultanları hakkındaki nesnel olan bilgiler, şairin duygu süzgecinden geçerek manzumelerde yerini almıştır. Anahtar Sözcükler: XVIII. yüzyıl, divan şairi, tarih manzumeleri, şehzade ve sultanlar. AN ANALYSIS OF PRINCES AND SULTANS BASED ON THE 18TH CENTURY HISTORICAL POETRY Abstract In Ottoman poetry, the connection between social life and literature became more evident in the 18th century.
    [Show full text]
  • Istanbul'da Ilan Edilir, Saraybosna'da Kutlanir: 18. Ve 19. Yüzyil Osmanli Resmî Törenlerinin Bosna Eyaletindeki
    Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi / Journal of Balkan Research Institute Cilt/Volume 6, Sayı/Number 2, Aralık/December 2017, ss. 341-360. Geliş Tarihi–Received Date: 07.11.2017 Kabul Tarihi–Accepted Date: 12.12.2017. İSTANBUL’DA İLAN EDİLİR, SARAYBOSNA’DA KUTLANIR: 18. VE 19. YÜZYIL OSMANLI RESMÎ TÖRENLERİNİN BOSNA EYALETİNDEKİ YANSIMALARI* Fatma SEL TURHAN** ÖZ Osmanlı İmparatorluğu’nda saraya dair törenler Sultan ile halk arasındaki bağı pekiştirmeyi ve Sultanın gücünü tebaası kadar yabancılara da göstermeyi amaçlamaktaydı. Bu sebeple saraya dair tören ve şenlikler sadece sarayın duvarları arasında gerçekleşmemekte, görkemli kutlamalar bütün başkente, hatta bazen büyük taşra kentlerine kadar yayılmaktaydı. Bosna eyaleti 18. ve 19. yüzyılda padişahı ve onun ailesini ilgilendiren çok sayıdaki törene şahitlik etmiştir. Bosna eyaletinde Ramazan ve Kurban Bayramları da İstanbul’da olduğu gibi toplar atılarak halka ilan edilmekte ve resmi bir törenle icra edilmekteydi. Bir savaşın kazanıldığına dair ferman ve haber Bosna’ya ulaştıktan sonra şenlikler düzenlendiği gibi yeni bir valinin veya özel bir görevlinin bölgeye atanmasından ve gelişinden sonra da Bosna’da resmi törenler yapılmaktaydı. Bu makalede Osmanlı gündelik hayatının bir parçası olan resmi tören ve şenliklerin Bosna’daki örneklerine odaklanılmakta ve bunların merkez-taşra ilişkisini düzenleme ve pekiştirmede nasıl kullanıldıklarının izi sürülmektedir. Anahtar Kelimeler: Bosna, tören, şenlikler, cülus, viladet-i hümayun. * Bu çalışma 28-30 Eylül 2017 tarihleri arasında Slovenya-Bled’de gerçekleştirilen Uluslararası Balkan Tarihi Araştırmaları Sempozyumu’nda sunulan “İstanbul’da İlan Edilir, Saraybosna’da Kutlanır: 18. ve 19. Yüzyıl Osmanlı Resmi Törenlerinin Saraybosna’daki Yansımaları” isimli bildirinin genişletilerek makaleleştirilmiş halidir. ** Yrd. Doç. Dr., İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Bölümü, İstanbul, E-mektup: [email protected].
    [Show full text]
  • Kitabeler Ktp.Pdf
    1 2 3 Hatice Sultan Ve Hatice Sultan Çeşmesi ................................... 5 Taş Tahtın Kitabesi .................................................................. 11 Şazeli Tekke Cami ve Kitabesi ................................................. 22 Sohum Kalesi Kitabesi ve Kaybedişin Hikâyesi ....................... 32 Beyazıt Yangın Kulesi .............................................................. 41 Hibetullah Sultan Çeşmesi ...................................................... 49 Mihrişah Sultan Çeşmesi ........................................................ 56 Miskinler Tekkesi Çeşme ve Namazgâhı ................................. 64 Mihrişah Valide Sultan Çeşmesi ............................................. 74 Maksem Yangın Havuzu ......................................................... 80 Rabia Emetullah Gülnuş Valide Sultan ................................... 87 İbnü’l Emin Ahmet Ağa Çeşmesi ............................................. 93 4 Hatice Sultan Ve Hatice Sultan Çeşmesi 5 Hatice Sultan Kimdir? Hatice Sultan 1766 yılında III. Mustafa'nın eşlerinden biri olan Âdilşah Kadın'dan dünyaya geldi. III. Selim'le babaları bir, anneleri ayrıdır. 1787 yılında Hotin muhafızı Nakîb-zâde es- Seyyid Ahmed Paşa'yla evlendi. Hatice Sultan kardeşi III. Selim'e çok yakındı. III. Selim'in 1789- 1807 yılları arasındaki padişahlığı sırasında İstanbul'un en önemli kişiliklerinden biri haline geldi. İstanbul'da yaşayan Mimar-Ressam Antoine Ignace Melling ile yakınlık kurdu. Melling 1804 yılında Hatice Sultan'a ait Ortaköy-Kuruçeşme
    [Show full text]
  • Istanbul Şenliklerindeki Dramatik Gösteriler
    İSTANBUL ŞENLİKLERİNDEKİ DRAMATİK GÖSTERİLER ÖZDEMİR NUTKU* smanlı İstanbul’unda yapılan ilk şenlik,1 II. Bayezid ile “mudhike”lerde (komedyalarda) dekor kurulduğu Odönemindedir (1481-1512).2 İmparatorluk tarihinin için bunlar birer açık hava temsili niteliğindedir. Savaş nispeten silik bir dönemi olan bu yıllarda yalnızca bir oyunları Osmanlıların askerî başarılarını yansıtırken, çifte düğün şenliği saptamış bulunuyoruz. Bu da 1490 mudhikeler çalgılı sözlü olduklarından birer müzikli yılında, İstanbul’da yapılan sünnet ve düğün şenliğidir. II. tiyatro oyunu sayılabilirler.5 Bayezid’in oğlu Abdullah’ın (ö. 1483) sünneti ile birlikte 1525 yılında Şehzade Mustafa’nın doğumuyla Şehzade Ahmed’in (ö. 1513) oğlu ile vezir çocuklarından bir hafta süren küçük bir şenlikten sonra Kanunî biri de sünnet ettirilmiştir. Bu şenliğin ikinci kısmında dönemindeki en büyük şenlik 1530 yılında yapılmıştır.6 padişahın üç kızı üç beyle evlendirilmiştir. Ama Bu şenlikte, Yahudi ve Ermeni oyuncular çeşitli farslar şenliklerdeki konulu oyunlara ilk kez Kanunî’nin 1524 oynamışlardır. Ayrıca şenlikte usta maskaralar ve yılındaki şenliğinde rastlarız.3 Şenlik süresince, savaş dansçılar da vardı. Bunların Mağribî Raksı denilen, oyunları, kısa skeçler, komedyalar, köçek dansları, Rönesans’ta İspanya’dan 1495’te Osmanlı İmparatorluğu’na iktidar ve zenginliği gösteren çok değerli taşlarla sığınan Museviler tarafından getirildiği tahmin edilen işlenmiş nahıllar4 göz kamaştırmıştır. Savaş oyunları Mağribî Dansçıları olduğunu belirtebiliriz. Bu şenlikten dokuz yıl sonra, 1539’un yazında, Kanunî’nin oğulları * Dokuz Eylül Üniversitesi Bayezid ile Cihangir’in sünnetleri ve Kanunî’nin Hürrem 1 Şenliklerdeki gösteriler dörde ayrılır: sirk gösterileri, sportif yarışmalar, dramatik Sultan’dan olma, hayatta kalan biricik kızı Mihrimah gösteriler ve geceleri fişeklerle yapılan donanma. Biz, bu yazımızda yalnızca dramatik Sultan’ın Diyarbakır Valisi Rüstem Paşa ile evlendirmesi gösteriler, yani karagöz, ortaoyunu, meddah ve konulu güldürüler üzerinde duracağız.
    [Show full text]
  • Osmanli Tarihinde Gizli Kalmi~ Veya ~Üphe Ile Örtülü Bazi
    OSMANLI TARIHINDE GIZLI KALMI~~ VEYA ~ÜPHE ILE ÖRTÜLÜ BAZI OLAYLAR VE BU HUSUSA DAIR VESIKALAR Ord. Prof. ~SMAIL HAKKI UZUNÇAR~ILI Bu nedenle bir kaç söz: Devletin nüfuz ve kudretine, Padi~ahm otoritesinin derecesine yine hükümdar~n ahlak ve karakterine, devleti idare eden vezir-i aza= (sadr—~~ azamm) zekâ ve kiyasetine ve padi~ahm mukarrib ve musahiplerinir~~ tesir ve oyunlar~na göre birçok dikkate ~ayan mühim hâdiselerin de~i~ik ~ekilde tarihe aksettirildi~i belgelerin incelenme- lerinde meydana ç~kmaktad~ r. I~te bu sebeple vak'a-nüvis tarihlerinde gördü~ümüz belgelerin siyasi k~s~m hariç bir k~sm~n~n hakikate uymad~~~~ ve hattâ bir k~s~m ferman-~~ hümayur~larm olaya ayk~r~~ bulundu~u görülmektedir. Bilindi~i gibi Osmanl~~ idaresinde ferman padi~ahm mührünü (tu~ras~n~) havi emri demektir; fakat bu emir cereyan eden ~ekline göre Divan-~~ Hümayundan yaz~lan ve ni~anc~~ taraf~ndan tu~ralanan sadr—~~ aza= bilgisi ile yaz~lm~~~ yaz~d~r. Bu yaz~, olay~n ~ekline ve muhatab~n~n ~ahsiyetine gerek sadr—~~ âzam, gerek sarayda padi~alun mukarriblerinin telkin ve tesirlerine ve nihayet padi~ahm bunlardan birini kabul edip etmemesine ba~l~d~r. Sadr—~~ âzam çok kuvvetli, otoriter ise padi~ah ona itimaden Divan—~~ Hümayundan yaz~lan ferman~~ kabul eder, e~er hükümdar~n çevresindeki en nüfuzlu ve sevimli olanlar — mesela silâhdar, çuhadar, musahip gibi — tesiri alt~nda ise onun telkini üzere ferman yaz~l~rd~. Bu hususa ait vesikalar çoktur. Bilhassa padi~ah bizzat alâkadar olmay~p Divan—~~ Hümayun- dar~~ gelen ferman~~ kabul eden fermanlar görülür. Padi~ah her hangi bir mesele hakk~nda olay~~ takip etmekte ise, onun verece~i emirle ferman yazd~n Cereyan eden olaylardan hakikate en yak~n, itimada ~ayan olan pâdi~aha takdim edilen mesele hakk~ nda hükümdar~n gerek beyaz üzerine do~rudan do~ruya yazd~~~~ veyahut hükümetten gelen muamele üzerine derkenar olarak mütalaas~m havi hatt-~~ hünzayun denilen 508 ISMAIL HAKKI UZUNÇARSILI kendi el yaz~s~d~r.
    [Show full text]
  • Üsküdar Sempozyumu I Bildiriler
    ÜSKÜDAR SEMPOZYUMU I BİLDİRİLER CİLT 1 Üsküdar Belediye Başkanlığı Üsküdar Araştırmaları Merkezi Yayın No: 10 ISBN Takım No: 975-97606-6-5 ISBN Cilt-1: 975-97606-7-3 Editörler Prof. Dr. Zekeriya Kurşun Doç. Dr. Ahmet Emre Bilgili Dr. Kemal Kahraman Celil Güngör Kapak, İç Düzen Artus İletişim Sanatları 0212 347 02 20 Baskı, Cilt Seçil Ofset 0212 629 06 15 İstanbul, Ocak 2004 Üsküdar Sempozyumu Yer: Üsküdar Belediyesi Çamlıca Eğitim Merkezi Tarih: 23-25 Mayıs 2003 Düzenleyen: Üsküdar Belediyesi ÜSKÜDAR SEMPOZYUMU I 23-25 MAYIS 2003 BİLDİRİLER CİLT 1 Editörler Prof. Dr. Zekeriya Kurşun Doç. Dr. Ahmet Emre Bilgili Dr. Kemal Kahraman Celil Güngör B A R E L D E Ü D ‹ K Y S E Ü B A I fi I ⁄ K A N L Teşekkür 23-25 Mayıs 2003 tarihlerinde Üsküdar Belediyesi Çamlıca Eğitim Merkezi’nde 1. Üsküdar Sempozyumu’nun gereçekleşmesini sağlayan herkese ve özellikle Bilim ve Düzenleme Kurullarına teşekkür ederim. Yılmaz Bayat Üsküdar Belediye Başkanı Bilim Kurulu Halil İnancık, Prof. Dr. (Başkan) Ahmet Yüksel Özemre, Prof. Dr. Semavi Eyice, Prof. Dr. Orhan Okay, Prof. Dr. Selçuk Mülayim, Prof. Dr. Korkut Tuna, Prof. Dr. Nazif Gürdoğan, Prof. Dr. Bilal Eryılmaz, Prof. Dr. Zekeriya Kurşun, Prof. Dr. Raşit Küçük, Prof. Dr. Davut Dursun, Doç. Dr. Ahmet Emre Bilgili, Doç. Dr. Nihat Öztoprak, Doç. Dr. Alim Kahraman, Dr. Kemal Kahraman, Dr. Sempozyum Koordinatörü Ahmet Emre Bilgili Düzenleme Kurulu Ahmet Emre Bilgili Ali Yeşildal Bülent Arı Celil Güngör Hamza Elmas Kemal Kahraman Necdet Atasoy Seyfettin Ünlü Zekeriya Kurşun İçindekiler Sunuş .............................................................................................................................................................7 Yılmaz Bayat, Üsküdar Belediye Başkanı Editör’den ......................................................................................................................................................9 Zekeriya Kurşun, Prof.
    [Show full text]
  • T.C. Gazġ Ünġversġtesġ Eğġtġm Bġlġmlerġ Enstġtüsü Tarġh Eğġtġmġ Anabġlġm Dali
    T.C. GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ TARĠH EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI TARĠH ÖĞRETĠMĠNDE KADIN ĠMAJININ YENĠDEN ĠNġASI DOKTORA TEZĠ Hazırlayan Meliha KÖSE DanıĢman: Prof. Dr. Mehmet ġAHĠNGÖZ Ankara Nisan, 2011 T.C. GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ TARĠH EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI TARĠH ÖĞRETĠMĠNDE KADIN ĠMAJININ YENĠDEN ĠNġASI DOKTORA TEZĠ Hazırlayan Meliha KÖSE DanıĢman: Prof. Dr. Mehmet ġAHĠNGÖZ Ankara Nisan, 2011 i ONAY Meliha KÖSE‘nin ―Tarih Öğretiminde Kadın Ġmajının Yeniden ĠnĢası‖ adlı tezi ……………………….. tarihinde jürimiz tarafından Tarih Eğitimi Ana Bilim Dalı Doktora Tezi olarak kabul edilmiĢtir. AD-SOYAD ĠMZA BaĢkan : ……………………………………....….. ……………………… Üye (Tez DanıĢmanı) : ……………........................ ……………………… Üye : ……………………………………………… ……………………… Üye : ……………………………………………… ……………………… Üye : ……………………………………………… ……………………… ii ÖNSÖZ Tarih öğretimi üzerine yapılan çalıĢmalar, hem tarih öğretiminin yöntem ve teknikleri ile hem de tarih öğretiminin içeriği ile ilgilenmektedir. Bu çalıĢmalar tarih öğretiminin yeniden yapılandırılması sonucunu doğurmuĢtur. Tarih öğretiminde neyin ne kadar ve nasıl öğretileceği soruları, tarih öğretimi için kalıcı sorulardır. Bu sorular tarih öğretiminin kendini sürekli yenilemesini gerektirmektedir. Tarih ve tarih eğitimi üzerine araĢtırma yapanlar bu sorularla her zaman ilgilenmiĢlerdir. Tarih öğretiminde kadın imajının yeniden inĢasını öngören bu çalıĢma da aslında bu sorularla doğrudan ilgilidir. Yani kadın tarihini ―niye, ne kadar ve nasıl‖ öğreteceğiz sorularını içinde barındırmaktadır. Tarih
    [Show full text]
  • © in This Web Service Cambridge University Press
    Cambridge University Press 978-0-521-52085-0 - The Early Modern Ottomans: Remapping the Empire Edited by Virginia H. Aksan and Daniel Goffman Index More information Index Abbasids, 256 Algiers, 94, 108 Abdulhamid¨ II, Sultan, 295–7, 298 Ali, Muhammad, 260 Abkhazia, 121 Ali, Mustafa, 149, 152, 176–7, 178, 183, Abou-El-Haj, R. A., 148, 194, 196 188, 190 Abraham, Patriarch, 94 AliCavus ¸ of Sofia, 156, 160 Abu-Lughod, Janet, 23, 32, 57 Ali Neccar, 229, 232 Abu-Manneh, Butrus, 272, 274 Ali Pasha of Jannina, 120 Actium, Battle of (31 BC), 33 Allami, Abul Fazl, 156 Adana, 130 Alusi, Abu al-Thana’ al-, 266, 271 Aden, 32, 40, 41 Anatolia administration affinities, 20 Ayn Ali, 152–66 conscription, 130 cadastral surveys, 158 designation, 18 law books, 155, 159–61 epitaphs, 235 lists, 155–7 maps, 29, 35 order and disorder, 161–4 military operations, 132 registers, 155, 157–9 post-World War I, 146 shari’a courts, 202–3 rebellions, 127, 226 timar system, 144, 153, 154, 155, Safavid rivalry, 93, 96 159–60 Suleyman’s¨ empire, 47 Adrianople (Edirne), 122 Wahhabism, 261 Adrianople, Treaty of (1829), 121 Andrews, Walter, 18 advice, see nasihatnames Andronicus II, 105 Aegean Sea, 112 animals, 216–17 Afghanistan, 270 Ankara, 222 Agoston,´ Gabor,´ 6, 8 Anushirwan, King, 139 agrarian society, 165–6 Arab Provinces, 18 ahidnames, 64–6, 67, 68–9, 72 Arabia Ahlat, 235 maps, 29 Ahmed I, Sultan, 153, 154 Wahhabist expansion, 260–1, 272 Ahmed III, Sultan, 225, 284, 286, 307 Arabian Nights, 45 Ahmed Resmˆı, 193 Arabs, 119, 130 Aintab, 213, 215, 217, 222, 229 Arborio
    [Show full text]
  • THE LIFE and IDEAS of an 18TH-CENTURY OTTOMAN BUREAUCRAT: SÜLEYMAN PENÂH EFENDİ and HIS "ORDER of the CLIMES" by ER
    THE LIFE AND IDEAS OF AN 18TH-CENTURY OTTOMAN BUREAUCRAT: SÜLEYMAN PENÂH EFENDİ AND HIS "ORDER OF THE CLIMES" by ERKİN BULUT Submitted to the Graduate School of Social Sciences in partial fulfilment of the requirements for the degree of Master of Arts Sabancı University August 2020 THE LIFE AND IDEAS OF AN 18TH-CENTURY OTTOMAN BUREAUCRAT: SÜLEYMAN PENÂH EFENDİ AND HIS "ORDER OF THE CLIMES" Approved by: Assoc. Prof. Tülay Artan . (Thesis Supervisor) Asst. Prof. Yusuf Hakan Erdem . Assoc. Prof. Mehmet Mert Sunar . Date of Approval: August 10, 2020 ERKİN BULUT 2020 c All Rights Reserved ABSTRACT THE LIFE AND IDEAS OF AN 18TH-CENTURY OTTOMAN BUREAUCRAT: SÜLEYMAN PENÂH EFENDİ AND HIS "ORDER OF THE CLIMES" ERKİN BULUT HISTORY M.A. THESIS, AUGUST 2020 Thesis Supervisor: Assoc. Prof. Tülay Artan Keywords: Süleyman Penâh Efendi, Ottoman reform literature, Ottoman modernization, Ottoman centralization, Ottoman mercantilism This thesis investigates the life and ideas of an 18th-century Ottoman bureaucrat Süleyman Penâh Efendi. Penâh Efendi was born in the Morea in 1722 and grown in the dynamic cultural atmosphere of the peninsula. He held various positions in the Ottoman state from the 1750s, mostly in the financial offices. In the Morea Rebellion of 1770, Penâh Efendi was present, and he wrote his memoirs during the rebellion in his History of the Morea Rebellion. During and after the Russo-Ottoman War 1768-1774, he held high posts in the bureaucracy, commissioned to the after-war diplomatic negotiations, and participated in numerous councils held in the capital following the Russian annexation of the Crimea. Shortly before his death, he wrote a treatise mentioned in this thesis as the Order of the Climes as an addendum to his history which reflects the contemporary Ottoman state’s pursuit of reform.
    [Show full text]
  • Vakıf Kuran Kadınlar Vakıflar Genel Müdürlüğü & Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi 11 Mayıs 2018, İSTANBUL
    Vakıf Kuran Kadınlar Vakıflar Genel Müdürlüğü & Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi 11 Mayıs 2018, İSTANBUL - Bildiriler - V r a a k l ı n f ı d K a u r a n K Hazırlayan Prof. Dr. Fahameddin Başar VAKIFLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YAYINLARI Ankara - 2019 İÇİNDEKİLER VAKIFLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YAYINLARI: 132 Vakıf Kuran Kadınlar Sahibi Takdim Vakıflar Genel Müdürlüğü Adına Dr. Adnan ERTEM ................................................................................................................................................ 5 Dr. Adnan ERTEM Sunuş Prof. Dr. Fahameddin BAŞAR ...........................................................................................................................7 Yayın Koordinatörü Haktan Aldığını Halkına Dağıtan Örnek Vakıf İnsanı: Bezmiâlem Valide Sultan Rifat TÜRKER Arzu TERZİ ........................................................................................................................................................... 13 Yayın Sorumlusu Anadolu Selçuklularında Vakıf Eserleri Yaptırmış Kadınlar Aynur DURUKAN .............................................................................................................................................. 21 Mevlüt ÇAM Ankara’da Hayırsever Bir Sultan: Melike Hâtun Genel Yayın Yönetmeni Hüseyin ÇINAR ................................................................................................................................................... 37 Mehmet KURTOĞLU Huant/Huvant (Hunat) Hatun Vakıfları Mevlüt ÇAM ......................................................................................................................................................
    [Show full text]