Es Erhub Sich Ein Streit Im Himmel
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
View metadata, citation and similar papers at core.ac.uk brought to you by CORE provided by Jagiellonian Univeristy Repository Vol. 19 Anonim Ariae Vol. 20 Marco Scacchi Opera omnia II: Missae concertatae Vol. 21 o. Just Caspar (SchP) Ariae Vol. 1 Tarquinio Merula Vol. 22 Anonim 32 Satiro e Corisca Missa aestivalis Vol. 2 Bartłomiej Pękiel Vol. 23 Marco Scacchi Dulcis amor Jesu Opera omnia III: Madrigali concertati Vol. 3 Giovanni Francesco Anerio Missa ‘Pulchra es’ Vol. 24 Anonim Pastorelle gidelskie Vol. 5 Kasper Förster Pastorelle di Gidle Dialogus de Judith Christoph et Holoferne Vol. 25 o. Just Caspar (SchP) Psalmi Vol. 6 Marco Scacchi Laudate pueri Vol. 26 Andrzej Siewiński Ave Regina, Motetti, Requiem WERNER Vol. 7 Giovanni Battista Luparini In martirio crudele Vol. 27 Franciszek Lilius Opera omnia I: Missae Vol. 8 Giovanni Francesco Anerio Missa Constantia Vol. 28 Franciszek Lilius Opera omnia II: Motetti, Vol. 9 Album sapieżyńskie / Sapieha Concerti, Aria e Toccata Album Vol. 29 o. Just Caspar (SchP) Vol. 10 Aldebrando Subissati Invitatoria Es erhub sich Sonate Giovanni Francesco Anerio Vol. 30 Jacek Różycki Antiphonae Opera omnia I: Concerti, Salmi e Magnificat Vol. 11 o. Damian Stachowicz (SchP) ein Streit im Himmel Missa Requiem Vol. 31 Marco Scacchi Opera omnia IV: Vol. 12 o. Damian Stachowicz (SchP) Motetti e Concerti Litaniae de Beata Maria Virgine Vol. 32 Christoph Werner Es erhub sich ein Streit Vol. 13 o. Damian Stachowicz (SchP) im Himmel Concerti e Motetti Vol. 33 Crato Bütner Vol. 14 Paweł Sieprawski Te Deum Justus germinavit, Plaudite sidera, Regina caeli Vol. 34 Balthasar Erben Domine Jesu Christe, Vol. 15 Krystian Józef Ruth O Domine Jesu Christe Arie, Mottetti Vol. 16 o. Just Caspar (SchP) Missa Pastoricia Vol. 17 Marco Scacchi Opera omnia I: Missae a cappella Vol. 18 o. Roman Zajączkowski (OSB) Veni Creator Spiritus Missa Rorate caeli MUSICA IAGELLONICA Christoph WERNER Es erhub sich ein Streit im Himmel 32 Christoph WERNER Es erhub sich ein Streit im Himmel Do wydania przygotowała / Edited by Justyna Szombara MUSICA IAGELLONICA 2016 SUB SOLE SARMATIAE EARLY MUSIC IN POLAND 32 Christoph WERNER Es erhub sich ein Streit im Himmel Redaktorzy serii / General Editors Zygmunt M. Szweykowski, Aleksandra Patalas Do wydania przygotowała / Edited by Justyna Szombara Korekta tekstu angielskiego / English copy editor: Jo Clements Praca naukowa finansowana ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji numer DEC-2012/05/N/HS2/02836 Publikacja finansowana ze środków przeznaczonych na działalność statutową Wydziału Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie © Copyright by Justyna Szombara & Musica Iagellonica, Kraków 2016 ISMN 979-0-801532-29-9 Księgarnia internetowa Musica Iagellonica www.mi.pl Musica Iagellonica ul. Westerplatte 10 31-033 Kraków Poland WSTĘP INTRODUCTION Es erhub sich ein Streit im Himmel to utwór wyróżniający Es erhub sich ein Streit im Himmel is a work that stands in się na tle całego zachowanego dorobku kompozytorskie- contrast to the extant body of compositions by Christoph go Christopha Wernera, kantora kościoła św. Katarzyny Werner, cantor at St Catherine’s in Gdańsk: according to w Gdańsku. Jest to, zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, the current state of research, this is the artist’s only large- jedyna zachowana kompozycja wielko obsadowa tego scale piece, and a work that most fully implemented the twórcy i utwór, w którym w najpełniejszy sposób zreali- characteristics of the baroque stile concertato. zowane zostały założenia barokowego stile concertato. Information concerning the life and activity of Chris- Wiadomości dotyczące życia i działalności Christo- toph Werner (*ca. 1618 Gottleuba near Pirna, † 1650 pha Wernera (*ok. 1618 Gottleubao. Pirny, †1650 Gdańsk) Gdańsk) is highly fragmentary. Nothing certain is known są bardzo fragmentaryczne. Na temat jego młodości about his youth and musical education, yet the artist’s i edukacji muzycznej właściwie nic pewnego nie wiemy, good composition skills and familiarity with the current jednak dobry warsztat kompozytorski artysty oraz zna- tendencies in style suggest that he must have drawn from jomość aktualnych tendencji stylistycznych wskazują, the best models.1 Recent archival research has brought to że czerpać musiał z najlepszych wzorców1. Prowadzone light new information on Werner’s activity in Gdańsk:2 w ostatnim czasie badania archiwalne zaowocowały je- the earliest testimonies of the composer’s stay in the dynie nielicznymi uzupełnieniami danych dotyczących city come from the parish books of St Catherine’s, cur- działalności Wernera w Gdańsku2. Najwcześniejsze świa- rently kept in the State Archive in Gdańsk. Księga ślubów dectwa pobytu kompozytora w mieście pochodzą z ksiąg 1637–1713 [the Wedding Book 1637–1713] includes an en- metrykalnych parafii św. Katarzyny, przechowywanych try from 20 November 1644,3 confirming the marriage of obecnie w Archiwum Państwowym w Gdańsku. W Księ- Christoph Werner and Maria Raupach (H. Christophorus dze ślubów 1637–1713 odnajdujemy wpis z 20 listopada Wernerus mit F. Maria Michel Raupachs Tochter).4 In turn, 1644 roku3, informujący o zawarciu związku małżeńskie- Księga chrztów 1641–1665 [the Register of Baptisms 1641– go przez Christopha Wernera i Marię z domu Raupach („H. Christophorus Wernerus mit F. Maria Michel Rau- 1 The only reference to Werner’s musical education known pachs Tochter”4). Z kolei w Księdze chrztów 1641–1665, today comes from a letter from Prince John George II to his father, Prince Elector of Saxony John George I. In the letter of 30 Decem- ber 1649, John George II presents to his father a candidate for the post of vice-Kapellmeister of an ensemble conducted by Heinrich 1 Jedyna znana dziś wzmianka na temat wykształcenia mu- Schütz: “There is a certain man of over 30, a subject of Your Grace zycznego Wernera pochodzi z listu księcia Johanna Georga II do and a brother to the cornetist Friedrich Werner staying now at my ojca, elektora saskiego – Johanna Georga I. W liście tym, napisanym court (…). He comprehends composition so well that he need not be 30 grudnia 1649 roku, Johann Georg II przedstawia ojcu kandyda- ashamed to have his works performed in Danzig”. Further on the ta na stanowisko wicekapelmistrza w zespole kierowanym przez letter, the candidate is presented as a student of “a distinguished Heinricha Schütza: „Jest pewien trzydziestokilkulatek, poddany composer and musician, an Italian who was Kapellmeister to the Waszej Łaskawości i brat przebywającego teraz u mnie kornecisty late King of Poland, and who is now in Rome”. Without a doubt, the Friedricha Wernera […]. Tak dalece pojął on sztukę komponowania, prince refers here to Marco Scacchi, but although there are a num- że sam nie powinien się jej wstydzić; jego utwory wykonywane są ber of documents that prove the close contact between the two art- teraz w Gdańsku […]”. W dalszej części listu ów kandydat przed- ists, they provide no grounds to believe that the Gdańsk musician stawiony jest jako uczeń „Włocha, dostojnego kompozytora i muzy- received tuition from the royal Kapellmeister. The question of the ka, kapelmistrza niedawno zmarłego króla Polski”. Bez wątpienia relationships between Scacchi and Werner is discussed in detail książę wskazuje tutaj na osobę Marca Scacchiego. I choć istnieje sze- by Aleksandra Patalas in her article “Christoph Werner jako uczeń reg dokumentów świadczących o bliskich kontaktach obu twórców, Marca Scacchiego” [Christoph Werner as a pupil of Marco Scacchi], to jednak na ich podstawie nie możemy wnioskować, że gdański in: Muzyka jest zawsze współczesna. Studia dedykowane Profesor Alicji muzyk kształcił się pod okiem królewskiego kapelmistrza. Zagad- Jarzębskiej [Music is always contemporary: Studies dedicated to Professor nienie relacji M. Scacchiego i Ch. Wernera szczegółowo omówiła Alicja Jarzębska], ed. Małgorzata Woźna-Stankiewicz, Andrzej Sitarz, Aleksandra Patalas w artykule: Christoph Werner jako uczeń Marca Musica Iagellonica, Kraków 2011, pp. 535–548; while the content of Scacchiego, w: Muzyka jest zawsze współczesna. Studia dedykowane Pro- the aforementioned letter from Johann Georg II to his father was fesor Alicji Jarzębskiej, red. Małgorzata Woźna-Stankiewicz, Andrzej published by Mary E. Frandsen in her article “Allies in the Cause of Sitarz, Musica Iagellonica, Kraków 2011, s. 535–548; natomiast treść Italian Music: Schütz, Prince Johann Georg II and Musical Politics wspomnianego listu Johanna Georga II do ojca opublikowała Mary in Dresden”, Journal of the Royal Musical Association 125 (2000), p. 39. E. Frandsen, w artykule Allies in the Cause of Italian Music: Schütz, 2 While studying the biography of Christoph Werner, I con- Prince Johann Georg II and Musical Politics in Dresden, „Journal of the ducted archival research as part of the project “Z badań nad recepcją Royal Musical Association”, 125 (2000), s. 39. włoskiej «musica moderna» w Europie Północnej: koncert kościelny 2 Badania archiwalne m.in. nad biografią Christopha Werne- w twórczości kompozytorów gdańskich” [On the reception of Ital- ra prowadziłam w ramach projektu pt. Z badań nad recepcją włoskiej ian „musica moderna” in Northern Europe: The church concertos of „musica moderna” w Europie Północnej: koncert kościelny w twórczości Gdansk composers], financed by the Polish National Science Centre kompozytorów gdańskich, finansowanego przez Narodowe Centrum (No. UMO–2012/05/N/HS2/02836), conducted at the Institute Musi- Nauki (nr UMO–2012/05/N/HS2/02836), realizowanego