32 strong!!! Niższa cenaltt

DWUMIESIĘCZNIK SPOŁECZNO-KULTURALNY

Cena 2,50 zł * 059 8433160 » 059 8218584 e-mail: [email protected]

Borowy Młyn Borzyszkowy • Brzeźno Szlacheckie • Konarzyny • Lipnica • Przechlewo • Swornegacie • Tuchomie • Zapceń maj - czerwiec 2001 r. ISSN 1642-025X Nr 2/2001 (2) Od redaktora: 75-letni Jubilat Majowe Świętowanie JEST NIM Czersk - równolatek Gdyni - który 1 lipca 1926 roku otrzy­ Za nami długi majowy weekend, który Wydawać się może, że te dwa świę­ mał prawa miejskie. wielu z nas poprawił humor, a tym co ta są od siebie, historycznie i ideowo Fakt nadania praw miejskich nie odpoczywali na tzw. „łonie natury" zre­ różne, o ile tak jest, to ta różnica jest dowodzi, iż Czersk dopiero wtedy za­ generował nadwyrężone pracą, bądź... pozorna, bowiem hasła równości i spra­ istniał na mapie historycznej i geogra­ jej brakiem - psychikę. wiedliwości społecznej zawarte ficznej Polski Z źródeł historycznych Wielu z nas już zapomniało lub nie w przesłaniach tej Konstytucji i w jej bowiem wynika, że w 1350 roku chce wiedzieć, albo po prostu nie wie, polskich następczyniach gwarantująje- Czersk był już wsią lokowaną na pra­ czemu zawdzięczamy to majowe świę­ den z podstawowych owoców demo­ wie chełmińskim, czyli polskim. towanie. A na pewno wielu nie zna kracji tj. pracę, o którą jako drogi do za­ Tak jak cała ziemia pomorska, Czersk podłoża historycznego i społecznego pewnienia godnej egzystencji, nie przechodził z przysłowiowych rąk do tych dwóch świąt, tj. 1-go Maja - Świę­ mówiąc dobrobytu, walczyły i niestety rak. Rządzili tu książęta gdańscy, ta Ludzi Pracy i 3-go Maja, rocznicy nadal walczą w morzu polskiego bezro­ Krzyżacy, Polacy, Prusacy, Niemcy. uchwalonej w 1791 roku polskiej de­ bocia tysiące pozbawionej jej Polaków, dokończenie na str. 2. mokratycznej konstytucji, na której w tym znaczny odsetek Kaszubów. wzorowały się, ustalając swą ustawę O ważności tych świąt świadczy zasadniczą, demokratyczne państwa również i to, że Kościół katolicki świata. w tych samych dniach ustanowił pra­ Paradoksem jest, iż ta nasza 3-cio wie o tej samej tożsamości i społecznej majowa Konstytucja nie uratowała nas treści, święta liturgiczne, mianowicie samych Polaków, naszego państwa, pierwszomajowe jako dzień Świętego przed dziejowym nieszczęściem, pra­ Józefa: rzemieślnika-robotnika oraz wie dwuwiekowego niebytu w zabo­ trzeciomajowe jako święto Matki Bo­ rach. skiej Królowej Polski. dokończenie na str. 2.

Władysław Stanisławski /Płonące Pogranicze/ GŁODOWA EMIGRACJA w NUMERZE: Brzeźno Szlacheckie utrwaliło sięwhi- znak kaszubskiego Gryfa oraz napis „ Ka­ 2 - Taaaka ryba! czyli relacje z lipnic­ storii poprzez udział Kaszubów w walkach szubom pod Wiedniem - 1683-1983" kiego festynu 3-majowego pod Wiedniem.Pod wodzą wojewody Den- Okres przedwojenny tak scharaktery­ 5 - Czy tym razem odkopią? hoffa uczestniczyli oni w odsieczy wiede­ zował autor kroniki szkolnej w tamtejszej 7 - DYSTANS w Borowym! ńskiej króla Jana III Sobieskiego. Rocznicę szkole: „kto się bawił, to bawił - najwięcej 12 - Kraina równie piękna co uboga - tych wydarzeń uroczyście obchodzono panowie ze Straży Granicznej w mundu­ czili reportaż o Gochach z 1959 roku! w 1933 roku, a ostatnio zaś w 300 rocznice rach. A chłopi stali spoglądali i myśleli, roz­ 19 - historia Konarzyn, cz. I - 18 września 1983 r. Wtedy na majdanie ważali. Dola chłopa i robotnika była ciężka. 22 - Wiwat Królowa! wsi odsłonięto pomnik głaz upamiętniający Artykuły rolne w niskiej cenie. Prze­ oraz jak zawykle szereg materiałów do­ historyczne wydarzenia. Na głazie wyryto ludnione chałupy. Kawalerka podstarzała. tyczących naszych gmin. dokończenie na str. 9. 75-letni Jubilat Od redaktora: dokończenie ze str. 1. Majowe Świętowanie Po 1920 roku wróciła tu Polska, a z nią dokończenie z 1. str. nastąpił gwałtowny ekonomiczny roz­ wój, który m.in. doprowadził do nada­ Także na Kaszubach, wśród naszego A że było w tym względzie tak źle. nia praw miejskich. Ludu Kaszubskiego, pomimo, zdawałoby potwierdziła zorganizowana 27 kwietnia Czersk przedwojenny i powojenny, się, że jego duchowego wyciszenia, powo­ 1938 roku przed Zarządem Gminy po dzisiejszy dzień, miał szczęście do dowanego być może za przyczyną bliskie­ w Lipnicy demonstracja około 300-tU dobrych gospodarzy, członków sa­ go obcowania z przyrodą i natura, te święta osób z okolicznych wsi żądających pracy morządów. Zarządów Miasta i Gminy, mają tu także swoją moc i wymowę. lub paszportów na wyjazd do pracy Przewodniczących i Burmistrzów, gre­ Oczywiście, zwłaszcza powszechniej w Niemczech. Podobne, ale dużo miów, które umiejętnie wykorzysty­ są obchodzone te święta „kościelne", ale gwałtowniejsze, demonstracje z tego sa­ wały społeczne postawy Obywateli i to 1-wszomajowe proletariackie ma ta­ mego powodu odbyły się także 16 maja Tego Miasta, ich gorące umiłowanie kże społeczne uznanie. Dlaczego? Bo 1938 roku w Chojnicach. i oddanie dla swej Małej Czerskiej Oj­ ono gloryfikuje i wyraża tęsknotę, i po­ Od tamtego czasu wspomnianych de­ czyzny. Sam jako czerszczanin - trzebę pracy, której tu zawsze, u Nas na monstracji mineto już przeszło 60 lat. niestety od lat będąc na „wewnętrznej Gochach, brakowało i nadal brakuje. W międzyczasie nastąpiły zmiany poko­ polskiej emigracji" - przeżywam Co powodowało i nadal powoduje okre­ leniowe, a także trzykrotne ustrojowe, wszystko co dotyczy spraw Czerska, śloną biedę oraz zacofanie wzbudzające w tym jedna okupacyjna.. Po tych latach propagując w miarę swych możliwości nie tylko określone społeczne emocje, ale różnych doświadczeń i pozostawiania jego historię i problematykę współcze­ przede wszystkim trwająca do dziś niemalże w tym samym miejscu rozwoju sną. Nie ukrywam, że... tęsknie za tą głodową emigrację „za chlebem". ekonomicznego stoimy dzisiaj „przed tną rodzinna „ stroną"! Tej prawdy nie można ukryć ani jej drzwiami" wspólnoty gospodarczej Unii Póki co, z okazji tego JUBILE­ się wstydzić, bo brak pracy i bieda towa­ Europejskiej, licząc, że może tym razem USZU, tą drogą składam hołd i cześć rzyszą nam Gochom i Zaborakom od uda się nam przekroczyć próg i trafić do nie tylko czerskim bohaterom, ale dawna. Stąd już przed wojną z tego na­ pełnej spoleczno-ekonomicznej szczęśli­ wszystkim jego Obywatelom, którzy szego, jednego z polskich „kątów" biedy, wości Arkadii... OBY!!!- czego nam codziennym trudem budują dostatek bezrobotni, nielegalnie przekraczali po­ wszystkim życzę. i dobre imię swego MIASTA ! bliską granice i udawali się do Niemiec, Zbigniew Talewski. szukając tam pracy. Zbigniew Talewski

Uczestnicy konkursu wędkarskiego. Zwycięzcą został Józef Malickiz Ostrowitego (drugi z lewej; na pierwszym planie Franciszek Adamczyk -jeden ze sponsorów festynu.) biegi przełajowe na dystansach od 400 do Po raz trzeci w Lipnicy z okazji roczni­ blotekarek z Lipnicy, Brzeźna Szlacheckie­ 3000 metrów. cy Konstytucji 3-Majowej odbył się ludo­ go, Borowego Młyna i Zapcenia oraz liczni W klasyfikacji generalnej wygrali repre­ wy festyn, któiy dzięki dobrej pogodzie, sponsorzy - Urząd Gminy i właściciele miej­ zentanci szkoły z Lipnicy zdobywając 222 a przede wszystkim bogatemu programowi scowych zakładów mogą mówić o sukcesie. punkty, drudzy byli uczniowie z szkoły i świetnej organizacji, zgromadził nad lip­ Festyn ten z powodzeniem nawiązuje w Borowym Młynie (216 punktów), a trze­ nickim jeziorem Głęboczek kilkuset do tych organizowanych przez Józefa Bru- cie miejsce zdobyła reprezentacja szkoły uczestników z terenu całej gminy. skiego słynnych w latach 70-tych turniejów z Konarzyn. W biegu głównym na 3 km Organizatorzy: Józef Wrycza wraz gmin podczas, których Lipnica rywalizo­ triunfowali zawodnicy Talexu z Borzytu- z członkami Komisji Kultury Oświaty wała z Konarzynami. cliomia. Zwyciescą został Jarosław Wry­ i Zdrowia Gminnej Rady, oraz Andrzej Le- Wielu zwycięzców wyłoniły spośród cza z Lipnicy, drugim był Grzegosz Dor- mańczyk z gronem nauczycieli szkół i bi- ponad 300-stu uczestników poszczególne szyński z Konarzyn, a trzecie miejsce wy- Z prac rad i zarządów gmin Godni naszej pamięci LIPNICA 23 marca 2001 roku odbyła się druga (kalendarium rocznicowe) tegoroczna zwyczajna sesja Gminnej 5 maja 1929 roku Był on autorem szeregu publikacji Rady. Radni zatwierdzili na niej tegorocz­ urodził się w Skoszewie w powiecie o tematyce walki o polskość ziemi by- ny budżet, który po stronie dochodów chojnickim Stanisław Galikowski - towskiej. Aktywnie działał w rozlicz­ przewiduje wpływy na kwotę 5,8 min zł. działacz oświatowy i społeczny, peda­ nych organizacjach społecznych, m.in. Oczywiście kwota ta nie pokrywa przewi­ gog. pełnił funkcję prezesa Oddziału Zrze­ dywanych wydatków. Był on synem Juliana, nauczyciela szenia Kaszubsko-Pomorskicgo w By­ Ponad połowę budżetu pochłonie aresztowanego przez hitlerowców i za­ towie. Odznaczony był Złotym Krzy­ oświata i wychowanie. Na planową mordowanego w obozie oświęcińskim. żem Zasługi, a pośmiertnie Medalem działalność placówek oświatowych po­ W czerwcu 1945 roku Stanisław Komisji Edukacji Narodowej. trzeba 3,7 min zł. Z kolei na wydatki inwe­ Gierszewski podjął pracę w Starostwie Zmarł 4 września 1974 roku. stycyjne zaplanowano kwotę 575 tys. zł Powiatowym w Bytowie. W 1946 roku z przeznaczeniem na budowę gimnazjum rozpoczął naukę w tamtejszym Liceum 21 maja 1943 roku w Lipnicy i Brzeźnie Szlacheckim. Na wy­ Pedagogicznym. W latach 1961-62 pra­ zmarł podczas tortur w trakcie prowa­ datki związane z przeciwdziałaniem alko­ cował jako inspektor w Wydziale dzonego przez gestapo śledztwa Jan holizmowi budżetprzewidujekwotę75 tys. Oświaty Prezydium PRN, a od 1966 Bińczyk. zł. Przewidziano również 90 tys. zł na kon­ roku został wizytatorem w Powiato­ Urodził się on 24 grudnia 1900 roku serwacje ulic i oświetlenie, oraz na budowę wym Inspektoracie Oświaty w Byto­ w Borowym Młynie. Był on leśniczym mostu na trasie Modziel - Mogiel 50 tys. zł. wie, na stanowisku tym pozostał do koń­ w Młynkach koło Leśna. Na terenie Tegoroczne zwiększone wydatki budżeto­ ca swego życia. W tym to roku skoń­ jego rejonu leśnego wybudowano sze­ we pokryją ubiegłoroczne nadwyżki czył Wyższą Szkołę Pedagogiczną reg „bunkrów". W marcu ostrzeżony z ostatnich lat w wysokości 702 tys. zł. w Gdańsku uzyskując tytuł magistra przez Józefa Dambka - Komendanta 27 kwietnia 2001 r. odbyła się 3-cia pedagogiki. Następnie podjął badania TOW Gryf Pomorski o zdekonspirowa- sesja, której tematem było zatwierdzenie naukowe otwierając przewód doktorski niu, ukrywał się w jednym z bunkrów. sprawozdania z wykonania budżetu gminy w temacie: „Oświata i szkolnictwo 4 V 1943 roku wpadł w przygotowana za ubiegły 2000 r. w powiecie bytowskim w latach przez gestapo zasadzkę. Rada przyjęła wykonanie 1945-1970", lecz nagła śmierć nie po­ ubiegłorocznego budżetu oraz udzieliła ab­ zwoliła mu na dokończenie tej pracy. dokończenie na następnej stronie solutorium Zarządowi Gminy

Sołtysi w akcji, walczył Krzysztof )d lewej Kazimier: Olejnik - Prabucki z Borzy- Borowy Młyn; Konrad tuchomia na czwar-

Wnuk-Lipińsh. - Prądzona; tym miejscu został Jan Prondzyński - GlUno sklasyfikowany Ja-

Wielkie; Ryszard Plu- kub ReszUa z Boro. Prądzyns/a - Lipnica; Anna ... , , . . , ., wego Młyna. Na dy- Leszczynska - Ostrowite; ° . J J mradŹmuda-Trzebiatowski stansie 1500 mc" Zespól Gochy trow an d stans ten - Łąkie; Ludwik Stoltman - P y Oczywiście nie zabrakło też napoi, przebiegła samotnie cza, a zespołowo wygrała drużyna gorących kiełbasek i innych sma­ Sylwia Prabucka wędkarzy z Lipnicy łowiąc w przeciągu 2 kołyków, które można było nabyć na sto­ z Borzytuchomia. godzin 4 kg ryb. W sumie wszystkie re­ iskach Mariana Żmudy-Trzebiatow- Dużo emocji dostarczyła rywalizacja prezentacje złowiły przeszło 10 kg ryb, co skiego z Mielna i Kazimierza Kiedrow- sołectw, w której uczestniczyło 7 repre­ jest niewątpliwą zasługą Franciszka skiego z Zapcenia, a chętni konnej jazdy zentacji, spośród któiych wygrał zespół Adamczyka właściciela jeziorka, który mogli skorzystać z oferty - czyli koni - Gliśna Wielkiego przed Lipnicą udostępnił je uczestnikom zawodów, a na Państwa Zofi i Jerzego Ollików z Brze­ i Lakiem. Najwięcej emocji dostarczyła co dzień dobrze na nim gospodarzy. źna Szlacheckiego. konkurencja z udziałem sołtysów, którzy Artystyczną ozdobą festynu były wy­ Słowem, dziękujemy i do zobaczenia musieli na czas zjeść bez popijania bułkę stępy kierowanego przez Agnieszkę Cyre w przyszłym roku na czwartym Festynie. grubo posmarowaną chrzanem. Konku­ miejscowego zespołu śpiewaczego Gochy Wierzymy, że nie gorszym od tegorocznego! rencje wędkarskie wyłoniły mistrza, któ­ oraz przybyłego z Wierzchucina w powie­ Az/ rym został Józef Malicki z Ostrowitego, cie puckim kaszubskiego zespołu regional­ fot Andrzej Kiedrowski który złowił 640 dekagramowego lesz­ nego „Moje Strony". 3 Z prac rad i zarządów gmin KONARZYNY Godni naszej pamięci 26 kwietnia 2001 r. odbyła się se­ (kalendarium rocznicowe) sja Rady Gminnej, na której wysłucha­ dokończenie ze str. 3. no informacji Zarządu Gminy o wyko­ naniu budżetu za 2000r. Usiłował zbiec, został jednak poważnie Wc wiześniu 1939 roku /ostał areszto­ Rada przyjęła niniejsze sprawozda­ ranny i przewieziony do szpitala wany przez hitlerowców i osadzony w wie­ nie i udzieliła absolutorium Zarządowi. w Chojnicach. Po kilku dniach w stanic zieniu w Chojnicach, następnie /ostał be­ 3 maja 2001 r. z okazji święta Kon­ bardzo ciężkim przewieziony został do stialsko zamordowany podczas prac polo­ stytucji 3 Maja i Święta Strażaków Gestapo w Gdańsku, gdzie umęczony wych w majątku Jarccwo k/Chojnic. odbyło się uroczyste przekazanie kona- zmarł. Zwłoki jego potajemnie pochowane na rzyńskiej OSP nowego bojowego wozu 31 maja 1885 roku cmentarzu, po wojnie ekshumowano i 20- strażackiego. Jest to nowoczesny Lu­ urodził się w Cegiełkach / Bagnach / w po­ statj uroczyście przeniesione na przy ko­ blin 3 wyposażony m.in. w agregat ciś­ wiecie chojnickim Józef Slomiński. ścielny cmentarz w Borzyszkowach. nienia, który umożliwiać będzie podej­ Był on synem Piotra i Ewy z domu Dalnian. Na nieczynnej dziś i zapomianej szkole mowanie akcji z zakresu ratownictwa W 1905 roku uko­ w Gliśnie Wielkim w miejscu jego pracy ekologicznego. W najbliższym czasie ńczył Seminarium wisi tablica pamiątkowa upamiętniająca doposaży się go również w sprzęt do nauczycielskie w jego postać. 5 września 1981 roku z inicja­ ratownictwa drogowego. Środki na Tucholi. Do 1911 tywy ()d/iałow Zrzeszenia Kaszubsko-Po- jego zakup i wyposażenie w wysokości roku był nauczycie­ morskiego / Chojnic i słupska ora/ miej­ 85 tys. zł dała Rada Gminy /35 tys. zł/ lem szkoh/ ludowej scowych działaczy Ośrodkowi Zdrowia i Zarząd Wojewódzki OSP/50 tys. zł/. w Pastwiskach w w Lipnicy nadano jego imię i odsłonięto na Uroczystego poświecenia tego bo­ powiecie świec­ nim także tablice pamiątkową ku jego czci. jowego wozu dokonał konarzyński kim, następnie 22 czerwca 1910 roku proboszcz ks. Zygmunt Sądecki. objął kierownictwo szkoły powszechnej w urodził się w Kiedrowicach Jan BorzySZ- /tz/ Gliśnie Wielkim na Gochach, gdzie pozo­ kowski prezes Sądu Powiatowego w Choj­ stał do końca życia. nicach. Po odzyskaniu niepodległości w 1920 Był on absolwentem Uniwersytetu PODZIĘKOWANIA roku był działaczem społecznym, inicjując Warszawskiego, gdzie w 1938 roku uzy­ Dziękuję: Przewodniczącym i Radom uruchomienie połączenia regionu Goch skał stopień magistra praw. Po studiach roz­ Gminy Lipnicy i Konarzyn oraz Wójtom z Chojnicami, najpierw przez budowę linii począł aplikacje w Sądzie Okręgowym tych Gmin: Pani mgr Marii Kozłowskiej kolejowej, a następnie linii autobusowej. w Chojnicach W okresie wojny pracował i Panu inż. Leopoldowi Jankowskiemu za Jako członek Sejmiku Powiatowego jako robotnik przymusowy na gospodar­ wsparcie w wydaniu pierwszego numeru w Chojnicach doprowadził do urzeczywist­ stwie rolnym pod Grudziądzem W tym „Naji Goche". nienia postulatu budowy bitej drogi z Lipni­ czasie matkę jego okupant wysiedlił z kie- Dziękuję również za pomoc i życzliwość cy do Borzyszków. Był też inicjatorem, drowickiego gospodarstwa. Po wojnie po­ księdzu proboszczowi Jackowi Halmanowi z uruchomienia w 1930 roku jedynego w la­ wraca do Chojnic gdzie kontynuuje aplika­ Borowego Młyna, szefostwu NDL Osusznica, tach międzywojennych na terenie powiatu cję sądową, początkowo jako asesor a zwłaszcza inż. Zbigniewowi Dyngoszowi i chojnickiego - wiejskiego ośrodka zdrowia sądowy, podprokurator i sędzia śledczy, inż. Jarosławowi Czrneckiemu oraz dr. An­ w Lipnicy. Niejednokrotnie protestował a następnie jako sędzia grodzki i powiato­ toniemu Szrederowi - Prezesowi ZKP w przeciwko prześladowaniom Polaków na wy. 2 czerwca został wiceprezesem, a od Słupsku, Antoniemu Górskiemu - Prezesowi ziemi bytowskiej. Był aktywnym 1959 roku prezesem Sadu Powiatowego ZDZ w Słupsku, dyrektorom miejscowych działaczem Polskiego Związku Zachodnie­ w Chojnicach. Stanowisko to piastował do szkół oraz wszystkim Reklamodawcom, bez go. W 1932 roku został odznaczony Sreb- chwili przejścia na emeryturę w 1978 roku. których byłoby niemożliwe wydanie kolejne­ nym Krzyżem Zasługi. Przez szereg lat Był on także wielce zaangażowanym go numeru niniejszego czasopisma. pełnił on funkcje wójta Bor/yszków i Lip­ działaczem społecznym, w tym radnym Specjalne podziękowania składam Pań­ nicy. Zasiadał w Sądzie Okręgowym Chojnic Za swą działalność był on odzna­ stwu Grażynie i Witoldowi Zblewskim, w Chojnicach, a poza tym przewodniczył czony najwyższymi odznaczeniami pań­ właścicielom, a także kierownictwu tzw. rokom sądowym w Lipnicy. Działał stwowymi. i pracownikom słupskiej drukarni w Powiatowym Komitecie ds. Bezrobocia, /Opracowano na podstawie książki.. Ciocini GRAWIPOL. a przede wszystkim dużo uwagi poświęcał Pamięci - Chojnicki słownik biograficzny Zbigniew Talewski rozwojowi oświaty pozaszkolnej. 1275-1980 " - Zbigniewa Stmmskiego/. Wydawca

4 GRATULACJE Ryszard Wrzesiński - warszawski rze­ mieślnik, właściciel i dyrektor Manufaktu­ Ekshumacja ry Kapeluszy PORTHOS, od lat związany Jak nas poinformowano, po trzech latach zaniechania czyn­ z Gochami, gdzie nad jeziorem Gwiazdy ma swoją wakacyjną „przystań", został ności związanych z odnalezieniem szczątków zamordowanych laureatem ZŁOTEGO LAURU, konkursu na przedpolach Borowego Młyna w 1943 roku przez żandar­ Związku Rzemiosła Polskiego, Naczelnej mów hitlerowskich trzech polskich uciekinierów z przymuso­ Rady Zrzeszeń Handlu i Usług oraz Super wych robót w którymś z niemieckich majątków zza byłej przed­ Kontaktów organizowanego dla liderów wojennej polsko-niemieckiej granicy, podejmie się kolejną pró­ polskiego rzemiosła i kupiectwa. bę ich odnalezienia. Z tej to okazji otrzymał On również list Na wyjaśnienie czeka nie tylko miejsce szafie i nikt ani Komendantowi Posterunku, gratulacyjny od Aleksandra Kwaśniew­ pochówku, czy ich zatrudnienia, ale także ani przewodniczącemu Obywatelskiego skiego, w którym Pan Prezydent pisze ustalenie ich tożsamości, bowiem do dziś Komitetowi w niczym nie dopomógł w wy­ „...otrzymanie tej prestiżowej nagrody pozostają oni bezimienni tak, jak i ich za­ jaśnieniu tej, bądź co bądź, zbrodni. Stąd do świadczy o znakomitej kondycji Pańskiej bójcy. dziś żadnego z odpowiedzialnych urzędni­ Firmy....życzę dalszych sukcesów i zreali­ Gwoli przypomnienia należy powie­ ków nie interesuje przysłowiowy, i to na do­ zowania ambitnych planów i zamierzeń". dzieć, iż z inicjatywy Obywatelskiego Ko­ datek patriotyczny, trup w policyjnej sza­ Przy tej okazji warto szczególnie na­ mitetu, który w tej sprawie zawiązał się fie...! Nikt, jak dotąd, z tych kompetentnych szym Czytelniczkom zacytować sławne w Borowym Młynie w 1998 roku, ówcze­ nie kiwnął przysłowiowym palcem, by do­ już na całą Europę powiedzenie Ryszarda sny oddział Okręgowej Komisji Badania prowadzić tę bolącą sprawę do końca. Wrzesińskiego, że „świata nie zmienisz, Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Tym razem należy mieć nadzieję, że kapelusz możesz". w Koszalinie w osobie sędziego Sądu Wo­ może teraz, w najbliższym czasie, jak obie­ Odpowiadając na nasze pytania o ten­ jewódzkiego Andrzeja Jaracza podjął okre­ cywano, prace pod przewodnictwem pro­ dencje tegorocznej mody damskich nakryć ślone czynności śledcze. Podjęto także pró­ kuratora Andrzeja Bukowskiego z placów­ głowy, szef Porthosa stwierdza, że powróciła by ekshumacji w miejscach wskazanych ki koszalińskiej Pomorskiego Oddziału In­ moda na nakrycia głowy i to różnego rodza­ przez świadków tej zbrodni. Okazało się, że stytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku ju. Tegoroczna nawiązuje do lat 80-tych. były to wysiłki bezskuteczne, nie odnale­ przyniosą społeczny oraz prawny efekt, a tym A więc dominować będą nakrycia głowy ziono bowiem zwłok, a na domiar w tym samym zakończy się tę historyczną sprawę. z różnego rodzaju słom. Powróciło także czasie rozwiązano Komisję Badań Zbrodni Zbigniew TalewskL przyozdabianie kapeluszy letnich kwiatami przeciwko Narodowi Polskiemu, i wstążkami oraz moda na „powiew" szarf a na jej miejsce Sejm powołał In­ i chust zdobiących damskie kapelusze. stytut Pamięci Narodowej, lecz Wszystkim chętnym zakupu takich na­ polityczna walka o fotel prezesa kryć głowy podpowiadamy, że poza skle­ Instytutu, jak i o priorytety jego pami firmowymi Portosa w Warszawie na programowej działalności, spo­ ulicy Grójeckiej 128 paw. 21 i przy ulicy wodowały, że takimi sprawami, Jana Pawła II43 paw. 21 nakrycia te można jak ta w Borowym Młynie, gdzie także nabyć we wszystkich sklepach sieci chodzi o odtworzenie zbrodni hi­ hipennarkietów, co nic oznacza, że tam tlerowskiej, a nie tak modnej - sprzedawana produkcja Porthosa nie ma komunistycznej - przestano się cech modniarskiego rzemieślniczego wy­ interesować w przeciągu ostatnich robu charakteryzującego się doborem do­ 3 lat brych surowców, jakością wykonania, Stąd jak dotąd nikogo z odpo­ a przede wszystkim tym, że odpowiada wiedzialnych za te sprawy, za­ ona w pełni aktualnym trendom mody. równo na najwyższych szcze­ Mistrzowi Ryszardowi Wrzesińskie­ blach wojewódzkich, jak i gmin­ mu oraz pracownikom Porthosa życzymy nych, nie interesowało np. to, że ciągłości i pewności pracy przynoszącej w międzyczasie udało się przy produkty podbijające światowy rynek pomocy radiestety Czesława Kja- mody. Przy okazji zapraszamy na kolejną sta z Wierzchociny natrafić na wycieczkę po kaszubskich Gochach, prawdopodobny ślad mogiły ty­ dłuższa od tej 1999 roku. chże zabitych męczenników i od­ /tz/. kopać fragmenty kości i tkanek, które lekarz specjalista ze Słupska Sierpień 1998 - Czesław Kjast - miejscowy radiesteta uznał, że są to szczątki ludzkie. znalazł prawdopodobne miejsce pochówku; towarzy­ Nikogo też nie interesowało, szy mu syn Damian oraz członkowie Obywatelskiego że do dziś leżą one w policyjnej Komitetu: Władysław Kapiszka i Franciszek Bruski z Borowego Młyna. Porady prawne Powiatowy Urząd Pracy opowiada *7 Dmh Wicek 1. Czy mogę zarejestrować się w urzę­ Zastana w i u ni s i ę tego świata przypomnieć o Kaszubach. dzie pracy jako osoba bezrobotna, je­ nieraz dlaczego Wincenty Rogala Zasmakował w młodości gorzkiego żeli posiadam gospodarstwo rolne ? stał się taki sławny. Był prostym chleba emigranta w Niemczech. Po po­ 2. Czy mogę być osobą bezrobotną, je­ człowiekiem, z zawodu ogrodnikiem wrocie prow ud/ił / siostrą Anną gospo­ żeli współmałżonek posiada gospo­ i drobnym kupcem, jego artystyczne darstwo i pensjonat kolo Kościerzyny, darstwo rolne. osiągnięcia były niewysokie, a prze­ w 1908 roku w rodzinnym Wielu Ustawa o zatrudnieniu i przeciw­ cież zaskarbił sobie wdzięczność założj I sklep drogeryjny. działaniu bezrobociu z dnia 14 grudnia i pamięć na długie lata. Szanowali go Czynnie włączy! się do życia pu- 1994 roku, art. 2 pkt. 2 wyjaśnia jakie współmieszkańcy, przyjaźnili się blicznego, działał w powiatowym ko­ warunki musi spełniać osoba, aby z nim artyści i ludzie pióra, pisali mitecie dla wyboru polskich posłów do mogła zarejestrować się jako bezro­ o nim wiersze i reportaże. Myślę, że sejmu pruskiego i parlamentu Rzeszy. botna w Powiatowym Urzędzie Pracy. druh Wicek przede wszystkim fa­ W 1909 roku założył w Wielu chór mę­ W oparciu o te przepisy osobą bezro­ scynował swoją żarliwością i bezin­ ski „Żaba", w którym przez trzydzieści botną nie może być: teresownym działaniem dla ukocha­ lat pełnił funkcję dyrygenta, irzy lata 1./ właściciel lub posiadacz nierucho­ nych Kaszub. później utworzył chór mieszany „Har­ mości rolnej w rozumieniu przepisów 9 kwietnia minęła 130 rocznica uro­ monia" w Karsinie: były to ogniska Kodeksu Cywilnego o powierzchni dzin Wincentego Rogali. polskiej kultury, w końcowym okresie użytków rolnych przekraczającej 2 ha Urodził się w Wielu na wybudowa­ zaboru zasłużył się w walce / germani­ przeliczeniowe, niu, w wielodzietnej rodzinie rolnika zacją. Podczas wojny światowej służył 2.1 właściciel lub posiadacz gospodar­ Piotra i Joanny z Osowskich, byl młod­ w armii jako sanitariusz, po odzyskaniu stwa stanowiącego dział specjalny szym o 11 lata bratem Tomasza, który niepodległości organizował życie kul­ produkcji rolnej w rozumieniu przepi­ w 1919 roku wraz z Antonim Abraha­ turalne wsi prowadził zespoły mu­ sów podatkowych, chyba, że dochód mem udał się do Paryża, aby możnym zyczne, reżyserował sztuki teatralne, z działów specjalnych produkcji rolnej obliczony dla ustalenia podatku do­ chodowego od osób fizycznych nie przekracza wysokości przeciętego do­ chodu z pracy w indywidualnych go­ spodarstw rolnych z 2,0 ha przelicze­ LAS ROŚNIE WOLNO niowych, ustalonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o podatku rol­ PŁONIE SZYBKO nym. 3./ osoba podlegająca ubezpieczeniu W RAZIE POŻARU ALARMUJ!!! emerytalno-rentowemu z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub do­ Nadleśnictwo Osusznica tel. 82 1 8 167 82 18 367, 82 1 8 396 mownik w takim gospodarstwie. U Leśnictwo Brzeźno tel. 82 1 8 539 tel. kom. 0 606 96 78 92 Leśnictwo Stary Most tel. 82 1 8 518 tel. kom. 0 606 96 SO 24 Leśnictwo Wieczywno tel. 82 1 8 517 tel. kom. 0 606 96 80 25 Leśnictwo Prądzona tel. 82 3 1 754 tel. kom. (160 6 96 78 91 WIES Leśnictwo Osusznica tel. 82 1 X 365 tel. kom. 0 606 96 80 29 Leśnictwo Zielona Chocina tel. 83 22 341 tel. kom. (160 6 96 80 35 01.03-30.04 2001 Leśnictwo Zychce tel. 83 3 1 009 tel. kom. 0 606 96 80 36 Leśnictwo Kicdrowice tel. 82 1 X 755 tel. kom. 0 606 96 80 28 SWSTW. Ljflnjca Konarzyny Leśnictwo Luboń tel. 82 1 8 736 tel. kom. 0 606 96 80 27 0 Narodziny 13 Leśnictwo Modrzejewo tel. 82 1 8 725 tel. kom. 606 96 80 14 w tym dziewczynek 8 Małżeństwa Zgony 7 1 w tym kobiety III! •I • I I I I I j

6 które wystawiał z członkami „Żaby", lcwski m.in. recytował długie frag­ Ostatnim przedsięwzięciem druha urządzał koncerty, wieczory towarzy­ menty epopei Derdowskiego „O Panu Wicka były starania o odbudowanie po- skie i wycieczki dla młodzieży, dla po­ Czorlińsczim co do Pecka po sece je- mnika Derdowskiego, który przed znania Kaszub. Zaraz po powrocie choł". Druh Wicek cieszył się, że ma wojną stał na cmentarzu i na rozkaz hi­ z wojny ożenił się, lecz żona Józefa tak dużo chętnych słuchaczy: „Patrz! tlerowców został zdemontowany: po­ Iz domu Januszewska z Karsina/ zmarła W taki sposób odrabiamy modną dzis piersie zakopał Bernard Szpręga w szo­ przy urodzeniu dziecka: wychowaniem kaszubszczyzne dla ciekawoszów z pie obok cmentarza, po wojnie zostało zajęli się dziadkowie. całej Polski". Zarazem martwił się o odnalezione. W czasie okupacji hitlerowcy przyszłość języka kaszubskiego: 18 sierpnia 1957 roku w Wielu dzię­ zwracali na Wicka Rogale szczególną „Dzieci nie znają Derdowskiego, bo ki pomocy nowo powstałego Zrzesze­ uwagę, a mimo to potrafił mieszka­ ich nie uczy się tego w szkole. Nie nia Kaszubskiego odbyła się manifesta­ ńców Wiela podtrzymać na duchu i za­ znają często nawet języka poety..." cja kilku tysięcy Kaszubów przybyłych chęcić do oporu. Nie darowano mu W 1954 roku Wincenty Rogala na odsłonięcie pomnika. Druh Wicek tego, został wywieziony do Potulic. Po dzięki staraniom red. Anny .lachniny triumfował! Zmarł cztery miesiące wojnie znów z całą energią populary­ z bydgoskiego radia został odznaczo­ później, 18 stycznia 1958 roku. zuje kulturę kaszubską organizując ny Złotym Krzyżem Zasługi. Uroczy­ Za to wielkie umiłowanie swojej oj­ m.in. koncerty i wieczory kulturalne, stość odbyła się w Chojnicach, a Roga­ czystej kultury kaszubskiej, za poświę­ m.in. w ten sposób pozyskując fundu­ la w podzięce zorganizował jeszcze cenie się dla niej, bez oczekiwania ja­ sze na odbudowę figury Matki Bo­ raz przedstawienia sztuki Majkow­ kiejkolwiek nagrody, zdobył uznanie skiej. Nadal pisze i komponuje swe skiego „Jak w Koscerznie koscelnego i ogromną popularność, choć wcale utwory. Układa „Toast" na cześć swe­ obrele" w tej samej obsadzie, co 34 0 nią nie dbał. Doczekał się własnego go wielkiego ziomka Herusia Derdow- lata wcześniej. W krótkim przemówie­ pomnika - popiersia przed szkołą skiego, skomponował muzykę do jego niu z tej okazji powiedział i, pomimo w Wielu /1982 r./, a szkoły w Karsinie utworów, a także do wierszy Jana Kar­ swych osiemdziesięciu trzech lat, za­ 1 Wielu obrały sobie go na patrona. nowskiego. Popularność przyniosły deklarował, że: „Toć pokąd człowiek Ma także ulice w Chojnicach, Brusach mu wieczorne koncerty w szkole dla jeszcze dycha, toć tam jak może, to i innych miastach. A przecież w swojej grup turystów z całego kraju - razem z orze. Ile jeszcze będzie to możliwe, to nadzwyczajnej skromności nigdy o ta­ Jasiem Nowaczykiem grali na cytrach w takim razie, co będę mógł, to będę kich zaszczytach nie marzył. i śpiewali pieśni, a Edmund Konko- robił". Kazimierz Ostrowski. DYSTANS W BOROWYM ! To już po raz czwarty warszawski Najważniejszym akcentem tego Teatr Tańca „Dystans" Anny Pio­ wieczoru była jednak premiera najnow­ trowskiej na swe miejsce letnich szego projektu grupy pt: „Romcia i Ju­ warsztatów artystycznych wybrał lek", który powstał inspirowany słyn­ Borowy Młyn. Dlaczego? Bowiem nym dramatem Williama Szekspira ma tu doskonale warunki klimatycz­ „Romeo i Julia". ne i niecodzienne jak na warszaw­ W okresie tych minionych 5-ciu lat skich mieszczuchów warunki poby­ Teatr Tańca DYSTANS występował na towe w naturalnym otoczeniu jeziora wielu imprezach, w tym na przeglądach Gwiazdy, nad którym mieszkają ro­ i konkursach tańca nowoczesnego. Wy­ dzice Ani Piotrowskiej, państwo Ta- stępował m.in. w teatrze Buffo, w Ram­ lewscy, którzy zespołowi udzielają pie i Sali Kongresowej. Uczestniczył corocznej gościny. także w imprezach typowo komercyj­ Również tej gościny nie odmawia nych towarzysząc gwiazdom polskiej kierownictwo miejscowej szkoły, piosenki, w tym Krzysztofowi Kraw­ a zwłaszcza jej Dyrektor Pani mgr czykowi i Robertowi Chojnackiemu. Barbara Storman, udostępniając ze­ na których licznie zebranej publiczno­ Wierzymy, że ten wielce twórczy społowi do ćwiczeń szkolną, w pełni ści i zaproszonym gościom przypo­ i ambitny zespół, ciągle doskonalący do tych celów przygotowaną, salę mniano dotychczas zrealizowane przez swój poziom artystyczny, wyróżniony za gimnastyczną. Annę Piotrowską, liderkę i instruktora swą dotychczasową działalność przez Niedawno Zespół obchodził 5-lecie grupy, choreografie takie jak: „Głowo- Ministerstwo Edukacji Narodowej, nadal swego istnienia, stąd 28 kwietnia br. teka", „Wyjście przed Wejściem" /zre­ będzie pełen zapału do pracy, a przede w warszawskim Stołecznym Klubie alizowana we współpracy z Anną wszystkim w to, że jego choreograf Garnizonowym przy Alei Niepod­ Kruk/ i „Gdybym była". Pokazano, Anna Piotrowska nie powiedziała swe­ ległości 141 odbyły się jego urodziny także krótkie filmy dokumentujące hi­ go ostatniego artystycznego słowa. zatytułowane „5 lat w Jeden Wieczór", storię zespołu. /tz/

7 Zbigniew Studziński POŻEGNANIA Tu mnie na łąkach niesienia pomocy. pôchnôl kwiat A pomagał dużo bo Tu dla mnie każdy beł był obdarzony nie­ jak brat zwykłymi i roz­ Tu dla mnie wszetcich licznymi umiejęt­ ptôchow śpiew nościami, które Tu leno dlô mnie wia­ były zwłaszcza tru wiew. przydatne w cza­ Słowa tej kaszubskiej piosenki, którą sach PRL-u, szcze­ śpiewałem (i grałem) w zespole „Go- gólnie w latach sie­ chy" towarzyszą mi zawsze wtedy, gdy, demdziesiątych, Stanisław Szypryt t. akordeonem) i zaspół (iochy - Borowy Młyn, 1991 r., nadjez. Gwiazda jadąc z Wiela, zbliżam się do Lipnicy. kiedy to nie było Nie żałuję żadnego dnia przeżytego rzemieślniczych - społu tworzy! specyficzną, przyjacielską na Gochach. Na każdym kroku spoty­ prywatnych zakładów usługowych. atmosferę. Nikomu z nas nie przeszka­ kała mnie tu życzliwość i sympatia, W tym to czasie nieodzowny Stasiu po­ dzał jego w „lulce" wiecznie plący się których doświadczam i dziś. trafił naprawić prawie wszystko, co się papieros. Był on przy tym obowiązko­ Kiedy kolega Zbigniew Talewski za- popsuło w gospodarstwie domowym - wy, skrupulatny i aż do pedanterii uczci­ propomował mi rubrykę w czasopiśmie łącznie z pralką marki Frania, także na­ wy, co niektórzy uznawali te jogo walory Naji Goche, przed oczami stanęły mi set­ prawiał zarówno rowery, jak i ciągniki. za swoiste dziwactwo. Dom Strażaka, ki spotkanych w ciągu 25 lat w Gochach Prawie regułą było, że za te usługi nic miejsce naszych prób i spotkań, trakto­ ludzi, przeżyć, doznań, wzruszeń. brał on pieniędzy, stąd... rewanżowano wał jak własną checz. Dbał ojegodopo- 0 czym pisać, od czego zacząć? Ale jak mu się w „innej formie". Pan Bóg nie sażanie, o jego estetykę. Przy tym uczci­ mówił jeden z moich kolegów z Lipnicy: poskąpił mu zwłaszcza talentu muzycz­ wie i mądrze zarządzał kasą i wpływami „ jak nie wiesz od czego zacząć, zacznij nego. Akordeon w jego ręku po prostu za wynajem sali, a uzyskiwane w ten od początku!!!" Dlaczego tak uczynić, śpiewał. To on został w utworzonym sposób pieniądze umiejętnie zagospoda­ a dlatego chociażby, jak mawia Czesław przez panią Zofię Cieślińską zespole rowywał. DrugąjegO pasją była działal­ Miłosz, że „....nasze życie nie jest zbio­ pierwszym, najważniejszym grajkiem. ność w Straży Pożarnej. rem dat / nasza biografia to zmyślenie..." Moje muzykowanie na skrzypkach pod­ Z tych obu działalności, tj. jako Czy obaj mają w tym względzie rację? czas wspólnych prób nabierało zupełnie członka zespołu (lochy i straży pożarnrej, Nie mniej gorzką prawdą jest, że co innego, niż to bywało w innych okolicz­ słynął w Lipnicy i okolicy, stąd to znany rusz odchodzą od nas bliscy, krewni, nościach, brzmienia. Moje skrzypce po­ byl powszechnie jako Pasieka i mało kto przyjaciele i znajomi. rywane mistrzostwem akordeonu Stasia nawet wiedział, iż miał także imię...Jan. Niedawno pożegnaliśmy w Lipnicy wydawały wiele bogatsze i piękniejsze Nawet jego żona pieszczotliwie przy naszych dwóch muzykantów z lipnickie­ dźwięki. wszystkich nas /wracała się do niego - go zespołu Gochy: Stanisława Szypry- Później sza jego choroba nie po/walała „Pasieka przynieś to, czy tamto..." ta i Jana Pasiekę. Niewątpliwie z ich mu tak często uczestniczyć w próbach. Nic Na koniec powrócę do postawionego śmiercią zakończył się w historii tego można było przez to na niego liczyć, już pytania, czy ktoś ich dzisiaj zastąpi? zespołu pewien etap. Mówi się, że nie a zwłaszcza wtedy, kiedy zespół wyjeżdżał Oczywiście dosłownie jest to niemożli­ ma ludzi niezastąpionych i jest to praw­ na występy. Wówczas denerwowaliśmy się we, ale na pewno to, CO po sobie pozosta­ da. Nie ma także ludzi o takich samych wszyscy, od kierowniczki pani Agnies/ki wili, zaowocuje, a osobisty ich przykład, osobowościach, przykładem na to byli Cyrowej do Jana Pasieki, który pewnego zwłaszcza na rzec/ ich zaangażowanych niewątpliwie śp. Druchowie Szypryt dnia bardzo mocno zareagował na jego obywatelskich postaw, na pewno będzie 1 Pasieka, każdy z nich coś innego pozo­ spóźnienie spowodowane jego prywatny­ wzorem. stawił po sobie, nie mniej obaj zasługują mi występami w miejscowym barze, ale Przypomnę, że obu ląc/y I zespól Go­ na równą naszą wdzięczną pamięć. Dziś cóż ta choroba stała się silniejsza od niego... chy, obu w działaniach łączyła miłość do już z niejakiego dystansu patrzę na ich Z kolei Jan Pasieka śpiewał i grał swojej wsi i ludzi, a przede wszystkim, postawy życiowe, na to, co po sobie po­ w Gochach na diabelskich skrzypcach. do ich rodzin. Obaj byli przykładnymi zostawili. Nie był tak muzycznie utalentowanym ojcami i mężami. ()baj wykształcili i wy­ Stasiu Szypryt był człowiekiem jak Stanisław Szypryt, ale nic miej niż on chowali swoje dzieci na porządnych lu­ łagodnym,dobrodusznym,życzliwym, a ukochał nasze kaszubskie pieśni i muzy­ d/i. Obecność tylu mieszkańców gminy nadane mu przezwisko „Szyprytek" kowanie. Stąd pokochał cały nasz ze­ na ich pogrzebach świadczyła, że cieszy­ samo za siebie mówiło, że był nie lada spół, a na poniedziałkowe próby czekał li się szacunkiem nie tylko w Lipnicy, ale komediatem, fibrykusem i żartowni­ zawsze z ogromnym utęsknieniem. To w całych (lochach. siem. Nigdy przy tym źle nie mówił o lu­ on przygotowywał salę do prób, na nasze dziach, o swych znajomych czy saąsia- przyjście było w niej zawsze czysto słowem, niewątpliwie zasługują na dach, a przy tym był zawsze gotów do i ciepło, to on w gronie członków ze- naszą pamięć !!!!

8 ników, którzy przekroczyli nielegalnie gra­ nice z Niemiec do Polski. Przytrzymany GŁODOWA EMIGRACJA został jeden robotnik, obywatel polski. dokończenie ze str. 1. W tym samym czasie, na innym odcinku Brak pracy. Wódka zwyczajna 3,60 masło Tymczasem granicy, strażnik Piotr Gilas oddał jeden l ,60, wódka wyborowa 4,80, spirytus 9-10 W Niemczech istniało wielkie zapo­ strzał i zatrzymał obywatela polskiego nie­ złotych". trzebowanie na robotników rolnych, a za­ legalnie przekraczającego granice z Nie­ Obecnie tę kronikę uzupełnia dyrektor robki były tam stosunkowo wysokie. Pa­ miec do Polski. Pięć godzin później użyto szkoły Jerzy Matczak - syn strażnika. ństwo Polskie posiadało umowy z Niemca­ psa służbowego „Hadzi", który przytrzy­ W gminie Brzeżno i przylegającej do mi, na mocy których odbywała się sezono­ mał dziewięciu polskich robotników sezo­ niej Lipnicy wsie były biedne z powodu wa emigracja zarobkowa od 10 do 30 tys. nowych, którzy nielegalnie przekroczyli nieurodzajnej gleby i zamknięcia granicy robotników w różnych latach. To nie zaspo­ granice wracając do Polski. W innym miej­ dla robotników sezonowych. Stały brak kajało potrzeb Niemców i przy pomocy scu strażnik Paweł Sampara oddał jeden pracy powodował niezadowolenie wśród różnych form organizowano na terenach strzał, przytrzymując pięciu robotników se­ miejscowych Kaszubów. Często odbywały przygranicznych nielegalny werbunek. zonowych, obywateli polskich, przekra­ się tam tzw. Sekwestry i licytacje za zaległe W 1937 roku pracowało w Niemczech od czających nielegalnie granice do Polski. podatki i długi. Do prac tych włączano stra­ 12 do 18 tys. robotników rolnych, którzy Dwóch innych z tej grupy przytrzymanych żników, co wraz z tropieniem przekroczeń nielegalnie udawali się na sezonową emi­ zostało przez strażnika Stanisława Kowiń- granicznych i przemytu - nieprzychylnie grację zarobkową. Na emigracje zarob­ skiego (Arch. WP akta Straży Granicznej). przyjmowane było przez miejscową lud­ kową udawali się również robotnicy z głębi Bezrobotni nielegalnie przekraczali ność. Dochodziło do konfliktów. kraju, nawet spod Lwowa. Na przykład granice do Niemiec, tam szukali zatrudnie­ 6 września 1936 roku, na rozkaz kie­ 2 marca 1939 roku przytrzymano za niele­ nia przy pracach wiosennych w rolnictwie, rownika placówki Łąkie, strażnicy Henryk galne przekroczenie granicy z Polski do a kiedy się one kończyły, a więc 20 kwiet­ Hołdys i Roman Chodkowski udzielili Niemiec Edwarda Manza, dziewiętnasto­ nia, nielegalnie wracali do kraju. pomocy sekwesterowi z Chojnic przy zaję­ letniego kawalera, obywatela polskiego na­ Tydzień później (27 kwietnia 1938 ciu powózki u rolnika Karola Trzebiatow­ rodowości niemieckiej z gminy Krasów roku) przed Zarządem Gminnym w Lipni­ skiego. W czasie tej czynności uderzeni zo­ w powiecie lwowskim. Zatrzymany przez cy odbyła się demonstracja bezrobotnych; stali przez brata Karola, Rudolfa, kilkakrot­ straż graniczną w rejonie Sępólna Kraje­ zebrało się około 300 osób z okolicznych nie biczyskiem. Za czyn znieważenia pra­ ńskiego oświadczył, że przyjechał w po­ wsi żądając pracy lub paszportów na wy­ cowników Straży Granicznej, Sąd Okręgo­ szukiwaniu pracy. W cztery dni później za­ jazd na roboty do Niemiec. wy w Chojnicach skazał Rudolfa Trzebia­ trzymany został na dworcu kolejowym O pogarszającej się sytuacji i nara­ towskiego na jeden miesiąc aresztu. w Kamieniu Krajeńskim obywatel Alek­ stającym bezrobociu dowiadujemy się Strażników wykorzystywano do sander Kenna z gminny Lubotyn w powie­ z meldunku sytuacyjnego nr 5/58, w któ­ wszystkich czynności określanych wtedy cie Koło, któiy chciał się udać za granice rym podano, że 16 maja 1938 roku roz­ jako pomoc dla Polskiego Państwa. w poszukiwaniu pracy. począł się strajk głodowy bezrobotnych Komendant Komisariatu Brzeźno w dniu Z pisma poufnego Urzędu Wojewódz­ w Chojnicach. Bezrobotni zgromadzili się 19 maja 1938 roku przydzielił do pomocy kiego pomorskiego z 18 stycznia 1938 roku przed magistratem i wywiesili czarne Posterunkowi Policji Państwowej siedmiu skierowanego do Ministerstwa Spraw We­ chorągwie. Strajkowało około 280 męż­ szeregowych Straży Granicznej do „roz­ wnętrznych wynika, ze robotnicy w Niem­ czyzn i kobiet z Chojnic i okolicy. Około pracowania" robotników, którzy rzekomo czech w sezonie zdołali oszczędzić po 200 130 osób demonstrowało na rynku przez utrudniali prace robotnikom zajętym przy do 300 reichmarek. Większość robotników, całą noc. W dniu następnym o godzinie 14 melioracji miejscowości Brzozowo. którzy przebywali w Niemczech w roku wydelegowali pięcioosobową delegację W 1937 roku strażnicy Komisariatu Kona­ 1937 wybierała się tam ponownie w roku pod przewodnictwem Józefa Grygiela do rzyny przez kilka dni poszukiwali kłusow­ następnym, bądź to na drodze legalnej, Starostwa, gdzie odbyły się rozmowy nika, który zastrzelił na służbie strażnika bądź nielegalnej - w zależności od otrzy­ z udziałem inspektora pracy z Tczewa. Tokarskiego. mania paszportu lub przepustki. W ich następstwie strajk o 17.30 roz­ Bezrobocie na Gochach stawało się 20 kwietnia 1938 roku o godzinie 18.55 wiązano. Do krwawych zajść nie doszło. problemem nie do rozwiązania.W styczniu na odcinku placówki Łąkie strażnicy Hołys /Zbliżenia 1984 r. / 1937 roku straż graniczna w Borzyszko- i Kloska oddali siedem strzałów z kbk. wach organizuje zabawę taneczną. 22 złote W wyniku tej akcji przytrzymano 34 pol­ * Jerzy Matczak /1933-1996 / był nauczycielem i dy­ czystego zysku z tej imprezy przeznacza na skich robotników sezonowych, któtych rektorem szkoły w Brzeźnie Szlacheckim w latach bezrobotnych w postaci wynagrodzenia za Niemcy nielegalnie przerzucali przez gra­ 1965-1989. a przedtem był nauczycielem w Borzysz- naprawę drogi z Borzyszkowa do miejsco­ nice do Polski. Pochodzili oni z miejscowo­ kowach i Gliśnie Wielkim. Pozostał w naszej pamięci wości Łąkie. W maju 1938 roku podobną ści przygranicznych: Borowego Młyna, jako dobry pedagog, wychowawca i oddany Gochom zabawę połączoną z przedstawieniem ama­ Upiłki, Prądzony, Kobylich Gór. społecznik. Był przewodniczącym Obywatelskiego torskim , Jak Bolko harcerzem został" reży­ W tym samym dniu o godzinie 12-tej Komitetu powołanego w 1983 roku w Brzeźnie Szla­ serowanym przez nauczyciela Konrada w pobliżu placówki granicznej Wojsk na­ checkim dla upamiętnienia 300 rocznicy Wiktorii Wie­ Gęsickiego organizują strażnicy w Brze­ leżącej do Komisariatu Lipienice /Lipnica/, deńskiej Jana III Sobieskiego i udziału w niej Kaszu­ źnie. Zysk przeznaczono na dożywianie starszy strażnik Jan Kupczak oddał jeden bów z Goch. biednych gminy Brzeźno. strzał z kbk. do uciekających pięciu robot­ Hz/

9 W północnej części powiatu choj­ nickiego, wśród jezior o kamienistych dnach, piaszczystych wydm i sosno­ wych „gradeł" leży kraina równie pięk­ Kraina równie piękna, na, co uboga. Bardzo rzadko odwie­ dzają ją turyści, a jeszcze rzadziej wiałem, mówili w taki sposób o swojej w sądzie o kaczki czy gęsi u nikogo nic dziennikarze z pism stołecznych, nic wsi, jakby smakowali dobre wino. wywołują dzisiaj zdziwienia. mówiąc już o prowincjonalnych. Nazwa Zapceń prawdopodobnie zo­ Jednakże teraźniejszej procesomani Bo i cóż ciekawego zobaczyłoby się stała wzięta od jeziora Pień lub Pceń, Gochów daleko do lej krwistości, jaką w tych kilku kościelnych wioskach jak dziś już wyschłego. Stąd ten zielony odznaczały się dawne utarczki. W nie­ Zapceń, Borzyszkowy, Lipnica, Brze­ półksiężyc wokół zagród wiejskich. których spornych wypadkach radzono źno, czy pomniejszych sadybach, zro­ Istnienie wioski datuje się od 17 ll sobie w przeszłości doskonale bez po­ śniętych z morenowym krajobrazem? roku, kiedy to Anna Radziwiłłówna, sta­ mocy sądu. Jeżeli przedmiotem niepo­ A jednak pod pozorami banalności rościna człuchowska wydała dla niej rozumienia była miedza, to zwykle odkrywa się rzeczy przyjemne, sprawy przywilej. Osada stała się prawic uciekano się clo Starego, niezawodnego tak frapujące, że nie potrzeba ubierać wyłącznie szlachecką dopiero po wy­ systemu rozstrzygania. Polegał on na ich w szatę poetyckości. prawie wiedeńskiej. Nawet tera/ starsi tym, że na miedzy stawały dwie kobie­ Przyznaję, że garść wrażeń, zebra­ ludzie opowiadają o dobrym królu Sob­ ty. Każda z nich usiłowała podkasać nych z przelotnego pobytu w Gochach ku, pod którym walczyli pradziadowie. kieckę swej przeciwniczce. Której uda­ to trochę za mało, ażeby urobić sobie Jałowa ziemia jednak tak samo, jak wało się to rychlej, tej maż wygrywał właściwy sąd o mieszkańcach tej ziemi, dawniej dla chudopachołków, lak póź­ spór o miedzę. za dużo, aby nie wyzbyć się dotychcza­ niej dla herbowych rodziła źle i namiast- Miotle pokolenie tych ws/ystkich sowej niefrasobliwości i obojętności do kowo. Toteż zapecnianic spoglądali za­ historii już nie pamięta. Ma życie bez nich. wistnym okiem na gospodarzy z Kiedro- porównania łatwiejsze niż ojcowie Jeżeli jedzie się na północ od nadle­ wic, których rozległe włości graniczyły w okresie swojej młodości. Znakomita śnictwa Laska piaszczystą leśną drogą, z ich ziemią. Często tez dochodziło mię­ większość trudni się rolnictwem. W le­ napotyka się na mnóstwo przesięków, dzy nimi do sporów. Jeden z nich zako­ sie pracują ci, co nie mają ziemi. Reszta zwanych tutaj „wilbonami". U wylotu ńczył się szczególnie krwawo: dziewię­ przerzuciła się na rzemiosło. Najwię­ jednego z nich majaczy się cebula ko­ ciu zabitych kiedrowiczan i jeden z Zap­ kszą dumą Zapcenia są murowane ścielnej wieży osadzonej na czerwo­ cenia. Sąd w Kosobudach, o który domki stawiane / cegły produkowanej nym podnóżu. Jeszcze trzy kilometry oparła się sprawa, nie miał łatwego za­ sposobem gospodarczym z piasku i ce­ jazdy pokorzenistej ścieżce i jest się dania. Ziemię jednak pozostawił w rę­ mentu. Takie same schulne „murowań­ miedzy opłotkami Zapcenia. Kościół, kach gospodarzy kiedrowickich. ce" wid/i się w Lipnicy, co upodabnia który tak natrętnie przyciąga oko przy­ Byłoby śmiesznością mniemać, że ją trochę do miasteczka. Zresztą niejed­ bysza, rozczarowuje jakąś ewangelicką dzisiejsi potomkowie tamtych gwałto- no prawdziwe miasteczko nie posiada surowością architektury. Jedyną jego wników, kompletnie sa wyprani / za- tak dobrze prowadzonego ośrodka osobliwością jest rzeźba /ołtarz dziorności i uporu. Swego czasu wieś zdrowia. Jego kierownik / satysfakcją główny/ wykonany przez artystę Pliń- o innym nie mówiła jak o kłótni Szy­ stwierdza, że w izbie porodowej, pra­ skiego, nieżyjącego już męża znanej pryta z Glonowskim,których łączy bli­ wie zawsze zapełnionej, nie miał miej­ hafciarki z Wiela. skie pokrewieństwo.Nienawiść tak zaś­ sca ani jeden wypadek śmiertelny O wiele ciekawsza jest rozmowa lepiła Szypryta, że zabronił siostrze w okresie powojennym. z mieszkańcami wioski. Ubawiło mnie brać ślub w kościele, w którym na orga­ Poważne /martwienie gnębi gbu­ to, że prawie wszyscy z którymi rozma- nach gra Klonowski. Natomiast sprawy rów Lipnicy i okolicy. Do tej pory nie zezwolono na założenie we wsi targo- w iska, na którym chłopi mogliby doko­ nywać sprzedaży lub kupna zwierząt gospodarskich. Projekt len ma najwięk­ szego wroga w osobie powiatowego weterynarza... o sześć kilometrów od Lipnicy od­ dalona jest bodajże najuboższa wioska na (lochach - Prądzona. .lej mieszkańcy chronicznie narzekają na brak zarob­ ków, nie wszyscy bowiem mogą praco- wać w lesie. Gospodarze mają kłopot ze sprzeda/ą mleka. Można by temu za- radzić przez zorganizowanie na miej­ scu /lewni mleczarskiej. Wiażenie opuszczenia i zaniedba­ nia wsi jakie rodzi się na widok starych, Zapceń - 1995, siedlisko Zb. TalewsMego (po Werach), wzdłuż stodoły „sporna granica'

12 przez to znany tam pod lokalna ksywą Mar inż. Jarosław Czarnecki Szef albo Pagaj (tak nazywał się mój / Gochy lasem stoją / nieodżałowany pies rasy sznaucer nie co uboga mniej znany na Gochach odemnie). Sosna Właśnie granice tego siedliska były zmurszałych drewnianych chałup o mi­ przedmiotem procesu jaki mnie przed Królowa Goch niaturowych okiennicach potęguje się sądem w Bytowie wytoczył Stanisław Sosna zwyczajna/Pinus Silvestris/ - naj­ jeszcze bardziej, gdy trzeba sobie Kiedrowski popularnie nazywa- popularniejsze, najbardziej znane drzewo uprzytomnić, że nie ma tu elementar­ ny.Dziecko. Polski stanowi charakterystyczny element nych wygód, jak telefon i światło elek­ Również autor pisze o sporze Klo­ krajobrazu Gochów. Byłoby truizmem opisywanie wyglądu tryczne. nowskiego i Szypryta przekręcając przy zewnętrznego sosny, gdyż każdy od dziecka We wsi byłoby jeszcze gorzej tym nazwisko robiąc z Klonowskiego — styka się z tym drzewem.Drzewo iglaste i ciemniej, gdyby nie dobroczynny Glonowskiego, a także pomylił się jednoznacznie kojarzy się z sosną, a deska to wpływ na środowisko miejscowego twierdząc, że to Klonowski był orga­ najczęściej drewno sosnowe. kierownika szkoły i jego żony, państwa nistą, a było odwrotnie, ale o tym mówi Bajgot. Jeśli np. którejś z kobiet zacho­ niżej publikowany list jaki po tym arty­ ruje dziecko, to najpierw proszą panią kule przesłał do redakcji ww. Szypryt. Bajgot, by postawiła diagnozę. Przed­ /tz/ tem stosowali różne zabiegi znachor- skie. Jeszcze dziś wypędzają pewne do­ Ja jestem Organistą. legliwości przy pomocy woreczka W artykule pt. ,, Kraina równie pięk­ z wełną, twierdząc, że jak ona w nim na, co uboga", zamieszczonym w nr. przerośnie, to i wyleczy. 1 br. jest streszczenie kłótni Szypryta Krzysztof RONT z Klonowskim. Powiedziano tam, że nie­ /Kaszebe 1959 rJ nawiść tak zaślepiła Szypryta (mnie), że Autor był publicystą wydawanego pod zabroniłem siostrze brać ślub w koście­ kierownictwem Tadeusza Bolduana le, w którym na organach gra Klonow­ dwutygodnika kaszubskiego ski. To nie jest prawdą. Klonowski na or­ KASZEBE. Powyższy artykuł opubliko­ ganach nie gra. Organistą jestem ja, wał po swej wizycie na Gochach w nu­ Szypryt, już od 1935 roku gram na orga­ merze pierwszym 11 [-32 -J /tego cza­ nach. Zaznaczam, że nikomu nie zabra­ sopisma w 1959 roku. niałem brać ślubu w kościele, ani po­ W artykule tym wspomina się o pro- dobnych ceremonii nie miałem.

cesomanii zapceniaków. Jest to praw­ Sprawa ma się odwrotnie. Klonow­ /mom v f aklU*3H da, krórej sam doświadczyłem kiedy to ski chodził do księdza proboszcza Na Gochach sosna stanowi podstawo­ na początku lat dziewięćdziesiątych i chciał, abym ja nie grał na organach wy gatunek tworzący tutejsze lasy, czyli mieszkałem w tej wsi w kupionym od w czasie ślubu jego córki, ale proboszcz bory, bo tak prawidłowo powinno okre­ państwa Werów siedlisku gospodar­ się nie zgodził. ślać się drzewostany iglaste. Sosna jest fe­ czym. Józef Szypryt nomenalnym gatunkiem, który jako drze­ Prowadziłem tam wówczas firmę Zapceń, Powiat Chojnice wo pionierskie pierwsze pojawia się na drzewną „ TAL-DREWNEX" i byłem otwartych przestrzeniach. Na dodatek do­ skonale czuje się w każdych warunkach. Rośnie na suchych piaskach, ale także na bagnach: na glebach lekkich i żyznych. I tylko po pokroju drzewa i jego przyro­ stach poznajemy w jakich warunkach urosło dane drzewo. Bór sosnowy to zbio­ rowisko pięknych, gonnych sosen o sto­ sunkowo krótkich i wąskich koronach. To konkurencja o światło i o pokarm z podłoża powodują swoiste „ściganie się" drzew na wysokość i „walkę" o miej­ sce. Drewno z takich drzew stanowi pod­ stawowy surowiec do przerobu tartaczne­ go. Sosna rosnąca na wolnej przestrzeni wygląda często inaczej. Krótki, gruby pień, szeroka rozłożysta korona zaczy­ nająca się kilka metrów nad ziemia to efekt powszechnego dostępu światła i bra­ ku konkurencji ze strony innych drzew. Takie polne sosny to najczęściej ponad Jezioro Borzyszkowskie. stuletni świadkowie tak charakterystyczni Domki letniskowe nad jeziorem Gwiazdę, (fot. Jan Maziejuk)dl a krajobrazu okolic Lipnicy. • Zbigniew Talewski W najczulszej pamięci.

8 marca br. umarł Jan Piepka „ Staszków Jan ", poeta i ga­ skiego. Tam poznaje, oprócz Lecha wędziarz kaszubski, członek założyciel Zrzeszenia Kaszub­ Badko wskiego , także Różę Ostrowską, Izabelę Trojanowską i Le­ skiego, laureat Medalu Stolema. Urodził się on w Łebnie ona Roppla liderów ówczesnego 8 lutego 1926 roku i tam został w sąsiedzkim Starzy nie po­ regionalizmu kaszubsko pomor­ skiego. chowany. W tym czasie ukazał się w „Nurcy- ku Kaszubskim" jego pierwszy opubli­ Jana Piepke poznałem w latach Przez cały okres jego twórczości to­ kowany wiersz pt. „Powiastka nie po­ 80-tych w czasie kiedy to z Ryszardem warzyszył mu także dźwięk helskich wiastka": „...W długi wieczór w starej Wrzesińskim i Jerzym Januszewskim-Da- dzwonów, których „granie" tak pięknie checzi/wiater w komin sobie wlozł brową tworzyliśmy zręby Zrzeszenia Ka- w swym opowiadaniu scharakteryzo­ /i wnet zaczął różne szteci/wespiwo- szubsko-Pomorskiego w Słupsku i woje­ wał Semmerling, którego bohater był wac na swój glos..." wództwie, w tym na Gochach. na tyle wrażliwy, że idąc: „...droga Przesłanie tego wiersza stało się Spotkałem go po raz pierwszy na przez pucci ląci, wedle morza, przez mottem dla jego dalszej twórczości, którymś z Zrzeszeniowych spotkań most na Plutnicy (pomimo bezwietrz­ a także zaczynem nieustannej potrzeby w Gdańsku, a później we Wdzydzach nej pogody za przyczyną...mrozowej przyjaźni. To on, jak ten wiatr ze swej Kiszewskich na corocznym spotkaniu ciszy słyszał) „czuł helscie dzwone..." duszy, ze swego serca, poniósł poetyc- literatów i działaczy pomorsko-kaszub- Tak wrażliwym był Jan Piepka - z tym, ko-literackie dźwięki, a więc swe: skich. Potem Janek przyjął nasze zapro­ że te jego dzwony swój dźwięk wydo­ „..spiewe gwi/ilc różne trele, łgając/z szenie do Słupska po czym jeszcze raz bywały z poszumu „pegazowych ledzy se smioł" albo dwa spotkałem się z nim w Warsza­ skrzydeł" jego literackiej weny, stając To razem z Leonem Ropplem /Pie­ wie na posiedzeniu Zespołu Narodowej się jego natchnieniem i motywacja łów 'fonem/ wydaje książeczkę Nasze Rady Kultury, której On był członkiem. twórczą. To one, helskie dzwony, Stronę a w niej zamieścił przepiękny Jak pamiętam z wielka atencją odno­ witały go gdy po przeżyciach wojen­ cykl wierszy zatytułowany „Polne siłem się wówczas do niego, bowiem nych powrócił na rodzinną kaszubska Chwilci". Następnie wydaje zbiorek był on już w tym czasie uznanym nie tyl­ Nordę z niewolniczej pracy w Danii, poetycki „Strojenka chwilka" oraz ko na Pomorzu poetą i pisarzem kaszub­ zesłany tam przez hitlerowców. A po­ książki: „Purtkowe Stegny", „Torbus skim. Rozsławiła go także rola w pierw­ tem „ich granie" towarzyszyło mu i reszta zgrai" ora/,,( lieri Słońca". A po szym polskim filmie fabularnymo przez resztę życia. Dźwięk ich nie milki kilkti latach literackiego milczenia - Kaszubach, którego akcja toczyła się w jego duszy i sercu nawet wtedy, kie­ „ten dzwon jego duszy - na powrót nad brzegiem Bałtyku, film nosił dy na pozór zdawało się. że nic już nie wydal głośne dźwięki". Były nimi stro­ właśnie tytuł Kaszebe. tworzył, że nic był czułym na żaden fy jego nowych wierszy, zebrane i wy­ W jego życiu dużą role odgrywały społeczny podmuch, który niby gwi/d dane w tomiku zatytułowanym „Krzyk przyjaźnie. Przyjaźnił się z wieloma lu­ wiatru mógłby wyrwać go z jego lite­ Ptaków". Tomik ten wydano na dźmi, w tym z poza Kaszub, a przede rackiego wyciszenia. początku lego roku i okazał się ostat­ wszystkim od zarania swego twórczego Mimo tej pozornej, literackiej, wie­ nim literackim słowem i przesłaniem życia literackiego, podjął jako 25 letni loletniej ciszy i wycofania się przez Jana Piepki. nauczyciel wiejski współpracę z takimi niego z otwartego życia publicznego, Stanisław Jankę, recenzując ten to­ Stolemami kaszubskiej twórczości, jak ten jego wewnętrzny dzwon nadal mik wierszy, określił, że jego treści;] Lech Bądkowski czy Franciszek Feni- w nim grał, aż wreszcie „zewnętrznie autor udowodnił, że narodził się „o no­ kowski. To oni otworzyli mu obudził go", powodując, że pr/y końcu wym, twórczym spojrzeniu na życie przysłowiowe drzwi na „gdańskie salo­ swego życia na powrót literacko zaist­ poeta i człowiek patrzący inaczej niż ny literackie", to oni tym samym umo­ niał. poprzednio na otaczający go świat i na żliwili mu wydeptanie później już jego Ale póki co wrócę jeszcze do twór­ samego siebie". Lecz z tego nowego, li­ własnych stegen, które poprowadziły czej drogi jego życia. terackiego odrodzenia Jana Piepki po­ go do mistrzostwa w uprawianiu przez Jak wspomniałem, był on nauczy­ zostanie już tylko nam dziś jego pisane niego kaszubskiej liryki i anegdoty, cielem, a pracę tę podjął w Starzy nie. w poetyckich strofach słowa, bo z woli którą początkowo wzorował, ucząc się potem uczył w Gnicżdżewic, tam roz­ Pana, jak mam nadzieje, na niebieskich pisanego języka kaszubskiego, na felie­ począł swe pisanie na tyle dobre, by pastwiskach uprawia także tam dziś tonach Guczowego Macka - Aleksan­ zostać przyjętym do Kola Młodych swą poetycką sztukę... Nie mniej nas, dra Labudy. Związku Literatów Oddzialti Gdań­ którzy jesteśmy jeszcze na życia drodze

14 1/kji fade

KRONIKA SZKOŁY BOROWY MŁYN (1920-1939)

(pisownia oryginalna)

1 maja urządzono 192zastępstw2 r. o w szkole w Wierzchucinie. Lekcje odbywały się po 1923 rok. południu od 3-ciej do 6-tej godziny. 23.VI. 23 Urządziła tutejsza szkoła powszechna 3 maj. razem z Wierzchucina zabawę na zako­ Uroczystości 3-ci maj obchodzono ńczenie roku szkolnego. u nas w następujący sposób. O godzinie Program: O 1 wszej wymarsz do lasu. 8,30 zebrały się dzieci w szkole. O 8,45 O 7 mej powrót. O 8 mej przedstawienie wymarsz ze sztandarem do tutejszego w klasie „ Kopciuszek „ następnie w miej­ kościoła gdzie o godzinie 9 - tej odbyła scowej oberży tańce do rana dla publicz­ Jan Piepka się msza święta. Te deum i majowe na­ ności. W lesie dzieci odegrały różne gry, bożeństwo podczas mszy św. wykonał deklamowały oraz przy dźwiękach orkie­ w swym jednym z ostatnich wierszy chór dziecięcy na dwa głosy śpiew pod stry wykonały: kołowrotki, sokołówki i prosi i wyczula na to, że: batutą nauczyciela Czapiewskiego. Na polonez. koniec odśpiewano Rotę i Boże coś Pol­ Pamięć najczulej skę. Z kościoła wyruszono do szkoły, 1925 rok. Trwa w drgnieniu liści którą pani nauczycielka Różekówna 14/15 maja. I traw bezgłośnych dziećmi przedtem pięknie udekorowała. Nauka z powodu Konferencji obwo­ Rozsiana Przybyła także dosyć znaczna liczba dowej w Brusach wypadła. Czapiewski starszych osób. nauczyciel z Borowego Młyna miał lekcję A potem Tu wykonano śpiewy i nauczyciel Cza­ na temat „Kościół katolicki w Polsce w piewski w przemówieniu rzucił pogląd na stosunku do innych wyznań". Potem juz nie ma konstytucje waśnie partyjne ówczesne. 23 maja. Zostało wszystko Z tych przeszedł na obecne partyjne Odbyła się wizytacja w tutejszej szko­ Co doszło aż dotąd działania szkodliwe dla kraju i nadmieniał le przez pana kuratora Dr Riemera oraz i na cuda boskie w Polsce nnp ostatnie zwy­ pana wizytatora Makowskiego P. Był ta­ Został jeszcze cięstwo nad Bolszewikami i polecił udać kże i Pan Inspektor Szkolny Powiatowy. Ten krzyk bólu się do Boga i Panny Matji, a osobliwie 1927/1928 rok. I pieśni radość dzieciom w tym majowym czasie gdyż one ulubione Jezusowi i Matce Boskiej. Na tern 23 VI Oddana za wszystkie nadzieje się ten dzień skończył. Leśniczy p. Sierant napotkał dwóch Tak często płonne kłusowników, którzy na jego wezwanie 27 czerwca nie złożyli broni lecz złożyli się do strzału, Wreszcie zjawi się ona Szczepienie ospy szkoły Borowy Młyn pan Sierant położył jednego trupem na Cisza Ii II. miejscu, drugi zaś zdołał uciec. Zabitym I słać będzie łoże z wiatrów jest niejaki Fryda z Wieczywna. Deszczu 29 czerwca Też z płatków lodu Uroczyste wypuszczenie dzieci 1930 rok. A ten podług następującego porządku Dnia 1 czerwca Co byl odszedł 29 o 4 po południu uroczyste nieszpory Została otwarta szkoła w Wierzchuci­ Będzie w tej ciszy i Te deum z wystawieniem w tutejszym nie skomasowana 5 IX 1928 roku. Na­ Trwać bez bronie. kościele. Potem rozdanie w szkole uczyciel Henryk Sykutera został przeka­ świadectw gdzie przemawiał ksiądz zany do Wierzchucinygdzie rozpoczął re­ proboszcz Sartowski i nauczyciel Cza­ gularną naukę z dniem 1 czerwca 1930 Wierzę, że jego Przyjaciele i Czy­ piewski. Dając ostatnie wskazówki jak roku. telnicy obronią ślad jego zaistnienia żyć dla Boga i Ojczyzny oraz o warto­ i nie pozwolą by pozostał On bez bronie ściach szkoły. zagrzebany w ciszy niepamięci. I i dokończenie na następnej stronie

15 Jan Wojciechowski KRONIKA SZKOŁY BOROWY MŁYN (1920-1939) / W pomorskich lasach / dokończenie z poprzadniej strony 15 czerwca Odbyło się poświecenie sztandaru tu­ 1938 rok PO W tejszego Towarzystwa Śpiewu Cecylja. 14. VI Ostrzeżony, żc staiy 1 .esman czyha na mnie, W uroczystości tej brały udział dzieci Dzieci klasy V i VI udały się rowerami kilka piewszych dni i nocy spędziłem u kocha­ szkolne i Towarzystwa Śpiewackie oko­ do Brzeźna gdzie odbyły się zawody mię­ nego sąsiada Piotra. I .esman wraz z robotnikiem licznych wiosek. dzy szkolne. Rozegrano gry: siatkówkę Hcftą przypięli sobie do piersi żelazne krzyże 17 czerwca i dwa ognie. Pierwsza gra wypadła na ko­ z pierwszej wojny światowej i udawali zuchów. rzyść Borowego Młyna (2: 0) a druga na Odbyła się konferencja obwodowa Chodzili miedzy żołnierzami i podkreślali swoje korzyść dzieci z Brzeźna (2:0). Wyniki w Brzeźnie. Lekcje na temat państwo uznanie dla Hitlera. Zanim się ukazałem, sąsiad w skoku wzwyż i w dal były po równość i ta przestało istnieć ale naród trwa" przepro­ mój Piotr, zapakował do worka dwie szynki wie­ sama u dzieci z Brzeźna jak i z Borowego wadził kol. Czapiewski z Zielonej Huty. przowe i pojechał w mojej sprawie do Lipnicy do Młyna. Dzieci otrzymały w Brzeźnie kawę. 26 czerwca Amstskommissara Domischa Domisch przed odbyła się konferencja rejonowa wojną miał mały sklep w I ipnicy, w którym i ja w Osusznicy. Lekcję gimnastyki przepro­ 1939 rok nieraz robiłem zakupy. Teraz stał się panem, wadził kol. Wąsiewski z Ostrowitego. Re­ 27 maja władnym decydować o życiu i wolności powie­ ferat cel i zadanie gimnastyki odczytał ko­ Przybył do parafii Borowy Młyn rzonego jego pieczy pospólstwa Znając dobrze lega Molski z Łąkiego. ks. Biskup dr Okoniewski w celu poświe­ Piotra sprzed wojny dal się ułaskawić. Polecił mi i cenia kościoła.Parafia witała księdza bisku­ stawić się osobiście w celach meldunkowych. 1935 rok pa bardzo serdecznie. We wsi ustawiono Ubrany w granatowy płaszcz Piotra, zmeldo- 13 maja liczne bramy walcm się u pana wójta. Udawał, oczywiście, że Dowiedzieliśmy się o śmierci Pana 17 i 18 maja mnie nic zna i nie może sobie tej gęby przypo- Marszałka Hej łzy się kręcą Tego Wycieczka dzieci do Gdyni mieć. Po pierwszych formalnościach urzędo­ dnia brzydko było na świecie, śnieg padał. Szkołą w Borowym Młynie opiekują wych zapytał, czy mam w lesie dużo opału. Od­ Dzieci mówiły, że polskie niebo opłakuje się również podoficerowie i oficerowie powiedziałem, że ja wprawdzie nie mam nic, ale naszego ukochanego Dziadka Sztabu D. O. K.. VIII. w Toruniu. Na wy­ w lesie jest duża ilość państwowych stosów 16 maja cieczkę do Gdyni przysłali ofiarodawcy opałowych. Dawał wyraźnie do zrozumienia, Modliliśmy się za duszę śp. Marszałka 185 złotych. Autobusem do Gdyni poje­ bym dał kilka metrów. Wyjaśniłem, że nie mam Piłsudskiego. Na żałobnej akademii dzieci chało 43 dzieci prawa dysponować tym drewnem, lecz na jego przysięgły, że będą żyły tak jak Wielki 28 czerwca polecenie mogę je wydać na opalenie biura wój­ Zmarły - Polakom żyć kazał. Starsi zrobili Nowe radio dla szkoły Oficerowie i podofi­ tostwa. W dalszej rozmowie raczył mnie niedba­ podobnie. cerowie Sztabu DOK. VIII nadesłali nowy le spytać, co myślę o 1 .csmanie. Odrzekłem, ze to czterolampowy odbiornik radiowy. stary człowiek, sterany pracą w kopalniach, bar­ dzo pobudliwy i często się denerwuje. Osobiście nie mam do niego żadnych zastrzeżeń W rezultacie otrzymałem skierowanie do dawnego miejsca pracy i zapewnienie, żc nie Z naszego albumu muszę się bać Lcsmana, gdyż nic dysponuje on Borowy Młyn - prawdopodobnie 1934/5 rok. żadną władzą, a jego żelazny krzyż z pierwszej W głębi ks. Franciszek Perszke. wojny światowej jest dziś bez wartości. Zdjęcie ze zbiorów Jana Rudnika z Borowego Młyna. Gdy tylko Lcsman dowiedział się o moim powrocie od razu rozwinął skrzydła. Poruszył żandarmerie w 1 ipnicy i Lubni. Napastował na­ wet księdza w Zapceniu, aby mnie wyklął z po­ wodujego syna, bohatera służącego liilirerowi. Z początku nachodzili mnie żandarmi, ale Piotr czuwał, żeby nie stała mi się jakaś krzywda. Wo­ bec Niemców wyrobił Lesmanowi opinie cho­ robliwego maniaka. Przypadkiem zetknąłem się z Lcsmancm oko w oko na marglówce pod Pa- rzynem. Bez ogródek powiedział wtedy: ,Żebym miał widły, tobym was, panie, tu na miejscu przebił", Z Gdańska przyjechał Forstmeister Neuwinger, żeby organizować administracje le- śnictw. Całkiem już oficjalnie zaangażował wszystkich polskich leśniczych do pracy na zaj-

16 Nasze parafie ROT mowanych dotąd posadach z tytułem niezbyt Sąpolno zaszczytnym Forstaushelfera /pomocnik leśny/. Dotychczas rządził nami leśniczy z Laski. Teraz przydzielono nam własnego nadleśnicze­ go, który jednak podlegał tamtemu. Pierwszym, Czhichowskie który poleciał go witać, był, ma się rozumieć, Lesman. Nie spodziewał się biedak, że Niemiec Początki wsi sięgają czasów przedkrzyżackich. Sąpólno należało do Stanocha go zaraz na wstępie obleje zimną wodą. Kiedy Malowego z pobliskich Konarzyn, którego brat Myślibór na dokumencie z 1275 r. bowiem zaczął się chwalić wiernością wobec podpisał się „de Choynic", a w 1291 r. był kasztelanem w Szczytnie. W 1326 r., wodza, nadleśniczy zapytał go, czy jest obywa­ po śmierci Stanocha, jego spadkobiercy - Mirosław z rodzeństwem - uzyskali od telem Trzeciej Rzeszy. Robotnik z pewnym wa­ wielkiego mistrza Wernera v. Orselna potwierdzenie, iż siedzą na ziemi, którą ich haniem wydusił, że był obywatelem polskim, przodkowie posiadali od „wieków". Potomkowie Stanocha, znani później pod ale zawsze on i jego rodzina byli wyznawcami nazwiskiem Konarskich herbu Ossoria /albo Kolczyk/, dziedzice Konarzyn, idei Hitlera. Leśniczy powiedział mu wprost: Sąpólna oraz Nowej Wsi Człuchowskiej i Nowego Dworu, do największych god­ „Nie podlizujcie się. Ten krzyż zaraz zdejmijcie. ności doszli w wiekach XVI i XVII - byli dyplomatami i doradcami królewskimi, Nic wam nie pomoże". Później dopiero przeko­ wojewodami pomorskimi, opatami oliwskimi, starostami. Konarscy dzierżyli naliśmy się, że nadleśniczy nasz nie był zupełnie okoliczne dobra do 1688 roku. lojalny wobec polityki fanatyków Herrenvolku. Dokumentem z 1326 roku Krzyżacy jednocześnie uposażyli kościół parafial­ ny w Sapólnie. O dalszych losach parafii wiadomości są fragmentaryczne Przed Na zakończenie historii o Lesmanie przyto- rokiem 1717 spłonął kolejny kościół, zaś sto lat później istniejącyjeszcze kościół częjeszcze dwie scenki. Słońce zaglądało przez katolicki rozebrano, gdyż nie był od dwudziestu lat używany i znajdował się w okno do naszej, mojej i Kazimierza sypialni. Nie złym stanie. Większość mieszkańców wsi stanowili ewangelicy. Nowy, istniejący chciało się nam jeszcze wstać, bo ranek był bar­ do dziś kościół katolicki wybudowano w latach 1933 - 34, a samodzielna parafie dzo chłodny. Drzemaliśmy wiec sobie, ot tak, ustanowiono w 1951 roku, więc w tym roku obchodzi ona swe półwiecze dla wypoczynku. Nagle na podwórzu zabrzmiał donośny śpiew. Zerwałem się wystraszony i Parafia świętego Wawrzyńca należy od niedawna do dekanatu borzyszkow- wyjrzałem zza zasłony przez okno. O mało nie skiego,od 1992 roku do diecezji pelplińskiej, liczy ok. 1700 wiernych popękaliśmy ze śmiechu. Pod masztem od Należą do niej następujące miejscowości: Czosnowo, Grabek, Jarzebnik, chorągwi, wyprężeni na baczność, z siekierami Krasen, Miroszewo, Nowa Wieś, Płaszczyca, Sapólno Człuchowskie, Zdrójki. „na ramie broń", stali Lesman oraz Hefta i W Nowej Wsi znajduje się kościół filialny p.w. Niepokalanego poczęcia NMP. pełnym głosem śpiewali tryumfalną pieśń Duszpasterzem jest ks. Mieczysław Patałuch, mgr teologii, wyświęcony w 1988 Niemców; „Die Wacht am Rhein". Kiedy po r., mianowany proboszczem w 1996 r. dwóch zwrotkach skończyli, Lesman zakomen­ Odpust - św. Wawrzyńca obchodzony jest w niedziele przed lub po 10 sierpnia. derował po niemiecku: „Do nogi broń, spocz­ Kazimierz Ostrowski nij". Siekiery spoczęły koło nóg. Padły dalsze komendy: „Baczność. Na ramię broń. W tył zwrot. Naprzód marsz". Wykonali to wszystko sprawnie, jak podczas musztry. Druga scenka miała miejsce po wojnie, kiedy wróciłem do domu. Spotkałem wtedy mego Lesmana i nie­ wiele brakowało, żebym się z rozczulenia rozpłakał. Podszedł wtedy do mnie, podał rękę na przywitanie, potrząsał moja prawicą i rzew­ nie jęczał, kiwając smutnie baniastą głową: „Tak, tak panie leśniczy. Skończyła się nareszcie nasza niewola i męka. My, Polacy, dość mieli cierpienia przez tych przeklętych hitlerowców. To nie te same Niemcy, co za Wilusia". Jan Wojciechowski był nieprzerwanie przez 38 lat leśniczym w Bukówkach w pobliżu Zapce- nia, nadleśnictwo Laska.. Leśnictwo to objął 1 stycznia 1934 roku a na emeryturę przeszedł z dniem 31 stycznia 1972 roku. Wymieniany we wspomnieniach Piotr to Piotr Kop-Ostrowski z pobliskiej Bukówką pu­ stek j. Głuchego. • Kościół pw. Św. Wawrzyńca w Sapólnie Człuchowskim

17 Marzena Lipińska Mikołaj Sęp Szarzyński Kamienne kręgi w Piasznie? Do Naświętszej Rozmowa z Klemensem Lemanem - właścicielem gospodarstwa rolnego w Piasznie, gm. Tuchomie, gdzie odkryto kamienne kręgi. Panny Marzena Lipińska - Wjaki sposób doszło miennych kręgów jest o 40% większe niż do odkrycia kamiennych kręgów, czy na zewnątrz. Panno bezrówna, sianu człowieczego Wtóra ozdobo, nie psowala w której w ogóle można mówić o kamiennych krę­ M.L. - Czy tym zjawiskiem zainteresowali Pokora sercu, ni godność pokory gach na tym terenie? się archeolodzy? Przedziwna matko stworzycielu swego! Klemens Leman - Wszystko wskazuje na K.L. - Niestety nie. Chociaż pani Iwona to, że kręgi kamienne i pozostałości po Kozerska, archeolog ze Słupska, dowie­ 7i; głowę starwszy smoku okrutnego. dawnych religiach i wierzeniach są auten­ dziawszy się o moim odkryciu, stwierdziła, Którego jadem świat był wszelki chory. tyczne. A wszystko zaczęło się na początku że być może na początku tego roku ekipa Wzięłaś fest w niebo nu wysokie eliory; lat 90., kiedy zacząłem budować budynki archeologiczna przyjedzie i sprawdzi ten (liwulebnu. szczęściu używasz szczerego. inwentarskie. Do ich budowy potrzebo­ teren. Jednak na razie nikt się nie pojawił. wałem materiałów, między innymi kamieni Chciałbym, aby te kamienne kręgi zbadano Tyśfest dusz naszychjuk księżyc prawdziwy, na fundamenty. Zbierając te kamienie na naukowo i to jak najszybciej. Może to być W którym 11 iet zru go bat zymy promienie swoim polu najpierw znalazłem - jak się dla turystów niezwykła atrakcja. Wokół ka­ Miłosierdzia, gdy na nas grzech straszliwy później okazało - żarno nieckowate po­ miennych kręgów teren jest już uporządko­ Przywodzi smutnej nocy ciężkie cienie' chodzące sprzed dwóch tysięcy lat p.n.e. wany, postawiono wiatę turystyczną, po­ Ale zarząjuż nam nastań raną Jego autentyczność potweirdził Zdzisław prowadzono trasę rowerową. Pokaż twego słońcu światłość żądaną. Daczkowski, słupski konserwator zabyt­ M.L. - W okolicach kamiennych kręgów ków. 1 tak się zaczęło. W odległości trzystu mówi się o pozytywnej mocy... Przypisy: metrów od mojego domu zauważyłem kil­ K.L. - Tak rzeczywiście jest, obserwując Wtóra - albowiem pierwszą jest Chrystus ka dużych kamieni o nietypowych chociażby przyrodę i zwierzęta. Są tu cztery Pokory w której pokora nie psuła mę­ kształtach: płaskie, niewyszlifowane, mrowiska położone w linii prostej co 20 stwa/serca/, ani wysoka godność nie psuła z zagłębieniami, mające kształt stołu. metrów. Można tę pozytywną moc zauwa­ pokoiy. M.L. - Kamienne kręgi w Odrach czy Wę- żyć wypasając bydło. Krowy zawsze w tym Strawszy zam. starszy; N.P. starła głowę siorach mają specyficzny układ. Czy w tym miejscu się kładą i śpią. węża-szatana, wydając na świat Jezusa przypadku jest podobnie? M.L. - Do czego shćyly kamienne kręgi na­ Księżyc -, jak księżyc"- albowiem tak, jak K.L. - Tak. Kamienie mają kształt szym przodkom? on świeci tylko światłem słonecznym, tak trójkątów i układają się w linie przecinające K.L. - Jest kilka hipotez, jedna mówi, że N. P. zsyła nam pośrednio „promienie się nawzajem. W ubiegłym roku przyjecha­ służyły one jako kalendarz. Niektórzy wiecznego miłosierdzia Chrystusowego li do Piaszna studenci z Krakowa, Gdańska twierdzą, że mógł to być pentagram od­ Zarżą zorzą i Poznania. Zajęli się badaniami archeolo­ zwierciedlający, za pomocą kamieni, Raną - ranną, poranną gicznymi i stwierdzili, że układ kamieni jest układ gwiazd. Natomiast inna hipoteza Zadaną pożądaną, upragnioną. taki sam jak w Węsiorach czy Odrach. Na­ głosi, ze te kamienic kumulowały energię tomiast Marian Więckowski, radiesteta, ziemską w jednym miejscu i w to miejsce który badał teren, gdzie znajdują się kręgi uderzały pioruny. W ten sposób roznieca­ Autor był synem Joachima Sępa, z przy­ w sposób wiadomy tylko jemu stwierdził, no ogień. Ale jak było naprawdę, tego nic domkiem Szarzyński, podstolego lwow­ że pole magnetyczne wewnątrz tych ka­ wie nikt. skiego. Umarł mając 30 lat w 1581 roku. Wiersz pochodzi ze zbioru jego utworów zatytułowanego: „Rytmy Abo Wiersze Polskie" wydanego na podstawie rękopi­ sów w 1903 roku . I I

Zakład Przerobu i Wyrobów Drzewnych SKUP SPRZEDAŻ IMPORT EXPORT Zygmunt Szypryt, Mielno b, 77-l'iO Lipnica, tel. K21 S7 71X1 SKUP I UBÓJ ZWIERZĄT skupujemy bydło młode i staw Zenon Goliński Sątoczno 3, 77-130 Lipnica Id. 821 H7 14 PPU KARO Produkujemy: palisady, plotki, ogrodzenia, rollboidery, ltd. Wojciech MEGIER Sątoczno '), 77-130 Lipnica lei. H21 H7-II)

18 Ks. Władysław Szulisł

Z DZIEJÓW KONARZYN cz. I mm NA PROGU HISTORII H Konarzyny są starą Po zaborze Pomorza przez krzy- W powiecie zaprowadzono polską osadą słowiańską żaków podzielili oni zdobyte ziemie na administrację. Powiat wszedł w skład z okresu tzw. kultury grobów skrzynko­ komturstwa. Konarzyny weszły województwa pomorskiego. Z byłego wych, czego dowodem jest cmentarzy­ w skład komturstwa człuchowskicgo, komturstwa utworzono w Człuchowie sko wykryte na roli parafii w 1938 założonego około 1323 roku. starostwo grodowe, w obrębie którego roku. Podobnych odkryć dokonano na Dla przyspieszenia germanizacji znalazły się Konarzyny. stromym brzegu Brdy w Ciechole- Ziemi Człuchowskiej Krzyżacy spro­ W 1520 roku przez Ziemię Człu­ wach, gdzie odkryto czworoboczne wadzili z głębi Niemiec dużo osadni­ chowska przeciągnęły wojska Szonber- grodzisko. Podobne urny wykopano tak­ ków. W Człuchowie wznieśli warowny ga śpieszące na pomoc Albrechtowi. że w Sąpólnie. gród, a władzy miejscowego komtura Z kolei w 1656 roku Szwedzi zdobyli Nazwę Konarzyn np. Władysław podporządkowano Chojnice, Czarne, zamek człuchowski. Po nieszczęściach Łęga wywodzi od Koniary, koniuchów Debrzno i Biały Bór. wojen szwedzkich okolice zdziesiątko­ książęcych, czyli był tu punkt obsługi W 1326 roku Wielki Mistrz Werner wała epidemia. Nie dosyć tych nie­ koni książęcych. z Orseln potwierdza prawo dziedziczne szczęść, boweim na początku XVIII Pomorze Gdańskie od 966 roku do dóbr Sąpólna i Konarzyn Mirosławowi stulecia /1706/ kaszubskie wioski końca XIII wieku przechodziło różne Konarskiemu i jego braciom. W tymże splądrował korpus szwedzki pod do­ koleje polityczne. Dla przyspieszenia dokumencie jest wzmianka, że dobra te wództwem Rhenskjolda. W pięćdzie­ chrystianizacji sprowadzono na Pomo­ posiadali ich przodkowie.Wymieniony siąt lat później podobnie postąpił Fer- rze licznych zakonników i misjonarzy. majątek otrzymali Konarscy na prawie mer, dowódca wojsk rosyjskich. Stąd w ówczesnych, głuchych zabor­ chełmińskimjednocześnie otrzymali Panowanie Polski kończy się na skich borach zastajemy już w 1272 prawo patronatu nad kościołem w Ko­ tych terenach z rokiem 1772. Powiat roku w Swornychgacach ojców Zako­ narzynach,oraz zwolnieni zostali człuchowski zagarnął zaborca. Prowin­ nu Augustianów. Kto ich tu sprowadził z szarwarku. Konarscy ze swej strony cję zachodniopruską w 1816 roku po­ nie wiadomo. Trzy lata później w 1275 byli zobowiązani do czynnej służby, dzielono na dwie rejencje: gdańską roku przy wymierzaniu posiadłości w przypadku wybuchu wojny, na równi i kwidzyńską. Człuchów wcielono do klasztornych w Swornychgacach wy­ z lennikami. tej ostatniej. Rozpoczął się okres ger­ mienia się m.in. Myśliboja Malowego W okresie wiekiej wojny z zako­ manizacji i ucisku narodowego. Zabor­ i Malowego Stanocha, którzy byli nem Ziemia Człuchowska wraz z Ko­ ca niemal w każdej dziedzinie życia z Konarzyn, oraz archidiakona Herma­ narzynami przechodzi ciężkie chwile. społecznego pozostawił swe piętno. na, Racława kasztelana ze Szczytna. Mimo przegranej bitwy pod Grunwal­ Stan ten przetrwał do 1918 roku. Z tychże zapisów wynika, że jeden dem i przekazaniem tej ziemi przez (c.tLn) z dwóch panów Malowych Myślibój Władysława Jagiełłę Bogusławowi * * * był posiadaczem Chojnic. VIII księciu słupskiemu, który udzie­ Autor ks. Władysław Szulist jest wybitnym Dla zapewnienia sprawnej admini­ lił mu pomocy, Komturstwo Człuchow- znawcą historii kaszubskiej. stracji i obrony Pomorze pokryło się skie pozostaje pod panowaniem krzy­ W kręgu jego zainteresowań jest polonia kaszub­ gęsta siecią grodów i kasztelanii.Kona­ żackim. Nie mniej w 1440 roku ska w Ameryce Północnej wśród.któręj często rzyny należały do kasztelani w Szczyt­ Człuchów skonfederował się przebywał. Na jej temat wydał liczne opracowa­ nie. Do naszych czasów na wyspie je­ w Związku Miast Pruskich. Na podbój nia. Ostatnio był proboszczem w Lipuszu, który ziora szczytnicńskiego zachowały się Człuchowa ruszyli gdańszcznie, zmu- niektórzy naukowcy zaliczają do miejscowości szczątki z wałem i fosą. Funkcję kasz­ szjąc komtura Jana Rabe i jego załogę leżących na Gochach. Przy udziale ks. W. Szuli- telanów w Szczytnie pełnili w latach: do opuszczenia człuchowskiej warow­ sta otwarto na terenie Lipusza kaszubską izbę re­ 1275-1276 Racław, 1284-1294 ni. W wyniku walk o Człuchów, Krzy­ gionalną. Niniejszą historię Konarzyn zaty­ Mikołaj, 1287-1291 Myślibór. żacy nic mogąc odzyskać zamku, palą tułowaną „Z Dziejów Konarzyn" napisał On W 1299 roku Władysław Łokietek go. Na mocy Pokoju Toruńskiego, za­ w 1960 roku, kiedy to jako wikary pełnił na tere­ nadał kasztelanię szczycieńską kome­ wartego 19 X 1466 roku, Człuchów nie parafii konarzyńskicj posługę kapłańską. sowi Mikołajowi Jankowiczowi. wraz okolicą wraca do Polski /tz/

KARCZMA W KUŹNI SKLEPY zaprasza na przejażdżki konne wierzchem i SKLEP SPOŻYWCZO-PRZEMYSŁOWE powózką po okolicy; SP0ŻYWCZ0-PRZEMYSŁ0WY LIPNICA oraz MIELNO przyjmujemy grupy wycieczkowe; organizujemy zaprasza w sezonie do 22; świeże pieczywo, przyjęcia i bankiety; oferuje zdrowe i świeże pieczywo i wyroby wyroby masamicze, podczas wakazeji stale dyskoteki masamiezc oraz owoce warzywa i owoce Zofia i Jerzy OLL1K Małgorzata i Kazimierz Kiedrowscy w sezonie do 22.00 Brzeżno Szlacheckie Zapceń 14, 77-130 Lipnica Marian Żmuda-Trzebiatowski tel. 821 86 85 tel. 821 87 87 Mielno 18, 77-130 Lipnica, tel. 821 87 40

19 Nasze świątynie Maria Reszka Kościół pw. Św. Marcina z Tours w Borzyszkowach Parafia borzyszkowska, która po­ Po czym zajęto się wystrojem wnętrza. 1932 roku. Za jego czasu w Borzyszko­ wstała przed 1298 r., wzmiankowana To z tego okresu pochodzą zabytkowe wach powstało Towarzystwo Wojaków w 1352 r, już wtedy posiadała na pew­ zdobiące kościół ołtarze, ambona, i Powstańców, które działało pod no swój kościół. Nie znany jest jednak chrzcielnica, organy, a także wiele rze­ nazwą „Wolność", sztandar tego Towa­ rok ani styl, w jakim on został wybudo­ źb, feretony oraz niektóre naczynia li­ rzystwa zachował się do dziś. wany. turgiczne. W latach 1936-1969 w parafii bo­ Istnienie w Borzyszkowach w II Szczególnym - regionalnym - ka­ rzyszkowskiej duś/pasterzował ksiądz połowie XIV wieku kościoła parafial­ szubskim wyróżnikiem wystroju jest Sylwester Felchner. W tym czasie nego potwierdza dokument z 1366 barokowa ambona, która powstała w położono pod świątynią fundament ka­ roku, erygujący sąsiednią wieś Ostro­ XVIII wieku, odnowiona w 1971 roku, mienny, do tego czasu kościół stał bez­ wite. Pierwszy zachowany opis ko­ którą to ozdabiają figury Chrystusa Sa- pośrednio na gruncie. Odrestaurowano ścioła podaje, że był to kościół drew­ lvatore Mundii i Ewangelistów umiesz­ także okna, przestawiono organy, do­ niany pokryty gontem. W tym czasie czone na korpusie ambony, oraz rzeźbą stawiono od strony zachodniej nową istniała w Borzyszkowach szkoła para­ przedstawiającą Michała Archanioła kruchtę ze schodami na chór, dokonano fialna, a nauczyciel Grzegorz Rako- zabijającego smoka. Szczególnie cenny przebudowy wieży. wicz był jednocześnie organistą. jest baldachim, który ozdobiony jest Kolejnym proboszczem w Bo­ Kolejne informacje o kościele i pa­ malowanymi herbami miejscowych ka­ rzyszkowach był ksiądz Kazimierz rafii pochodzą z 1695 roku z akt wizy­ szubskich rodów: Fiszka Borzyszkow- Reapke, którego praca duszpaster­ tacyjnych. skich, Gumińskich /Ciemińskich?/, ska przypadła na lata 1969-1995. 17 maja 1721 roku w Borzyszko­ Wnuk Lipińskich, Aubrechtów Za jego staraniem konserwator wach wybuchł wielki pożar, który stra­ Prądzyńskich oraz niezidentyfikowa­ z Oliwy - Antoni Rochowie/, odno­ wił niemal całą wieś oraz kościół wraz nych z literami M.K. Są to herby ro­ wił ołtarze, zakonserwował sufit z zabudowaniami plebańskimi. dzin, które były kolatorami tej wspól­ i wycyklinował ściany. W przebu­ Obecny kościół parafialny - usytu­ noty i tegoż Kościoła dowanym prezbiterium ustawiono owany na miejscu starego - został wy­ W latach 1751-1772 proboszczem ołtarz soborowy, wymieniono budowany w latach 1721- 1726. Budo­ w Borzyszkowach był ksiądz Jan Got- podłogi oraz ławki. A w 1992 roku wie tej patronował ksiądz Wojciech fryt Bork, rodem z Gdańska. Jest on wymieniono instalacje elektryczną Klekner. dziś znanym i cenionym za przekazaną oraz pokryto hełmy wież blachą Wśród wiernych przekazywana wiedzę, histografem Pomorza Gda­ miedzianą. jest do dzisiaj następująca legenda, że ńskiego Od 1 lipca 1995 roku w parafii bo­ „po pożarze kościoła ówcześni para­ W parafii borzyszkowskiej założył rzyszkowskiej proboszczem jest ksiądz fianie byli zdania, iż miejsce gdzie on Arcybractwo Różańcowe, z którym Jan Flisikowski, który, jak na dobrego stała świątynia, jest feralne, że zatem wiąże się odprawiany tu do dziś odpust gospodarza przystało, dokłada wszel­ należałoby je zmienić i kościół posta­ Matki Boskiej Różańcowej, który kich starań, aby przystąpić niezwłocz­ wić w innym miejscu. Spory w spra­ przypada na pierwszą niedzielę paź­ nie do generalnego remontu tej, już, wie tamtej nowej lokalizacji zakoń­ dziernika. bądź co bądź, przez czas zniszczonej czyć miało pewne wydarzenie. Otóż Borzyszkowy należą do jedynej zabytkowej świątyni. na Świętego Jana - 24 czerwca - 1721 parafii w dawnej ówczesnej diecezji I tak w 1995 roku dokonano wy­ roku spadł śnieg i szczególnie dużo, chełmińskiej /dziś pelplińskiej/, na miany spróchniałego, gontowego da­ i na długo pozostało go w miejscu spa­ którą nałożono interdykt, w wyniku chu, który przeciekał już w wielu miej­ lonego kościoła. Fakt ten został odczy­ którego od września 1922 roku do scach. Pracę tą wykonali wysokiej kla­ tany jako znak, że nowa świątynia po­ sierpnia 1923 roku nie wolno było sy specjaliści jaką była brygada górali winna stanąć na dotychczasowym w tutejszym kościele odprawiać Mszy spod Rabki W 1996 roku wymieniono miejscu." św. Ani sprawować sakramentów, oszalowanie Kościoła, odgrzybiono Pierwsza msza w odbudowanym po a poszło o obsadę proboszcza na które­ ściany, założono plomby w miejsce pożarze kościele odbyła się już w świę­ go nie chciała się zgodzić miejscowa spróchniałych elementów. Wyprosto­ to Piotra i Pawła 29 czerwca 1721 roku. ludność. wano też ścianę od strony jeziora oraz Natomiast w 1726 roku świątynia zo­ Po interdykcie, rządy w parafii bo­ wzmocniono wieżę, wymieniając stare stała wyposażona w nowy ołtarz rzyszkowskiej powierzono księdzu Le­ belki. główny, który został sprowadzony do onowi Tychnowskiemu, który urząd Z kolei w 1997 roku wymieniono Borzyszków z Kamienia Krajeńskiego. proboszcza sprawował od 1923 do w kościele wszystkie okna oraz jego

20 Małgorzata Jopka DOSTOJNIK Wieta wa, mój tatk mie godo, że tero wies na pse spadła. Cziej on beł w moim wieku, to jak sa szło bez wies, to ona cału beła „parfumama wesmarowanu". Sprawiałe to zwierzata, chterni ledze cziedes chowale, a miele ich połne chlewe. Dzys te możesz wies obińc piać razy wkoło, zwierząt nie uzdrzysz, a parfum nie czejesz. Przode w Boreszkach mieszkale Pletkoc. Miele oni nader kunsztownego capa. Beł on baro piakny, mioł wioldżi rodzi i ze trze raze wkoło do westrzotka zakrącone. Tak jak on beł baro kunsztowny, tak on rozmioł baro parfumama pri- nagłośnienie. Aw 1998 roku zainstalo­ skac. Ale te jego figle sa na tim nie kuńczałe.Rozmioł on zaskoczec niejedno wano nowoczesny alarm przeciw­ osoba. Ano pierszą beła cotka, chterna mieszkała w Ostritim i jezdzała na kole pożarowy i antywłamaniowy, który ma do koscoła do Boreszk. Taktez jednego razu ona sa webrała na msza swiatą, a że swe bezpośrednie połączenia zarówno beła w buksach, tej nogawczi miała spiati agrafką, żebe sa jej nie wkrącałe w liń- z policją i strażą pożarną, jak i parafia­ cuch. No i chcąc je zjąc przechilała sa przez koło. No a ten inteligent mesloł, że nami. W tym roku wykonano także to jego przeciwnik. Jak na cotka ten swój kuper wepiąła, tak leno z nodźi zakopoł nowe schody przy wejściach do Ko­ trze raze i w nen kuper przerżnął. Agrafczi bełe zaru odpiati, a cotka ju do ko­ ścioła.. scoła nie szła. Od nego czasu ona ju wie jak sa ustawie na podwórzu. W ostatnim okresie tj. w 1999 roku, Inna razą Morcen pądzył bedło z pola, a nen dostojnik beł na teli chitri, że on rozebrano wokół Kościoła stare cemen­ grepie nigde nie chodzoł i beł zawde pierszi doma. Ksawera Pletkoc, choc ju towe ogrodzenie i wykonano nowe kute starszo, też niejedin roz beła roztrzeponu. Nie miała ona zamkłi dwierzi do izbę, ze stali na kamiennym fundamencie a inteligent to zaru wekorzistoł. Wloz do tej izbę i pierszi padłe kwiate. Nie dose, i z klinkierowym okapem, wykonano ze je zeżarł, to jesz potłekł donicczi. Ale tego beło mu jesz mało. Wkące stojoł także nowe chodniki kamienne. Nato­ szpedżiel wesoczi od podłodzi do sufitu. Ksawera z kuchni zauważyła onigo miast w 2000 roku na placu przed ko­ capa, że on stojoł przed tem szpedżlem i sa dzywno zachowiwo. W pierszich me- ściołem postawiono nowy krzyż misyj­ slach cheała go gnac, ale sama beła rod obaczec, co on tez wemesli. Na to długo ny i figurę Matki Boskiej Fatimskiej, czekać nie muszała, bo inteligent leno zrobił dwa kroczi do tełu, łeb za swoja ko­ a sam plac został wyłożony kamieniem roną spuszczeł i jak no z tą cotką beło, trze raze w podłoga klepnął, tele, ze jesz łupanym. głośno zableczoł i jak w nen wizer nie przerżnął, to le rama sama ostała. Tej Ksa­ Historycznie parafia Borzyszkowy wera ju nie muszała go wegoniac, bo on beł zaru na podwórzu. Od tego czasu obejmowała niemalże całe Gochy. ona ju dwierzi open nie ostawiała. Są to co niejedni spisonyjego dokoze, bo on Z niej to wyłoniły się nowe parafie: sa czuł na teli mocno i wierzoł w ta swoją korona, że nawet PKS w biegu zaata- w 1901 r. - Brzeźno Szlacheckie, kowoł. Jak w niego przerżnął tak szofer mesloł, że mu koło poszło. A inteligent 1913 r. - Borowy Młyn, 1930 r. - Zap- le skrąceł i maszerowoł dali. • ceń, a w 1992 roku Lipnica. Medycyna naturalna Obecnie parafia borzyszkowska li­ czy niespełna 1150 wiernych, którzy zamieszkują w 6-ciu należących do pa­ POCHWAŁA DRZEMKI rafii wsiach tj. Borzyszkowy, Gliśno Sprawność psychiczna i fizyczna organizmu nie jest w ciągu dnia jednakowa. Wielkie, Łąkie, Ostrowite, Prądzona Trzykrotnie - o godzinie 9 rano, 13 w południe i 17 po południu słabnie rytm i Wojsk. przemiany materii. Wchodzimy wówczs w stan niżu wydolności. Należy wtedy /-/fot J. Maziejuk zwolnić tempo pracy i-jeśli to możliwe - zdrzemnąć się przynajmiej 15 minut. Greccy kardiolodzy w wyniku długich badań odkryli,że poobiednia sjesta - Barokowa ambona Ołtarz główny z figurą jak określa się w krajach śródziemnomorskich poobiedni odpoczynek i zwy­ z XVIII w. Św. Marcina czajową o tym czasie drzemkę, z kolei zwaną u nas „sportem starszych panów" - zapobiega chorobie wieńcowej oraz zmniejsza ryzyko zawału u cierpiących na chorobę wieńcową, a u ludzi zdrowych odsuwa widmo tej choroby. Naukowcy ci określili także optymalny czas drzemki, ustalając, że pół godziny poobiedniego snu zmniejsza ryzyko zawału aż o 30 procent, nawet wówczas, gdy działają wszystkie podstawowe czynniki zawałowego zagrożenia, czyli nadwa­ ga, podwyższony poziom cholesterolu, tytoń i alkohol. Niemniej musimy jednak pamiętać ,iż te dobrodziejstwa związane z drzemką, czyli ten relaksujący sen podczas dnia nie może trwać dłużej niż 45 minut, bo­ wiem przedłużony poza ta granice zaburza dobowy rytm snu i czuwania, i może wywołać bezsenność w nocy. Dłuższy sen podczas dnia powoduje ociężałość i zmniejszenie obrotów organizmu. Trudno po nim zabrać się do pracy, zwłaszcza umysłowej... A więc, kładąc się na poobiednią drzemkę nie zapomnijmy nastawić budzika... •

21 Pisali o GOCHACH „Głos Kaszeb", dodatek „Głosu Pomorza", z 30 marca br. pisał Wiwat piórem redaktora naczelnego tego dodatku, Jerzego Dąbrowy, o: Królowa W pobliskiej nam Łodzierzy KLEPINACH Z GOCH k/Miastka w tamtejszym Zespole Szkół Skąd pochodzą Klepinowie? Alfons, spodarstwo rolne i był przy tym znanym Rolniczych Centrum Kształcenia właściciel zakładu krawieckiego w okolicy z usług krawieckich.Jcgo żoną l Istawicznego, 5 maja br. wybrano naj­ w Słupsku, dowiedział się, że jego przodek była Charlotte z domu Voelkner. Mieli piękniejszą mieszkankę wsi pomor­ w latach 1740-45 był organista w Borzysz- oni trójkę dzieci: najstarsza córka Anna skiej, kowach na Gochach. wyszła za mąż za Alberta Tandeckiego - MissWsi Pomorza 2001 roku zo­ krawca w Łąkim, najmłodszy Karol był ro­ stała IS letnia potęgowianka Monika botnikiem najemnym, byl on dwukrotnie Mielewczyk Koronę otrzymała z z rąk żonatym, środkowy August przejmując go­ ubiegłorocznej „Królowej Pomorskiej spodarkę ożenił się brzeźnianką Marianną Wsi" Urszuli Graf, mieszkanki von Chamier-Gliszczyńską. Żyl 79 lat- do leżącej na pograniczu (loch - Piasz- 1911 roku. Z tego małżeństwa było pięcio­ czyny. / Piaszczynyjest także Kamila ro dzieci. Gospodarstwo przejął imiennik Hinc - tegoroczna ..najładniejsza po dziadku - Baltazar, ożeniony z Paulina mieszkanka" Ziemi Miasteckiej. Fina­ von Rymon-Lipińską z Lipnicy. Oprócz listkami konkursu są także Kwa Bar- prowadzenia gospodarstwa byl on także cikowska, również / Piaszczyny, oraz miejscowym listonoszem. Zmarł u wieku Kamila Liszewska / Studzienic. 74 lat w Brzeźnie Szlacheckim w 1944 roku. Wśród 30 panicu, przede wszyst­ Z baltazarowcgo gniazda pochodziło kim uczennic szkól rolniczych i liceów, 12 dzieci. Wśród nich najstarszego Augusta biorących udział w tych wyborach - /1896-1980/ zgodnie z tradycją przewidzia­ niestety- tak jak w latach ubieg­ no na gospodarza rodzinnego gniazda. Ale łych, zabrakło przedstawicielek na­ on, otoczony gromadką rodzeństwa, posta­ szych gmin: Lipnicy i Konarzyn. Baltazar Klepin (1870 - 1944) nowił się usamodzielnić. W 1930 roku oże­ Czyżby naszym miejscowym piękno­ - dziadek Alfonsa nił się z Heleną Pluto-Pradzyńską z po­ ścią zabrakło odwagi, bo urody na Dzięki badaniom dokumentów archi­ bliskiego Ostrowitego i podjął pracę drwa­ pewno nie! walnych udało się słupskiemu historykowi la W 1938 roku przeniósł sic bliżej miejsca Sądzimy, że jeszcze nic straconego, Romualdowi Machalińskiemu sporządzić pracy - do leśniczówki w Lipczynie /obec­ bowiem rok szybko minie i podczas drzewo genalogiczne tej rodziny sięgające nie Niesiłowo/. D/iś mieszka tam. pracując przyszłorocznych wyborów wśród do pradziadka pana Alfonsa - Baltazara także jako robotnik leśny, jego syn Franci­ kandydatek zobaczymy również, nie Klcpina /1790-1874/, który mieszkał szek , ajegobrat slups/c/anin - .Alfons / ro­ licz szans na zwycięstwo - pieknne w Brzeźnie Szlacheckim, gdzie miał go- dziną -jest tu częstym gościem... panny z Goch. Jerzy Dąbrowa. Póki co, niech nam panuje Monika Mielewczyk Królowa Pomorskich - Włościańskich Dziewczyn.

Miss Wsi Monika M1E1.I.WX y.YI Paulina von Rymon-Lipińska (1874-1957) Alfons Klepin. słupski rzemieślnik, chorąży z Potęgowa - babcia Alfonsa o ZK-P w Słupsku (fot. .1 Maziejuk)

22 Dr Stanisław Jank Modlitwa Weterynaria Ludowa Kaszub /2/ na Dzień Dziecka

Przy okazji tego święta pamiętaj­ UROK I ŚWIĘTOJAŃSKIE my, że w każdej godzinie i minucie na świecie umierają najmniejsi i najbar­ dziej bezbronni - nie narodzone dzie­ ODCZYNIANIA ci. One wołają również do ciebie W wierzeniach kaszubskich bardzo Konic zabezpieczano przed urokiem o twoją pomoc, bowiem ty możesz ważną rolę odgrywał tzw. urok. Kaszu­ wplatając im czerwoną wstążkę w grzy­ przyczynić się do ich ocalenia podej­ bi wierzyli, że niektórzy ludzie mogą wę, a źrebakom wiązano na szyi, niekie­ mując zapoczątkowaną w 1987 roku wywierać zły wpływ na zwierzęta i lu­ dy zaś wplatano wstążkę do ogona lub przez Ojców Paulinów w Kościele dzi. przywiązywano do bata. Koniom do­ Świętego Ducha w Warszawie dzieło Właściwości nakładania uroków rosłym, celem zabezpieczenia ich przed Duchowej Adopcji, które jest jedną mieli ludzie urodzeni w „ czepku". Stara­ urokiem, przyszywano czerwony pom­ z form wypełnienia Jasnogórskich no się żyć z nimi w zgodzie, aby nie da­ ponik lub kawałek czerwonego materiału Ślubów Narodu Polskiego. wać im powodu do zemsty. Odczarowa­ do uzdy. Wierzono również, że zakopane Duchowa adopcja jest modlitwą nie ludzi w „czepku urodzonych" pole­ przed wejściem do stajni bagno chroni w intencji dziecka zagrożonego zabi­ gało na zdjęciu go noworodkowi zwierzęta przed urokiem. ciem w łonie matki. Trwa dziewięć i spaleniu po siedmiu dniach, a proszek Zgodnie z wierzeniami kaszubskimi miesięcy i polega na codziennym od­ należało dać mu do wypicia. Objawami w wieczór i w noc świętojańską były mawianiu jednej tajemnicy różańco- zwiastującymi urok było niespokojne za­ szczególnie aktywne zarówno wiedźmy, wej-radosnej, bolesnej lub chwalebnej chowanie się, pocenie, brak apetytu oraz czarownice jak i inne złe duchy. Stąd, aby /Ojcze Nasz i 10 Zdrowaś Mario/ oraz inne objawy, których przyczyn nie potra­ one nie wchodziły w tym okresie do specjalnej modlitwy w intencji dziec­ fiono wytłumaczyć. domu czy stajni, w tym dniu malowano ka i jego rodziców. Walka z urokiem była największym na wszystkich drzwiach krzyże ze smoły, problemem Kaszubów. Świadczą o tym która miała moc oddalania czarownic MODLITWA liczne środki i praktyki składające się na oraz innych złych duchów. Krowom po­ Panie Jezu, za wstawiennictwem magie ochronną. Oto niektóre bardziej dawano wówczas dziegieć, który miał twojej matki Maryi,która urodziła Cię znane: powodować utrzymanie mleczności. z miłością oraz za wstawiennictwem - wchodząc do pomieszczeń iwentar- Prócz roślin święconych moc zabez­ świętego Józefa, człowieka zawierze­ skich należało zawsze patrzeć prosto, pieczającą zwierzęta przed chorobami nia, który opiekował się tobą po uro­ a nie zerkać „spod oka", miały także rośliny nie święcone, jak np. dzeniu - proszę Cie w intencji tego - nie wolno było wpatrywać się w inwen­ dzika róża przybita nad drzwiami, która nienarodzonego dziecka,które ducho­ tarz ani go chwalić, chroniła ludzi i zwierzęta przed zarazą. wo adaptowałem,a które znajduje się w niebezpieczeństwie zagłady. Pro­ - osoby obce wchodzące do obory po­ W wigilie świętego Jana rzucano szę, daj rodzicom miłość i odwagę, winny trzymać ręce w kieszeni lub za pa- garść tataraku po kątach chlewni, aby aby swoje dziecko pozostawili przy skiem spodni, ustrzec świnie przed czarownicami. Moc życiu, które Ty sam mu przeznaczyłeś. - kupcowi należało od razu pokazać sztu­ odstraszającą złe duchy miały również kę na sprzedaż, gałązki klonu, które umieszczano wszę­ AMEN - nie należało pozwalać kupcowi, aby dzie tam gdzie mogły przechodzić złe du­ sam sobie wybierał sztuki, które chce ku­ chy. Gałązki klonu nakładano także na Sprostowanie pić, szyje bydłu. Z kolei ucięty na wigilie św. W publikacji „Nasz Dekanat" z po­ - konia przeznaczonego do sprzedaży wi­ Jana głóg dwuszyjkowy, zatknięty przy przedniego numeru zakradła się nie nien wyprowadzić ze stajni gospodarz. drzwiach stajni lub obory, zabezpieczał zamierzona pomyłka. Proboszczem Kupującemu nie wolno tego uczynić, bo dobytek przed czarami. Również w tych parafii Świętej Katarzyny w Brzeźnie może zabrać wraz z koniem całą dobra praktykach użytecznym, zwłaszcza do Szlacheckim jest ksiądz Grzegorz, passę chowu koni, okadzania pomieszczeń, był jałowiec a nie Jerzy Flisikowski. - gęś wolno było sprzedać tylko na targu. i bursztyn. / - / Serdecznie przepraszamy!

SKLEP TRANSPORT PPHU „G+C" DRWAL ZAKŁAD PRODUKCJI ODZIEŻY SP0ŻYWCZ0-PRZEMYSŁ0WY CIĘŻAROWY OCHRONNEJ Świeże pieczywo, warzywa i owoce, SKUP-SPRZEDAŻ drewniane domy „pod klucz" • rękawice ochronne wyroby masarnicze, DREWNA - projektowanie • fartuchy mrożonki I ARTYKUŁÓW - produkcja • kombinezony w sezonie do 22.00 MASOWYCH - montaż Lucjan Pych Lipiński SZYJEMY NA ZAMÓWIENIE ul. Jana Pawia II Henryk H/NC ul. Kościelna 27 77-130 LIPSKA 77-138 Borowy Młyn Zapceń 40, 77-130 Lipnica 77-130 Lipnica ul. Slomińskiego 40 tel. 821 89 48 tel. 821 87 89 tel. 821 83 28 tel. 821 83 94, 821 81 76

23 Andrzej Lemańczyk Historia Oddziału Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w Lipnicy/cz. I/ Ostatnie 18 lat XX wieku na Gochach - z dojrzałością w nowy XXI wiek wane przez Kazimierza Ostrowskiego. i odsłonięcie tablicy prezesa ZK-P w Chojnicach i wspomia- pamiątkowej na nego Zbigniewa Talewskiego. Wyłonio­ Ośrodku Zdrowia w ny Tymczasowy Zarząd liczył 5 osób: Lipnicy. - Cieślińska Zofia, Godz. 12.30 - Ksiądz Kazimierz Raepke, Złożenie kwiatów na - Spiczak Brzezińska Władysława, grobie .1 ó z e I a - Wera Piotr, Słomińskiego na - Studziński Zbigniew. cmentarzu przyko­ W okresie przejściowym od 28 VII ścielnym w Bo­ 5.09.1981 - w odsłonięciu lublicy pamięci Jozefa Słonim­1983 r. do 19X 1983 r. obowiązki preze­ rzyszkowach. skiego na Ośrodku Zdrowia w Lipnicy uczestniczyli pre­sa pełnił Zbigniew Studziński. Jednym Godz. 13.00 Sesja zesi odzialów ZKP Kazimierz Ostrowski z Chojnic oraz Zbigniew Talewski ze Słupska. z założycieli Oddziału był Wójt Gminy popularno-naukowa Piszczata Góra, Lipnica Leopold Jankowski, który do w Szkole Podstawo­ 5.09.1982, Leopold W okresie przed pierwszą wojną dzisiejszego dnia jest członkiem Od­ wej im. Tysiąclecia Jankowski - naczel­ światową zainteresowania sprawami ka­ działu ZK-P. Stan członków w 1983 r. w Lipnicy / nastę­ nik gm. Lipnica szubskimi były oczywiste, czuli się Po­ wynosił 45 osób. pującymi referatami: i Tb. Talewski - lakami i marzyli o Polsce. W okresie Zarząd przyjął w planach swojej a/ Lipnica i okolica prezes o/ZK-P międzywojennym (1920-1939 r.) na na­ działalności podtrzymywanie tradycji, w okresie między­ szym terenie rozwijało się prężne życie pamięć o minionych wydarzeniach, roz­ wojennym i podczas okupacji, kulturalne, powstały organizacje: Kato­ wój kulturalny i organizacja imprez, za­ b/ Józef Słomiński nauczyciel lickie Stowarzyszenie Młodzieży, Kółko chowanie w pamięć dokonań tych co już i działacz społeczny. Rolnicze, Sokół, Harcerstwo i inne. odeszli. 5 września 1W2 roku na Piszezatej Głównymi założycielami tych organiza­ (rórze, między Borzyszkowami a Ostro- cji był jednak Kościół ze swymi pro­ Przed powstaniem oddziału witem, wzniesiono krzyż-pomnik ku boszczami. Zawsze podkreślano przyna­ 5 września 1981 roku na Ośrodku c/ci pomordowanych z gminy Lipnica leżność kaszubską. Zdrowia w Lipnicy odsłonięto tablicę w latach II wojny światowej. Odsłonię­ Po drugiej wojnie światowej w lutym z nadaniem imienia Józefa Słonimskie­ cia wstęgi dokonali kombatanci wojen­ 1957 r. w Lipnicy i Brzeźnie Szlachec­ go, zasłużonego działacza dla Goch ni, poświęcenia pomnika zaś ksiądz bi­ kim założono Zrzeszenie Kaszubskie. w okresie międzywojennym, zamordo­ skup Zygfryd Kowalski, Wikariusz Die­ Głównymi organizatorami byli: w Lip­ wanego w 1939 r. przez, hitlerowców. Jó­ cezji Chełmińskiej. Organizatorami tej nicy Bolesław Machut /kierownik zef Słomiński pozostał w pamięci miesz­ uroczystości byli: Obywatelski Komi­ szkoły/ i Józef Bruski /lekarz/, w Brzeź­ kańców Goch jako przedwojenny wójt, tet Budowy Pomnika Walki i Męcze­ nie Szlacheckim Kazimierz Tomala /kie­ budowniczy Ośrodka Zdrowia w Lipni­ ństwa w Lipnicy oraz Oddziały Zrze­ rownik szkoły/ i Władysława Spiczak cy i inspirator budowy drogi na trasie szenia Kaszubsko - Pomorsk iego Brzezińska /kierownik przedszkola/. Lipnica-Brzcźno Szlacheckie-Upiłka. w Słupsku i Chojnicach. Działalność tych oddziałów trwała do Był również delegatem na Sejmik Po­ /e.d.n./ 1967 roku, czeka na głębsze zbadanie i wiatowy w Chojnicach, a zawodowo byt opracowanie, a największą kuźnią do zdo­ 5 09 1982 - biskup ZygfiydKowalski doskonuje poświę­ kierownikiem szkoły w Gliśnie Wiel­ cenia krzyża-pomnika na Piszezatej Górze; bycia wiadomości o tym okresie zdają się kim. Angażował się w różną działalność obok A.v. Kazimierz Raepke być Władysława Spiczak Brzezińska i Zo­ społeczną, m.in. był także radnym para­ fia Cieślińska, która prowadziła w Lip­ fialnym. nicy świetlicę wiejską w okresie działal­ Organizatorami uroczystości były ności doktora Józefa Bruskiego. Oddziały ZK-P w Słupsku i Chojni­ Obecny Oddział ZK-P wyłonił się cach oraz Gminny Komitet FJN w Lip­ z Oddziału Słupskiego, w którym preze­ nicy. sem wówczs był Zbigniew Talewski. Program uroczystości był nastę­ Zebranie założycielskie tymczasowego pujący: Zarządu ZK-P w Lipnicy odbyło się Godz. 11.00 - Otwarcie uroczystości, 28 VII 1983 roku. Było ono zorganizo­ przemówienie okolicznościowe MEDYCYNA NATURALNA Kalendarz zielarza /maj - czerwiec/ Czernica wywać w płóciennych woreczkach lub nych jamy ustnej. Liście czernicy stosu­ Czernica pospolicie zwana jest pudłach wyklejonych papierem. je się niekiedy jako pomocniczy środek czarną jagodą lub czarną borówką. Właściwości lecznicze mają rów­ w leczeniu cukrzycy, a ze względu na Jej owoce należą do najstarszych środ­ nież liście jagody przed jej majowym łagodne działanie zaleca się ich stoso­ ków leczniczych ludów północnej kwitnieniem - lecz na niszczenie roślin wanie w biegunkach i nieżytach jelit i środkowej Europy. Zalecana ona jest nie należy ich zrywać! u małych dzieci. przede wszystkim w biegunkach i nie­ Jagoda zawiera związki garbnikowe, Czernice można podawać w nastę­ żytach przewodu pokarmowego. Krze­ barwniki antocyjanowe, sacharozę, pujących postaciach jako: winka tego owocu tworzy w lasach a także kwasy: jabłkowy, cytrynowy, 1/ Napar z owoców: duże skupiska zwane jagodnikami. Bo­ bursztynowy. W jej składzie są również Łyżkę stołową jagód zalewamy gate w nie są zwłaszcza nasze lasy na związki pektynowe.Ten skład powodu­ szklanką wrzątku , gotujemy po czym Gochach. je, ze działa ona ściągająco i przeciwbie­ odcedzamy .Pijemy 2-5 razy dziennie Jagody czernicy należy zbierać, gdy gunkowe oraz łagodnie moczopędnie. po 2 szklanki płynu. są one w pełni dojrzałe. Układać należy Stąd należy ją stosować w zaburzeniach 21 Napar z liści: je w koszach wyścielanych liśćmi. Su­ przewodu pokarmowego, nieżytach 4 łyżki stołowe liści zalać 2 litrami szyć należy je początkowo na słońcu, żołądka i jelit, przy przewlekłych bie­ wrzątku , zagotować i odcedzić. Pić 2-3 a następnie w pomieszczeniu ogrzanym gunkach oraz zapaleniach dróg moczo­ szklanki płynu dziennie. do temperatury 60 stopni - nie w więk­ wych i pęcherza, a napary stosowane 3/ Napar z owoców z dodatkiem szej bo jagody się przypalają, a w zbyt w większych ilościach skutecznie zwal­ szałwii: niskiej /ok.. 40 stopni/ pleśnieją. czają zarobaczenie owsikami. 2 łyżki stołowe owoców czernicy Po wysuszeniu należy z jagód Czernicę można także stosować ze­ i łyżkę szałwii zalać szklanką wrzątku, usunąć, odsiewając, zanieczyszczenia. wnętrznie w zapaleniu gardła, owrzo- zagotować. Stosować do okładów lub Po wysuszeniu jagody należy przecho­ dzeniach dziąseł i innych stanach zapal­ płukań. •

/Aleksander Labuda/* ZŁOTE MYŚLI Guczowego Macka godanie Stori proboszczulk miętechnigo Storo pjiła sertna weszed na miasto i wstąpił do ne Jadę so ze Gduńska bana do Kartuz. chłopa, co mu białka wumarła, be go „Nasza opinia o innych lu­ Naprocem sędzi bjałka, weję wjertlow- poceszec. Ale zmilił se i wszed do dziach zależy mniej od tego, kę ze sznapsem, przełożeła do gębę nego, comu kolo skredle co my widzimy w nich, a bar­ i pocignę so kjile razi. I skłodo mu kondulencje. A nen chłop: W nim ban se prześcignął na ba- - Ale ksęże proboszczu, ko to decht dziej od tego, co dzięki nim nowjiszczu w Stori Pjile, a banowi tako wielgo strata nie beła, bo to ju beł widzimy w sobie samych ". począł wrzeszczeć: stori remtot w przodku często welejro- - Storo Pjiła! Storo Pjiła! woni a z tełu jesz left puszczoł. /Sara Grand/ - A na bjałka wotemkła wokno, wez- drza buten i tej na banowigo: Trzeba noprzod zbadać - Ceż te tak wrzeszczisz, szalbjerzu! Z kjim i wo czim gadać. Żem pjiła, tom pjiła za swoje detkji. „Nikt nie może cię poniżyć A ceż ce do te ? A jesz storo ? Ko jo Chcema le so zażec ! bez twojej zgody ". doch jesz nje jem tak storo, te weszczergo przegrzeszoni! - i ban /Eleonora Roosevelt/ resził pod Żukowo. * Aleksander Labuda w okresie od - Storo pjiłą - le ceż komu do te? 1933 do 1936 roku byl redaktorem na­ - A banowi wrzeszczi takji psotę! czelnym czasopisma „Zrzesz Kaszeb- Chceme le so zażec! sko". W 1939 roku wydał opracowane przez siebie „Zasady pisowni kaszub­ „Najlepsza cześć życia ludz­ skiej". Po wojnie był nauczycielem, kiego to male, bezimienne Zmiłka a swe utwory i artykuły publikował na i zapomniane akty dobroci Beło to w miesce. Na trzecim szosu łamach pism kaszubsko-pomorskich. wumarła białka, a na dregjim szosu Wydano m.in. dwa wybory jego gawęd i miłości". wekedle sasadowi koło, co wostawil mianowicie: „Kąsk do śmiechu" buten kol budinku. i „ Zupa z kreszków ". /William Wordsworth/

25 Porady Kulinarne i LESE Nasze porady ograniczamy do po­ Najsmaczniejsza jest zupa czysta traw i napojów opartych na surowcach z borowików suszonych. Można ją Bełe w lese drzewięta, charakterystycznych dla naszego regio­ także sporządzić z mieszaniny grzy­ Bele w lese zwierzęta. nu, a więc dominować będą wśród nich bów, dodając tylko dla zapachu 2-3 Zwierzęta zrobią zendzenie, grzyby, ryby, dziczyzna oraz owoce borowiki. Hele wiele do smieni. runa leśnego. Podawać zupę z ugotowaną kaszą Przeszedł z.ajc z krótką tepą, Dzisiaj polecamy następujący ze­ pokrojoną w kostkę, kluskami lanymi Jeż welozl zza grzepe. staw: zupa z grzybów suszonych lub kładzionymi, uszkami z grzybami Przeszła malinko wieSZCZÓwka czystą, golonka po pomorsku oraz na­ lub z grzybami i kapusia. Ijesz mnieszo od ni mrówka. pój z serwatki i czarnych jagód. Przeszła pszczoła, przeszedł przmiel, GOLONKA PO POMORSKU Przeszedł też. nipocy gzcl. ZUPA Z GRZYBÓW - 130 dag golonki Przeszła też. i luseca. SUSZONYCH CZYSTA - 10 dag cebuli Śpiewa sobie : „ Tra la la ". - 25 dag [ 1 pęczek] włoszczyzny - 3 dag pora Bela muzyka i bel śpiew. - 5 dag [1 sztuka] cebuli - 1,5 dag koncentratu pomidorowego, Bele wipczi i bel śmiech. - 3-5 dag [duża garść] suszonych grzy­ papryka, szczypta kminku, sól, pieprz. bów Golonkę wyporcjować [pociąć na I tu nogle przeszedł les. Les chcol z.ajca zetgrzec gwes. - 3 dag [ 1 łyżka] masła porcje z kością], oprószyć solą i kmin­ C 'ziej les dostrzegł sprzed dzeka, - 1 dag [1 łyżeczka] mąki ,sól, natka kiem. Ułożyć ciasno w brytfannie, Tej jął chutko do dom nekac. z pietruszki. wstawić do piekarnika, upiec. Tej rzeki soren : „Mój je las , Włoszczyznę i cebulę zalać zimną Pod koniec pieczenia dodać roz­ Terę do dom jic je czas". wodą, gotować. Grzyby gotować w wy­ drobnioną cebulę i pory, przyprawy, warze lub osobno. Kiedy włoszczyzna podlać wodą i dusić do miękkości. Pod II szelce mimie do dom szle, i grzyby zmiękną, odcedzić wywar koniec duszenia dodać koncentrat po­ Wjamie haszka lese trze, [włoszczyznę można wykorzystać do midorowy. Podawać z ziemniakami. przygotowania risotta lub zapiekanki GOSPODARSTWA AGROTURYSTYCZNE: NAPÓJ Z SERWATKI ^Zygmunt Szypryt, Mielno gnt, Lipnica, tel. 8224788, z makaronu]. 821 87 18 Jeśli grzyby gotuje się osobno, I CZARNYCH JAGÓD w pchli wyposażone pokoje, w pobliżu las i jezioro. przejażdżki bryczką połączyć wywar z grzybów z wywarem - 1 szklanka serwatki Marian Zmuda* Trzebiatowski, Mielno z włoszczyzny. Grzyby drobno pokroić - 30 dag czarnych jagód atrakcyjne położenie, jaziora. lasy, możliwo i dodać do zupy. Zupę posolić dla sma­ - 10 dag cukru ACtlkowtinia, przejażdżki bryczktf „SIERZEWK", Zapceń gnu Lipnica, tel. 821 87 81 ku. Następnie dodać masło roztarte - 1 szklanka wody. leśny wolno stojący nad jeziorem dom. dwa z mąką, całość zagotować. Owoce przebrać, umyć i zmikso­ ajuirtamenty Dariusz KosidowsIU, Konarzyny, al. Ciecholtwy m, Przed podaniem wsypać natkę z pie­ wać. Zagotować wodę z cukrem i zalać tel. 8.1.t 19 26 truszki. Przy doprawianiu zupy można przecier z jagód. Ochłodzić i wymie­ przejażdżki bryczką, pokoje 4-osobowe lub samodzielne mieszkania w wolno stojącym domu. dodać trochę maggi lub jarzynki. szać z serwatką. kuchnia, garaże

WE UMK Z NO W EGO TESTAMENTU Przemienienie Jezesa, które objawiło Go w Jego Bosczi chwale jako Bożego Sena.

„Po szesc dniach Jczes wzął ze sobą Piotra, Jakuba i jego bracyna Jana e zaprowadzył jich na wesoką górę, osobno. Tam se przed nima przemienił: Jego twórz zajasnia jak słurice. a obleczenk stoł se biołi jak wid. A hewo jima se ukozele Możesz i Elijosz jaczi z Nim rozmowiele. Tede Pioter rzekł do Jezesa :.. Panic . do­ brze, że tu jesme, żele chcece , postawie tu trze telce: jeden dlo Was, jeden dlo Możesza e jeden dlo Elijasza „ Cziej on jesz mówił, hewo świecący blon okrił jich, a z blonu odezwoł se głos :,. To je mój Syn umiłowa­ ny, w jaczim mom ulubienie, jego słechojta „ Uczniowie, czciej to czele, upedle na twórz i baro se zlekle. A Jezes podeszedł do nich, dotkł jich e rzekł: „Wstanita, nie lekojta se". Cziej podniesie ocze. nikogo nie wid- zele, leno samego Jezesa. ZEwanielejo wedle św. Marka skaszeM Eugeniusz Cołąbek.

26 Kalendarium świąt kościelnych i uroczystości parafialnych oraz rocznic. i dziekana dekanatu borzysz- - Przyjęcie do I-szej Komunii MAJ kowskiego. /+15 V 1997 r. / Świętej w parafii Zapceń 1 - Świętego Józefa, rzemieślnika, 18-81 urodziny JANA PAWŁA1I. - N.M.P, Matki Kościoła. Święto Pracy. - 50-lecie parafii św. Wawrzyńca 10 - Najświętszej Trójcy 3 - N.M.P. Królowej Polski w Sapólnie Człuchowskim - Przyjęcie do I-szej Komunii - Rocznica Konstytucji 3 Maja 21 Świętego Jana Nepomucena - bi­ Świętej w parafii Lipnica 1791. skupa utopionego przez króla 13 - Świętego Antoniego z Padwy, - Odpust parafialny w Lipnicy Wacława w Wełtawie. kapłana i doktora Kościoła. w dzień patronki parafialnego Jest patronem dobrej sławy, jest 14 - Najświętszego Ciała i Krwi Chry­ kościoła - Jasnogórskiej Królo­ orędownikiem w czasie powodzi, opie­ stusa - Boże Ciało. wej Polski. kun mostów. Na ziemi kaszubskiej spo­ 22 - Najświętszego Serca Pana Jezusa. 4 - Świętego Floriana męczennika, tyka się liczne kapliczki z jego figurą, 23 - Dzień Ojca. patrona Krakowa i Polski. stoją one na rozstajach dróg, na po­ 24 - Narodzenie Świętego Jana Chrzci­ Na prośbę księcia Kazimierza Spra­ lach, nad rzekami i jeziorami. Na Go- ciela. wiedliwego - „ monarchy Polski", pa­ chach np. w Borowym Młynie i Brze­ Uroczystość przypomina przyjście pież Lucjusz III przesiał w 1184 roku do źnie Szlacheckim. na świat wielkiego świętego, który Polski ciało jednego z męczenników 24 - Wniebowstąpienie Pańskie. głosił nadejście Mesjasza i przygoto­ pierwszych wieków chrześcijaństwa, 25 - Początek nowenny przed wał grunt dla przyjęcia Jego nauki. jako ciało świętego Floriana. Złożono Zesłaniem Ducha Świętego. Nieustraszone, publiczne potępienie je na honorowym miejscu pośrodku ka­ 26 - Dzień Matki niemoralnego życia Heroda Antypasa tedry wawelskiej, a w 1253 roku 27 - Przyjęcie do I-szej Komunii przepłacił więzieniem i śmiercią mę­ dołączono do niego szczątki świętego Świętej w parafii Borowy Młyn. czeńską. Stanisława. Odtąd spoczywają razem. 28 - 20 rocznica śmierci Kardynała Ste­ 29 - Świętych Apostołów Piotra Święty Florian jest czczony jako obroń­ fana Wyszyńskiego - Prymasa i Pawła. ca przed klęskami, szczególnie przed Polski/+28 V 1981/ Szymon, syn Judy z Betsaidy, brat pożarami, jest patronem strażaków.. Uroczysta msza święta w Borowym Andrzeja, szybko wysunął się na czoło Już w XII wieku w austriackim opac­ Młynie w 11-tą rocznice święceń ks. Apostołów. Chrystus nadał mu przydo­ twie pod jego wezwaniem śpiewano Proboszcza Jacka Halmana i jego ko­ mek Kefas /po polsku Opoka/, po łaci­ pieśń łacińską: Nic nam wichry/Nic legów z roku - z okazji rocznicy uko­ nie Petrus, oraz powierzył mu przo­ pioruny/ni wody odmęty./Kiedy lud ńczenia studiów w WSD w Pelplinie downictwo wśród Apostołów i w całym swój/ zabezpiecza/ broni Florian świę­ każdego roku u jednego z nich organi­ Kościele. Poniósł śmierć męczeńską ty" zowane jest rocznicowe spotkanie - przez ukrzyżowanie podczas prześlado­ 6 - Światowy Dzień Modlitw konsekrowanych przez ówczesnego wań za cesarza Nerona w 67/68 / za­ 0 Powołania. Ordynariusza Diecezji Chełmińskiej pewne 20 VI / i pogrzebany został na 8 - Świętego Stanisława, Biskupa Ks. Bp. Mariana Przykuckiego, który wzgórzu Watykanu. Zostawił po sobie 1 męczennika. to m.in. niejednokrotnie zaszczycał dwa listy, które weszły w skład Nowego Byl on biskupem krakowskim w la­ swoją obecnością w latach 80-tych or­ Testamentu. tach 1072-1079. W obronie ładu moral­ ganizowane na Gochach patriotyczne Szaweł pochodził z Tarasu /Mała nego popadł w zatarg z królem Bo­ uroczystości rocznicowe, ówczesnym Azja/. Jako wykształcony i gorliwy wy­ lesławem Śmiałym i został na jego roz­ wychowawcą i Rektorem pelplińskiego znawca religii żydowskiej prześlado­ kaz ścięty. Ciało biskupa przeniesione seminarium był ks. Profesor Jerzy Bu- wał energicznie pierwszych chrześcijan zostało do katedry wawelskiej w 1088 xakowski. aż po swą zdumiewającą przemianę w roku gdzie razem spoczywa w srebnej Księdzu proboszczowi i jego Kole­ Apostola Chrystusowego - Pawła. Od­ trumnie z szczątkami świętego Floria­ gom - Wspólkapłanom życzymy dal­ bywał niestrudzone wyprawy misyjne, na. Na świętego został kanonizowany szych łask i Bożego blogosławie- udzielając chrztu poganom. Pozostawił 8IX 1253 w Asyżu przez papieża Inno­ ństwa w pełnieniu posługi po sobie 14 listów, wchodzących do No­ centego IV. kapłańskiej. wego Testamentu. Uwięziony wreszcie i 13 - Uroczysta konsekracja ołtarza przewieziony do Rzymu, został ścięty i kościoła p.w. Matki Boskiej Czę­ 31 - Nawiedzenie N.M.P. mieczem tego samego roku, a może i stochowskiej w Przechlewie. dnia, co został ukrzyżowany święty - Przyjęcie do I-szej Komunii Czerwiec Piotr. Świętej w parafii Borzyszkowy. 1 - Dzień Dziecka W dniach od 6 do 10 maja br. Ojciec 14 - Świętego Macieja Apostoła. - Zesłanie Ducha Świętego Święty Jan Paweł II odbył pielgrzym­ 15 - Świętej Zofii. - Zmarł papież Jan XXIII, który kę śladami św. Pawła, odwiedzając czwarta rocznica śmierci księdza zwołał II Sobór Watykański i roz­ Grecje, Syrię i Maltę. Kazimierza Raepke, proboszcza począł odnowę Kościoła. /tz/

21 Ks. Leon Kuchta Z kalędorza przestawi o swiętich Po Bożim Cele Jak sjęti Jan se rozczuli. Wniebowstąpienie Pańsczie Cepła bądze wiele. Dopierze W Nawiedzenie sę utuli /2V11/ /24 maja/ Przeslowia majowe Nawetka u wioldżiego pana Na Wniebowstąpienie: Nie wiedno sjętego Jana. Christus w niebie Jak w maju śnieg sę zdarzi, Robok w mięso, To lato dobrze weparzi. 29 VI Swiętich Piotra i Pawła Kwas w piwo A diobeł w babę wlożo! Częsti w maju grzmote Pioter Paweł grzebe seją. Rpzegnają gburom zgrezole Wilejo Zesłanio Świętego Jak Pioter i Paweł deszczem częstuje- Decha Nie wiedno na zemi mój Piekorz dwa raze więcy wode potrze­ /2 czerwca / Nie wiedno ledzeziemu szczescu roj. buje. Slub majowi - Sjęti Pioter grzebe sejc Jak pado w sobotę przed Zelonyma Grób gotowi. A Paw cl zbiera '.' 30 VI / Sjątkama Niech gburze poszerzą stodołę z gum- Jak baba w maju słabo - 30 VI Swięti Paweł nama. Pocorz zmów ! Niedzela Zesłanio Świętego Jak na sjęti Paweł le Paweł kropi - Przesłowia na czerwc Ceszta sę chłopi! Decha /Zwono też: Zelone Swiątczi, 13 VI Swięti Antoni Jak na Pawła / nieba leje Świętego Decha, Piędzesątnica/ Zboże zdrożeje /3 czerwca/ Chto sejc bukwitę Do Sjętego Decha We wileją sjętego Tone Nie pusc sę kożecha; 1 sjętego Wita - A po Sjętim Dechu To sę udo i ta i ta Nie pusc mie w kożechu! Sjęti Antoni! Papież, /Zyb na Zelone Sjątczi wróżi zemne Od zgubę broni. Jan Paweł 11 6 VI 1999 r. w Pelplinie lato /. powiedział: 23 VI Wilejo Narodzenio Trzeba, abyśmy pamiętali o histo­ Swięti Trójce świętego Jana rycznym zasiewie słowa i świadectwa, /10 czerwca/ szczególnie teraz, gdy zbliżamy się do Przed sjętim Janem kresu drugiego Tysiąclecia. W trzecim Po Sjęti Trójce Nie zaczenoj z kąpanim ! tysiącleciu nie może zostać przerwana Zema sę kuńczi. ta wielowiekowa tradycja. Owszem, Kole Bożego Cała Nie kożdigo dnia zważywszy na nowe wezwania, jakie Ceż be ona chcała ? Wilejo sjętego Jana. staju wobec współczesnego człowieka i całych społeczeństw, trzeba abyśmy Boże Cało Witro sjęti Jon - wciąż odnawiali w sobie świadomość, Puscme na wodę w ion! czym jest słowo Boże, jakie jest jego /14 czerwca / znaczenie w życiu Kościoła i całej We wileją sjętego Jana ludzkości, jaka jest jego moc. Do Bożego Cała Wiedno sobótka polono. Tym, którzy maja przekroczyć próg Zema robieła co chcała; trzeciego tysiąclecia, pragnę powie­ Po Bożim cele, 24 Vi Sw. Jana dzieć: budujcie na skale! Budujcie Cepła do wiele. dom waszego życia osobistego Na sjętego Jana i społecznego mi skale! .1 skala jest O Bożim Cele Pierwsze kopiec sana ! Chrystus - Chrystus żyjący w swym Sej bukwite smiele. Kościele. Nie kąp sę / Z homilii Po Bożim Cele Nigle Jan wode nie ochrzcy! wygłoszonej podczas Mszy świętej/ Możesz sę kąpać smiele.

28 Z Kaszubskiego Śpiewnika PRZEDSIĘBIORTWO HANDLOWE Antoni Pepliński A. Kiedrowski, M. Stoltman, J.Szyca wołają nas

Chto chce przeiec dobre wczase, niech w stedzyńsczie jędze łase. Tam kaszebsczi dobi ledze pomogą mu w kożdi biedzę.

Ref: Stedzyńsczie jęzor o, stedzyńsczi las, stedzyńsczie Kaszebe wołają nas. Stedzyńsczie jezoro, stedzyńsczi las, Kaszebe wołają nas.

Chteren nie wie gdze to leżi ten niech do Betowa bieii I na renku tupnie nogą, to mu kożdi drogę podo

Ref.. Stedzyńsczie jezoro...

Chto chce poznać piękne brudczi, niech wejimnie swoje detczi. I wejedze na Kaszebe, rosea brutczi, cziejbe grzebe

Ref. Stedzyńsczie jezoro.... Siedziba firmy: 77-130 Lipnica, ul. Polna 2 teł. 059/821-83-26, tel. 059/821-81-59fax. 059/821-^4-77 Obuj sobie dludżie bote, zajedź do kaszebsczi chote ZAKŁAD DOSKONALENIA ZAWODOWEGO I pros starkę be ce dala, 76-200 Słupsk, ul. Szczecińska 57 swoje dzewczę żele chcala. Centrala tel. 9059 845 27 27, fax 059 845 37 88

Choc w Kaszebach store chatę, r—^> Ośrodek Kształcenia Spawaczy w nich dzewczęta do robotę. Słupsk, ul. Szczecińska 57, tel. 845 27 27 Z nich pocecha je jak trzeba, Centrum Edukacji Dorosłych nie zafelo nigde chleba. OSłupsk, ul. Grodzka 9, tel./fax 842 49 35, tel. 841 47 56

Ref. Stedzyńsczie jezoro... Ośrodek Kształcenia Zawodowego t=> Bytów, ul. Prosta 8, tel./fax 822 26 51 i=> Człuchów, ul. koszalińska 3, tel./fax 834 32 05 Antoni Pelpliński /1918-1996/ był •=£> Lębork, Plac Spółdzielczy 14/15, tel./fax 862 32 37 księdzem. Studia teologiczne ukończył w Pelplinie Posługę kapłańską sprawo­ l—1\Centrum Doskonalenia Zawodowego Nauczycieli wał w Chojnicach, Pawłowie i Czarno­ Słupsk, ul. Szczcińska 57, tel./fax 845 27 27 wew. 451 wie pod Toruniem. Debiutował wier­ szami okupacyjnymi w powojennej Wydawca: „Naji Goche" - Zbigniew Talewski Biuro Promocji Pośrednictwa i Handlu Checzy dodatku do „Zrzeszy Kaszub­ £g DWUMIESIĘCZNIK 77-138 Borowy Młyn 86a - Pomorze, skiej". tel/fax 059 - 82 18 584 W* SPOŁECZNO-KULTURALNY Redakcja: Jest autorem wierszy publikowa­ 76-200 Stupsk, ul. Anny Gryfitki 5/4 nych w wielu antologiach oraz pieśni tel. 059 - 84 33 160, 090 - 542 956 powszechnie wykorzystywanych przez c-mail: [email protected] Łamanie: Studio „OKO". Słupsk, ul. Kołłątaja M amatorskie zespoły, nie tylko kaszub­ (biurowiec PKP. IV piętro), www.oko.oferuje.pl skie. Pieśni te m.in. opublikowane są Wydawca i Redakcja nie ponoszą odpowiedzialności za treść reklam i ogłoszeń, oraz nie zwracamy tekstów nie zamówionych. Zastrzega sic. również prawo skracania i redakcyjnego opracowywania tekstów nie zamówionych. w wydanym w 1988 roku śpiewniku Znak graficzny i wszelkie prawa /.ustrzeżone. pt. ,, Kaszebe wołają nas ". Druk: Grawipol 76-200 Słupsk ul. Poznańska 42, tel/fax 059 - 84 26 556

29 30 POLSKIE ROLNICTWO NA DRODZE DO UNII EUROPEJSKIEJ

KflltlU ttl II U POUCt Wielkość interwencji państwo i pornocy jest kilkakrotnie mniejsza niż w krojach Unii Europejskiej. Słabości Rolnictwo wytworzą 6% produktu krajowego brutto, zatrudniając przy tym 25% wszystkich pracujących Produkcjo worfo 100 000 ECU to efekt pracy 27 osób W Holandii czy Donn wystarczą do tego dwie osoby Polskie rolnictwo użytkuje gleby nie najlepszej jakości Wyłącznie z rolnictwo utrzymuje się tylko jedno czwarto ludności związanej z indywidualnymi gospodarstwami rolnymi Zaledwie jedno trzecio gospodarstw posiada zdolność do samodzielnego inwestowanio Atuty Niskie zużycie nawozów mineralnych i pestycydów odpowiada zapotrzebowaniu na zdrową żywność Większe zasoby ziemi umożliwiają mniej intensywną o wiec bardziej ekologiczną produkcie Zutyci* nawozów mineralnych Polsko wieś jest zdecydowanie młodszo 65% rolników, szczególnie w dużych gospo­ w wybranych krajach (kg NKT/hal darstwach, nie przekroczyło 54 roku życia

Przystifiticuif Jo I nii iEuropejskiej wymaga:

• wydajniejszej produkcji i jakości zgodnej ze standardami Unii Europejskiej • zmiany struktury polskich gospodarstw • stosowania nowszych technologii • większej interwencji państwa i większych nakładów finonsowych na rolnictwo i obszary wiejskie • podniesienie cen żywności

Reformo polskiej wsi musi nastąpić bez względu na przystąpienie Polski do Unii Eu­ ropejskiej. Dostęp do wspólnego rynku zapewnią polskiemu rolnictwu worunki i fundusze Unii Europejskiej do dalszych reform.

Jak sprostać unijnej konkurencji}'

O Tworzyć gospodarstwa specjalizujące się w wybranej produkcji

O Sprawniej zorganizować rynek produktów rolnych

~\ Silniej powiązać producentów z przemysłem rolno-spożywczym

Ë3 Stworzyć rynki hurtowe, giełdy towarowe, system informacji i standaryzacji wyrobów

d Wzmocnić reprezentację rolników w organizacjach branżowych, które muszq działać także na forum Unii i spełniać rolę grup marketingowych dla producentów danej branży czy regionu

Symbole Flago Unii Europejskiej dwanaście gwiazd w miejscu godzin no tarczyzegar a no lazurowym He Liczba gwiazd jest niezmienno Po­ mysłodawcami flogi so hiszpański dyplomata Soivodore de Madoriogo y Rojo i francuski plastyk Arsen Heitz Hymn Jest to muzyczna aranżacjo Herberta von Karojona "Ody do radości" z tV części IX symfonii Ludwiga van Beethove Ui I Europy Paszport europejski w kolorze burgundzkiego wino. z napisem "Unia Europejska" pod nazwą państwo wydającego dokument Mo toki sam status prawny iak dokumenty wydawane przez kroje członkowskie i może byc urywany podczas podroży po całym świecie

>»U - W. UW-Złl ISHH J» ••łł-ni IZ) I* u

31 vvł* formacji Europa POLSKIE ROLNICTWO 0»

NA DRODZE

DO UNII EUROPEJSKIEJ

Ce tu /est I tiid Europejska?

Unia Europejska lo oparte na zasadzie wzajemności i solidarności porozumienie państw, któro postanowiły wspólnie spro­ stać międzynarodowej konkurencji i razem pracować dla rozwoju społecznego i gospodarczego. Unia nie jest superpaństwem i nie zagraża tożsamości narodowej. Państwa Unii, w imię wspólnego dobra, bezpieczeństwa i postępu cywilizacyjnego, zgadzajq się na ograniczenia wynikajq- ce z konieczności międzynarodowej współpracy. Unia Europeiska to 15 poństw, 137 min ha użytków rolnych, 6,7 min gospodarstw, 2,5% udział rolnictwa w produkcie brut­ to Unii.

Cek wspóhsejpolityki rolnej w l ///'/' Europejskiej

~l ustabilizowanie rynku produktów rolnych "I zagwarantowanie dobrego zaopatrzenia w produkty rolne 1 zapewnienie odpowiedniego standardu życia osobom zatrudnionym w rolnictwie 1 utrzymanie wysokiej wydajności ~] utrzymanie rozsądnego poziomu cen na żywność Rolnictwo w Utm Europejskiej

Rynek rolny Unii jest chroniony przez bariery celne i kontyngenty importowe, eksport zaś jest dotowany. Skala interwencji państwa i pomocy jest kilkakrotnie większa niż w Polsce. Rolnicy majq zagwarantowane ceny minimalne, zdecydowanie wyższe od światowych. Rolnikom zapewnia się zbyt na produkcję, a w dziedzinach, w których występuje nadprodukcja, rekompensaty za jej zanie­ chanie. Z funduszy europejskich kraje Unii finansujq: - rozwój infrastruktury terenów wiejskich - tworzenie nowych miejsc pracy poza rolnictwem - pomoc regionom szczególnie zaniedbanym. - ekologicznq działalność roniczq

Wspólna polityka rolna jest kosztowna - pochłania blisko połowę unijnego budżetu. Dlatego w najbliższych latach nostqpi ob­ niżenie cen gwarantowanych, a także, zgodnie z postanowieniami Światowej Organizacji Handlu, wysokich ceł importowych

32