DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO

Gdańsk, dnia 17 lutego 2016 r.

Poz. 554

UCHWAŁA NR X/82/2015 RADY GMINY W LIPNICY

z dnia 29 grudnia 2015 r.

w sprawie przyjęcia „Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Lipnica na lata 2015 – 2018”

Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt. 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. 2015, poz. 1515 ) oraz art. 87 ust. 3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz.14461)) po uzyskaniu opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Rada Gminy w Lipnicy uchwala, co następuje: § 1. Przyjmuje się „Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Lipnica na lata 2015-2018” w brzmieniu stanowiącym załącznik do niniejszej uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Lipnica. § 3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni po ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Pomorskiego.

Przewodniczący Rady Gminy

Wojciech Megier

1) zm. Dz.U z 2015 r. poz. 397, poz. 774 i poz. 1505. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 2 – Poz. 554 ______

Załącznik do Uchwały Nr X/82/2015 Rady Gminy w Lipnicy z dnia 29 grudnia 2015 r.

Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Lipnica na lata 2015 - 2018

Spis treści 1. Wstęp 3 Podstawa prawna opracowania i cele gminnego programu opieki nad zabytkami w 2. 3 świetle ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami 3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami 4 3.1. Obowiązek konstytucyjny ochrony zabytków 4 Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego w świetle ustawy o ochronie zabytków i 3.2. 5 opiece nad zabytkami 3.3. Zadania samorządu z zakresu ochrony i opieki nad zabytkami 6 3.4. Inne uwarunkowania prawne 7 4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 8 Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad 4.1. 8 zabytkami 4.1.1. Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami na lata 2013 – 2016 8 Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2013 i Uzupełnienie NSRK 4.1.2. 10 na lata 2004 – 2020 4.1.3. Narodowy Program Kultury: „Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego” 12 4.1.4. Strategia Rozwoju Kraju 2007 - 2015 13 4.1.5. Program „Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego” 13 4.1.6. Program „Dziedzictwo kulturowe” 13 Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi 4.2. 14 na poziomie województwa i powiatu 4.2.1. Strategia rozwoju województwa pomorskiego 2020 14 Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Pomorskiego na lata 2014 – 4.2.2. 15 2020 4.2.3. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa 16 4.2.4. Wojewódzki program opieki nad zabytkami 17 5. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 18 Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi 5.1. 18 na poziomie gminy 5.1.1. Strategia Rozwoju Gminy Lipnica na lata 2014 - 2020 18 Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy 5.1.2. 20 Lipnica Formy ochrony dziedzictwa kulturowego w miejscowych planach 5.1.3. 21 zagospodarowania przestrzennego w Gminie Lipnica Charakterystyka zasobów, analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego 5.2. 22 gminy 5.2.1. Charakterystyka gminy 22 5.2.2. Rys historyczny 23 5.2.3. Zabytki nieruchome wpisane do Rejestru Zabytków Województwa Pomorskiego 25 5.2.4. Zabytki ruchome wpisane do Rejestru Zabytków Województwa Pomorskiego 25 5.2.5. Zabytki wpisane do Ewidencji Zabytków 26 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 3 – Poz. 554 ______5.2.6. Zabytki archeologiczne i strefy ochrony archeologiczno - konserwatorskiej 27 5.2.7. Zabytkowe cmentarze 29 5.2.8. Zabytki w zbiorach muzealnych i innych 31 5.2.9. Dziedzictwo niematerialne 31 5.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony 32 5.4. Zabytki w Gminnej Ewidencji Zabytków 33 5.5. Zabytki o najwyższym znaczeniu dla gminy 49 6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagrożeń 52 7. Założenia programowe 54 7.1. Priorytety, kierunki działań i zadania programu opieki 54 8. Instrumentarium realizacji programu opieki nad zabytkami 57 9. Zasady oceny realizacji programu opieki nad zabytkami 57 10. Źródła finansowania programu opieki nad zabytkami 58 11. Realizacja i finansowanie przez gminę zadań z zakresu ochrony zabytków 60 12. Spis tabel, rysunków i fotografii 61 1. Wstęp Na dziedzictwo kulturowe człowieka składają się dobra kultury i dobra natury. Ważną częścią składową tego dziedzictwa są zabytki, które należą do podstawowych dóbr, kształtujących tożsamość regionalną. Są nie tylko śladem przeszłości, ale także cennym składnikiem kultury współczesnej, przyczyniającym się do kształtowania przyjaznego człowiekowi środowiska, jego życia i aktywności. Zadbane, dobrze eksponowane zabytki stanowią wartość ekonomiczną, cenioną przez społeczeństwo. Dziedzictwo kulturowe stanowi dziś z jednej strony przedmiot ochrony, z drugiej zaś potencjał, który winien zostać wykorzystany dla potrzeb rozwoju naszej gminy. Rewitalizacja poszczególnych obiektów stanowi szansę na ich uratowanie. Stworzenie programu opieki nad zabytkami jest koniecznością przewidzianą ustawą oraz zapotrzebowaniem społecznym. Stanowi także istotny czynnik w upowszechnianiu wiedzy i pomocy skierowanej do właścicieli zabytków w dbaniu o ich dobrą kondycję. Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Lipnica na lata 2015-2018 jest dokumentem o charakterze uzupełniającym w stosunku do innych aktów planowania w gminie, tj. studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Lipnica oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Wyżej wymienione dokumenty określają politykę administracyjną w zakresie podejmowanych działań dotyczących inicjowania, wspierania i koordynowania prac z dziedziny ochrony zabytków i krajobrazu kulturowego, a także upowszechniania i promowania dziedzictwa kulturowego. Program opieki nad zabytkami jest podstawą współpracy między samorządem gminy, właścicielami zabytków i Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Taka współpraca, rozwijana w kolejnych latach, powinna przynieść korzyści lokalnej społeczności, a najistotniejszą z nich jest zachowanie naszego dziedzictwa kulturowego dla przyszłych pokoleń. Program opieki opracowany został na cztery lata i będzie cyklicznie aktualizowany. Dwa lata od ogłoszenia w dzienniku urzędowym Wójt sporządzi sprawozdanie z jego wykonania, które przedstawi radzie gminy. Prowadzony w trakcie realizacji programu monitoring umożliwi uwzględnianie nowych uwarunkowań prawnych, społecznych i gospodarczych oraz sprecyzowanie lub modyfikację założonych celów. Wskazane w tym dokumencie kierunki działań są zgodne z krajowymi, wojewódzkimi i gminnymi dokumentami programowymi oraz odpowiadają aktualnym ustawowym regulacjom z dziedziny ochrony zabytków w Polsce. Ilekroć w tekście jest mowa o programie opieki, oznacza to Program Opieki nad Zabytkami Gminy Lipnica na lata 2015-2018. 2. Podstawa prawna opracowania i cele gminnego programu opieki nad zabytkami w świetle ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 4 – Poz. 554 ______Obowiązek sporządzenia przez samorządy odpowiednio wojewódzkiego, powiatowego oraz gminnego programu opieki nad zabytkami wynika z przepisów ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (tekst jednolity: Dz. U. z 2014 r. poz. 1446 z późn. zm.). W myśl art. 87 ust. 1 ustawy zarząd województwa, powiatu wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza na okres czterech lat odpowiednio wojewódzki, powiatowy lub gminny program opieki nad zabytkami. Program przyjmuje rada gminy po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków (art.87 ust. 3). Niniejszy artykuł w ust. 2 określa również cele jakim ma służyć program, są to w szczególności: 1) włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 2) uwzględnienie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3) zahamowanie procesu degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5) podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych, wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami; 6) określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków; 7) podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami. Program gminny przyjmowany jest przez Radę Gminy, po uzyskaniu pozytywnej opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (art. 87 ust. 3). Następnie dwa lata po ogłoszeniu w dzienniku urzędowym Wójt sporządza sprawozdanie, które przedstawia się odpowiednio Radzie Gminy Przechlewo (art. 87 ust. 4 i 5). Podstawą do sporządzenie programu opieki nad zabytkami jest również Gminna Ewidencja Zabytków przyjęta Zarządzeniem Nr 123/2015 Wójta Gminy Lipnica z dnia 2 grudnia 2015 r. 3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami 3.1. Obowiązek konstytucyjny ochrony zabytków Ochrona zabytków w Polsce posiada umocowanie prawne w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. „Rzeczpospolita Polska strzeże (…) dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju” (Art. 5). „Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju” (Art. 6 ust. 1). Nakłada również obowiązki dbania o dobra kultury na każdego obywatela: „Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa” (Art. 86). 3.2. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego w świetle ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Podstawowym aktem prawnym regulującym w sposób kompleksowy zasady ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce jest ustawa z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (tekst jednolity: Dz. U. z 2014 r. poz. 1446 z późn. zm.). Ustawodawca dokonał rozróżnienia obowiązków ciążących na organach administracji publicznej oraz na właścicielach i posiadaczach zabytków. Działania podejmowane przez organy administracji publicznej w zakresie ochrony zabytków mają w szczególności na celu (art. 4): 1) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie; 2) zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków; 3) udaremnienie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków; 4) przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 5 – Poz. 554 ______5) kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków; 6) uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska. W myśl art. 6 ust. 1 ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania: 1) zabytki nieruchome będące w szczególności: a) krajobrazami kulturowymi, b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi, c) dziełami architektury i budownictwa, d) dziełami budownictwa obronnego, e) obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi, f) cmentarzami, g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, h) miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 2) zabytki ruchome będące, w szczególności: a) dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej, b) kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje, c) numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, pieczęciami, odznakami, medalami i orderami, d) wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami transportu oraz maszynami i narzędziami świadczącymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentującymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, e) materiałami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 2001r. Nr 129, poz. 1440 oraz z 2002r. Nr 113, poz. 984), f) instrumentami muzycznymi, g) wytworami sztuki ludowej i rękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi, h) przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 3) zabytki archeologiczne będące, w szczególności: a) pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa, b) cmentarzyskami, c) kurhanami, d) reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej. Ponadto „ochronie mogą podlegać nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej”(art. 6 ust. 2). 3.3. Zadania samorządu z zakresu ochrony i opieki nad zabytkami Opracowanie programu opieki nad zabytkami jest zadaniem własnym samorządu terytorialnego. Wójt Gminy sporządza na okres czterech lat gminny program opieki nad zabytkami (art. 87 ust. 1). Program przyjmuje rada gminy po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków (art. 87 ust. 3). Następnie dwa lata od ogłoszenia w dzienniku urzędowym Wójt Gminy sporządza sprawozdanie, które przedstawia Radzie Gminy (art. 87 ust. 4 i 5). Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 6 – Poz. 554 ______Ponadto ustawa ta nakłada na organy administracji publicznej obowiązek (art. 4): 1) zapewnienia warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowania i utrzymania; 2) zapobiegania zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków; 3) udaremniania niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków; 4) przeciwdziałania kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę; 5) kontroli stanu zachowania i przeznaczenia zabytków; 6) uwzględniania zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska. Jednocześnie definiuje ona pojęcie opieki nad zabytkiem, tym samym nakładając na jego właściciela lub posiadacza obowiązek zapewnienia warunków (art. 5): 1) naukowego badania i dokumentowania zabytku, 2) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku, 3) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie, 4) korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości, popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury. Zadaniem własnym jednostki samorządu terytorialnego jest m.in. sprawowanie opieki nad zabytkami, w tym finansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku, do którego tytuł prawny posiada. Organ stanowiący gminy może udzielić dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru, na zasadach określonych w podjętej przez ten organ uchwale. Ponadto należy wskazać, iż ochrona zabytków i opieka nad zabytkami winna być uwzględniana również w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Zadania z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego zawarte są również w ustawie z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.). Art. 7 ust. 1 stanowi, iż gmina wykonuje określone zadania publiczne, w tym zadania obejmujące sprawy kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. 3.4. Inne uwarunkowania prawne Inne uregulowania prawne dotyczące ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, znajdują się w wielu obowiązujących ustawach, w tym: 1) Ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z późn. zm.), 2) Ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.), 3) Ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r. Nr 25 poz. 150), 4) Ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz.880), 5) Ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 z późn. zm.), 6) Ustawie z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jednolity Dz. U. z 2001 r. Nr 13, poz 123), 7) Ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873 z późn. zm), 8) Ustawie z dnia 18 marca 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 7 – Poz. 554 ______Zasady ochrony zabytków znajdujących się w muzeach i bibliotekach zostały określone w ustawach: 1) Z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 1997 r. Nr 5, poz. 24 z późn. zm.), 2) Z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539 z późn. zm.). Natomiast ochronę materiałów archiwalnych regulują przepisy ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 673 z późn. zm.). 4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami Ideowy model współczesnej ochrony dziedzictwa kultury w Polsce znajduje swój fundament w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Realizacja obowiązków sformułowanych w art. 5 i 6 powinna mieć miejsce przy zachowaniu innych zasad konstytucyjnych m.in. demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, państwa zapewniającego ochronę środowiska opartego na zasadzie zrównoważonego rozwoju, decentralizacji władzy publicznej, zasady uczestniczenia samorządu terytorialnego w sprawowaniu władzy publicznej czy zasady ochrony własności i prawa dziedziczenia. Biorąc pod uwagę normy konstytucyjne, postępujący rozwój gospodarki rynkowej, globalizację, złożoność i interdyscyplinarność problematyki ochrony zabytków, wytyczono najważniejsze cele strategiczne polityki państwa w tej materii, którymi powinny być: 1. przygotowanie skutecznego systemu prawno – finansowego; 2. opracowanie kompleksowego systemu edukacji na rzecz dziedzictwa; 3. poszukiwanie instrumentów wzmacniających efekty działania służb konserwatorskich. Wdrożeniu celów strategii na szczeblu państwowym służą m.in. następujące dokumenty: 1. Krajowy program opieki nad zabytkami. 2. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury. 3. Narodowy Program Kultury „Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego”. 4. Strategia Rozwoju Kraju. 4.1.1. Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami na lata 2013 - 2016 Krajowy program opieki nad zabytkami wyznacza cele, kierunki działań i zadania, które należałoby podjąć w sferze ochrony zabytków i opieki nad nimi. Celem programu jest wzmocnienie ochrony i opieki nad materialnym dorobkiem kultury oraz poprawa jego stanu w Polsce. Ważne jest także stworzenie odpowiedniej, przejrzystej wykładni porządkującej sferę ochrony i opieki nad zabytkami. Działaniom tym ma przyświecać 7 podstawowych zasad konserwatorskich: 1. Po pierwsze nie szkodzić - primum non nocere. 2. Maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytków i wszystkich ich wartości (materialnych i niematerialnych). 3. Minimalnej niezbędnej ingerencji (powstrzymania się od działań niekoniecznych). 4. Usuwania tego i tylko tego, co na oryginał działa niszcząco. 5. Czytelności i rozróżnialności ingerencji. 6. Odwracalności metod i materiałów. 7. Wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepszą wiedzą i na najwyższym poziomie. W Krajowym programie opieki nad zabytkami, przedstawiono następujące cele działań: I. W ramach uwarunkowań ochrony i opieki nad zabytkami: 1. Pełna ocena stanu krajowego zasobu zabytków nieruchomych. Określenie kategorii i stopnia zagrożeń. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 8 – Poz. 554 ______2. Pełna ocena stanu krajowego zasobu zabytków ruchomych. Określenie kategorii i stopnia zagrożeń. 3. Pełna ocena stanu krajowego zasobu dziedzictwa archeologicznego. Określenie kategorii i stopnia zagrożeń oraz wyznaczenie stref o szczególnym zagrożeniu dla zabytków archeologicznych. 4. Objęcie skuteczną i zorganizowaną ochroną przynajmniej najcenniejszych zabytków techniki. 5. Pełna ocena stanu krajowego zasobu pomników historii i obiektów wpisanych na listę światowego dziedzictwa. Określenie kategorii i stopnia zagrożeń. 6. Ocena stanu służb i możliwości wypełniania całokształtu zadań związanych z ochroną zabytków i opieką nad zabytkami. 7. Ocena stanu i stopnia objęcia opieką zabytków w poszczególnych kategoriach. 8. Doskonalenie i rozwijanie oraz podnoszenie efektywności i skuteczności instytucjonalnej i społecznej ochrony i opieki nad zabytkami. 9. Udoskonalenie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych w zakresie ochrony i opieki nad dziedzictwem kulturowym i nad zabytkami. II. W ramach działań o charakterze systemowym: 1. Realizacja powszechnych tendencji europejskich, światowych oraz rozszerzenia pola ochrony na całe dziedzictwo kulturowe obejmujące i dobra kultury i natury (World Cultural Heritage). 2. Przygotowanie strategii ochrony dziedzictwa kulturowego, wytyczającej główne założenia koncepcji ochrony w Polsce. Wprowadzenie jej do polityk sektorowych we wszystkich dziedzinach i szczeblach zarządzania i gospodarowania. Wypracowanie metod zarządzania dziedzictwem kulturowym, w tym w szczególności obiektami z listy UNESCO, pomnikami historii oraz parkami kulturowymi. III. W ramach systemu finansowania: 1. Stworzenie stabilnego i przejrzystego systemu finansowania. IV. W ramach dokumentowania, monitorowania i standaryzacji metod działania: 1. Tworzenie systemu i stale aktualizowanych, elektronicznych baz informacji o zasobach i stanie zabytków w Polsce i ich dokumentacji. Stworzenia warunków do realizacji ustawowego obowiązku dokumentowania wszystkich prac, przy wszystkich grupach i typach obiektów zabytkowych. 2. Gromadzenie stale aktualizowanej wiedzy o stanie zachowania, postępach i wynikach prac konserwatorskich i restauratorskich, zagrożeniach, prawidłowości zarządzania i bezpieczeństwie użytkowania obiektów zabytkowych oraz o innych formach ochrony dziedzictwa. 3. Wypracowanie i wprowadzenie szczegółowych zasad ochrony dziedzictwa w planach zagospodarowania przestrzennego. Wypracowanie standardów zagospodarowania i estetyki zabytkowych przestrzeni publicznych. V. W ramach kształcenia i edukacji: 1. Utrzymanie i doskonalenie dotychczas wypracowanego systemu kształcenia w dziedzinie konserwacji i ochrony. Zorganizowanie systemu podnoszenia kwalifikacji w każdej grupie zawodowej pracującej na rzecz dziedzictwa kulturowego oraz zorganizowanie pełnego kształcenia akademickiego w specjalnościach, w których dotychczas nie istnieje. 2. Kształcenie społeczeństwa w duchu poszanowania dla autentyzmu oraz wartości materialnych i niematerialnych wspólnego, wielokulturowego dziedzictwa. Budowanie klimatu społecznego zrozumienia i akceptacji dla idei ochrony i dawności zabytków odczytywanych jako źródło tożsamości, wiedzy i dumy z przeszłości, tradycji, wiedzy o sposobie życia i pracy przodków. 3. Upowszechnianie wśród właścicieli i użytkowników obiektów zabytkowych znajomości zasad konserwatorskich, zasad etyki i profilaktyki konserwatorskiej. Tworzenie mechanizmów ekonomicznych sprzyjających prawidłowemu traktowaniu obiektów zabytkowych. VI. W ramach współpracy międzynarodowej: 1. Wzmocnienie obecności Polski w światowym i europejskim środowisku działającym na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i promocji polskich osiągnięć w tej dziedzinie. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 9 – Poz. 554 ______2. Oparcie działań na pojęciu wspólnego dziedzictwa kultury ludzkości, w szczególności „Europy – wspólnego dziedzictwa kultury”, w którym wyzwanie stanowią „obszary dwu- lub wielokulturowe”. Troska o ochronę polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą. 4.1.2. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2013 i Uzupełnienie NSRK na lata 2004 - 2020 Misją Narodowej Strategii Rozwoju Kultury jest: „zrównoważony rozwój kultury jako najwyższej wartości przenoszonej ponad pokoleniami, określającej całokształt historycznego i cywilizacyjnego dorobku Polski, wartości warunkującej tożsamość narodową i zapewniającej ciągłość tradycji i rozwój regionów.” Formułując zadania gminy w zakresie ochrony dóbr kultury musimy realizować powyższy cel. Tezy Narodowej Strategii zakładają zwiększenie poziomu aktywności na szczeblu regionalnym w sferze kultury. Dotyczy to „umiejętnego wkomponowania zadań z obszarów kultury w plan rozwojowy regionu, przy założeniu, iż rozwój kultury wspiera poprawę jakości potencjału regionu w dziedzinie kapitału intelektualnego oraz kapitału społecznego. Przygotowanie regionów (władz samorządowych i partnerów społecznych oraz instytucjonalnych) do tej aktywności jest ważne dla pozyskiwania funduszy Unii Europejskiej (w tym i z edycji INTERREG), także w kontekście następnego okresu programowania na lata 2007–2013”. W założeniach Państwo Polskie powinno być partnerem dla jednostek samorządu terytorialnego i wspólnie z nimi kształtować kulturę w regionach. Do tego celu „niezbędne jest zinstytucjonalizowanie platformy współpracy pomiędzy państwem a samorządami, a także w większym stopniu wykorzystanie możliwości tworzenia i prowadzenia wspólnych instytucji i wspólnych inwestycji w sferze kultury. Samorządy terytorialne powinny zyskać większą motywację w kształtowaniu instytucjonalnego zaplecza dla rozwoju kultury, w tym do wypełniania założonych w lokalnych strategiach rozwoju celów w sferze kultury, a rola państwa powinna sprowadzać się do badań naukowych i monitorowania tej sfery oraz do skutecznego zapobiegania sytuacjom kryzysowym. Jednocześnie Minister Kultury powinien posiadać odpowiednie środki na sprawowanie mecenatu nad działalnością instytucji kultury oraz instrumenty o charakterze motywującym, za pomocą których możliwa będzie realizacja polityki kulturalnej państwa w regionach”. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury wskazuje bardzo ważną przemianę w kształtowaniu podejścia do sposobów ochrony dziedzictwa kulturowego. Współczesna ochrona zabytków powinna skupiać się na aktywnym działaniu ze względu na „rosnące znaczenie powiązania kultury z rozwojem gospodarczym i dochodami regionów”. Elementy naszej spuścizny kulturowej powinny zostać wykorzystane dla podjęcia działań w kształtowaniu zintegrowanych produktów turystycznych. Strategicznymi obszarami w okresie programowania 2004–2013 była m.in. ochrona dziedzictwa kulturowego, w tym szczególnie ochrona i rewaloryzacja zabytków. Rolą Ministra Kultury oraz jednostek samorządu terytorialnego jest motywowanie społeczności do partycypacji w funkcjonowaniu sfery kultury, w tym do dobrowolnego udziału w finansowaniu instytucji i wydarzeń kulturalnych oraz twórców za pomocą stworzonych narzędzi podatkowych. W tym celu Minister Kultury i samorządy powinny rozszerzyć obowiązki odpowiednich komórek swoich urzędów w zakresie promocji społecznej odpowiedzialności obywateli za kulturę (wspólne kampanie promocyjne, powstawanie społecznych paneli eksperckich i ciał doradczych związanych z możliwością pozyskania dodatkowych funduszy na kulturę w regionach). W związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w równym stopniu zadaniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jednostek samorządu terytorialnego i instytucji kultury staje się pozyskanie środków na kulturę z funduszy strukturalnych oraz innych środków Unii Europejskiej. W tym celu Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz samorządy powinny zapewnić odpowiednie środki na wkład własny do projektów realizowanych w sferze kultury. Celem cząstkowym w Narodowej Strategii Rozwoju Kultury jest m.in. zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna ochrona zabytków. Jednostki samorządu terytorialnego zostały określone jako partnerzy w finansowaniu wdrażania Narodowej Strategii Kultury. 4.1.3. Narodowy Program Kultury: „Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego” Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 10 – Poz. 554 ______Narodowy Program Kultury „Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego” jest dokumentem służącym wdrożeniu Narodowej Strategii Rozwoju Kultury w latach 2004 – 2013 w sferze spuścizny kulturowej Polski, stworzonym przez zespół ekspertów przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jego celem jest poprawa stanu i dostępności zabytków poprzez: a) tworzenie warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w sferze dokumentacji i ochrony zabytków, b) kompleksową rewaloryzację zabytków i ich adaptację na cele społeczne, c) zwiększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości, d) tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych, e) promocję polskiego dziedzictwa kulturowego w Polsce i za granicą, f) wzmocnienie zasobów ludzkich w sferze ochrony zabytków, g) podnoszenie świadomości społecznej dotyczącej dziedzictwa kulturowego, h) zabezpieczenie zabytków i archiwaliów przed nielegalnym wywozem za granicę. Narodowy Program Kultury wskazuje możliwości finansowania ochrony dziedzictwa kulturowego ze środków publicznych: z budżetu Ministra Kultury, jednostek samorządu terytorialnego oraz funduszy strukturalnych, np.: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego - jego możliwości dla sektora kultury dotyczą przede wszystkim tworzenia, modernizacji i rozwoju infrastruktury w tym obszarze, w tym rewaloryzacji i adaptacji obiektów stanowiących dziedzictwo kulturowe lub przemysłowe. Dotyczy to przede wszystkim tworzenia centrów kulturalnych, traktowanych jako miejsce spotkań i odgrywających znaczna rolę w wymianie kulturalnej oraz otwarciu się regionu na zewnątrz. Ważną kategorią w infrastrukturze kulturalnej są zabytki i muzea, które posiadają potencjał ekonomiczny. Mogą one stanowić atrakcję turystyczną, przyczyniając się do wzrostu zainteresowania regionem zarówno dla turystów, jak i w sposób pośredni dla inwestorów. Kolejną możliwość daje Europejski Fundusz Społeczny ukierunkowany zwłaszcza na procesy dostosowawcze i unowocześnianie polityki zatrudnienia. Możliwości finansowania kultury w tym wypadku polegają na tym, że działalność związaną z poprawą stanu dziedzictwa kulturowego i produkcją kulturalną może bezpośrednio lub pośrednio przyczyniać się do wzrostu liczy miejsc pracy. Najczęściej projekty kulturalne z tego zakresu są bezpośrednio lub pośrednio związane z promocją danego obszaru, a także ulepszeniem usług związanych z turystyką. Efekty działalności kulturalnej wykraczają jednak daleko poza podniesienie atrakcyjności turystycznej. 4.1.4. Strategia Rozwoju Kraju 2007 – 2015 Strategia Rozwoju Kraju 2007 – 2015 (dokument opracowany przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego w 2006 r.). W Strategii, wieloletnim dokumencie strategicznym rozwoju społeczno – gospodarczego kraju, zwrócono uwagę na walory środowiska naturalnego, potencjał kulturowy oraz korzystne położenie na kontynencie Polski. W rozbudowie infrastruktury turystycznej niezbędne jest wsparcie inicjatyw lokalnych przez władze publiczne. Położenie nacisku na rozwój turystyki zgodne jest także z „Wizją Polski do roku 2015”. Zasada zrównoważonego rozwoju oraz pielęgnowanie i zachowanie dziedzictwa kulturowego pozwolą również na osiągnięcie głównego celu Strategii, jakim jest podniesienie poziomu i jakości życia mieszkańców Polski. Wśród priorytetów Strategii ważnych dla dziedzictwa kulturowego znajdujemy: wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki, poprawę stanu infrastruktury technicznej i społecznej (kultura, sport i turystyka), rozwój obszarów wiejskich (rozwój agroturystyki), rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej. 4.1.5. Program „Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego” W ramach programu dofinansowane będą inwestycje służące (…) ochronie polskiego dziedzictwa narodowego (…). Celem programu jest zwiększenie efektywności wykorzystania środków europejskich na rzecz rozwoju kultury, ochrony i zachowania dziedzictwa narodowego poprzez dofinansowanie wkładu własnego do Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 11 – Poz. 554 ______wybranych zadań realizowanych ze środków europejskich. O promesę ministra mogą ubiegać się m.in. jednostki samorządu terytorialnego, kościoły i związki wyznaniowe itp. 4.1.6. Program „Dziedzictwo kulturowe” Celem programu jest ochrona polskiego dziedzictwa kulturowego w kraju i za granicą, wspieranie działalności muzeów oraz popularyzacja kultury ludowej. Celem tego programu jest przede wszystkim możliwość dofinansowania przedsięwzięć kulturalnych. Program ten składa się z 5 priorytetów: 1) ochrona zabytków, 2) wspieranie działań muzealnych, 3) kultura ludowa, 4) ochrona dziedzictwa kulturowego a granicą, 5) ochrona zabytków archeologicznych. 4.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu 4.2.1. Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2005 – 2020. Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2005 - 2020 : przyjęta została przez Sejmik Województwa Pomorskiego w dniu 24 września 2012 r. (uchwała nr 458/XXII/12 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 24 września 2012 roku). W Strategii zauważono, że województwo „pomorskie charakteryzuje się unikatowym środowiskiem i walorami krajobrazowymi oraz różnorodnością kulturową, wynikającą z tożsamości regionalnej i lokalnej czerpiącej z dziedzictwa Kaszub, Kociewia, Powiśla, Żuław i innych części regionu”. Nakreślono wizję województwa pomorskiego w roku 2020, kiedy to region będzie cechował się trwałym wzrostem, w którym uruchamiane i wykorzystywane są zróżnicowane potencjały terytorialne dla wzmocnienia i równoważenia procesów rozwojowych; o unikatowej pozycji, dzięki aktywności społeczeństwa obywatelskiego, silnemu kapitałowi społecznemu i intelektualnemu, racjonalnemu zarządzaniu zasobami środowiska, gospodarczemu wykorzystaniu potencjału morza oraz inteligentnym sieciom infrastrukturalnym i powszechnemu stosowaniu technologii ekoefektywnych; będący liderem pozytywnych zmian społecznych i gospodarczych w Polsce i w obszarze Południowego Bałtyku. Ponadto będzie miejscem cechującym się m.in. atrakcyjną przestrzenią, tworzącą trwałe podstawy rozwoju poprzez dostosowanie systemu transportowego i energetycznego do długofalowych potrzeb, racjonalne wykorzystanie zasobów i walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych, a także ograniczanie i efektywne rozwiązywanie konfliktów przestrzennych, tworzenie wysokiej jakości przestrzeni oraz przeciwdziałanie skutkom ekstremalnych zjawisk naturalnych w regionie. Jednym z wyzwań strategicznych dla regionu uznano konieczność lepszego zarządzania przestrzenią dla zmniejszenia presji na środowisko, poprawę bezpieczeństwa powodziowego, a także optymalne wykorzystanie potencjałów terytorialnych (przyrodniczego, krajobrazowego, kulturowego i gospodarczego) dla zapewnienia wysokiej jakości życia. W Strategii wskazano 3 cele strategiczne uszczegółowione poprzez 10 celów operacyjnych oraz 35 kierunków działań. W ramach celu strategicznego 1. Nowoczesna gospodarka jednym z celów operacyjnych uznano 3. Unikatową ofertę turystyczną i kulturalną. Jego realizacja odbywać się będzie w ramach dwóch kierunków działań: 1.3.1. Rozwój sieciowych i kompleksowych produktów turystycznych. Zobowiązaniem Samorządu Województwa Pomorskiego będzie rozwój regionalnych sieciowych produktów turystycznych obejmujących m.in. małe porty morskie, mariny, szlaki rowerowe i kajakowe oraz śródlądowe drogi wodne, a także unikatowe dziedzictwo regionalne i ofertę kulturalną. Oczekiwanymi efektami mają być: - całoroczna, kompleksowa i atrakcyjna oferta turystyczna i kulturalna regionu obejmująca także efektywne wykorzystanie obiektów sportowych o randze krajowej; - unikatowe walory naturalne, kulturalne i dziedzictwa kulturowego, w tym kulinarne, wykorzystywane w sposób racjonalny, efektywny i zrównoważony; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 12 – Poz. 554 ______- wzmocniony wizerunek regionu oraz większa rozpoznawalność i spójność kluczowych regionalnych marek turystycznych i kulturalnych; - silna współpraca pomiędzy podmiotami branży turystycznej i kulturalnej. Program Opieki nad Zabytkami Gminy Lipnica 2015-2018 zgodny jest z zapisami Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2005 – 2020. 4.2.2. Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Pomorskiego na lata 2014 – 2020 Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 skupia się na 10 celach tematycznych (CT) i 30 priorytetach inwestycyjnych (PI), które obejmują zagadnienia z zakresu gospodarki, edukacji, aktywności zawodowej i społecznej, obszarów o nie w pełni uruchomionych potencjałach, transportu, energii oraz środowiska. W ramach celów tematycznych i priorytetów inwestycyjnych wydzielono 11 Priorytetów oraz 36 Działań. Wśród nich znalazł się Priorytet 8 – Konwersja, który obejmuje trzy działania: Rewitalizacja i przestrzenie publiczne, Obszary o specyficznych potrzebach, Materialne i niematerialne dziedzictwo kulturowe. Cele szczegółowe Priorytetu to 1. Aktywizacja społeczna i gospodarcza zdegradowanych obszarów miejskich i podnoszenie atrakcyjności stref rozwojowych w miastach; 2. Aktywizacja obszarów problemowych i ich włączenie w procesy rozwojowe; 3. Stworzenie kompleksowej, rozpoznawalnej co najmniej na poziomie krajowym, oferty turystycznej opartej na charakterystycznych walorach dziedzictwa kulturowego. W zakresie działania Rewitalizacja i przestrzenie publiczne, obszarami uprawnionymi do wsparcia ze względu na degradację przestrzenną i społeczną jest m.in. miasto Starogard Gdański (kompleksowa rewitalizacja, podnoszenie atrakcyjności przestrzeni publicznych). Beneficjentem tych programów będą mogły być samorządy, jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne, związki i stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, organizacje pozarządowe i inne. W zakresie działania Obszary o specyficznych potrzebach, wyróżniono szereg obszarów problemowych, których wyprowadzenia z sytuacji kryzysowej wymaga rozbudowy, lub zmiany profilu gospodarczego. Zaliczono do nich m.in. zachodnią i południową część województwa: Bory Tucholskie. Beneficjentem tych programów będą mogły być samorządy, jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne, związki i stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, organizacje pozarządowe i inne. W zakresie działania Materialne i niematerialne dziedzictwo kulturowe, wspierane będzie ratowanie i otoczenie ochroną charakterystycznej zabudowy, w tym założeń parkowych oraz cennych układów ruralistycznych i urbanistycznych, tworzenie parków kulturowych oraz przywrócenie wartości obiektom i zespołom zabytkowym, poprzez m.in. nadanie im nowych funkcji służącym celom turystycznym i kulturalnym. Beneficjentem tych programów będą mogły być samorządy, jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne, związki i stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, organizacje pozarządowe i inne. Program Opieki nad Zabytkami Gminy Przechlewo na lata 2014-2017 zgodny jest z zapisami Regionalnego Programu Operacyjny Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020. 4.2.3. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego W dniu 30 września 2002 roku Uchwałą Nr 639/XLVI/02 Sejmik Województwa Pomorskiego przyjął Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego. Zmieniono go w dniu 26 października 2009 roku Uchwałą Sejmiku Województwa Pomorskiego Nr 1004/XXXIX/2009. Dokument ten, w nawiązaniu do strategii rozwoju województwa pomorskiego, określa zasady kształtowania struktury przestrzennej województwa w dalekiej perspektywie czasowej, w tym: wymagania w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego i ochrony dziedzictwa kulturowego z uwzględnieniem obszarów podlegających szczególnej ochronie. Znajdujemy w nim między innymi wytyczne: 1. Zachowanie i eksponowanie przestrzennych świadectw tradycji morskich kraju i województwa, najwartościowszych zespołów i obiektów środowiska kulturowego, wzmacniających wizerunek regionu jako integralnego elementu środowiska kulturowego Europy Bałtyckiej. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 13 – Poz. 554 ______2. Zachowanie różnorodności kulturowej województwa oraz zapewnienie dostępności zasobów i walorów dziedzictwa kulturowego jako atutu w rozwoju zrównoważonym i konkurencyjności przestrzeni województwa. 3. Zachowanie i eksponowanie najwartościowszych zespołów i fragmentów krajobrazu, panoram widokowych i wnętrz architektoniczno-krajobrazowych dla wzmacniania wizerunku regionu. 4. Kształtowanie nowych walorów krajobrazowych, w tym odtworzenie krajobrazów zdegradowanych oraz przeciwdziałanie procesom zagrażającym walorom krajobrazu. 5. Ukształtowanie ciągłości struktury ekologicznej obszaru aglomeracji, zapewniającej trwałość i bioróżnorodność zasobów przyrodniczych i krajobrazowych, zwłaszcza wynikających z położenia w strefie brzegowej morza. 6. Zachowanie i wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego obszaru aglomeracji, zwłaszcza bogatej spuścizny historycznej i kulturowej oraz tradycji morskich i solidarnościowych. Oraz: 1. Ochronę i odnowę charakterystycznych zasobów dziedzictwa kulturowego regionu, m.in.: układów urbanistycznych i ruralistycznych, zabytków wsi pomorskiej, dziedzictwa morskiego i rzecznego, dziedzictwa budownictwa ceglanego (przede wszystkim najstarsze kościoły i założenia klasztorne, zamki krzyżackie) i drewnianego (przede wszystkim dziedzictwo kulturowe Ziemi Słupskiej, Żuław, Powiśla, Kaszub i Kociewia), obiektów dziedzictwa obronnego i techniki (w tym systemów hydrotechnicznych), kultury materialnej portów morskich i rzecznych oraz wsi rybackich, materialnych reliktów dziedzictwa solidarnościowego, zespołów rezydencjalnych, zespołów zieleni urządzonej, wybitnych dóbr kultury współczesnej. 2. Kształtowanie i rozwój spójnego systemu przestrzeni publicznej obszaru aglomeracji w oparciu o strefy śródmiejskie o wysokim zasobie i potencjale kulturowym. 3. Obejmowanie ochroną miejsc o wyjątkowych wartościach, gdzie została zachowana historyczna struktura przestrzeni i szczególne walory przyrodniczo krajobrazowe – zalecane formy ochrony to odpowiednie zapisy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego lub powołanie parku kulturowego. 4.2.4. Wojewódzki plan ochrony nad zabytkami Celem strategicznym Programu Opieki nad Zabytkami Województwa Pomorskiego na lata 2011-2014 jest: wzmocnienie poziomu ochrony i opieki nad dziedzictwem kulturowym województwa pomorskiego służące zachowaniu zabytków, budowaniu tożsamości regionalnej oraz promocji turystycznej regionu. Cel ten będzie realizowany w ramach 3 priorytetów: Priorytet 1: zachowanie dziedzictwa kulturowego miast i wsi Priorytet 2: zachowanie kulturowego dziedzictwa morskiego i rzecznego Priorytet 3: badanie, dokumentacja i promocja dziedzictwa kulturowego Zakłada się kontynuowanie prowadzonej przez samorząd województwa pomorskiego polityki w dziedzinie ochrony i opieki nad dziedzictwem kulturowym, zmierzającej do: 1. konsekwentnej i planowej realizacji zadań kompetencyjnych samorządu województwa poprzez wykonywanie wojewódzkiego programu opieki nad zabytkami; 2. włączenia dziedzictwa kulturowego w obszar interwencji i wsparcia samorządów terytorialnych zgodnie z zasadami planowania i wdrażania programów prorozwojowych; 3. stymulowania zasad partnerstwa publiczno-prywatnego z sektorem przedsiębiorców działających na rzecz dziedzictwa kulturowego (zagospodarowanie obiektów zabytkowych); 4. współpracy w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami z właścicielami i użytkownikami zabytków, społecznościami i władzami lokalnymi, instytucjami, stowarzyszeniami, związkami wyznaniowymi, a także z organami administracji państwowej i unijnej; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 14 – Poz. 554 ______5. zachowania zasobów i walorów dziedzictwa kulturowego; 6. dbałości o krajobraz kulturowy regionu, w tym zachowania jego charakterystycznych elementów przestrzennych i przyrodniczych; 7. rewaloryzacji cennych elementów dziedzictwa kulturowego, które uległy degradacji; ochrony i propagowania tradycyjnych form i cech architektury regionalnej (w zakresie bryły, detalu architektonicznego, rozwiązań konstrukcyjnych, materiałowych, kolorystyki); kontynuacji wykorzystania środków finansowych na zachowanie, rewaloryzację, zabezpieczenia i ekspozycji obiektów o szczególnych wartościach zabytkowych; 8. umożliwienia kreowania i realizowania regionalnych i lokalnych projektów związanych z kompleksowymi pracami konserwatorskimi i restauratorskimi oraz chroniącymi krajobraz kulturowy; 9. propagowania i wspieranie popularyzacji, badań i dokumentowania dziedzictwa kulturowego; 10. wykorzystania dziedzictwa kulturowego w promocji kultury i dla rozwoju turystyki w regionie, 11. kreowania modelu odpowiedzialności za zasoby dziedzictwa kulturowego w regionie w społecznościach lokalnych i we władzach samorządowych; 12. kreowania standardów i dobrych praktyk w dziedzinie ochrony zabytków (w tym także prac konserwatorskich); 13. wspierania aktywności lokalnej w działaniach mających na celu poszanowanie materialnego dziedzictwa oraz zachowanie własnej odrębności i tożsamości (odbudowa i wzmocnienie regionalnej tożsamości). 5. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy Analiza dokumentów programowych gminy została dokonana na podstawie: 1) Strategii Rozwoju Gminy Lipnica na lata 2014 - 2020. 2) Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Lipnica. 3) Formy ochrony dziedzictwa kulturowego w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego w Gminie Lipnica. 5.1.1. Strategia Rozwoju Gminy Lipnica na lata 2014 – 2020. Strategia Rozwoju Gminy to koncepcja systemowego działania, polegająca na: formułowaniu długookresowych celów rozwoju i ich modyfikacji w zależności od zmian zachodzących w otoczeniu, określaniu zasobów i środków niezbędnych do realizacji tych celów oraz sposobów postępowania zapewniających optymalne ich rozmieszczenie i wykorzystanie w celu elastycznego reagowania na wyzwania otoczenia i zapewnienia gminie korzystnych warunków egzystencji i rozwoju. Uchwalenie Strategii Rozwoju Gminy Lipnica na lata 2014 - 2020 nie zamknęło dalszych prac, lecz otworzyło, kolejną fazę polegającą na opracowaniu programów operacyjnych, weryfikacji i aktualizacji celów i priorytetów rozwoju oraz konstruowaniu wieloletnich planów inwestycyjnych gminy. Nadrzędnym celem Strategii jest zapewnienie gminie partnerskiej i konkurencyjnej pozycji w powiecie, regionie, Polsce i w Europie przy wykorzystaniu jej mocnych stron oraz szans wynikających z jej geograficznego położenia, potencjału demograficznego, tradycji przemysłowych, walorów środowiskowych, oraz uwarunkowań historycznych i kulturowych. Strategia powstała w celu stworzenia sprzyjających warunków do korzystnego rozwoju gminy i jej mieszkańców. Jest dokumentem strategicznym, który w znaczący sposób wpływa na tempo oraz kierunki rozwoju gospodarczego gminy. Poprzedzona dogłębną analizą pozwoliła na identyfikację istniejących problemów, a następnie na wybór optymalnej drogi ich rozwiązania. Wyznacza ścieżkę dojścia do celów. Cele wraz z kierunkami działania zostały podzielone umownie na pięć obszarów strategicznych: gospodarkę, ekologię, społeczność, infrastrukturę i przestrzeń. Obszary strategiczne są najistotniejszymi polami działania gminy, jednocześnie wytyczają kierunki prac na najbliższe lata. Dla każdego z tych obszarów wyznaczono trzy cele niezbędne, bez których dany obszar życia społeczno-gospodarczego nie ma możliwości dalszego rozwoju. Jednocześnie wskazano na trzy cele pierwszorzędne, które powinny Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 15 – Poz. 554 ______znacznie przyspieszyć rozwój w danym obszarze. Dodatkowo wskazano na cele drugorzędne, które wspierają rozwój, a czas ich realizacji jest zdeterminowany przez wielkość dotacji i napływającego kapitału zewnętrznego i rosnącej siły inwestycyjnej lokalnych podmiotów gospodarczych. Na podstawie takich zhierarchizowanych celów określono priorytety w poszczególnych obszarach życia społeczno- gospodarczego. WW. celach strategicznych ujęto również działania dot. opieki i ochrony zabytków, które przedstawione są poniżej: Obszar strategiczny: INFRASTRUKTURA. Cel strategiczny: Rozwój infrastruktury. Priorytetem w obszarze infrastruktury jest: stworzenie optymalnych warunków do rozwoju turystyki i kultury w gminie oraz zabezpieczenie trwałości dziedzictwa kulturowego. Obszar strategiczny: SPOŁECZEŃSTWO. Cel strategiczny: Poprawa jakości życia mieszkańców gminy. Jednym z priorytetów w tym obszarze jest: poprawa infrastruktury kulturalno-oświatowej oraz przedsięwzięcie działań sprzyjających rozwojowi kultury wśród mieszkańców. Natomiast w celach operacyjnych i kierunkach działań dla tego obszaru wyszczególniono cel operacyjny pierwszorzędny: stworzenie warunków dla kultywowania tradycji kaszubskiej oraz konsolidacji społeczności lokalnej, w którym wyszczególniono kierunek działania: kultywowanie i rozwój kultury i tradycji kaszubskiej. 5.1.2. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Lipnica Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Lipnica przyjęte zostało Uchwałą Nr XXI/127/2012 Rady Gminy Lipnica z dnia 25 maja 2012 roku. W studium określa się zasady ochrony w zakresie dziedzictwa kulturowego wyznaczając budynki i obiekty zabytkowe oraz inne elementy (parki, krajobraz kulturowy, budowle inżynierskie, elementy małej architektury, itp.) charakteryzujące się historycznymi wartościami, które są istotne dla ochrony historii i tradycji danego regionu. Obiekty objęte ochroną w studium można podzielić na: a) obiekty zabytkowe objęte prawną ochroną znajdujące się w Rejestrze Zabytków Województwa Pomorskiego, b) obiekty archeologiczne objęte prawną ochroną znajdujące się w Rejestrze Zabytków Województwa Pomorskiego, c) obiekty zabytkowe umieszczone w ewidencji zabytków, d) obiekty archeologiczne znajdujące się w ewidencji zabytków, e) zabytkowe parki i cmentarze znajdujące się w ewidencji zabytków, f) inne obiekty zabytkowe. Dodać należy, że niekwestionowaną wartością kulturową są rozległe panoramy pól, łąk i lasów stanowiące świadectwo wielopokoleniowej działalności gospodarczej rolniczo-leśnej człowieka w harmonii ze środowiskiem przyrodniczym. Dla wszystkich w/w elementów kulturowych w studium określa się zasady ochrony dopuszczając zabudowę lub zabraniające jej. Na terenach przeznaczonych w studium pod zabudowę wyznacza się funkcje o parametrach określonych tak, aby nie pogarszały stanu obiektów i ich otoczenia, a w miarę możliwości podnosiły ich walory. Zasady inwestowania we wsi gminnej Lipnica i w pozostałych wsiach na terenie gminy będą się różniły ze względu na odmienny charakter uwarunkowań przestrzennych. Wieś Lipnica posiada charakter zbliżony do układów małomiasteczkowych, natomiast pozostałe obszary gminy posiadają typowo wiejski charakter środowiska kulturowo-przyrodniczego. Dla występujących na terenie gminy obiektów i układów przestrzennych należy wdrożyć właściwe działania w celu zachowania reprezentowanych przez nie wartości. Działania te powinny polegać na konserwacji czy rewaloryzacji zachowanych historycznych obiektów budownictwa ludowego, a także na zachowaniu zastałej tradycji przestrzennej. Dla obiektów wpisanych do rejestru zabytków sposób ochrony określa ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. nr 162 poz. 1568). Zasady działania mające na celu ochronę środowiska kulturowego: a) dotyczące budownictwa historycznego (obiekty w ewidencji konserwatorskiej): Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 16 – Poz. 554 ______- obowiązek zachowania, - obowiązek konserwacji i rewaloryzacji, - nakaz stosowania podczas remontów i modernizacji technologii i materiałów tradycyjnych, - zachowanie pierwotnych zasad kształtowania dachów, elewacji – zakaz powiększania otworów okiennych, zmiany formy dachu. b) dotyczące historycznych układów ruralistycznych (miejscowości: Borowy Młyn, Borzyszkowy, Brzeźno Szl., Gliśno, Łąkie, Upiłka, Zapceń): - zachowanie historycznego układu dróg, - zachowanie historycznej linii zabudowy, - zachowanie tradycyjnego rozplanowania zagród, sytuowania budynków mieszkalnych przy drodze ustawionych kalenicowo lub szczytowo, - zachowanie tradycyjnej relacji pomiędzy powierzchnią zabudowy, a powierzchnią działki, - zakaz wtórnej parcelacji, - ewentualne podziały dużych działek siedliskowych wg tradycyjnych wzorców, - nową zabudowę należy projektować w nawiązaniu do wielkości historycznej formy architektonicznej historycznych budynków z wykorzystaniem tradycyjnego materiału, - należy dążyć do zharmonizowania tradycyjnego budownictwa drewnianego z nowoprojektowanym, - nieczynne cmentarze – jako miejsca kultu powinny być uporządkowane i uczytelnione. Należy je zachować jako tereny zieleni bez możliwości inwestowania. - w osadach: Hamer Młyn, Katarzynki, Osusznica, Rucowe Lasy, Rudniki, Sztoltmany, Wierzchocina, Wojsk – należy zachować i kontynuować charakterystyczny dla tych obszarów sposób rozplanowania zabudowy – nieregularny, wtopiony w krajobraz. 5.1.3. Formy ochrony dziedzictwa kulturowego w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego w Gminie Lipnica Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego są formą prowadzenia polityki przestrzennej gminy w sposób harmonijny, z maksymalnym poszanowaniem walorów przyrodniczo – krajobrazowych, pozwalające jednocześnie zachować stan ładu przestrzennego a terenom zdegradowanym przywrócić wartości estetyczne. W związku z tym przyszłe zadania inwestycyjne w gminie powinny być poprzedzone sporządzeniem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmującego większe obszary a nawet całe obręby. Obecnie w Gminie Lipnica obowiązuje pięć miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Obejmują one działki o łącznej powierzchni ok. 1252,231 ha. Jednakże, żaden ze sporządzonych i obowiązujących planów swym zasięgiem nie obejmuje żadnych obiektów i założeń zabytkowych jak również zabytków archeologicznych. 5.2. Charakterystyka zasobów, analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowegogminy 5.2.1. Charakterystyka gminy Gmina Lipnica znajduje się w zasięgu dwóch jednostek fizyczno-geograficznych – mezoregionów: Pojezierza Bytowskiego (północno-zachodnie fragmenty terenu) oraz Równiny Charzykowskiej (pozostała część gminy). Teren gminy leży w południowo - zachodniej części województwa pomorskiego, w odległości 23 km od Bytowa w kierunku na Chojnice. Gmina Lipnica graniczy z dziewięcioma gminami powiatów bytowskiego, chojnickiego i człuchowskiego: Bytów, Studzienice, Brusy, Chojnice, Konarzyny, Przechlewo, Koczała, Miastko i Tuchomie. Od miasta Gdańska stolicy województwa oddalona jest o około 120 km. Natomiast ze stolicą kraju Warszawą dzieli ją 380 km. Tereny gminy Lipnica zaliczane są do grupy etnicznej Kaszub zwanej Gochami. Do dziś zachował się język i kultura kaszubska. Pierwotnie teren Gochów był porośnięty mieszaną puszczą, co pozostawiło ślad w nazwach miejscowości: Lipnica, Brzeźno, Brzozowo, Łąkie, Borowy. Mało Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 17 – Poz. 554 ______atrakcyjne tereny dla rolnictwa przesądziły o specyficznym typie osadniczym. Na Gochach bowiem zachowała się rozdrobniona własność w szlacheckich zaściankach, sięgająca swoimi korzeniami czasów krzyżackich. Cechą charakterystyczną Gminy jest duże bogactwo jezior. Zajmują one łączną powierzchnię około 1410 ha. Obok jezior występują piękne wzniesienia morenowe i ogromny piaszczysty sandr. Teren gminy Lipnica charakteryzuje się dużymi powierzchniowo i zwartymi kompleksami leśnymi z siedliskami borowymi. Tutejsze lasy stwarzają bardzo dobre warunki do rekreacji oraz łowiectwa. Bogate runo leśne przyciąga amatorów leśnych zbiorów. Panująca powszechnie cisza i spokój oraz czyste powietrze zapewniają doskonały wypoczynek. Sprzyja to wypoczynkowi, turystyce i rozwojowi lokalnego biznesu. Teren gminy położony jest w granicach otuliny Parku Krajobrazowego „Dolina Słupi” – północna część gminy, w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Fragment Borów Tucholskich – w południowa część gminy oraz w sąsiedztwie Zaborskiego Parku Krajobrazowego – południowo-wschodnia część gminy. Przez teren gminy w relacji północ – południe przebiega droga wojewódzka nr 212 Osowo Lęborskie-Bytów-Lipnica-Chojnice-Zamarte, która łączy się z drogami krajowymi nr 20 w Bytowie i nr 22 w Chojnicach. Gmina Lipnica na charakter wiejski z centralnie położoną wsią, w której mieści się siedziba Urzędu Gminy. Zajmuje powierzchnię 30957 ha (tj. 310 km2), w tym użytki rolne 11214 ha (36,2 %) oraz lasy i grunty leśne 16136 ha (52,1 %). Pod względem powierzchni gmina zajmuje 8 miejsce wśród 98 samorządowych wiejskich gmin województwa pomorskiego. Gminę zamieszkuje około 5300 osób. Pod względem liczby mieszkańców gmina zajmuje 66 miejsce wśród 98 samorządowych wiejskich gmin województwa pomorskiego. Liczba mieszkańców Gminy Lipnica sukcesywnie wzrasta, z roku na rok liczba ta zwiększa się średnio o 19-21 osób. Przyrost naturalny jest czynnikiem korzystnym dla rozwoju budownictwa mieszkaniowego. Gęstość zaludnienia w poszczególnych rejonach gminy kształtuje się prawie na tym samym poziomie i wynosi średnio 17 osób/km2 . Sieć osadniczą gminy tworzy 58 miejscowości wiejskich, z czego 18 wsi oraz 40 pozostałych miejscowości (w tym: 16 koloni, 19 osad, 5 leśnictw). Teren gminy podzielony jest na 15 sołectw (Borowy Młyn, Borzyszkowy, Brzeźno Szlacheckie, Brzozowo, Gliśno Wielkie, Kiedrowice, Lipnica, Luboń, Łąkie, Mielno, Ostrowite, Osusznica, Prądzona, Wojsk, Zapceń). Funkcję ośrodka gminnego i obsługę rolnictwa i ludności w tym zakresie, pełni miejscowość Lipnica, położona w środkowej części gminy. Gmina ma charakter rolniczo - leśny, jest słabo uprzemysłowiona. Obsługę komunikacyjną gminy Lipnica zapewnia system dróg o znaczeniu regionalnym, powiatowym i lokalnym. 5.2.2. Rys historyczny Na terenie gminy Lipnica, obejmująca historyczną część kaszub zwaną Gochami zachowało się wiele dawnych obiektów godnych pamięci, mających walory artystyczne, historyczne i turystyczne. Głównie są to zabytki kultury materialnej jak: drewniane kościoły z początku XVIII wieku w Borzyszkowach i Brzeźnie Szlacheckim oraz cmentarze jako otoczenie kościoła; XX-wieczny kościół w Borowym Młynie jako jeden z nielicznych przykładów budownictwa z 1 ćw. XX wieku w regionie, prezentujący elektryczny styl z charakterystycznymi dla XX wieku tendencjami do uproszczonych form; XIX – wieczne kaszubskie chëcze w Gliśnie Wielkim i Zapceniu; drewniany młyn i tartak w Hamer Młynie oraz drewniany młyn w Osusznicy, Kościół w Borzyszkowach, Kościół w Brzeźnie Szlacheckim. Bez wątpienia najstarszą parafia katolicką na Gochach jest ta w Borzyszkowach i sięga XIV wieku, a według niektórych źródeł istniała już w XIII wieku. Pierwotny kościół uległ spaleniu w wielkim pożarze w roku 1721, a z nim bogaty księgozbiór dokumentacji kościelnej. Podobnie było z kościołem w Brzeźnie Szlacheckim należącym do parafii borzyszkowskiej, który spłonął pięć lat wcześniej. Oba te kościoły zostały wkrótce odbudowane przez proboszcza Kleknera i teraz stanowią perłę architektury budownictwa ludowego na Kaszubach, a wykonane zostały przez miejscowych cieśli. Zbiegiem lat w XX wieku z parafii borzyszkowskiej wyodrębniły się dalsze parafie: w Borowym Młynie, w Zapceniu oraz kościół filialny w Łąkiem. W minionych czasach mieszkający na Gochach ewangelicy mieli również swój kościół w Borowym Młynie. Został on zbudowany w 1889 roku , z czerwonej cegły w stylu Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 18 – Poz. 554 ______neogotyckim. Służył on do 1945 roku. A w roku 1968 został zburzony pod pozorem zapotrzebowania na cegłę przez aktywistów komunistycznych. Najstarsza z nekropolii to cmentarz rzymskokatolicki w Borzyszkowach, którego część przykościelna pochodzi jeszcze ze średniowiecza. Z tego okresu pochodził również cmentarz przykościelny w Brzeźnie Szlach., lecz zaginął już ponad sto lat temu. A cmentarze ewangelickie powstawały w miejscu zamieszkania większego skupiska wiernych bez względu na znaczne oddalenie od kościoła macierzystego, np.: w Pietrzykowach, w Wieczywnie, w Brzeźnie Szlach., w Borowym Młynie, w Łąckim Młynie. Do dziś zachowało się kilka nagrobków w Brzeźnie. Na terenie Upiłki znajduje się jedyny na Gochach cmentarz wojenny z II wojny światowej, gdzie miejsce wiecznego spoczynku znalazło około 500 żołnierzy radzieckich i niemieckich poległych w tym rejonie na początku marca 1945 roku. Tablica pamiątkowa kościoła ewangelickiego Cmentarz wojenny w Upiłce. w Borowym Młynie Od czasów książąt gdańskich przez Gochy wiódł ważny szlak handlowy, tzw.: Trakt Gdański, który istniał tu do połowy XIX wieku. Obecnie zapomniany. W okresie swego istnienia miał zasadniczy wpływ na rozwój miejscowości położonych w jego sąsiedztwie. Wiódł z Gdańska przez Żukowo, omijał Kościerzynę, a następnie na Wygodzie kierował się na Studzienice, Kłączno, Ostrowite, Prądzonę, obok jeziora Gwiazda dzisiejszą ulicą Jeziorną do Wierzchociny, Koczały i Białego Boru będącego przejściem granicznym do Brandenburgii. Borowomłyńska Huta Szkła usytuowana na obecnym Wieczywnie powstała na wiodącym przez Gochy szlaku drogowym już w 1788 r. Jej istnienie udokumentowane jest na mapie powiatu człuchowskiego z 1806 r. oraz w księgach kościelnych parafii ewangelickiej w Pietrzykowach. Nazwa Wieczywno pochodzi z początku XX wieku. W jednym z dokumentów widnieje jako Glasfabrik - huta szkła. Swoją działalność zakończyła w 1860 roku. Młyny na Gochach należą do najstarszych zakładów przemysłowych, były one najczęściej połączone z tartakami. Najstarszy znajdował się w Borowym Młynie, bo od 1492 roku. Pomiędzy jeziorem Gwiazda i Gwieździńcem na jego przesmyku już przed 1835 r. istniał młyn o nazwie Brzeziński Młyn, który przetrwał do początku drugiej wojny światowej. W 1885 r. żyły tu 103 osoby. Młyn w Łąckim Młynie powstał na początku XIX wieku i funkcjonował do pierwszej wojny światowej. Młyn w Prądzonie znajdował się na południowej granicy wsi. Zbudowała go w pierwszej połowie XIX wieku rodzina Manzke, a przetrwał on do 1945 roku. Młyn w Upiłce istniał w miejscu, gdzie w XV wieku znajdował się tartak – dawniej określany piłą. Stąd nazwa wsi. Założony w pierwszej połowie XIX wieku przez ewangelicką rodzinę Rohde. Po upaństwowieniu w 1952 r. uległ stopniowej dewastacji. Młyn w Osusznicy rodziny Ryngwelskich powstał na rzece Osusznica, gdzie jego budynek zachował się do naszych czasów, choć wiele lat jest nieczynny. Najstarsze zapisy wskazują na rok 1570. Ze względu na jego wartość historyczną warto zastanowić się nad jego dalszym utrzymaniem. Młyn w Borowy Młynie datuje się na rok 1492. Do mielenia w nim były zobowiązane wszystkie wsie z terenu parafii borzyszkowskiej, co zostało wystawione w przywileju przez króla Zygmunta I w Krakowie dnia 10.09.1546 roku. Do czasu upaństwowienia młyna w czasach stalinowskich był we władaniu rodziny Malichów. Hamer Młyn, jak sama nazwa wskazuje, wziął nazwę od młota (Hammer) w kuźni, który był poruszany energią wody. Chociaż młyn powstał w okresie późniejszym niż kuźnia, jest obecnie jedynym wraz z tartakiem czynnym i najlepiej zachowanym na Gochach. Kaszarnia gryki w Borowym Młynie od niepamiętnych czasów była w posiadaniu rodziny Tyborczyków nad jeziorem Gwiazda. Istniała do końca lat 80-tych XX wieku. Teren gminy jest obszarem, gdzie istniało od najwcześniejszych czasów budownictwo drewniane, korzystające z wielkich zasobów budulca z miejscowych kompleksów leśnych. Zachowane historyczne budownictwo, to głównie budynki drewniane. Poza kościołami i młynami są to zachowane drewniane budynki mieszkalne i gospodarcze pochodzące w znacznej części z XIX wieku ( np.: w Wierzchocinie) i z lat 20 i 30-tych XX wieku ( np.: w Gliśnie, Zapceniu). Pięknym elementem naszego krajobrazu są tez liczne ludowe kapliczki i przydrożne krzyże. To co zostało po dawnych mieszkańcach tych ziem, powinno zostać zachowane dla przyszłych pokoleń, tak dla miejscowych, jak i turystów. 5.2.3. Zabytki nieruchome wpisane do Rejestru Zabytków Województwa Pomorskiego Na terenie gminy zlokalizowane są 3 obiekty wpisane do rejestru zabytków Województwa Pomorskiego. Są to kościoły: kościół parafialny p.w. Św. Ducha w Borowym Młynie, kościół parafialny p.w. Św. Marcina z Tours Biskupa i Wyznawcy w Borzyszkowach i kościół parafialny p.w. Św. Katarzyny w Brzeźnie Szlacheckim. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 19 – Poz. 554 ______Wszystkie obiekty wpisane do rejestru zabytków Województwa Pomorskiego otoczone są ochroną konserwatorką w granicach określonych w decyzjach o wpisie. Prowadzenie wszelkich działań inwestycji na terenach objętych decyzjami o wpisie do rejestru zabytków i/lub na samych obiektach musi odbywa się po uzyskaniu decyzji Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku. Tab.1. Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa pomorskiego. Nr rejestru Organ Nr dawnego Data wpisu zabytków wpisujący rejestru do rejestru Uwagi Obiekt Adres województwa do rejestru zabytków zabytków pomorskiego zabytków Dawny rejestr Kościół zabytków woj. Konserwator parafialny p.w. Słupskiego – nr Borzyszkowy 10 212 Poznański i 1936.07.13 Św. Marcina z 212 29 Pomorski Tours Biskupa i (d.sygnatura: Wyznawcy KOK 5/14) Wojewódzki Dawny rejestr Kościół Konserwator zabytków woj. Brzeźno 1146 237 1987.03.12 parafialny p.w. Zabytków w Słupskiego – nr Szlacheckie Św. Katarzyny Słupsku 237 Wojewódzki Dawny rejestr Kościół Konserwator zabytków woj. 1709 378 2000.06.28 parafialny p.w. Borowy Młyn Zabytków w Słupskiego – nr Św. Ducha Gdańsku 378 Źródło: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Gdańsku Delegatura w Słupsku. 5.2.4. Zabytki ruchome wpisane do Rejestru Zabytków Województwa Pomorskiego W Gminie Lipnica do rejestru zabytków ruchomych województwa pomorskiego wpisano głównie obiekty sakralne. Jest to większość wyposażenia z kościoła parafialnego p.w. Św. Marcina w Borzyszkowach (41 zabytków) i wyposażenie kościoła parafialnego p.w. Św. Katarzyny w Brzeźnie Szlacheckim (35 zabytków). Poniżej wykaz zabytków wpisanych do rejestru zabytków oraz 41 zabytków wpisanych do wojewódzkiej ewidencji zabytków. Tab. 2. Zabytki ruchome Gminy Lipnica wpisane do rejestru zabytków woj. Pomorskiego NR DATA MIEJSCE ZABYTKI GMINA MIEJSCOWOŚĆ REJESTRU WPISU PRZECHOWYWANIA RUCHOME kościół rzymskokatolicki parafialny wyposażenie 1988-02-12 Lipnica pw. Św. Marcina w Borzyszkowach, 217 Borzyszkowy kościoła 77 - 136 Borzyszkowy 29 Kościół Parafialny Rzymskokatolicki pw. Św. Katarzyny w Brzeźnie wyposażenie 1992-07-22 Lipnica 238 Brzeźno Szlacheckie Szlacheckim, 77 - 139 Brzeźno kościoła Szlacheckie 38 Źródło: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Gdańsku Delegatura w Słupsku. Tab. 3. Zabytki ruchome Gminy Lipnica wpisane do wojewódzkiej ewidencji zabytków. NR DATA MIEJSCE ZABYTKI GMINA MIEJSCOWOŚĆ REJESTRU WPISU PRZECHOWYWANIA RUCHOME kościół rzymskokatolicki parafialny wyposażenie ------Lipnica pw. Św. Marcina w Borzyszkowach, ------Borzyszkowy kościoła 77 - 136 Borzyszkowy 29 Kościół parafialny p.w. Św. Ducha w wyposażenie ------Lipnica ------Borowy Młyn Borowym Młynie kościoła ------Lipnica Łąkie Posesja B. Trzebiatowskiego rzeźba Źródło: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Gdańsku Delegatura w Słupsku. 5.2.5. Zabytki wpisane do Gminne Ewidencji Zabytków Zgodnie z art. 22 ust 4 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (tekst jednolity: Dz. U. z 2014 r. poz. 1446 z późn. zm.) Gmina Lipnica prowadzi Gminną Ewidencję Zabytków, do której wpisano Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 20 – Poz. 554 ______zabytki wytypowane do ochrony przez Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków ze względu na metrykę, wartości historyczne lub stylów. Są to: 1. zabytki nieruchome wpisane do rejestru, 2. inne zabytki nieruchome znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków, 3. inne zabytki nieruchome wyznaczone przez Wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Ewidencję zabytków na terenie gminy prowadzi Wójt w formie zbioru kart adresowych zabytków, objętych gminną ewidencją zabytków (art. 22 ust. 4 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami). Ewidencję zabytków znajdujących się na terenie województwa prowadzi wojewódzki konserwator zabytków w formie kart ewidencyjnych (art. 22 ust. 2 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami). Ewidencja zabytków jest podstawą dla sporządzania programów opieki nad zabytkami przez województwa, powiaty i gminy (art. 21). Rozpoznanie zasobów, stanu zachowania obiektów zabytków pozwala na wskazanie zagrożeń oraz sposobów reagowania w celu ochrony i powstrzymania degradacji zewidencjonowanych zabytków oraz ich otoczenia. Dlatego obiekty te ujęte zostają w programach opieki oraz wskazane do ochrony w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzjach o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego czy decyzjach o warunkach zabudowy i in. Ustalenia gminnego programu opieki nad zabytkami uwzględnia się zarówno w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, jak w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i we wszystkich decyzjach planistycznych (art. 19 ust. 2). Ewidencja zabytków w gminie Lipnica obejmuje ponad 500 obiektów nieruchomych. W dniu 2 grudnia 2015 r. Wójt Gminy Lipnica wydał Zarządzenie Nr 123/2015 w celu rozpoczęcia prac nad utworzeniem Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy Lipnica. Po jej utworzeniu zostanie ona zaopiniowana przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. 5.2.6. Zabytki archeologiczne – strefy ochrony archeologiczno – konserwatorskiej Na obszarze gminy Lipnica zewidencjonowano 442 stanowiska archeologicznych, z których ochroną objęto 372; w tym pełną ochroną archeologiczno – konserwatorską 7 stanowisk archeologicznych, 84 stanowisk objęto strefą częściowej ochrony archeologiczno – konserwatorskiej, a 281 strefą ograniczonej ochrony. Główny trzon osadnictwa pradziejowego stanowi horyzont łużycko-pomorski oraz średniowieczny i nowożytny z dużym udziałem oksywsko-wielbarskiego, uzupełniony przez osadnictwo schyłkowoneolityczno-wczesnobrązowe. Większość z nich to stanowiska wielokulturowe zawierające relikty osadnictwa z różnych epok archeologicznych. Pod względem funkcjonalnym przeważają osady otwarte o dość stabilnym, trwałym charakterze zabudowy występujące w kontekście osad sezonowych, z reguły jednokulturowych i jednofazowych. Towarzyszą im cmentarzyska płaskie Najstarsza obecność człowieka potwierdzona jest źródłowo dla środkowej epoki kamienia (mezolitu), kiedy teren penetrowały grupy łowców. Charakter kolonizacyjny ma dopiero osadnictwo neolityczne ludności kultury amfor kulistych i pucharów lejkowatych. W III okresie epoki brązu na obszarze gminy dominowała kaszubska grupa kultury łużyckiej tworząc zwarte mikroregiony osadnicze z kilkuhektarowymi osadami oraz charakterystycznymi cmentarzyskami kurhanowymi. W okresie halsztackim zanikają cmentarzyska kurhanowe, pojawiają się cmentarzyska z grobami skrzynkowymi kultury pomorskiej – najbardziej charakterystycznymi dla tożsamości kulturowej regionu. Cechą wyróżniającą osadnictwo pradziejowe na terenie gminy (o znaczeniu ponadregionalnym i dużym znaczeniu poznawczym dla Pomorza), jest znaczny udział osadnictwa średniowiecznego z reguły nakładającego się na osadnictwo łużycko – pomorskie. Zwarte mikroregiony tego osadnictwa mają miejsce na terenach występowania zabudowy ryglowej, w zwartych zespołach ruralistycznych uzupełniając obszar historycznego krajobrazu osadnictwa wsi o rodowodzie (dotychczas) średniowiecznym: Łąkie, Brzeźno Szlacheckie, Prądzona, Gliśno, Borzyszkowy, Borowy Młyn, Lipnica. Zarejestrowane stanowiska archeologiczne (np. Łakie, Brzeżno Szlacheckie, Borowy Młyn, Prądzona) są niewątpliwie reliktami siedlisk o zwartej i trwałej zabudowie. Siedliska wyraźnie wskazują na okresowe zmiany zachodzące w rozplanowaniu wsi. Uwagę należy zwrócić na strefy stoków Jeziora Kamieniczno i Borzyszkowskiego – tereny o potencjalnie dużych możliwościach dla osadnictwa pradziejowego i średniowiecznego o czym świadczy wyraźna koncentracja stanowisk w rejonie przesmyku między jeziorami w rejonie zwartej zabudowy średniowiecznej wsi Borzyszkowy. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 21 – Poz. 554 ______Tab. 4. Stanowiska archeologiczne Gminy Lipnica objete pełną ochroną konserwatorską. miejscowoś Funkcja -chronologia - kultura strefa Lp. gmina nr stan. nr stan. AZP ć archeologiczna ochrony 1 Lipnica Gliśno 1 17-32/35 cmentarzysko kultury pomorskiej W.1 2 Lipnica Łąkie 16 18-31/59 cmentarzysko kurhanowe? W.1 3 18-31/81 cmentarzysko k. łużycka/k. Lipnica Łąkie 38 pomorska, nowozytność W.1 4 18-32/25 cmentarzysko Lipnica Ostrowite 7 k. łużycka/k. pomorska W.1 5 Brzeźno 19-31/1 osada nowożytna Lipnica Szlach. 35 W.1 6 Lipnica Prądzona 39 19-31/54 cmentarzysko kultury pomorskiej W.1 7 Lipnica Zapceń 1 19-33/2 cmentarzysko kultury pomorskiej W.1 Źródło: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Gdańsku Delegatura w Słupsku. Powyżej wymienione zostały tylko strefy W.1, natomiast zabytki archeologiczne w ujęte zostały w Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy Lipnica (Rozdział 5.4. Zabytki w Gminnej Ewidencji Zabytków). W obszarze administracyjnym Gminy Lipnica znajdują się następujące strefy ochrony archeologiczno – konserwatorskiej: Strefa W.I. pełnej ochrony archeologiczno – konserwatorskiej Obszar 7 stanowisk archeologicznych o własnej formie krajobrazowej ujętych w ewidencji organu właściwego w zakresie ochrony dóbr kultury z przeznaczeniem do wpisu do rejestru, Celem ochrony jest zachowanie najcenniejszych zasobów archeologicznych regionu pomorskiego. Ustala się zakaz prowadzenia działalności inwestycyjnej związanej z pracami ziemnymi bądź przekształceniem krajobrazu. W przypadku planowania podjęcia jakiejkolwiek działalności na terenie na objętym granicami strefy, a wynikającej ze sposobu użytkowania terenu, inwestor zobowiązany jest uzyskać pozwolenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku Delegatura w Słupsku, który każdorazowo określi zakres i warunki prowadzenia tych prac. Strefa W.II. częściowej ochrony archeologiczno – konserwatorskiej Obszar 84 stanowisk archeologicznych ujętych w ewidencji organu właściwego w zakresie ochrony dóbr kultury. Celem ochrony jest udokumentowanie reliktów osadnictwa pradziejowego i wczesnośredniowiecznego poprzez przeprowadzenie archeologicznych badań ratowniczych wyprzedzających proces zainwestowania terenu. Zakres archeologicznych badań ratowniczych każdorazowo określa inwestorowi Wojewódzki Konserwator Zabytków w wydanym pozwoleniu. Ustala się obowiązek wystąpienia inwestora do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku Delegatura w Słupsku z wnioskiem o wydanie pozwolenia na badania, z 3-miesięcznym wyprzedzeniem, w celu umożliwienia wykonania archeologicznych badań ratowniczych oraz zsynchronizowania robót inwestycyjnych z badaniami. Strefa W.III. ograniczonej ochrony archeologiczno-konserwatorskiej Strefa W.III. ograniczonej ochrony archeologiczno-konserwatorskiej - obszar 281 stanowisk archeologicznych ujętych w ewidencji organu właściwego w zakresie ochrony dóbr kultury wraz z obszarem stoków i krawędzi Jeziora Kamienicznego i Borzyszkowskiego. Celem ochrony jest udokumentowanie reliktów osadnictwa pradziejowego i wczesnośredniowiecznego poprzez przeprowadzenie archeologicznych badań o charakterze nadzoru archeologicznego. Ustala się obowiązek przeprowadzenia, dla wszystkich inwestycji lokalizowanych w strefie, interwencyjnych badań archeologicznych w formie nadzoru archeologicznego prowadzonego w trakcie realizacji inwestycji, po zakończeniu, których teren może być trwale zainwestowany. W przypadku stwierdzenia reliktów archeologicznych ustala się konieczność przeprowadzenia archeologicznych badań ratowniczych. Zakres niezbędnych do wykonania badań archeologicznych każdorazowo określa inwestorowi Wojewódzki Konserwator Zabytków w wydanym pozwoleniu. Ustala się obowiązek powiadomienia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku Delegatura w Słupsku w terminie nie krótszym niż dwa tygodnie przed przystąpieniem do prac o zamiarze ich rozpoczęcia. 5.2.7. Zabytkowe cmentarze Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 22 – Poz. 554 ______Na terenie gminy znajduje się łącznie 15 cmentarzy, z których 4 są obecnie jeszcze użytkowane, w tym wszystkie to cmentarze parafialne. W gminie nie występują współczesne cmentarze. Spośród pozostałych 9 cmentarzy nieczynnych: 3 to cmentarze przykościelne, 3 to cmentarze ewangelickie, jedna mogiła, jedno miejsce pamięci narodowej i jeden cmentarz wojenny. Tab. 5. Cmentarze w Gminie Lipnica. Lp. Miejscowość Nazwa Data powstania Informacje Rejestr zabytków 1 Borzyszkowy Cmentarz 1722 r. A-10 Rejestr zabytków 2 Brzeźno Szlacheckie Cmentarz 1716 r. A-1146 Parafialny, 3 Borowy Młyn Cmentarz 2 poł. XIX w. czynny Przykościelny, 4 Borowy Młyn Cmentarz 1948 r. nieczynny Parafialny, 5 Borzyszkowy Cmentarz 1920 r. czynny Parafialny, 6 Brzeźno Szlacheckie Cmentarz Pocz. XX w. czynny Ewangelicki, 7 Brzeźno Szlacheckie Cmentarz 2 poł. XIX w. nieczynny Ewangelicki, 8 Łącki Młyn cmentarz 2 poł. XIX w. nieczynny miejsce pamięci 9 Łąkie 1920 r. narodowej Cmentarz 10 Łąkie ------parafialny parafialny cmentarz 11 Upiłka 1945 r. nieczynny wojenny 12 Wieczywno cmentarz 2 poł. XIX w. nieczynny 13 Wieczywno mogiła 1946 r. Parafialny, 14 Zapceń cmentarz 1920 r. czynny Parafialny, 15 Lipnica cmentarz ------czynny Źródło: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Gdańsku Delegatura w Słupsku. Cmentarze nieczynne bardzo często znajdują się w złym stanie, ze zdewastowanymi nagrobkami zachowanymi w niewielkiej ilości i częściowo wyciętym starodrzewem. Niektóre cmentarze praktycznie już nie istnieją, tylko dzięki dokumentacji historycznej i miejscowej ludności można wskazać ślad ich występowania. Niemal wszystkim cmentarzom nieczynnym brakuje bieżącej opieki, co powoduje że zarastają i często gubią się w lasach. Należałoby poddać renowacji całe założenia cmentarne i objąć je ochroną lub przekształcić w parki lub udokumentować ślad ich występowania np. tablicą pamiątkową lub innym znakiem informacyjnym (np. kamień). Takie działania, razem z włączeniem cmentarzy do tras turystyki kwalifikowanej, pozwoliłoby na ich wyeksponowanie i zachowanie. Cmentarze czynne są w dobrym stanie technicznym i posiadają rezerwy grzebalne, który nie posiada już wolnych miejsc grzebalnych. 5.2.8. Zabytki w zbiorach muzealnych i innych Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 23 – Poz. 554 ______Na terenie Gminy Lipnica nie występują zabytki w zbiorach muzealnych, obiekty o takiej wartości stanowią wyposażenie kościołów: parafialnego p.w. Św. Marcina w Borzyszkowach i parafialnego p.w. Św. Katarzyny w Brzeźnie Szlacheckim. 5.2.9. Dziedzictwo niematerialne Tereny gminy Lipnica zaliczane są do grupy etnicznej Kaszub zwanej Gochami. Sama nazwa wywodzi się od słowa „gòchë” co oznacza pustkowia, nieużytki. Pierwotnie teren Gochów był porośnięty mieszaną puszczą, co pozostawiło ślad w nazwach miejscowości: Lipnica, Brzeźno, Brzozowo, Łąkie, Borowy. Mało atrakcyjne tereny dla rolnictwa przesądziły o specyficznym typie osadniczym. Na Gochach bowiem zachowała się rozdrobniona własność w szlacheckich zaściankach, sięgająca swoimi korzeniami czasów krzyżackich. Bogata historia związana jest ściśle z obroną polskiej tradycji przez ludność kaszubską. Na uwagę zasługuje fakt udziału oddziału chłopów kaszubskich z okolic Brzeźna Szlacheckiego pod dowództwem Teodora Andrzeja Grabowskiego razem z wojskami króla Jana III Sobieskiego w bitwie przeciw wojskom tureckim pod Wiedniem w 1683 roku, jak głosi legenda. Za dzielną postawę król Jan III Sobieski nadał chłopom tytuły szlacheckie. Po zawarciu pokoju w Toruniu pomiędzy Polską a Zakonem w 1466 roku, tereny dzisiejszej gminy Lipnica należały do powiatu człuchowskiego, który wchodził w skład województwa pomorskiego. W latach 1772-1920 znajdowały się pod zaborem pruskim. Ważnym faktem historycznym godnym uwagi jest walka o polską granicę i przyłączenie do Polski, gdy Ojczyzna odradzała się z półtorawiecznej niewoli. To właśnie w okolicach Borowego Młyna, nad jeziorem Gwiazda Duża, Kaszubi w 1920 roku przesunęli granicę Polski na zachód. II Wojna Światowa to ponury okres w dziejach Gochów. Chociaż działania wojenne oszczędzały je, nasilając się dopiero podczas odwrotu wojsk hitlerowskim. Hitlerowców ostatecznie wyparto 3 marca 1945 roku. Wydarzenia wojenne i powojenne nie zakłóciły procesów osadniczych. Mieszkańcy gminy to przede wszystkim ludność zasiedziała od pokoleń, która z pietyzmem odnosi się do swoich tradycji kulturowych. Na terenie gminy działał zespół folklorystyczny pod nazwą „Gochy”. Zespół ten powstał w czerwcu 1986 r. i początkowo nosił nazwę „Wszystko i nic”, którą zmieniono dopiero w 1988 r. na obecną. Chęć zachowania pięknych tradycji obyczaju ludowego skłoniła miejscowych ludzi do założenia zespołu wokalnoinstrumentalnego. Został założony m.in. przez Zofię Cieślinską oraz Małgorzatę Borzyszkowską, a także kobiety z ówczesnego Koła Gospodyń Wiejskich. Spotkania odbywały się co dwa tygodnie, później co tydzień w Domu Strażaka. Na początku działalności zespół liczył 14 osób: 10 kobiet i 4 mężczyzn. Z upływem lat wzrosła liczba śpiewających i rozrosła się kapela. W zespole tańczyły i śpiewały również dzieci ze szkoły podstawowej. Obecnie zespół liczy 50 osób (dorośli, młodzież i dzieci). Stroje początkowo były wykonywane we własnym zakresie oraz przy skromnej pomocy miejscowego SKR-u i GS-u. Kolorystyka strojów harmonizuje z otaczającą przyrodą. Dominuje w nich kolor zielony, niebieski i żółty, ponieważ w pobliżu Lipnicy znajduje się mnóstwo lasów, łąk i jezior. Wykonane są na lnianym płótnie. Do najczęstszych motywów należą kwiaty tulipana, wkomponowane w inne motywy roślinne. Od 1997 roku w zespole tańczą i śpiewają dzieci ze szkoły podstawowej pod nazwą „Małe Gochy”. W bogaty repertuar pieśni kaszubskich włączono tez pieśni religijne oraz gadki kaszubskie. Zespół swoimi występami uświetnia gminne festyny czy uroczyste msze w parafialnym kościele. Do czasów dzisiejszych w dużym stopniu utrzymał się język i kultura kaszubska. W całej gminie kultywowane są stare obyczaje, tańce i pieśni, które podkreślają folklorystyczne bogactwo mieszkańcom tej ziemi. Właśnie z tych ziem wywodzi się „kaszubskie nuty”, które są używane na całych Kaszubach. 5.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony Ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami przewiduje cztery formy prawnej ochrony zabytków (Dz.U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568, z późn. zm.): 1. wpis do rejestru zabytków, 2. uznanie za pomnik historii, 3. utworzenie parku kulturowego, Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 24 – Poz. 554 ______4. ustalenia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Zabytki nieruchome, ruchome oraz archeologiczne z terenu gminy Lipnica chronione są poprzez wpis do rejestru zabytków województwa pomorskiego. Zgodnie z art. 21 ustawy, „ewidencja zabytków jest podstawą do sporządzania programów opieki nad zabytkami przez województwa, powiaty i gminy". Określone zasady i warunki zagospodarowania wynikające z potrzeb ochrony środowiska kulturowego przewidują miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. We wprowadzonych strefach ochrony konserwatorskiej uzgodnienia z Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków w Gdańsku, Delegatura w Słupsku wymagają wszelkie działania inwestycyjne powodujące zmianę zagospodarowania terenu, wpływające na kształt i charakter zabudowy, a także wygląd elewacji. W przypadkach gdy zabytki ujęte w gminnej ewidencji zabytków nie wpisane do rejestru zabytków województwa pomorskiego, nie są chronione na podstawie ustaleń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, ich ochronę stanowią przepisy karne ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (art. 108 i 110), które przewidują kary za niedopełnienie obowiązku właścicieli zabezpieczenia tych zabytków. Rejestr zabytków na terenie województwa pomorskiego prowadzi Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków. 5.4. Zabytki w Gminnej Ewidencji Zabytków Zgodnie z art. 22 ust. 5 pkt 1-3 ustawy w Gminnej Ewidencji Zabytków powinny być ujęte: 1) zabytki nieruchome wpisane do rejestru, 2) inne zabytki nieruchome znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków; 3) inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wójta w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. W dotychczasowej gminnej ewidencji zabytków znajduje się 590 zabytków. Wykaz obiektów ujętych w Gminnej Ewidencji Zabytków Gminny Lipnica przedstawiają: 1) Zarządzenie Nr 123/2015 Wójta Gminy Lipnica z dnia 2 grudnia 2015 r. w sprawie założenia gminnej ewidencji zabytków Gminy Lipnica. Do Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy Lipnica włączonych jest: 148 obiektów nieruchomych (3 – rejestr zabytków, 145 – wojewódzka ewidencja zabytków). Ponadto GEZ obejmuje 442 zabytki archeologiczne: 1) 7 stanowisk archeologicznych W.I. pełnej ochrony archeologiczno – konserwatorskiej, 2) 84 stanowiska archeologiczne W.II. częściowej ochrony archeologiczno – konserwatorskiej, 3) 281 stanowisk archeologicznych W.III. ograniczonej ochrony archeologiczno – konserwatorskiej. Ewidencję zabytków znajdujących się na terenie województwa prowadzi wojewódzki konserwator zabytków w formie kart ewidencyjnych (art. 22 ust. 2 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami), zaś ewidencję z terenu gmin prowadzi wójt (burmistrz, prezydent miasta) w formie zbioru kart adresowych zabytków, objętych wojewódzką ewidencją zabytków (art. 22 ust. 4). Obok zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia oraz parków kulturowych ochronę zabytków objętych gminną ewidencją uwzględnia się w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (art.19 ust. 1). Ewidencja zabytków jest podstawą dla sporządzania programów opieki nad zabytkami przez województwa, powiaty i gminy (art. 21). Rozpoznanie zasobów, stanu zachowania obiektów zabytków pozwala na wskazanie zagrożeń oraz sposobów reagowania w celu ochrony i powstrzymania degradacji zewidencjonowanych zabytków oraz ich otoczenia. Dlatego obiekty te ujęte zostają w programach opieki oraz wskazane są do ochrony w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Jeżeli gmina posiada gminny program opieki nad zabytkami ustalenia tego programu uwzględnia się zarówno w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, jak i w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (art. 19ust. 2). Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 25 – Poz. 554 ______Tab.6. Wykaz zabytków nieruchomych ujętych w Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy Lipnica. MIEJSCOWOŚ Lp. GMINA Ć ULICA NR OBIEKT DATA POWSTANIA MATERIAŁ UWAGI 1. Lipnica Borowy Młyn 4 bubynek mieszkalny 2 poł. XIX w. drew. 2. Lipnica Borowy Młyn 6 budynek mieszkalny 2 poł. XIX w. drew. 3. Lipnica Borowy Młyn 22 chałupa pocz. XX w. drew. karta z 1987 r. budynek 4. Lipnica Borowy Młyn 23 gospodarczy poł. XIX w. drew. 5. Lipnica Borowy Młyn 30 budynek mieszkalny 2 poł. XIX w. mur. 6. Lipnica Borowy Młyn 34 budynek inwentarski 2 poł. XIX w. drew. 2 poł. XIX w., odbud. w 1 7. Lipnica Borowy Młyn 37 zespół młyński ćw. XX w. s. karta z 1996 r. 8. Lipnica Borowy Młyn 45 chałupa 2 poł. XIX w. drew. karta z 1987 r. 9. Lipnica Borowy Młyn 47/49 chałupa poł. XIX w. drew. 10. Lipnica Borowy Młyn 50 chałupa XIX/XX drew. 11. Lipnica Borowy Młyn 51 chałupa 1914 r. ok. drew. karta z 1987 r. 12. Lipnica Borowy Młyn 58 chałupa poł. XIX w. drew. karta z 1987 r. 13. Lipnica Borowy Młyn 60 chałupa poł. XIX w. drew. karta z 1987 r. 14. Lipnica Borowy Młyn 60 piwnica 2 poł. XIX w. kam., drew. karta z 1987 r. 15. Lipnica Borowy Młyn 62 chałupa poł. XIX w. drew. karta z 1987 r. 16. Lipnica Borowy Młyn 67 stodoła XVIII/XIX drew. 17. Lipnica Borowy Młyn 69 chałupa poł. XIX w. drew. karta z 1987 r. 18. Lipnica Borowy Młyn 75 budynek mieszkalny 2 poł. XIX w. drew. 19. Lipnica Borowy Młyn 81 chałupa 2 poł. XIX w. drew. karta z 1987 r. 20. Lipnica Borowy Młyn 83 chałupa 1930 r. ok. drew. karta z 1987 r. 21. Lipnica Borowy Młyn 85 chałupa poł. XIX w. drew. karta z 1987 r. 22. Lipnica Borowy Młyn 91 chałupa 1936 r. drew. karta z 1987 r. 23. Lipnica Borowy Młyn 103 budynek mieszkalny drew. 24. Lipnica Borzyszkowy 1 budynek inwentarski 1934 r. drew. karta z 1987 r. 25. Lipnica Borzyszkowy 2 chałupa 1930 r. drew. karta z 1987 r. 26. Lipnica Borzyszkowy 29 budynek inwentarski poł. XIX w. drew. karta z 1987 r. 27. Lipnica Borzyszkowy budynek mieszkalny poł. XIX w. drew. Brzeźno 29, ob. 28. Lipnica Szlacheckie 51 budynek mieszkalny ok. 1850 r. drew. Brzeźno 29. Lipnica Szlacheckie 4 piwnica 2 poł. XIX w. drew., kam. karta z 1987 r. Brzeźno budynek 30. Lipnica Szlacheckie 9 katechetyczny 1960 r. drew. karta z 1987 r. Brzeźno 31. Lipnica Szlacheckie 33 chałupa 1929 r. drew. karta z 1987 r. Brzeźno 32. Lipnica Szlacheckie 51 chałupa ok. 1850 r. drew. karta z 1987 r. Brzeźno 33. Lipnica Szlacheckie 65 chałupa 1880 r. ok. drew. karta z 1987 r. Brzeźno 34. Lipnica Szlacheckie 65 stodoła 1925 r. ok. drew. Brzeźno 35. Lipnica Szlacheckie 65 piwnica 2 poł. XIX w. drew., kam. karta z 1987 r. Brzeźno 36. Lipnica Szlacheckie 65 piwnica 2 poł. XIX w. drew., kam. karta z 1987 r. Brzeźno 37. Lipnica Szlacheckie 68 chałupa 1920 r. ok. drew. karta z 1987 r. Brzeźno 38. Lipnica Szlacheckie 70 chałupa 1924 r. drew. karta z 1987 r. Brzeźno 39. Lipnica Szlacheckie 72 chałupa przełom XIX/XX w. drew. karta z 1987 r. 40. Lipnica Gliśno 27 podleśniczówka 1920 r. ok. 41. Lipnica Gliśno Wielkie 5 budynek inwentaski 1904 r. kam., ceg. karta z 1987 r. 42. Lipnica Gliśno Wielkie 5 budynek inwentarski 1932 r. mur. 43. Lipnica Gliśno Wielkie 6 chałupa pocz. XIX w. drew. karta z 1987 r. 44. Lipnica Gliśno Wielkie 7 budynek mieszkalny poł. XIX w. drew. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 26 – Poz. 554 ______

45. Lipnica Gliśno Wielkie 9 chałupa przełom XVIII/XIX w. drew. karta z 1987 r. 46. Lipnica Gliśno Wielkie 23 chałupa 1945 r. drew. 47. Lipnica Gliśno Wielkie 23 budynek inwentarski 2 poł. XIX w. mur. 48. Lipnica Gliśno Wielkie 23 piwnica poł. XIX w. drew. 49. Lipnica Gliśno Wielkie 26 chałupa 1920 r. ok. drew. karta z 1987 r. 50. Lipnica Gliśno 27 podleśniczówka 1920 r. ok. 51. Lipnica Gliśno Wielkie 28 chałupa 1947 r. drew. karta z 1987 r. ceg., kam., 52. Lipnica Hamer Młyn zespół młyński XIX w., odbud. w 1946 r. drew. s. karta z 1996 r. 53. Lipnica Hamer Młyn 1 młyn pocz. XX w. mur., drew. 54. Lipnica Hamer Młyn 2 chałupa 1957 r. drew. karta z 1988 r. 55. Lipnica Hamer Młyn 4 chałupa 1 poł. XIX w. drew. karta z 1988 r. 56. Lipnica Hamer Młyn budynek inwentarski 1 poł. XIX w. drew. karta z 1988 r. 57. Lipnica Katarzynki 84 budynek mieszkalny 2 poł. XIX w. drew., mur. 58. Lipnica Katarzynki 84 stodoła 2 poł. XIX w. drew. 59. Lipnica Katarzynki 84 piwnica pocz. XX w. drew. 60. Lipnica Katarzynki 98 chałupa 1 poł. XIX w. drew. karta z 1988 r. 61. Lipnica Kiedrowice 2 budynek mieszkalny poł. XIX w. drew. 62. Lipnica Kiedrowice 3 chałupa pocz. XIX w. drew. karta z 1988 r. 63. Lipnica Kiedrowice 22a chałupa pocz. XX w. drew. karta z 1988 r. 64. Lipnica Kiedrowice 32 leśniczówka 1901 r. 65. Lipnica Kobyle Góry 1 podleśniczówka 1880 r. 66. Lipnica Luboń leśniczówka 1930 r. drew. 67. Lipnica Łąkie 1 budynek mieszkalny XIX w. szach. 68. Lipnica Łąkie 6 chałupa 1914 r. mur. 69. Lipnica Łąkie 8 budynek mieszkalny pocz. XX w. mur. 70. Lipnica Łąkie 13 stodoła ok. 1927 r. drew. 71. Lipnica Łąkie 23 chałupa 1913/1914 r. drew. karta z 1987 r. 72. Lipnica Łąkie 23 stodoła 1902 r. kam., drew. karta z 1987 r. 73. Lipnica Łąkie 23 budynek inwentarski 1902 r. drew. 74. Lipnica Łąkie 46 chałupa 2 poł. XIX w. drew. karta z 1987 r. 75. Lipnica Łąkie 57 chałupa 1925 r. drew. karta z 1987 r. 76. Lipnica Łąkie 57 stodoła 1908 r. drew. karta z 1987 r. 77. Lipnica Mielinek budynek mieszkalny 2 poł. XIX w. drew. 78. Lipnica Mielinek stodoła pocz. XX w. drew. 79. Lipnica Mielinek budynek gospodarczy 2 poł. XIX w. drew. 80. Lipnica Mielno 1 budynek mieszkalny 2 poł. XIX w. drew. 81. Lipnica Mielno 1 budynek inwentarski 2 poł. XIX w. 82. Lipnica Mielno 1 stodoła pocz. XX w. drew. 83. Lipnica Mielno 3 chałupa 1 poł. XIX w. drew. karta z 1988 r. 84. Lipnica Mielno 3 stodoła 2 poł. XIX w. drew. 85. Lipnica Mielno 4 budynek mieszkalny poł. XIX w. drew., mur. 86. Lipnica Mielno 7 chałupa 1933 r. drew. karta z 1988 r. 87. Lipnica Modrzejewo 1 leśniczówka 1920 r. ok. 88. Lipnica Osusznica 4 dom leśniczego l. 30. XX w. drew. 89. Lipnica Osusznica 4 budynek gospodarczy l. 30. XX w. drew. 90. Lipnica Osusznica 4 stodoła l. 30. XX w. drew. ceg., kam., 91. Lipnica Osusznica 7 zespół młyński k. XIX w.? drew. s. karta z 1996 r. 92. Lipnica Osusznica 7 chałupa poł. XIX w. drew. karta z 1987 r. 93. Lipnica Osusznica 7 młyn wodny poł. XIX w. drew., mur. karta z 1987 r. 94. Lipnica Osusznica 7 drewutnia k. XIX w. drew. 95. Lipnica Osusznica 7 piwnica 2 poł. XIX w. drew. budynek 96. Lipnica Osusznica 7 inwentarsko-stodolny 1897 r. drew. 97. Lipnica Owsne Ostrowy 2 leśniczówka 1929 r. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 27 – Poz. 554 ______

98. Lipnica Prądzona 28 leśniczówka 1890 r. 99. Lipnica Rucowe Lasy 14 chałupa 2 poł. XIX w. drew. karta z 1988 r. 100 . Lipnica Rudniki 1 chałupa 1920 r. ok. drew. karta z 1988 r. 101 . Lipnica Rudniki 1 stodoła 1920 r. ok. drew. karta z 1988 r. 102 . Lipnica Rudniki 1 budynek inwentarski ok. 1920 r. drew. 103 . Lipnica Rudniki 3 budynek mieszkalny XIX/XX w. drew. 104 . Lipnica Stary Most 1 leśniczówka 1885 r. 105 . Lipnica Sztoltmany 4 budynek mieszkalny pocz. XVIII w. drew. 106 . Lipnica Sztoltmany 10 chałupa pocz. XIX w. drew. karta z 1988 r. 107 . Lipnica Sztoltmany 10 stodoła k. XIX w. drew. karta z 1988 r. 108 relikt zespołu . Lipnica Upiłka 2 młyńskiego 1933 r. ceg. s. karta z 1996 r. 109 . Lipnica Upiłka 5 chałupa ok. 1930 r. drew. 110 . Lipnica Upiłka 8 chałupa 1893 r. drew. karta z 1987 r. 111 . Lipnica Upiłka 11 budynek mieszkalny pocz. XX w. drew. 112 . Lipnica Upiłka 12 chałupa 1907 r. drew. karta z 1987 r. 113 . Lipnica Upiłka 15 chałupa 1914 r. drew. karta z 1987 r. 114 . Lipnica Upiłka 18 chałupa 1912 r. drew. karta z 1987 r. 115 . Lipnica Wieczywno 1 leśniczówka 1887 r. 116 . Lipnica Wierzchocino 7 budynek gospodarczy pocz. XIX w. drew. 117 . Lipnica Wierzchocino 7 budynek mieszkalny pocz. XIX w. drew. 118 . Lipnica Wierzchocino 10 stodoła pocz. XX w. drew. karta z 1988 r. 119 . Lipnica Wierzchocino 16 chałupa pocz. XX w. drew. karta z 1988 r. 120 . Lipnica Wojsk 8 chałupa 1918 r. drew. karta z 1987 r. 121 . Lipnica Wojsk 10 budynek mieszkalny 1918 r. drew. 122 . Lipnica Wojsk 15 chałupa 1921 r. drew. karta z 1987 r. 123 . Lipnica Wojsk 19 chałupa 1939 drew. karta z 1987 r. 124 . Lipnica Wojsk 21 chałupa k. XIX w. drew. karta z 1987 r. 125 . Lipnica Zapceń 11 chałupa 1936 r. drew. karta z 1987 r. 126 . Lipnica Zapceń 11 stdoła k. XIX w. drew. karta z 1987 r. 127 . Lipnica Zapceń 13 chałupa 1935 r. drew. karta z 1987 r. 128 . Lipnica Zapceń 22 chałupa pocz. XIX w. drew. karta z 1987 r. 129 Lipnica Zapceń 26 chałupa 1937 r. drew. karta z 1987 r. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 28 – Poz. 554 ______. 130 . Lipnica Zapceń 30 chałupa 1930 r. ok. drew. karta z 1987 r. 131 . Lipnica Zapceń 32 budynek mieszkalny 1930 r. ok.. drew. 132 . Lipnica Zapceń 34 leśniczówka 1930 r. 133 Kościół parafialny Rejestr . Lipnica Borowy Młyn p.w. Św. Ducha 1914 – 1916 r. drew. zabytków. A-378 134 Kościół parafialny Rejestr zabytków . Lipnica Borzyszkowy p.w. Marcina Bpa 1721 – 1722 r. drew. A-212 135 Brzeźno Kościół parafialny Rejestr zabytków . Lipnica Szlacheckie p.w. Św. Katarzyny 1716 r., 1760 r., 1902 r. drew. A-237 136 Rejestr zabytków . Lipnica Borzyszkowy cmentarz 1722 r. A-212 137 Brzeźno Rejestr zabytków . Lipnica Szlacheckie cmentarz 1716 r. A-237 138 Parafialny, . Lipnica Borowy Młyn cmentarz 2 poł. XIX w. czynny 139 Przykościelny, . Lipnica Borowy Młyn cmentarz 1948 r. nieczynny 140 Parafialny, . Lipnica Borzyszkowy cmentarz 1920 r. czynny 141 Brzeźno Parafialny, . Lipnica Szlacheckie cmentarz Pocz. XX w. czynny 142 Brzeźno Ewangelicki, . Lipnica Szlacheckie cmentarz 2 poł. XIX w. nieczynny 143 Ewangelicki, . Lipnica Łącki Młyn cmentarz 2 poł. XIX w. nieczynny 144 miejsce pamięci . Lipnica Łąkie narodowej 1920 r. 145 . Lipnica Upiłka cmentarz wojenny 1945 r. nieczynny 146 . Lipnica Wieczywno cmentarz 2 poł. XIX w. nieczynny 147 . Lipnica Wieczywno mogiła 1946 r. 148 Parafialny, . Lipnica Zapceń cmentarz 1920 r. czynny Źródło: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Gdańsku Delegatura w Słupsku. Tab.7. Wykaz archeologicznych zabytków nieruchomych włączonych do gminnej ewidencji zabytków Gminy Lipnica. Stanowiska archeologiczne W.I. pełnej ochrony archeologiczno – konserwatorskiej. miejscowoś nr Funkcja -chronologia - kultura gmina ć stan. nr stan. AZP archeologiczna strefa ochrony Lipnica Gliśno 1 17-32/35 cmentarzysko kultury pomorskiej W.1 Lipnica Łąkie 16 18-31/59 cmentarzysko kurhanowe? W.1 18-31/81 cmentarzysko k. łużycka/k. pomorska, Lipnica Łąkie 38 nowozytność W.1 Lipnica Ostrowite 7 18-32/25 cmentarzysko k. łużycka/k. pomorska W.1 Brzeźno 19-31/1 osada nowożytna Lipnica Szlach. 35 W.1 Lipnica Prądzona 39 19-31/54 cmentarzysko kultury pomorskiej W.1 Lipnica Zapceń 1 19-33/2 cmentarzysko kultury pomorskiej W.1 Źródło: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Gdańsku Delegatura w Słupsku. Stanowiska archeologiczne W.II. częściowej ochrony archeologiczno – konserwatorskiej: gmina miejscowoś nr nr stan. Funkcja -chronologia - kultura archeologiczna strefa ochrony Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 29 – Poz. 554 ______

ć stan. AZP Lipnica Gliśno 4 17-32/38 nowożytność W.2 Lipnica Gliśno 6 17-32/40 osada wczesnośredniowieczna, nowożytność W.2 osada wczesnośredniowieczna, późnośredniowieczna, Lipnica Gliśno 9 17-32/43 nowożytność W.2 Lipnica Gliśno 11 17-32/45 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.2 Lipnica Gliśno 13 17-32/47 osada wczesnośredniowieczna, nowożytność W.2 pradzieje, osada kultury wielbarskiej, k. łużycka/k. pomorska, wczesnośredniowieczna, Lipnica Gliśno 17 17-32/51 późnośredniowieczna, nowożytność W.2 18-31/19 ślad osadniczy schylk.neol./epoka wczesnego brązu, Brzeźno osada kultury łużyckiej/pomorskiej, Lipnica Szlach. 10 wczesnośredniowieczna, nowożytność W.2 Brzeźno 18-31/21 osada nowożytna Lipnica Szlach. 12 W.2 Brzeźno 18-31/23 osada późnośredniowieczna, nowożytność Lipnica Szlach. 14 W.2 Brzeźno 18-31/24 osada epoki wczesnego brązu, osada k. łużycka/k. Lipnica Szlach. 15 pomorska , wczesnośredniowieczna, nowożytność W.2 Brzeźno 18-31/25 osada późnośredniowieczna, nowożytność Lipnica Szlach. 16 W.2 Brzeźno 18-31/26 osada nowożytna Lipnica Szlach. 17 W.2 Brzeźno 18-31/28 osada nowożytna Lipnica Szlach. 19 W.2 Brzeźno 18-31/29 osada nowożytna Lipnica Szlach. 20 W.2 Brzeźno 18-31/32 osada nowożytna Lipnica Szlach. 23 W.2 Brzeźno 18-31/38 osada k. łużycka/k. pomorska , późnośredniowieczna, Lipnica Szlach. 29 nowożytność W.2 Brzeźno 18-31/39 osada nowożytna Lipnica Szlach. 30 W.2 Brzeźno 18-31/42 osada k. łużycka/k. pomorska , Lipnica Szlach. 33 wczesnośredniowieczna, nowożytność W.2 Lipnica Łąkie 3 18-31/46 osada k. łużycka/k. pomorska W.2 18-31/53 osada epoki wczesnego brązu, wczesnośredniowieczna, Lipnica Łąkie 10 późnośredniowieczna W.2 18-31/57 osada k. łużycka/k. pomorska , wielbarska, Lipnica Łąkie 14 wczesnośredniowieczna, W.2 Lipnica Łąkie 25 18-31/68 osada nowożytna W.2 Lipnica Łąkie 26 18-31/69 osada nowożytna W.2 Lipnica Łąkie 27 18-31/70 osada nowożytna W.2 Lipnica Łąkie 28 18-31/71 osada nowożytna W.2 Lipnica Łąkie 29 18-31/72 osada wczesnośredniowieczna, nowożytność W.2 Lipnica Łąkie 30 18-31/73 osada wczesnośredniowieczna, nowożytność W.2 Lipnica Łąkie 31 18-31/74 osada k. łużycka/k. pomorska , nowożytność W.2 Lipnica Łąkie 33 18-31/76 nowozytność W.2 Lipnica Łąkie 41 18-31/84 pradzieje, osada nowożytna W.2 Lipnica Łąkie 47 18-31/90 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.2 Lipnica Łąkie 49 18-31/92 pradzieje, osada późnośredniowieczna, nowożytność W.2 Lipnica Łąkie 50 18-31/93 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.2 Lipnica Łąkie 51 18-31/94 osada nowożytna W.2 Lipnica Łąkie 52 18-31/95 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.2 Lipnica Łąkie 53 18-31/96 osada nowożytna W.2 Lipnica Łąkie 54 18-31/97 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.2 Lipnica Łąkie 55 18-31/98 pradzieje, osada późnośredniowieczna, nowożytność W.2 Lipnica Łąkie 56 18-31/99 osada nowożytna W.2 18- osada nowożytna Lipnica Łąkie 58 31/101 W.2 Lipnica Łąkie 59 18- osada wczesnośredniowieczna, nowożytność W.2 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 30 – Poz. 554 ______31/102 18- osada nowożytna Lipnica Łąkie 64 31/107 W.2 18- osada nowożytna Lipnica Łąkie 69 31/112 W.2 18- osada nowożytna Lipnica Łąkie 70 31/113 W.2 Borzyszkow 18-32/8 osada kultury pomorskiej Lipnica y 8 W.2 Borzyszkow 18-32/13 osada nowożytna Lipnica y 13 W.2 Lipnica Ostrowite 4 18-32/22 osada nowożytna W.2 18-32/26 osada wczesnej epoki brązu, k. łużycka/k. pomorska Lipnica Ostrowite 8 wielbarskiej W.2 Lipnica Ostrowite 13 18-32/31 osada nowozytna W.2 Lipnica Wojsk 5 18-32/36 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.2 Borzyszkow 18-32/5 pradzieje, osada k. łużycka/k. pomorska Lipnica y 5 W.2 Brzeźno 19-30/4 osada schyłk. Neolit/wczesna epoka brązu, Lipnica Szlach. 38 późnośredniowieczna, nowożytność W.2 Brzeźno 19-31/8 pradzieje, osada późnośredniowieczna, nowożytność Lipnica Szlach. 42 W.2 Brzeźno 19-31/12 osada k. łużycka/k. pomorska Lipnica Szlach. 46 W.2 Brzeźno 19-30/14 osada epoki wczesnego brązu, łużycka, wielbarska, Lipnica Szlach. 48 nowozytność W.2 Borowy 19-30/28 osada k. łużycka/k. pomorska , wielbarskiej, Lipnica Młyn 15 nowożytność W.2 Borowy 19-31/35 osada nowożytna Lipnica Młyn 22 W.2 19-31/43 osada kultury pucharów lejkowatych, łużycka/pomorska, wczesnośredniowieczna, Lipnica Prądzona 28 późnośredniowieczna, nowożytność W.2 Lipnica Prądzona 30 19-31/45 osada nowożytna W.2 Lipnica Prądzona 31 19-31/46 osada nowożytna W.2 Lipnica Prądzona 33 19-31/48 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.2 Lipnica Lipnica 36 19-32/67 osada wczesnośredniowieczna, nowożytność W.2 Lipnica Prądzona 15 19-32/15 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.2 Lipnica Prądzona 16 19-32/16 osada kultury pomorskiej, wielbarskiej, nowożytność W.2 Lipnica Prądzona 17 19-32/17 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.2 Lipnica Prądzona 18 19-32/18 osada nowożytna W.2 osada schyłk. Neolit./wczesna epoka brązu, Lipnica Prądzona 19 19-32/19 nowożytność W.2 Lipnica Prądzona 20 19-32/20 osada nowożytna W.2 Lipnica Prądzona 21 19-32/21 osada nowożytna W.2 Lipnica Osusznica 5 19-32/31 osada kultury wielbarskiej, wczesnośredniowieczna W.2 Lipnica Lipnica 3 19-32/34 osada k. łużycka/k. pomorska , k.oksywska/wielbarska W.2 Osada kultury k. łużycka/k. pomorska , Lipnica Lipnica 4 19-32/35 k.oksywska/wielbarska, nowożytność W.2 osada ceramiki sznurkowej, k. łużycka/k. pomorska , Lipnica Lipnica 17 19-32/48 wielbarska, wczesnośredniowieczna, nowożytność W.2 osada schyłk. Neolit./wczesna epoka brązu, k. Lipnica Lipnica 25 19-32/56 łużycka/k. pomorska , nowożytność W.2 Lipnica Lipnica 26 19-32/57 osada kultury pomorskiej, wielbarskiej W.2 Borowy 20-31/5 osada wczesnośredniowieczna, nowożytność Lipnica Młyn 6 W.2 Lipnica Mielno 3 20-33/3 osada nowożytna W.2 20-33/17 punkt osadniczy kultury wielbarskiej, Lipnica Mielno 17 wczesnośredniowieczna, nowożytność W.2 20-33/18 osada kultury wielbarskiej, wczesnośredniowieczna, Lipnica Mielno 18 nowożytność W.2 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 31 – Poz. 554 ______20-33/19 osada kultury wielbarskiej, wczesnośredniowieczna, Lipnica Mielno 19 nowożytność W.2 Lipnica Mielno 21 20-33/21 osada k. łużycka/k. pomorska , wczesnośredniowieczna W.2 Lipnica Mielno 25 20-33/25 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.2 20-33/28 osada nowożytna, ślad osadniczy Lipnica Mielno 28 wczesnośredniowieczny W.2 20-33/30 ślad osadniczy schyłk. Neolit./wczesna epoka brązu, Lipnica Mielno 30 późnośredniowieczny, nowożytność W.2 Źródło: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Gdańsku Delegatura w Słupsku. Stanowiska archeologiczne W.III. ograniczonej ochrony archeologiczno – konserwatorskiej: miejscowoś nr nr stan. gmina ć stan. AZP Funkcja -chronologia - kultura archeologiczna strefa ochrony Lipnica Gliśno 2 17-32/36 ślad osadniczy wczesnośredniowieczny W.3 Lipnica Gliśno 3 17-32/37 ślad osadniczy wczesnośredniowieczny, nowożytność W.3 Lipnica Gliśno 5 17-32/39 pradzieje, osada późnośredniowieczna, nowożytność W.3 Lipnica Gliśno 7 17-32/41 nowożytność W.3 Lipnica Gliśno 8 17-32/42 ślad osadniczy późnośredniowieczny, nowożytność W.3 Lipnica Gliśno 10 17-32/44 ślad osadniczy późnośredniowieczny, nowożytność W.3 Lipnica Gliśno 12 17-32/46 nowożytność W.3 ślad osadniczy kultury wielbarskiej, Lipnica Gliśno 14 17-32/48 wczesnośredniowieczny, nowożytność W.3 Lipnica Gliśno 15 17-32/49 nowożytność W.3 Lipnica Gliśno 16 17-32/50 ślad osadniczy późnośredniowieczny, nowożytność W.3 Lipnica Gliśno 18 17-32/52 pradzieje, nowożytność W.3 ślad osadniczy kultury wielbarskiej, Lipnica Gliśno 19 17-32/53 wczesnośredniowieczny, nowożytność W.3 ślad osadniczy kultury łużycko - pomorskiej, Lipnica Gliśno 20 17-32/54 wczesnośredniowieczna, nowożytność W.3 ślad osadniczy schyłk. neolit., osada k. łużycka/k. Lipnica Gliśno 22 17-32/56 pomorska W.3 ślad osadniczy kultury ceramiki sznurkowej, pradzieje, Lipnica Gliśno 23 17-32/57 nowożytność W.3 Brzeźno 18- ślad osadniczy kultury pucharów lejkowatych, kultury Lipnica Szlach. 5 30/106 łużyckiej/pomorskiej, późnośredniowieczny W.3 Brzeźno 18-31/16 ślad osadniczy schylk.neol./epoka wczesnego brązu Lipnica Szlach. 7 W.3 Brzeźno 18-31/17 ślad osadniczy z epoki wczesnego brązu, kultury Lipnica Szlach. 8 łużyckiej/pomorskiej W.3 Brzeźno 18-31/20 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej, Lipnica Szlach. 11 nowożytność W.3 Brzeźno 18-31/22 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej, Lipnica Szlach. 13 nowożytność W.3 Brzeźno 18-31/27 osada nowożytna Lipnica Szlach. 18 W.3 Brzeźno 18-31/30 osada nowożytna Lipnica Szlach. 21 W.3 Brzeźno 18-31/31 osada nowożytna Lipnica Szlach. 22 W.3 Brzeźno 18-31/33 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej, Lipnica Szlach. 24 nowożytność W.3 Brzeźno 18-31/34 osada nowożytna Lipnica Szlach. 25 W.3 Brzeźno 18-31/35 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej, Lipnica Szlach. 26 nowożytność W.3 Brzeźno 18-31/36 osada nowożytna Lipnica Szlach. 27 W.3 Brzeźno 18-31/37 osada nowożytna Lipnica Szlach. 28 W.3 Brzeźno 18-31/40 osada nowożytna Lipnica Szlach. 31 W.3 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 32 – Poz. 554 ______

Brzeźno 18-31/43 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej, Lipnica Szlach. 34 nowożytność W.3 18-31/44 ślad osadniczy kultury łuzyckiej/pomorskiej, Lipnica Łąkie 1 nowożytność W.3 Lipnica Łąkie 2 18-31/45 osada kultury łuzyckiej, pradzieje W.3 18-31/48 ślad osadniczy kultury łuzyckiej/pomorskiej, Lipnica Łąkie 5 wielbarskiej W.3 Lipnica Łąkie 9 18-31/52 pradzieje, nowożytność W.3 Lipnica Łąkie 17 18-31/60 ślad osadniczy kultury łuzyckiej/pomorskiej W.3 18-31/61 ślad osadniczy kultury łuzyckiej/pomorskiej, Lipnica Łąkie 18 nowożytność W.3 Lipnica Łąkie 19 18-31/62 osada produkcyjna? późnośredniowieczna W.3 Lipnica Łąkie 22 18-31/65 Punkt osadniczy k. łużycka/k. pomorska W.3 Lipnica Łąkie 23 18-31/66 pradzieje, osada wczesnośredniowieczna, nowozytność W.3 18-31/75 ślad osadniczy kultury łuzyckiej/pomorskiej, Lipnica Łąkie 32 wczesnośredniowieczna, nowożytność W.3 Lipnica Łąkie 34 18-31/77 osada nowożytna W.3 Lipnica Łąkie 35 18-31/78 osada nowożytna W.3 18-31/82 ślad osadniczy kultury łuzyckiej/pomorskiej, Lipnica Łąkie 39 nowożytność W.3 18-31/83 ślad osadniczy schylk. Neolit./epoka wczesnego brązu, Lipnica Łąkie 40 nowozytność W.3 18-31/85 Ślad osadniczy kultury łużyckiej?, Lipnica Łąkie 42 późnośredniowieczna, nowożytność W.3 18-31/86 Punkt osadniczy kultury łuzyckiej, Lipnica Łąkie 43 późnośredniowieczna, nowozytność W.3 Lipnica Łąkie 44 18-31/87 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.3 Lipnica Łąkie 45 18-31/88 osada nowożytna W.3 18-31/89 osada wczesnośredniowieczna, późnośredniowieczna, Lipnica Łąkie 46 nowożytność W.3 Lipnica Łąkie 48 18-31/91 osada nowożytna W.3 18- pradzieje, nowożytność Lipnica Łąkie 60 31/103 W.3 18- pradzieje, nowożytność Lipnica Łąkie 61 31/104 W.3 18- pradzieje, nowożytność Lipnica Łąkie 62 31/105 W.3 18- osada nowożytna Lipnica Łąkie 63 31/106 W.3 18- osada nowożytna Lipnica Łąkie 65 31/108 W.3 18- osada nowożytna Lipnica Łąkie 66 31/109 W.3 18- osada nowożytna Lipnica Łąkie 67 31/110 W.3 18- osada nowożytna Lipnica Łąkie 68 31/111 W.3 18- osada nowożytna Lipnica Łąkie 71 31/114 W.3 18- osada nowożytna Lipnica Łąkie 72 31/115 W.3 Borzyszkow 18-32/9 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej Lipnica y 9 W.3 Borzyszkow 18-32/10 osada nowożytna Lipnica y 10 W.3 Borzyszkow 18-32/11 osada wczesnośredniowieczna, nowożytność Lipnica y 11 W.3 Borzyszkow 18-32/12 osada kultury wielbarskiej, późnośredniowieczna, Lipnica y 12 nowożytność W.3 Borzyszkow 18-32/14 osada późnośredniowieczna, nowożytność Lipnica y 14 W.3 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 33 – Poz. 554 ______

Borzyszkow 18-32/15 osada nowożytna Lipnica y 15 W.3 Borzyszkow 18-32/16 osada nowożytna Lipnica y 16 W.3 Borzyszkow 18-32/18 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej, Lipnica y 18 nowożytność W.3 Lipnica Ostrowite 3 18-32/21 osada nowożytna W.3 Lipnica Ostrowite 5 18-32/23 pradzieje, osada późnośredniowieczna, nowożytność W.3 Lipnica Ostrowite 10 18-32/28 osada nowożytna W.3 Lipnica Ostrowite 11 18-32/29 osada nowożytna W.3 Lipnica Ostrowite 12 18-32/30 osada nowożytna W.3 Lipnica Wojsk 1 18-32/32 osada nowożytna W.3 Lipnica Wojsk 2 18-32/33 ślad osadniczy późnośredniowieczny, nowożytność W.3 Lipnica Wojsk 3 18-32/34 ślad osadniczy późnośredniowieczny W.3 Lipnica Wojsk 4 18-32/35 osada nowożytna W.3 Borzyszkow 18-32/3 ślad osadniczy schylk. Neolit./epoka wczesnego brązu, Lipnica y 3 osada wczesnośredniowieczna W.3 Borzyszkow 18-32/4 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej Lipnica y 4 W.3 Borzyszkow 18-32/6 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej Lipnica y 6 W.3 Borzyszkow 18-32/7 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej, Lipnica y 7 nowożytność W.3 Borzyszkow 18-32/2 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej Lipnica y 2 W.3 Lipnica Luboń 5 18-33/1 osada nowożytna W.3 18-33/3 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorska, Lipnica Luboń 7 wczesnośredniowieczna, nowożytność W.3 18-33/4 osada kultury łużycko - pomorskiej, Lipnica Luboń 8 wczesnośredniowieczna, nowożytność W.3 18-33/5 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej, pradzieje, Lipnica Luboń 9 późnośredniowieczna, nowożytność W.3 Lipnica Prądzonka 10 18-33/6 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.3 18-33/7 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej, pradzieje, Lipnica Prądzonka 11 późnośredniowieczna, nowożytność W.3 18-33/8 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej, Lipnica Prądzonka 12 nowożytność W.3 18-33/9 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej, Lipnica Prądzonka 13 późneśredniowieczny, nowożytność W.3 Lipnica Prądzonka 1 18-33/10 osada nowożytna W.3 Brzeźno 19-30/2 osada nowożytna Lipnica Szlach. 36 W.3 Brzeźno 19-31/5 osada nowożytna Lipnica Szlach. 39 W.3 Brzeźno 19-31/6 osada nowożytna Lipnica Szlach. 40 W.3 Brzeźno 19-31/7 osada nowożytna Lipnica Szlach. 41 W.3 Brzeźno 19-31/9 osada nowożytna Lipnica Szlach. 43 W.3 Brzeźno 19-31/10 pradzieje, nowożytność Lipnica Szlach. 44 W.3 Brzeźno 19-31/15 ślad osadniczy schyłk. Neolit/wczesna epoka brązu Lipnica Szlach. 49 W.3 Brzeźno 19-31/16 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej Lipnica Szlach. 50 W.3 Lipnica Brzeżno 51 19-31/17 osada nowożytna W.3 Lipnica Łąkie 74 19-31/19 ślad osadniczy wczesnośredniowieczny, nowożytność W.3 Borowy 19-31/23 ślad osadniczy z epoki wczesnego brązu Lipnica Młyn 10 W.3 Lipnica Borowy 11 19-31/24 pradzieje W.3 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 34 – Poz. 554 ______

Młyn Borowy 19-31/25 ? Lipnica Młyn 12 W.3 Borowy 19-31/26 ślad osadniczy wczesnośredniowieczny Lipnica Młyn 13 W.3 Borowy 19-31/29 ślad osadniczy schyłk. Neolit/wczesna epoka brązu, Lipnica Młyn 16 wczesnośredniowieczny, k. łużyckiej/pomorska W.3 Borowy 19-31/30 nowożytność Lipnica Młyn 17 W.3 Borowy 19-31/31 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej Lipnica Młyn 18 W.3 Borowy 19-31/32 osada nowożytna Lipnica Młyn 19 W.3 Borowy 19-31/33 osada nowożytna Lipnica Młyn 20 W.3 Borowy 19-31/34 ślad osadniczy kultury pucharów lejkowatych, Lipnica Młyn 21 nowożytność W.3 Borowy 19-31/36 osada nowożytna Lipnica Młyn 23 W.3 Borowy 19-31/37 osada nowożytna Lipnica Młyn 24 W.3 Borowy 19-31/41 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej Lipnica Młyn 28 W.3 Lipnica Prądzona 27 19-31/42 osada nowożytna W.3 Lipnica Prądzona 29 19-31/44 pradzieje, późnośredniowiecze, nowożytność W.3 Lipnica Prądzona 32 19-31/47 osada nowożytna W.3 Lipnica Prądzona 34 19-31/49 osada nowożytna W.3 Lipnica Prądzona 35 19-31/35 osada nowożytna W.3 Lipnica Prądzona 36 19-31/51 osada nowożytna W.3 Lipnica Prądzona 37 19-31/52 osada nowożytna W.3 Lipnica Prądzona 38 19-31/53 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.3 19-31/55 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej, Lipnica Prądzona 40 nowożytność W.3 Lipnica Lipnica 30 19-32/61 osada kultury łużyckiej, pradzieje, nowożytność W.3 Lipnica Lipnica 31 19-32/62 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.3 Lipnica Lipnica 32 19-32/63 pradzieje, nowożytność W.3 Lipnica Lipnica 33 19-32/64 pradzieje W.3 19-32/65 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej, pradzieje, Lipnica Lipnica 34 nowożytność W.3 Lipnica Lipnica 35 19-32/66 osada nowożytna W.3 Lipnica Lipnica 37 19-30/68 osada nowożytna W.3 19-32/69 ślad osadniczy kultury pucharów lejkowatych, Lipnica Lipnica 38 nowożytność W.3 Lipnica Lipnica 39 19-32/70 osada pomorska, nowożytność W.3 19-32/71 osada kultury pomorskiej, późnośredniowieczna, Lipnica Lipnica 40 nowożytność W.3 Lipnica Lipnica 41 19-32/72 ślad osadniczy kultury wielbarskiej, pradzieje W.3 Lipnica Lipnica 42 19-32/73 ślad osadniczy kultury wielbarskiej W.3 19-32/74 ślad osadniczy kultury wielbarskiej, pradzieje, Lipnica Lipnica 43 nowożytność W.3 19-32/75 ślad osadniczy kultury wielbarskiej, pradzieje, Lipnica Lipnica 44 nowożytność W.3 19-32/76 ślad osadniczy kultury wielbarskiej, Lipnica Lipnica 45 wczesnośredniowieczna, nowożytność W.3 Lipnica Lipnica 46 19-32/77 osada nowożytna W.3 Lipnica Lipnica 47 19-32/78 osada nowożytna W.3 Lipnica Lipnica 48 19-32/79 pradzieje, nowożytność W.3 Lipnica Lipnica 49 19-32/80 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.3 Lipnica Lipnica 50 19-32/81 osada wczesnośredniowieczna, nowożytność W.3 Lipnica Lipnica 51 19-32/82 nowożytność W.3 Lipnica Lipnica 52 19-32/83 nowożytność W.3 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 35 – Poz. 554 ______

Lipnica Lipnica 53 19-32/84 ślad osadniczy kultury wielbarskiej, nowożytność W.3 Lipnica Lipnica 54 19-32/85 nowożytność W.3 Lipnica Lipnica 55 19-32/86 nowożytność W.3 Lipnica Kiedrowice 1 19-32/87 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.3 Lipnica Kiedrowice 2 19-32/88 nowożytność W.3 Lipnica Kiedrowice 3 19-32/89 nowożytność W.3 Lipnica Kiedrowice 4 19-32/90 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.3 Lipnica Kiedrowice 5 19-32/91 nowożytność W.3 Lipnica Kiedrowice 6 19-32/92 nowożytność W.3 Lipnica Kiedrowice 8 19-32/94 nowożytność W.3 Lipnica Kiedrowice 9 19-32/95 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.3 Lipnica Kiedrowice 10 19-32/96 osada późnośredniowieczna W.3 Lipnica Kiedrowice 11 19-32/97 ślad osadniczy kultury wielbarskiej W.3 Lipnica Kiedrowice 12 19-32/98 pradzieje, nowożytność W.3 19-32/99 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej, Lipnica Kiedrowice 13 nowożytność W.3 19- ślad osadniczy kultury wielbarskiej, łużyckiej, Lipnica Kiedrowice 14 32/100 wczesnośredniowiecznej, nowożytność W.3 19- ślad osadniczy kultury wielbarskiej, nowożytność Lipnica Kiedrowice 15 32/101 W.3 19- osada wczesnośredniowieczna, nowożytność Lipnica Kiedrowice 16 32/102 W.3 19- ślad osadniczy z epoki kamienia, nowożytność Lipnica Kiedrowice 17 32/103 W.3 19- nowożytność Lipnica Kiedrowice 18 32/104 W.3 19- nowożytność Lipnica Kiedrowice 19 32/105 W.3 19- nowożytność Lipnica Kiedrowice 20 32/106 W.3 19- nowożytność Lipnica Kiedrowice 21 32/107 W.3 19- nowożytność Lipnica Kiedrowice 22 32/108 W.3 19- Lipnica Kiedrowice 23 32/109 nowożytność W.3 19- Lipnica Kiedrowice 24 32/110 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.3 19- Lipnica Kiedrowice 25 32/111 nowożytność W.3 19- Lipnica Kiedrowice 26 32/112 nowożytność W.3 19- Lipnica Kiedrowice 27 32/113 nowożytność W.3 19- Lipnica Kiedrowice 28 32/114 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.3 19- Lipnica Kiedrowice 29 32/115 nowożytność W.3 19- Lipnica Kiedrowice 30 32/116 nowożytność W.3 19- Lipnica Kiedrowice 31 32/117 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.3 19- Lipnica Kiedrowice 32 32/118 nowożytność W.3 19- Lipnica Kiedrowice 33 32/119 nowożytność W.3 19- Lipnica Kiedrowice 34 32/120 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.3 19- Lipnica Kiedrowice 35 32/121 nowożytność W.3 Lipnica Kiedrowice 36 19- nowożytność W.3 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 36 – Poz. 554 ______

32/122 Lipnica Prądzona 2 19-32/2 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej W.3 Lipnica Prądzona 3 19-32/3 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej W.3 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej, Lipnica Prądzona 4 19-32/4 nowozytność W.3 Lipnica Prądzona 5 19-32/5 ślad osadniczy kultury łuzyckiej/pomorska W.3 ślad osadniczy kultury łuzyckiej/pomorskiej, Lipnica Prądzona 6 19-32/6 późnośredniowieczny W.3 Lipnica Prądzona 7 19-32/7 ślad osadniczy kultury łuzyckiej/pomorskiej W.3 Lipnica Prądzona 8 19-32/8 pradzieje, osada wczesnośredniowieczna, nowozytność W.3 Lipnica Prądzona 9 19-32/9 ślad osadniczy schyłk. Neolit. W.3 ślad osadniczy z wczesnej epoki brązu, kultury Lipnica Prądzona 10 19-32/10 łużyckiej/pomorskiej, nowożytność W.3 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej, Lipnica Prądzona 12 19-32/12 nowożytność W.3 ślad osadniczy kultury łuzyckiej/pomorskiej, Lipnica Prądzona 13 19-32/13 nowożytność W.3 Lipnica Prądzona 14 19-32/14 osada wczesnośredniowieczna, nowozytność W.3 Lipnica Prądzona 22 19-32/22 ślad osadniczy kultury łuzyckiej/pomorskiej W.3 ślad osadniczy schyłk. Neolit./wczesna epoka brązu k. Lipnica Prądzona 23 19-32/23 łużycka/k. pomorska, nowożytność W.3 Lipnica Prądzona 24 19-32/24 ślad osadniczy kultury oksywskiej/wielbarskiej W.3 Lipnica Prądzona 25 19-32/25 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej W.3 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej, Lipnica Prądzona 26 19-32/26 oksywskiej/wielbarskiej W.3 Lipnica Osusznica 1 19-32/27 ślad osadniczy k. oksywskiej nowożytność W.3 Lipnica Osusznica 2 19-32/28 ślad osadniczy kultury pomorskiej?, nowożytność W.3 Lipnica Osusznica 3 19-32/29 ślad osadniczy kultury wielbarskiej, nowożytność W.3 Lipnica Lipnica 5 19-32/36 ślad osadniczy kultury oksywskiej/wielbarskiej W.3 Lipnica Lipnica 6 19-32/37 osada nowożytna W.3 Lipnica Lipnica 7 19-32/38 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.3 ślad osadniczy kultury oksywskiej/ wielbarskiej, Lipnica Lipnica 8 19-32/39 nowożytność W.3 Lipnica Lipnica 9 19-32/40 ślad osadniczy kultury oksywskiej/wielbarskiej W.3 ślad osadniczy z wczesnej epoki brązu, Lipnica Lipnica 10 19-32/41 łużyckiej/pomorska, oksywskiej/wielbarska W.3 Lipnica Lipnica 11 19-32/42 osada wczesnośredniowieczna W.3 Lipnica Lipnica 12 19-32/43 ślad osadniczy wczesnośredniowieczny XI-XII w. W.3 ślad osadniczy kultury pomorskiej?, k. Lipnica Lipnica 13 19-32/44 oksywskiej/wielbarskiej W.3 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej, Lipnica Lipnica 16 19-32/47 nowożytność W.3 Lipnica Lipnica 18 19-32/49 ślad osadniczy kultury łużyckiej W.3 Lipnica Lipnica 19 19-32/50 ślad osadniczy kultury pomorskiej, nowożytność W.3 Lipnica Lipnica 20 19-32/51 ślad osadniczy kultury pomorskiej W.3 Lipnica Lipnica 21 19-32/52 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej W.3 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej, Lipnica Lipnica 23 19-32/54 wczesnośredniowieczna W.3 Lipnica Lipnica 24 19-32/55 ślad osadniczy kultury pomorskiej W.3 Lipnica Lipnica 27 19-32/58 pradzieje, nowożytność W.3 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej, Lipnica Lipnica 29 19-32/60 wczesnośredniowieczna, nowożytność W.3 ślad osadniczy kultury pomorskiej, wielbarskiej, Lipnica Zapceń 4 19-33/3 średniowiecznej W.3 Lipnica Zapceń 9 19-33/10 ślad osadniczy z wczesnej epoki brązu, k. łużycka W.3 Lipnica Zapceń 10 19-33/11 ślad osadniczy schyłk. Neolit. W.3 Lipnica Zapceń 11 19-33/12 pradzieje, osada wczesnośredniowieczna, nowożytność W.3 ślad osadniczy kultury łużyckiej, późnośredniowieczny, Lipnica Zapceń 12 19-33/13 nowożytność W.3 ślad osadniczy kultury pomorskiej, Lipnica Zapceń 13 19-33/14 wczesnośredniowieczna, nowożytność W.3 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 37 – Poz. 554 ______

Lipnica Zapceń 14 19-33/15 ślad osadniczy kultury pomorskiej, nowożytność W.3 Lipnica Zapceń 15 19-33/16 ślad osadniczy z epoki kamienia W.3 Lipnica Zapceń 16 19-33/17 ślad osadniczy późnośredniowieczny/nowożytność W.3 ślad osadniczy kultury wielbarskiej, Lipnica Zapceń 17 19-33/18 wczesnośredniowieczna W.3 Lipnica Luboń 2 19-33/20 ślad osadniczy schyłk. Neolit., wczesnośredniowieczny W.3 Lipnica Luboń 3 19-33/21 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.3 Lipnica Luboń 4 19-33/22 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.3 Borowy 20-31/1 osada nowożytna Lipnica Młyn 2 W.3 Borowy 20-31/2 osada nowożytna Lipnica Młyn 3 W.3 Borowy 20-31/3 osada nowożytna Lipnica Młyn 4 W.3 Borowy 20-31/4 osada nowożytna Lipnica Młyn 5 W.3 Borowy 20-31/6 osada nowożytna Lipnica Młyn 7 W.3 Borowy 20-32/1 ślad osadniczy kultury łużyckiej/pomorskiej, pradzieje Lipnica Młyn 30 W.3 Borowy 20-32/3 ślad osadniczy mezolit/neolit Lipnica Młyn 32 W.3 Borowy 20-32/4 ślad osadniczy epoki kamienia Lipnica Młyn 33 W.3 Lipnica Osusznica 7 20-32/6 osada kultury pomorskiej, wielbarskiej W.3 20-32/7 ślad osadniczy kultury pucharów lejkowatych, Lipnica Osusznica 8 pomorska W.3 Lipnica Osusznica 9 20-32/8 osada kultury pomorskiej W.3 Lipnica Osusznica 10 20-32/9 osada kultury pomorskiej, wielbarskiej W.3 Lipnica Osusznica 11 20-32/10 osada kultury pomorskiej W.3 Lipnica Karpno 1 20-32/11 osada nowożytna W.3 Lipnica Karpno 2 20-32/12 pradzieje, osada nowożytna W.3 Lipnica Karpno 3 20-32/13 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.3 Lipnica Karpno 4 20-32/14 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.3 Lipnica Karpno 5 20-32/15 osada nowożytna W.3 Lipnica Karpno 6 20-32/16 pradzieje, osada nowożytna W.3 Lipnica Karpno 7 20-32/17 osada nowożytna W.3 Lipnica Karpno 8 20-32/18 osada nowożytna W.3 Lipnica Karpno 9 20-32/19 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.3 Lipnica Karpno 10 20-32/20 osada wczesnośredniowieczna, nowożytność W.3 Lipnica Karpno 12 20-32/22 osada wczesnośredniowieczna, nowożytność W.3 Lipnica Mielno 1 20-33/1 osada późnośredniowieczna W.3 Lipnica Mielno 2 20-33/2 osada nowożytna W.3 Lipnica Mielno 5 20-33/5 osada późnośredniowieczna, nowożytność W.3 Lipnica Mielno 6 20-33/6 ślad osadniczy kultury wielbarskiej, nowożytność W.3 Lipnica Mielno 7 20-33/7 ślad osadniczy pradziejowa, nowożytność W.3 20-33/11 ślad osadniczy ze schyłk. Neolit./wczesna epoka brązu, Lipnica Mielno 11 nowożytność W.3 Lipnica Mielno 12 20-33/12 ślad osadniczy schyłk. Neolit./wczesna epoka brązu W.3 Lipnica Mielno 13 20-33/13 ślad osadniczy późnośredniowieczny, nowożytność W.3 20-33/15 ślad osadniczy kultury pucharów lejkowatych, Lipnica Mielno 15 nowożytność W.3 Lipnica Mielno 16 20-33/16 pradzieje W.3 20-33/20 ślad osadniczy kultury wielbarskiej, pradzieje, Lipnica Mielno 20 późnośredniowieczna, nowożytność W.3 Lipnica Mielno 22 20-33/22 ślad osadniczy zepoki kamienia W.3 Lipnica Mielno 23 20-33/23 ślad osadniczy k. łużycka/k. pomorska, pradzieje W.3 20-33/24 ślad osadniczy schyłk. Neolit./wczesna epoka brązu, Lipnica Mielno 24 pradzieje, nowożytność W.3 Lipnica Mielno 26 20-33/26 ślad osadniczy mezolit/neolit, wielbarska, nowożytność W.3 Lipnica Mielno 27 20-33/27 ślad osadniczy z epoki kamienia, pradzieje W.3 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 38 – Poz. 554 ______

20-33/31 ślad osadniczy z wczesnego średniowiecza, Lipnica Mielno 31 nowożytność W.3 Lipnica Mielno 32 20-33/32 ślad osadniczy mezolit/neolit, k. łużycka/k. pomorska W.3 20-33/33 ślad osadniczy schyłk. Neolit./wczesna epoka brązu, Lipnica Mielno 33 nowożytność W.3 Lipnica Mielno 34 20-33/34 pradzieje W.3 Lipnica Mielno 35 20-33/35 ślad osadniczy schyłk. Neolit./wczesna epoka brązu, W.3 Lipnica Mielno 37 20-33/37 ślad osadniczy k. łużycka/k. pomorska, nowożytność W.3 Lipnica Mielno 38 20-33/38 pradzieje, osada nowożytna W.3 Źródło: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Gdańsku Delegatura w Słupsku. Stanowiska archeologiczne nie objęte ochroną archeologiczno – konserwatorską: miejscowoś nr nr stan. Funkcja -chronologia - kultura gmina ć stan. AZP archeologiczna strefa ochrony Lipnica Gliśno 21 17-32/55 pradzieje brak Brzeźno Lipnica Szlach. 3 18-30/104 ślad osadniczy kultury łużycko - pomorskiej brak Brzeźno Lipnica Szlach. 4 18-30/105 ślad osadniczy kultury łużycko - pomorskiej brak Brzeźno Lipnica Szlach. 6 18-30/107 ślad osadniczy kultury wielbarskiej brak Brzeźno 18-31/14 cmentarzysko kultury pomorskiej (nieznana Lipnica Szlach. 1 lokalizacja) brak Brzeźno 18-31/15 cmentarzysko kultury pomorskiej (nieznana Lipnica Szlach. 2 lokalizacja) brak Brzeźno 18-31/18 pradzieje Lipnica Szlach. 9 brak Brzeźno 18-31/41 ślad osadniczy kultury k. łużycka/k. pomorska Lipnica Szlach. 32 brak Lipnica Łąkie 4 18-31/47 ślad osadniczy kultury k. łużycka/k. pomorska brak Lipnica Łąkie 6 18-31/49 ślad osadniczy kultury k. łużycka/k. pomorska brak Lipnica Łąkie 7 18-31/50 ślad osadniczy pradzieje brak Lipnica Łąkie 8 18-31/51 ślad osadniczy kultury wielbarskiej brak 18-31/54 ślad osadniczy epoki wczesnego brązu, Lipnica Łąkie 11 pradzieje brak Lipnica Łąkie 12 18-31/55 pradzieje brak Lipnica Łąkie 13 18-31/56 ślad osadniczy kultury k. łużycka/k. pomorska brak Lipnica Łąkie 15 18-31/58 ślad osadniczy kultury k. łużycka/k. pomorska brak Lipnica Łąkie 20 18-31/63 ślad osadniczy kultury k. łużycka/k. pomorska brak Lipnica Łąkie 21 18-31/64 pradzieje brak Lipnica Łąkie 24 18-31/67 pradzieje brak Lipnica Łąkie 36 18-31/79 ślad osadniczy, pradzieje brak 18-31/80 ślad osadniczy wczesnośredniowieczna, Lipnica Łąkie 37 nowożytność brak Lipnica Łąkie 57 18-31/100 ślad osadniczy wczesnośredniowieczna brak Borzyszkow 18-32/17 ślad osadniczy nowożytna Lipnica y 17 brak Lipnica Ostrowite 1 18-32/19 ślad osadniczy wczesnośredniowieczna brak 18-32/20 ślad osadniczy kultury k. łużycka/k. pomorska Lipnica Ostrowite 2 nowożytność brak Lipnica Ostrowite 6 18-32/24 ślad osadniczy kultury k. łużycka/k. pomorska brak Lipnica Ostrowite 9 18-32/27 ślad osadniczy kultury k. łużycka/k. pomorska brak Borzyszkow 18-32/1 pradzieje Lipnica y 1 brak Lipnica Luboń 6 18-33/2 ślad osadniczy nowożytny brak Lipnica Brzozowo 1 19-30/52 ślad osadniczy kultury k. łużycka/k. pomorska brak Lipnica Brzozowo 2 19-30/53 ślad osadniczy nowożytny brak Brzeźno 19-30/3 ślad osadniczy nowożytny Lipnica Szlach. 37 brak Brzeźno 19-31/11 ślad osadniczy z wczesnego średniowiecza Lipnica Szlach. 45 brak Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 39 – Poz. 554 ______Brzeźno 19-31/13 ? Lipnica Szlach. 47 brak Lipnica Łąkie 73 19-31/18 ślad osadniczy wczesne średniowiecze brak 19-30/20 ślad osadniczy wczesne średniowiecze, Lipnica Łąkie 75 nowozytność brak Lipnica Łąkie 76 19-30/21 ślad osadniczy kultury k. łużycka/k. pomorska brak Borowy 19-31/22 pradzieje Lipnica Młyn 9 brak Borowy 19-31/27 ślad osadniczy kultury k. łużycka/k. pomorska Lipnica Młyn 14 brak Borowy 19-31/38 ślad osadniczy kultury pomorskiej Lipnica Młyn 25 brak Borowy 19-31/39 ślad osadniczy kultury łużyckiej Lipnica Młyn 26 brak Borowy 19-31/40 ślad osadniczy kultury łużyckiej Lipnica Młyn 27 brak Lipnica Kiedrowice 7 19-32/93 ślad osadniczy późne średniowiecze brak Lipnica Prądzona 1 19-32/1 ślad osadniczy? brak Lipnica Prądzona 11 19-32/11 pradzieje brak ślad osadniczy kultury wielbarskiej, Lipnica Osusznica 4 19-32/30 nowożytność brak Lipnica Lipnica 14 19-32/45 ? brak Lipnica Lipnica 15 19-32/46 ślad osadniczy wczesne średniowiecze brak Lipnica Lipnica 22 19-32/53 pradzieje, nowożytność brak Lipnica Lipnica 28 19-32/59 pradzieje brak Lipnica Kiedrowice 1 19-33/1 pradzieje brak Lipnica Zapceń 2 19-33/4 ślad osadniczy wczesne średniowiecze brak Lipnica Zapceń 3 19-33/5 ślad osadniczy wczesne średniowiecze brak Lipnica Zapceń 5 19-33/6 ślad osadniczy kultury wielbarskiej brak ślad osadniczy wczesne średniowiecze, Lipnica Zapceń 6 19-33/7 nowożytność brak Lipnica Zapceń 7 19-33/8 pradzieje brak Lipnica Zapceń 8 19-33/9 śład osadniczy kultury wielbarskiej brak ślad osadniczy wczesnośredniowieczna, Lipnica Zapceń 18 19-33/19 nowożytność brak Borowy 20-32/2 ślad osadniczy kultury k. łużycka/k. pomorska Lipnica Młyn 31 brak Lipnica Osusznica 6 20-32/5 ślad osadniczy pradzieje brak Lipnica Karpno 11 20-32/21 ślad osadniczy wczesne średniowiecze brak 20-32/23 ślad osadniczy wczesnośredniowieczny, Lipnica Karpno 23 nowożytność brak Lipnica Mielno 39 20-32/24 pradzieje brak Lipnica Mielno 4 20-33/4 ślad osadniczy? brak 20-33/8 ślad osadniczy kultury k. łużycka/k. pomorska Lipnica Mielno 8 nowożytność brak Lipnica Mielno 9 20-33/9 ślad osadniczy z epoki nowożytnej brak Lipnica Mielno 10 20-33/10 ślad osadniczy z epoki nowożytnej brak Lipnica Mielno 14 20-33/14 ślad osadniczy kultury k. łużycka/k. pomorska brak Lipnica Mielno 29 20-33/29 ślad osadniczy wczesne średniowiecze brak Lipnica Mielno 36 20-33/36 ślad osadniczy kultury k. łużycka/k. pomorska brak Źródło: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Gdańsku Delegatura w Słupsku. 5.5. Zabytki o najwyższym znaczeniu dla gminy Zabytkami o najwyższym znaczeniu dla gminy są obiekty, które pokrywają się głównie z tymi wpisanymi do rejestru zabytków nieruchomych. W szczególności są to: 1. Kościół parafialny p.w. Św. Marcina z Tours Biskupa i Wyznawcy w Borzyszkowach. Informacje pochodzące ze źródeł historycznych zdają się wskazywać, iż parafia w Borzyszkowach powstała przed 1298 rokiem. Kościół wzmiankowany jest również pod datą 1352, lecz ani o stylu, ani o wyglądzie ówczesnej świątyni nic nie wiadomo. Dopiero dokument erygujący sąsiednią wieś Ostrowite Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 40 – Poz. 554 ______przynosi informację, jakoby kościół w Borzyszkowach był drewniany i pokryty gontem. 17 maja 1721 roku wieś nawiedził ogromny pożar. W jego wyniku spłonęła większość zabudowań mieszkalnych wraz z kościołem i plebanią. Obecna świątynia wybudowana została w latach 1721 – 1726 w tym samym miejscu, gdzie niegdyś stała ta, która spłonęła. Pierwsza Msza Święta odbyła się w roku 1721 lecz ołtarz główny sprowadzono do świątyni z Kamienia Krajeńskiego dopiero w 1726 roku. Od XVIII wieku działa tu, założone niegdyś przez księdza Jana Gotfryda Borka, Arcybractwo Różańcowe. Na lata 1936 - 1969 gdy proboszczem był ksiądz Sylwester Felchner, datowane jest położenie kamiennych fundamentów i szereg prac renowacyjnych. W latach 1969 – 1995 wymieniono ławki i podłogi, wstawiono ołtarz soborowy, wycyklinowano ściany, zakonserwowano sufit, założono instalację elektryczną, a także pokryto Chełmy wieży blachą miedzianą. W 1995 roku dokonano wymiany gontowego dachu, wymieniono oszalowanie kościoła, wzmocniono wieżę, odgrzybiono ściany oraz założono plomby w miejscach, gdzie drewno już spróchniało. W 1997 roku wymieniono wszystkie okna oraz założono nagłośnienie. W latach następnych uporządkowano teren przykościelny, stawiając nowy krzyż misyjny i figurkę Matki Boskiej Fatimskiej. Budynek kościoła przyciąga uwagę ze względu na pokrytą ciemna farbą drewniana formę, wyraźnie odcinającą się od błękitu nieba. Do korpusu nawy od strony zachodniej i północnej przylegają jedynie dwie niewielki kruchty. Wieżę nakrywa dwuspadowy wierzchołek dachu od zachodu. Ten czworoboczny element konstrukcyjny wieńczy blaszany, spiczasty hełm. Nieco mniejsze od nawy prezbiterium zamknięte jest prostą ścianą. Od strony północnej widać niewielką zakrystię. W miejscu gdzie wewnątrz znajduje się łuk tęczowy, na szczycie dachu ulokowana jest sygnaturka. Wnętrze kryte jest w całości drewnem malowanym w brązie. Jakże wyraźne na jego tle są biały ołtarz główny z Najświętszym Sakramentem i dwa ołtarze boczne.

Fot. 1. Kościół parafialny p.w. Św. Marcina z Tours Biskupa i Wyznawcy w Borzyszkowach. 2. Kościół parafialny p.w. Św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brzeźnie Szlacheckim. Brzeźno Szlacheckie to kaszubska wieś położona wśród łąk i lasów regionu zwanego Gochami. Najstarsze wzmianki w źródłach pisanych przekazują informację o istnieniu kościoła w Brzeźnie nawet około roku 1398. W 1626 roku funkcjonował nowy kościół, zastąpił on ówczesną drewnianą zniszczoną świątynię. W okresie potopu szwedzkiego miejscowość opustoszała, a kościół popadł w ruinę. Dopiero w 1716 roku okoliczna szlachta ufundowała nowy kościół. Funkcjonował on jednaj nie jako parafialny lecz jedynie jako filia parafii Borzyszkowy. Pod koniec XIX wieku mieszkańcy wyszli z inicjatywą ustanowienie parafii Brzeźno. 15 listopada 1901 roku biskup Augustyn Rosentreter ogłosił samodzielną parafię w Brzeźnie Szlacheckim. Choć obecny drewniany kościół zasadniczo pochodzi z 1716 roku, był wedle potrzeb rozbudowywany. Budowniczym był Michał Streng, wzorujący się na kościele w Koczale. W latach pięćdziesiątych położono nowy dach na kościele i wieży, a także dobudowano zakrystię. Prace te Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 41 – Poz. 554 ______powtórzono w pierwszych latach XXI wieku, poszerzając je o wzmocnienie konstrukcji wieży, zmianę podwalin kościoła, wzmocniono i zaimpregnowano drewniane pokrycie bryły świątyni oraz wybudowano kaplicę przedpogrzebową. Jednobrązowa bryła kościoła kryta jest w części nawowej dwuspadowym dachem. Prezbiterium stanowiące również na zewnątrz osobną część, pokryto dachem wielospadowym. Cały budynek zaopatrzono w ostrołukowe okna z kwaterkami. W bryle czytelna jest na ścianie północnej zakrystia oraz kruchta przerobiona na kaplicę Św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Wejście do świątyni wiedzie od strony zachodniej, przez drzwi u podnóża czworobocznej wieży dzwonnej. Na granicy nawy i prezbiterium , na krawędzi dachu umieszczono drewnianą, spiczasto zakończoną sygnaturkę. Wewnątrz świątynia ukazuje swą zrębową konstrukcję. Tak ściany, jak i sufit stanowią niezwykłej urody malowane belki. Na wyposażeniu kościoła znajdują się obrazy, ambona, dwa ołtarze boczne i chrzcielnica. Ołtarz główny dedykowany jest Świętej Katarzynie.

Fot.2. Kościół parafialny p.w. Św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brzeźnie Szlacheckim. 3. Kościół parafialny p.w. Św. Ducha w Borowym Młynie. Miejscowość Borowy Młyn z niemiecka Heideműhl, będąca niegdyś siedliskiem zagrodowej szlachty, położona jest w centralnych Gochach, czyli południowo – zachodniej części Kaszub. Rodowód miejscowości sięga końca XV wieku. Tereny wokół Borowego Młyna należały w średniowieczu do kasztelanii w Szczytnie koło Przechlewa, gdzie już w pierwszej połowie XIX wieku mieścił się gród. Weszły one w skład ziem podbitych przez Zakon Krzyżacki., by po pokoju toruńskim w 1466 roku wrócić znów do Polski. W latach 1920 – 1939 w pobliżu przebiegała granica z Niemcami. Od 1925 roku, z przerwami w czasie historycznych zawieruch, przy kościele działa Bractwo Najświętszego Serca Pana Jezusa. Obecny budynek kościoła pochodzi z pierwszej połowy ćwierć XX wieku. Choć Komitet Budowy Świątyni zawiązany został już w 1908 roku, budowę gmachu rozpoczęto dopiero pięć lat później, dokładnie 1 lipca 1914 roku. 12 czerwca 1916 roku nastąpiło poświęcenie kościoła przez księdza kanonika Stanisława Dzięgielewskiego. W 1924 roku wybudowano przykościelną plebanię. Za nią w 2006 roku postawiono drogę krzyżową w formie czternastu krzyży. W ciągu następnych lat kościół stopniowo wzbogacał się o nowe wyposażenie, m.in.: zakupione w Poznaniu organy, a także zamontowany na wieży zegar. 28 maja 1939 roku nastąpiła konsekracja kościoła przez księdza biskupa Stanisława Okoniewskiego. W czasie wojny kościół został obrabowany, a figurka Św. Nepomucena uległa zniszczeniu. W 1945 roku parafianie stracili prowadzone dotychczas księgi metrykalne, źródło wiedzy o swoich przodkach. Wybudowana na planie prostokąta świątynia nawiązuje do stylu eklektycznego. Nawa główna zakończona jest od strony wschodniej sporą absydą prezbiterialną. Jest ona niższa od głównego korpusu i pokryta wielobocznym dachem. W bryle świątyni zaznaczają się ponadto przypory, łukowato zakończone okna, zakrystia, kruchta oraz prostokątna wieża. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 42 – Poz. 554 ______Wnętrze kryte jest malowaną kolebką. Sklepienie zdaje się spływać na ramiona zdobiących nawę główną figur świętych. Przestrzeń prezbiterium oświetlają dwa ubrane w witraże ostrołukowe okna. Centralną część stanowi tu ołtarz z figurą Ukrzyżowanego Chrystusa w otoczeniu aniołów. U jego stóp znajduje się tabernakulum z Najświętszym Sakramentem. Parafia w Borowym Młynie erygowana została 9 grudnia 1913 roku.

Fot.3. Kościół parafialny p.w. Św. Ducha w Borowym Młynie. 6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagrożeń Dla potrzeb lepszej diagnozy stanu istniejącego w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego oraz w celu sformowania priorytetów działań władz samorządowych opracowano analizę słabych i mocnych stron Gminy Lipnica. Przedstawione poniżej czynniki obejmują: Mocne strony – należycie wykorzystane będą sprzyjać jej rozwojowi, Słabe strony – których nie wyeliminowanie bądź nie zniwelowanie siły ich oddziaływania będzie hamować rozwój gminy, Szanse –uwarunkowania, które przy umiejętnym wykorzystaniu mogą wpływać pozytywnie na rozwój gminy, Zagrożenia – czynniki, które obecnie nie przeszkadzają funkcjonować gminie, ale mogące być zagrożeniem w przyszłości dla sprawności samorządu. SILNE STRONY SŁABE STRONY a) występowanie cennych obiektów o walorach a) brak środków finansowych na konserwację i historycznych i kulturowych, rewaloryzację obiektów zabytkowych, b) atrakcyjny krajobraz kulturowy, posiadający liczne b) niewystarczająca świadomość społeczna o elementy kulturowe, konieczności dbania o zabytki, c) bardzo dobre rozpoznanie zasobów dziedzictwa c) wprowadzanie do historycznej zabudowy nowych kulturowego z terenu gminy, inwestycji. Choć nie jest to nagminne, uzupełniając tę d) dobry stan obiektów sakralnych, zabudowę wprowadza się budynki o całkiem innej e) działania władz gminnych na rzecz promocji wielkości, kompozycji bryły czy formie dachów, regionu, rozwoju turystyki i ochrony dziedzictwa d) brak popularyzacji wiedzy o wartości chronionych kulturowego i przyrodniczego, obiektów oraz idei ochrony zabytków, f) zmiany w postawie mieszkańców – budzenie się e) brak mechanizmów kontroli i zarządzania poczucia lokalnej tożsamości, zabytkowymi budynkami mieszkalnymi z g) wszystkie obiekty posiadają ustalony stan uwzględnieniem szczególnych uwarunkowań własnościowy. związanych z koniecznością ochrony ich wartości, h) duża atrakcyjność turystyczna regionu i gminy, f) niezadowalający stan techniczny obiektów i) ochrona środowiska naturalnego, zabytkowych, j) liczne zabytki i stanowiska archeologiczne, g) brak inwestorów zainteresowanych ochroną k) częściowe pozyskiwanie funduszy na obiekty zabytków, zabytkowe, h) brak elektronicznej bazy danych o zabytkach i l) aktywność społeczna, dziedzictwie kulturowo – przyrodniczym, Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 43 – Poz. 554 ______i) niewystarczająca świadomość społeczna o konieczności należytego dbania o zabytki, j) zaniedbania w sferze estetyki architektonicznej i urbanistycznej. SZANSE ZAGROŻENIA a) wzrost zainteresowania właścicieli obiektów zabytkowych ochroną i pracami konserwatorskimi, b) możliwość finansowania prac konserwatorskich i remontowych obiektów zabytkowych ze środków pochodzących z różnych źródeł: państwowe, a) pogarszający się stan techniczny obiektów samorządowe, środki UE, zabytkowych spowodowany ich niewłaściwym c) uwzględnianie problemów ochrony dziedzictwa użytkowaniem, kulturowego w dokumentach strategicznych gminy, b) samowolne działania przy zabytkach bez uzgodnień d) promocja przykładów dobrej praktyki w zakresie i pozwoleń konserwatorskich, ochrony zabytków, c) brak środków na skuteczną ochronę i e) intensywniejszy rozwój turystyki i agroturystyki, zabezpieczenie zabytków, f) edukacja w dziedzinie ochrony i zarządzania d) klęski żywiołowe i zdarzenia losowe, dziedzictwem kulturowym, e) niestabilność i powszechna nieznajomość g) przestrzeganie zapisów miejscowych planów przepisów prawa, zagospodarowania przestrzennego w zakresie ochrony f) emigracja ludzi młodych i wykształconych, zabytków i dziedzictwa kulturowego, g) pogorszająca się polityka gospodarcza i finansowa. h) popularyzacja zabytków i ochrony nad zabytkami (wystawy, konkursy, wydawnictwa i publikacje), i) współpraca właścicieli zabytków z władzami oraz Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. 7. Założenia programowe Celem strategicznym gminnego programu opieki nad zabytkami gminy Lipnica na lata 2014-2017 jest: „Zachowanie dziedzictwa kulturowego, służącego budowaniu i utrwalaniu poczucia tożsamości społeczności lokalnej, zachowaniu ładu przestrzennego, rozwojowi turystyki i promocji gminy Lipnica .” Sformułowany cel strategiczny wymaga podjęcia szeregu działań, które winny stać się priorytetami na przyszłość. O ile w ciągu najbliższych 4 lat tylko kilka zadań zostanie zrealizowanych bądź zapoczątkowanych, to istotną rzeczą jest dostrzeżenie wielu innych problemów i rozpoczęcie działań, ukierunkowanych na opiekę nad zabytkami. Zapoczątkuje to wieloletni proces, dzięki któremu zabytki będą otaczane coraz lepszą opieką. Proces, który powinien podlegać systematycznej weryfikacji i dopasowywaniu do aktualnych potrzeb i możliwości finansowych. Pozytywne podejście władz samorządowych gminy Lipnica do spraw związanych z opieką nad zabytkami i wykazywana troska o zachowanie świadectw przeszłości w należytym stanie, dają wszelkie podstawy do efektywnego i sprawnego realizowania programu opieki nad zabytkami, przy pomocy wytyczonych priorytetów i kierunków działań. 7.1. Priorytety, kierunki działań i zadania programu opieki Główne priorytety polityki gminnej związanej z ochroną zabytków zostały opracowane z uwzględnieniem celów zawartych w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami i zostały przedstawione w tabeli nr 1. Priorytet I Ochrona i rewaloryzacja krajobrazu kulturowego gminy Priorytet II Zarządzanie dziedzictwem kulturowym gminy Priorytet III Promocja i popularyzacja walorów dziedzictwa kulturowego gminy Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 44 – Poz. 554 ______Tab. 8. Zestawienie priorytetów, kierunków działań i zadań do realizacji w zakresie opieki nad zabytkami. PRIORYTET I: Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju społeczno – gospodarczego gminy Kierunki działań Zadania 1. Zachowanie dziedzictwa a) opracowywanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego kulturowego jako ważnego w szczególności dla obszarów o dużym nasyceniu obiektami zabytkowymi elementu dla rozwoju (w tym weryfikacja obowiązujących w zakresie aktualizacji zagadnień gospodarczego gminy oraz związanych z ochroną zabytków) oraz dla obszarów wskazanych do ochrony budowaniu tożsamości jego w studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego gminy, mieszkańców. b) konsekwentne wdrażanie zapisów dokumentów programowych w 2. Rewaloryzacja krajobrazu odniesieniu do zabytków i krajobrazu kulturowego gminy, kulturowego gminy. c) poprawa ładu przestrzennego wsi oraz zapobieganie rozpraszaniu 3. Kształtowanie spójnej osadnictwa poprzez: ochronę historycznie ukształtowanego układu dróg, przestrzeni gminnej sieci placów oraz relacji przestrzennych pomiędzy zespołami zabytkowej powiązań kulturowo zabudowy, przyrodniczych. d) wypełnianie zabudową wolnych działek budowlanych w obszarach 4. Kształtowanie struktur centrów wsi oraz historycznych siedlisk w zgodzie z historyczną przestrzennych w oparciu o kompozycją danego układu i gabarytami oraz formą architektoniczną przesłanki historyczne tworzącej go zabudowy, 5. Ochrona charakterystycznych e) wyznaczanie w planach miejscowych nowych terenów pod zabudowę na elementów krajobrazu zasadzie kontynuacji historycznych siedlisk, kulturowego gminy. f) ochrona panoram oraz przedpoli widokowych najcenniejszych elementów 6. Ekspozycja najcenniejszych krajobrazu i dziedzictwa kulturowego, elementów dziedzictwa i g) podejmowanie działań związanych z likwidacją samowoli budowlanych. krajobrazu kulturowego gminy. PRIORYTET II: Zarządzanie dziedzictwem kulturowym gminy Kierunki działań Zadania 1. Podniesienie standardu a) rewaloryzacja zespołów zabytkowej zieleni (w tym gminnych parków, przestrzeni publicznych o cmentarzy, obszarów nieczynnych cmentarzy), wartościach kulturowych. b) dofinansowanie prac rewaloryzacyjnych przy obiektach nie będących 2. Podejmowanie działań własnością gminy w postaci stosownej uchwały dotyczącej dotacji na prace zwiększających atrakcyjność remontowo-konserwatorskie przy zabytkach ruchomych i nieruchomych, zabytków dla potrzeb c) dalsza współpraca z parafiami na terenie Gminy Lipnica oraz WUOZ w społecznych, turystycznych i Gdańsku Delegatura w Słupsku, której celem będzie konserwacja i edukacyjnych. restauracja zabytkowych kościołów, 3. Podejmowanie działań d) konserwacja i restauracja zabytkowego kościoła p.w. Św. Katarzyny w umożliwiających tworzenie Brzeźnie Szlacheckim oraz jego wyposażenia poprzez realizację projektu miejsc pracy związanych z p.n.: opieką nad zabytkami. e) „Dziedzictwo i kultura małych Ojczyzn – etap II. Wykonanie prac konserwatorsko – restauratorskich w kościołach w Przechlewie, Brzeziu, Rzeczenicy, Pieniężnicy, Sierpowie i Brzeźnie Szlacheckim” - w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014 – 2020, f) wspieranie działań związanych z zabezpieczeniem obiektów zabytkowych przed pożarem, zniszczeniem i kradzieżą (montaż instalacji przeciwpożarowej i alarmowej, zabezpieczeń przeciw włamaniom, znakowanie i ewidencjonowanie zabytków ruchomych itp.), g) iluminacja najcenniejszych zabytków gminy, h) określenie zasad i konsekwentne ich wdrażanie w zakresie umieszczania szyldów i reklam na obiektach zabytkowych, i) współpraca z urzędami pracy w zakresie prowadzenia bieżących prac pielęgnacyjnych, porządkowych i zabezpieczających na terenach objętych ochroną, j) szkolenie osób bezrobotnych w rzemiosłach związanych z tradycyjną Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 45 – Poz. 554 ______sztuką budowlaną, k) wsparcie utrzymywania na rynku pracy zanikających rzemiosł i zawodów, l) wspieranie rozwoju gospodarstw agroturystycznych w zabytkowych obiektach budownictwa drewnianego oferujących wypoczynek i rozrywkę (regionalne potrawy, zwyczaje itp.) oparte na miejscowych tradycjach, m) wspieranie tworzenia regionalnych izb pamięci, skansenów itp. n) Utworzenie Gminnej Ewidencji Zabytków oraz wykonanie Kart Adresowych Zabytków Nieruchomych do Gminnej Ewidencji Zabytków, PRIORYTET III: Promocja i popularyzacja walorów dziedzictwa kulturowego gminy Kierunki działań Zadania 1. Popularyzacja dziedzictwa a) wspieranie działań edukacyjnych i promocyjnych oraz popularyzujących kulturowego gminy. wiedzę o dziedzictwie kulturowym gminy, 2. Edukacja i popularyzacja b) organizacja i wspieranie realizacji konkursów, wystaw i innych działań wiedzy o regionalnym edukacyjnych, dziedzictwie kulturowym. c) wydawanie i wspieranie publikacji (w tym folderów promocyjnych, 3. Promocja tradycyjnych form przewodników) poświęconych problematyce dziedzictwa kulturowego i cech lokalnej architektury. gminy, 4. Szeroki dostęp do informacji d) popularyzacja dobrych realizacji konserwatorskich i budowlanych przy o dorobku kultury regionalnej zabytkach, popularyzacja dobrych praktyk projektowych przy zabytkach, a także zagospodarowaniu obszarów oraz terenów cennych kulturowo, przyrodniczo i krajobrazowo, e) wprowadzenie i upowszechnienie tematyki ochrony dziedzictwa kulturowego do systemu edukacji przedszkolnej i szkolnej poprzez wspieranie i organizowanie zajęć, f) upowszechnianie i edukacja tradycyjnych form i cech lokalnej architektury (w zakresie bryły, detalu architektonicznego, materiału, kolorystyki, rozwiązań konstrukcyjnych), g) opracowanie szlaków turystycznych (pieszych, rowerowych, samochodowych) wykorzystujących walory środowiska kulturowego, h) opracowanie mapy zabytków gminy, jako atrakcyjnej graficznie formy promocji, ułatwiającej dotarcie do wszystkich elementów dziedzictwa kulturowego, i) udostępnienie informacji o zabytkach gminy na stronie internetowej gminy. 8. Instrumentarium realizacji programu opieki nad zabytkami Podmiotem formułującym gminny program opieki nad zabytkami jest samorząd gminy. Realizacja programu odbywać się będzie poprzez zespół działań władz gminy na rzecz osiągnięcia celów w nim przyjętych. Samorząd ma oddziaływać na różne podmioty związane z obiektami zabytkowymi, w tym również na mieszkańców gminy w celu wywołania w nich pożądanych zachowań prowadzących do realizacji zamierzonych celów. Zakłada się, że w realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami dla gminy Lipnica wykorzystane zostaną następujące grupy instrumentów: instrumenty prawne, finansowe, społeczne, koordynacji i kontroli. 1. Instrumenty prawne:  programy określające politykę państwa i województwa w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego,  dokumenty wydane przez Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków wynikające z przepisów ustawowych,  uchwały Rady Gminy (miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, zwolnienia i ulgi dla właścicieli obiektów zabytkowych). 2. Instrumenty finansowe:  środki własne zatwierdzone uchwałą Rady Gminy,  dotacje, Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 46 – Poz. 554 ______ subwencje,  dofinansowania z funduszy europejskich oraz środków budżetu państwa. 3. Instrumenty społeczne:  uzyskanie poparcia lokalnej społeczności dla programu poprzez sprawną komunikację,  edukacja i tworzenie świadomości potrzeby istnienia i ochrony dziedzictwa kulturowego w lokalnej społeczności,  współpraca z organizacjami społecznymi. 4. Koordynacja i kontrola:  gromadzenie stale aktualizowanej wiedzy o stanie zachowania obiektów, prowadzonych pracach remontowych i konserwatorskich,  utworzenie w ramach organizacyjnych Urzędu Gminy w Lipnicy zespołu koordynującego realizację poszczególnych zadań wynikających z ustaleń programu opieki nad zabytkami.  wewnętrzne okresowe sprawozdania z realizacji niniejszego programu. 9. Zasady oceny realizacji programu opieki nad zabytkami Na mocy art. 87 ust. 1 i ust. 5 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Gminny Program Opieki nad Zabytkami jest sporządzany na okres 4 lat, a co 2 lata Wójt sporządza sprawozdanie z realizacji programu, które przedstawia Radzie Gminy. Proces monitorowania będzie polegał na obserwowaniu zmian, jakie zachodzą w wyniku realizacji celów i zadań programu oraz analizie zebranych danych i opracowaniu raportów. Ocenę sporządzi komórka organizacyjna urzędu, koordynująca realizację programu, a następnie przedstawi ją Wójtowi Gminy Lipnica. Po zaakceptowaniu, ocena zostanie przedłożona Radzie Gminy Lipnica, będzie ona jednocześnie stanowić punkt wyjścia do wprowadzania uzasadnionych zmian i usprawniania programu. Proces osiągania celów programu opieki nad zabytkami będzie monitorowany przez zespół koordynujący, poprzez analizę stopnia ich realizacji. Będzie ona obejmowała: 1. Poziom (w %) wydatków budżetu gminy na ochronę i opiekę nad zabytkami. 2. Wartość finansowa wykonanych prac remontowo – konserwatorskich przy zabytkach oraz liczba obiektów poddanych ww. pracom. 3. Zakres współpracy z organizacjami pozarządowymi i kościelnymi. 4. Poziom (w %) objęcia terenu gminy wykonanymi miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. 5. Liczba utworzonych parków kulturowych. 6. Liczba wniosków o wpis do rejestru zabytków obszarów, obiektów i zespołów zabytkowych. 7. Liczba wniosków o uznanie obiektów i obszarów za pomniki historii. 8. Liczba zrealizowanych konkursów, wystaw, działań edukacyjnych na terenie gminy. 9. Liczba utworzonych szlaków turystycznych, tras rowerowych, konnych, wodnych. 10. Liczba opracowanych, wydanych wydawnictw (w tym folderów promocyjnych, przewodników itp.). 11. Liczba utworzonych, zmodernizowanych elementów infrastruktury służących funkcjonowaniu i rozwojowi turystyki kulturowej. 12. Liczba osób zwiedzających obiektu zabytkowe m.in. zabytkowe obiekty sakralne w gminie. 13. Liczba szkoleń lub liczba pracowników biorących udział w szkoleniach związanych z ochrona dziedzictwa kulturowego. 14. Inne. 10. Źródła finansowania programu opieki nad zabytkami Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 47 – Poz. 554 ______Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. wskazuje jednoznacznie właściciela posiadacza zabytku do nad opieki zabytkiem. Zakres tej opieki jest określony w art 5 ustawy. Państwo zobowiązuje się przy tym do wspomagania finansowego zadań realizowanych przy konserwacji obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków. Zgodnie z zapisem art. 73 osoba fizyczna, jednostka samorządu terytorialnego lub inna jednostka organizacyjna będąca posiadaczem zabytku wpisanego do rejestru zabytków albo posiadająca taki zabytek w trwałym zarządzie może ubiegać się o dotacje celową z budżetu państwa na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku. Dotacje takie przyznawane są przez ministra właściwego do spraw kultury i dziedzictwa narodowego (Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego) lub wojewódzkiego konserwatora zabytków właściwego dla terenu, na którym, zlokalizowany jest obiekt zabytkowy wpisany do rejestru zabytków (Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków). Z tych dwóch źródeł finansowania można korzystać niezależnie. Ustawa zezwala na ubieganie się o udzielenie dofinansowania nie tylko na prace planowane do wykonania przy zabytku w danym roku budżetowym, lecz także na prace, które zostały wykonane w okresie trzech lat poprzedzających rok złożenia przez wnioskodawcę wniosku o udzielenie dotacji. (art. 76 ust. 1 pkt 2). Ustawa o ochronie zbytków i opiece nad zabytkami zawiera wykaz prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych, które mogą być objęte dotacją ( art. 77 ). Integralną częścią ustawy, wynikającą z zapisu art. 80 ust. l jest rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 r. w sprawie udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków (Dz. U. Nr 112, poz. 940 z późn. zm.). Poza środkami budżetu państwa wypłacanymi przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego lub Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków działania programu mogą być finansowane przez: a) środki własne budżetowe gminy Lipnica na realizację zadań własnych; b) dotacje podmiotowe dla instytucji kultury, których organizatorem jest samorząd województwa; c) dotacje samorządu województwa dla jednostek samorządu terytorialnego innych szczebli na realizację zadań z zakresu kultury i sztuki; d) dotacje, granty, nagrody samorządu województwa dla podmiotów nie zaliczanych do sektora finansów publicznych; e) środki własne jednostek samorządu terytorialnego różnych szczebli; f) dochody własne instytucji kultury; g) środki prywatne (osób fizycznych, stowarzyszeń, fundacji, osób prawnych, związków wyznaniowych); h) dotacje i fundusze celowe rządowych i pozarządowych programów pomocowych; i) środki Unii Europejskiej; j) inne środki przewidziane prawem. Informacje o zasadach i kryteriach dotyczących możliwości pozyskiwania środków finansowych na zadania związane z ochroną i opieką nad zabytkami znajdują się na podanych poniżej stronach internetowych: a) Informacje dotyczące programu operacyjnego „Promesa Ministra Kultury” – www.mkidn.gov.pl ; b) Informacje dotyczące programu operacyjnego „Dziedzictwo kulturowe” – www.mkidn.gov.pl ; c) Informacje dotyczące programu operacyjnego „Fundusz wymiany kulturowej” – www.mkidn.gov.pl ; d) Informacje dotyczące programu operacyjnego „Kultura 2007 – 2013” – www.mkidn.gov.pl ; e) Informacje dotyczące programu operacyjnego „Innowacyjna gospodarka”, projektu nr 4.4. Inwestycje w produkty turystyczne o znaczeniu ponadregionalnym – www.interreg.gov.pl ; f) Informacje dot. programów operacyjnych „Regionalne programy operacyjne” – www.interreg.gov.pl ; g) Informacje dotyczące programu operacyjnego „restrukturyzacja i modernizacja sektora żywieniowego oraz rozwój obszarów wiejskich” – www.minrol.gov.pl ; Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 48 – Poz. 554 ______h) Informacje dotyczące programu operacyjnego „Kapitał ludzki” – www.mrr.gov.pl ; i) Informacje dotyczące programu operacyjnego „Infrastruktura i środowisko” – www.mrr.gov.pl ; j) Informacje dotyczące programu operacyjnego „Europejska współpraca terytorialna – www.mrr.gov.pl ; k) Informacje dotyczące programu operacyjnego „Fundusz dla organizacji pozarządowych” – www.funduszngo.pl ; l) Informacje dotyczące możliwości finansowania przy wykorzystaniu ustawy o partnerstwie publiczno – prywatnym – www.partnerstwopublicznoprywatne.info/ustawa_ppp.php ; m) Inne. 11. Realizacja i finansowanie przez gminę zadań z zakresu ochrony zabytków Zgodnie z art. 81 w/w ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz zgodnie z ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 1990 r. nr 16, poz. 95 ze zm.) finansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach jest również obowiązkiem jednostki samorządu terytorialnego szczebla gminnego. Dla jednostki samorządu terytorialnego, posiadającej tytuł prawny do obiektu, opieka nad zabytkiem jest ponadto jej zadaniem własnym. Zasady i tryb postępowania o udzielenie dotacji z budżetu gminy na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków określa Uchwała Nr XXXIV/270/2006 Rady Gminy Lipnica z dnia 14 sierpnia 2006 roku w sprawie określenia zasad udzielania dotacji na sfinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków. Kolejnym rozwiązaniem polepszającym stan zachowania lokalnych zabytków jest występowanie gminy w roli partnera przy projektach unijnych lub ministerialnych, w których beneficjenci (właściciele zabytków) często nie są w stanie zapewnić wkładu własnego. Takie działania z pewnością podnoszą poziom życia mieszkańców oraz atrakcyjność turystyczną Gminy Lipnica. Zadania Programu Opieki nad Zabytkami mogą też być realizowane przez instytucje kultury podległe Gminie lub funkcjonujące na jej terenie (np. izby regionalne, domy kultury, biblioteki) w ramach działalności bieżącej. Ponadto (w zakresie ustawy odziałalności pożytku publicznego i wolontariacie) gmina może wspierać działalność kulturalną związaną z ochrona zabytków i tradycją prowadzoną przez organizacje pozarządowe (m.in. stowarzyszenia, parafie). 12. Spis tabel i fotografii 10.1. Spis tabel Tab.1. Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa pomorskiego. Tab.2. Zabytki ruchome Gminy Lipnica wpisane do rejestru zabytków województwa pomorskiego. Tab.3. Zabytki ruchome Gminy Lipnica wpisane do wojewódzkiej ewidencji zabytków. Tab.4. Stanowiska archeologiczne Gminy Lipnica objęte pełną ochroną konserwatorską. Tab.5. Cmentarze w Gminie Lipnica. Tab.6. Wykaz zabytków nieruchomych ujętych w Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy Lipnica. Tab.7. Wykaz archeologicznych zabytków nieruchomych włączonych do Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy Lipnica. Tab.8. Zestawienie priorytetów, kierunków działań i zadań do realizacji w zakresie opieki nad zabytkami. 10.2. Spis fotografii Fot.1. Kościół parafialny p.w. Św. Marcina z Tours Biskupa i Wyznawcy w Borzyszkowach. Fot.2. Kościół parafialny p.w. Św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brzeźnie Szlacheckim. Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 49 – Poz. 554 ______Fot.3. Kościół parafialny p.w. Św. Ducha w Borowym Młynie.

Przewodniczący Rady Gminy

Wojciech Megier