Zrozumieć Współczesność
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
zrozumieć współczesność rtytulowe kubiak 75 lat.indd 1 2009-08-27 13:43:57 zrozumieć współczesność Profesorowi Hieronimowi Kubiakowi w 75. rocznicę urodzin tom ten ofiarowują przyjaciele i uczniowie pod redakcją Grzegorza Babińskiego i Marii Kapiszewskiej Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków 2009 rtytulowe kubiak 75 lat.indd 3 2009-08-27 13:43:57 Warszawa, 27 sierpnia 2009 roku Szanowny Jubilacie! Rad jestem, mogąc znaleźć się w gronie osób pozdrawiających ser decznie profesora Hieronima Kubiaka z okazji 75. rocznicy urodzin. Poznałem Profesora w dramatycznie trudnym 1981 roku. Był to rok i wielkich nadziei, i wielkich zagrożeń, a tym samym próby cha rakterów, ideowości, poczucia odpowiedzialności. Zapamiętałem sło wa: „Komisja starała się usilnie osadzić treść tych dokumentów w nieprzemijających wartościach naszej narodowej kultury, lewico wej tradycji, podstaw naszej tożsamości narodowej, ciągłości histo rycznej Polaków ”, które na IX Nadzwyczajnym Zjeździe PZPR powie dział przewodniczący Komisji Uchwał - prof. Hieronim Kubiak. W słowach tych zawarta jest synteza Jego patriotycznej, postępowej filozofii. Posiada autentyczną wrażliwość człowieka lewicy. Cechuje Go wysoka kultura, skromność, ujmujący sposób bycia. Przez jed nych szanowany i lubiany, przez innych atakowany i pomawiany. Szedł prostą drogą. Wiedział, że konieczna jest w Polsce, w jej kierowni czych gremiach gruntowna przemiana myślenia i działania, zgodna z duchem i potrzebami czasu. Spotykało się to z oporami, krytyką, oskarżeniami zarówno z kręgów zachowawczych, dogmatycznych - tzw. prawdziwych komunistów, jak też - co było zresztą sprzężeniem zwrotnym - ze strony ówczesnych sojuszników. Należał obok Mieczy sława Rakowskiego, Andrzeja Werblana i Jerzego Wiatra do zwal czanych ze szczególną zajadłością. Godne podziwu były jego spokój i odporność, jak też konsekwencja i odwaga w obronie wartości, któ rym mimo rozczarowań i goryczy, był zawsze wierny. Jednocześnie znając realia ówczesnego rozdartego antagonistycznie świata, stał zde cydowanie na gruncie obrony bezpieczeństwa i stabilności państwa. Krótko mówiąc: z natury otwarty, dobroduszny, tolerancyjny, ale kie dy trzeba stanowczy i pryncypialny. Zaznaczył to wyraźnie w rozmo wie opublikowanej 29 listopada 1981 roku na łamach tygodnika „Panorama”. Działał na szczególnie newralgicznym odcinku - kultura. Studził bezrefleksyjne, gorące ekscytacje występujące w części tego środo wiska. Jednocześnie osłaniał i bronił je przed uproszczonymi i prymi tywnymi osądami. Mieczysław Rakowski w swych Pamiętnikach (tom z lat 1981-1983) 25 września 1981 roku m.in. zapisał: „Dzisiaj w wie czornym „Dzienniku Telewizyjnym” wystąpił Hirek Kubiak. Mówił 0 obowiązkach inteligencji w tych trudnych czasach. Odwołał się do uchwał IX Zjazdu... Jak zawsze, mówił mądrze”. Z kolei 7 listopada, a więc bezpośrednio po tzw. Spotkaniu Trzech (Glemp, Wałęsa, Jaru zelski), Rakowski pisze, iż odbyło się spotkanie z przedstawicielami środowisk twórczych, poświęcone idei porozumienia narodowego. Za pamiętałem aktywną rolę profesora Kubiaka. Podobnie jak podczas spotkania 23 grudnia 1981 roku z 70-osobową grupą ludzi nauki. Miał wielkie zasługi w powołaniu Narodowej Rady Kultury oraz Funduszu Rozwoju Kultury. Jednakże w tamtym burzliwym czasie zde rzył się z różnorodnymi przeciwnościami. Ubolewam, iż wsparcie z mojej strony nie zawsze było dość konsekwentne i skuteczne. Profe sor Kubiak, odchodząc z pierwszej organizacyjno-politycznej linii, pozostawał zawsze w awangardzie reformatorskich, demokratycznych poglądów i działań. Jest wspaniałym człowiekiem, uczonym, humanistą. Od wielu lat działa aktywnie w „Kuźnicy”. Przetrwała ona godnie, prostolinijnie, różne meandry minionych dziesięcioleci. Obecnie - w nowych ustro jowych warunkach - kiedy lewica jest rozproszona i w defensywie, kiedy słowa „komuna i postkomuna” stały się poręcznym epitetem; kiedy różne polityczne kręgi próbują uzurpować i monopolizować pa triotyzm; kiedy historia staje się instrumentem w realizacji odweto wych i ksenofobicznych celów - rola „Kuźnicy” nabiera szczególne go znaczenia. Godne szacunku są mądrość i odwaga Jej członków 1 sympatyków. Dzisiaj adresuję te słowa przede wszystkim do Jubila ta, Prezesa „Kuźnicy”. Życzę Panu Profesorowi Hieronimowi Kubiakowi dalszych sukce sów w pracy naukowej i dydaktycznej. Życzę zasłużonego poczucia dobrze spełnionego - wobec Polski, polskiej nauki i kultury - obo wiązku. Życzę zdrowia i wszelkiej osobistej pomyślności. Wojciech Jaruzelski List gratulacyjny Księga przekazywana dziś Profesorowi Hieronimowi Kubiakowi jako dowód szacunku dla jego dokonań zawiera intelektualnie inspirujące teksty nauko we, indywidualne wizerunki profesora i wykaz jego dokonań. Z wielką przy jemnością pragnę dodać kilka słów odnoszących się do tego, z czym boha ter tej uroczystości jest skojarzony, tj. z faktem bycia profesorem. Zaplątani w zawiłości polskich regulacji dotyczących tego tytułu czy stanowiska tylko przy okazji mówienia o kimś, kto swoimi dokonaniami wyrażonymi w sło wach i czynach pokazuje nam, kim jest profesor w polskiej tradycji, uświa damiamy sobie to, czego oczekujemy od osoby obdarzonej tą godnością. Spojrzenie na dokonania prof. Kubiaka pozwala to zrozumieć. Ogrom jego dokonań na wielu polach nieco zawstydza, gdy uświadomimy sobie skalę jego oddziaływań na rozwój ulubionej dyscypliny naukowej - socjologii, na instytucje, z którymi był związany, ludzi, na studentów i uczniów. Profesor to godność i tytuł będący podstawowym elementem świata aka demickiego. Jest symbolem znaczącej aktywności naukowej, odwagi w zdo bywaniu nowych pól badawczych, pełnienia funkcji nauczyciela w systemie szkolnictwa wyższego, ale jest też symbolem człowieka aktywnego na in nych polach. Refleksje przyjaciół zamieszczone w tej publikacji odnoszą się do tych aktywności. Wielu, nawet stojących z dala obserwatorów życia po litycznego zna Profesora Kubiaka jako aktywnego rzecznika na rzecz prze mian i dialogu władzy ze społeczeństwem i obrońcy polityki cechującej się szacunkiem do człowieka i aktywnego działacza Kuźnicy. Dla innych zapisał się w pamięci (i nadal zapisuje tę kartę) jako odważny, poszukujący nowych obszarów badawczych uczony tworzący niezapomniane działa na trwałe wpisane do dorobku socjologii. Tu wskazać należy na prace z zakresu so cjologii religii, etniczności, narodu, czy studia nad Polonią, a wreszcie wła dzy i polityki. Uniwersytet Jagielloński zawdzięcza mu skuteczne działania na rzecz stworzenia Instytutu Polonijnego i wizjonerskie kierowanie tą insty tucją, a absolwenci socjologii mają go w pamięci jako surowego i życzliwe go wykładowcę. Autorzy esejów w tej księdze przypomnieli te dokonania w pięknych słowach. Mnie przypadło w udziale odniesienie się do tego, co zasługuje na szcze gólne wyróżnienie. Społeczność akademicka musi być wdzięczna za to, co uczynił dla promowania modelu profesora wyróżniającego się akademicką i pozaakademicką aktywnością. Ten model profesury, który uosabia Hiero nim Kubiak, stwierdzam z bólem, jest jakby w odwrocie wobec sztucznie oddzielonych od siebie obszarów badań i narastania postaw egoizmu. Dziękuję więc Profesorowi Kubiakowi za to, że będąc przez całe życie związany z Uniwersytetem Jagiellońskim, był i jest rzecznikiem walki o pre stiż godności profesora, a z naszego uniwersytetu uczynił pole tej zwycię skiej w jego wykonaniu bitwy. Rozumie on bowiem godność profesora jako uczonego wyróżniającego się pasją badawczą, zdolnością inspirowania do działań i badań osób będących w jego otoczeniu, w tym studentów ale także jako człowieka otwartego na dziejące się wokół życie, ludzkie problemy, ra dości czy niesprawiedliwości. Profesor to nie zamknięty w wieży z kości słoniowej twórca dzieł tworzonych dla własnej chwały, ale człowiek aktyw ny porywaj ący innych do działań. Profesor Hieronim Kubiak wykorzystywał i nadal wykorzystuje swój in telekt i wiedzę oraz olbrzymie doświadczenia dla dobra studentów, dla nauki i dla działań broniących godności człowieka. W efekcie przydaje godności profesora tak pożądany wymiar w dynamicznie zmieniającym się, stechnicy zowanym świecie. Gratuluję mu tego, że swoją aktywnością pokazał, co to znaczy być PROFESOREM, i dziękuję za to, co w tym zakresie uczynił. Profesor Andrzej Mania Prorektor Uniwersytetu Jagiellońskiego Kraków, 28 czerwca 2009 roku Słowo od Rektora Profesor Hieronim Kubiak należy do grona najwybitniejszych znawców socjologii religii i kultury, teorii procesów narodowotwórczych, zagadnień etnicznych i migracji mię dzynarodowych, socjologii władzy i polityki oraz badań nad pokojem. Po ukończeniu studiów rusycystycznych na Uniwersy tecie Jagiellońskim, podjął następnie na Wydziale Historycznym UJ studia socjologiczne zakończone w 1964 r. Uczęszczał na seminarium prof. Kazi mierza Dobrowolskiego, pod kierunkiem którego przygotował dysertację dok torską o Polskim Narodowym Kościele Katolickim w Stanach Zjednoczonych Ameryki w latach 1897-1965, obronioną w 1968 r. Cztery lata później uka zała się Jego kolejna książka Religijność a środowisko społeczne. Studium zmian religijności pod wpływem ruchów migracyjnych ze wsi do miast, która stała się podstawą przewodu habilitacyjnego zakończonego z powodzeniem w czerwcu 1972 r. Te prace, jak też szereg innych, ugruntowały pozycję Jubilata jako jednego z najlepszych reprezentantów socjologicznych badań nad religią. Profesor Hieronim Kubiak należy także do prekursorów badań socjolo gicznych nad Polonią amerykańską. W połowie lat siedemdziesiątych stwo rzył pierwszy polski Instytut