WÓJT GMINY KRA ŚNICZYN

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY KRAŚNICZYN

UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

- PROJEKT -

Załącznik Nr 3 do Uchwały Nr ……..……… Rady Gminy Kraśniczyn z dnia ……………………… Wersja projektu przeznaczona do wyłożenia do publicznego wglądu – 15.06.2018 r.

Główny projektant Studium – Lucjan Zieliński

Sporządzający Studium – Małgorzata Sapiecha - Wójt Gminy Kraśniczyn

1

Spis treści

1. POŁOŻENIE GMINY ...... 4 2. DOTYCHCZASOWE PRZEZNACZENIE, ZAGOSPODAROWANIE I UZBROJENIE TERENU ...... 5 3. STAN ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGI JEGO OCHRONY ...... 10 4. STAN ŚRODOWISKA W TYM STAN ROLNICZEJ I LEŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ, WIELKOŚCI I JAKOŚCI ZASOBÓW WODNYCH ORAZ WYMOGÓW OCHRONY ŚRODOWISKA, PRZYRODY I KRAJOBRAZU W TYM KRAJOBRAZU KULTUROWEGO ...... 14 4.1. Klasyfikacja fizyczno–geograficzna i geomorfologiczna ...... 14 4.2. Budowa geologiczna ...... 16 4.3. Wody powierzchniowe i podziemne ...... 18 4.4. Gleby ...... 20 4.5. Warunki klimatyczne i jakość powietrza atmosferycznego ...... 20 4.6. Powiązania przyrodnicze z otoczeniem ...... 21 4.7. Obszary i obiekty prawnie chronione ...... 22 4.8. Charakterystyka ekosystemów oraz ocena ich odporności na degradacje i zdolność do regeneracji ...... 25 4.9. Zmiany wpływające niekorzystnie na środowisko ...... 28 4.10. Ocena stanu ochrony i użytkowania zasobów przyrodniczych oraz stanu zachowania walorów krajobrazowych i możliwość ich kształtowania ...... 28 5. STAN DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ ...... 31 5.1. Historia Gminy ...... 31 5.2. Zabytki ...... 31 6. REKOMENDACJE I WNIOSKI ZAWARTE W AUDYCIE KRAJOBRAZOWYM ...... 41 7. WARUNKI I JAKOŚĆ ŻYCIA MIESZKAŃCÓW W TYM OCHRONA ICH ZDROWIA ...... 42 7.1. Zmiany demograficzne ...... 42 7.2. Mieszkalnictwo ...... 46 7.3. Rynek pracy i bezrobocie ...... 46 7.4. Usługi publiczne ...... 49 7.5. Działalność gospodarcza ...... 52 8. ZAGROŻENIA BEZPIECZEŃSTWA LUDNOŚCI I JEJ MIENIA ...... 56 9. POTRZEBY I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY ...... 57 10. STAN PRAWNY GRUNTÓW ...... 59 11. WYSTĘPOWANIE OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH ORAZ OGRANICZENIA W ZAGOSPODAROWANIU TERENÓW WYNIKAJĄCYCH Z PRZEPISÓW ODRĘBNYCH ...... 60 11.1. Obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów ochrony przyrody ...... 60 11.2. Ograniczenia w użytkowaniu terenów wynikające z ochrony gruntów rolnych i leśnych ...... 66 11.3. Ograniczenia w użytkowaniu terenów wynikające z lokalizacji cmentarzy czynnych ...... 66 11.4. Ograniczenia w użytkowaniu terenów wynikające z przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami ...... 67 11.5. Ograniczenia w użytkowaniu terenów wynikające z ochrony złóż kopalin ...... 68 11.6. Ograniczenia w użytkowaniu terenów wynikające z ustawy Prawo wodne ...... 69 12. WYSTĘPOWANIE OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH ...... 70

2

13. WYSTĘPOWANIE UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓŻ KOPALIN, ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH ORAZ UDOKUMENTOWANYCH KOMPLEKSÓW PODZIEMNEGO SKŁADOWANIA DWUTLENKU WĘGLA ...... 72 14. WYSTĘPOWANIE TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH ...... 73 15. STAN SYSTEMÓW KOMUNIKACJI I NNFRASTRUKTURY TCHNICZNEJ, W TYM STAN STOPNIA UPORZĄDKOWANIA GOSPODARKI ŚCIEKOWEJ, ENERGETYCZNEJ ORAZ GOSPODARKI ODPADAMI ...... 74 15.1. Sieć drogowa ...... 74 15.2. Infrastruktura techniczna ...... 76 16. ZADANIA SŁUŻĄCE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH ...... 79 17. WYMAGANIA DOTYCZĄCE OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ ...... 86

3

1. POŁOŻENIE GMINY

Gmina Kraśniczyn położona jest we wschodniej części województwa lubelskiego, w powiecie krasnostawskim i graniczy: od północy z gminą Siennica Różana, od wschodu – z gminami Leśniowice i Wojsławice, od południa – z gminą Skierbieszów i od zachodu – z gminami i . Najbliżej położonym miastem jest Krasnystaw (stolica powiatu). Odległość do stolicy województwa Lublina wynosi ok. 65 km.

Położenie gminy Kraśniczyn na tle powiatu krasnostawskiego i województwa lubelskiego

Źródło: opracowanie własne

4

Gmina Kraśniczyn położona jest peryferyjnie w stosunku do głównych tras komunikacyjnych województwa lubelskiego. Przez jej obszar przebiegają drogi wojewódzkie: nr 846 relacji Krasnystaw – Hrubieszów i 843 relacji Chełm - Zamość.

Położenie gminy na tle powiatu krasnostawskiego

Źródło: http://krasnostawski.e-mapa.net/

2. DOTYCHCZASOWE PRZEZNACZENIE, ZAGOSPODAROWANIE I UZBROJENIE TERENU

Według danych GUS, Bank danych lokalnych, 2016 obszar gminy Kraśniczyn wynosił 110 km 2. W skład gminy wchodzi 20 sołectw: , Bończa, Bończa Kolonia, Brzeziny, Chełmiec, Czajki, Drewniki, Franciszków, Kraśniczyn, Łukaszówka, , Olszanka, Stara Wieś, Surhów, Surhów Kolonia, Wolica, Wólka Kraśniczyńska, Zalesie, Zastawie, Żułów.

Kraśniczyn jest gminą typowo rolniczą, co wiąże się bezpośrednio z dużym udziałem powierzchniowym gleb o wysokich klasach bonitacyjnych, o wysokiej przydatności rolniczej.

5

W strukturze użytkowania gruntów na terenie gminy występują:

% udział Kierunek wykorzystywania Powierzchnia w powierzchni gruntów w 2014 roku [ha] gminy Powierzchnia ogółem 11 009 100%

Użytki rolne razem 8 169 72,2 grunty orn e 6 748 61,3 sady 281 2,6 łąki trwałe 688 2,2 pastwiska trwałe 124 1,1 grunty rolne zabudowane 301 2,7 grunty pod stawami 10 0,1 grunty pod rowami 17 0,2 Grunty leśne oraz razem 2 504 22,7 zadrzewione i lasy 2 476 22,5 zakrzewione grunty z adrzewione i 28 0,3 zakrzewione Grunty pod wodami razem 33 0,3 grunty pod wodami 19 0,2 powierzchniowymi płynącymi grunty pod wodami stojącymi 14 0,1 Grunty razem 284 2,6 zabudowane tereny mieszkaniowe 2 ~0 i zurbanizowane inne tereny zabudowan e 15 0,1 tereny rekreacji i wypoczynku 6 ~0 drogi 261 2,4 Nieużytki 13 0,1 Tereny różne 6 ~0

W strukturze osadniczej gminy dominującą rolę pełni miejscowość Kraśnczyn – stanowiąca ośrodek administracyjno-usługowy gminy, dawne miasteczko, położone w centralnej części gminy. Miejscowość sięga swymi początkami do XV w.; Kraśniczyn stanowił wówczas własność Kniaziów Kraśniczyńskich, a następnie Sanguszków. Prawa miejskie Kraśniczyn otrzymał ok. połowy XVI w. 1 Dawny miejski układ przestrzenny Kraśniczyna został zatarty, jedynie w nieznacznym stopniu zachował się dawny plac rynkowy. Obecnie miejscowość cechuje się zwartą zabudową usytuowaną głównie wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 846 (ul. Kościuszki). W centralnej części miejscowości wykształciło się centrum usługowe z obiektami użyteczności publicznej: Urząd Gminy, przychodnia zdrowia, bank oraz liczne obiekty handlu. Rozwój przestrzenny miejscowości odbywa się na kierunkach bocznych ulic odchodzących od ulicy Kościuszki - wzdłuż ul. Szkolnej, ul. Polnej, ul. Strażackiej, ul. Parkowej. Na terenie miejscowości Kraśniczyn dominuje zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, w mniejszym zakresie występuje zabudowa zagrodowa i wielorodzinna. Najstarsze budynki mieszkalne występują w formie jednokondygnacyjnej, z dachami dwuspadowymi oraz naczółkowymi. Nowa zabudowa na terenie miejscowości występuje przeważnie w postaci dwukondygnacyjnej, o dachach wielospadowych.

1 Miasta polskie w tysiącleciu, Wrocław, Warszawa, Kraków, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1965 6

Głównymi przestrzeniami publicznymi w miejscowościach są ulice oraz nielicznie występujące parki i skwery. Poza miejscowością Kraśniczyn, stosunkową zwartością zabudowy charakteryzują się miejscowości: Anielpol, Brzeziny, Czajki, Chełmiec, Olszanka, Surhów, Majdan Surhowski, Franciszków i Stara Wieś. W miejscowościach tych dominuje zabudowa zagrodowa. Najliczniejszymi pod względem liczby ludności miejscowościami w gminie są: Surhów, Wólka Kraśniczyńska, Kraśniczyn, Bończa, Brzeziny.

Planowanie przestrzenne na terenie gminy Kraśniczyn

Do dnia uchwalenia niniejszego dokumentu zmiany studium na terenie gminy obowiązywało Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego przyjęte Uchwałą nr XXI/92/04 Rady Gminy Kraśniczyn z dnia 21 grudnia 2004 r. W Studium wyodrębnione zostały podstawowe elementy struktury funkcjonalno-przestrzennej, którymi są: − ośrodek gminny – stanowiący centrum administracyjno-usługowe, − pozostałe ośrodki osadnicze z możliwością rozwoju funkcji agroturystycznej i letniskowej, − tereny i obiekty rekreacji w dolinach rzek, − tereny produkcyjno-składowe, − obszary chronione, − system komunikacyjny gminy. Za kierunki rozwoju przestrzennego gminy, dla których ustalone zostały stosowne zasady, przyjęto w studium rozwój funkcji mieszkaniowych, usługowych, rolniczych, produkcyjnych – pozarolniczych oraz turystyki i rekreacji. W zakresie kierunków zagospodarowania przestrzennego w studium wyodrębnia się: • obszary ochrony środowiska przyrodniczego następujących form: rezerwat przyrody, Skierbieszowski Park Krajobrazowy wraz z otuliną, Grabowiecko – Strzelecki Obszar Chronionego Krajobrazu, pomnik przyrody, użytek ekologiczny, korytarz ekologiczny Doliny Wojsławki, ciągi ekologiczne, obszar wysokiej ochrony wód podziemnych GZWP, wąwozy i jary o czynnych procesach erozyjnych, skarpy i drogowe wcięcia erozyjne, tereny źródliskowe; • obszary ochrony dziedzictwa kulturowego następujących form: obiekty wpisane do rejestru zabytków, obiekty wpisane do gminnej ewidencji zabytków, stanowiska archeologiczne, pozostałości zespołów dworsko-parkowych; • strefy rozwoju zagospodarowania przestrzennego: obszary zabudowy zagrodowej, obszary zabudowy jedno- i wielorodzinnej, obszary usług publicznych, obszary usług z zielenią towarzyszącą, strefy rozwoju rekreacji, obszary przemysłu i składów, zieleń cmentarna; • obszary kształtowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej: obszary wskazane do zalesień, obszary wyłączone spod zabudowy; • elementy systemu komunikacyjnego w postaci dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych; • elementy systemu infrastruktury technicznej w postaci terenów urządzeń zaopatrzenia w wodę, urządzeń odprowadzania i oczyszczania ścieków, sieci gazowych, terenów urządzeń zaopatrzenia w gaz, linii elektroenergetycznych 220 kV i 15 kV; • obszary rozmieszczenia inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym i lokalnym.

Obecnie jedynym obowiązującym na terenie gminy Kraśniczyn miejscowym planem, obejmującym tereny inwestycyjne jest plan przyjęty Uchwałą nr IX/38/2015 Rady Gminy Kraśniczyn z

7

dnia 20 sierpnia 2015 r. w sprawie uchwalenia „Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Obszaru Cmentarza Rzymsko-Katolickiego w Miejscowości Bończa”. Plan ten obejmuje niewielki ok. 17,3 ha obszar (ok. 0,15 % powierzchni gminy), położony przy drodze wojewódzkiej nr 846. Powyższy plan został sporządzony na skutek uzasadnionej konieczności rozbudowy istniejącego cmentarza rzymsko-katolickiego Parafii Rzymsko-Katolickiej w Bończy. Potrzeba rozszerzenia granic cmentarza wynikała bezpośrednio z wyczerpywania się dostępnych miejsc pochówku. Granicami opracowania planu objęto też tereny sąsiednie, w zakresie pozwalającym na ustalenie w planie lokalizacji wymaganej 50 m strefy ochronnej od cmentarza oraz utworzenie zwartej jednostki planistycznej, dla której przyjęte zasady zagospodarowania gwarantować będą zachowanie ładu przestrzennego. Przeznaczeniem terenów w miejscowym planie jest cmentarz wraz z jego powiększeniem, zabudowa zagrodowa, zabudowa usługowa, tereny sportu i rekreacji, tereny rolnicze oraz tereny dróg publicznych (drogi gminne oraz droga wojewódzka). Od uchwalenia miejscowego planu na terenach tych nie zrealizowano dotychczas żadnej inwestycji. Ponadto na terenie gminy obowiązuje Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla obszaru gruntów rolnych przeznaczonych do zalesienia w Gminie Kraśniczyn, uchwalony Uchwałą Nr XI/43/07 Rady Gminy Kraśniczyn 27 września 2007 r.

Ruch budowlany na terenie gminy Kraśniczyn

Intensywność zmian w zagospodarowaniu przestrzennym na terenie gminy Kraśniczyn charakteryzowana jest głównie poprzez skalę realizowanych na terenie gminy obiektów budowlanych. Rozwój budownictwa w gminie w latach 2010 – 2016 przedstawiają liczby nowych budynków oddawanych do użytkowania (wg danych GUS).

Budynki nowe oddane do użytkowania w gminie Kraśniczyn

Budynki nowe oddane do Wskaźnik liczby budynków mieszkalnych oddanych Rok użytkowania do użytkowania na 10 tys. mieszkańców mieszkalne niemieszkalne gmina Kraśniczyn krasnostawski 2010 2 1 4,86 9,14 2011 3 - 7,42 9,05 2012 2 3 5,06 8,52 2013 3 2 7,59 10,97 2014 1 4 2,57 12,12 2015 1 7 2,60 11,92 2016 4 3 10,62 14,17

źródło: Bank Danych Lokalnych GUS

Wyrazem aktywności inwestycyjnej na terenie gminy jest ilość wydanych na wniosek inwestorów decyzji o warunkach zabudowy oraz o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. W latach 2010-2017 wydano łącznie 275 decyzji o warunkach zabudowy, średnio 31 decyzji rocznie. Największą liczbę decyzji o warunkach zabudowy wydano dla planowanych inwestycji w miejscowościach: Kraśniczyn, Surhów, Bończa i Kolonia Bończa.

8

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Kraśniczyn

W podziale na funkcje zabudowy, wnioskowane inwestycje, na które wydane zostały decyzje o warunkach zabudowy dotyczyły głównie zabudowy zagrodowej (niespełna 70%). Spośród innych inwestycji planowanych na terenie gminy Kraśniczyn, niezwiązanych z budową budynków, mieszkańcy wnioskowali o wydanie decyzji o warunkach zabudowy na realizację stawów hodowlanych.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Kraśniczyn

Inwestycje realizowane na podstawie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego dotyczyły m.in. takich inwestycji, jak: przebudowy dróg różnych kategorii, robót budowlanych związanych z obiektami infrastruktury społecznej oraz innymi obiektami gminnymi, przy pałacu w zabytkowym zespole (w Surhowie), a także budowy infrastruktury technicznej (elektroenergetycznej). Łącznie w latach 2010-2017 wydano 14 decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego.

9

Liczba wydanych decyzji Rok o ustaleniu lokalizacji inwestycji Teren inwestycji celu publicznego 2010 1 Kraśniczyn 2011 1 Stara Wieś 2012 - 2013 1 2014 3 Kraśniczyn, Bończa 2015 4 Drewniki, Surhów, Bończa 2016 2 Wolica, Żułów 2017 2 Wólka Kraśniczyńska, Wolica

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Kraśniczyn

Wnioski:  gmina Kraśniczyn położona jest na tle województwa lubelskiego peryferyjnie, przez gminę nie przebiegają również główne trasy komunikacyjne, co stanowić może dla niej barierę rozwojową;  w strukturze osadniczej gminy główną funkcję pełni Kraśniczyn (dawne miasto) – jako ośrodek administracyjno-usługowy, uzupełniony przez osady wiejskie – zwarte i kolonijne, z wyróżniającymi się pod względem poziomu rozwoju przestrzennego i ludnościowego miejscowościami: Surhów, Wólka Kraśniczyńska i Bończa;  jednostki osadnicze otoczone są głównie gruntami rolnymi, obejmującymi ponad 70% powierzchni gminy oraz lasami; duży udział gleb wysokich klas bonitacyjnych pretenduje gminę do utrzymania jej rolniczego charakteru.

3. STAN ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGI JEGO OCHRONY

Głównymi elementami struktury przestrzennej gminy Kraśniczyn są: tereny zurbanizowane (głównie zabudowy zagrodowej a także zabudowy mieszkaniowej, usługowej, produkcyjnej oraz terenów komunikacyjnych) oraz tereny otwarte – w przewarzającej części tereny rolnicze, a także doliny rzek, lasy, zadrzewienia i zakrzewienia.

Na terenie gminy dominuje zabudowa rozproszona, tylko w nielicznych, największych, miejscowościach występuje zabudowa skupiona (zwarta). Sieć osadnicza charakteryzuje się układem zabudowy rzędowym, wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych. Głównymi elementami wyróżniającymi się w krajobrazie osadniczym (dominantami przestrzennymi) są: 1) obiekty zabudowy sakralnej:  Kościół p.w. św. Stanisława Bpa Męczennika w Bończy (dawny zbór kalwiński) – zbudowany w XVI w., w stylu późnorenesansowym, murowany z kamienia i cegły na planie kwadratu, jednonawowy. Obok kościoła znajduje się dzwonnica (w stylu późnobarokowym), będąca jednocześnie bramą;

10

 Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Starej Wsi (dawna cerkiew unicka) – wzniesiony w latach 1840-1857, budynek murowany z kamienia na planie prostokąta, z kwadratowym prezbiterium;  Kościół p.w. Nawiedzenia NMP i św. Łukasza Ewangelisty w Surhowie – zbudowany w latach 1820-1824, przebudowany w 1876 r., budynek murowany z cegły na planie prostokąta, jednonawowy;  Cerkiew prawosławna p.w. Matki Boskiej Dobrej Opieki w Bończy – zbudowana w II poł. XIX w. 2) obiekty architektury pałacowej i dworskiej:  XIX-wieczny dwór klasycystyczny (o cechach barokowych) w Bończy Kolonii (obecnie dom opieki społecznej) – budynek murowany z cegły, otynkowany, podpiwniczony, w części środkowej piętrowy, na skrzydłach parterowy;  zespół pałacowy w Surhowie (obecnie dom pomocy społecznej) – klasyczny pałac murowany z cegły, otynkowany, wzniesiony w latach 1813-1819 przez właścicieli Surhowa, otoczony parkiem o powierzchni 6,8 ha utrzymanym w stylu angielskim, z bogatym starodrzewem i licznymi okazami drzew pomnikowych; 3) obiekty architektury przemysłowej:  zabudowa gorzelni w Surhowie – zbudowana w 1906 r., budynek z kamienia wapiennego i cegły, w skład zespołu wchodzi kilka obiektów (produkcyjny, gospodarczy, waga, budynek mieszkalny);  zabudowa gorzelni w miejscowości Bończa Kolonia, wybudowana ok. 1920 r.

W strukturze przestrzeni wyróżnikami pozostają tereny zieleni urządzonej – zieleń parkowa w Bończy, Surhowie, Kraśniczynie i Żułowie, a także kapliczki, figury i krzyże przydrożne.

Cerkiew w Bończy Kościół p.w. św. Stanisława Bpa Męczennika w Bończy

Źródło: zasoby własne

11

Dwór w Bończy Kolonii Pałac w Surhowie

Źródło: zasoby własne

Na terenie gminy lasy obejmują powierzchnię ok. 2,46 tys. ha, w tym 1,67 tys. ha stanowiące własność Skarbu Państwa. Lesistość na terenie gminy wynosi 22,6%. Największe kompleksy leśne, w zarządzie Nadleśnictwa Krasnystaw, znajdują się: na południe od miejscowości Bończa (Las Baraniec, Las Majdan-Zalesie, Las Folwarczysko, Las Głęboka Dolina), na północ od miejscowości Łukaszówka (Las Surhowski) oraz na północny-zachód od miejscowości Bończa-Kolonia (Las Kraśniczyn). Największy udział w powierzchni gminy zajmują pola uprawne – grunty orne i użytki zielone, które pokrywają łącznie 64,6% powierzchni gminy. Użytki zielone występują głównie w dolinie rzeki Wojsławki i Milutki. W miejscowości Czajki, w dolinie rzeki Milutka, wybudowany został zbiornik małej retencji o powierzchni 21 ha. Poza funkcją przeciwpowodziową, przeciwerozyjną oraz retencyjną, zbiornik uatrakcyjnia krajobraz i stanowi potencjał rozwoju turystyki na terenie gminy.

Źródło: zasoby własne

12

Źródło: zasoby własne

Rozmieszczenie lasów i cieków wodnych na terenie gminy Kraśniczyn

Źródło: opracowanie własne na podstawie mapy.geoportal.gov.pl

Wnioski:  przy zagospodarowaniu terenów należy dążyć do skupiania zabudowy – w pierwszej kolejności należy uzupełniać luki w istniejących strukturach przestrzennych,  nowa zabudowa powinna nawiązywać formą architektoniczną, materiałami i kolorystyką do istniejącej zabudowy,  należy eksponować w przestrzeni najatrakcyjniejsze formy zabudowy,

13

 należy dążyć do wykształcenia w jednostkach osadniczych przestrzeni publicznych w postaci placów, parków wiejskich itp. służących uatrakcyjnieniu terenów zabudowy i integracji mieszkańców,  należy zachować istniejące, charakterystyczne dla przestrzeni wiejskich, elementy małej architektury – kapliczki, figury i krzyże przydrożne,  wskazuje się do pozostawienia w użytkowaniu rolniczym gleb najwyższych klas bonitacyjnych, wyłączonych spod zabudowy,  tereny dolin rzecznych pełniące funkcje korytarzy ekologicznych należy pozostawić w dotychczasowym użytkowaniu,  należy dążyć do wzbogacania terenów otwartych poprzez możliwość tworzenia się śródpolnych zadrzewień i zakrzewień,  należy dążyć do wyrównywania granicy polno-leśnej poprzez dolesienia pomiędzy większymi kompleksami lasów, w szczególności na gruntach niskich klas bonitacyjnych,  z uwagi na walory przyrodniczo-krajobrazowe gminy należy dążyć do rozwoju funkcji rekreacyjno-turystycznych, w tym w szczególności w oparciu o zbiornik wodny w Czajkach.

4. STAN ŚRODOWISKA W TYM STAN ROLNICZEJ I LEŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ, WIELKOŚCI I JAKOŚCI ZASOBÓW WODNYCH ORAZ WYMOGÓW OCHRONY ŚRODOWISKA, PRZYRODY I KRAJOBRAZU W TYM KRAJOBRAZU KULTUROWEGO

4.1. Klasyfikacja fizyczno–geograficzna i geomorfologiczna

Obszar gminy Kraśniczyn położony jest między 50 0 52’ a 50 0 58’ szerokości geograficznej północnej oraz między 23 0 13’ a 23 0 28 długości geograficznej wschodniej. Gmina leży w obrębie mezoregionu Działy Grabowieckie (343.18), który według regionalizacji fizyczno-geograficznej Kondrackiego (2002) stanowi część makroregionu Wyżyny Lubelskiej (343.1), stanowiącego część prowincji – Wyżyny Polskie (34), w paśmie Wyżyn Europejskich. Mezoregion Działy Grabowieckie charakteryzują równoleżnikowe garby skał górnokredowych, poprzecinane niewielkimi dolinami rzek oraz mniejszymi rozcięciami erozyjnymi. Garby najczęściej przykryte są pokrywami lessowymi lub pyłowymi, a miejscami cienkimi pokrywami deluwialnymi. Charakterystycznym elementem rzeźby terenu są wąwozy (o długości do 2 km), wycięte w osadach lessowych o stromych lub urwistych zboczach sięgających wysokości ponad 20 m.

14

Ukształtowanie powierzchni terenu gminy Kraśniczyn

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych: http://mapy.geoportal.gov.pl/wss/service/img/guest/CIEN/MapServer/WMSServer

Rzeźba terenu obszaru gminy jest urozmaicona. Wyróżniają się trzy typy rzeźby terenu: przedplejstoceńska, plejstoceńska i holoceńska. Na obszarze gminy dominują tereny o rzeźbie plejstoceńskiej, związanej głównie z wysoczyznami lessowymi, terasami nadzalewowymi oraz dolinami denudacyjnymi. Wysoczyzny lessowe wyniesione są do około 200-290 m n.p.m. Powierzchnie ich są bardzo urozmaicone licznymi formami młodszymi w postaci wąwozów, jarów, parowów, dolinek denudacyjnych i zagłębień bezodpływowych. Zbocza wysoczyzn lessowych posiadają spadki od 5–10 % z dużymi obszarami nachyleń 10–15% i powyżej 15 %. W dolinach rzeki Wojsławki i Milutki uformowane zostały terasy nadzalewowe. Najwyższe terasy wyniesione średnio 10 m ponad dno doliny zlokalizowane są w rejonie wsi Kol. Surhów, Brzeziny i Majdan. Są to terasy o mało urozmaiconej rzeźbie terenu z występującymi fragmentami zrównań podstokowych. W rejonie wsi Surhów i Brzeziny występują terasy o płaskich powierzchniach, wyniesione od 5 do 10 m ponad dno dolin. Najniższy poziom teras wyniesionych do 5 m ponad dno doliny występuje lokalnie w rejonie gorzelni w Surhowie. Na północ i południe od doliny Wojsławki, w rejonach wsi Franciszków, Kolonia Bończa, Żułów i na południe od Surhowa występują formy rzeźby przedplejstoceńskiej. Są to dwa równoleżnikowo przebiegające garby (wyżyny denudacyjne), zbudowane ze skał górnokredowych częściowo przykryte lessami, rozdzielone doliną rzeki Wojsławki. Wyżyny te położone są na wysokości od 220 – 300 m n.p.m. Wysokości względne sięgają 50 m. Najwyżej położone punkty tych garbów dochodzą do wysokości od 256,2 m n.p.m. w części północnej (okolice wsi Kol. Chełmiec) do 300,4 m n.p.m. Zbocza garbów posiadają zróżnicowane spadki terenu, przeważnie w granicach od 5 do 10 %, lokalnie 10-15 %. Grzbiety zaś są najczęściej płaskie i tworzą kilka poziomów zrównań. Ostatni typ rzeźby terenu – holoceński stanowią: dna dolin rzecznych, systemy wąwozów lessowych oraz jary. Dno doliny Wojsławki osiąga szerokość od 200 – 300 m we wschodniej części gminy do 500 m w okolicy miejscowości Brzeziny. Pierwotna rzeźba dna dolin została w bardzo dużym stopniu przekształcona przez zabiegi melioracyjne i tworzenie stawów rybnych (w okolicach

15

Bończy). Systemy wąwozów lessowych mają formę bardzo rozgałęzionych, licznych mniejszych i większych rozcięć tworzących charakterystyczny dendryczny (palczasty) układ przestrzenny. Są one wycięte w pokrywie lessowej i rozcinają także strop utworów kredowych. Wąwozy są typową formą erozyjną o wąskim, często niewyraźnym dnie, stromych lub urwistych zboczach, o wysokości nawet do 25 m. Długość ich dochodzi do 4 - 6 km. Ze względu na trwające procesy erozyjne kształt i forma wąwozów często ulega zmianom, m.in. poprzez postępujące powiększanie się wąwozów w kierunku poprzecznym i górę zbocza.

4.2. Budowa geologiczna

Obszar gminy Kraśniczyn położony jest na prekambryjskiej platformie wschodnioeuropejskiej, w obrębie podlasko – lubelskiej struktury zrębowej, na jednym z jej podniesionych elementów – zrębie kumowskim. Platforma prekambryjska, rozdzielona jest od platformy paleozoicznej uskokiem Izbica-Zamość (przebiegającym na południowy zachód od obszaru gminy). Wydźwignięty element podniesienia kumowskiego, zwany zrębem Małochwieja jest w swej centralnej części przecięty uskokiem Skierbieszowa, który zrzuca część wschodnią o 800 m. Pokrywa osadów platformowych pocięta jest uskokami, niekiedy o bardzo dużych zrzutach. Zaznaczają się dwa główne kierunki: NW- SE oraz poprzeczny do niego SW-NE. W rzeźbie powierzchni podczwartorzędowej wyraźnie zaznacza się głęboka, kopalna dolina Wojsławki o głębokości 150 – 160 m n.p.m., która rozdziela dwa garby Działów Grabowieckich. Najstarszymi osadami występującymi na powierzchni terenu są opoki i opoki margliste mastrychtu odsłaniające się na zboczach Działów Grabowieckich. Skały kredy górnej, tworząc liczne wzniesienia, występują na powierzchni terenu w okolicach Bończy i Franciszkowa. Decydujący wpływ na ostateczne ukształtowanie powierzchniowej budowy geologicznej w strefie doliny Wojsławki i jej dopływów, dolinek deluwialnych, stoków i wierzchowin miały procesy geologiczne zachodzące w czasie zlodowaceń północnopolskich. Wtedy to powstały najgrubsze pokrywy lessów Działów Grabowieckich. W suchych dolinach, a także na wychodniach kredowych zachodziła sedymentacja pyłowo-piaszczysta pokryw deluwialnych o miąższości do kilku metrów. Lessy zlodowacenia bałtyckiego pokrywają znaczne powierzchnie obszaru gminy, zwłaszcza stoki i wierzchowiny garbów Działów Grabowieckich. Pokrywa garbu północnego ciągnie się od Surhowa i Łukaszówki aż po Bończę na wschodzie. Natomiast garb południowy pokryty jest lessami w mniejszym stopniu, głównie w okolicy Anielpola, Czajek, Drewnik, Olszanki oraz Bończy. Miąższość lessów może dochodzić do kilkunastu metrów. Teras nadzalewowy doliny Wojsławki tworzą piaski, mułki i mułki piaszczyste o miąższości do kilkunastu metrów. Najczęściej są to piaski pyłowate, mułki piaszczyste lub mułki o zabarwieniu żółtawym. Do utworów wieku holoceńskiego należą osady deluwialne i stożków napływowych u wylotu suchych dolin (okolice Brzezin), piaski i mułki (mady) rzeczne tarasów zalewowych doliny Wojsławki i jej dopływów, namuły zagłębień bezodpływowych i starorzeczy, namuły torfiaste oraz torfy i gytie (dolina Wojsławki i Milutki).

16

Obraz geologiczny gminy Kraśniczyn

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Szczegółowej mapy geologicznej Polski, (Arkusze: 825 – Krasnystaw, 826 – Kraśniczyn)

W dnie doliny Wojsławki odsłaniają się margle, natomiast garby budują opoki. Utwory czwartorzędowe reprezentowane są przez osady wodnolodowcowe i wypełniaj głównie dolinę Wojsławki i jej dopływów: Milutki i Horodyski. Na obszarach wierzchowinowych tworzą zwartą pokrywę lessową. Wychodnie utworów kredowych niekiedy przykryte są cienkimi pokrywami deluwialnymi. Miąższość utworów czwartorzędowych waha się od 0,5 m (na obszarach wierzchowinowych pozbawionych pokrywy lessowej) do 51 m w dolinie Wojsławki (okolice Surhowa). Zalegają one na zróżnicowanej morfologicznie powierzchni podczwartorzędowej. W czasie zlodowaceń południowopolskich cały teren pokryty był lądolodem. Do dzisiaj zachowały się tylko niewielkie resztki dawnych pokryw lodowcowych i wodnolodowcowych. Większość osadów z tego okresu została rozmyta i usunięta przez procesy erozji i denudacji. Zachowały się tylko cienkie płaty glin zwałowych lub ich rezydua (okolice Chełmca) oraz nieco grubsze serie osadów wodnolodowcowych, często całkowicie przykryte przez młodsze pokrywy lessowe. Taki miąższy kompleks utworów piaszczysto-żwirowych pochodzenia wodnolodowcowego występuje w okolicy Surhowa. Pokrywa utworów lessowych o zróżnicowanej miąższości maskuje miąższe serie żwirowo-piaszczyste, które zalegają na podłożu kredowym lub na glinie zwałowej.

17

4.3. Wody powierzchniowe i podziemne

Wody powierzchniowe

Cały obszar gminy Kraśniczyn położony jest w zlewni Wisły, w dorzeczu Wieprza. Główną rzeką jest Wojsławka, która przepływa przez obszar gminy równoleżnikowo ze wschodu na zachód. Rzeka Wojsławka wpływa na obszar gminy w okolicy Bończy (rzędna lustra wody 196,0 m n.p.m.) przepływa przez Wólkę Kraśniczyńską, Kraśniczyn, Brzeziny i opuszcza go w Surhowie (rzędna lustra wody 185,5 m n.p.m.). Wojsławka przyjmuje wody swoich dopływów: cieków bez nazwy, płynących ze zboczy północnego garbu (okolice Łukaszówki i Wolicy) oraz cieków wodnych płynących z południa: Milutki (uchodzącej do Wojsławki w okolicy Brzezin), Białki i Iskierki (w okolicy Bończy). Cechą rzek są szerokie, zmeliorowane doliny bez wyraźnych przejść w stronę wysoczyzny. Dolina rzeki Wojsławki posiada typowy przekrój w kształcie litery U. Zbocza doliny są strome, a dno płaskie i zabagnione. Średni spadek Wojsławki wynosi 1,4 ‰. Średni roczny przepływ notowany na wodowskazie w Orłowie (poza obszarem gminy) wynosi od 0,64 do 2,30 m3/s.

Na terenie gminy, w okolicy Kraśniczyna i Czajek, występują niewielkie naturalne zbiorniki wodne, powstałe w dnach dość dużych obniżeń bezodpływowych typu wymoków. Niewielkie stawy hodowlane istnieją w dolinie Wojsławki, w okolicy Folwarku Bończa. Bardzo liczne są natomiast źródła, głównie związane z wychodniami skał górnokredowych. Czynne źródła występują między innymi: w zboczach doliny Wojsławki (Zastawie, Stara Wieś) jej dopływów (Bończa, Olszanka, Czajki, Popówka) oraz w Anielpolu i Franciszkowie. Zupełnie pozbawione zjawisk wodnych są rozległe tereny wierzchowinowe.

Na terenie gminy prowadzone są prace nad realizacją zbiornika małej retencji Czajki. Zbiornik ten, o powierzchni około 21 ha, położony na cieku Milutka. Głównym celem budowy zbiornika jest poprawa gospodarki wodnej gminy oraz zapobieganie powodziom, skutkom suszy i okresowym podtopieniom. Realizacja zbiornika ma także wpłynąć na ograniczenie erozji powierzchniowej w dolinie cieku Milutka, poprawę krajobrazu Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego, poprawę mikroklimatu, rozwój flory i fauny wodnej, a także rozwój bazy agroturystycznej na terenie gminy.

Obszar gminy Kraśniczyn znajduje się w obrębie 3 Jednolitych Części Wód Powierzchniowych (JCWP), granice których pokrywają się z granicami naturalnymi zlewni cieków powierzchniowych. Gmina niemal w całości położona jest w obrębie JCWP Wojsławka. Północne obrzeża znajdują się w granicach JCWP Dopływ spod Rudki, natomiast południowo – zachodnie i zachodnie w obrębie JCWP Wolica od dopł. Spod Huszczki Dużej do ujścia.

18

Ocena ryzyka Stan/ Aktualny Typ Kod Stan nieosiągnięcia Uzasadnienie Zlewnia Status JCWP potencjał stan odstę- JCWP chemiczny celów derogacji ekologiczny JCWP pstwa środowiskowych zlewnia sztuczna poniżej dobry zły zagrożona nie nie dotyczy Wieprza część wód dobrego dotyczy

Rudki Dopływ spod Dopływ RW2000624372 RW2000624372

zlewnia naturalna umiarkowany dobry zły niezagrożona 4(4) -1 wpływ działalności Wieprza część wód antropogenicznej na stan JCW generuje konieczność przesunięcia w czasie osiągnięcia celów środowiskowych

Wojsławka Wojsławka z uwagi na brak

RW2000624349 RW2000624349 rozwiązań technicznych możliwych do zastosowania w celu poprawy stanu JCW Zlewnia naturalna poniżej dobry zły zagrożona 4(4) -1 wpływ działalności Wieprza część wód dobrego antropogenicznej na stan JCW generuje konieczność przesunięcia w czasie osiągnięcia celów środowiskowych

do ujścia ujścia do z uwagi na brak

W20009243299 W20009243299 rozwiązań technicznych możliwych do zastosowania w Wolica od dopływu spod Huszczki Dużej Dużej spodHuszczki dopływu od Wolica celu poprawy stanu JCW

Wody podziemne

Gmina Kraśniczyn położona jest w zasięgu Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) nr 407 Chełm – Zamość. Wody podziemne na obszarze gminy związane są głównie z utworami kredy (mastrych) i czwartorzędu. Wody poziomu czwartorzędowego występują najczęściej w osadach piaszczystych lub piaszczysto-żwirowych, wypełniających dolinę Wojsławki lub jej większych dopływów, rzadziej w piaszczysto-mułkowatych przewarstwieniach wśród utworów lessowych. Głębokość zalegania pierwszego poziomu wodonośnego waha się od 3,0 m (Surhów) do 28,0 m (Małochwiej Duży). Zwierciadło wody tego poziomu ma przeważnie charakter swobodny bądź lekko napięty. Wody poziomu czwartorzędowego zasilane są przez infiltrację opadów oraz przez dopływ wody z przyległych obszarów wierzchowinowych. W dolinie Wojsławki istnieje praktycznie jeden kredowo-czwartorzędowy zbiornik wodonośny.

19

Głównym poziomem eksploatowanym przez ujęcia wody na terenie gminy jest poziom kredowy. Warstwę wodonośną stanowią spękane utwory węglanowe lub węglanowo – krzemionkowe (margle, opoki, rzadziej kreda). Głębokość występowania poziomu zwierciadła wody jest zróżnicowana, waha się od 24,0 m (Bończa) do 69,0 m (Olszanka), średnio na głębokości około 50 m. Maksymalne wydajności kredowego poziomu wodonośnego wynoszą 120 m 3/h przy depresji 0,9 m (ujęcie w Brzezinach).

Obszar gminy Kraśniczyn położony jest w obrębie JCWPd nr PLGW200090. Ocena stanu JCWP nr 90 wykazała, że stan jakościowy oraz ilościowy jest dobry, a ocena ryzyka niespełnienia celów środowiskowych – niezagrożona. Niemniej dla JCWPd nr 90 zdefiniowane zostały presje mające wpływ na środowisko wodno – gruntowe, które jednak nie odnoszą się do obszaru gminy.

4.4. Gleby

Obszar gminy Kraśniczyn charakteryzuje się zdecydowaną przewagą gleb bardzo dobrych i dobrych. Dominują tu gleby brunatne oraz bielicowe wytworzone z lessów. Oprócz lessów w miejscach wychodni skał wapiennych występują rędziny.

Pod względem przydatności rolniczej, przeważają tu kompleksy gleb pszennych dobrych i pszennych żytnich. Gleby te posiadają bardzo korzystne warunki do produkcji rolnej w szerokim zakresie upraw, co ma odzwierciedlenie w wysokim udziale gruntów ornych w strukturze użytkowania gruntów. Około 74 % powierzchni gruntów ornych oraz sadów położona jest na glebach III klasy bonitacyjnej, stanowi to około 46 % powierzchni całej gminy. Są one zlokalizowane na terenie całej gminy. Grunty orne II klasy bonitacyjnej występują wyspowo w okolicach miejscowości Czajki, Stara Wieś, Bończa, Drewniki, Surhów i Kolonia Surhów. Największe kompleksy gruntów ornych IV klasy bonitacyjnej zlokalizowane są w okolicach miejscowości Chełmiec, Kolonia Chełmiec oraz Żułów. Niewielki udział w strukturze gruntów gminy mają grunty w V i VI klasie bonitacyjnej, występujące w niewielkich kompleksach w rejonach wsi Kolonia Bończa, Stara Wieś, Majdan Surhowski i Łukaszówka.

Użytki zielone zlokalizowane są głownie w dolinach rzek Wojsławki i Milutki oraz ich dopływów, a także w obniżeniach terenu. Powierzchnia użytków w klasach bonitacyjnych II – III stanowi niewiele ponad 2 % powierzchni całej gminy. Są one zlokalizowane głównie w okolicach miejscowości Surhów, Majdan Surhowski, Stara Wieś i Bończa.

4.5. Warunki klimatyczne i jakość powietrza atmosferycznego

Gmina Kraśniczyn położona jest w lubelsko - chełmskiej dziedzinie klimatycznej. Klimat w tym rejonie charakteryzuje się przewagą wpływów kontynentalnych oraz silnym wpływem wyżyn. Klimat gminy charakteryzuje się długim latem, długą i chłodną zimą, wysoką amplitudą roczną wynoszącą 24 °C. Średnia temperatura w roku wynosi 7,8 °C. Średnia suma opadów wynosi 593 mm, roczne usłonecznienie wynosi ok. 1600 godzin. W ciągu roku występuje ok. 128 dni z przymrozkami. Okres wegetacyjny trwa 200-210 dni. Średnia roczna wilgotność wynosi 80 %. Stosunki wietrzne

20

modyfikowane są przez doliny rzeczne i kompleksy leśne. Przeważają wiatry z kierunku południowo - zachodniego i południowo-wschodniego, najmniej jest wiatrów północnych, północno-zachodnich i północno-wschodnich. Średnia ważona prędkość wiatru wynosi 3,19 m/s. Usłonecznienie gminy należy do najwyższych w regionie lubelskim i wynosi średnio 1650 h/rok. Roczna suma opadów wynosi ok. 558,5 mm. Przeciętnie w roku notuje się 150 dni z opadem. Maksimum opadów przypada na lipiec, minimum na schyłek zimy lub początek wiosny.

Na terenie gminy występuje znaczne zróżnicowanie klimatów lokalnych modyfikowanych przez rzeźbę terenu, wody, zagospodarowanie terenu, roślinność. Najkorzystniejsze warunki termiczno - wilgotnościowe i solarne występują na zboczach o ekspozycji południowej, południowo- wschodniej i południowo-zachodniej oraz na terenach wyniesionych, dostatecznie przewietrzonych. Niekorzystne warunki klimatu lokalnego występują w dolinach rzek i obniżeniach terenowych o płytkim zaleganiu wód gruntowych. Następuje tu akumulacja oziębionego powietrza, występują częste inwersje termiczne, przymrozki i mgły.

Obszar gminy charakteryzuje się dobrymi warunkami higieny atmosfery. Według danych WIOŚ w Lublinie gmina Kraśniczyn znajduje się w strefie lubelskiej (jednej z dwóch stref, dla których dokonywana jest ocena jakości powietrza ze względu na ochronę zdrowia ludzi). W strefie lubelskiej jakość powietrza została zakwalifikowana do klasy A, tzn. na terenie strefy nie zostały przekroczone dopuszczalne wartości stężeń - poziom stężeń nie przekracza wartości dopuszczalnej dla żadnego z zanieczyszczeń: C6H6, N02, S02, Pb, CO, 03 i pył zawieszony PM 10. Nie występują tu zakłady mogące w znaczący sposób wpływać na stan czystości powietrza. Głównymi emitorami zanieczyszczeń pyłowo – gazowych w gminie są kotłownie węglowe i paleniska gospodarstw domowych, kotłownia gorzelni oraz komunikacja samochodowa.

4.6. Powiązania przyrodnicze z otoczeniem

Celem tworzenia sieci połączeń przyrodniczych jest zapewnienie łączności pomiędzy poszczególnymi obszarami zarówno tymi objętymi ochroną prawną, jak i innymi o wysokich wartościach przyrodniczych.

Przez obszar gminy Kraśniczyn przebiegają dwa główne korytarze sieci korytarzy ekologicznych w Polsce, których rolą jest połączenie obszarów ważnych przyrodniczo. Stanowią one najważniejsze drogi wędrówek i migracji gatunków w Polsce, zapewniające jednocześnie łączność siedlisk i populacji w skali kontynentalnej. Korytarze te stanowią też ważne ogniwo łączności ekologicznej w skali Europy. Przez obszar gminy przechodzą: • Korytarz Południowo–Centralny (KPdC) - który łączy Roztocze z Lasami Janowskimi, Puszczą Sandomierską i Świętokrzyską, Przedborskim Parkiem Krajobrazowym, Załęczańskim Parkiem Krajobrazowym, schodzi do Lasów Lublinieckich i Borów Stobrawskich, idzie do Lasów Milickich, Doliny Baryczy i Borów Dolnośląskich. Na obszarze gminy znajduje się odcinek Polesie – Roztocze. • Korytarz Wschodni (KW) rozpoczyna się na Polesiu na północny-wschód od Tomaszowa Lubelskiego, biegnie wzdłuż Bugu do Strzeleckiego Parku Krajobrazowego, a następnie do Chełmskiego Parku Krajobrazowego, Poleskiego Parku Narodowego, Lasów Sobiborskich, Parku

21

Krajobrazowego Podlaski Przełom Bugu i Lasów Mielnickich, gdzie dołącza do Korytarza Północno-Centralnego. Na obszarze gminy znajduje się odcinek Zamojszczyzna.

Położenie gminy Kraśniczyn na tle projektu korytarzy ekologicznych

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Jędrzejewski W., Nowak S., Stachura K., Skierczyński M., Mysłajek R. W., Niedziałkowski K., Jędrzejewska B., Wójcik J. M., Zalewska H., Pilot M., Górny M., Kurek R.T., Ślusarczyk R. Projekt korytarzy ekologicznych łączących Europejską Sieć Natura 2000 w Polsce. Zakład Badania Ssaków PAN, Białowieża 2011

W północnej części gminy znajduje się ciąg ekologiczny leśny o znaczeniu regionalnym, łączący las położony na północ od wsi Wolica poprzez mniejsze zalesione tereny z Lasem Surhowskim. Dolina rzeki Wojsławki stanowi w gminie główny korytarz ekologiczny o znaczeniu lokalnym, łączący bogate ekosystemy Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego i Grabowiecko – Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu z doliną rzeki (korytarzem ekologicznym o znaczeniu krajowym). Dolinami rzeki Milutka i cieku we wschodniej części gminy biegną ciągi ekologiczne łączące kompleks leśny na południowym – wschodzie gminy z doliną rzeki Wojsławki i dalej z doliną Wieprza. Ciągami ekologicznymi są również suche obniżenia dolinne o kierunku południkowym i łączące tereny leśne w północnej części gminy z doliną Wojsławki. Biegną one częściowo zalesionymi wąwozami i uchodzą do doliny Wojsławki.

4.7. Obszary i obiekty prawnie chronione

Obszar gminy Kraśniczyn charakteryzuje się dużymi walorami krajobrazowymi i biotycznymi. Cały obszar gminy pokryty jest obszarami podlegającymi ochronie prawnej na podstawie przepisów Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz.U. 2018 poz. 142, z późn. zm.).

22

Położenie obszarów chronionych w granicach gminy Kraśniczyn

Źródło: na podstawie danych: http://geoserwis.gdos.gov.pl

Do obiektów położonych na terenie gminy podlegających ochronie prawnej należą:

 Skierbieszowski Park Krajobrazowy obejmujący swym zasięgiem 87 % powierzchni gminy, przy czym pozostałą część gminy zajmuje otulina Parku. Na terenie gminy znajduje się ponad 26,5 % powierzchni Parku i około 11 % powierzchni otuliny Parku. Park został utworzony na podstawie Rozporządzenia Nr 16 Woj. Chełmskiego z 29 grudnia 1995 r. w sprawie utworzenia Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego na terenie województwa chełmskiego (Dz. Urz. Woj. Chełmskiego Nr. 10, poz. 83 z 1995 r.) oraz Rozporządzenia Nr 9 Woj. Zamojskiego z dnia 23 stycznia 1995 w sprawie utworzenia Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Zamojskiego Nr 4 poz. 25 z roku 1995 r.). Ochronę Parku reguluje także rozporządzenie Nr 29 Wojewody Lubelskiego z dnia 10 sierpnia 2005 r. w sprawie Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego. Szczególnym celem ochrony Parku jest zachowanie walorów przyrodniczych, krajobrazowych, kulturowych, historycznych i turystycznych środowiska. Park charakteryzuje się pagórkowatym krajobrazem z rzeźbą lessową. Jest to najwyższa, silnie urzeźbiona część Wyżyny Lubelskiej, z charakterystycznymi systemami głębokich wąwozów lessowych. Park stanowi funkcjonalną ochronę krajobrazową powiazań w otoczeniu rezerwatów przyrody „Broczówka” i „Głęboka dolina” (położonego na terenie gminy Kraśniczyn).

 Grabowiecko – Strzelecki Obszar Chronionego Krajobrazu . Na terenie gminy fragmenty obszaru położone są w północno-wschodniej i południowo-wschodniej jej części, częściowo pokrywają się z otuliną Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego. Obszar ustanowiony na mocy Uchwały WRN

23

Nr XVIII/89/83 w Chełmie z dnia 28.03.1983 r. Ochronę Obszaru regulują także: Rozporządzenie Nr 51 Wojewody Chełmskiego z dnia 26 czerwca 1998 r. w sprawie Grabowiecki – Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. Urz. Nr 92 poz. 880) oraz Rozporządzenie Nr 50 Wojewody Lubelskiego z 28 lutego 2006 r. w sprawie Grabowiecko – Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. Urz. z dnia 4 kwietnia 2006 r Nr. 69, poz. 1288). Obszar charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą terenu, o dużych walorach widokowych, obecnością długich stoków o ekspozycji południowej oraz systemem suchych dolinek i wąwozów wiążących się z występowaniem pokrywy lessowej. Pełni on też funkcję łącznika i bufora dla dwóch parków krajobrazowych: Skierbieszowskiego i Strzeleckiego.

 Rezerwat przyrody „Głęboka Dolina”- utworzony został na podstawie Zarządzenia Ministra Ochrony Środowiska, zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 31 października 1996 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M.P. z 1996r. Nr 67, poz. 633). Rezerwat zajmuje powierzchnię 289,12 ha. Celem ochrony jest zachowanie ze względów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych malowniczych rozcięć erozyjnych w postaci dolin z wąwozami oraz lasów jaworowo – dębowych z bukiem, występujących na granicy zasięgu. Z gatunków rzadkich i chronionych występują tu m.in. barwinek pospolity, gnieźnik leśny, paprotnik kolczasty, parzydło leśne, wawrzynek wilczełyko.

 Obszar Natura 2000 „Drewniki” – PLH 060059 utworzony na mocy Decyzji Komisji z dnia 10 stycznia 2011 r. w sprawie przyjęcia na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG czwartego zaktualizowanego wykazu terenów mających znaczenie dla Wspólnoty, składających się na kontynentalny region biogeograficzny (notyfikowana jako dokument nr C(2010) 9669) (2011/64/UE). Obszar w całości jest położony na terenie gminy i zajmuje powierzchnię 65,49 ha. Obejmuje zbocza nad ciekiem wodnym - Milutką. Na stromym zboczu o ekspozycji zachodniej pokrywa lessowa zalegająca na opoce kredowej poprzecinana jest głębokimi wąwozami. W obszarze przeważają gleby brunatne, jedynie w miejscach odsłonięcia podłoża kredowego wykształcają się rędziny. Znaczną część obszaru zajmuje grąd subkontynentalny (Tilio-Carpinetum betuli) z panującym w drzewostanie bukiem (Fagus sylvatica) i grabem (Carpinus betulus). W runie rosną gatunki charakterystyczne: turzyca orzęsiona (Carex pilosa), gwiazdnica wielkokwiatowa (Stellaria holostea), marzanka wonna (Galium odoratum), zawilec gajowy (Anemone nemorosa), gajowiec żółty (Galeobdolon lutea), żankiel zwyczajny (Sanicula europaea) przytulia wiosenna (Cruciata glabra), trzmielina brodawkowata (Euonymus verrucosus) i inne oraz gatunki chronione: buławnik wielkokwiatowy (Cephalanthera damasonium), wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum), kopytnik pospolity (Asarum europaeum), gnieśnik leśny (Neottia nidus-avis), listera jajowata, a na podłożu wapiennym obuwik pospolity (Cypripedium calceolus). Na zboczach w miejscach odsłonięcia podłoża kredowego występują bogate gatunkowo płaty muraw Inuletum ensifoliae, niewielkie fragmenty Thalictro-Salvietum pratensis i zbiorowisk okrajkowych z klasy Trifolio-Geranietea sanguinei. W murawach rosną m.in.: oman wąskolistny (Inula ensifolia), turzyca niska (Carex humilis), głowienka wielkokwiatowa (Prunella grandiflora), wisienka stepowa (Cerasus fruticosa), powojnik prosty (Clematis recta), ostrożeń pannoński (Cirsium pannonicum), zawilec wielkokwiatowy (Anemone sylvestris), perz siny (Elymus hispidus), tymotka Boehmera (Phleum phleoides), turzyca wczesna (Carex praecox), turzyca siedmiogrodzka (Carex transyllvanica).

24

 Pomniki przyrody: − grupa 15 modrzewi europejskich (larix decidua) rosnąca na wzniesieniu w bliskiej odległości od drogi łączącej miejscowość Wola Siennicka z miejscowością Kraśniczyn, w leśnictwie Bończa, − 2 pomniki przyrody - buki zwyczajne zlokalizowane w zwartym kompleksie leśnym na działce prywatnej położonym na południe od miejscowości Bończa, − lipa drobnolistna rosnąca na prywatnej posesji przy budynku gospodarskim w miejscowości Drewniki, − 6 pomników przyrody zlokalizowanych na terenie parku zabytkowego przy Domu Pomocy Społecznej, w tym: grupa 3 platanów klonolistnych, − 4 jesiony wyniosłe oraz orzech szary, − 10 pomników przyrody zlokalizowanych na terenie parku zabytkowego przy Państwowym Domu Pomocy Społecznej w Surhowie, w tym: dąb szypułkowy, 3 graby pospolite, olsza czarna, sosna pospolita, 3 lipy drobnolistne oraz brzoza brodawkowata.

Źródło: zasoby własne

4.8. Charakterystyka ekosystemów oraz ocena ich odporności na degradacje i zdolność do regeneracji

Lasy

Lasy stanowią istotny element struktury przestrzennej gminy Kraśniczyn. Położone są w kilku kompleksach zlokalizowanych: w północnej części gminy (Lasy: Olejanek, Surhowski, Zastawski, Kraśniczyn), w południowej części (Las Grabina) oraz południowo-wschodniej części (Lasy: Baraniec, Folmarczysko, Głęboka Dolina). Według danych GUS w 2016 r. grunty leśne zajmowały powierzchnię 2492,43 ha, a same lasy - 2459,4 ha, co stanowiło około 22,3 % powierzchni gminy. Ponad 68% powierzchni lasów stanowią lasy publiczne. Lasy Państwowe znajdują się w zasięgu Nadleśnictwa Krasnystaw, w dwóch obrębach leśnych: część południowo - zachodnia w obrębie Zamość, pozostała część gminy w obrębie Łopiennik oraz czterech leśnictwach: Borek, Orłów, Łaziska i Bończa. Z uwagi na warunki klimatyczne i glebowe lasy te zostały zaliczone do typu siedliskowego – las wyżynny

25

świeży. Są to głównie lasy mieszane z przewagą drzewostanu sosnowo - bukowego z domieszką brzozy, dębu i grabu. Są to siedliska żyzne.

Odporność na degradacje i zdolność do regeneracji drzewostanów zależna jest od ich wieku, składu gatunkowego i występujących presji. Wpływ na degradacje lasów mają trzy rodzaje czynników: abiotyczne, biotyczne i antropogeniczne. Czynniki abiotyczne związane są ze zjawiskami atmosferycznymi (np.: anomalie pogodowe - susze, wichury), właściwościami gleb oraz warunkami fizjograficznymi. Zagrożenia biotyczne związane są z masowym pojawianiem się szkodników owadzich oraz grzybowych chorób infekcyjnych. W Polsce zagrożenie szkodnikami owadzimi dotyczy głównie drzewostanu iglastego, drzewostan liściasty natomiast częściej atakowany jest przez choroby grzybowe i infekcyjne. Istotny wpływ na degradacja lasów mają czynniki antropogeniczne (zanieczyszczenia pyłowe i gazowe, pożary lasów, błędy gospodarki leśnej), które działają negatywnie na przebieg procesów życiowych drzew. Na terenie gminy Kraśniczyn, a także w jej bezpośrednim sąsiedztwie, nie występują duże aglomeracje miejskie ani zakłady przemysłowe, co istotnie wpływa na jakość lasów. Lasy liściaste są bardziej odporne od iglastych na zanieczyszczenia powietrza, a w strefie ich koron następuje alkalizacja kwaśnych opadów. Występujący na terenie gminy, w znacznej ilości drzewostan sosnowy, jest najodporniejszy wśród gatunków szpilkowych.

Położenie lasów i terenów leśnych

Źródło: Opracowanie własne

Na terenie gminy część lasów gminy objętych zostało statusem lasów ochronnych - glebochronne. Podstawową funkcją tych lasów jest ochrona terenu przed osuwaniem się erozją wodną i wietrzną gleb. Położone są głównie na stromych zboczach, w jarach i wąwozach. Lasy te wydzielono na obszarach kompleksów: Surhowskiego, Olejanek i Kraśniczyn, w kompleksie leśnym w południowo- wschodniej części gminy (Las Baraniec, Las Głęboka Dolina i Las Folmarczysko), pomiędzy miejscowościami Anielpol i Drewniki oraz w okolicy wsi Franciszków. Powierzchnia lasów

26

ochronnych w Nadleśnictwie Krasnystaw została określona w Decyzji MŚ z dnia 22 sierpnia 2000 roku (zmienionego Decyzją MS z dnia 19 października 2001 roku) w sprawie uznania za ochronne lasów stanowiących własność Skarbu Państwa z terenów zarządzanych przez Nadleśnictwo Krasnystaw.

Ekosystemy łąkowe, pastwiska i nieużytki o cechach naturalnych

Łąki i pastwiska zajmują znaczący udział w strukturze użytkowania terenu gminy. Zlokalizowane są głównie w dolinach rzek Wojsławki i Milutki oraz ich dopływów, a także w obniżeniach terenu. Występują przede wszystkim na glebach organicznych o wysokim poziomie wód gruntowych. Charakteryzują się bogatą florą i fauną, co wpływa na utrzymanie odpowiedniego poziomu bioróżnorodności na terenach użytkowanych rolniczo. Roślinność łąkowo – pastwiskową tworzą przede wszystkim rośliny wieloletnie o mniejszej wrażliwości na zmiany klimatyczne. Obrzeża łąk stanowi siedlisko życia owadów i zwierząt wodno – lądowych.

Teren trwałych użytków zielonych stanowi istotny element ochrony przeciwpowodziowej a także tworzy biologiczną i biochemiczną barierę ograniczającą migrację związków chemicznych, w tym materiałów z pól, do wód powierzchniowych. Ekosystemy łąk i pastwisk charakteryzują się wysoką odpornością na degradację oraz dobrymi zdolnościami regeneracyjnymi. Wpływ na zwiększenie odporności ekosystemów na degradację ma regeneracja zasobów próchnicy. Łąki oraz pastwiska pokryte wieloletnią roślinnością trawiastą posiadają największą warstwę rezerwową naturalnej próchnicy, tworzoną pod wpływem procesu darniowego.

Pola uprawne

Pola uprawne zajmują ponad 61 % powierzchni gminy. Poza gruntami ornymi około 2 % powierzchni gminy zajmują sady. Dominują tu gleby brunatne i bielicowe wytworzone z lessów oraz w miejscach wychodni skał wapiennych z rędzin. Gleby te stwarzają bardzo korzystne warunki dla rozwoju produkcji rolnej, co wpływa na ich intensywne użytkowanie. Ekosystem przestrzeni rolnych gminy charakteryzują drobnoprzestrzenne pola uprawne z miedzami i enklawami zakrzaczeń i zadrzewień śródpolnych. W strukturze upraw przeważają zboża: pszenica, jęczmień, pszenżyto, a z roślin okopowych ziemniaki. Monokulturowe uprawy jednoroczne wpływają na niską bioróżnorodność tych terenów. Pod względem odporności na degradacje pola uprawne zaliczane są do najmniej odpornych elementów środowiska. Na zmniejszanie odporności gruntów na tym terenie wpływa zarówno monokulturowość upraw, jak i występowanie gleb lessowych. Gleby te są szczególnie podatne na erozję wodą powodującą niszczenie wierzchnich, a często i głębszych warstw, poprzez wypłukiwanie cząstek glebowych i składników mineralnych do wód powierzchniowych.

Zieleń terenów zurbanizowanych

Na terenie gminy znajdują się także cztery parki podworskie : w Bończy, Surhowie, Kraśniczynie i Żułowie. Parki w Bończy i Surhowie wpisane zostały do rejestru zabytków, a obecnie użytkowane są przez Domy Pomocy Społecznej. Park w Bończy założony na początku XIX w. zajmuje powierzchnię 6,0 ha. Układ kompozycyjny parku wykazuje cechy stylu krajobrazowego, z czytelnym układem kwaterowym w przebiegu alei grabowych i lipowych. W parku znajdują się liczne stare okazy drzew: olszy czarnej, brzozy brodawkowatej, grabu pospolitego, topoli, kasztanowca białego, jesionu

27

wyniosłego, lipy drobnolistnej oraz wierzby kruchej. Park w Surhowie założony, podobnie jak park w Bończy, na początku XIX w. zajmuje powierzchnię 8 ha. Układ kompozycyjny parku ma charakter naturalny. Przylegają do niego półkolem zarośla łęgowe. W parku znajduje się starodrzew złożony z gatunków: lipa drobnolistna, olsza czarna, klon pospolity, grab pospolity, jesion wyniosły, brzoza brodawkowata, klon, jawor świerk, sosna, wiąz górski i dąb szypułkowy. Wśród krzewów panują: czeremcha pospolita, leszczyna, lilak pospolity, śnieguliczka biała, trzmielina zwyczajna, głóg. W Kraśniczynie zachowały się jedynie pozostałości parku dworskiego z niewielkimi skupiskami drzew i lipową aleją dojazdową. W Żułowie przy zakładzie dla ociemniałych zlokalizowany jest podworski park grabowy. Ze względu na wiekowość zadrzewień parków ich odporność na degradację a zarazem zdolność do regeneracji jest niska.

4.9. Zmiany wpływające niekorzystnie na środowisko

Rodzaj oraz intensywność niekorzystnych zmian zachodzących w środowisku zależny jest od dwóch rodzajów czynników: naturalnych i antropogenicznych.

Podstawowym czynnikiem naturalnym wywołującym zmiany środowiska na obszarze gminy, zwłaszcza w powierzchni terenu i stanie gleb jest erozja wodna i wietrzna. Zjawisko to dotyczy głównie pokryw lessowych występujących na odsłoniętych stokach wierzchowinowych i w strefach krawędziowych. Zmiany te mogą być intensyfikowane przez niewłaściwie prowadzone zabiegi rolnicze.

W większym stopniu na zmiany środowiska wpływają czynniki antropogeniczne. Rolniczy charakter gminy, a także brak dużych zakładów przemysłowych pozwala na zachowanie środowiska w dobrym stanie, a stopień intensyfikacji negatywnych zmian zachodzących w środowisku można uznać za niski. Do zmian wynikających z działalnością człowieka zalicza się:  zwiększone zanieczyszczenie powietrza związane z emisją zanieczyszczeń z gospodarstw domowych i ruchu komunikacyjnego,  zwiększony poziom hałasu pochodzący z ruchu drogowego oraz z lokalnych źródeł (zakłady usługowe, obiekty użyteczności publicznej, sezonowo maszyny rolnicze),  zanieczyszczenie gruntów związane z nieuporządkowaną gospodarką wodno-ściekową.

4.10. Ocena stanu ochrony i użytkowania zasobów przyrodniczych oraz stanu zachowania walorów krajobrazowych i możliwość ich kształtowania

Zasoby leśne

Ochrona lasów i gruntów leśnych regulowana jest przez przepisy ustawy z dnia 28 września 1991 o lasach (Dz. U. 2017 poz. 788) oraz Ustawy z dnia 3 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2017 poz. 1161). Przepisy te wskazują głównie na ochronę lasów poprzez zachowanie ich trwałości (m.in. poprzez podnoszenie naturalnej odporności drzewostanów, a w szczególności zapobiegania powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożarów, nadmiernemu

28

pojawianiu i rozprzestrzenianiu organizmów żywych oraz ochrony gleb i wód leśnych) oraz ograniczają możliwości przeznaczanie lasów i terenów leśnych na cele nieleśnie i nierolnicze.

Specjalną formą ochrony otoczone są lasy glebochronne (położone głównie na stromych zboczach jarów wąwozów i wzgórz) wydzielone w celach ochrony przed erozją wodną na glebach lessowych.

Gospodarka leśna na terenie gminy Kraśniczyn prowadzona jest na podstawie dwóch dokumentów:  w lasach państwowych - na podstawie Planów Urządzenia Lasu Nadleśnictwa Krasnystaw,  w lasach prywatnych - na postawie Uproszczonego Planu Urządzania Lasu dla Gminy Kraśniczyn.

Zapisy Planu Urządzenia Lasów Nadleśnictwa Krasnystaw wskazują, iż w zakresie ochrony lasów państwowych Nadleśnictwo Krasnystaw wykonało wszystkie czynności przewidziane w Instrukcji Ochrony Lasu, a stan zdrowotny lasu określono jako dobry.

Zasoby gleb

Na obszarze gminy przeważają gleby wysokich klas bonitacyjnych. Grunty te głównie użytkowane są rolniczo i podlegają ochronie na podstawie Ustawy z dnia 3 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2017 poz. 1161). Zgodnie z ustawą ochrona gruntów rolnych polega na m.in.: ograniczanie przeznaczania gruntów rolnych na cele nierolnicze i nieleśne, zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych oraz szkodom w produkcji rolniczej, powstającym wskutek działalności nierolniczej i ruchom masowym ziemi, rekultywacji i zagospodarowaniu gruntów na cele rolnicze oraz ograniczaniu zmian naturalnego ukształtowania powierzchni ziemi. Gospodarowanie zasobami gleb na obszarze gminy jest prawidłowe.

Zasoby surowców naturalnych

Na obszarze gminy Kraśniczyn zlokalizowane jest jedno udokumentowane złoże lessów do produkcji kruszyw lekkich (glinoporytu) - „Brzeziny”. Powierzchnia złoża wynosi 48 ha. Aktualnie złoże „Brzeziny” jest niezagospodarowane i nie eksploatowane. Potencjalna eksploatacja złoża jest utrudniona przez występowanie nad złożem gleb wysokich klas bonitacyjnych oraz położenie obszaru na terenie Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego.

Zasoby wodne

Gmina Kraśniczyn położona jest w granicach Głównego Zbiornika Wód Podziemnych „Chełm – Zamość” nr 407. Zbiornik ten z wodami piętra kredowego jest głównym źródłem wody dla ludności. Wody podziemne w obrębie tego zbiornika są wysokiej jakości i bez uzdatnia wody nadają się do celów konsumpcyjnych. Cała powierzchnia GZWP nr 407 objęta została projektowaną strefą ochronną na mocy decyzji Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa NR KDH 1/013/601/97 z dn. 24.07.1997 r. Na obszarze gminy Kraśniczyn poza terenem doliny Wojsławki został zaprojektowany Obszar Wysokiej Ochrony. Na terenie gminy funkcjonuje 6 ujęć wód podziemnych. Ujęcia te chronione są w granicach stref ochrony bezpośredniej.

29

Krajobraz

Gmina Kraśniczyn dysponuje wysokimi walorami krajobrazowymi. Krajobraz ten podlega ochronie na podstawie Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2018 r. poz. 142, z późn. zm.). Na mocy ustawy ochrona prowadzona jest na terenie Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego, Grabowiecko – Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz na terenie rezerwatu przyrody „Głęboka Dolina” oraz w zakresie pomników przyrody. Jednym z elementów krajobrazu są obiekty zabytkowe. Szczególnej ochronie na mocy Ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2017 poz. 2187, z późn. zm.) podlegają zabytki wpisane do rejestru zabytków, ewidencji obiektów zabytkowych oraz stanowiska archeologiczne. Zasoby krajobrazowe na terenie gminy wykorzystywane są głównie turystycznie. Przez obszar gminy przebiega kilka szlaków turystycznych.

Wnioski:  przy kształtowaniu rozwoju przestrzennego na terenie gminy należy uwzględnić występujące na terenie gminy bariery związane z warunkami geologiczno-inżynierskimi i z rzeźbą terenu – nienośne lub słabonośne grunty występują w dolinach rzeki Wojsławki i Milutki, obszary zagrożone osuwaniem i obrywaniem się skarb i zboczy występują w okolicach miejscowości Bończa, na wschód od miejscowości Kraśniczyn, pomiędzy miejscowościami Surhów i Majdan Surhowski;  niewskazane pod funkcje zabudowy są tereny wierzchowin ciągnących się na północ od Surhowa i Łukaszówki aż po Bończę oraz na południe od Anielpola, Drewnik, Czajek po Bończę – pokryte lessami wrażliwymi na erozję powierzchniową i tworzącymi liczne wąwozy i jary o czynnych procesach erozyjnych;  wskazana jest ochrona terenów leśnych przed antropopresją, w tym przed fragmentaryzacją lasów;  ochronie przed nierolniczym i nieleśnym zagospodarowywaniem podlegają tereny gruntów leśnych i rolnych – w pierwszej kolejności należy zagospodarowywać tereny o niskich klasach bonitacyjnych oraz grunty rolne położone w obrębie zwartych struktur przestrzennych;  wskazane jest zalesianie gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa – nieużytki i grunty o najniższych klasach bonitacyjnych;  z uwagi na wysokie walory środowiska przyrodniczego należy unikać zagospodarowywania terenów pod funkcje mogące pogorszyć jego jakość;  należy zagospodarowywać tereny w sposób chroniący walory krajobrazu, z uwagi na położenie gminy na terenie parku krajobrazowego oraz obszaru chronionego krajobrazu;  w zagospodarowaniu przestrzennym należy uwzględnić i wykorzystać potencjał wynikający z terenów przyrodniczych i krajobrazowych, a także z lokalizacji zbiornika retencyjnego „Czajki” – w związku z czym wskazuje się na rozwój funkcji związanych z turystyką, agroturystyką (również jako funkcją towarzyszącą zabudowie mieszkaniowej i zagrodowej), rekreacją i wypoczynkiem;  podniesienie atrakcyjności turystycznej gminy przez udostępnianie terenów umożliwiających realizację inwestycji z zakresu usług turystyki i rekreacji powinno być głównym celem kierunków polityki przestrzennej.

30

5. STAN DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ

5.1. Historia Gminy

Początki osadnictwa na terenach obecnej gminy Kraśniczyn sięgają XIV i XV wieku. Tereny te należały do powiatu krasnostawskiego i ziemi chełmskiej w województwie ruskim. Po III rozbiorze polski obszar gminy znalazł się pod zaborem austriackim, w tak zwanej Galicji Zachodniej i należał do cyrkułu chełmskiego. W wyniku wojen napoleońskich ziemie te zostały przyłączone do Księstwa Warszawskiego, a po jego upadku należały do nowopowstałego Królestwa Polskiego. W 1867 roku powstała gmina Czajki, do której włączono większość obszarów dzisiejszej gminy Kraśniczyn. W skład gminy w 1880 roku wchodziło 21 miejscowości: Aleksadrowski Kraśniczyn, Augustówka, Anielpol, Bończa, Brzeziny, Boniecka Wola, Czajki, Chełmiec, Drewniki, Franciszków, Kraśniczyn, Kraśniczyńska Wola, Łukaszówka, Olszanka, Stara Wieś, Surhów, Surhowski Majdan, Wojciechów, Zalesie, Zalesie Majdan i Żułów.

Po zakończeniu I Wojny Światowej gmina Czajki pozostała w tym samym kształcie. W roku 1921 roku składała się z 31 miejscowości i liczyła 7112 mieszkańców. Pod względem narodowościowym było 6672 Polaków, 328 Rusinów, 99 Żydów i 12 Białorusinów. W skład gminy wchodziły: Anielpol wieś, Augustówka folwark, Bończa folwark, Bończa leśniczówka, Bończa wieś, Brzeziny wieś, Chełmiec wieś, Czyżówka folwark, Drewniki wieś, Dzierżawka folwark, Franciszków wieś, Kraśniczyn folwark, Kraśniczyn wieś, Kraśniczyn Aleksandrowski wieś, Kraśniczyn – Zastawie wieś, Łukaszówka wieś, Majdan - Czajki wieś, Majdan Surhowski wieś, Majdan Zalesie wieś, Olszanka wieś, Pasieka leśniczówka, Stara Wieś, Surchów folwark, Surchów wieś, Wojciechów folwark, Wolica folwark, Wólka Boniecka wieś, Wólka Kraśniczyńska wieś, Zalesie wieś, Żułów folwark. Siedzibą urzędu gminy był Kraśniczyn, sąd pokoju dla gminy znajdował się w Krasnymstawie, a sąd okręgowy w Lublinie. W 1954 na mocy ustawy o reformie podziału administracyjnego dawna gmina Czajki została podzielona na kilka gromad, które funkcjonowały do końca 1972 roku. Z dniem 1 stycznia 1973 roku na podstawie ustawy Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej o powołaniu gmin w miejscu dotychczasowych gromad uchwalono powstanie gminy Kraśniczyn. W roku 1990 na mocy ustawy o samorządzie gminny powstała w pełni samorządowa gmina Kraśniczyn.

5.2. Zabytki

W wykazie Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy Kraśniczyn, przyjętej Zarządzeniem Nr 12/2015 Wójta Gminy Kraśniczyn z dnia 16 marca 2015 r., wymienia się:

Obiekty wpisane do rejestru zabytków

Lp. Obiekt Lokalizacja Grodzisko wczesnośredniowieczne (stan. Archeologiczne AZP 84-90/2), Nr C/34 1. Bończa z 08-02-1967. 2. Dzwonnica – brama w zespole kościoła parafialnego Pw. ŚW. Stanisława, Nr Bończa A/442. Z zaznaczonym stanowiskiem archeologicznym.

31

3. Cerkiew prawosławna PW. Opieki Matki Bożej, Nr A/281. Z zaznaczonym Bończa stanowiskiem archeologicznym. 4. Drzewostan w Zespole Kościoła Parafialnego PW. ŚW. Stanisława BM, Nr Bończa A/442. Z zaznaczonym stanowiskiem archeologicznym. Zbór kalwiński, OB.. Kościół Parafialny Rzymsko – Katolicki Pw. ŚW. Stanisława Bończa 5. BM. Nr A/442. Z zaznaczonym stanowiskiem archeologicznym. 6. Pałac w zespole Pałacowo – Parkowym. Nr A/953. Z zaznaczonym Bończa Kolonia stanowiskiem archeologicznym. 7. Park w zespole Pałacowo – Parkowym. Nr A/953. Z zaznaczonym stanowiskiem Bończa Kolonia archeologicznym. 8. Zespół Pałacowo – Parkowy Nr A/953. Z zaznaczonym stanowiskiem Bończa Kolonia archeologicznym. 9. Zajazd Nr A/454. Z zaznaczonym stanowiskiem archeologicznym. Kraśniczyn 10. Cerkiew Greko – Katolicka, ob. Kościół parafialny Rzymsko – Katolicki P.W. Św. Stara Wieś Piotra i Pawła. Nr A/1160. Z zaznaczonym stanowiskiem archeologicznym. 11. Cmentarz przy Kościele Rzymsko – Katolickim P.W. ŚW. Apostołów Piotra i Stara Wieś Pawła. Nr A/1160. Z zaznaczonym stanowiskiem archeologicznym. 12. Dzwonnica w Zespole Cerkiewnym Ob. Kościele Parafialnym Rzymsko – Stara Wieś Katolickim P.W. Św. Apostołów Piotra i Pawła. Nr A/1160. Z zaznaczonym stanowiskiem archeologicznym. 13. Zespół Cerkiewny Ob. Kościół Parafialny Rzymsko – Katolicki P.W. Św. Stara Wieś Apostołów Piotra i Pawła. Nr A/1160. Z zaznaczonym stanowiskiem archeologicznym. 14. Zespół Kościelny Kościoła Parafialnego Pw. NMP, Ob. Nawiedzenia NMP i Św. Surhów Łukasza Ewangelisty. Nr A/252. Z zaznaczonym stanowiskiem archeologicznym. 15. Cmentarz Parafialny Rzymsko – Katolicki. Nr A/218. Z zaznaczonym Surhów stanowiskiem archeologicznym. 16. Kościół w Zespole Kościelnym Kościoła Parafialnego Pw. NMP, Ob. Nawiedzenia Surhów NMP i Św. Łukasza Ewangelisty. Nr A/252. Z zaznaczonym stanowiskiem archeologicznym. 17. Ogrodzenie Zespołu Kościelnego Kościoła Parafialnego Pw. NMP, Ob. Surhów Nawiedzenia NMP i Św. Łukasza Ewangelisty. Nr A/252. Z zaznaczonym stanowiskiem archeologicznym. 18. Pałac w Zespole Pałacowo – Parkowym. Nr A/456. Z zaznaczonym Surhów stanowiskiem archeologicznym. 19. Park w Zespole Pałacowo – Parkowym. Nr A/456 Surhów 20. Plebania w Zespole Parafialnym Kościoła Pw. NMP, Ob. Nawiedzenia NMP i Św. Surhów Łukasza Ewangelisty. Nr A/252, CH A/177/83. Z zaznaczonym stanowiskiem archeologicznym. 21. Starodrzew w Zespole Kościelnym Kościoła Parafialnego Pw. NMP, Ob. Surhów Nawiedzenia NMP i Św. Łukasza Ewangelisty. Nr A/252, CH A/177/83. Z zaznaczonym stanowiskiem archeologicznym. Zespół Pałacowo – Parkowy. Nr A/456 Surhów 22. Z zaznaczonym stanowiskiem archeologicznym.

Obiekty znajdujące się w Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków

Lp. Obiekt Lokalizacja 1. Kapliczka MB Niepokalanie Poczętej. Bończa 2. Gorzelnia w zespole pałacowo – parkowym. Bończa Kolonia 3. Magazyn spirytusu gorzelni w zespole pałacowo – parkowym. Bończa Kolonia 4. Magazyn gospodarczy przy gorzelni w zespole pałacowo – parkowym. Bończa Kolonia 5. Obora w zespole pałacowo – parkowym. Bończa Kolonia 6. Budynek gorzelni w zespole pałacowo – parkowym. Surhów

32

7. Czworak I w zespole pałacowo – parkowym, ob. Dom. Surhów 8. Rządcówka w zespole pałacowo – parkowym ob. Dom. Surhów 9. Kaplica na cmentarzu parafialnym Rzymsko – Katolickim. Surhów 10. Chałupa. Zastawie 11. Pozostałości parku dworskiego. Kraśniczyn 12. Park w zespole dworsko parkowym. Żułów 13. Cmentarz prawosławny, ob. Rzymsko – Katolicki. Bończa 14. Cmentarz grekokatolicki. Kraśniczyn 15. Cmentarz żydowski. Kraśniczyn 16. Cmentarz z II wojny światowej Żołnierzy Wojska Polskiego z września 1939r. Stara Wieś 17. Cmentarz wojenny z 1914r. Stara Wieś 18. Cmentarz Rzymsko – Katolicki. Stara Wieś 19. Cmentarz Prawosławny, ob. Rzymsko – Katolicki. Wólka Kraśniczyńska 20. Wieś odznaczona orderem Krzyża Grunwaldu III klasy. Anielpol 21. Mogiła Emiliana Zubilewicza (funkcjonariusz samoobrony ORMO) na Bończa cmentarzu Rzymsko – Katolickim. 22. Zbiorowa mogiła ofiar terroru Żandarmerii Niemieckiej na cmentarzu Bończa Rzymsko – Katolickim. 23. Obelisk poświęcony Partyzantom z II Wojny Światowej. Kraśniczyn 24. Wieś odznaczona Orderem Krzyża Grunwaldu III Klasy. Olszanka 25. Pomnik Tadeusza Kościuszki. Surhów 26. Mogiły Żołnierzy WP Poległych w Kampanii Wrześniowej na cmentarzu Surhów Parafialnym Rzymsko – Katolickim. 27. Wieś Odznaczona Orderem Krzyża Grunwaldu III Klasy. Zalesie

Lokalizacja obiektów zabytkowych na terenie gminy Kraśniczyn

Źródło: opracowanie własne, na podstawie Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy Kraśniczyn

33

Stanowiska archeologiczne znajdujące się w Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków

Lp. Obiekt Lokalizacja 1. Stanowisko Archeologiczne AZP 85-89/1. Ślad osadnictwa Anielpol 2. Stanowisko Archeologiczne AZP 85-88/8. Osada k. wczesnośredniowieczna. Anielpol 3. Stanowisko Archeologiczne AZP 85-88/9. Osada k. wczesnośredniowieczna. Anielpol 4. Stanowisko Archeologiczne AZP 85-88/10. Ślad osadnictwa, k. pradziejowa. Anielpol 5. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-90/79. Ślad osadnictwa brąz wczesny. Bończa 6. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-90/80. Osada ? Bończa Stanowisko Archeologiczne AZP 84-90/81. Ślad osadnictwa, ?k. pucharów Bończa 7. lejkowych. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-90/82. Ślad osadnictwa, ?k. amfor Bończa 8. kulistych. 9. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-89/43. Osada, KW – LCM, neolit. Bończa 10. Stanowisko Archeologiczne AZP84-89/44. Osada? KPL, neolit. Bończa 11. Stanowisko Archeologiczne AZP84-89/45. Osada, KW – LCM lub KPL, neolit. Bończa 12. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-89/46. Ślad osadnictwa, nieokreślona. Bończa 13. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-89/47. Osada, KW – LCM, neolit. Bończa 14. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-88/48. Osada, k. strzyżowska. Bończa Stanowisko Archeologiczne AZP 84-88/49. Ślad osadnictwa, ep. Kam. lub ep. Bończa 15. Brązu. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-89/50. Ślad osadnictwa, KW – LCM, Bończa 16. neolit. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-89/51. Ślad osadnictwa, ep. Kam. lub wcz. Bończa 17. ep. Brązu. 18. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-89/52. Osada k. strzyżowska. Bończa 19. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-89/53. Ślad osadnictwa, KAK?, KCSz? Bończa Późny neolit. 20. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-89/54. Osada, k. strzyżowska, wczesna Bończa ep. Brązu. 21. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-89/55. Osada, krąg kult. Episznur., Bończa wczesna ep. Brązu. 22. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-89/56. Ślad osadnictwa, starożytna Bończa nieokreślona. 23. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-89/57. Osada, wczesna ep. Brązu?. Bończa 24. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-89/58. Ślad osadnictwa, k. łużycka?. Bończa 25. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-89/59. Ślad osadnictwa, KW – LCM?, Bończa neolit. 26. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-89/60. Osada krąg kult. Episznur., Bończa wczesna ep. Brązu. 27. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-89/61. Ślad osadnictwa, ep. Kam. lub ep. Bończa Brązu. 28. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-89/62. Osada, k. łużycka?, ep. Brązu. Bończa 29. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-89/63. Osada, k. strzyżowska, wczesna Bończa ep. Brązu. 30. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-89/64. Ślad osadnictwa, KW – LCK, neolit. Bończa 31. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-89/65. Ślad osadnictwa, ep. Kam. lub wcz. Bończa Ep. Brązu. 32. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-89/86. Osada, krąg kultury episznur., ep. Bończa Brązu. 33. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-89/87. Ślad osadnictwa, starożytna Bończa nieokreślona. 34. Stanowisko Archeologiczne AZP 84-89/88. Osada neolit. Bończa 35. Stanowisko Archeologiczne AZP 83-89/43. Ślad osadnictwa, WB. Bończa Kolonia 36. Stanowisko Archeologiczne AZP 83-89/44. Ślad osadnictwa, pradzieje. Bończa Kolonia

34

37. Stanowisko Archeologiczne AZP 83-89/45. Ślad osadnictwa, WS. Bończa Kolonia 38. Stanowisko Archeologiczne AZP 83-89/46. Ślad osadnictwa, pradzieje. Bończa Kolonia 39. Stanowisko Archeologiczne AZP 83-89/47. Ślad osadnictwa, pradzieje. Bończa Kolonia 40. Stanowisko Archeologiczne AZP 83-89/48. Ślad osadnictwa, pradzieje. Bończa Kolonia 41. Stanowisko Archeologiczne AZP 83-89/49. Ślad osadnictwa, N – WB. Bończa Kolonia 42. Stanowisko Archeologiczne AZP 83-89/50. Ślad budowli?. Bończa Kolonia 43. Stanowisko Archeologiczne AZP 83-89/51. Ślad osadnictwa, WB. Bończa Kolonia 44. Stanowisko Archeologiczne AZP 83-89/52. Ślad osadnictwa, pradzieje. Bończa Kolonia 45. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/1. Ślad osadnictwa, EB. Brzeziny 46. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/5. Osada?, KPL, SN. Brzeziny 47. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/6. Ślad osadnictwa, SR. Brzeziny 48. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/7. Osada?, WS. Brzeziny 49. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/8. Ślad osadnictwa, WS. Brzeziny 50. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/23. Ślad osadnictwa, PS lub M. Brzeziny 51. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/58. Ślad osadnictwa, EK – EB. Brzeziny 52. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/59. Osada?, KPL, SN. Brzeziny 53. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/60. Ślad osadnictwa, KPL, SN. Brzeziny 54. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/61. Ślad osadnictwa, KPL, SN. Brzeziny 55. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/62. Osada?, EK – WB. Brzeziny 56. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/63. Osada, N?. Brzeziny 57. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/64. Ślad osadnictwa, EK – EB. Brzeziny 58. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/65. Osada, k. KAK, SN – PN. Brzeziny 59. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/66. Ślad osadnictwa, SN – WB. Brzeziny 60. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/67. Ślad osadnictwa, KPL, SN. Brzeziny 61. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/68. Osada, KPL, SN. Brzeziny 62. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/69. Ślad osadnictwa, EK – EB. Brzeziny 63. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/53. Ślad osadnictwa, KPL. Chełmiec 64. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/54. Ślad osadnictwa, kWLCM?. Chełmiec 65. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/55. Ślad osadnictwa, KTN. Chełmiec 66. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/56. Ślad osadnictwa, KCS. Chełmiec 67. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/73. Ślad osadnictwa, pradzieje. Chełmiec 68. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/74. Ślad osadnictwa, pradzieje. Chełmiec 69. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/75. Ślad osadnictwa, pradzieje. Chełmiec 70. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/76. Ślad osadnictwa, pradzieje. Chełmiec 71. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/77. Osada?, pradzieje. Chełmiec 72. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/78. Osada?, pradzieje. Chełmiec 73. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/79. Osada?, świderska, PS. Chełmiec 74. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/73. Ślad osadnictwa, ep. Kam. lub ep. Czajki Brązu. 75. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/74. Osada wczesna ep. Brązu?. Czajki 76. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/78. Ślad osadnictwa, KW – LCM, neolit. Czajki 77. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/79. Ślad osadnictwa, k. łużycka?, ep. Czajki Brązu. 78. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/81. Osada?, wcz. Średniowiecze. Czajki 79. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/82. Ślad osadnictwa, wcz. Czajki Średniowiecze. 80. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/99. Ślad osadnictwa, neolit. Czajki 81. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/2. Ślad osadnictwa, k. KST?, I okr. EB. Czajki 82. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/9. Osada, EK – WB. Czajki 83. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/10. Ślad osadnictwa, k. świderska, PS. Czajki 84. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/11. Osada?, KST, I okr. EB. Czajki 85. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/12. Ślad osadnictwa, KAK, NS – NP. Czajki 86. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/13. Osada?, ę – WB. Czajki 87. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/14. Osada, EK – WB. Czajki 88. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/15. Osada, NS – WB. Czajki

35

89. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/16. Osada?, WB. Czajki 90. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/17. Ślad osadnictwa, k. kst, i okr. Eb. Czajki 91. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/18. Ślad osadnictwa, M.?. Czajki 92. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/19. Ślad osadnictwa, Ek – WB. Czajki 93. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/20. Slad osadnictwa, KPL, Sn. Czajki 94. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/21. Ślad osadnictwa, WB. Czajki 95. Stanowisko archeologiczne AZP 83-89/22. Osada?, EK – WB. Czajki 96. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/7. Ślad osadnictwa, neolit. Drewniki Kraśniczyńskie 97. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/8. Ślad osadnictwa, wczesny okres ep. Drewniki Brązu. Kraśniczyńskie 98. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/9. Osada?, wczesny okres ep. Brązu. Drewniki Kraśniczyńskie 99. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/10. Ślad osadnictwa, k. pradziejowa Drewniki nieokreślona. Kraśniczyńskie 100. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/11. Ślad osadnictwa, k. pradziejowa Drewniki nieokreślona. Kraśniczyńskie 101. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/12. Ślad osadnictwa, k. pradziejowa Drewniki nieokreślona. Kraśniczyńskie 102. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/13. Osada?, okres Drewniki wczesnośredniowieczny. Kraśniczyńskie 103. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/14. Osada?. Drewniki Kraśniczyńskie 104. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/15. Ślad osadnictwa, okres Drewniki wczesnośredniowi. Kraśniczyńskie 105. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/16. Ślad osadnictwa, wczesny okres Drewniki ep. Brązu. Kraśniczyńskie 106. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/17. Ślad osadnictwa, okres Drewniki wczesnośredniowi. Kraśniczyńskie 107. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/18. Osada, okres Drewniki wczesnośredniowieczny. Kraśniczyńskie 108. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/19. Osada, okres Drewniki wczesnośredniowieczny. Kraśniczyńskie 109. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/20. Osada?, okres Drewniki wczesnośredniowieczny. Kraśniczyńskie 110. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/2 osada, wczesna ep. Brązu. Kraśniczyn Osada 111. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/3. Ślad osadnictwa, krąg kultury Kraśniczyn episznur. Osada 112. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/4. Ślad osadnictwa, , krąg kultury Kraśniczyn episznur. Osada 113. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/5. Ślad osadnictwa, ep. Kam. ep. Kraśniczyn Brązu. Osada 114. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/6. Osada, krąg kultury episznur. Kraśniczyn Osada 115. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/7. Ślad osadnictwa, kult. Łużycka, ep. Kraśniczyn Brązu. Osada 116. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/8. Osada wczes. Ep. Brązu. Kraśniczyn Osada 117. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/18. Osada, KW – LCM, neolit. Kraśniczyn Osada 118. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/19. Osada?, ep. Kam. lub ep. Brązu. Kraśniczyn Osada 119. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/24. Ślad osadnictwa, wczes. Ep. Brązu. Kraśniczyn Osada

36

120. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/25. Ślad osadnictwa, ep. Kam. lub ep. Kraśniczyn Brązu. Osada 121. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/35. Pracownia?, starożytna, Kraśniczyn nieokreślona. Osada 122. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/36. Osada, wczes. Ep. Brązu. Kraśniczyn Osada 123. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/51. Ślad osadnictwa, M tylczak. Łukaszówka 124. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/52. Osada, EK – WB. Łukaszówka 125. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/53. Osada?, EK – WB. Łukaszówka 126. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/54. Osada?, KPL, SN. Łukaszówka 127. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/55. Osada?, WB. Łukaszówka 128. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/56. Osada?, EK – WB. Łukaszówka 129. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/108. Ślad osadnictwa, SN – WB. Łukaszówka 130. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/109. Ślad osadnictwa, WB?. Łukaszówka 131. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/110. Ślad osadnictwa, EK – EB. Łukaszówka 132. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/111. Osada?, EK – EB. Łukaszówka 133. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/112. Osada?, KPL, SN. Łukaszówka 134. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/113. Ślad osadnictwa, EK – EB. Łukaszówka 135. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/24. Ślad osadnictwa, WB?. Majdan Surhowski 136. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/25. Ślad osadnictwa, WS. Majdan Surhowski 137. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/26. Osada?, KPL, SN. Majdan Surhowski 138. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/27. Ślad osadnictwa, KPL, SN. Majdan Surhowski 139. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/28. Osada, KTN, II okr. EB. Majdan Surhowski 140. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/29. Ślad osadnictwa, M?. Majdan Surhowski 141. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/30. Osada?, SN – WB. Majdan Surhowski 142. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/31. Osada?, N?. Majdan Surhowski 143. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/32. Osada?, WB?. Majdan Surhowski 144. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/33. Ślad osadnictwa, M?. Majdan Surhowski 145. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/34. Osada?, WB?. Majdan Surhowski 146. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/35. Osada?, KTN, II okr. EB. Majdan Surhowski 147. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/114. Ślad osadnictwa?, EK – EB. Majdan Surhowski 148. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/115. Ślad osadnictwa, EK- EB. Majdan Surhowski 149. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/116. Ślad osadnictwa, KCS, PN. Majdan Surhowski 150. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/83. Slad osadnictwa, KPL, SN. Majdan Surhowski 151. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/84. Ślad osadnictwa, M?. Majdan Surhowski 152. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/85. Ślad osadnictwa, EK – EB. Majdan Surhowski 153. Stanowisko archeologiczne AZP 85-90/57. Ślad osadnictwa, EB. Olszanka

37

154. Stanowisko archeologiczne AZP 85-90/58. Osada, okres nowożytny. Olszanka 155. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/75. Osada, KW – LCM lub KPL, neolit. Stara Wieś 156. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/76. Ślad osadnictwa, wczesne Stara Wieś średniowiecze. 157. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/77. ?, ep. Kam. lub ep. Brązu. Stara Wieś 158. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/83. Ślad osadnictwa, wczesne Stara Wieś średniowiecze. 159. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/84. Ślad osadnictwa. Stara Wieś 160. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/85. Ślad osadnictwa. Stara Wieś 161. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/100. Ślad osadnictwa, neolit. Stara Wieś 162. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/3. Ślad osadnictwa, KST. Surhów 163. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/4. Ślad osadnictwa, KST?, I okr. EB. Surhów 164. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/36. Osada?, KPL, SN. Surhów 165. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/37. Osada?, KPL, Sn. Surhów 166. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/38. Ślad osadnictwa, KST, okr. I EB. Surhów 167. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/39. Osada?, WB. Surhów 168. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/40. Ślad osadnictwa, WB?. Surhów 169. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/41. Osada, KPL, SN. Surhów 170. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/42. Osada?, WB. Surhów 171. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/43. Osada?, EK-WB. Surhów 172. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/44. Osada?, WB. Surhów 173. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/45. Ślad osadnictwa, EK-WB. Surhów 174. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/46. Osada?, WS. Surhów 175. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/47. Osada?, KPL, SN. Surhów 176. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/48. Osada?, WB. Surhów 177. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/49. Osada?, KPL, Sn. Surhów 178. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/50. Ślad osadnictwa, M?. Surhów 179. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/57. Osada, KPL, SN. Surhów 180. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/70. Osada?, EK – EB. Surhów 181. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/71. Osada?, EK – EB. Surhów 182. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/72. Ślad osadnictwa, WS. Surhów 183. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/73. Ślad osadnictwa, KL – W?, Sn?. Surhów 184. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/74. Ślad osadnictwa, M?. Surhów 185. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/75. Osada, WB?. Surhów 186. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/76. Osada, KST, I okr. EB. Surhów 187. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/77. Ślad osadnictwa, M?. Surhów 188. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/78. Osada, WB. Surhów 189. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/79. Ślad osadnictwa, N?. Surhów 190. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/80. Osada, KST, I okr. EB. Surhów 191. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/81. Osada?, KPL, SN. Surhów 192. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/82. Osada?, EK – EB. Surhów 193. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/86. Osada?, EK – EB. Surhów 194. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/87. Ślad osadnictwa, EK – EB. Surhów 195. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/88. Ślad osadnictwa, EK – EB. Surhów 196. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/89. Osada?, EK – EB. Surhów 197. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/90. Osafa?, EK – EB. Surhów 198. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/91. Ślad osadnictwa, EK – EB. Surhów 199. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/92. Osada?, EK – EB. Surhów 200. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/93. Osada?. Surhów 201. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/94. Osada?, EK – EB. Surhów 202. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/95. Osada?, KL – W, SN. Surhów 203. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/96. Ślad osadnictwa, EK – EB. Surhów 204. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/97. Osada, KPL, SN. Surhów 205. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/98. Osada, KPL, SN. Surhów 206. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/99. Ślad osadnictwa, EK – EB. Surhów

38

207. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/100. Osada, KPL, SN. Surhów 208. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/101. Osada?, KŁZ, EB – OL. Surhów 209. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/102. Osada, WB. Surhów 210. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/103. Osada?, EK – EB. Surhów 211. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/104. Ślad osadnictwa, EK – EB. Surhów 212. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/105. Ślad osadnictwa, EK – EB. Surhów 213. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/106. Ślad osadnictwa, EK – EB. Surhów 214. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/107. Ślad osadnictwa, WK – EB. Surhów 215. Stanowisko archeologiczne AZP 84-88/117. Cmentarzysko, SR – NOW. Surhów 216. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/26. Ślad osadnictwa. Wojciechów 217. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/27. Prac. Krzem.?, ep. Kam. lub Brązu. Wojciechów 218. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/28. Osada, ep. Kam. lub ep. Brązu. Wojciechów 219. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/29. Ślad osadnictwa, KW – LCM lub Wojciechów KPL. 220. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/30. Osada, krąg kultury episznur. Wojciechów 221. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/31. Ślad osadnictwa, wczesna ep. Wojciechów Brązu. 222. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/32. Osada, ep. Kam. lub wcz. Ep. Wojciechów Brązu. 223. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/33. Osada, k. łużycka, ep. Brązu. Wojciechów 224. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/34. Ślad osadnictwa, ep. Kam. Wojciechów 225. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/72. Ślad osadnictwa, wczesna ep. Wojciechów Brązu. 226. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/80. Ślad osadnictwa, nieokreślona. Wojciechów 227. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/89. Ślad osadnictwa, neolit. Wojciechów 228. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/90. Ślad osadnictwa, brak bliższej Wojciechów lokalizacji stano. 229. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/91. Ślad osadnictwa, brak bliższej Wojciechów lokalizacji stano. 230. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/92. Osada, brak bliższej lokalizacji Wojciechów stano. 231. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/93. Ślad osadnictwa, brak bliższej Wojciechów lokalizacji stano. 232. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/94. Ślad osadnictwa, brak bliższej Wojciechów lokalizacji stano. 233. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/95. Ślad osadnictwa, brak bliższej Wojciechów lokalizacji stano. 234. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/96. Ślad osadnictwa, brak bliższej Wojciechów lokalizacji stano. 235. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/97. Ślad osadnictwa, brak bliższej Wojciechów lokalizacji stano. 236. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/98. Ślad osadnictwa, brak bliższej Wojciechów lokalizacji stano. 237. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/9. Osada, wczes. Ep. Brązu?. Wolica 238. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/10. Ślad osadnictwa, neolit. Wolica 239. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/11. Ślad osadnictwa, mezolit?. Wolica 240. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/12. Osada?, wczes. Ep. Brązu. Wolica 241. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/13. Osada, krąg kultury episznur. Wolica 242. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/14. Ślad osadnictwa, mezolit?. Wolica 243. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/15. Osada, k. łużycka, ep. Brązu. Wolica 244. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/16. Osada, krąg kultury episznur. Wolica 245. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/17. Ślad osadnictwa, wczesne Wolica średniowiecze. 246. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/23. Ślad osadnictwa, wczesne Wolica średniowiecze.

39

247. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/5. Ślad osadnictwa, okres Wólka wczesnośredniowieczny. Kraśniczyńska 248. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/6. Ślad osadnictwa, neolit. Wólka Kraśniczyńska 249. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/37. Ślad osadnictwa, k. łużycka?, ep. Wólka Brązu. Kraśniczyńska 250. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/38. Ślad osadnictwa. Wólka Kraśniczyńska 251. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/39. Osada, ep. Kam. lub ep. Brązu. Wólka Kraśniczyńska 252. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/40. Osada, neoli. Wólka Kraśniczyńska 253. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/41. Osada?, wczesna ep. Brązu. Wólka Kraśniczyńska 254. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/42. Osada, ep. Kam. lub ep. Brązu. Wólka Kraśniczyńska 255. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/2. Ślad osadnictwa, k. wołyńsko- Zalesie lubelskiej. 256. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/21. Osada, okres Zalesie wczesnośredniowieczny. 257. Stanowisko archeologiczne AZP 85-89/22. Osada?, okres nowożytny. Zalesie 258. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/1. Osada, krąg kultury episznur. Zastawie 259. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/20. Ślad osadnictwa, starożytna Zastawie nieokreślona. 260. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/21. Ślad osadnictwa, starożytna Zastawie nieokreślona. 261. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/22. Ślad osadnictwa, nieokreślona. Zastawie 262. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/101. Ślad osadnictwa, wczesne Zastawie średniowiecze. 263. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/102. Ślad osadnictwa, wczesne Zastawie średniowiecze. 264. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/103. Ślad osadnictwa, neolit. Zastawie 265. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/104. Ślad osadnictwa, neolit. Zastawie 266. Stanowisko archeologiczne AZP 84-89/105. Ślad osadnictwa. Zastawie

Zabytki nieruchome wpisane do Gminnej Ewidencji Zabytków wyznaczone przez Wójta

Lp. Obiekt Lokalizacja

1. Kapliczka z figurą NMP. Anielpol 2. Stara szkoła. Anielpol 3. Dom. Bończa 4. Brama wjazdowa na folwark z ogrodzeniem w zespole Pałacowo – Bończa Kolonia Parkowym. 5. Piwnica przy gorzelni w zespole Pałacowo – Parkowym. Bończa Kolonia 6. Układ wodny (7 stawów) w zespole Pałacowo – Parkowym. Bończa Kolonia 7. Stara Plebania w zespole Kościoła Parafialnego Pw. Św. Stanisława BM. Bończa 8. Zespół Kościoła Parafialnego Pw. Św. Stanisława BM. Bończa 9. Szkoła. Kraśniczyn 10. Kaplica drewniana na wodzie z obrazem Św. Łukasza. Łukaszówka 11. Kaplica murowana Pw. Św. Łukasza i Matki Boskiej. Łukaszówka 12. Kapliczka. Majdan Surhowski 13. Chałupa. Stara Wieś

40

14. Magazyn spirytusu gorzelni w zespole Pałacowo – Parkowym. Surhów 15. Czworak II w zespole Pałacowo – Parkowym. Surhów 16. Stara szkoła, ob. Dom. Surhów 17. Chałupa. Surhów. 18. Chałupa. Surhów 19. Lodownia przy zespole Kościelnym. Surhów 20. Budynek gospodarczy (stajnia?) w zespole Dworsko – Parkowym. Żułów

Wnioski:

 obiekty i zespoły objęte ochroną konserwatorską wymagają zachowania i ochrony przed degradacją;  wskazuje się na wykorzystanie obiektów zabytkowych pod funkcje użytkowe, w szczególności pod funkcje społeczne;  przy planowaniu zagospodarowania terenów należy dążyć do ekspozycji historycznych struktur przestrzennych i poszczególnych jego elementów, w tym poprzez racjonalne kształtowanie sąsiedztwa obszarów zabytkowych;  należy dążyć do zachowania i odtworzenia historycznych układów osadniczych w miejscowości Kraśniczyn;  w celu ochrony krajobrazu kulturowego przed przekształceniami wpływającymi na utratę jego wartości, wskazuje się na wyznaczanie stref konserwatorskich – ochrony zespołów zabytkowych, ekspozycji zabytków, ochrony krajobrazu kulturowego.

6. REKOMENDACJE I WNIOSKI ZAWARTE W AUDYCIE KRAJOBRAZOWYM

W myśl art. 38 ustawy z dnia 24 kwietnia 2015 roku o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu (Dz. U. 2015 poz. 774, z późn. zm.) organy samorządu województwa sporządzają audyt krajobrazowy. Audyt krajobrazowy ma na celu identyfikację krajobrazów na terenie województwa, w tym krajobrazów priorytetowych oraz wskazuje zagrożenia dla możliwości zachowania wartości krajobrazów priorytetowych, a także wskazuje rekomendacje i wnioski dotyczące kształtowania i ochrony krajobrazów priorytetowych, które są wiążące dla organów gminy przy sporządzaniu lokalnych dokumentów planistycznych.

W związku z nałożonym ustawowym obowiązkiem sporządzenia audytu krajobrazowego, Zarząd Województwa Lubelskiego w dniu 24 lutego roku Uchwałą Nr LXXXIII/1734/2016 przystąpił do wykonania audytu krajobrazowego dla województwa lubelskiego. W związku z wciąż trwającymi pracami nad dokumentem, Zarząd Województwa Lubelskiego nie sformułował wniosków i rekomendacji do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kraśniczyn, w toku procedury zbierania wniosków od organów i instytucji do niniejszego opracowania.

41

7. WARUNKI I JAKOŚĆ ŻYCIA MIESZKAŃCÓW W TYM OCHRONA ICH ZDROWIA

7.1. Zmiany demograficzne

Według danych Banku Danych Lokalnych GUS, w 2016 roku na terenie gminy Kraśniczyn zamieszkiwało 3768 osób. W stosunku do 2010 roku liczba ludności spadła o 345 osób tj. o 8,4 %. Średnioroczny spadek ludności w okresie 2010-2016 wynosił 57 osób. W strukturze ludności gminy według płci występuje nieznaczna przewaga mężczyzn – 51%. Gęstość zaludnienia gminy w 2016 roku wynosiła 34 osoby/km 2 i była wyższa niż średnia dla powiatu krasnostawskiego, gdzie wynosiła 31 os./km 2.

Liczba ludności w poszczególnych miejscowościach gminy wg Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011

Udział Liczba ludności Miejscowość w ogólnej liczbie ludności gminy [os.] [%] Anielpol 92 2,3 Bończa 323 8,0 Brzeziny 320 7,9 Chełmiec 157 3,9 Czajki 241 6,0 Drewniki 148 3,7 Franciszków 95 2,3 Kraśniczyn 407 10,1 Majdan Surhowski 175 4,3 Olszanka 261 6,5 Pniaki 4 0,1 Stara Wieś 164 4,1 Surhów 439 10,9 Wolica 104 2,6 Wólka Kraśniczyńska 438 10,8 Zalesie 46 1,1 Zastawie 125 3,1 Łukaszówka 78 1,9 Żułów 426 10,4

42

Źródło: opracowanie własne na podstawie Bank danych lokalnych GUS

Analizując przyrost naturalny, a więc różnicę pomiędzy liczbą urodzeń, a zgonów od kilku lat obserwuje się utrzymujące się negatywne trendy. W latach 2010-2016 średnioroczny przyrost naturalny wynosił - 55 osób, co wynikało ze średniej liczny urodzeń wynoszącej 26 dzieci w jednym roku oraz średniej liczby zgonów wynoszącej średnio 81 osób.

Ruch naturalny Rok Przyrost naturalny Urodzenia Zgony 2010 25 91 -66 2011 31 86 -55 2012 26 74 -48 2013 28 75 -47 2014 29 91 -62 2015 24 73 -49 2016 19 78 -59 ŚREDNIA 26 81 -55 Źródło: opracowanie własne na podstawie Bank danych lokalnych GUS

Wskaźnik rocznej liczby zgonów w gminie Kraśniczyn na 1000 mieszkańców jest dwukrotnie wyższy niż w województwie lubelskim i w 2016 roku wynosił 20,6 (województwo – 10,4), ma to związek głównie z bardzo niekorzystną strukturą wieku w gminie i dużym udziałem ludności w wieku poprodukcyjnym.

Struktura wieku

Średni wiek ludności gminy jest wysoki i wynosi 45,8 lat. Struktura wieku w gminie jest niekorzystna – w 2016 roku ludność w wieku przedprodukcyjnym (14 lat i mniej) wynosiła 10,7 % ogólnej liczby ludności, w wieku produkcyjnym (15-59 lat kobiety i 15-64 lat mężczyźni) wynosiła 62,5 %, natomiast w wieku poprodukcyjnym – 26,8 %. Dla porównania, w powiecie krasnostawskim proporcje te wynosiły: 12,9 % - ludność w wieku przedprodukcyjnym, 63,3 % - w wieku produkcyjnym

43

oraz 23,8 % - w wieku poprodukcyjnym, natomiast w województwie lubelskim – w wieku przedprodukcyjnym ludność stanowiła 14,6 % populacji, w wieku produkcyjnym – 68,5 %, a w wieku poprodukcyjnym było - 16,9 % ludności ogółem.

Migracje

W 2016 roku zarejestrowano 34 zameldowań oraz 38 wymeldowań, w wyniku czego saldo migracji wewnętrznych wynosiło -4. Nie odnotowano migracji zagranicznych. Saldo migracji wewnętrznych na 1000 mieszkańców wynosiło -1,1 (powiat krasnostawski -2,9, województwo lubelskie -2,1).

Źródło: opracowanie własne na podstawie Bank danych lokalnych GUS

Prognoza demograficzna

Prognozy demograficzne stanowią ważne dane wyjściowe, wpływające na planowanie rozwoju gminy. Najbardziej aktualną prognozą zmiany liczby ludności, jest opracowana w sierpniu 2017 r. przez GUS „Prognoza ludności dla gmin na lata 2017-2030”, która została sporządzona w oparciu o wcześniejsze długoterminowe założenia „Prognozy ludności Polski na lata 2014-2050” oraz „Prognozy dla powiatów i miast na prawie powiatu na lata 2014-2050”.

44

Prognoza zmiany liczby mieszkańców gminy na lata 2017-2030

Źródło: na podstawie opracowania GUS „Prognoza ludności dla gmin na lata 2017-2030” sierpień 2017 r.

Według opracowania „Prognozy ludności dla gmin na lata 2017-2030” liczba mieszkańców gminy Kraśniczyn będzie sukcesywnie zmniejszać się, co odpowiada aktualnemu trendowi demograficznemu. W perspektywie 2030 r. gmina osiągnie poziom 3 245 mieszkańców, co spowoduje, że zmniejszy się w porównaniu do roku 2016 o 523 mieszkańców. Prognoza demograficzna przewiduje spadek liczby ludności zarówno w wieku przedprodukcyjnym, jak i produkcyjnym oraz wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym. Zjawisko to wskazuje na sukcesywny wzrost średniej wieku mieszkańców gminy, czyli starzenie się społeczeństwa.

Prognoza struktury wieku ludności gminy na lata 2017-2030

Źródło: na podstawie opracowania GUS „Prognoza ludności dla gmin na lata 2017-2030” sierpień 2017 r.

45

7.2. Mieszkalnictwo

Na terenie gminy Kraśniczyn łączna liczba zasobów mieszkaniowych w 2016 roku wynosiła 1700 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej wynoszącej 130 820 m 2. W latach 2010-2016 liczba tych zasobów wzrosła jedynie o 8 mieszkań. Wskaźnik liczby mieszkań na 1000 mieszkańców wynosił 451,2 i był znacznie wyższy niż średni w powiecie krasnostawskim (380,1) i w województwie lubelskim (359,9). Jednocześnie średnia powierzchnia mieszkania wynosiła 77,0 m 2 i była niższa niż w powiecie i województwie (79,6 i 77,1) lecz w przeliczeniu na 1 osobę standard zamieszkiwania był wyższy (34,7 w gminie Kraśniczyn, 30,3 w powiecie i 27,7 w województwie).

Przeci ętna Przeci ętna Wska źnik liczby Ogólna liczba powierzchnia powierzchnia Rok mieszka ń na 1000 mieszka ń użytkowa użytkowa na mieszka ńców 1 mieszkania 1 osob ę 2010 1692 411,4 76,8 31,6 2011 1695 419,2 76,8 32,3 2012 1695 423,4 76,8 32,5 2013 1698 429,8 76,8 33,0 2014 1698 437,3 76,8 33,6 2015 1698 441,6 76,8 33,9 2016 1700 451,2 77,0 34,7 Źródło: opracowanie własne na podstawie Bank danych lokalnych GUS

Standard wyposażenia zasobów mieszkaniowych w instalacje techniczne był niepokojąco niski w porównaniu z wyposażeniem mieszkań w powiecie krasnostawskim i województwie lubelskim, co przedstawia poniższe zestawienie.

Wyposażenie mieszkań [%]

centralne ustęp wodociąg łazienka gaz sieciowy ogrzewanie spłukiwany Gmina Kraśniczyn 84,4 54,2 42,1 58,8 10,2 Powiat krasnostawski 83,4 61,7 52,2 73,6 30,3 Województwo lubelskie 84,8 69,1 59,1 84,9 42,9 Źródło: opracowanie własne na podstawie Bank danych lokalnych GUS

7.3. Rynek pracy i bezrobocie

W gminie Kraśniczyn, z uwagi na jej rolniczy charakter, znaczna część ludności pracuje w indywidualnych gospodarstwach rolniczych. Na podstawie danych GUS z powszechnego spisu rolnego (2010) na terenie gminy było łącznie 785 gospodarstw domowych osiągających dochód z działalności rolniczej.

46

W 2016 roku pracowały łącznie 239 osoby 2, z czego szacuje się, że 62,8 % w sektorze rolniczym - rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, 14 % w sektorze przemysłowym, 4,6 % w sektorze usługowym - handel, naprawa pojazdów, transport, zakwaterowanie i gastronomia, informacja i komunikacja, 1,4 % w sektorze finansowym - działalność finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomości oraz 17,2 % w innych sektorach.

Pracujący w gminie Kraśniczyn

Źródło: GUS, Bank danych lokalnych 2016

Wskaźnik pracujących na 1000 mieszkańców wynosił 63 osoby, z czego 59,4 % wszystkich pracujących ogółem stanowiły kobiety, natomiast 40,6 % mężczyźni. Wśród aktywnych zawodowo mieszkańców gminy Kraśniczyn 171 osób wyjeżdżało do pracy poza granice gminy Kraśniczyn, natomiast spoza gminy przyjeżdżało do pracy 50 osób. Saldo przyjazdów i wyjazdów do pracy wynosiło - 121 osób.

Bezrobocie rejestrowane definiowane jako stosunek liczby zarejestrowanych bezrobotnych do liczby ludności aktywnej ekonomicznie (szacowane w oparciu o stopę bezrobocia rejestrowanego dla powiatu oraz porównanie stosunku liczby bezrobotnych do ogółu mieszkańców w wieku produkcyjnym w powiecie i gminie 3) w gminie Kraśniczyn wynosiło roku 14,9 %.

2 Bez pracujących w jednostkach budżetowych działających w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego, osób pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie, duchownych oraz pracujących w organizacjach, fundacjach i związkach; bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób, wg faktycznego miejsca pracy i rodzaju działalności. 3 dane www.polskawliczbach.pl 47

Działalność rolnicza

Na terenie gminy Kraśniczyn dominuje działalność rolnicza. Zgodnie z przeprowadzonym w 2010 roku Powszechnym Spisem Rolnym (GUS 2010), na terenie gminy było 681 gospodarstw rolnych ogółem (w tym 679 gospodarstw indywidualnych) o łącznej powierzchni ok. 5,9 tys. ha. Przeciętna wielkość gospodarstwa rolnego to ok. 8,7 ha. Dominującą formą upraw rolniczych były zboża – 75 % zasiewów.

Struktura zasiewów w gospodarstwach rolnych

Źródło: Bank danych lokalnych, GUS, Powszechny Spis Rolny 2010

48

Użytkowanie gruntów w powierzchni gruntów ogółem [%]

Źródło: Bank danych lokalnych, GUS, Powszechny Spis Rolny 2010

W gospodarstwach rolnych na terenie gminy prowadzona była hodowla zwierząt. Hodowlę bydła prowadzono w 258 gospodarstwach (w 39 % wszystkich gospodarstw rolnych – średnio 3,4 sztuki na gospodarstwo), trzodę chlewną w 246 gospodarstwach (w 36 % gospodarstw – średnio 10,5 sztuki na gospodarstwo), konie w 59 (w 9 % gospodarstw – średnio 1,5 na gospodarstwo) oraz drób w 509 gospodarstwach (75 % gospodarstw – średnio 28 sztuk na jedno gospodarstwo). Na terenie gminy nie występują duże fermy hodowlane, w tym kwalifikujące się do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko.

zwierz ęta w gospodarstwach pogłow ie w sztukach

bydło 876 trzoda chlewna 2 594 konie 87 drób 14 346

Źródło: Bank danych lokalnych, GUS, Powszechny Spis Rolny 2010

7.4. Usługi publiczne

Na terenie gminy Kraśniczyn dominują publiczne usługi podstawowe o charakterze lokalnym, służące zaspokojeniu potrzeb lokalnej społeczności. Z usług ponadpodstawowych mieszkańcy gminy korzystają głównie w mieście Krasnystaw. Większość usług publicznych w gminie Kraśniczyn znajduje się w miejscowości gminnej.

49

Źródło: zasoby własne

Placówki przedszkolne i oświatowe

Według danych GUS do działającego na terenie gminy punktu przedszkolnego przy szkole podstawowej w Kraśniczynie w 2016 roku uczęszczało 23 dzieci w wieku od 3 do 4 lat, przy 25 zaoferowanych miejscach. Ogólna liczba dzieci w wieku 3-4 lata na terenie gminy wynosiła 57, co stanowiło, że jedynie 40 % dzieci uczęszczało do placówki przedszkolnej. Na terenie gminy funkcjonują 2 szkoły podstawowe – w miejscowości gminnej Kraśniczyn oraz w Surhowie, do których w 2016 roku uczęszczało łącznie 213 dzieci. W okresie 2010 - 2016 średnio w roku liczba uczniów spadała o 12 osób.

Szkoła Liczba uczniów (przed reform ą oświatow ą) 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 podstawowa 195 183 178 171 169 179 133 gimnazjum 93 94 90 74 72 70 80 łącznie 288 277 268 245 241 249 213

Biorąc pod uwagę współczynnik solaryzacji brutto (szkoła podstawowa – 78,7 %, gimnazja – 80 %), istniejące placówki oświatowe na terenie gminy Kraśniczyn w pełni zaspakajają istniejące potrzeby w zakresie usług szkolnictwa.

Obiekty kultury i sportu

Gminna Biblioteka Publiczna w Kraśniczynie, oprócz gromadzenia i udostępniania księgozbioru, zajmuje się również organizacją życia kulturalnego i rozrywkowego mieszkańców. W placówce odbywają się: wystawy, konkury plastyczne i literackie, lekcje biblioteczne. W bibliotece znajduje się czytelnia z dostępnym Internetem. Na terenie gminy propagowana jest również działalność kulturalna oparta na zaangażowaniu społecznym mieszkańców. Aktywnie działają Koła Gospodyń Wiejskich – W Bończy, Surhowie, Czajkach, Majdanie Surhowskim, Anielpolu, Kraśniczynie, Chełmcu, Drewnikach i Franciszkowie. W ramach niektórych z nich działają zespoły śpiewacze (Zespół Śpiewaczy Koła Gospodyń Wiejskich Surhów oraz Zespół Śpiewaczy "Brzezinianki"). Zespoły te biorą corocznie udział w przeglądach kapel

50

i zespołów na terenie powiatu oraz województwa lubelskiego, jak również uświetniają swoimi występami gminne imprezy okolicznościowe. W gminie działa Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Kraśniczyńskiej , celem którego jest: działanie na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, podtrzymywania tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej, wspomaganie rozwoju wspólnot i społeczności lokalnych, nauki, edukacji, oświaty i wychowania, promowanie rozwoju krajoznawstwa, turystyki oraz wypoczynku dzieci i młodzieży, upowszechnianie kultury fizycznej i sportu, porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz przeciwdziałanie patologiom społecznym, wspieranie działań na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami a także promowanie ochrony środowiska naturalnego.

Z obiektów sportu na terenie gminy znajduje się stadion w Starej Wsi, oddany do użytku w 2014 roku. Stadion wykorzystywany jest głównie przez Klub Sportowy „Tartan”. Pozostałą infrastrukturę stanowią boiska przyszkolne i sale gimnastyczne.

Obiekty ochrony zdrowia

Opiekę zdrowotną na terenie gminy zapewnia Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Kraśniczynie, który umożliwia dostęp do podstawowych świadczeń medycznych wszystkim mieszkańcom gminy. Specjalistyczne poradnie dostępne są w przychodni w SP ZOZ w Krasnymstawie.

Pomoc społeczna

Na terenie gminy pomoc społeczna udzielana jest przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kraśniczynie. GOPS w latach 2010-2016 udzielał wsparcia rodzinom głównie z powodu bezrobocia, niepełnosprawności, ubóstwa oraz długotrwałej i ciężkiej choroby. W 2016 roku ze środowiskowej pomocy społecznej skorzystało 407 osób. Jednocześnie w okresie 2010-2016 roku zarejestrowano spadek liczby osób korzystających z tej pomocy. Jednocześnie niepokojący pozostaje fakt, że odsetek ludzi korzystających z opieki społecznej na terenie gminy Kraśniczyn jest w dalszym ciągu wyższy niż w powiecie krasnostawskim oraz w województwie lubelskim.

Źródło: opracowanie własne na podstawie Bank danych lokalnych GUS

51

ludność korzystająca z opieki społecznej [%] Rok Gmina Kraśniczyn Powiat krasnostawski Województwo lubelskie 2010 4,8 3,8 3,2 2011 4,9 3,6 3,1 2012 5,0 3,8 3,2 2013 5,3 4,0 3,3 2014 4,8 3,8 3,1 2015 4,6 3,6 3,0 2016 4,0 3,3 2,8 Źródło: opracowanie własne na podstawie Polska w liczbach

W zakresie pomocy społecznej na terenie gminy Kraśniczyn znajdują się placówki o charakterze ponadlokalnym - Dom Pomocy Społecznej w Surhowie i Dom Pomocy Społecznej w Bończy oraz Zakład opiekuńczo-rehabilitacyjny dla niewidomych kobiet w Żułowie.

Administracja publiczna

Funkcję administracyjną na terenie gminy pełni Urząd Gminy w Kraśniczynie.

Bezpieczeństwo publiczne

Za bezpieczeństwo publiczne na terenie gminy odpowiada Wójt Gminy, policja (Posterunek Policji zlokalizowany jest w gminie sąsiedniej Siennicy Różanej) oraz straż pożarna - na terenie gminy funkcjonują formacje Ochotniczej Straży Pożarnej w Anielpolu, Bończy, Bończa Kolonia, Brzeziny, Chełmcu, Czajkach, Drewnikach, Kraśniczynie, Łukaszówce, Majdanie Surhowskim, Olszance, Surhowie. W 2016 roku w gminie Kraśniczyn stwierdzono szacunkowo 61 przestępstw. Wskaźnik przestępczości wyniósł 16,23 przestępstw na 1000 mieszkańców i był znacznie wyższy niż w województwie lubelskim (14,62). W przeliczeniu na 1000 mieszkańców gminy Kraśniczyn najwięcej stwierdzono przestępstw o charakterze kryminalnym - 6,83 oraz o charakterze gospodarczym - 6,89. W dalszej kolejności odnotowano przestępstwa przeciwko mieniu - 4,59, drogowe - 1,69 oraz przeciwko życiu i zdrowiu - 0,41. Wskaźnik wykrywalności przestępstw wynosił ogółem 83% (w województwie – 62 %).

7.5. Działalność gospodarcza

W 2016 roku na terenie gminy funkcjonowało 143 podmiotów gospodarki narodowej, z czego 12 w sektorze publicznym oraz 131 w sektorze prywatnym. W stosunku do roku 2010 liczba podmiotów zmalała o 4. Spadek dotyczył podmiotów działających w sektorze prywatnym. Jednak w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wskaźnik ten w porównaniu do roku 2010 wzrósł i wynosił 38 (36 w roku 2010). W okresie 2010-2016 średnio w roku rejestrowanych było 15 nowych podmiotów działalności gospodarczej.

52

Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON w latach 2010 - 2016 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie Bank danych lokalnych GUS

Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON według grup rodzajów działalności PKD 2007

Rodzaj działalności gospodarczej Liczba podmiotów Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo – uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, 5 łowiectwo, włączając działalność usługową Przetwórstwo przemysłowe 6 - produkcja wyrobów tekstylnych 1 - produkcja wyrobów z drewna oraz korka 2 - produkcja maszyn i urządzeń 1 - produkcja mebli 1 - naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn i urządzeń 1 Budownictwo 23 - roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków 1 - roboty budowane związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej 3 - roboty budowlane specjalistyczne 19 Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle 38 - handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi; naprawa pojazdów samochodowych 6 - handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi 5 - handel detaliczny, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami samochodowymi 27 Transport i gospodarka magazynowa 7 - transport lądowy oraz transport rurociągowy 6 - magazynowanie i działalność usługowa wspomagająca transport 1 Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi – działalność 1 usługowa związana z wyżywieniem Informacja i komunikacja 2

53

- telekomunikacja 1 - działalność związana z oprogramowaniem 1 Działalność finansowa i ubezpieczeniowa – finansowa działalność usługowa, z 1 wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów emerytalnych Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 1 5 Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 1 - działalność prawnicza, rachunkowo-księgowa 1 - działalność w zakresie architektury i inżynierii; badania i analizy techniczne

- pozostała działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 1 - działalność weterynaryjna 2 Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 2 - wynajem i dzierżawa - działalność usługowa związana z utrzymaniem porządku w budynkach i 1 zagospodarowaniem terenów zieleni 1 Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 13 Edukacja 5 Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 6 - opieka zdrowotna 3 - pomoc społeczna z zakwaterowaniem 2 - pomoc społeczna bez zakwaterowania 1 2 Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 1 - działalność bibliotek, archiwów, muzeów oraz pozostała działalność związana z kulturą

- działalność sportowa, rozrywkowa i rekreacyjna 1 Działalność organizacji członkowskich 23 Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe 3 produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby Razem 143 Źródło: opracowanie własne na podstawie Bank danych lokalnych GUS

Do największych podmiotów gospodarczych na terenie gminy należą: − Gorzelnia "Jagiełło" w Kolonii Bończa, − „Solarcorn” Tadeusz Solarski w Kraśniczynie, − Dom Pomocy Społecznej w Bończy, − Dom Pomocy Społecznej w Surhowie, − Urząd Gminy w Kraśniczynie.

Turystyka

Wysokie walory krajobrazowo-przyrodnicze gminy Kraśniczyn związane z położeniem w Skierbieszowskim Parku Krajobrazowym o wyjątkowo malowniczym krajobrazie (m.in. doliny z wąwozami), stanowią o znaczącym potencjale do rozwoju funkcji turystyczno-rekreacyjnych. Dodatkowym atutem dla rozwoju turystyki pozostają liczne obiekty zabytkowe. Pomimo istniejących możliwości rozwojowych, turystyka dotychczas jest słabo rozwinięta. Na terenie gminy istnieją nieliczne gospodarstwa agroturystyczne.

54

Przez teren gminy przebiegają szlaki turystyczne:  Niebieski Szlak - Tadeusza Kościuszki – na trasie którego znajdują się takie obiekty zabytkowe, jak: kościół i cerkiew prawosławna w Bończy, zespół dworsko-pałacowy w Kolonii Bończy, kościół w Starej Wsi, cmentarz wojenny z 1914 r. w Starej Wsi;  Żółty Szlak - Ariański – na tarasie którego występują: zespół pałacowo-parkowy w Kolonii Surhów, kompleks zabudowań kościelnych w Surhowie oraz atrakcyjną krajobrazowo wieś Anielpol;  Czarny Szlak - Śladami księdza Stefana Wyszyńskiego - szlakiem czarnym można zobaczyć miejsce pamięci Księdza Stefana Wyszyńskiego zlokalizowane w dawnych budynkach podworskich (w Żułowie), w których podczas II wojny światowej ukrywał się przed hitlerowcami ks. Kardynał Wyszyński, las Baraniec, miejsce gdzie w czasie II wojny światowej Kardynał Wyszyński odprawiał msze św. Partyzantom;  Green Velo - szlak rowerowy Polski Wschodniej - trasa biegnąca przez tereny Polski Wschodniej (pięć województw: warmińsko-mazurskie, podlaskie, lubelskie, podkarpackie i świętokrzyskie), w granicach gminy Kraśniczyn trasa biegnie przy północnej granicy gminy wzdłuż drogi powiatowej, na długości ok. 2,8 km.

Preferowaną formą rozwoju w gminie pozostaje turystyka kwalifikowana – piesza, rowerowa, kajakowa. Wskazane pozostaje również wykorzystanie zbiornika retencyjnego „Czajki” pod funkcje rekreacyjne, a także rozwój agroturystyki we wszystkich jednostkach osadniczych.

Wnioski:  Rolniczy charakter gminy determinuje wyjątkowo wysoka jakość gruntów rolnych wskazanych do rolniczego użytkowania – preferowane jest utrzymanie tego kierunku rozwoju gospodarczego gminy przy jednoczesnym stworzeniu dogodnych warunków przestrzennych dla modernizacji gospodarstw rolnych, w tym wielkotowarowych;  Wskazana jest dywersyfikacja w kierunku działalności pozarolniczej jako alternatywnych źródeł dochodów dla mieszkańców gminy;  Dynamika rozwoju działalności gospodarczej na terenie gminy jest niska, na co wpływ ma charakter rolniczy gminy, jej usytuowanie i związana z tym niska konkurencyjność terenów inwestycyjnych – kierunki rozwoju przestrzennego gminy powinny uwzględniać podaż nowych uzbrojonych terenów inwestycyjnych stwarzających dogodne warunku dla rozwoju działalności gospodarczej;  Wyzwaniem dla polityki rozwoju gminy jest zahamowanie niekorzystnych trendów demograficznych, w tym przez przyciąganie nowych (napływowych) mieszkańców gminy m.in. poprzez udostępnienie atrakcyjnych terenów inwestycyjnych oraz stworzenie dogodnych warunki dla zamieszkiwania;  Dostęp do podstawowych usług publicznych na terenie gminy jest dostateczny – wskazany jest rozwój żłobków, klubów dziecięcych, klubów i miejsc spotkań dla mieszkańców w większych miejscowościach gminy, a także infrastruktury sportowej. Wskazane jest wyznaczenie w dokumencie studium rezerw terenów pod rozwój usług społecznych o znaczeniu ponadlokalnym;  Przy rozwoju funkcji mieszkaniowych na terenie gminy wskazane jest wyznaczanie rezerw terenowych pod tworzenie miejsc codziennej rekreacji oraz przestrzeni publicznych integrujących miejscową ludność;

55

 W rozwoju przestrzennym gminy należy dążyć do skupiania zabudowy na terenach uzbrojonych poprzez wypełnianie luk w ciągach zwartej zabudowy oraz jej rozwój w bezpośrednim sąsiedztwie istniejących ciągów zabudowy;  Pomimo istotnego potencjału – wysokich walorów środowiska przyrodniczego gminy – poziom rozwoju turystyki jest niski; wskazuje się na rozwój funkcji usług turystyki i rekreacji oraz agroturystyki.

8. ZAGROŻENIA BEZPIECZEŃSTWA LUDNOŚCI I JEJ MIENIA

W Krajowym Planie Zarządzania Kryzysowego wyodrębnione zostało 19 zagrożeń: powódź, epidemia, skażenie chemiczne, zakłócenie funkcjonowania systemów i usług telekomunikacyjnych, zakłócenie w systemach energetycznych, paliwowych, gazowych, silny mróz, intensywne opady śniegu, huragan, pożar wielkopowierzchniowy, epizootia, katastrofa morska, susza, upał, skażenie radiacyjne, zbiorowe zakłócenie porządku publicznego, zdarzenie o charakterze terrorystycznym, zakłócenia w funkcjonowaniu sieci i systemów informatycznych oraz działania hybrydowe.

Niektóre z powyżej wymienionych zagrożeń są zdarzeniami, które potencjalnie dotyczyć mogą również gminy Kraśniczyn, jednak są trudne do przewidzenia. Natomiast występujące na terenie gminy uwarunkowania środowiskowe stanowić mogą o zwiększonym prawdopodobieństwie zaistnienia zagrożeń bezpieczeństwa ludności i jej mienia. Dotyczy to zagrożenia powodziowego związanego z istniejącą siecią hydrograficzną na terenie gminy. Przez obszar gminy Kraśniczyn przepływa rzeka Wojsławka, stanowiąca zagrożenie wystąpienia powodzi. Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim wymaga przygotowania map zagrożenia powodziowego (MZP) i map ryzyka powodziowego (MRP). Mapy zagrożenia powodziowego sporządzone zostały dla fragmentu rzeki Wojsławki (M-34-47-A-b-4 i M-34-47-A-b-3). Obszar bezpośredniego zagrożenia powodzią dla rzeki Wojsławki wyznaczony został natomiast w studium ochrony przeciwpowodziowej sporządzonym przez Dyrektora RZGW, stanowiące obowiązujący dokument.

Mapy zagrożenia powodziowego oraz studia ochrony przeciwpowodziowej stanowią podstawę dla racjonalnego planowania przestrzennego na obszarach zagrożonych powodzią, a tym samym dla ograniczania negatywnych skutków powodzi. Na terenie gminy Kraśniczyn obszar narażony na niebezpieczeństwo powodzi (o prawdopodobieństwie 1% i 0,5%) obejmuje tereny doliny rzeki Wojsławki, stanowiącej głównie tereny łąk i pastwisk. W obszarze zalewowym wodą stuletnią nie jest zlokalizowana zabudowa.

56

9. POTRZEBY I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY

Niniejszy rozdział zawiera wnioski z opracowania „Analiza potrzeb i możliwości rozwoju gminy Kraśniczyn”, sporządzonego zgodnie z wymogami art. 10 ust. 1 pkt. 7 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2017 poz. 1073, z późn. zm.), który to stanowi materiał planistyczny do sporządzanego projektu Studium.

Sporządzenie w/w opracowania wynika z konieczności uwzględniania w dokumencie studium, uwarunkowań wynikających w szczególności z potrzeb i możliwości rozwoju gminy, które powinny być określane z uwzględnieniem analiz ekonomicznych, środowiskowych i społecznych, prognoz demograficznych, możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci infrastruktury komunikacyjnej, technicznej i społecznej, służących realizacji zadań własnych gminy oraz wykonanego bilansu terenów przeznaczonych pod zabudowę. Celem wykonania Analizy potrzeb i możliwości rozwoju gminy Kraśniczyn było uzasadnienie zmian dokonywanych w Studium w zakresie przeznaczenia nowych terenów pod zabudowę, w tym w szczególności poprzez uwzględnienie bilansu terenów przeznaczonych pod zabudowę.

Na podstawie wykonanego bilansu stwierdzono, że istnieją aktualnie podstawy do wyznaczania nowych terenów zabudowy poza obszarami o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej oraz obszarami przeznaczonymi pod zabudowę w planach miejscowych, jedynie w przypadku zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, rekreacji indywidualnej (zabudowa letniskowa) oraz zabudowy usługowej w obrębie centrum usługowego gminy (miejscowości: Kraśniczyn, Stara Wieś, Wólka Kraśniczyńska). Wyniki bilansu wskazują na znaczny potencjał terenów dla lokalizacji zabudowy zagrodowej, zdecydowanie przekraczający potrzeby. Tereny te w pierwszej kolejności powinny być przeznaczane pod zabudowę o innych funkcjach, np. mieszkaniowych. Aktualnie nie zachodzą przesłanki do uzupełnienia bilansu i wskazywania w Studium zabudowy o funkcji zagrodowej, lokalizowanej poza obszarami o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej lub wskazanych aktualnie w obowiązującym studium. Analiza ekonomiczna, środowiskowa i społeczna pozwala stwierdzić, że gmina Kraśniczyn charakteryzuje się: − wysokimi walorami środowiska przyrodniczego i krajobrazowego, które sprzyjają wykorzystaniu ich w rozwoju gospodarczym gminy, w zakresie lokalizacji usług turystyki, w tym w szczególności agroturysyki, rekreacji i wypoczynku itp., − niskim potencjałem budżetu gminy wpływającym na trudności w zaspokajaniu potrzeb inwestycyjnych w zakresie budowy, modernizacji i remontów dróg publicznych oraz rozbudowy sieci kanalizacji sanitarnej, − relatywnie wysokim poziomem wyposażenia istniejących struktur przestrzennych w infrastrukturę techniczną, − negatywnymi tendencjami demograficznymi, które wymagają podjęcia działań mających na celu zmniejszenie wielkości spadku liczby ludności w gminie, − niezadawalającym stanem rozwoju działalności pozarolniczej w strukturze gospodarczej gminy (potrzeba zmniejszenia bezrobocia, wykorzystania nadwyżki osób pracujących w rolnictwie oraz zwiększenia dochodów do budżetu gminy),

57

− wysoką wartością użytkową gleb dla rozwoju rolnictwa oraz strukturą zabudowy, która wskazuje na dominującą rolniczą funkcję gminy.

Otrzymane wyniki analizy dotyczące chłonności terenów inwestycyjnych, wynikające z charakterystyki istniejących struktur funkcjonalno-przestrzennych i przeznaczenia terenów w obowiązującym miejscowym planie, a także zapotrzebowania na nową zabudowę pozwalają na przyjęcie następujących wniosków: 1) rolniczy charakter gminy powoduje, że przyszłe potrzeby mieszkaniowe ludności gminy zaspakajane będą zarówno poprzez realizację zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, jak i zabudowy zagrodowej; 2) tereny zabudowy położone w obszarze wykształconej zwartej struktury przestrzenno- funkcjonalnej oraz w obowiązującym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, z uwzględnieniem planowanych zmian w Studium są w stanie zaspokoić potrzeby mieszkaniowe gminy w perspektywie do roku 2030; 3) wyliczona chłonność obszarów realizacji zabudowy zagrodowej znacząco przekracza potrzeby, co uzasadnia czynności zmierzające do zmiany kierunku zagospodarowywania terenów zabudowy zagrodowej w celu większego zrównoważenia wielkości potrzeb i chłonności terenów zabudowy w poszczególnych funkcjach; 4) wynik bilansu wskazuje na możliwość wyznaczenia nowych terenów zabudowy mieszkaniowej poza obszarami o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej w ilości pozwalającej na realizację 1981 m 2 powierzchni użytkowej zabudowy, które zgodnie z założeniami powinna być zlokalizowana w sąsiedztwie zbiornika Czajki lub w granicach miejscowości Kraśniczyn (obręby: Wojciechów Kolonia i Kraśniczyn); 5) analiza potrzeb rozwojowych gminy wynikająca ze strategii rozwoju gminy (tj. wspierania rozwoju działalności pozarolniczych na terenie gminy) wskazuje na konieczność uzupełnienia struktur przestrzennych centralnych miejscowości gminy kształtujących centrum usługowe w nowe tereny zabudowy usługowej w ilości pozwalającej na realizację 5200 m 2 powierzchni użytkowej zabudowy; 6) znacznymi potrzebami w zakresie wyznaczenia nowych terenów zabudowy są tereny zabudowy rekreacji indywidualnej (zabudowa letniskowa) związane z powstaniem zbiornika wodnego „Czajki” stanowiącego istotny potencjał dla rozwoju w gminie rekreacji i wypoczynku – potrzeba wyznaczenia nowych terenów pozwalających na realizację zabudowy letniskowej w ilości 3276 m 2 powierzchni użytkowej zabudowy; 7) uzasadnione i zgodne z wynikami przeprowadzonego bilansu należy przyjąć ustalenie w studium nowych terenów zabudowy produkcyjno-usługowej oraz produkcyjnej, poza obszarami o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej, w ilości do 2 175 m 2 powierzchni użytkowej zabudowy; 8) za uzasadnione i zgodne z wynikami przeprowadzonego bilansu należy przyjąć dokonanie w zmianie studium powiększenia terenów inwestycyjnych kosztem terenów zabudowy zagrodowej (niewykorzystywanej zgodnie z dotychczasowym przeznaczeniem) położonych na obszarach o pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej zgodnie z przeprowadzoną ich delimitacją.

58

10. STAN PRAWNY GRUNTÓW

Na terenie gminy Kraśniczyn dominują grunty stanowiące własność osób fizycznych, które zajmują około 75 % powierzchni gminy. Drugą co do wielkości udziału w strukturze władania powierzchnię zajmują grunty należące do Skarbu Państwa (18 %), są to głównie grunty należące do Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe oraz grunty wchodzące w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Stosunkowo niewielki areał stanowi własność gminną .

Struktura własności gruntów w gminie Kraśniczyn

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Gminy Kraśniczyn

Osoby fizyczne głównie są właścicielami gruntów rolnych oraz lasów. Własność osób prywatnych obejmuje 91 % powierzchni gruntów rolnych w gminie oraz 27 % gruntów leśnych. Grunty leśne stanowią przede wszystkim własność Skarbu Państwa (68 % powierzchni gruntów leśnych w gminie). Ponad 60 % terenów dróg na terenie gminy, będących podstawową składową terenów zabudowanych i zurbanizowanych, jest własnością gminy, pozostała część należy do powiatu i województwa.

Struktura użytkowania gruntów w poszczególnych grupach własności

Użytkowanie gruntów (ha): powierzchnia grunty grunty grunty grunty ogólna zabudowane i pod inne rolne leśne gruntów zurbanizowane wodami grunty Skarbu 2035 308 1694 13 19 1 Państwa grunty gmin i związków 255 92 4 157 0 2 międzygminnych grunty osób 8228 7531 673 9 14 1 fizycznych grunty spółdzielni 51 51

59

grunty kościołów i związków 48 21 21 4 2 wyznaniowych grunty wspólnot 142 59 83 gruntowych grunty powiatów 79 13 7 59

grunty województw 46 4 42 grunty stanowiące 130 127 2 1 inną własność ogółem 11014 8206 2484 285 33 6

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Gminy Kraśniczyn

11. WYSTĘPOWANIE OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH ORAZ OGRANICZENIA W ZAGOSPODAROWANIU TERENÓW WYNIKAJĄCYCH Z PRZEPISÓW ODRĘBNYCH

11.1. Obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów ochrony przyrody

Skierbieszowski Park Krajobrazowy

Ochronę parku reguluje Rozporządzenie Nr 29 Wojewody Lubelskiego z dnia 10 sierpnia 2005 r. w sprawie Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego.

Zgodnie z rozporządzeniem w Parku zakazuje się : 1) realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu art. 51 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (t. j. Dz. U. z 2017 r. poz. 519, z późn. zm.) - nie dotyczy realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których przeprowadzona ocena oddziaływania na środowisko wykazała brak negatywnego wpływu na przedmiot ochrony parku; 2) umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk i złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności w ramach racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej, rybackiej i łowieckiej; 3) likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej lub zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych; 4) pozyskiwania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu; 5) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub

60

przeciwosuwiskowym lub budową, odbudową, utrzymaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych; 6) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody lub racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej; 7) budowania nowych obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem obiektów służących turystyce wodnej, gospodarce wodnej lub rybackiej; 8) likwidowania, zasypywania i przekształcania zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno - błotnych; 9) wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawożenia własnych gruntów rolnych; 10) prowadzenia chowu i hodowli zwierząt metodą bezściółkową, 11) utrzymywania otwartych rowów ściekowych i zbiorników ściekowych; 12) organizowania rajdów motorowych i samochodowych; 13) używania łodzi motorowych i innego sprzętu motorowego na otwartych zbiornikach wodnych.

Grabowiecko-Strzelecki Obszar Chronionego Krajobrazu

Ochrona przedmiotowego obszaru została ustanowiona na mocy Uchwały WRN w Chełmie nr XVIII/89/83 z dn. 28.03.1983 r., a następnie na mocy Rozporządzenia Nr 50 Wojewody Lubelskiego z 28.02.2006 r. (Dz. Urz. Woj. Lub. z 04.04.2006 r. Nr 69, poz. 1288). Zgodnie z powyższym rozporządzeniem Grabowiecko-Strzelecki Obszar Chronionego Krajobrazu został powołany w celu:  tworzenia i ochrony korytarzy ekologicznych, umożliwiających migracje gatunków;  ochrony specyficznych cech krajobrazu Obniżenia Dubieńskiego i Działów Grabowieckich: dolin rzecznych, w tym meandrów rzek i starorzeczy, naturalnych form rzeźby terenu, w tym wąwozów lessowych, otwartego charakteru torfowisk, łąk i muraw ciepłolubnych;  zachowania oraz poprawy stosunków wodnych poprzez ograniczanie nadmiernego odpływu wód, gospodarowanie zasobami wodnymi w sposób uwzględniający potrzeby ekosystemów wodnych i wodno-błotnych, zachowanie naturalnego charakteru rzek, cieków wodnych, zbiorników wodnych i starorzeczy, ochronę funkcji obszarów źródliskowych o dużych zdolnościach retencyjnych, zachowanie lub przywracanie dobrego stanu ekologicznego wód;  zachowania lub odtwarzania różnorodności biologicznej właściwej dla danego typu ekosystemu, głównie poprzez zachowanie lub przywracanie właściwego stanu siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk roślin, zwierząt lub grzybów;  ochrony łąk i pastwisk przed sukcesją naturalna, oraz odtwarzanie siedlisk dziko występujących gatunków roślin, grzybów oraz zwierząt, w tym dążenie do przywrócenia tradycyjnego sposobu użytkowania łąk i pastwisk (koszenie, spasanie);  ochrony i kształtowania zadrzewień, ze szczególnym uwzględnieniem zadrzewień nadwodnych i śródpolnych;  restytucji Iasów łęgowych, wierzbowo - topolowych, szczególnie na obszarach o długim zaleganiu wód zalewowych;  propagowania utrzymania urozmaiconej linii brzegowej cieków i rzek i tworzenie porośniętych bogatą szatą roślinną stref przybrzeżnych i utrzymanie ich jako naturalnego sposobu zabezpieczenia brzegu przed erozją;

61

 uwzględniania potrzeb ochrony przyrody w gospodarce człowieka, w tym w gospodarce rolnej, leśnej, wodnej, rybackiej i turystyce;  ochrony starych odmian roślin użytkowych oraz ras zwierząt hodowlanych;  kształtowania zagospodarowania przestrzennego w sposób umożliwiający zachowanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych oraz wartości kulturowych, w szczególności przez: ochronę otwartej przestrzeni przed nadmierną zabudową, zachowanie ciągłości korytarzy ekologicznych, kształtowanie zalesień w sposób optymalny dla ochrony różnorodności biologicznej i walorów krajobrazowych, ochronę punktów, osi i przedpoli widokowych, usuwanie lub przesłanianie antropogenicznych elementów dysharmonijnych w krajobrazie;  dążenia do rewitalizacji zespołów zabudowy, w tym układów zabytkowych, propagowanie tradycyjnych cech architektury;  eliminowania lub ograniczania źródeł zagrożeń, w szczególności powietrza, wód i gleb, poprzez usuwanie zanieczyszczeń antropogenicznych, kształtowanie prawidłowej gospodarki wodno- ściekowej, promowanie sposobów gospodarowania gruntami, ograniczających erozję gleb.

Na Obszarze OChK wprowadzono zakazy : 1) zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor i legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk, złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną leśną rybacką i łowiecką; 2) realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska - nie dotyczy realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których przeprowadzona ocena oddziaływania na środowisko wykazała brak negatywnego wpływu na ochronę przyrody i ochronę krajobrazu obszaru chronionego krajobrazu; 3) likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych - nie dotyczy prac wykonywanych na potrzeby ochrony przyrody; 4) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu - nie dotyczy terenów, dla których udzielono koncesji na wydobywania kopalin przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia; 5) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budową, odbudowy naprawy lub remontem urządzeń wodnych; 6) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody lub zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka; 7) likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych; 8) lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej - nie dotyczy obiektów lokalizowanych w obszarach wyznaczonych w studium uwarunkowań i kierunków

62

zagospodarowania przestrzennego gmin lub w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gmin lub w ciągach istniejącej, legalnej zabudowy.

Rezerwat przyrody „Głęboka Dolina”

Utworzony został na podstawie Zarządzenia Ministra Ochrony Środowiska, zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 31 października 1996 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M.P. z 1996 r. Nr 67, poz. 633). Celem ochrony jest zachowanie ze względów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych malowniczych rozcięć erozyjnych w postaci dolin z wąwozami oraz lasów jaworowo-dębowych z bukiem występującym na granicy zasięgu. Dla rezerwatu „Głęboką Dolina” nie został opracowany plan ochrony. Ustawa o ochronie przyrody wymienia liczne zakazy obowiązujące na terenach rezerwatów. W kontekście zagospodarowania przestrzennego szczególne znaczenie mają zakazy dotyczące: 1) budowy lub przebudowy obiektów budowlanych i urządzeń technicznych, z wyjątkiem obiektów i urządzeń służących celom rezerwatu; 2) użytkowania, niszczenia, umyślnego uszkadzania, zanieczyszczania i dokonywania zmian obiektów przyrodniczych, obszarów oraz zasobów, tworów i składników przyrody; 3) zmiany stosunków wodnych, regulacji rzek i potoków, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody; 4) pozyskiwania skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, minerałów i bursztynu; 5) niszczenia gleby lub zmiany przeznaczenia i użytkowania gruntów; 6) prowadzenia działalności wytwórczej, handlowej i rolniczej, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony; 7) ruchu pieszego, rowerowego, narciarskiego i jazdy konnej wierzchem, z wyjątkiem szlaków i tras narciarskich wyznaczonych przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska; 8) umieszczania tablic, napisów, ogłoszeń reklamowych i innych znaków niezwiązanych z ochroną przyrody, udostępnianiem rezerwatu przyrody, edukacją ekologiczną, z wyjątkiem znaków drogowych i innych znaków związanych z ochroną bezpieczeństwa i porządku powszechnego; 9) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu; 10) organizacji imprez rekreacyjno-sportowych – bez zgody regionalnego dyrektora ochrony środowiska.

Obszar Natura 2000

Obszar Natura 2000 – Drewniki PLH060059 ustanowiony Decyzją Komisji z dnia 10 stycznia 2011 r. w sprawie przyjęcia na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG czwartego zaktualizowanego wykazu terenów mających znaczenie dla Wspólnoty składających się na kontynentalny region biogeograficzny (notyfikowana jako dokument nr C(2010) 9669)(2011/64/UE). Dla obszaru, Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Lublinie z dnia 27 sierpnia 2014 r., ustanowiono planu zadań ochronnych, zgodnie z którym określone zostały cele działań ochronnych wraz z wskazaniem obszarów ich wdrażania: 1) Działania związane z ochroną czynną 6210 Muraw kserotermicznych (Festuco-Brametea):  działanie obligatoryjne:

63

 użytkowanie murawy, które będzie zapobiegać ekspansji drzew i krzewów; wskazane jest ekstensywne użytkowanie kośne, kośno-pasterskie (bez szczegółowych warunków), niewskazane jest zakładanie upraw, zalesianie, posiewanie - dz. 634/1 w obrębie Stara Wieś oraz dz. 735, 751/2, 752, 1233 w obrębie Wólka Kraśniczyńska;  działanie fakultatywne:  użytkowanie kośne lub kośno-pastwiskowe, użytkowanie zgodnie z wymogami odpowiedniego pakietu rolno-środowiskowego w ramach obowiązującego PROW, ukierunkowanego na ochronę siedliska przyrodniczego - dz. 634/1 w obrębie Stara Wieś oraz dz. 735, 751/2, 752, 1233 w obrębie Wólka Kraśniczyńska,  odkrzaczanie murawy; mechaniczne lub ręczne usunięcie krzewów i młodych okazów drzew a także dziko rosnących drzew, a także dziko rosnących drzew owocowych poprzez ich wycinkę i karczowanie – dz. 634/1, 634, 1213 w obrębie Stara Wieś,  usunięcie sosny z płatu murawy, usunięcie sosny z fragmentu płatu murawy kserotermicznej w pasie o szerokości 15 m wzdłuż podnóża wzniesienia – dz. 76, 77, 92/1, 1332, 1453, 1454, 1455, 1456, 1457, 1459, 1461, 1463, 1465, 1467, 1468, 1469, 1474, 1476, 1477, 1479, 1485, 1486, 1488, 1491, 1493, 1497, 1499, 1501, 1503 w obrębie Stara Wieś; 2) Działania związane z ochroną czynną 9170 Grądu środkowoeuropejskiego i subkontynentalnego (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum):  inwentaryzacja i likwidacja dzikich wysypisk śmieci, przeprowadzenie inwentaryzacji dzikich wysypisk odpadów w obrębie płatu siedliska; oszacowanie kubatury odpadów, określenie dróg dojazdu do dzikich wysypisk, wywiezienie odpadów na legalnie działające składowiska, pozostawienie miejsc po usunięciu śmieci do naturalnej sukcesji – dz. 1-88, 91, 92/1, 1053, 1058, 1062, 1065, 1069, 1071, 1073, 1075, 1075/1, 1076-1081, 1084, 1085, 1087, 1088, 1089, 1091-1098, 1100,1101, 1102/1, 1102/2, 1103/2, 1105, 1106, 1108, 1109, 1110, 1112, 1113, 1114, 1116, 1118, 1119, 1121/1, 1123, 1125, 1127, 1129, 1131, 1137, 1140, 1146, 1150, 1153, 1154-1157, 1157/1, 1158, 1159, 1159/1, 1160, 1161, 1162/1, 1162/2, 1163- 1170, 1172-1176, 1180-1185, 1189, 1190, 1190/1, 1192, 1193/1, 1194, 1196, 1197, 1199/1, 1206-1211, 1214-1220, 1224, 1225, 1227, 1228, 1236, 1239, 1248, 1250, 1252-1263, 1290/1, 1290/2, 1291, 1293, 1297, 1299, 1300, 1332, 1447/1, 1448, 1813-1815 położone w obrębie Wólka Kraśniczyńska, dz. 634 w obrębie Stara Wieś, dz. 79/3 w obrębie Drewniki. 3) Działania związane z utrzymaniem lub modyfikacją metod gospodarowania na siedlisku 9170 Grądu środkowoeuropejskiego i subkontynentalnego (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetium):  prowadzenie gospodarki leśnej zgodnie z obowiązującymi uproszczonymi planami urządzania lasu – dz. 1-4, 6-16, 20-34, 36, 38-88, 91, 1053, 1058, 1062, 1065, 1069, 1071, 1073, 1075, 1075/1, 1076-1081, 1084, 1085, 1087, 1089, 1091-1098, 1110, 1112, 1113, 1114, 1116, 1118, 1119, 1121/1, 1123, 1125, 1127, 1129, 1131, 1137, 1140, 1146, 1150, 1153, 1154- 1157, 1157/1, 1158, 1159, 1159/1, 1160, 1161, 1162/1, 1162/2, 1163, 1165, 1166-1170, 1172-1176, 1180-1185, 1189, 1190, 1190/1, 1192, 1193/1, 1194, 1196, 1197, 1199/1, 1206- 1211, 1214-1220, 1224, 1225, 1227, 1228, 1236, 1239, 1248, 1250, 1252-1263, 1290/1, 1290/2, 1291, 1293, 1297, 1299, 1300, 1332, 1447/1, 1448, 1813-1815,  prowadzenie gospodarki leśnej zgodnie z Planem Urządzenia Lasu Nadleśnictwa Krasnystaw – lasy Nadleśnictwa, obręb Wólka Kraśniczyńska dz. 5,13, 17-19, 35, 37, 57, 80, 92/1, 1088, 1164, 1165,

64

4) Działania związane z utrzymaniem lub modyfikacją metod gospodarowania na siedlisku 1902 Obuwnik pospolity (Cypripedium calceolus):  Inwentaryzacja i likwidacja dzikich wysypisk – obręb Wólka Kraśniczyńska dz. 92/1, 1902_S2: 75, 1299, 15, 69, 79, 78, 39, 27, 37, 1152, 83, 12, 24, 22, 1157/1, 74, 1157, 38, 63, 57, 42, 67, 1160, 59, 58, 21, 1153, 1156, 35, 32, 73, 25, 52, 55, 65, 34, 20, 33, 64, 36, 51, 13, 72, 58, 26, 49, 43, 50, 47, 82, 92/1, 84, 19, 71, 16, 48, 70, 54, 17, 18, 80, 23, 68, 53, 30, 1290/2, 46, 1150, 1166, 81, 66, 1158, 41, 56, 29, 1162/2, 62, 1162/1, 45, 31, 60, 77, 14, 40, 44, 88, 85, 1164, 76, 61, 1160/1.

Pomniki przyrody

Na terenie gminy Kraśniczyn ochroną w formie pomników przyrody objętych zostało 15 obiektów (pojedynczych drzew i grup drzew) ustanowionych mocą: 1) Obwieszczenia Wojewody Chełmskiego z 30 maja 1981 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody (Dz. Urz. WRN z Chełmie Nr 2 poz. 11) oraz Rozporządzenia Nr 11 Wojewody Lubelskiego z dnia 30 lipca 2009 w sprawie ustanowienia pomników przyrody (Dz. Urz. Woj. Lubelskiego z 2009 r. Nr 103, poz. 2327) 2) Zarządzenia Nr 18 Wojewody Chełmskiego z dnia 15 grudnia 1986 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody (Dz. Urz. Woj. Chełmskiego z 1986 Nr 6 poz. 77) 3) Rozporządzenia Nr 24 Wojewody Chełmskiego z dnia 31 lipca 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody obiektów przyrody ożywionej i nieożywionej (Dz. Urz. Woj. Chełmskiego z 6.08.1992 r. Nr 7 poz. 49) 4) Rozporządzenia Nr 76 Wojewody Chełmskiego z dnia 10 listopada 1998 r. w sprawie wprowadzenia ochrony indywidualnej w drodze uznania za pomniki przyrody obiektów przyrody ożywionej i nieożywionej (Dziennik Urzędowy Województwa Chełmskiego Nr 19 poz. 189, zmiana z 2007 r. Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego Nr 35 poz. 910).

W stosunku do pomników przyrody obowiązują ograniczenia w zagospodarowaniu ich najbliższego otoczenia: 1) niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu; 2) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym lub przeciwpowodziowym albo budową, odbudową, utrzymywaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych; 3) uszkadzania i zanieczyszczania gleby; 4) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody albo racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej; 5) wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawożenia użytkowanych gruntów rolnych; 6) zmiany sposobu użytkowania ziemi; 7) umieszczania tablic reklamowych.

Powyższe zakazy nie dotyczą:  prac wykonywanych na potrzeby ochrony przyrody po uzgodnieniu z organem ustanawiającym daną formę ochrony przyrody;  realizacji inwestycji celu publicznego w przypadku braku rozwiązań alternatywnych, po uzgodnieniu z organem ustanawiającym daną formę ochrony przyrody;  zadań z zakresu obronności kraju w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa państwa;  likwidowania nagłych zagrożeń bezpieczeństwa powszechnego i prowadzenia akcji ratowniczych.

65

11.2. Ograniczenia w użytkowaniu terenów wynikające z ochrony gruntów rolnych i leśnych

W myśl ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1161) ochrona gruntów rolnych polega na: 1) ograniczaniu przeznaczania ich na cele nierolnicze lub nieleśne; 2) zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych oraz szkodom w produkcji rolniczej, powstającym wskutek działalności nierolniczej i ruchów masowych ziemi; 3) rekultywacji i zagospodarowaniu gruntów na cele rolnicze; 4) zachowaniu torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych; 5) ograniczaniu zmian naturalnego ukształtowania powierzchni ziemi. Ochrona gruntów leśnych polega na: 1) ograniczaniu przeznaczania ich na cele nieleśne lub nierolnicze; 2) zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów leśnych oraz szkodom w drzewostanach i produkcji leśnej, powstającym wskutek działalności nieleśnej i ruchów masowych ziemi; 3) przywracaniu wartości użytkowej gruntom, które utraciły charakter gruntów leśnych wskutek działalności nieleśnej; 4) poprawianiu ich wartości użytkowej oraz zapobieganiu obniżania ich produkcyjności; 5) ograniczaniu zmian naturalnego ukształtowania powierzchni ziemi.

Przeznaczenie tych gruntów na cele nierolnicze i nieleśne dla:  gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas I-III – wymaga uzyskania zgody ministra właściwego do spraw rozwoju wsi, za wyjątkiem gruntów, które spełniają łącznie warunki:  co najmniej połowa powierzchni każdej zwartej części gruntu zawiera się w obszarze zwartej zabudowy,  położone są w odległości nie większej niż 50 m od granicy najbliższej działki budowlanej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami,  położone są w odległości nie większej niż 50 metrów od drogi publicznej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych,  ich powierzchnia nie przekracza 0,5 ha, bez względu na to, czy stanowią jedną całość, czy stanowią kilka odrębnych części, a także gruntów położonych w granicach administracyjnych miast;  gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa – wymaga uzyskania zgody właściwego ministra lub osoby przez niego upoważnionej;  pozostałych gruntów leśnych – wymaga uzyskania zgody marszałka województwa wyrażanej po uzyskaniu opinii izby rolniczej.

11.3. Ograniczenia w użytkowaniu terenów wynikające z lokalizacji cmentarzy czynnych

Na obszarze gminy Kraśniczyn znajdują się cmentarze w miejscowościach: Stara Wieś, Bończa i Surhów, dla których obowiązują strefy sanitarne. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 25 sierpnia 1959 r. w sprawie określenia, jakie tereny pod względem sanitarnym są odpowiednie na cmentarze (Dz. U. z 1959 r. Nr 52, poz. 315) , odległość cmentarza od zabudowań

66

mieszkalnych, zakładów produkujących artykuły żywności i żywienia zbiorowego bądź zakładów przechowujących artykuły żywności oraz studzien, źródeł i strumieni, służących do czerpania wody do picia i potrzeb gospodarczych, powinna wynosić co najmniej 150 m. Odległość ta może być zmniejszona do 50 metrów pod warunkiem, że teren w granicach od 50 do 150 m odległości od cmentarza posiada sieć wodociągową i wszystkie budynki korzystające z wody są do niej podłączone. Odległość od granicy cmentarza ujęć wody o charakterze zbiorników wodnych, służących jako źródło zaopatrzenia sieci wodociągowej w wodę do picia i potrzeb gospodarczych, nie może być mniejsza niż500 metrów. Powyższe przepisy odnoszą się do lokalizowania nowych cmentarzy, jednak przy zagospodarowaniu przestrzennym terenów, w tym planowaniu nowych obiektów, należy mieć na uwadze uwarunkowania wynikające z usytuowania cmentarzy istniejących.

11.4. Ograniczenia w użytkowaniu terenów wynikające z przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami

W odniesieniu do obiektów zabytkowych obowiązują przepisy ustawy z 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2017 poz. 2187). Ustawa określa przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków i opieki nad nimi, w tym finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych, a także organizację organów ochrony zabytków. W planowaniu przestrzennym szczególnie istotne są zapisy ochrony i opieki nad zabytkami, polegające na: 1) zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków, 2) udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków, 3) uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska, 4) zabezpieczeniu i utrzymaniu zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie; 5) korzystaniu z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości.

Na terenie gminy Kraśniczyn ochronie podlegają zabytki wpisane do rejestru zabytków. Ponadto zlokalizowane są zabytki wpisane do wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków, wymagające objęcia ochroną planistyczną w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego.

W stosunku do obiektów wpisanych do rejestru zabytków, w myśl przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków wymaga:  prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku, w tym prac polegających na usunięciu drzewa lub krzewu z nieruchomości lub jej części będącej wpisanym do rejestru parkiem, ogrodem lub inną formą zaprojektowanej zieleni,  wykonywanie robót budowlanych w otoczeniu zabytku,  prowadzenie badań konserwatorskich przy zabytku,  prowadzenie badań architektonicznych zabytku,

67

 dokonywanie podziału zabytku,  zmiana przeznaczenia zabytku lub sposobu korzystania z niego,  podejmowania innych działań, które mogłyby prowadzić do naruszenia substancji lub zmiany wyglądu zabytku, z wyłączeniem działań polegających na usuwaniu drzew lub krzewów z terenu nieruchomości lub jej części niebędącej wpisanym do rejestru parkiem, ogrodem albo inną formą zaprojektowanej zieleni Obiektów zabytkowych dotyczy także art. 39 ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane (Dz. U. z 2017 r. poz. 1332, z późn. zm.): Prowadzenie robót budowlanych przy obiekcie budowlanym wpisanym do rejestru zabytków lub na obszarze wpisanym do rejestru zabytków wymaga, przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę, uzyskania pozwolenia na prowadzenie tych robót, wydanego przez właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków . W stosunku do obiektów budowlanych oraz obszarów niewpisanych do rejestru zabytków, a ujętych w gminnej ewidencji zabytków, pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektu budowlanego wydaje właściwy organ w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków . Obszar gminy Kraśniczyn objęty został badaniami Archeologiczne Zdjęcie Polski (AZP). W wyniku tych badań oznaczono 266 stanowisk archeologicznych, które zostały wpisane do wojewódzkiej ewidencji zabytków. Zgodnie z art. 31 ust. 1a ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, planowane roboty ziemne oraz zmiana charakteru dotychczasowej działalności na terenie, na którym znajdują się zabytki archeologiczne, co doprowadzić może do przekształcenia lub zniszczenia zabytku archeologicznego – należy uzgodnić z wojewódzkim konserwatorem zabytków zakres i rodzaj niezbędnych badań archeologicznych.

Na terenie gminy znajdują się zabytkowe mogiły, które poza ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami podlegają także ochronie wynikającej z ustawy z dnia 28 marca 1933 roku o grobach i cmentarzach wojennych (t. j. Dz. U. z 2017 poz. 681).

11.5. Ograniczenia w użytkowaniu terenów wynikające z ochrony złóż kopalin

W granicach gminy Kraśniczyn znajduje się jedno udokumentowane złoże kopalin tj. „Brzeziny” (w kategorii C2 – złoże rozpoznane wstępnie) – złoże surowców ilastych do produkcji kruszywa lekkiego. Udokumentowane złoża kopalin podlegają ochronie na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (t. j. Dz. U. z 2017 r. poz. 519 z póżn. zm.), zgodnie z którą ochrona złóż kopali polega na racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami oraz kompleksowym wykorzystaniu kopalin, w tym kopalin towarzyszących. Eksploatację złoża kopalin prowadzi się w sposób gospodarczo uzasadniony, przy zastosowaniu środków ograniczających szkody w środowisku i przy zapewnieniu racjonalnego wydobycia i zagospodarowania kopaliny. Podejmujący eksploatację złóż kopaliny lub prowadzący tę eksploatację jest zobowiązany przedsiębrać środki niezbędne do ochrony zasobów złoża, jak również do ochrony powierzchni ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych, sukcesywnie prowadzić rekultywację terenów poeksploatacyjnych oraz przywracać do poprzedniego stanu inne elementy przyrodnicze.

68

11.6. Ograniczenia w użytkowaniu terenów wynikające z ustawy Prawo wodne

Ochronie prawnej na podstawie ustawy Prawo wodne podlegają:  zbiorniki wód śródlądowych – udokumentowany Główny Zbiornik Wód Podziemnych Nr 407 Niecka Lubelska (Chełm – Zamość),  ujęcia wód podziemnych – zlokalizowane w miejscowościach Żułów, Olszanka, Bończa, Surhów, Chełmiec i Brzeziny, posiadające pozwolenia wodno-prawne. Ochrona zbiornika wód podziemnych polega na nie podejmowaniu przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływania na ilość i jakość wód podziemnych. Preferowane powinny być formy zagospodarowania najkorzystniejsze z punktu widzenia utrzymania czystości wód podziemnych. Wskazane jest również objęcie wszystkich terenów zabudowanych zbiorowymi systemami odprowadzania i usuwania ścieków. Dla ujęć wody obowiązują zakazy i nakazy z zakresu ochrony środowiska zapisane w pozwoleniach wodno-prawnych, które dodatkowo wyznaczają strefy ochronne wokół tych ujęć. Istniejące na terenie gminy ujęcia wody posiadają wyznaczone strefy ochrony bezpośredniej, ogrodzone i oznakowane. Zgodnie z ustawą prawo wodne na terenie ochrony bezpośredniej należy:  odprowadzać wody opadowe lub roztopowe w sposób uniemożliwiający przedostawanie się ich do urządzeń służących do poboru wody,  zagospodarować teren zieleni  odprowadzać poza granicę terenu ochrony bezpośredniej ścieki z urządzeń sanitarnych przeznaczonych do użytku dla osób zatrudnionych przy obsłudze urządzeń służących do poboru wody,  ograniczyć wyłącznie do niezbędnych potrzeb przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urządzeń służących do poboru wody.

Ochrona przed powodzią Zgodnie z art. 169 ust. 1 ustawy Prawo Wodne (Dz. U. z 2017 poz. 1566, z późn. zm.) dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego, sporządza się mapy zagrożenia powodziowego przedstawiające w szczególności: obszary na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat lub na których istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia ekstremalnego; obszary szczególnego zagrożenia powodzią. W chwili obecnej mapy zagrożenia powodziowego sporządzone zostały dla fragmentu rzeki Wojsławki (M-34-47-A-b-4 i M-34-47-A-b-3). Sporządzone zostało natomiast przez Dyrektora RZGW studium ochrony przeciwpowodziowej dla rzeki Wojsławki, stanowiące obowiązujący dokument do czasu sporządzenia mapy zagrożenia powodziowego. Zgodnie z art. 77 ustawy Prawo Wodne, na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią zakazuje się: 1) gromadzenia ścieków, odchodów zwierzęcych, środków chemicznych, a także innych substancji lub materiałów, które mogą zanieczyścić wody, prowadzenia odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, w szczególności ich składowania, 2) lokalizowania nowych cmentarzy,

69

3) mycia pojazdów w wodach powierzchniowych oraz nad brzegami tych wód, 4) pobierania z wód powierzchniowych wody bezpośrednio do opryskiwaczy rolniczych oraz mycia opryskiwaczy rolniczych w tych wodach, 5) używania farb produkowanych na bazie związków organiczno-cynowych (TBT) do konserwacji technicznych konstrukcji podwodnych, 6) poruszania się pojazdami w wodach powierzchniowych oraz po gruntach pokrytych wodami, z wyłączeniem pojazdów:  jednostek organizacyjnych wykonujących uprawnienia właścicielskie w stosunku do wód lub urządzeń wodnych zlokalizowanych na wodach,  jednostek wykonujących roboty inwestycyjne lub prace utrzymaniowe,  jednostek organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych lub przez niego nadzorowanych,  jednostek ratowniczych,  organów lub jednostek wykonujących kontrolę w zakresie określonym w przepisach ustawy i przepisach odrębnych. Zakazy te nie obejmują wykorzystywania gruzu, mas ziemnych oraz skalnych przy wykonywaniu robót związanych z utrzymywaniem lub regulacją wód, ochroną brzegu morskiego i morskich wód wewnętrznych oraz pogłębianiem morskich dróg wodnych. Ponadto, jeżeli nie spowoduje to zagrożenia dla jakości wód w przypadku wystąpienia powodzi, właściwy organ może, w drodze decyzji, zwolnić od powyższych zakazów, określając warunki niezbędne dla ochrony jakości wód.

12. WYSTĘPOWANIE OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH

Na terenie gminy Kraśniczyn nie zostały wyznaczone osuwiska i tereny zagrożone ruchami masowymi ziemi, zgodne z R ozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie informacji dotyczących ruchów masowych ziemi . Na terenie gminy wyznaczone zostały przez Państwowy Instytut Geologicznych jedynie zasięgi obszarów predysponowanych do występowania ruchów masowych czyli rejony, gdzie nie wyklucza się możliwości rozwoju ruchów masowych. Na poniższej mapie kolorem czerwonym przedstawiono rozłożenie tych obszarów na obszarze gminy.

70

Położenie obszarów predysponowanych do występowania ruchów masowych

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Mapy osuwisk i obszarów predysponowanych do występowania ruchów masowych w poszczególnych województwach geoportal.pgi.gov.pl

Obszary te zostały wyznaczone na terenach dwóch garbów (ciągnących się na północy od Surhowa i Łukaszówki, aż po Kolonię Bończę oraz na południu od Anielpola, Drewnik, Czajek po Bończę). Pokrywę tych wierzchowin tworzą głównie lessy. Są to grunty wrażliwe na erozje powierzchniową (rozmywanie). Podłoże spełnia wymagania do lokalizacji zabudowy, jednak wymaga ochrony przed procesami erozyjnymi. Główne ograniczeniem dla lokalizacji zabudowy na tym terenie to występowanie licznych wąwozów i jarów o czynnych procesach erozyjnych oraz zboczy o spadkach powyżej 10%.

Niekorzystne warunki geologiczne dla lokalizacji zabudowy występują także na terenie doliny Wojsławki, którą tworzą przede wszystkim torfy niskie, namuły torfiaste oraz piaski i mułki (mady) rzeczne. Tereny te pokryte są nienośnymi gruntami organicznymi oraz słabonośnymi osadami rzecznymi o skrajnie niekorzystnych warunkach wilgotnościowych. Na obszarze doliny Wojsławki w okolicach miejscowości Bończa, na wschód od miejscowości Kraśniczyn, pomiędzy miejscowościami Surhów i Majdanek oraz na wschód od miejscowości Surhów występują obszary zagrożone osuwaniem i obrywaniem się skarp i zboczy.

Procesy erozyjne dotyczą także obszarów płytkiego występowania skał węglanowych (kredowych) w postaci opoki. Gleby te wykazują wysoką wrażliwość na zmiany wilgotności i temperatury i podlegają procesom pęcznienia i przemarzania co przyczynia się do powstania wysadzin gruntu.

71

13. WYSTĘPOWANIE UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓŻ KOPALIN, ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH ORAZ UDOKUMENTOWANYCH KOMPLEKSÓW PODZIEMNEGO SKŁADOWANIA DWUTLENKU WĘGLA

Złoża kopalin

Udokumentowane złoże „Brzeziny”

Źródło: na podstawie geoportal.pgi.gov.pl

Na terenie gminy Kraśniczyn występuje jedynie udokumentowane wstępnie złoże surowców ilastych do produkcji kruszywa lekkiego „Brzeziny”. Złoże o powierzchni 48 ha położone jest w miejscowości Zastawie. Szacowane zasoby bilansowe złoża wynoszą 8 751 tys. m 3 (stan na 31.12.2017 r.). Złoże nie jest eksploatowane; w aktualnym stanie zagospodarowania nieruchomości nad złożem stanowią grunty zadrzewione i zakrzewione.

Wody podziemne

Obszar gminy Kraśniczyn położony jest w obrębie JCWPd nr PLGW200090. Stan wód podziemnych na terenie gminy jest dobry. Jednolita część wód podziemnych PLGW200090, nie jest zagrożona utrzymaniem dobrego stanu. W gminie wody podziemne eksploatowane są z kredowego i czwartorzędowego piętra wodonośnego, pozostając w ścisłej więzi hydraulicznej, tworząc jeden główny poziom wodonośny. Wody podziemne w utworach kredowych stanowią główny zbiornik wód podziemnych, który jest źródłem zaopatrzenia ludności w wodę w sieciach wodociągowych i w studniach wierconych. Kredowy poziom wodonośny tworzą utwory kredy górnej (górny mastrycht) wykształcone w postaci

72

opok i opok marglistych oraz margli i kredy. Wody tego poziomu charakteryzują się słabą odpornością na zanieczyszczenia terenu, ale dobrą jakością. Wody podziemne czwartorzędowe występują w dolinach. Ze względu na ich płytkie występowanie, nie powinny być wykorzystywane do celów bytowych, z uwagi na duże ryzyko zanieczyszczenia. Wody czwartorzędowe zawierają często podwyższoną ilość żelaza, związków azotowych, magnezu i mogą być skażone bakteryjnie. Ujmowane są najczęściej przez lokalne studnie kopane. Zasilanie wód odbywa się drogą infiltracji opadów atmosferycznych oraz poprzez regionalny dopływ z obszarów wierzchowinowych. Obszar gminy położony jest w granicach udokumentowanego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 407 Niecka Lubelska Chełm-Zamość. GZWP Nr 407 charakteryzuje się następującymi cechami:  powierzchnia wynosząca 9015 km 2;  głębokość zbiornika do ok. 100–150 m i najczęściej płytkie (od kilku do ok. 20 m) występowanie na przeważającym obszarze swobodnego lustra wody;  niska odporność zbiornika na infiltrację zanieczyszczeń antropogenicznych;  tworzenie zasobów wód podziemnych poprzez infiltrację wód opadowych na całym obszarze zbiornika;  szybka wymiana wód w ośrodku skalnym wynikająca ze szczelinowo-porowego;  wysoka jakość wód podziemnych;  rolniczy charakter regionu o niewielkim stopniu uprzemysłowienia i urbanizacji oraz jego wysokie walory przyrodnicze.

Dla Zbiornika sporządzono Dokumentację określającą warunki hydrogeologiczne dla ustalenia stref ochronnych GZWP nr 407 /Chełm-Zamość/ . W dokumentacji określone zostały projektowane obszary ochronne zbiornika.

Udokumentowane kompleksy składowania dwutlenku węgla

Na terenie gminy Kraśniczyn nie występują udokumentowane kompleksy składowania dwutlenku węgla.

14. WYSTĘPOWANIE TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH

Na terenie gminy Kraśniczyn nie występują tereny górnicze, o których mowa w Ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t. j. Dz. U. z 2017 r. poz. 2126).

73

15. STAN SYSTEMÓW KOMUNIKACJI I NNFRASTRUKTURY TCHNICZNEJ, W TYM STAN STOPNIA UPORZĄDKOWANIA GOSPODARKI ŚCIEKOWEJ, ENERGETYCZNEJ ORAZ GOSPODARKI ODPADAMI

15.1. Sieć drogowa

Głównymi elementami systemu drogowego na terenie gminy pozostają drogi wojewódzkie: nr 843 relacji Chełm – Zamość i nr 846 relacji Krasnystaw – Hrubieszów (dla których przewidziano docelowe klasy techniczne G – droga główna). Układ uzupełniający stanowią drogi powiatowe, łączące główne miejscowości gminy oraz drogi gminne.

 Drogi powiatowe:

Nr drogi Klasa drogi Relacja 1864 L lokalna Wierzchowiny – Rakołupy – Drewniki - Skierbieszów 1867 L lokalna Drewniki – Kukawka - Czarnołozy 3137 L lokalna Krasnystaw (ul. Bieleszy) – Łany – Kol. Chełmiec 3138 L lokalna Surhów – Łukaszówka - Chełmiec 3139 L zbiorcza dr. kraj. nr 17 – Małochwiej Mały – Surhów – dr. woj. 846 3146 L zbiorcza Brzeziny – Majdan Surhowski – Franciszków – Orłów Murowany – Izbica 3148 L lokalna Majdan Surhowski - Surhów 3149 L lokalna Majdan Surhowski - Kraśniczyn Stary 3150 L zbiorcza Kraśniczyn – Anielpol – Wiszenki - Kalinówka

Większość dróg powiatowych w gminie Kraśniczyn mają nawierzchnie utwardzone.

 Drogi gminne:

Nr drogi Relacja 104970 L Rakołupy Duże - Kol. Bończa 105031 L Ostrów - Bończa 109974 L Surhów - gr. gminy Krasnystaw (Łany) 109975 L gr. gminy Izbica - Surhów 109976 L Surhów - droga dojazdowa do pól 109977 L przez wieś Chełmiec 109978 L dr. pow. 3150L – Wiszenki - Surhów 109979 L Zastawie - Kraśniczyn 109980 L Brzeziny - dr. pow. 3137L 109981 L Kraśniczyn - dr. woj. 843 109982 L przez wieś Majdan Surhowski 109983 L Kraśniczyn - dr. gm. 109985L 109984 L Czajki - Wiszenki 109985 L Czajki - Stara Wieś 109986 L przez wieś Anielpol 109987 L Drewniki - Anielpol 109988 L Chełmiec - dr. gm. 104970L 109989 L Bończa - dr. gm. 105015L

74

109990 L Wolica - Kol. Bończa 109991 L Kraśniczyn - dr. gm. 109983L 109992 L Stara Wieś - Wólka Kraśniczyńska 109993 L Żułów - Bończa 109994 L przez wieś Drewniki 109995 L Bończa - dr.gm.109993L 109996 L Brzeziny - Kraśniczyn 110023 L droga położona w miejscowości Brzeziny na działce nr 2048 przy drodze wojewódzkiej nr 846 na odcinku do km 0+1,06 110041 L droga położona w miejscowości Kraśniczyn na działce o numerze 74 110050 L droga w miejscowości Brzeziny (działka o numerze 1444/2) 110051 L droga w miejscowości Brzeziny (działka o numerze 1708/2) 110052 L droga w miejscowości Olszanka (działka o numerze 186) 110053 L droga w miejscowości Olszanka (działka o numerze 170) 110054 L droga w miejscowości Olszanka (działka o numerze 143) 110055 L droga w miejscowości Olszanka (działka o numerze 99) 110056 L droga w miejscowości Olszanka (działka o numerze 244) 110057 L droga w miejscowości Olszanka (działka o numerze 101)

Łączna długość dróg gminnych na terenie gminy Kraśniczyn wynosi ok. 49,4 km. Znaczną część dróg gminnych stanowią drogi gruntowe, wymagające utwardzenia.

Sieć dróg publicznych na terenie gminy Kraśniczyn

75

Źródło: zasoby własne

15.2. Infrastruktura techniczna

Zaopatrzenie w wodę

Zaopatrzenie w wodę na terenie gminy Kraśniczyn odbywa się z wodociągów zbiorowego zaopatrzenia. Sieć wodociągowa jest dobrze rozwinięta. Aktualnie sieć wodociągowa nie występuje jedynie na terenach o zabudowie rozproszonej, gdzie mieszkańcy korzystają z indywidualnych studni. Łączna długość sieci rozdzielczej wynosi 71,7 km (stan na koniec 2016 roku). Z wodociągów w gminie korzysta ponad 80 % ogółu ludności. Na terenie gminy funkcjonuje sześć ujęć wody na potrzeby bytowo-gospodarcze, które usytuowane są w miejscowościach: Bończa, Brzeziny, Chełmiec, Surhów, Olszanka, Żułów. Część miejscowości gminy Kraśniczyn podłączonych jest do ujęć wodociągowych gminy Skierbieszów.

Maksymalne Wydajność Ujęcie Liczba zapotrzebowanie studni Pozwolenie Miejscowości zaopatrywane wody studni godzinowe [m3/h] wodno-prawne [m3/h] Bończa 2 36 36 Bończa, Bończa Kolonia do dnia 30 listopada 2030 r. Brzeziny 2 45 120 Brzeziny, Majdan Surhowski, do dnia 27 Franciszków, Czajki, Zastawie, grudnia2021 r. Kraśniczyn, Stara Wieś Wólka Kraśniczyńska, Wolica Chełmiec 1 5 30 Chełmiec do dnia 27 grudnia2021 r. Surhów 2 25 80 Surhów, Surhów Kolonia, do dnia 27 Łukaszówka grudnia2021 r. Olszanka 2 15 49,0 Olszanka Od dnia 1 kwietnia 2016 r. do 31 marca 2036 r. Żułów 2 10 46,5 Żułów Od dnia 31 lipca 2016 r. do 30 lipca 2036 r.

76

Odprowadzanie ścieków

Długość sieci kanalizacyjnej w relacji do długości sieci wodociągowej wynosi 69,74%, co świadczy o niezbyt niekorzystnych proporcjach. Łączna długość sieci kanalizacyjnej wynosi 50,0 km (stan na koniec 2016 r.). Z sieci kanalizacyjnej korzysta 45% mieszkańców. Na terenie gminy funkcjonuje pięć mechaniczno-biologicznych oczyszczalni ścieków w miejscowościach:  Kraśniczyn – oczyszczalnia gminna, mechaniczno-biologiczna – przepustowość średnio dobowa 152 m3/ /dobę; oczyszczalnia posiada punkt zlewny ścieków dowożonych;  Olszanka – oczyszczalnia gminna, mechaniczno-biologiczna (typu BIOCLERE B350) – przepustowość średnio dobowa 35 m 3/ /dobę;  Żułów – oczyszczalnia gminna, mechaniczno-biologiczna (typu BIOCLERE B500), średniodobowa ilość ścieków - 42,9 m 3/d  Bończa Kolonia – oczyszczalnia na potrzeby Domu Pomocy Społecznej oraz obsługująca miejscowości Bończa i Kolonia Bończa;  Surhów – oczyszczalnia na potrzeby Domu Pomocy Społecznej. Oczyszczone ścieki odprowadzane są do rzeki Wojsławki, innych cieków lub do ziemi (rowu otwartego). Jednocześnie na terenie gminy uzupełnieniem dla sieci kanalizacyjnej są przydomowe oczyszczalnie ścieków.

Gospodarka odpadami

W związku z obowiązującymi przepisami prawa w zakresie utrzymania czystości i porządku gminy zostały zobligowane do prowadzenia zorganizowanego systemu gospodarowania odpadami. Na terenie gminy Kraśniczyn nie ma składowiska odpadów komunalnych. Zgodnie z podziałem województwa lubelskiego na regiony gospodarki odpadami komunalnymi, gmina Kraśniczyn należy do Regionu Centralno-Wschodniego, a regionalna instalacja do przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK), odbierająca odpady z gminy Kraśniczyn znajduje się w Wincentowie (gm. Krasnystaw) – Międzygminne Składowisko Odpadów Komunalnych „KRAS-EKO”. W ramach selektywnej zbiórki odpadów odpady komunalne odbierane w sposób mobilny od mieszkańców, natomiast w miejscowości Bończa znajduje się punkt odbioru tzw. elektrośmieci.

Energetyka gazowa i cieplna

Obszar gminy Kraśniczyn obsługiwany jest przez Karpacką Spółkę Gazownictwa Oddział Zakład Gazowniczy w Lublinie i zaopatrywany w gaz jednostronnie ze stacji redukcyjno-pomiarowej I° Surhów. Długość sieci gazowej w 2016 roku wynosiła 29,9 km, a liczba przyłączy do budynków - 303. Odbiorcami gazu były 193 gospodarstwa domowe, z czego 118 gospodarstw użytkowało gaz na potrzeby ogrzewnictwa. Łącznie z sieci gazowej korzystało 428 osób, co stanowiło 3,4% ogólnej liczby mieszkańców. Sieć gazowa obejmuje sołectwa: Kraśniczyn, Brzeziny, Kolonia Surhów, Majdan Surhowski, Stara Wieś, Surhów, Wólka Kraśniczyńska, Zastawie, Żułów i Łukaszówka.

Na terenie gminy nie ma zorganizowanej gospodarki cieplnej w postaci sieci ciepłowniczej. Zaopatrzenie w ciepło odbywa się z indywidualnych źródeł – kotłownie wbudowane, zakładowe, przemysłowe (węglowe lub gazowe), bądź tradycyjne ogrzewanie piecowe.

77

Elektroenergetyka

Przez teren gminy przebiega administrowana przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne – Wschód Sp. z o. o. linia przesyłowa elektroenergetyczna 220 kV Zamość Mokre - Chełm (długość w obrębie gminy Kraśniczyn 7,69 km). Dystrybucją energii elektrycznej na terenie gminy Kraśniczyn zajmuje się Zamojska Korporacja Energetyczna S.A. z siedzibą w Zamościu. Teren gminy Kraśniczyn zasilany jest liniami 15 kV z 2 głównych punktów zasilających:  GPZ Krasnystaw (stacja 110kV/15kV)  GPZ Wojsławice (stacja 30kV/15kV). Stan sieci elektroenergetycznej w gminie jest zadowalający. W przypadku zaistnienia potrzeb możliwa jest jej rozbudowa poprzez budowę linii i stacji transformatorowych.

Energetyka OZE

Gmina Kraśniczyn uczestniczyła w projekcie realizowanym w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2007-2013, Obejmującym: Oś priorytetową VI: Środowisko i czysta energia, Działanie 6.2 Energia przyjazna środowisku. W ramach projektu zainstalowane zostały instalacje solarne przy gospodarstwach domowych (116 instalacji) oraz na budynkach użyteczności publicznej (4 instalacje): Urzędu Gminy Kraśniczyn, Zespołu Szkół w Kraśniczynie, Szkoły Podstawowej w Surhowie i Ośrodka Zdrowia w Kraśniczynie. Brak jest natomiast na terenie gminy dużych instalacji OZE.

Wnioski:  Sieć drogowa na terenie gminy jest dobrze rozwinięta, wymaga natomiast znacznych nakładów finansowych na utwardzenie dróg gruntowych oraz bieżące naprawy nawierzchni;  Wyposażenie zabudowy w infrastrukturę techniczną jest relatywnie wysokie, w szczególności dotyczy to sieci kanalizacyjnej - w celu niegenerowania kosztów na rozbudowę infrastruktury technicznej istotne znaczenie w rozwoju przestrzennym gminy będzie miało skupianie zabudowy na terenach uzbrojonych poprzez wypełnianie luk w ciągach zwartej zabudowy oraz jej rozwój w bezpośrednim sąsiedztwie istniejących ciągów zabudowy, istniejąca zabudowa rozproszona winna korzystać z indywidualnej infrastruktury w szczególności w zakresie odprowadzania ścieków (szczelnych zbiorników na ścieki bytowe lub przydomowych oczyszczalni ścieków);  W polityce przestrzennej gminy należy uwzględnić rozwój infrastruktury OZE, co ma szczególne znaczenie w kontekście ochrony środowiska przyrodniczego gminy – preferowane rodzaje energetyki odnawialnej to energetyka słoneczna, niewskazana jest natomiast energetyka wiatrowa.

78

16. ZADANIA SŁUŻĄCE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH

Zgodnie z art. 9 ust. 2 Ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t. j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1073, z późn. zm.) w studium uwzględnia się zasady określone w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju oraz ustalenia strategii rozwoju i planu zagospodarowania przestrzennego województwa. Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju jest podstawowym dokumentem określającym zasady polityki państwa w dziedzinie przestrzennego zagospodarowania kraju w perspektywie najbliższych kilkunastu lat. KPZK 2030 określa cele polityki przestrzennego zagospodarowania kraju , którymi są:  podwyższenie konkurencyjności głównych ośrodków miejskich Polski w przestrzeni europejskiej poprzez ich integrację funkcjonalną przy zachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego sprzyjającej spójności;  poprawa spójności wewnętrznej i terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów;  poprawa dostępności terytorialnej kraju w różnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej;  kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski;  zwiększenie odporności struktury przestrzennej na zagrożenia naturalne i utratę bezpieczeństwa energetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronne państwa;  przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego.

Ustalenia KPZK 2030 zostały przeniesione do Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego uchwalonego uchwałą Nr XI/162/2015 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 30 października 2015 r. PZPWL określa cele polityki przestrzennej województwa, którymi są:

Cel wiodący: zrównoważony rozwój przestrzenny regionu prowadzący do podniesienia konkurencyjności województwa i poprawy warunków życia. Cele główne: 1. Policentryczny rozwój sieci osadniczej. 2. Wzbogacanie i racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi uwzględniające potrzeby przyszłych pokoleń. 3. Utrzymanie walorów środowiska przyrodniczego i krajobrazu. 4. Zintegrowana ochrona jakości życia człowieka. 5. Wzmocnienie stabilności środowiska przyrodniczego. 6. Wzmocnienie tożsamości kulturowej regionu poprzez ochronę i pielęgnację zasobów kulturowych oraz ich wzbogacanie walorami współczesnymi. 7. Zwiększenie konkurencyjności gospodarki województwa oraz poprawa jego atrakcyjności inwestycyjnej.

79

8. Poprawa dostępności komunikacyjnej regionu. 9. Zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego województwa. 10. Powszechny dostęp do usług teleinformatycznych. 11. Wyposażenie jednostek osadniczych w systemy wodno-ściekowe. 12. Wyposażenie obszaru województwa w niezbędną liczbę obiektów i instalacji do zagospodarowywania odpadów komunalnych, przemysłowych i niebezpiecznych. 13. Zapewnienie warunków przestrzennych służących potrzebom obronnym państwa oraz ochronie ludności i jej mienia przed zagrożeniami naturalnymi i cywilizacyjnymi.

W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego przyjęto kierunki rozwoju przestrzennego, które bezpośrednio lub pośrednio odnosić się mogą do obszaru gminy Kraśniczyn:  w zakresie integracji województwa z przestrzenią krajową i europejską  dla integracji regionalnych sieci energetycznych z krajowymi – budowa linii elektroenergetycznych 400 kV w powiązaniu z planowaną elektrownią w okolicach Łęcznej relacji – Chełm – Mokre – Jarosław,  w zakresie rozwoju zagospodarowania przestrzennego województwa  kształtowanie wiejskiej sieci osadniczej: − kształtowanie miejscowości gminnych jako lokalnych ośrodków obsługi, − kształtowanie miejscowości sołeckich jako elementarnych ośrodków obsługi, − kształtowanie przestrzeni publicznych jako organiczną część ośrodków osadniczych, stanowiących podstawowy element układów ruralistycznych, którym należy zapewnić wysoką jakość funkcjonalną i estetyczną z jednoczesną ochroną historycznych walorów miejsca; − przy planowaniu terenów mieszkaniowych, usługowych i innych należy zapewnić ochronę ogólnodostępnych miejsc i możliwości tworzenia nowych przestrzeni publicznych (zieleńców, parków, pasaży handlowych, terenów sportowo-rekreacyjnych itp.); − porządkowanie struktur przestrzennych, możliwie z zachowaniem skali i form zabudowy charakterystycznych dla terenów wiejskich; − zapewnienie dostępności do ośrodków skupiających funkcje usługowe (ośrodki gminne); − przywrócenie i usprawnienie powiązań komunikacyjnych miejscowości wiejskich z ośrodkami lokalnymi i ponadlokalnymi; − zachowanie dziedzictwa kulturowego z jego wykorzystaniem w rozwoju turystyki; − zwiększanie udziału funkcji pozarolniczych (rozwój wielofunkcyjny) w kształtowaniu osadnictwa wiejskiego; − rozbudowa infrastruktury technicznej, zwłaszcza sanitarnej i utylizacji odpadów; − poprawa stanu technicznego infrastruktury elektroenergetycznej i stabilności zaopatrzenia w energię, z wykorzystaniem energii ze źródeł odnawialnych. PZPWL wskazuje preferencje lokalizacji następujących funkcji wzmacniających oraz zapewniających właściwą obsługę mieszkańców regionu: − w gminnych ośrodkach lokalnych: usług podstawowych w zakresie administracji, porządku publicznego i bezpieczeństwa, telekomunikacji, ochrony zdrowia ludzi i zwierząt, kultury, oświaty i wychowania, handlu i gastronomii, a także inne usługi i drobna przedsiębiorczość,

80

− w wiejskich jednostkach osadniczych: usługi elementarne. Wskazuje się zapewnienie terenowe możliwości kompleksowego rozwoju usług ochrony zdrowia i opieki społecznej. Przy restrukturyzacji funkcjonalnej terenów zainwestowanych należy w pierwszej kolejności przeznaczyć niewykorzystane obiekty na usługi ogólnodostępne służące celom publicznym oraz uzupełnianiu bazy infrastruktury społecznej.  środowisko przyrodnicze: − do czasu objęcia ochroną prawną, w celu ochrony zasobów wód podziemnych wskazuje się projektowany obszar ochronny GZWP 407, którego granice i sposoby zagospodarowania określone zostały w dokumentacji hydrogeologicznej zbiornika; w projektowanym obszarze ochronnym GZWP 407 wyklucza się realizację przedsięwzięć wpływających negatywnie na stan jakościowy i ilościowy wód podziemnych; − dla zachowania walorów hydrograficznych zlewni, w celu ochrony ilościowej i jakościowej zasobów wodnych ustanawia się, jako formę planistycznej ochrony hydrosfery, projektowane obszary ochronne zlewni Wojsławki i Wolicy (obejmujące tereny gminy Kraśniczyn) – gospodarowanie na terenie zlewni chronionych powinno uwzględniać: ochronę mokradeł, w tym dolin rzecznych oraz pozadolinnych podmokłości, bagien i torfowisk przed odwodnieniem, ochronę meandrujących odcinków rzek przed regulacją, konieczność uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej, eliminację ognisk zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych, wykluczenie lokalizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, które mogą spowodować nieosiągnięcie celów środowiskowych, racjonalne stosowanie nawozów sztucznych i chemicznych środków ochrony roślin; − w celu zabezpieczenia jakości wód płynących wprowadza się ochronę naturalnej obudowy biologicznej (tj. roślinności przywodnej) wszystkich rzek w województwie i kształtowanie biologicznych buforów w postaci pasów ochronnych; − za leśne ekosystemy kluczowe w skali krajowej i regionalnej uznaje się lasy Skierbieszowskie – w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania ekosystemów leśnych ustala się wyznaczanie w gminnych dokumentach planistycznych stref ochrony warunków siedliskowych lasu, których zadaniem jest wykluczenie zagospodarowania mogącego mieć negatywny wpływ na gatunki wnętrza lasu oraz ekoton; − za elementy ekspozycji krajobrazowej wskazane do zachowania i ochrony planistycznej uznaje się: elementy ekspozycji czynnej (punkty widokowe, ciągi widokowe, osie widokowe, powiązania widokowe) i elementy ekspozycji biernej (panoramy, strefy ekspozycji widokowej obiektów, zespołów i elementów rzeźby terenu, ekspozycje wnętrz krajobrazowych, dominanty naturalne i urbanistyczne, otwarcia widokowe), które powinny być wyodrębniane w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin wraz z ustaleniem warunków ich ochrony); − w kształtowaniu zagospodarowania na terenach korytarzy ekologicznych uznaje się za niezbędne: o zapewnienie odpowiedniej infrastruktury umożliwiającej migrację zwierząt w przypadku konieczności sytuowania nasypów ziemnych poprzecznie do osi korytarza, o kształtowanie naturalnych alternatywnych sposobów łączności ekologicznej (obejść ekologicznych) w przypadku niemożliwości utrzymania naturalnych powiązań bądź realizacji odpowiednich rozwiązań technicznych, o utrzymywanie przestrzeni wolnej od zabudowy,

81

o stosowanie przepławek lub innych rozwiązań zapewniających zachowanie wymaganej drożności dla gatunków ryb, dla których wyznaczono korytarz rzeczny, w tym w szczególności dla ryb dwuśrodowiskowych, o kształtowanie pasmowych struktur przyrodniczych (łąk, zadrzewień i zakrzewień śródpolnych), o zwiększanie ciągłości leśnych korytarzy ekologicznych poprzez zalesienia, o restytucję użytków zielonych kosztem gruntów ornych w korytarzach dolinnych, o odbudowę stosunków hydrologicznych; − za podstawowe przedsięwzięcia służące poprawie stopnia retencyjności zlewni m.in. budowę zbiorników małej retencji (zbiornik Czajki); − w kształtowaniu zagospodarowania terenów narażonych na aktywizację ruchów masowych ziemi w planistycznych dokumentach lokalnych należy uwzględnić: ochronę i wprowadzanie zadrzewień, zakrzewień i zadarnień służących biologicznemu stabilizowaniu terenów osuwiskowych oraz ochronę przed zabudową stref krawędziowych i nadkrawędziowych; − przeciwdziałanie erozji wodnej i wietrznej polega głównie na wprowadzaniu zalesień i zadrzewień oraz trwałych użytków zielonych; W ramach prowadzenia racjonalnej gospodarki zalesieniowej i zadrzewieniowej, dostosowanej do specyfiki regionu, PZPWL rekomenduje: wprowadzenie zadrzewień i zakrzewień śródpolnych na obszarach o wysokiej jakości użytków rolnych oraz wyłączenie z eksploatacji złoża surowca ilastego do produkcji kruszywa lekkiego „Brzeziny” ze względu na położenie w Skierbieszowskim PK.  środowisko kulturowe: − w zakresie kształtowania krajobrazu kulturowego uznaje się za niezbędne: o kontynuowanie tradycyjnych form osadnictwa, o utrzymanie regionalno-historycznej skali i struktury jednostek osadniczych, o skupianie zabudowy na zasadzie dogęszczania istniejącej struktury jednostek osadniczych, przy kontynuowaniu historycznego układu i charakteru, o ograniczanie realizacji napowietrznych linii energetycznych w otoczeniu obiektów i zespołów zabytkowych na rzecz sieci podziemnych, o stosowanie form zabudowy nawiązujących do tradycyjnego budownictwa, o utrzymanie obiektów małej architektury współtworzących walory krajobrazu kulturowego, o ochronę ciągów alejowych wzdłuż dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych; − dla obiektów i zespołów zabytkowych ustala się: o zachowanie zabytków z wyeksponowaniem ich wartości wraz z ich najbliższym otoczeniem w celu zachowania tożsamości kulturowej miejsca, o zagwarantowanie ochrony krajobrazowej, historycznych sylwet przestrzennych i osi widokowych, a także ekspozycji oraz obserwacji archeologicznej; − za elementy ekspozycji krajobrazów kulturowych wskazane do zachowania uznaje się: elementy ekspozycji czynnej (punkty widokowe, ciągi widokowe, osie widokowe, powiązania widokowe), elementy ekspozycji biernej (panoramy, strefy ekspozycji widokowej zabytkowych obiektów i zespołów urbanistycznych, ekspozycje wnętrz krajobrazowych, dominanty architektoniczne, otwarcia widokowe).

82

 gospodarka: − gmina Kraśniczyn wskazana jest jako priorytetowa w zakresie prowadzenia działań przeciwerozyjnych; − w ramach rozwoju gospodarki rybackiej uznaje się za niezbędne modernizację i odbudowę obiektów stawowych (ochronę terenów ogroblowanych przed zmianą ich przeznaczenia na cele inne niż zbiorniki wodne) stawy Bończa D.O.S.P w gminie Kraśniczyn, − ze względu na wrażliwość, walory turystyczne środowiska i rangę ochrony ustala się kierunki turystycznego wykorzystania obszarów objętych ochroną prawną: o obszary rozwoju rekreacji wypoczynkowej i turystyki krajoznawczej obejmujące: obszary chronionego krajobrazu z uwzględnieniem czynnej ochrony ekosystemów służącej podnoszeniu walorów turystycznych, o obszary zrównoważonego rozwoju turystyki krajoznawczej i wypoczynkowej obejmujące: parki krajobrazowe na zasadach określonych w planach ochrony parków, o ostoje ptasie sieci Natura 2000 z zakazem realizacji inwestycji lub działań mogących negatywnie oddziaływać na walory przyrodnicze, − w ramach wykorzystania turystycznego walorów kulturowych regionu wskazuje się rozwój infrastruktury turystycznej w ośrodkach położonych na kierunkach szlaków kulturowych - w gminie Kraśniczyn na Szlaku Pieszym Śladami Księdza Stefana Wyszyńskiego; − w kształtowaniu zagospodarowania obszarów turystycznych należy: o uzależnić rozwój nowych terenów budownictwa letniskowego od pełnego ich wyposażenia w infrastrukturę sozotechniczną, o zapewnić dostępność strefy brzegowej zbiorników wodnych wykorzystywanych turystycznie poprzez traktowanie jej jako przestrzeni publicznej, o wykluczyć z zabudowy rekreacyjnej (letniskowej) tereny łąkowo-torfowiskowe, o podnosić estetykę zabudowy oraz zachowywać naturalne elementy krajobrazu (ukształtowanie terenu, zadrzewienia, oczka wodne itp.);  infrastruktura techniczna: − uwzględniając istniejące i projektowane elementy infrastruktury drogowej ustala się docelowy układ funkcjonalny podstawowych powiązań drogowych na obszarze województwa lubelskiego obejmujący m. in.: w układzie krajowym – drogę wojewódzką nr 846 Małochwiej Duży – Wojsławice - Teratyn, w układzie regionalnym drogę nr 843 Chełm – Kraśniczyn – Zamość; ze względu na pełnioną funkcję wskazuje się utrzymanie lub dostosowanie parametrów technicznych powyższych dróg do klasy drogi Z – zbiorczej; − rozwój krajowego systemu elektroenergetycznego w województwie lubelskim obejmuje m.in.: budowa linii 400 kV Chełm – Mokre – Jarosław; − przy lokalizacji infrastruktury elektroenergetycznej należy dążyć do minimalizacji jej oddziaływania na środowisko, w szczególności: o ograniczenia jej ingerencji w krajobraz, o niepodejmowania działań mogących w znaczący sposób pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków roślin i zwierząt, a także w znaczący sposób

83

wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony konkretny obszar Natura 2000, o zachowania minimalnych szerokości pasów technologicznych, dla których obowiązują ograniczenia użytkowania i zagospodarowania (dla istniejącej linii Chełm – Mokre – 50 m tj. po 25 m od osi linii), o do budowy linii 400 kV zaleca się wykorzystanie istniejących korytarzy technicznych linii elektroenergetycznych najwyższych napięć; − uwzględniając potencjał energetyczny zasobów odnawialnych oraz oddziaływanie urządzeń energetycznych na warunki życia człowieka i środowisko przyrodnicze, w województwie lubelskim wyznaczone zostały obszary preferowane, ograniczeń i wykluczeń dla rozwoju energetyki opartej na OZE. Zgodnie z uwarunkowaniami, gmina Kraśniczyn zaliczona została do obszarów o najlepszych warunkach usłonecznienia (o potencjalnej energii użytecznej powyżej 950 kWh/rok) i predysponowanych do rozwoju energetyki solarnej. Jednocześnie na terenie gminy występuje obszar potencjalnego wykorzystania wód termalnych (20-50 o C). Niewskazane jest natomiast rozwoju farm wiatrowych z uwagi na występowanie parku krajobrazowego i obszaru chronionego krajobrazu; − gmina Kraśniczyn położona jest w Regionie Centralno-Wschodnim gospodarowania odpadami, z instalacją w ramach RIPOK w Wincentowie.  obronność i bezpieczeństwo publiczne: − do obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią (OBZP) wyznaczonych w studiach ochrony przeciwpowodziowej, obowiązujących jako obszary szczególnego zagrożenia powodzią, należy dolina rzeki Wojsławki; − kształtowanie warunków przestrzennych dla potrzeb ochrony przeciwpowodziowej obejmuje m.in.: rozwój małej retencji na dopływach rzeki głównej (zbiornik Czajki), utrzymanie i zwiększanie naturalnej retencji (mokradła, zalesiania), renaturalizację rzek, utrzymanie i modernizację urządzeń melioracyjnych, wykluczenia rozwoju zabudowy na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią oraz uwzględnianie w wyznaczaniu terenów rozwoju zabudowy zagrożenia wynikającego z potencjalnego zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego; − w odniesieniu do istniejącej zabudowy na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią rekomenduje się sukcesywną likwidację zabudowy z uwzględnieniem stopnia ryzyka powodziowego oraz stanu technicznego budynków.

W strukturze funkcjonalno-przestrzennej województwa lubelskiego, określonej zgodnie z PZPWL, gmina Kraśniczyn położona jest w obszarze rolniczej przestrzeni produkcyjnej w strefie roślinnej rolniczej przestrzeni produkcyjnej (podstrefa wyżynna), dla których plan wskazuje zachowanie naturalnych wartości zasobów rolniczej przestrzeni produkcyjnej oraz zrównoważony rozwój gospodarki rolnej i funkcji towarzyszących. Gmina Kraśniczyn położona jest w obszarze funkcjonalnym o znaczeniu ponadregionalnym - wiejskim obszarze funkcjonalnym , wymagającym wsparcia procesów rozwojowych, dla którego PZPWL określa cele rozwojowe zagospodarowania przestrzennego m.in.: • wzmacnianie powiązań funkcjonalnych (transportowych, teleinformatycznych, społeczno- gospodarczych) z lokalnymi ośrodkami rozwoju,

84

• stworzenie warunków dla rozwoju przedsiębiorczości związanej z produkcją rolną i wykorzystaniem walorów środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego w turystyce. Gmina Kraśniczyn położona jest również w obszarze funkcjonalnym o znaczeniu regionalnym, tj. w „Obszarze funkcjonalnym rozwoju gospodarki żywnościowej (roślinnej rolniczej przestrzeni produkcyjnej)”. Dla obszaru, jako wiodące kierunki zagospodarowania, PZPWL wskazuje m.in.: • produkcja roślinna, • rozwój bazy przetwórstwa rolno-spożywczego, • rozwój agroturystyki jako formy wzbogacania funkcjonalnego obszarów wiejskich, • rozwój infrastruktury turystycznej (głównie szlaków turystycznych), • produkcja zdrowej żywności, • rozwój infrastruktury technicznej i transportowej.

Na terenie gminy Kraśniczyn w PZPWL wymienione zostało zadanie inwestycyjne celu publicznego o znaczeniu wojewódzkim dotyczące:  rozbudowy drogi nr 846 Małochwiej Duży – Wojsławice – Teratyn (inwestycja została zrealizowana) oraz inne zadania celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym tj.:  budowa linii 400 kV Chełm – Mokre – Jarosław,  budowa zbiornika małej retencji „Czajki” – inwestycja w trakcie realizacji.

Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 r.) zostałaprzyjęta uchwałą Nr XXXIV/559/2013 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 24 czerwca 2013 r.Dokument określa strategiczne cele rozwoju regionu lubelskiego: 1. Wzmacnianie urbanizacji regionu 2. Restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich 3. Selektywne zwiększenie potencjału wiedzy, kwalifikacji, zaawansowania technologicznego, przedsiębiorczości i innowacyjności regionu 4. Funkcjonalna, przestrzenna, społeczna i kulturowa integracja regionu.

Dla terenu gminy Kraśniczyn, szczególnie istotne pozostają Cele 2 i 4, z celami operacyjnymi : • 2.1. Poprawa warunków dla wzrostu konkurencyjności i towarowości gospodarstw • 2.2. Rozwój przetwórstwa rolno-spożywczego • 2.3. Wzmocnienie doradztwa rolniczego oraz promowanie i wspieranie inicjatyw współpracy rolników i mieszkańców wsi • 2.4. Wspieranie przedsiębiorczości na wsi i tworzenia pozarolniczych miejsc pracy na obszarach wiejskich • 2.5. Wyposażenie obszarów wiejskich w infrastrukturę transportową, komunalną, energetyczną • 4.1. Poprawa wewnętrznego skomunikowania regionu • 4.2. Wspieranie włączenia społecznego • 4.3. Wzmocnienie społecznej tożsamości regionalnej i rozwijanie więzi i współpracy wewnątrzregionalnej • 4.4. Przełamywanie niekorzystnych efektów przygranicznego położenia regionu • 4.5. Racjonalne i efektywne wykorzystywanie zasobów przyrody dla potrzeb gospodarczych i rekreacyjnych, przy zachowaniu i ochronie walorów środowiska przyrodniczego.

85

Zawarte w niej cele strategiczne i operacyjne zostały przeniesione do Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego, przyjętego uchwałą Nr XI/162/2015 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 30 października 2015 r.

Uchwałą Nr XCI/1868/2016 z dnia 29 marca 2016 roku Zarząd Województwa Lubelskiego przyjął dokument pod nazwą ”Przedsięwzięcia o priorytetowym znaczeniu dla realizacji celów Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 r.)”, w którym nie znalazły się przedsięwzięcia bezpośrednio dotyczące gminy Kraśniczyn.

17. WYMAGANIA DOTYCZĄCE OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ

Na terenie gminy Kraśniczyn obszary szczególnego zagrożenia powodzią występują w dolinie rzeki Wojsławki i wyznaczone zostały przez Dyrektora RZGW w studium ochrony przeciwpowodziowej dla rzeki Wojsławki, stanowiące obowiązujący dokument do czasu sporządzenia mapy zagrożenia powodziowego. Dla zachodniej części doliny rzeki Wojsławki (przy granicy z gmina Krasnystaw) opracowane zostały mapy zagrożenia powodziowego (M-34-47-A-b-4 i M-34-47-A-b-3). Występujące zagrożenie wodą stuletnią obejmuje tereny łąk i pastwisk.

86