Strategia Rozwoju Gminy Kraśniczyn Na Lata 2015-2023

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Spis treści Wstęp ...... 4 1. Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej gminy Kraśniczyn ...... 9 1.1 Zgodność ze strategicznymi dokumentami ...... 9 1.1.1 Powiązanie projektów i zadań z działaniami realizowanymi na terenie RP...... 9 1.1.2 Powiązanie projektów i zadań z działaniami realizowanymi na terenie województwa lubelskiego...... 14 1.1.3 Powiązanie projektów i zadań z działaniami realizowanymi na terenie powiatu krasnostawskiego ...... 26 1.1.4 Powiązanie projektów i zadań z działaniami realizowanymi na terenie gminy Kraśniczyn 28 1.2 Przestrzeń i środowisko ...... 28 1.2.1 Położenie gminy Kraśniczyn w powiecie, województwie i kraju ...... 28 1.2.2 Charakterystyka sieci osadniczej ...... 32 1.2.3 Opis zasobów naturalnych ...... 33 1.2.4 Opis zasobów kulturowych ...... 37 1.2.5. Identyfikacja podstawowych problemów ...... 40 1.3 Sfera społeczna ...... 40 1.3.1 Demografia ...... 40 1.3.2 Rynek pracy ...... 44 1.3.3 Uczestnictwo w kulturze ...... 46 1.3.4 Identyfikacja podstawowych problemów ...... 47 1.4 Strefa gospodarcza ...... 48 1.4.1 Główni pracodawcy ...... 51 1.4.2 Struktura podstawowych branż gospodarki ...... 51 1.4.3 Ilość podmiotów gospodarczych ...... 53 1.4.4 Rolnictwo ...... 55 1.4.5 Identyfikacja podstawowych problemów ...... 59 1.5 Infrastruktura techniczna ...... 59 1.5.1 Infrastruktura komunikacyjna i transportowa ...... 59 1.5.2 Infrastruktura ochrony środowiska ...... 61 1.5.3 Infrastruktura energetyczna ...... 64 1.5.4 Identyfikacja podstawowych problemów ...... 67 1.6 Infrastruktura społeczna ...... 67 1.6.1 Infrastruktura edukacyjna ...... 67

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

1.6.2 Infrastruktura sportowo-rekreacyjna ...... 68 1.6.3 Infrastruktura kultury...... 69 1.6.4 Infrastruktura ochrony zdrowia i opieki społecznej ...... 70 1.6.5 Identyfikacja podstawowych problemów ...... 72 1.7 Zarządzanie ...... 72 1.7.1 Możliwości budżetowe gminy Kraśniczyn ...... 72 1.7.2 Planowanie strategiczne ...... 74 1.7.3 Kapitał społeczny ...... 75 1.7.4 Identyfikacja podstawowych problemów ...... 76 1.8 Analiza SWOT ...... 77 1.8.1 Mocne strony – wnioski ...... 80 1.8.2 Słabe strony – wnioski...... 81 1.8.3 Szanse – wnioski ...... 82 1.8.4 Zagrożenia – wnioski ...... 84 2. Część strategiczna ...... 85 2.1 Misja gminy Kraśniczyn ...... 85 2.2 Wizja gminy Kraśniczyn ...... 85 2.3 Cele strategiczne ...... 86 2.4 Cele operacyjne ...... 87 2.5 Działania ...... 92 2.6 System wdrażania i monitorowania ...... 96 2.6.1 Zasady monitorowania i wdrażania Strategii ...... 96 2.6.2 Oczekiwane wskaźniki osiągnięć Strategii...... 97 2.7 Źródła finansowania ...... 98 2.8 Opis konsultacji społecznych ...... 99 Zestawienie tabel, wykresów, rysunków ...... 100 Załącznik nr 1 Projekty kluczowe ...... 102

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Wstęp

Gmina Kraśniczyn jest typową gminą wiejską, znajdującą się w województwie lubelskim, leżącą ok. 18 km na południowy wschód od miasta powiatowego Krasnystaw oraz ok 71 km na południowy wschód od miasta wojewódzkiego Lublin. Liczy 3883 mieszkańców, zajmując powierzchnię 110 km². Należy do powiatu krasnostawskiego. Posiada bogatą historię sięgającą przełomu XIV i XV wieku. Do mocnych stron gminy niewątpliwie należy korzystne położenie komunikacyjne - przez gminę przebiegają odcinki dwóch dróg wojewódzkich: nr 843 relacji Chełm-Zamość oraz nr 846 relacji Krasnystaw-Hrubieszów. Gmina posiada duży potencjał przyrodniczy, który może wykorzystany być do rozwoju turystyki. Charakterystyczna dla tego obszaru jest odznaczająca się dużymi walorami krajobrazowymi dolina Wieprza, która podlega ochronie jako regionalny korytarz ekologiczny. Szata roślinna jest zróżnicowana. Największymi walorami florystycznymi odznacza się zachodnia część gminy, w której panują zbiorowiska roślinności łąkowej i leśnej, a także zbiorowiska wodne i szuwarowe. Atrakcję turystyczną gminy stanowi Skierbieszowski Park Krajobrazowy, utworzony rozporządzeniem Nr 9 Wojewody Zamojskiego z dnia 23 stycznia 1995 roku na obszarze 25 830 ha z otuliną o pow. 8 707 ha na części obszarów gmin ówczesnego woj. zamojskiego: Grabowiec, Izbica, Miączyn, Sitno, Skierbieszów i Stary Zamość oraz Rozporządzeniem Nr 16 Wojewody Chełmskiego z dnia 29 grudnia 1995 r. na obszarze 9 658 ha na części obszarów gmin woj. chełmskiego: Kraśniczyn i Krasnystaw z otuliną o pow. 3 772 ha na terenie Gmin Kraśniczyn, Krasnystaw i Siennica Różana. Łączna powierzchnia Parku wynosi 35 488 ha oraz otuliny 12 479 ha. Park został utworzony w celu ochrony wartości przyrodniczych, krajobrazowych, historycznych i kulturowych. Do szczególnych walorów Parku należą lasy bukowe, chronione i rzadko występujące gatunki roślin oraz falisto–pagórkowaty teren z głęboko wciętymi wąwozami, sprawiającymi wrażenie górskiego krajobrazu.

Na obszarze gminy Kraśniczyn lasy stanowią 22% powierzchni gminy. Znajduje się tu Rezerwat Przyrody Głęboka Dolina (zajmujący powierzchnię 289,12 ha) leżący w Skierbieszowskim Parku Krajobrazowym, gdzie występują rzadkie regionalne zbiorowiska roślinne, takie jak: grad wysoki i grad niski. Jest to jeden z najbardziej interesujących rezerwatów w województwie lubelskim.

Część gminy włączona jest również do Grabowiecko-Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, który zajmuje powierzchnię 26 963 ha. W krajobrazie tego terenu dominują jary i całe systemy wąwozów lessowych. Osobliwością występującą w gminie Kraśniczyn jest suseł perełkowany, ssak chroniony, wpisany do „Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt”. W Wojciechowie żyją również żółwie błotne.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

W gminie Kraśniczyn dominującą gałęzią gospodarki, głównie dzięki dobrej ziemi (klasy I-III), jest rolnictwo. Potwierdzeniem tego jest fakt, iż z rolnictwa utrzymuje się 70% mieszkańców gminy. Powierzchnia użytków rolnych w gminie wynosi 7 742 ha, co stanowi 70% ogólnej powierzchni gminy.

Strategia rozwoju gminy to dokument strategiczny, który wyznacza główne kierunki rozwoju gminy oraz ułatwia jej zarządzaniem. Jej opracowanie niewątpliwie pomoże przy pozyskaniu środków finansowych na rozwój gminy m.in. z funduszy unijnych w ramach perspektywy finansowej 2014- 2020.

Opracowanie Strategii ma za cel takie zdiagnozowanie stanu obecnego, aby możliwe było wyznaczenie najbardziej optymalnej drogi dla rozwoju gminy Kraśniczyn. Położono nacisk równomiernie na szybki rozwój, jak i wyrównywanie różnic pomiędzy poszczególnymi terenami wchodzącymi w skład gminy.

Całość Strategii rozpoczyna diagnoza obecnej sytuacji społeczno-gospodarczej gminy Kraśniczyn (część 1). Diagnozę rozpoczyna analiza w zakresie planowania strategicznego istotnego dla obszaru. Strategia Rozwoju Lokalnego Gminy Kraśniczyn na lata 2015-2023 jest spójna z priorytetami i celami dokumentów szczebla krajowego i regionalnego, określającymi główne kierunki polityki rozwoju, tj. Długookresową Strategią Rozwoju Kraju, Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności, Strategią Rozwoju Kraju 2020 (średniookresową), Krajową Strategią Rozwoju Regionalnego 2010-2020, Koncepcją Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020, Strategią Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 r.) oraz Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Lubelskiego na lata 2014– 2020. Jednocześnie wskazano zgodności celów niniejszej Strategii ze Strategią Rozwoju Powiatu Krasnostawskiego na lata 2008-2020 na terenie, którego położona jest gmina Kraśniczyn oraz zbieżność z dokumentami strategicznymi gminy Kraśniczyn.

Podrozdziały od 1.2 do 1.7 stanowią „pogłębioną diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczej” gminy Kraśniczyn, opisującą przestrzeń i środowisko (położenie gminy, charakterystykę sieci osadniczej, opis zasobów naturalnych i kulturowych), sferę społeczną (demografia, rynek pracy, uczestnictwo w kulturze), sferę gospodarczą (główni pracodawcy, struktura podstawowych branż, ilość podmiotów gospodarczych, rolnictwo), infrastrukturę techniczną (infrastruktura komunikacyjna, ochrony środowiska, energetyczna), infrastrukturę społeczną (infrastruktura edukacyjna, sportowo-rekreacyjna, kultury, ochrony zdrowia) oraz zarządzanie, uwzględniające możliwości budżetowe gminy, planowanie strategiczne i kapitał społeczny. Każda z części pogłębionej diagnozy kończy się identyfikacją podstawowych problemów gminy z poszczególnych zakresów. Podsumowaniem

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023 przeprowadzonej diagnozy jest analiza SWOT, prezentująca mocne i słabe strony obszaru oraz zewnętrzne szanse i zagrożenia, która stanowi podstawę do sformułowania misji gminy, celów strategicznych i operacyjnych.

Część 2 niniejszej Strategii stanowi właściwy plan strategiczny gminy Kraśniczyn, zawierający misję i wizję gminy. W świetle wizji w roku 2023 roku gmina Kraśniczyn, dzięki znacznej poprawie infrastruktury (ochrony środowiska, społecznej, kulturowej, turystycznej, zdrowotnej, gospodarczej, edukacyjnej) i wspomagających ją działań nie inwestycyjnych, doprowadzi do uzyskania wysokiego poziomu rozwoju, w co najmniej 3 dziedzinach – rolnictwo, ochrona środowiska, turystyka i powiązane z nią ochrona przyrody i ochrona dziedzictwa kulturowego oraz zadowalającego poziomu w pozostałych obszarach. Pozytywne kierunki rozwojowe przyczynią się do rozwoju gospodarczego i zatrzymaniu negatywnych trendów demograficznych, edukacyjnych i trendów na rynku pracy. W roku 2023 gmina stanie się miejscem atrakcyjnym do inwestowania, życia i pracy.

Misją gminy Kraśniczyn jest sentencja, która najlepiej ujmuje główne kierunki działania samorządu oraz wszystkich innych podmiotów zlokalizowanych na terenie gminy, jednocześnie w zwięzły sposób wskazując priorytety działalności w najbliższych latach, będąc podsumowaniem całej opracowywanej Strategii Rozwoju Lokalnego Gminy Kraśniczyn na lata 2015-2023. Misją gminy Kraśniczyn jest uzyskanie stabilnego i trwałego rozwoju gminy Kraśniczyn poprzez uruchomienie wielokierunkowych procesów rozwojowych (gospodarczych, kulturowych, społecznych, edukacyjnych, infrastrukturalnych).

Podrozdziały 2.3-2.5 to prezentacja celów strategicznych, celów operacyjnych i działań, będące konkretnym nakazem realizacji dla samorządu gminnego. W procesie planowania strategicznego, na podstawie przeprowadzonych analiz wyodrębniono następujące cele strategiczne:

 Cel strategiczny 1: Przestrzenny, infrastrukturalny rozwój gminy Kraśniczyn.

W ramach tak określonego celu planuje się poprawę ładu przestrzennego i infrastrukturalnego obszaru, służące rozwojowi społeczno-gospodarczego gminy Kraśniczyn. Jakość i dostępność infrastruktury gospodarczej i społecznej nadal pozostaje jednym z zasadniczych elementów budowania konkurencyjności lokalnej gospodarki. Zakłada się, że przestrzenny i infrastrukturalny rozwój gminy Kraśniczyn zostanie osiągnięty poprzez poprawę dostępności i stanu infrastruktury komunikacyjnej, która jest jednym z kluczowych determinantów rozwoju, elementem istotnym w ocenie atrakcyjności inwestycyjnej i jakości życia mieszkańców. Rozwój społeczno-gospodarczy nie może być realizowany kosztem środowiska naturalnego, w związku z czym władze gminy planują realizację działań zmierzających do poprawy poziomu ochrony środowiska, rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz ochrony i wykorzystania istniejących zasobów przyrodniczych. Ważne jest również podjęcie działań

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023 polegających na budowie i modernizacji obiektów użyteczności publicznej, spełniających funkcje edukacyjne, administracyjne, kulturowe, zdrowotne, turystyczne oraz stałe podnoszenie jakości usług publicznych. Ponadto, dla poprawy warunków życia mieszkańców i funkcjonowania lokalnej gospodarki zaplanowano wdrożenie planowania przestrzennego służącego wzmacnianiu funkcji poszczególnych obszarów gminy i ochronę najcenniejszych walorów kulturowych i naturalnych.

 Cel strategiczny 2: Wykształcone i aktywne społeczeństwo.

Wykształcone i aktywne społeczeństwo to podstawa trwałego i zrównoważonego rozwoju gminy. W warunkach cywilizacji informacyjnej oraz gospodarki opartej na wiedzy, nowoczesne i dobrze zorganizowane społeczeństwo staje się najważniejszym zasobem gospodarczym i stanowi nieodzowny element konkurencyjności regionu. O stopniu nowoczesności społeczeństwa decyduje wiele czynników, ale najważniejsze z nich to: jakość życia oraz ogólny poziom wykształcenia mieszkańców, poziom zatrudnienia, stopień integracji społecznej i kulturowej, a także stopień poczucia bezpieczeństwa i ładu publicznego. Przeprowadzona analiza SWOT rozwoju społeczno- gospodarczego gminy potwierdza tezę o ogólnie niskim poziomie rozwoju społeczeństwa oraz wskazuje na istnienie szeregu barier utrudniających dostosowanie tego społeczeństwa do wyzwań gospodarki opartej na wiedzy. W celu rozwoju wykształconego i aktywnego społeczeństwa władze gminy Kraśniczyn planują realizację przedsięwzięć polegających na stałym podnoszeniu poziomu wykształcenia, wzroście aktywności mieszkańców i wspieranie tej aktywności, rozwoju społeczeństwa informacyjnego oraz dostosowaniu działań z zakresu polityki społecznej do wyzwań związanych ze zmianami demograficznymi i aktualną sytuacją gospodarczą.

 Cel strategiczny 3: Gmina Kraśniczyn atrakcyjna gospodarczo.

Podstawowym czynnikiem wpływającym na jakość życia mieszkańców gminy jest stopień rozwoju lokalnej gospodarki. Realizacja celu opierać się będzie na wspieraniu rozwoju kilku obszarów gospodarki. Gmina Kraśniczyn posiada bardzo korzystne warunki do rozwoju rolnictwa (ponad połowa gleb z terenu gminy Kraśniczyn została sklasyfikowana do gleb od I do III klasy bonitacyjnej), jednakże słabo postępująca restrukturyzacja sektora rolnego, a co z tym idzie duże rozdrobnienie gospodarstw oraz brak przechodzenia społeczeństwa do sektora usług, powodują, iż potencjał ten nie jest właściwie wykorzystany. W związku z powyższym, władze samorządowe zamierzają podjąć szereg działań zmierzających do rozwoju i modernizacji rolnictwa na obszarze gminy, co w znaczny sposób wpłynie na wzrost konkurencyjności lokalnej gospodarki. Kolejnym wezwaniem stojącym przed władzami gminy, związanym z dalszym rozwojem gminy jest wykorzystanie istniejących zasobów naturalnych i kulturowych, w tym przede wszystkim w sektorze turystyki i rekreacji. Ze względu na atrakcyjne położenie gminy na terenie Skierbieszowskiego Parku

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Krajobrazowego głównym działaniem powinno być wykorzystanie tego atutu poprzez rozwój agroturystyki i usług związanych z turystyką. Dostrzega się również konieczność podjęcia działań zmierzających do rozwoju przedsiębiorczości, stymulującej rozwój gospodarczy obszaru.

W dokumencie wskazano na mechanizm wdrażania i monitorowania realizacji celów oraz oczekiwane wskaźniki osiągnięć Strategii, co spowoduje, że Strategia, jako plan operacyjny zostanie w całości wykonana. Ponadto zaprezentowano główne źródła finansowania Strategii. Strategiczną część kończy raport z przeprowadzonych konsultacji społecznych, których celem było zebranie wniosków i uwag dotyczących opracowywanej Strategii Rozwoju Lokalnego Gminy Kraśniczyn na lata 2015-2023.

Jako lokalna społeczność, Rada Gminy Kraśniczyn, Wójt Gminy Kraśniczyn dostrzegając szanse jakie stoją przed gminą w latach 2015-2023 przyjmują niniejszą Strategię.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

1. Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej gminy Kraśniczyn

1.1 Zgodność ze strategicznymi dokumentami

Zgodnie z metodyką planowania strategicznego Strategia Rozwoju Lokalnego Gminy Kraśniczyn na lata 2015-2023 powinna być zgodna z dokumentami wyższego rzędu, czyli z regionalnymi i krajowymi dokumentami strategicznymi, określającymi główne kierunki polityki rozwoju. Takie podejście zapewni także zgodność przyjętych założeń strategicznych z celami na poziomie europejskim, wskazanymi m.in. w Strategii Europa 2020.

Dla potrzeb niniejszej analizy dokonano oceny zgodności celów z krajowymi dokumentami strategicznymi, w tym:  Długookresową Strategią Rozwoju Kraju, Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności.  Strategią Rozwoju Kraju 2020 (średniookresową).  Krajową Strategią Rozwoju Regionalnego 2010-2020.  Koncepcją Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030.  Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. Jednocześnie analizie poddano zgodność celów z dokumentami regionalnymi:  Strategią Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 r.).  Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020. Ponadto przeprowadzono analizę zgodności celów Strategii z dokumentem strategicznym powiatu krasnostawskiego, na terenie, którego położona jest gmina Kraśniczyn oraz wskazano zbieżność z dokumentami strategicznymi gminy Kraśniczyn.

1.1.1 Powiązanie projektów i zadań z działaniami realizowanymi na terenie RP

 Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju, Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju, Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności jest dokumentem określającym główne trendy, wyzwania i scenariusze rozwoju społeczno – gospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju, z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju, obejmującym okres co najmniej 15 lat.

Celem głównym Strategii jest poprawa jakości życia Polaków (wzrost PKB na mieszkańca w relacji do najbogatszego państwa UE i zwiększenie spójności społecznej) dzięki stabilnemu, wysokiemu wzrostowi gospodarczemu, co pozwala na modernizację kraju, którego osiągnięcie jest możliwe dzięki podjęciu działań w trzech obszarach zadaniowych:

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

 Konkurencyjności i innowacyjności (modernizacji).  Równoważenia potencjału rozwojowego regionów Polski (dyfuzji).  Efektywności i sprawności państwa.

Kierunki interwencji podporządkowane są schematowi trzech obszarów strategicznych, które zostały podzielone na osiem części (zgodnych ze strategicznymi celami rozwojowymi). Są to: I. W obszarze konkurencyjności i innowacyjności gospodarki: 1. Innowacyjność gospodarki i kreatywność indywidualna 2. Polska Cyfrowa 3. Kapitał ludzki 4. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko II. W obszarze równoważenia potencjału rozwojowego regionów Polski: 5. Rozwój regionalny 6. Transport III. W obszarze efektywności i sprawności państwa: 7. Kapitał społeczny 8. Sprawne państwo

Cele zawarte w Strategii Rozwoju Lokalnego Gminy Kraśniczyn na lata 2015-2023 zbieżne są z wyznaczonymi celami rozwojowymi w ramach trzech obszarów strategicznych:  Konkurencyjności i innowacyjności (modernizacji).  Równoważenia potencjału rozwojowego regionów Polski (dyfuzji).  Efektywności i sprawności państwa.

 Strategia Rozwoju Kraju 2020 Według Strategii Polska w roku 2020 to: aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka i sprawne państwo. W efekcie, Polska w 2020 roku ma lepiej wykorzystywać posiadane potencjały gospodarcze, społeczne i instytucjonalne w celu zapewniania szybkiego rozwoju kraju i poprawy warunków życia ludności.

Celem głównym strategii średniookresowej staje się wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości życia ludności.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Określono cele i działania w ramach trzech głównych obszarów interwencji, jakim są:

 Obszar strategiczny I. Sprawne i efektywne państwo.  Obszar strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka.  Obszar strategiczny III. Spójność społeczna i terytorialna.

Cele Strategii Rozwoju Lokalnego Gminy Kraśniczyn na lata 2015-2023 bez wątpienia wpisują się w realizację celów rozwojowych wyznaczonych w ramach trzech obszarów strategicznych zawartych w Strategii Rozwoju Kraju 2020:  Obszar strategiczny I. Sprawne i efektywne państwo.  Obszar strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka.  Obszar strategiczny III. Spójność społeczna i terytorialna.

 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie Zgodnie z wizją rozwoju regionalnego Polski w roku 2020 polskie regiony stanowić będą lepsze miejsce do życia dzięki podniesieniu poziomu i jakości życia oraz przez stworzenie takich ram gospodarczo-społecznych i instytucjonalnych, które zwiększają szanse realizacji aspiracji i możliwości jednostek i wspólnot lokalnych. Polskie regiony będą silniejsze gospodarczo, lepiej zintegrowane gospodarczo, społecznie i przestrzennie oraz bardziej samorządne w wyniku procesu decentralizacji i szerszego urzeczywistniania zasady partnerstwa i subsydiarności, charakteryzować będą je cechy:  Konkurencyjność i innowacyjność.  Spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna.  Skuteczność, efektywność i partnerstwo w realizacji celów rozwojowych.  Bezpieczeństwo ekologiczne, wysoki poziom i skuteczność ochrony środowiska oraz zasobów przyrodniczych.

Przyjęto, że celem strategicznym polityki regionalnej jest: Efektywne wykorzystywanie specyficznych regionalnych i innych terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju – wzrostu, zatrudnienia i spójności w horyzoncie długookresowym.

Wyznaczono następujące cele polityki regionalnej do 2020 roku: 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów („konkurencyjność”). 2. Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych („spójność”). 3. Tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działań rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie („sprawność”).

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Cele zawarte w Strategii Rozwoju Gminy Kraśniczyn na lata 2015-2023 są komplementarne z następującymi celami polityki regionalnej do 2020 roku: 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów („konkurencyjność”). 2. Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych („spójność”).

 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 KPZK 2030 jest najważniejszym krajowym dokumentem strategicznym dotyczącym zagospodarowania przestrzennego kraju, który określa cel strategiczny polityki rozwoju przestrzennego: Efektywne wykorzystanie przestrzeni kraju i jej terytorialnie zróżnicowanych potencjałów rozwojowych dla osiągania ogólnych celów rozwojowych – konkurencyjności, zwiększenia zatrudnienia, sprawności funkcjonowania państwa oraz spójności w wymiarze społecznym, gospodarczym i terytorialnym w długim okresie. Dla osiągnięcia powyższego celu, określono 6 następujących celów:

Cel 1. Podwyższenie konkurencyjności głównych ośrodków miejskich Polski w przestrzeni europejskiej poprzez ich integrację funkcjonalną przy zachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego sprzyjającej spójności.

Cel 2. Poprawa spójności wewnętrznej i terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów.

Cel 3. Poprawa dostępności terytorialnej kraju w różnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej.

Cel 4. Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski.

Cel 5. Zwiększanie odporności struktury przestrzennej kraju na zagrożenia naturalne i utraty bezpieczeństwa energetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronne państwa.

Cel 6. Przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego.

Strategia Rozwoju Lokalnego Gminy Kraśniczyn na lata 2015-2023 uwzględnia założenia i wymogi określone w KPZK 2030. Niniejsza Strategia spójna jest z następującymi celami polityki

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023 przestrzennego zagospodarowania kraju w horyzoncie roku 2030 poprzez nawiązanie do następujących założeń polityki przestrzennej:  Poprawa spójności wewnętrznej i terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów.  Poprawa dostępności terytorialnej kraju w różnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej.

 Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020 (PROW 2014-2020) to dokument, który opracowano na podstawie przepisów Unii Europejskiej, w szczególności rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 oraz aktów delegowanych i wykonawczych Komisji Europejskiej.

Celem głównym PROW 2014-2020 jest poprawa konkurencyjności rolnictwa, zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu oraz zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich.

W Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 wskazano na sześć priorytetów wyznaczonych dla unijnej polityki rozwoju obszarów wiejskich:

P1: Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie i leśnictwie oraz na obszarach wiejskich.

P2: Zwiększenie rentowności gospodarstw i konkurencyjności wszystkich rodzajów rolnictwa we wszystkich regionach oraz promowanie innowacyjnych technologii w gospodarstwach i zrównoważonego zarządzania lasami.

P3: Wspieranie organizacji łańcucha żywnościowego, w tym przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktów rolnych, dobrostanu zwierząt oraz zarządzania ryzykiem w rolnictwie.

P4: Odtwarzanie, ochrona i wzbogacanie ekosystemów związanych z rolnictwem i leśnictwem.

P5: Promowanie efektywnego gospodarowania zasobami i wspieranie przechodzenia w sektorach rolnym, spożywczym i leśnym na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

P6: Promowanie włączenia społecznego, zmniejszania ubóstwa oraz rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich.

Cele wyznaczone w Strategii Rozwoju Lokalnego Gminy Kraśniczyn na lata 2015-2023 są zbieżne przede wszystkim z założeniami priorytetu P6: Promowanie włączenia społecznego, zmniejszania ubóstwa oraz rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich, 6A) Ułatwianie różnicowania działalności, zakładania i rozwoju małych przedsiębiorstw, a także tworzenia miejsc pracy – działanie M06 - Rozwój gospodarstw i działalności gospodarczej (art. 19) oraz 6B) Wspieranie lokalnego rozwoju na obszarach wiejskich – działania: M07 - Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich (art. 20) i M19 – Wsparcie dla rozwoju lokalnego w ramach inicjatywy LEADER (RLKS – rozwój lokalny kierowany przez społeczność) (art. 35 rozporządzenia (UE) nr 1303/2013).

1.1.2 Powiązanie projektów i zadań z działaniami realizowanymi na terenie województwa lubelskiego

 Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014 – 2020 (z perspektywą do 2030 r.) Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego jest najważniejszym dokumentem programowym, który określa wizję rozwoju oraz cele i kierunki rozwoju województwa lubelskiego. W horyzoncie 2020 r. (z perspektywą do 2030 roku) strategiczne cele rozwoju regionu lubelskiego, których realizacji będą służyły działania samorządu województwa, są określone następująco: 1. Wzmacnianie urbanizacji regionu. 2. Restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich. 3. Selektywne zwiększanie potencjału wiedzy, kwalifikacji, zaawansowania technologicznego, przedsiębiorczości i innowacyjności regionu. 4. Funkcjonalna, przestrzenna, społeczna i kulturowa integracja regionu.

Poszczególne cele strategiczne będą realizowane dzięki osiąganiu następujących celów operacyjnych:

 Cel strategiczny 1: Wzmacnianie urbanizacji regionu

1.1. Rozwijanie funkcji metropolitalnych Lublina jako głównego ośrodka Polski Wschodniej, koncentrującego gospodarcze, naukowe i kulturalne kontakty ze światem, zwłaszcza ze wschodnimi sąsiadami.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

1.2. Wspieranie ponadlokalnych funkcji miast (np. naukowych, akademickich, kulturalnych, turystycznych), które przyczyniają się do dynamizacji rozwoju tych miast i otaczających je obszarów.

1.3. Poprawa skomunikowania Lublina z obszarami metropolitalnymi Polski i zagranicy.

 Cel strategiczny 2: Restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich

2.1. Poprawa warunków dla wzrostu konkurencyjności i towarowości gospodarstw przez m.in. promowanie i wspieranie scalania gruntów i powiększania obszaru gospodarstw, poprawę struktury gospodarstw i przyspieszenie przepływu ziemi do gospodarstw większych obszarowo i nastawionych na produkcję towarową.

2.2. Rozwój przetwórstwa rolno-spożywczego pozwalający na wykorzystanie istniejącego potencjału surowcowego regionu.

2.3. Wzmocnienie doradztwa rolniczego oraz promowanie i wspieranie inicjatyw współpracy rolników i mieszkańców wsi (grupy producenckie, spółdzielnie itp.).

2.4. Wspieranie przedsiębiorczości na wsi i tworzenia pozarolniczych miejsc pracy na obszarach wiejskich w najbardziej efektywnych sektorach gospodarki (głównie usług, w tym usług dla rolnictwa).

2.5. Wyposażanie obszarów wiejskich w infrastrukturę transportową, komunalną i energetyczną w sposób skoordynowany z innymi przedsięwzięciami i spójny wewnętrznie.

 Cel strategiczny 3: Selektywne zwiększanie potencjału wiedzy, kwalifikacji, zaawansowania technologicznego, przedsiębiorczości i innowacyjności regionu

3.1. Wspieranie najbardziej perspektywicznych kierunków badań i komercjalizacji ich wyników.

3.2. Wspieranie kierunków kształcenia na poziomie wyższym szczególnie istotnych dla przyszłego rynku pracy regionu oraz mających unikatowe znaczenie w skali ponadregionalnej.

3.3. Stworzenie systemu wsparcia naukowego, eksperckiego i wdrożeniowego na rzecz rozwoju wybranych sektorów gospodarki.

3.4. Rozwijanie systemu kształcenia dostosowanego do specyfiki regionu.

3.5. Wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

3.6. Rozwój społeczeństwa informacyjnego.

 Cel strategiczny 4: Funkcjonalna, przestrzenna, społeczna i kulturowa integracja regionu

4.1. Poprawa wewnętrznego skomunikowania regionu dzięki powiązaniu jego najważniejszych miast sprawną siecią drogową, budowaną w pierwszej kolejności tam, gdzie jej niedoskonałość jest barierą rozwoju.

4.2. Wspieranie włączenia społecznego.

4.3. Wzmacnianie społecznej tożsamości regionalnej i rozwijanie więzi współpracy wewnątrzregionalnej m.in. przez odwoływanie się do tradycji wielokulturowości i włączaniu jej do regionalnych programów edukacyjnych i selektywnie wspieranych działań kulturotwórczych oraz stymulowanie podejmowania wspólnych przedsięwzięć gospodarczych, organizacyjnych, edukacyjnych.

4.4. Przełamywanie niekorzystnych efektów przygranicznego położenia regionu.

4.5. Racjonalne i efektywne wykorzystywanie zasobów przyrody dla potrzeb gospodarczych i rekreacyjnych, przy zachowaniu i ochronie walorów środowiska przyrodniczego.

W SRWL wyznaczono 7 Obszarów Strategicznej Interwencji (OSI). Stanowią one przestrzenne odzwierciedlenie potencjałów i problemów rozwojowych zidentyfikowanych na obszarze województwa lubelskiego. Priorytetowymi OSI dla Samorządu Województwa są:

 Lubelski Obszar Metropolitalny (LOM).  Miasta subregionalne.  Obszary przygraniczne.  Obszary gospodarczego wykorzystania walorów przyrodniczych i kulturowych.  Obszary potencjalnej eksploatacji złóż kopalin.  Obszary ochrony i kształtowania zasobów wodnych.  Nowoczesna wieś.

Delimitacja i zaklasyfikowanie określonych jednostek do OSI, preferuje je w zakresie realizacji określonych dla danego OSI działań, nie wykluczając tym samym udziału sąsiednich jednostek (obszarów). Udział ten będzie możliwy w przypadku uzasadnionej współpracy dla rozwiązywania problemów, które występują na obszarach włączonych do OSI.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Gmina Kraśniczyn została zaklasyfikowana do Obszaru Strategicznej Interwencji – Nowoczesna wieś, typ obszaru: obszar intensywnej produkcji rolniczej. Charakterystykę Obszaru Strategicznej Interwencji – Nowoczesna wieś przedstawiono poniżej: Typ obszaru: Obszary intensywnej produkcji rolniczej, obszar rozwoju gospodarki hodowlanej, obszar rozwoju gospodarki rybackiej. Kryteria delimitacji: delimitacja granic w PZP WL.  Obszary o najwyższej jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej (udział gleb najwyższych klas bonitacyjnych).  Obszary dużej koncentracji gospodarstw hodowlanych i wysokim udziale trwałych użytków zielonych w strukturze użytków rolnych.  Obszary dużej koncentracji gospodarstw rybackich.

Cechy obszaru:  Obszary charakteryzują się wysoce zróżnicowanym stanem zainwestowania i zagospodarowania przestrzeni rolniczej, z enklawami zaawansowanych specjalizacji wysokotowarowej produkcji rolnej oraz drobnotowarowej i niedoinwestowanej gospodarki rolnej.  Obszar północny charakteryzuje się najwyższą w regionie towarowością gospodarstw rolnych, ukierunkowanych głównie na produkcję zbóż i ziemniaków oraz hodowlę trzody chlewnej, bydła mlecznego i rzeźnego oraz drobiu, a także koncentracją zakładów branży mięsnej, mleczarskiej oraz zbożowo-młynarskiej.  Obszar rozwoju intensywnej produkcji rolniczej charakteryzuje się koncentracją zwartych areałów gleb o najwyższej przydatności dla produkcji żywności i roślin przemysłowych oraz szczególnie przydatnych dla rozwoju rolnictwa towarowego, a także koncentracją zakładów branży zbożowo-młynarskiej, cukrowej, tytoniowej, piwowarskiej, gorzelniczej, piekarniczo- cukierniczej, owocowo-warzywnej, zielarskiej oraz mięsnej.  Obszar rybacki charakteryzują duże zasoby obiektów, rezerwy obszarów ogroblowanych (możliwych do wykorzystania w gospodarce rybackiej) oraz tradycje hodowli ryb.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Rysunek 1. Obszar Strategicznej Interwencji – Nowoczesna wieś.

Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014 – 2020 (z perspektywą do 2030 r.).

Cele strategiczne zawarte w Strategii Rozwoju Lokalnego Gminy Kraśniczyn na lata 2015-2023 zgodne są następującymi celami Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego:  Restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich.  Selektywne zwiększanie potencjału wiedzy, kwalifikacji, zaawansowania technologicznego, przedsiębiorczości i innowacyjności regionu.  Funkcjonalna, przestrzenna, społeczna i kulturowa integracja regionu.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

 Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2014 – 2020 Dokument stanowi odpowiedź na zdiagnozowane potrzeby regionalne, uwzględniając przy tym pożądane kierunki interwencji, określone w unijnych, krajowych i regionalnych dokumentach strategicznych. Realizacja programu operacyjnego przyczyni się do osiągnięcia celów określonych w strategii „Europa 2020” w zakresie inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu poprzez stymulowanie wzrostu gospodarczego i zwiększanie wydajności małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Za cel główny RPO WL 2014-2020 przyjęto: Podniesienie konkurencyjności regionu w oparciu o wewnętrzne potencjały, sprzyjające zwiększeniu spójności społecznej i terytorialnej. Cel główny będzie osiągany przez interwencję w ramach 13 Osi Priorytetowych, obejmujących 10 celów tematycznych pakietu legislacyjnego UE. Wyznaczono następujące osie priorytetowe:

 Oś Priorytetowa 1 Badania i innowacje.

Priorytet inwestycyjny 1a: Udoskonalanie infrastruktury badań i innowacji i zwiększanie zdolności do osiągnięcia doskonałości w zakresie badań i innowacji oraz wspieranie ośrodków kompetencji, w szczególności tych, które leżą w interesie Europy.

Cel priorytetu: Zwiększone urynkowienie działalności badawczo-rozwojowej.

Priorytet inwestycyjny 1b: Promowanie inwestycji przedsiębiorstw w badania i innowacje, rozwijanie powiązań i synergii między przedsiębiorstwami, ośrodkami badawczo-rozwojowymi i sektorem szkolnictwa wyższego, w szczególności promowanie inwestycji w zakresie rozwoju produktów i usług, transferu technologii, innowacji społecznych, ekoinnowacji, zastosowań w dziedzinie usług publicznych, tworzenia sieci, pobudzania popytu, klastrów i otwartych innowacji poprzez inteligentną specjalizację, oraz wspieranie badań technologicznych i stosowanych, linii pilotażowych, działań w zakresie wczesnej walidacji produktów, zaawansowanych zdolności produkcyjnych i pierwszej produkcji, w szczególności w dziedzinie kluczowych technologii wspomagających, oraz rozpowszechnianie technologii o ogólnym przeznaczeniu.

Cel priorytetu: Zwiększona aktywność badawczo-rozwojowa przedsiębiorstw.

 Oś Priorytetowa 2 Cyfrowe lubelskie.

Priorytet inwestycyjny 2c: Wzmocnienie zastosowań TIK dla e-administracji, e-uczenia się, e- włączenia społecznego, e-kultury i e-zdrowia.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Cel priorytetu: Zwiększony poziom wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych w administracji publicznej.

 Oś Priorytetowa 3 Konkurencyjność przedsiębiorstw.

Priorytet inwestycyjny 3a: Promowanie przedsiębiorczości, w szczególności poprzez ułatwianie gospodarczego wykorzystywania nowych pomysłów oraz sprzyjanie tworzeniu nowych firm, w tym również poprzez inkubatory przedsiębiorczości.

Cel priorytetu: Lepsze warunki do rozwoju MŚP.

Priorytet inwestycyjny 3b: Opracowanie i wdrożenie nowych modeli biznesowych dla MŚP, w szczególności w celu umiędzynarodowienia.

Cel priorytetu: Zwiększony poziom handlu zagranicznego sektora MŚP.

Priorytet inwestycyjny 3c: Wspieranie tworzenia i poszerzania zaawansowanych zdolności w zakresie rozwoju produktów i usług.

Cel priorytetu: Zwiększone zastosowanie innowacji w MŚP.

 Oś Priorytetowa 4 Energia przyjazna środowisku.

Priorytet inwestycyjny 4a: Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych.

Cel priorytetu: Zwiększony poziom produkcji energii ze źródeł odnawialnych

 Oś Priorytetowa 5 Efektywność energetyczna i gospodarka niskoemisyjna.

Priorytet inwestycyjny 4b: Promowanie efektywności energetycznej i korzystania z odnawialnych źródeł energii w przedsiębiorstwach.

Cel priorytetu: Zwiększona efektywność energetyczna w przedsiębiorstwach.

Priorytet inwestycyjny 4c: Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych, i w sektorze mieszkaniowym.

Cel priorytetu: Zwiększona efektywność energetyczna w sektorze publicznym i mieszkaniowym.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Priorytet inwestycyjny 4e: Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu.

Cel priorytetu: Poprawiona jakość powietrza.

 Oś Priorytetowa 6 Ochrona środowiska i efektywne wykorzystanie zasobów.

Priorytet inwestycyjny 5b: Wspieranie inwestycji ukierunkowanych na konkretne rodzaje zagrożeń przy jednoczesnym zwiększeniu odporności na klęski i katastrofy i rozwijaniu systemów zarządzania klęskami i katastrofami.

Cel priorytetu: Zwiększone bezpieczeństwo powodziowe w regionie.

Priorytet inwestycyjny 6a: Inwestowanie w sektor gospodarki odpadami celem wypełnienia zobowiązań określonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczających poza te zobowiązania potrzeb inwestycyjnych określonych przez państwa członkowskie.

Cel priorytetu: Sprawny system selektywnej zbiórki odpadów w oparciu o instalacje regionalne.

Priorytet inwestycyjny 6b: Inwestowanie w sektor gospodarki wodnej celem wypełnienia zobowiązań określonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczających poza te zobowiązania potrzeb inwestycyjnych, określonych przez państwa członkowskie.

Cel priorytetu: Realizacja zobowiązań akcesyjnych w zakresie gospodarki ściekowej w aglomeracjach 2 – 10 tys. RLM.

 Oś Priorytetowa 7 Ochrona dziedzictwa kulturowego i naturalnego.

Priorytet inwestycyjny 6c: Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego.

Cel priorytetu: Zwiększona dostępność zasobów dziedzictwa kulturowego i naturalnego regionu.

Priorytet inwestycyjny 6d: Ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej, ochrona i rekultywacja gleby oraz wspieranie usług ekosystemowych, także poprzez program „Natura 2000” i zieloną infrastrukturę.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Cel priorytetu: Wzmocnione mechanizmy ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej w regionie.

 Oś Priorytetowa 8 Mobilność regionalna i ekologiczny transport.

Priorytet inwestycyjny 7b: Zwiększanie mobilności regionalnej poprzez łączenie węzłów drugorzędnych i trzeciorzędnych z infrastrukturą TEN-T, w tym z węzłami multimodalnymi.

Cel priorytetu: Zwiększona dostępność drogowa w regionie.

Priorytet inwestycyjny 7d: Rozwój i rehabilitacja kompleksowych, wysokiej jakości i interoperacyjnych systemów transportu kolejowego oraz propagowanie działań służących zmniejszeniu hałasu.

Cel priorytetu: Zwiększona dostępność kolejowa w regionie.

 Oś Priorytetowa 9 Rynek pracy.

Priorytet inwestycyjny 8i: Dostęp do zatrudnienia dla osób poszukujących pracy i osób biernych zawodowo, w tym długotrwale bezrobotnych oraz oddalonych od rynku pracy, także poprzez lokalne inicjatywy na rzecz zatrudnienia oraz wspieranie mobilności pracowników.

Cele priorytetu:

1. Zwiększenie zatrudnienia osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy (w tym osób starszych po 50 roku życia, kobiet, osób niepełnosprawnych, osób długotrwale bezrobotnych oraz niskowykwalifikowanych). 2. Poprawa szans na zatrudnienie osób odchodzących z rolnictwa. Priorytet inwestycyjny 8iii: Praca na własny rachunek, przedsiębiorczość i tworzenie przedsiębiorstw, w tym innowacyjnych mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw.

Cel priorytetu: Zwiększenie liczby nowych i trwałych miejsc pracy w regionie.

Priorytet inwestycyjny 8iv: Równość mężczyzn i kobiet we wszystkich dziedzinach, w tym dostęp do zatrudnienia, rozwój kariery, godzenie życia zawodowego i prywatnego oraz promowanie równości wynagrodzeń za taką samą pracę.

Cel priorytetu: Zwiększenie poziomu zatrudnienia osób opiekujących się dziećmi do 3 lat.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

 Oś Priorytetowa 10 Adaptacyjność przedsiębiorstw i pracowników do zmian.

Priorytet inwestycyjny 8v: Przystosowanie pracowników, przedsiębiorstw i przedsiębiorców do zmian.

Cele priorytetu: 1. Wzrost liczby przedsiębiorstw sektora MŚP, które skorzystały z usług rozwojowych. 2. Zwiększenie dostępu do zatrudnienia lub jego kontynuacji osób objętych działaniami typu outplacement.

Priorytet inwestycyjny 8vi: Aktywne i zdrowe starzenie się.

Cel priorytetu: Zwiększenie liczby realizowanych programów zdrowotnych w zakresie chorób negatywnie wpływających na rynek pracy.

 Oś Priorytetowa 11 Włączenie społeczne.

Priorytet inwestycyjny 9i: Aktywne włączenie, w tym z myślą o promowaniu równych szans oraz aktywnego uczestnictwa i zwiększaniu szans na zatrudnienie.

Cel priorytetu: Wzrost integracji społecznej oraz poprawa dostępu do rynku pracy osób wykluczonych lub zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym w regionie poprzez realizację kompleksowych programów aktywizacji oraz usług reintegracji i rehabilitacji społeczno-zawodowej.

Priorytet inwestycyjny 9iv: Ułatwianie dostępu do przystępnych cenowo, trwałych oraz wysokiej jakości usług, w tym opieki zdrowotnej i usług socjalnych świadczonych w interesie ogólnym.

Cele priorytetu: 1. Wzrost dostępności wysokiej jakości usług społecznych użyteczności publicznej, w szczególności w formach zdeinstytucjonalizowanych, dla osób wykluczonych lub zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym w regionie. 2. Wzrost dostępności usług zdrowotnych dla osób wykluczonych lub zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym w regionie.

Priorytet inwestycyjny 9v: Wspieranie przedsiębiorczości społecznej i integracji zawodowej w przedsiębiorstwach społecznych oraz ekonomii społecznej i solidarnej w celu ułatwiania dostępu do zatrudnienia.

Cel priorytetu: Rozwój i upowszechnianie ekonomii społecznej, w tym wzrost zatrudnialności w sektorze ekonomii społecznej w regionie.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

 Oś Priorytetowa 12 Edukacja, kwalifikacje i kompetencje.

Priorytet inwestycyjny 10i: Ograniczenie i zapobieganie przedwczesnemu kończeniu nauki szkolnej oraz zapewnianie równego dostępu do dobrej jakości wczesnej edukacji elementarnej oraz kształcenia podstawowego, gimnazjalnego i ponadgimnazjalnego, z uwzględnieniem formalnych, nieformalnych i pozaformalnych ścieżek kształcenia umożliwiających ponowne podjęcie kształcenia i szkolenia.

Cele priorytetu: 1. Zwiększenie udziału dzieci w wieku przedszkolnym w wysokiej jakości edukacji przedszkolne. 2. Podniesienie u uczniów kompetencji kluczowych, właściwych postaw i umiejętności niezbędnych na rynku pracy, oraz rozwój indywidualnego podejścia do ucznia, szczególnie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

Priorytet inwestycyjny 10iii: Wyrównywanie dostępu do uczenia się przez całe życie o charakterze formalnym, nieformalnym i pozaformalnym wszystkich grup wiekowych, poszerzanie wiedzy, podnoszenie umiejętności i kompetencji siły roboczej oraz promowanie elastycznych ścieżek kształcenia, w tym poprzez doradztwo zawodowe i potwierdzanie nabytych kompetencji.

Cel priorytetu: Zwiększenie liczby osób dorosłych, które uzyskały kwalifikacje lub nabyły kompetencje adekwatnie do wymagań regionalnego i krajowego rynku pracy.

Priorytet inwestycyjny 10iv: Lepsze dostosowanie systemów kształcenia i szkolenia do potrzeb rynku pracy, ułatwianie przechodzenia z etapu kształcenia do etapu zatrudnienia oraz wzmacnianie systemów kształcenia i szkolenia zawodowego i ich jakości, w tym poprzez mechanizmy prognozowania umiejętności, dostosowania programów nauczania oraz tworzenia i rozwoju systemów uczenia się poprzez praktyczną naukę zawodu realizowaną w ścisłej współpracy z pracodawcami.

Cele priorytetu: 1. Zwiększenie szans na zatrudnienie uczniów szkół zawodowych poprzez poprawę efektywności kształcenia zawodowego w regionie. 2. Podniesienie kompetencji i kwalifikacji zawodowych osób dorosłych, adekwatnie do wymagań regionalnego i krajowego rynku pracy.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

 Oś Priorytetowa 13 Infrastruktura społeczna.

Priorytet inwestycyjny 9a: Inwestycje w infrastrukturę zdrowotną i społeczną, które przyczyniają się do rozwoju krajowego, regionalnego i lokalnego, zmniejszania nierówności w zakresie stanu zdrowia, promowanie włączenia społecznego poprzez lepszy dostęp do usług społecznych, kulturalnych i rekreacyjnych, oraz przejścia z usług instytucjonalnych na usługi na poziomie społeczności lokalnych.

Cele priorytetu: 1. Zwiększona dostępność usług zdrowotnych. 2. Zwiększona dostępność usług społecznych.

Priorytet inwestycyjny 9b: Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich.

Cel priorytetu: Wyprowadzenie obszarów zdegradowanych ze stanu kryzysowego ukierunkowane na ograniczenie ubóstwa w regionie

Priorytet inwestycyjny 10a: Inwestowanie w kształcenie, szkolenie oraz szkolenie zawodowe na rzecz zdobywania umiejętności i uczenia się przez całe życie poprzez rozwój infrastruktury edukacyjnej i szkoleniowe.

Cele priorytetu: 1. Zwiększona dostępność edukacji przedszkolnej. 2. Lepsze warunki kształcenia zawodowego i ustawicznego. 3. Lepsze warunki edukacji ogólnej.

Strategia Rozwoju Lokalnego Gminy Kraśniczyn na lata 2015-2023 jest spójna z powyższymi osiami priorytetowymi i wyznaczonymi w ich ramach priorytetami inwestycyjnymi i celami w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020, w szczególności z:  Osią Priorytetową 1 Badania i innowacje: Priorytet inwestycyjny 1b.  Osią Priorytetową 2 Cyfrowe lubelskie: Priorytet inwestycyjny 2c.  Osią Priorytetową 4 Energia przyjazna środowisku: Priorytet inwestycyjny 4a.  Osią Priorytetową 5 Efektywność energetyczna i gospodarka niskoemisyjna: Priorytet inwestycyjny 4b, Priorytet inwestycyjny 4c, Priorytet inwestycyjny 4e.  Osią Priorytetową 7 Ochrona dziedzictwa kulturowego i naturalnego: Priorytet inwestycyjny 6c.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

 Osią Priorytetową 11 Włączenie społeczne: Priorytet inwestycyjny 9i, Priorytet inwestycyjny 9iv.  Osią Priorytetową 12 Edukacja, kwalifikacje i kompetencje: Priorytet inwestycyjny 10i, Priorytet inwestycyjny 10iii, Priorytet inwestycyjny 10iv.  Osią Priorytetową 13 Infrastruktura społeczna: Priorytet inwestycyjny 9a, Priorytet inwestycyjny 10a.

1.1.3 Powiązanie projektów i zadań z działaniami realizowanymi na terenie powiatu krasnostawskiego

 Strategia Rozwoju Lokalnego Powiatu Krasnostawskiego na lata 2008-2020 W dokumencie sformułowano misję rozwoju powiatu – „Misją powiatu krasnostawskiego jest rozwój społeczno-gospodarczy powiatu”, która możliwa do spełnienia jest dzięki realizacji następujących priorytetów/ celów strategicznych i wyznaczonych celów operacyjnych:

Priorytet 1: Poprawa jakości życia mieszkańców poprzez rozwój infrastruktury społecznej.

1.1. Doskonalenie opieki medycznej i ochrony zdrowia.

1.2. Doskonalenie bazy oświatowej, sportowej i kulturalnej.

1.3. Ochrona dziedzictwa kulturowego.

1.4. Promowanie wśród mieszkańców zdrowego i aktywnego stylu życia.

1.5. Efektywny system pomocy społecznej.

1.6. Poprawa stanu bezpieczeństwa i porządku publicznego w powiecie.

1.7. Zorganizowany system pomocy osobom starszym, niepełnosprawnym, niedostosowanym społecznie.

1.8. Zapewnienie wysokiej jakości usług edukacyjnych.

1.9. Rozszerzenie oferty w zakresie organizacji czasu wolnego dzieci i młodzieży.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Priorytet 2: Aktywizacja funkcji gospodarczych- pobudzenie przedsiębiorczości w powiecie, szczególnie w zakresie rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości.

2.1. Rozwój przetwórstwa rolno-spożywczego.

2.2. Rozwój przedsiębiorczości pozarolniczej.

2.3. Tworzenie warunków stymulujących uruchomienie nowych miejsc pracy.

2.4. Wykorzystanie przygranicznego położenia powiatu dla długofalowego rozwoju gospodarki poprzez rozwój współpracy międzynarodowej.

2.5. Dostosowanie rolnictwa i jego otoczenia do wymogów gospodarki rynkowej i standardów unijnych.

2.6. Przygotowanie przestrzeni powiatu do aktywnego inwestowania.

2.7. Aktywna promocja gospodarcza szansą otwarcia powiatu dla inwestycji.

Priorytet 3: Rozwój turystyki, sportu i rekreacji wraz z promocją powiatu.

3.1. Rozwój turystyki i sportu.

3.2. Organizacja i rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej.

3.3. Promocja walorów turystycznych powiatu.

Priorytet 4: Ochrona środowiska wraz z doskonaleniem infrastruktury technicznej.

4.1. Rozwój infrastruktury technicznej, w tym komunikacyjnej.

4.2. Podniesienie świadomości ekologicznej w zakresie dbałości o stan środowiska naturalnego - ochrony wód, gruntu, powietrza oraz ochrony przed zanieczyszczeniami i hałasem.

4.3. Eliminacja emisji szkodliwych dla środowiska poprzez inwestycje w infrastrukturę techniczną.

4.4. Rozwój systemów telekomunikacyjnych i informatycznych.

4.5. Rozwój inwestycji wytwarzających energię ekologiczną.

4.6. Rozwój budownictwa mieszkaniowego.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Wyznaczone cele strategiczne i operacyjne w Strategii Rozwoju Gminy Kraśniczyn na lata 2015- 2023 spójne są ze wszystkimi priorytetami rozwoju powiatu krasnostawskiego wyznaczonymi w Strategii Rozwoju Lokalnego Powiatu Krasnostawskiego na lata 2008-2020:  Priorytet 1: Poprawa jakości życia mieszkańców poprzez rozwój infrastruktury społecznej.  Priorytet 2: Aktywizacja funkcji gospodarczych- pobudzenie przedsiębiorczości w powiecie, szczególnie w zakresie rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości.  Priorytet 3: Rozwój turystyki, sportu i rekreacji wraz z promocją powiatu.  Priorytet 4: Ochrona środowiska wraz z doskonaleniem infrastruktury technicznej.

1.1.4 Powiązanie projektów i zadań z działaniami realizowanymi na terenie gminy Kraśniczyn

„Strategia Rozwoju Gminy Kraśniczyn na lata 2015-2023” została opracowana m.in. na podstawie generalnych założeń już istniejących dokumentów gminy Kraśniczyn. Dlatego też, przyjęte w niniejszym opracowaniu cele i zadania do realizacji w latach 2015-2023 wpisują się w priorytety i cele określone w dokumentach gminnych, takich jak: Strategia Rozwoju Gminy Kraśniczyn na lata 2007- 2020, Plan odnowy miejscowości Bończa na lata 2009-2015, Plan Odnowy Miejscowości Brzeziny na lata 2010 – 2017, Plan Odnowy Miejscowości Surhów na lata 2009-2015, Gminny Program Wspierania Rodziny na lata 2015-2017, Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Kraśniczyn, Gminny Program Przeciwdziałaniu Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na lata 2015-2022, Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych i Narkotykowych na rok 2015, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Kraśniczyn, Gminny Program Usuwania Wyrobów Zawierających Azbest z terenu Gminy Kraśniczyn na lata 2008-2032, Gminna Strategia rozwiązywania problemów społecznych Gminy Kraśniczyn na lata 2008-2015.

1.2 Przestrzeń i środowisko

1.2.1 Położenie gminy Kraśniczyn w powiecie, województwie i kraju

Gmina Kraśniczyn jest położona w środkowo-wschodniej części województwa lubelskiego, w powiecie krasnostawskim. Od strony południowej graniczy z powiatem zamojskim, natomiast od wschodniej z powiatem chełmskim. Centrum administracyjne gminy - miejscowość Kraśniczyn, znajduje się ok. 18 km na południowy wschód od miasta powiatowego Krasnystaw oraz ok 71 km na południowy wschód od miasta wojewódzkiego Lublin.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Rysunek 2. Położenie gminy Kraśniczyn na terenie Polski.

Źródło: Opracowanie własne.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Rysunek 3. Położenie gminy Kraśniczyn w województwie lubelskim.

Źródło: Opracowanie własne.

Gmina Kraśniczyn sąsiaduje z siedmioma gminami:  Na południu z gminami Skierbieszów i Grabowiec.  Na wschodzie z gminami Wojsławice i Leśniowice.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

 Na północy z gminą Siennica Różana.  Na zachodzie z gminami Izbica i Krasnystaw.

Rysunek 4. Położenie gminy Kraśniczyn w powiecie krasnostawskim.

Źródło: Opracowanie własne.

Przez gminę przebiegają odcinki dwóch dróg wojewódzkich: nr 843 relacji Chełm-Zamość oraz nr 846 relacji Krasnystaw-Hrubieszów.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Rysunek 5. Gmina Kraśniczyn.

Źródło: Opracowanie własne.

1.2.2 Charakterystyka sieci osadniczej

Gmina Kraśniczyn zajmuje powierzchnię 110 km2 i zamieszkuje ją 3883 osób. Gęstość zaludnienia wynosi 35 os/km2. Gmina podzielona jest na 20 sołectw: Anielpol, Bończa, Bończa-Kol., Brzeziny, Chełmiec, Czajki, Drewniki, Franciszków, Kraśniczyn, Łukaszówka, Majdan Surhowski, Olszanka, Stara Wieś, Surhów, Surhów-Kol., Wolica, Wólka Kraśniczyńska, Zalesie, Zastawie, Żułów. W gminie występują wszystkie typy zabudowy mieszkaniowej, z przewagą zabudowy zagrodowej. Zabudowa jednorodzinna i wielorodzinna koncentruje się w ośrodku gminnym.

Do najludniejszych miejscowości w gminie zaliczają się: Surhów (427), Kraśniczyn (410), Brzeziny (328) i Bończa (322). Do najmniej ludnych miejscowości należą: Pniaki (3), Zalesie (40), Łukaszówka (77) oraz Franciszków (81). Sieć osadniczą gminy Kraśniczyn przedstawia poniższa tabela:

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Rysunek 6. Sieć osadnicza poszczególnych miejscowości w gminie Kraśniczyn.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UG Kraśniczyn.

1.2.3 Opis zasobów naturalnych

 Klimat

Pod względem regionalizacji klimatycznej gmina Kraśniczyn położona jest w lubelsko-chełmskiej dziedzinie klimatycznej obejmującej województwo lubelskie. Klimat obszaru gminy kształtuje się pod wpływem polarnych mas powietrza pochodzenia morskiego (66%) i kontynentalnego (24%). Stanowią one 90% mas powietrza napływających nad ten teren. Przeważają tu wiatry południowo-zachodnie (24%) i zachodnie (15%). Najmniejszy udział w ogólnej częstości mają wiatry północne. Średnia roczna prędkość wiatru wynosi 3,19 m/s.

Usłonecznienie gminy należy do najwyższych w regionie lubelskim, średnio wynosi 1650 h/rok. Jest to obszar najkorzystniejszych warunków do rozwoju energetyki słonecznej o potencjalnej energii

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023 użytecznej powyżej 950 kWh/m2. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,8 oC, przy czym średnia temperatura najzimniejszego miesiąca lutego wynosi 4,3 oC, a średnia najcieplejszego miesiąca lipca wynosi 19,6 oC. Roczna suma opadów wynosi ok 558,5 mm, zaś średnia roczna suma opadów - 46,5 mm. Cechą charakterystyczną tego obszaru jest dość długi okres wegetacyjny, ok. 216 dni i stosunkowo późno występujące, bo aż do maja, przymrozki wiosenne. Suma opadów w okresie wegetacyjnym wynosi 360 mm. Przeciętnie w roku notuje się 150 dni z opadem. Maksimum opadów przypada na lipiec, minimum na schyłek zimy lub początek wiosny. Najwyższa wilgotność występuje zimą (84%), najniższa zaś latem (56%).

 Wody powierzchniowe i podziemne

Hydrograficznie gmina Kraśniczyn położona jest w zlewni Wisły w dorzeczu Wojsławki, która jest prawobrzeżnym dopływem Wieprza. Wojsławka, rzeka o długości 32 100 m, przepływa przez teren gminy równoleżnikowo, ze wschodu - od źródła w miejscowości Wojsławice, na zachód. Odwadnia ona obszar Działów Grabowieckich o powierzchni 284 km2 i południowego skłonu Pagórków Chełmskich, a uchodzi do Wieprza na terenie Krasnegostawu. Zlewnię rzeki charakteryzuje niska lesistość i spadki podłużne i poprzeczne. Wojsławka płynie w typowej dolinie rzecznej o przekroju litery U. Zbocza doliny są strome, a dno płaskie i zabagnione. Rzeka na całej długości posiada niewielkie przepływy jednostkowe i bardzo ubogą sieć dopływów. Wojsławka charakteryzuje się wezbraniami w okresie letnim (VII, VIII) i wczesnowiosennym (roztopy pokrywy śnieżnej), ustabilizowanymi stanami w okresie wiosny i jesieni oraz niżówkami zimowymi.

W Kolonii Bończa, w dnie doliny Wojsławki, znajdują się stawy rybne. W Wojciechowie znajduje się jezioro, jego brzegi porośnięte są szuwarami. Wody powierzchniowe występują sporadycznie w rowach melioracyjnych w dnie doliny Wojsławki. Istnieją także zagłębienia bezodpływowe, które okresowo po obfitych opadach bądź roztopach zostają wypełnione wodą. Na północ od Kolonii Bończa woda w zagłębieniach tego typu utrzymuje się w niektórych latach aż do końca czerwca. Na zboczach doliny Wojsławki przy przecięciu warstwy wodonośnej znajdują się liczne źródła. Ze względu na duże spadki terenu po ulewnych deszczach występuje zjawisko okresowego spływu wód powierzchniowych. Koncentracja spływu wód opadowych odbywa się głównie w licznych suchych dolinkach.

W dolinie Wojsławki, w obniżeniach terenu i bocznych dolinkach wody podziemne występują w utworach czwartorzędowych. Głębokość zalegania tych wód jest niewielka ok. 3 m, zależna od poziomu wody w rzece i spływu powierzchniowego z sąsiednich terenów oraz od opadów atmosferycznych. Roczne wahania wód podziemnych są dość duże i wynoszą ok. 3 m. Wody tego poziomu są narażone na zanieczyszczenia i często nie odpowiadają normom wody pitnej.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Wody gruntowe typu szczelinowo-warstwowego znajdują się w skałach kredowych. Wody tego poziomu występują w krasowiejących marglach lub w szczelinach niekrasowiejących opok na głębokościach większych przekraczających 10 m głębokości. Poziom tych wód zalega na głębokościach 10-30 m p.p.t., a w niektórych rejonach poniżej 50 m p.p.t. Roczne amplitudy wahań zwierciadła wód kredowych są niewielkie, rzędu 0,5 - 1,0 m. Wody szczelinowe zalegające na większych głębokościach nie budzą zastrzeżeń pod względem sanitarnym, natomiast wody płytsze mogą być skażone bakteriologicznie wskutek kontaktu z wodami porowymi. Gmina Kraśniczyn objęta jest zasięgiem Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) nr 407 Chełm-Zamość.

 Warunki przyrodnicze

Na terenie gminy znajduje się Rezerwat Przyrody Głęboka Dolina, leżący w Skierbieszowskim Parku Krajobrazowym (SPK), utworzony na podstawie Zarządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 31 października 1996 r. (MP Nr 67, poz. 633). Zajmuje on powierzchnię 289,12 ha na terenie gminy Kraśniczyn w mezoregionie Działy Grabowieckie. Część gminy włączona jest również do Grabowiecko-Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu na podstawie Rozporządzenia Nr 51 Wojewody Chełmskiego z dnia 26.VI.1998 r. Na terenie gminy znajdują się także 4 parki podworskie o łącznej powierzchni 14 ha, które wpisane są do rejestru zabytków.

Na terenie gminy znajduje się wspomniany wyżej Rezerwat Przyrody Głęboka Dolina. Celem ochrony jest zachowanie ze względów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych malowniczych rozcięć erozyjnych w postaci dolin z wąwozami oraz lasów jaworowo-dębowych z bukiem występującym na granicy zasięgu. Jest to jeden z najbardziej interesujących rezerwatów w byłym województwie chełmskim. Specyficzne środowisko przyrodnicze tworzy gęsta sieć form erozyjnych uformowanych w postaci suchych i mokrych dolin z wąwozami, jarami i debrami. Suche doliny i wąwozy maja długość kilkunastu kilometrów i głębokość do 70 m. Wytworzyły się one w grubej warstwie utworów lessowych. Na dnie najgłębszych wąwozów odsłaniają się skały kredowe. Na terenie rezerwatu występują zwarte, wielogatunkowe lasy o charakterze naturalnym. W drzewostanie dominuje buk, chociaż w różnych częściach rezerwatu występują drzewostany sosnowe i grabowe z bardzo często występującym wiązem górskim, jaworem i lipa szerokolistna.

We wschodniej części rezerwatu występuje kilka niewielkich źródełek tworzących strumyki o bardzo wartościowej wodzie. Nadmiar wód opadowych i roztopowych odprowadzany jest dolinami i wąwozami głównie w kierunku dolin rzeki Wojsławki. Na terenie rezerwatu występuje 15 gatunków bardzo rzadkich roślin, w większości górskich i chronionych m.in. paprotnik kolczysty, parzydło leśne, gnieźnik leśny, żywiec gruczołowaty, przetacznik górski.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

 Flora i fauna

Prawie 1/4 powierzchni gminy zajmują bogate krajobrazowo, florystycznie i faunistycznie lasy. Osobliwością jest suseł perełkowany, gatunek gryzonia wpisany do "Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt", obejmującej gatunki wymierające lub zagrożone wyginięciem. Ciekawostką przyrodniczą są również źródła w lesie Baraniec i Ściecharce, których krystalicznie czysta woda po przepłynięciu kilkunastu metrów znika pod ziemią. Pomnikami przyrody jest 18 modrzewi polskich w Kraśniczynie, 2 buki zwyczajne w Bończy i lipa drobnolistna w Drewnikach.

Rysunek 7. Suseł perełkowany.

Źródło: http://www.tfp.net.pl/fotoplatforma_zdjecie.php?id=6668&cat=1&cat2=21&cat3= .

Dominacje w runie leśnym stanowią: dąbrówka rozłogowa, marzanna wonna, gwiazdnica wielkokwiatowa, turzyca orzęsiona, gajowiec żółty, kopytnik pospolity, zawilec gajowy. Podszyt lasów tworzą: grab, jarząb, kruszyna, leszczyna, osika, trzmielina, dereń, kalina. Na dnie wąwozów znajdują się fragmenty gradów wilgotnych i łęgów z jesionem, klonem i jaworem, olsza czarna, a na usłonecznionych zboczach wąwozów znajdują się fragmenty świetlistych dąbrów. Cechą charakterystyczną dla obszaru gminy Kraśniczyn jest duży udział muraw kserotermicznych, towarzyszących obszarom lessowym o urozmaiconej rzeźbie terenu. Występują tu ciepłolubne gatunki

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023 takie jak: driakiew żółtawa, cieciorka pstra, lebiodka pospolita, pszeniec różowy, rumian żółty, goździk kartuzek, chaber driakiewnik.

W Wojciechowie w rejonie jeziora żyją żółwie błotne, a z ptaków: rybitwa rzeczna i białowąsa, wodniczka, czapla siwa. Przy zbiornikach wodnych gnieżdżą się miedzy innymi takie ptaki jak: perkozy rdzawoszyjne, perkozki, bąki, błotniaki stawowe, rybitwy czarne, brzeczki, dziwonie. Wśród pól, zadrzewień i zabudowy wiejskiej obserwować można ciekawe gatunki ptaków, miedzy innymi: dudki, przepiórki, ortolany, płomykówki, pójdziki, uszatki, puszczyki, dzięcioły białoszyjne. W lasach występują liczne gatunki ptaków spotykane w całym kraju. Bardzo licznie występują tu rzadsze gatunki, takie jak: muchołówka mała i białoszyjna oraz dzięcioł średni.

1.2.4 Opis zasobów kulturowych

Początki osadnictwa w tych terenach sięgają przełomu XIV i XV wieku. Wcześniej był to bagienny i lesisty teren niezachęcający do osadnictwa. Te tereny należały do króla, a ten rozdawał je zasłużonym rycerzom. Tereny obecnej gminy Kraśniczyn należały do powiatu krasnostawskiego i ziemi chełmskiej w województwie ruskim. W 1867 roku powstała gmina Czajki, do której włączono większość obszarów dzisiejszej gminy Kraśniczyn. Gmina Czajki w 1880 roku liczyła 4 008 mieszkańców. W skład wchodziły następujące miejscowości: Aleksadrowski Kraśniczyn, Augustówka, Anielpol, Bończa, Brzeziny, Boniecka Wola, Czajki, Chełmiec, Drewniki, Franciszków, Kraśniczyn, Kraśniczyńska Wola, Łukaszówka, Olszanka, Stara Wieś, Surhów, Surhowski Majdan, Wojciechów, Zalesie, Zalesie Majdan i Żułów.

W odrodzonym państwie polskim pozostała gmina Czajki w tym samym kształcie. Gmina Czajki w 1921 roku składała się z 31 miejscowości. Liczyła 1 055 domów i 7 112 mieszkańców. Większość mieszkańców podała wiarę katolicką (4 701 osób), było też 1 796 prawosławnych, 1 ewangelik, 613 osób wyznania mojżeszowego i 1 ateista. Pod względem narodowościowym było 6 672 Polaków, 328 Rusinów, 99 Żydów i 12 Białorusinów. Siedzibą urzędu gminy był Kraśniczyn, sąd pokoju dla gminy znajdował się w Krasnystawie, a sąd okręgowy w Lublinie. W takim kształcie gmina przetrwała do 1939 roku. 25 września 1954 roku weszła w życie ustawa o reformie podziału administracyjnego. W miejsce dotychczasowych gmin i gromad, powstać miały nowe gromady, położone na terenie jednej lub dwóch sąsiadujących ze sobą dawnych gmin. W ten sposób dawna gmina Czajki została podzielona na kilka gromad. Wraz z początkiem 1973 roku swoją działalność po kolejnej reformie rozpoczęła gmina Kraśniczyn, która od 1990 roku stała się w pełni samorządową jednostką.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Na terenie gminy znajdują się również liczne obiekty wpisane na listę zabytków, takie jak zespoły dworskie, zajazd, domy drewniane i murowane, zagrody, budynki sakralne oraz kapliczki. Do najważniejszych z nich należą:  Kościół parafialny w Bończy pw. św. Stanisława biskupa - pierwotnie zbór kalwiński wzniesiony w 1577 roku.  Cerkiew prawosławna w Bończy pw. Matki Boskiej Dobrej Opoki z drugiej połowy XIX wieku.  Dwór z początku XIX wieku otoczony parkiem w Kolonii Bończa.  1813-19 pałac klasycystyczny w Kolonii Surhów otoczony parkiem, wnętrze pałacu ozdobione polichromami w 1818-20 przez Mikołaja Montiego. W gminie znajdują się cztery parki podworskie: w Bończy, Surhowie, Kraśniczynie i Żułowie. Parki w Bończy i Surhowie uznane zostały za zabytkowe. Obydwa parki użytkowane są przez Domy Pomocy Społecznej.

Rysunek 8. Kościół pw. św. Stanisława biskupa w Bończy.

Źródło: http://lublin.gazeta.pl/lublin/51,85539,8250719.html?i=7.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Rysunek 9. Pałac w Kolonii Surhów.

Źródło: http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/5213,surhow-palac.html.

Tabela 1. Zabytki kultury z terenu gminy Kraśniczyn wpisane do ewidencji zabytków Województwa Lubelskiego.

Numer rejestru Miejscowość Obiekt zabytków d. zbór kalwiński, ob. kościół paraf. pw. św. Stanisława BM wraz z wystrojem Bończa A/442 wewnętrznym, dzwonnica – brama, drzewostan w gran. cmentarza kościelnego Bończa zespół dworsko - parkowy: dwór, park A/953 Bończa cerkiew prawosławna pw. Opieki MB A/281 Kraśniczyn d. zajazd wraz z najbliższym otoczeniem A/454 d. cerkiew grecko-kat., ob. kościół rzymsko- kat. pw. św. Apostołów Piotra i Pawła (w Stara Wieś A/1160 dec.: Wniebowzięcia NMP) wraz z wyposażeniem wnętrza zespół kościoła rzymsko-kat. parafialnego: kościół paraf. pw. Nawiedzenia NMP i św. Łukasza Ew.(wraz z wyposażeniem wnętrza), Surhów A/252 ogrodzenie z czterema narożnymi kapliczkami, staro-drzew – w gran. cmentarza przykościelnego, stara plebania zespół pałacowo-parkowy: pałac z wystrojem Surhów A/456 architektoniczno-sztukateryjnym i

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

polichromią wnętrz, najbliższe otoczenie pałacu ze śladami podjazdu z gazonem, park Surhów cmentarz grzebalny rzymsko-kat. A/218 Bończa (w Leśnictwie grodzisko tzw. „Zamczysko” C/34 Bończa) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie.

1.2.5. Identyfikacja podstawowych problemów

Na podstawie analizy danych dotyczących zagadnień z obszaru „Przestrzeń i środowisko” dokonano identyfikacji podstawowych problemów rozwoju gminy Kraśniczyn w tym zakresie. Najistotniejsze problemy zostały przedstawione i skategoryzowane pod względem ważności w poniższej tabeli.

Tabela 2. Przestrzeń i środowisko – identyfikacja podstawowych problemów. Problem Kategoria ważności Położenie we wschodniej, jednej z najuboższych części Polski i Unii Europejskiej. II Niskie nakłady na działalność kulturalną połączone z niedoinwestowaniem bazy materialnej służącej upowszechnianiu i promowaniu kultury - brak II ośrodka kultury.

Niewykorzystanie bogatych zasobów przyrodniczych i historycznych. III Niedostateczna infrastruktura turystyczna. III

Objaśnienia: Stopniowanie ważności: I – ważne problemy; II – ważniejsze problemy; III- najważniejsze problemy.

1.3 Sfera społeczna

1.3.1 Demografia

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, na koniec 2014 roku gminę Kraśniczyn zamieszkiwało 3883 mieszkańców, w tym 1962 mężczyzn i 1921 kobiet. Stanowi to 5,88% ludności powiatu krasnostawskiego (65991 mieszkańców). Gęstość zaludnienia w gminie w 2014 roku wyniosła 35 osób/km2.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Tabela 3. Zestawienie danych demograficznych na lata 2008-2014 (faktyczne miejsce zamieszkania). Dane demograficzne Gęstość Przyrost naturalny Rok Liczba ludności Saldo migracji zaludnienia na 1000 ludności 2008 4233 38 -8,0 -5 2009 4171 38 -9,6 -11 2010 4113 37 -15,9 7 2011 4043 37 -13,5 -15 2012 4003 36 -12,0 -5 2013 3951 36 -11,8 -4 2014 3883 35 -15,8 -8 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Na podstawie analizy danych dotyczących ludności z lat 2008-2014 można zauważyć, że niezmiennie od roku 2012 spada liczba ludności w gminie, na skutek ujemnego przyrostu naturalnego oraz migracji zewnętrznych, głównie osób młodych w poszukiwaniu lepszych warunków pracy i zamieszkania.

Wykres 1. Liczba ludności w gminie Kraśniczyn w latach 2008-2014.

4300

4200

4100

4000 4233 4171 4113 3900 4043 4003 3951 3800 3883

3700 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Analizując powyższe dane dotyczące ludności w gminie Kraśniczyn w latach 2008-2014 zauważyć można, iż w porównaniu z rokiem 2008 ludność gminy zmniejszyła się o ponad 8%, czyli o 350 osób. Wpływ na to ma z pewnością zdecydowana przewaga zgonów nad urodzeniami (ujemny przyrost naturalny). W 2014 roku zarejestrowano 29 urodzenia żywe oraz aż 91 zgonów, co daje ujemny przyrost naturalny wynoszący -15,8.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Wykres 2. Przyrost naturalny na 1000 ludności w gminie Kraśniczyn w latach 2008-2014.

25 21,9 20

-0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 -5

-10 -9,6 -12 -13,5 -11,8 -15 -15,9 -15,8 -20

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Negatywny wpływ na liczbę ludności w gminie ma również występujące zjawisko migracji. Ma ono głównie wewnętrzny charakter, wymeldowania za granicę mają znikomy charakter. Saldo migracji wskazuje na spadek liczby zameldowań w gminie Kraśniczyn. Na przestrzeni analizowanych lat, jedynie w 2010 roku wskaźnik ten przyjął wartość dodatnią, natomiast stałą wydaje się być ujemna wartość dla tego wskaźnika.

Wykres 3. Saldo migracji w gminie Kraśniczyn w latach 2008-2014.

10 7

-0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

-4 -5 -5 -5

-8 -10 -11

-15 -15

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Struktura wiekowa ludności na terenie gminy Kraśniczyn przedstawia się relatywnie korzystnie. Dość wysoki odsetek osób w wieku produkcyjnym utrzymuje się w analizowanym okresie na podobnym poziomie, a nawet w odniesieniu do roku 2008 - nieznacznie wzrósł. Niepokojący jednocześnie jest fakt niskiego poziomu osób w wieku przedprodukcyjnym, dwukrotnie niższego od osób w wieku poprodukcyjnym. Świadczy to o postępującym starzeniu się społeczeństwa gminy Kraśniczyn.

Tabela 4. Struktura wiekowa ludności gminy Kraśniczyn. Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 liczba ludności Ogółem 4233 4171 4113 4043 4003 3951 3883 w wieku 689 648 610 588 565 515 522 przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym 2383 2371 2409 2387 2375 2370 2326 w wieku poprodukcyjnym 1161 1152 1094 1068 1063 1066 1035 % Ogółem 100 100 100 100 100 100 100 w wieku 16,3 15,5 14,8 14,5 14,1 13,0 13,4 przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym 56,3 56,8 58,6 59,0 59,3 60,0 59,9 w wieku poprodukcyjnym 27,4 27,6 26,6 26,4 26,6 27,0 26,7 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Charakterystykę ludności według grup wiekowych na omawianym obszarze ukazuje poniższe zestawienie.

Tabela 5. Ludność gminy Kraśniczyn wg grup wiekowych w 2014 r. Gmina Kraśniczyn Ludność wg grup wiekowych 2014 Ogółem 3883 0-4 134 5-9 166 10-14 167 15-19 249 20-24 294 25-29 257 30-34 240 35-39 226 40-44 216 45-49 293 50-54 330

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

55-59 294 60-64 205 65-69 678 70-74 157

75-79 187

80-84 179

85 i więcej 155

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Analiza przedziałów wiekowych ludności gminy Kraśniczyn pozwala na stwierdzenie, iż najliczniej reprezentowaną grupę stanowią osoby w wieku 65-69 lat – 678 osób. Następne w kolejności (wg liczebności przedziału wiekowego) są grupy wiekowe: 50-54 lat (330 osób), 20-24 lat (294 osób), 45- 49 lat (293 osób). Liczebność grupy najstarszej (+70 lat) wynosiła w roku 2014 – 678 osób. W ujęciu procentowym osoby w wieku powyżej 70 lat stanowią 17,4% ogólnej liczby mieszkańców gminy. Na tle ogólnopolskiego trendu, gdzie osoby w wieku 70 lat i więcej stanowią 10,15%, sytuacja w gminie Kraśniczyn prezentuje się niepokojąco.

Wykres 4. Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności Gminy Kraśniczyn w 2014r.

13,4% 26,7%

59,9%

w wieku przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku poprodukcyjnym

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

1.3.2 Rynek pracy

Bezrobocie jest poważnym problemem większości gmin powiatu krasnostawskiego, nie inaczej sytuacja przedstawia się w gminie Kraśniczyn. Wysoki poziom bezrobocia ma negatywny wpływ na

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023 rozwój gospodarczy i poziom życia mieszkańców. Narażone jest również bezpieczeństwo socjalne, czego skutkiem może być rodzenie się różnego rodzaju patologii.

Na koniec roku 2014 w gminie Kraśniczyn zarejestrowanych było 263 osoby bezrobotne, z czego większość stanowili mężczyźni - 52,5% (138 osób), kobiety zaś - 47,5% (125 osób). Jak wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego, na przestrzeni lat 2008-2013 zaobserwować można stale rosnące bezrobocie. Dopiero rok 2014 przyniósł obniżenie poziomu osób bezrobotnych w gminie o 33 osoby względem roku poprzedniego, jednakże nadal poziom bezrobocia pozostaje na wysokim poziomie.

Tabela 6. Liczba osób bezrobotnych w gminie Kraśniczyn w latach 2008-2014. 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Ogółem 220 218 246 262 284 296 263 Mężczyźni 111 108 128 135 152 165 138 Kobiety 109 110 118 127 132 131 125 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Wg danych na 2014 rok liczba osób bezrobotnych w powiecie krasnostawskim wynosiła 4506, a stopa bezrobocia - 15,5%. Dla porównania współczynnik ten dla województwa lubelskiego wynosił w 2014 roku 12,7%. Liczba osób bezrobotnych z gminy Kraśniczyn stanowiła 5,83% osób bezrobotnych w powiecie krasnostawskim. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym zarówno dla powiatu, jak i dla gminy, oscyluje w podobnych granicach (11,3% - gmina; 11,2% - powiat).

Wykres 5. Wysokość bezrobocia w gminie Kraśniczyn w latach 2008-2014. 296 284 300 262 263 246 250 220 218

200 165 152 138 128 135 132 150 108 118 127 131 125 111 109 110 100

0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

ogółem kobiety mężczyźni

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Większość mieszkańców gminy zajmuje się rolnictwem, część pracuje w innych działach gospodarki narodowej. Dość dużo osób pracuje na własny rachunek. Dużo osób znajduje zatrudnienie w przedsiębiorstwach znajdujących się poza terenem gminy. Źródłem utrzymania dla wielu mieszkańców są również emerytury i renty wypłacane z budżetu państwa.

1.3.3 Uczestnictwo w kulturze

Dostęp do kultury zapewnia mieszkańcom Gminna Biblioteka Publiczna w Kraśniczynie. Ze zbiorów bibliotecznych GBP korzystają zarówno mieszkańcy gminy, jak i goście przebywający tu czasowo. W 2014 roku wypożyczonych zostało 11414 wolumenów, natomiast liczba czytelników wyniosła 420 osób. Zbiory biblioteki na koniec 2014 roku wynosiły 9798 wolumenów. Dużym powodzeniem cieszą się również czasopisma dla dzieci, młodzieży i dorosłych prenumerowane przez bibliotekę.

GBP prowadzi również działalność polegająca na akcentowaniu obchodów świąt i rocznic literackich. Dzięki współpracy ze szkołami organizowane są wycieczki do bibliotek, lekcje biblioteczne, konkursy literackie i plastyczne.

Tabela 7. Charakterystyka czytelnictwa w gminie Kraśniczyn w latach 2008-2014. Liczba Stan Liczba Liczba Liczba Liczba osób Rok Liczba wypożyczeń książek wypożyczeń wypożyczeń udostępnień korzystających czytelników na zewnątrz na koniec książek czasopism w czytelni z komputerów ogółem roku 2008 463 11263 10369 894 1048 2398 13306

2009 462 11587 10613 974 1004 2352 12020

2010 486 12075 10788 1287 1017 2452 11398

2011 475 11357 10130 1227 832 1340 10660

2012 529 12295 11003 1292 1035 933 9915

2013 394 11412 10444 968 625 2117 10317

2014 420 11414 10879 535 648 1990 9798

Razem 3.229 81.403 74.226 7.177 6.209 13.582 9798 Źródło: GBP w Kraśniczynie.

Działalność kulturalna gminy opiera się również na zaangażowaniu społecznym mieszkańców, przejawiających się w uczestnictwie w działalności zespołów śpiewaczych. Najbardziej znanym jest Zespół Śpiewaczy Koła Gospodyń Wiejskich Surhów oraz Zespół Śpiewaczy "Brzezinianki". Zespoły te biorą corocznie udział w przeglądach kapel i zespołów na terenie powiatu oraz województwa lubelskiego, jak również uświetniają swoimi występami gminne imprezy okolicznościowe.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Na terenie gminy działa 10 Kół Gospodyń Wiejskich, do których należy 151 osób: KGW Kraśniczyn-25; KGW Bończa-10; KGW Drewniki-13; KGW Brzeziny-18; KGW Surhów-10; KGW Majdan Surhowski-24; KGW Chełmiec-15; KGW Anielpol-12; KGW Franciszków-12; KGW Czajki- 12. Do głównych obszarów aktywności KGW można zaliczyć m.in.: opiekę nad obiektami świetlicowymi oraz dbałość o estetykę terenów otaczających budynki świetlicowe i OSP, pomoc w organizacji imprez i uroczystości gminnych, samodzielną organizację spotkań i zabaw okolicznościowych, promowanie lokalnych zwyczajów i tradycji kulinarnych, udział w szkoleniach, pokazach, prelekcjach oraz organizację tego typu wydarzeń, pełnienie funkcji lokalnego nośnika informacji.

Od 2007 roku na terenie gminy działa Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Kraśniczyńskiej, które liczy 54 członków. Celem Stowarzyszenia jest: działanie na rzecz rozwoju obszarów wiejskich; podtrzymywania tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej; wspomaganie rozwoju wspólnot i społeczności lokalnych, nauki, edukacji, oświaty i wychowania; promowanie rozwoju krajoznawstwa, turystyki oraz wypoczynku dzieci i młodzieży; upowszechnianie kultury fizycznej i sportu, porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz przeciwdziałanie patologiom społecznym; wspieranie działań na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami; promowanie ochrony środowiska naturalnego.

Na terenie gminy funkcjonuje również Ochotnicza Straż Pożarna, która liczy 12 jednostek zrzeszających 307 członków oraz Spółdzielnia Usług Rolniczych w Kraśniczynie. Spółdzielnia posiada 120 członków, celem jej działalności jest: obrona praw i interesów rolników i członków ich rodzin; oddziaływanie na wzrost produkcji, postępu rolniczego i rangi zawodu rolnika; upowszechnianie wiedzy i podnoszenie zawodowych kwalifikacji rolników; działanie na rzecz poprawy warunków socjalnych i zdrowotnych mieszkańców wsi; podnoszenie poziomu życia społeczno-kulturalnego wsi. Ponadto Spółdzielnia sprawuje nadzór merytoryczny nad działalnością Kół Gospodyń Wiejskich z terenu gminy.

Rozwój kulturalny jest ograniczony ze względu na brak infrastruktury kultury (brak Domu Kultury) i jej nie dofinansowania.

1.3.4 Identyfikacja podstawowych problemów

Na podstawie analizy danych dotyczących zagadnień z obszaru „Sfera społeczna” dokonano identyfikacji podstawowych problemów rozwoju gminy Kraśniczyn w tym zakresie. Najistotniejsze problemy zostały przedstawione i skategoryzowane pod względem ważności w poniższej tabeli.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Tabela 8. Sfera społeczna – identyfikacja podstawowych problemów. Problem Kategoria ważności Niekorzystna struktura demograficzna - starzejące się społeczeństwo, spadek liczby mieszkańców, ujemny przyrost naturalny. III

Wysokie bezrobocie. III Znaczny poziom ubóstwa i wykluczenia społecznego. III

Objaśnienia: Stopniowanie ważności: I – ważne problemy; II – ważniejsze problemy; III- najważniejsze problemy.

1.4 Strefa gospodarcza

Gmina Kraśniczyn położona jest na terenie województwa lubelskiego, które charakteryzuje się szczególnie korzystnymi warunkami rozwoju przemysłu spożywczego, z uwagi na rolniczy charakter przeważającej części województwa oraz bardzo wysoką specjalizację w uprawach roślin przemysłowych oraz owoców i warzyw. Środowisko przyrodnicze, wielokulturowość oraz walory turystyczne stwarzają znakomite warunki do rozwoju turystyki oraz rozwoju produkcji wyrobów regionalnych, w tym żywności ekologicznej.

Jak wynika z opracowania PAIiIZ pn. „Atrakcyjność inwestycyjna regionów 2014. Raport syntetyczny” - województwo lubelskie wyróżniają:  Korzystne położenie na międzynarodowym szlaku transportowym – paneuropejskim korytarzu Wschód-Zachód, co umożliwia dostęp do rynków zagranicznych, szczególnie Ukrainy i Białorusi.  Stosunkowo niskie koszty pracy (wynagrodzenia koszty pracy: 87,9% średniej krajowej), przy jednoczesnym dostępie do wykwalifikowanych kadr w miastach regionu.  Duży potencjał naukowo-badawczy, dzięki ważnej roli ośrodka lubelskiego w nauce polskiej i szkolnictwie wyższym. W roku 2010 do najlepszych w Polsce jednostek naukowych Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego zaliczyło: Instytut Nawozów Sztucznych w Puławach, Państwowy Instytut Weterynaryjny w Puławach, Wydział Nauk Humanistycznych, Wydział Nauk Społecznych oraz Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelski Jana Pawła II, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Instytut Medycyny Wsi im. Witolda Chodźki w Lublinie, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, a także Instytut Europy Środkowo –Wschodniej w Lublinie.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

 Tradycje przemysłowe, szczególnie w odniesieniu do przemysłu środków transportu, maszynowego, chemicznego oraz spożywczego.  Predyspozycje do rozwoju BPO z uwagi na dostęp do wykwalifikowanych kadr, przy jednoczesnym niewysokim poziomie oczekiwań płacowych.

Za sektory wysokiej szansy w województwie lubelskim uważa się:  Elektroniczny.  Elektromaszynowy.  Chemiczny.  Spożywczy.

Z kolei potencjalna atrakcyjność powiatu krasnostawskiego, na terenie którego położona jest gmina Kraśniczyn, pośród pozostałych powiatów województwa lubelskiego z uwzględnieniem najbardziej atrakcyjnych sekcji (C - przemysł przetwórczy, G - handel i naprawy, I – turystyka i gastronomia, M – działalność profesjonalna, naukowa i techniczna) została określona jako niska (poziom F).

Podobnie przedstawia się sytuacja, jeżeli chodzi o ocenę potencjalnej atrakcyjności gminy Kraśniczyn pośród pozostałych gmin województwa lubelskiego z uwzględnieniem najbardziej atrakcyjnych sekcji (C - przemysł przetwórczy, G - handel i naprawy, I – turystyka i gastronomia, M – działalność profesjonalna, naukowa i techniczna). Potencjalna atrakcyjność gminy została określona jako niska (poziom F), niemniej jednak gmina Kraśniczyn zlokalizowana jest w bezpośredniej bliskości gminy Krasnystaw oraz miasta Krasnystaw, których potencjalna atrakcyjność inwestycyjna osiągnęła ponadprzeciętne oceny: C dla gminy oraz B dla miasta, co zostało zobrazowane na poniższym rysunku.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Rysunek 10. Zróżnicowanie przestrzenne potencjalnej atrakcyjności inwestycyjnej gmin województwa lubelskiego z uwzględnieniem najbardziej atrakcyjnych sekcji.

Źródło: „Atrakcyjność inwestycyjna regionów 2014. Raport syntetyczny”.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

1.4.1 Główni pracodawcy

Gmina Kraśniczyn jest gminą o typowo rolniczym charakterze. Obok dominującej działalności rolniczej i przetwórstwa rolno-spożywczego, w poszczególnych działach dominują różne formy działalności usługowej, przede wszystkim podmioty handlowe oraz oferujące usługi w segmencie budownictwa oraz transportu.

Do większych podmiotów na terenie gminy można zaliczyć:  Spółdzielnię Usług Rolniczych w Kraśniczynie.  Gorzelnię "Jagiełło" w Kolonii Bończa.  Stację Paliw Płynnych w Starej Wsi.

1.4.2 Struktura podstawowych branż gospodarki

Analizując dane Głównego Urzędu Statystycznego, zauważyć można duże rozdrobnienie w sferze prowadzonych działalności gospodarczych na terenie gminy Kraśniczyn. Jednocześnie zauważalny jest stopniowy wzrost ilości podmiotów gospodarczych - od 2009 do 2014 roku o 15 podmiotów.

Szczegółowe zestawienie dotyczące ilości podmiotów gospodarczych wg klasyfikacji PKD 2007 przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 9. Ilość podmiotów gospodarczych w gminie Kraśniczyn wg klasyfikacji PKD 2007. Sekcja PKD 2007 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Ogółem 134 147 153 158 155 149 A- rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i 8 8 8 6 6 5 rybactwo B - górnictwo i wydobywanie 0 0 0 0 0 0 C- przetwórstwo przemysłowe 5 6 7 8 6 6 E- dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z 0 0 0 0 0 0 rekultywacją F- budownictwo 7 14 15 14 13 16 G - handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, włączając 37 41 44 48 48 44 motocykle H- transport i gospodarka magazynowa 9 10 11 10 8 7 I - działalność związana z zakwaterowaniem i usługami 1 1 1 2 2 2 gastronomicznymi J - informacja i komunikacja 0 0 1 2 2 1 K - działalność finansowa i 3 3 3 4 4 3 ubezpieczeniowa

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

L - działalność związana z obsługą rynku 3 2 2 2 2 2 nieruchomości M - działalność profesjonalna, naukowa i 5 4 6 7 9 7 techniczna N - działalność w zakresie usług 3 3 1 1 0 0 administrowania i działalność wspierająca O - administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe zabezpieczenia 13 13 13 13 13 13 społeczne P - edukacja 6 6 6 5 5 5 Q - opieka zdrowotna i pomoc społeczna 6 7 6 6 6 7 R- działalność związana z kulturą, 2 2 3 3 3 3 rozrywką i rekreacją S - pozostała działalność usługowa i T- gospodarstwa domowe zatrudniające 26 27 26 27 28 28 pracowników Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Analiza podmiotów gospodarczych według sekcji PKD 2007 pozwala stwierdzić, że pod koniec roku 2014 w gminie Kraśniczyn dominowały przedsiębiorstwa prowadzące działalność w zakresie handlu hurtowego i detalicznego, napraw pojazdów samochodowych, włączając motocykle – 29,5%, pozostałej działalności usługowej i gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników- 18,8%, budownictwa 10,7%, administracji publicznej i obrony narodowej – 8,7 %.

Wykres 6. Liczba podmiotów gospodarczych w gminie Kraśniczyn wg klasyfikacji PKD 2007.

S i T 28 R 3 Q 7 P 5 O 13 N 0 M 7 L 2 K 3 J 1 I 2 H 7 G 44 F 16 C 6 A 5 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

1.4.3 Ilość podmiotów gospodarczych

Gmina Kraśniczyn zalicza się do gmin typowo rolniczych - podstawą gospodarki jest mało efektywne rolnictwo. Coraz więcej mieszkańców zmuszonych jest do poszukiwania dodatkowych, pozarolniczych źródeł dochodów. Szereg osób fizycznych decyduje się na prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej, gdzie oprócz właściciela zatrudnienie znajdują również członkowie jego rodziny.

Rozwój przedsiębiorczości na terenie gminy Kraśniczyn nie odbiega od tendencji charakterystycznych dla powiatu krasnostawskiego i województwa lubelskiego. Wiele osób podejmuje próby prowadzenia działalności gospodarczej, niestety, trudne warunki ekonomiczne, brak rynków zbytu, wysoka konkurencja - zmuszają je do rezygnacji. Powoduje to okresowe zmiany w ogólnej liczbie przedsiębiorstw funkcjonujących na terenie gminie, co obrazuje poniższy wykres.

Wykres 7. Dynamika rozwoju liczby podmiotów gospodarczych w gminie Kraśniczyn w latach 2008- 2014.

395 392 378 384 400 357 350 321 295 300

250

200

150

100

0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Liczba podmiotów gospodarczych na terenie gminy, zarejestrowanych w systemie REGON w 2014 roku (wskaźnik na 10 tys. ludności) wynosi 384. Dane te wynoszą odpowiednio 799 dla województwa lubelskiego oraz 563 dla powiatu krasnostawskiego. Porównując dane z 2008 roku z rokiem 2014, zauważyć można wzrost liczby podmiotów gospodarczych w gminie Kraśniczyn aż o 89 podmiotów.

Struktura własnościowa podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy Kraśniczyn wskazuje znaczną przewagę sektora prywatnego nad publicznym. Wg danych GUS na koniec 2014 roku na terenie gminy funkcjonowało 149 podmiotów, z czego w sektorze prywatnym – 137

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023 podmiotów, a tylko 12 w sektorze publicznym (z czego 10 to samorządowe jednostki prawa budżetowego).

Tabela poniżej obrazuje strukturę podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Kraśniczyn.

Tabela 10. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON w gminie Kraśniczyn w latach 2008-2014. Podmioty wg sektorów własnościowych 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Podmioty gospodarki narodowej ogółem 125 134 147 153 158 155 149 Sektor publiczny - ogółem 11 11 11 11 11 12 12 Sektor publiczny - państwowe i 9 9 9 9 9 10 10 samorządowe jednostki prawa budżetowego Sektor prywatny - ogółem 114 123 136 142 147 143 137 Sektor prywatny - osoby fizyczne 69 77 89 95 101 96 89 prowadzące działalność gospodarczą Sektor prywatny - spółki handlowe 2 3 3 4 4 4 4 Sektor prywatny - spółdzielnie 3 3 3 3 3 3 3 Sektor prywatny - stowarzyszenia i 14 14 14 14 14 15 15 organizacje społeczne Źródło: Opracowanie własne na postawie danych GUS.

Z analizy danych statystycznych udostępnionych przez Główny Urząd Statystyczny wynika, że w 2014 roku w gminie Kraśniczyn zarejestrowało się 13 nowych podmiotów gospodarczych - wszystkie w sektorze prywatnym. Najwięcej podjęło działalność z zakresu handlu hurtowego i detalicznego, naprawy pojazdów samochodowych, włączając motocykle - 6 oraz z zakresu budownictwa - 4. W tym samym roku wyrejestrowało się 18 podmiotów. Większość wyrejestrowanych podmiotów prowadziło działalność z zakresu handlu hurtowego i detalicznego, naprawy pojazdów samochodowych, włączając motocykle - 10.

Tabela 11. Podmioty nowo zarejestrowane i wyrejestrowane wg sektorów własnościowych w gminie Kraśniczyn w 2014 r. Gmina Kraśniczyn Nowo zarejestrowane podmioty gospodarki narodowej ogółem 13 sektor publiczny - ogółem 0 sektor prywatny - ogółem 13 Wyrejestrowane podmioty gospodarki narodowej ogółem 18 sektor publiczny - ogółem 0 sektor prywatny - ogółem 18 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

1.4.4 Rolnictwo

Dominującą funkcję w strukturze gospodarki gminy pełni rolnictwo, którego głównym kierunkiem użytkowania gruntów są uprawy polowe z nieznacznym udziałem łąk i pastwisk. Łączna powierzchnia użytków rolnych stanowi 74,2% powierzchni gminy, co wskazuje na typowo rolniczy charakter gminy Kraśniczyn.

Tabela 12. Użytkowanie gruntów na terenie gminy Kraśniczyn. Pozycja Ogółem Powierzchnia ogółem (ha) 11009 100 % Powierzchnia użytków rolnych ogółem 8169 74,2 % Grunty orne 6748 82,6% Sady 281 3,4% Łąki 688 8,4% Pastwiska 124 1,5% Lasy i grunty leśne 2504 22,7% Pozostałe grunty i nieużytki 336 3% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Tabela 13. Struktura gospodarstw rolnych w gminie Kraśniczyn na tle powiatu krasnostawskiego (wg Powszechnego Spisu Rolnego 2010). Liczba gospodarstw Struktura powierzchni gospodarstw rolnych rolnych Gmina prowadzących powyżej ogółem do 1 ha 1 – 5 ha 5 – 10 ha 10-15 ha dział. rolniczą 15 ha Gmina 796 787 115 338 212 70 61 Kraśniczyn Powiat 10515 10135 2258 3953 2488 908 908 krasnostawski Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Według danych z Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 roku (późniejszych danych brak), w gminie Kraśniczyn funkcjonuje 796 indywidualnych gospodarstw rolnych, z czego 787 prowadzi działalność rolniczą. Największą grupę stanowią małe gospodarstwa o powierzchni od 1 do 5 ha (42,5%). Najmniejszą natomiast duże gospodarstwa powyżej 15 ha (7,7%). Świadczy to o znacznym rozdrobnieniu gospodarstw i mało efektywnej strukturze agrarnej. W porównaniu do poprzedniego badanego okresu (2002 rok), zauważyć można spadek ilości gospodarstw rolnych aż o 434. Spowodowane jest w dużej mierze zmniejszającą się stale ludnością, odpływem młodych osób do większych miejscowości oraz coraz mniejszą opłacalnością prowadzenia gospodarstw rolnych.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Wykres 8. Struktura gospodarstw rolnych w gminie Kraśniczyn (wg Powszechnego Spisu Rolnego 2010).

7,70% 8,80% 14,40%

26,60% 42,50%

do 1 ha włącznie 1-5 ha 5-10 ha 10-15 ha 15 i więcej

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Struktura zasiewów głównych ziemiopłodów w gminie Kraśniczyn przedstawia się następująco: zboża 3139,91 ha, ziemniaki 108,03 ha, uprawy przemysłowe 490,61 ha, kukurydza na ziarno 194,47 ha, rzepak i rzepik 290,99 ha.

Na przeciętnym poziomie w gminie kształtuje się liczba gospodarstw rolnych utrzymujących zwierzęta gospodarskie (na 796 gospodarstw ogółem - 554 posiada hodowlę zwierząt). Najwięcej gospodarstw deklaruje utrzymywanie drobiu - 509, w ilości 14346 sztuk. Trzodę chlewną w ilości 2594 sztuk zadeklarowało 246 gospodarstw. Na trzecim miejscu pod względem ilości hodowanych sztuk znajduje się bydło - 876 sztuk (258 gospodarstw).

1.3.5 Turystyka

Gmina Kraśniczyn posiada wysokie walory turystyczne, pozwalające na pełne rozkoszowanie się urokami polskiej wsi. Do jej walorów można zaliczyć: ciszę, nieskażone środowisko, szlaki turystyczne, zachowany krajobraz oraz dziedzictwo kulturowe sprawiające, że Kraśniczyn jest miejscem atrakcyjnym dla odpoczynku od wielkomiejskich problemów. Wysokie walory przyrodnicze oraz urozmaicona rzeźba terenu sprawiły, że znaczna część gminy położona jest w Skierbieszowskim Parku Krajobrazowym. Na terenie gminy znajdują się również liczne obiekty wpisane na listę zabytków, takie jak zespoły dworskie, zajazd, domy drewniane i murowane, zagrody, budynki sakralne oraz kapliczki. Do najważniejszych z nich należą:

 Kościół parafialny w Bończy pw. św. Stanisława biskupa - pierwotnie zbór kalwiński wzniesiony w 1577 roku.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

 Cerkiew prawosławna w Bończy p.w. Matki Boskiej Dobrej Opoki z drugiej połowy XIX wieku.  Dwór z początku XIX wieku otoczony parkiem w Kolonii Bończa.  1813-19 pałac klasycystyczny w Kolonii Surhów otoczony parkiem, wnętrze pałacu ozdobione polichromami w 1818-20 przez Mikołaja Montiego.

Miejscowościami o znaczeniu turystycznym są:

 Bończa - wieś położona przy drodze prowadzącej z Kraśniczyna do Wojsławic. Do zabytków Bończy należy kościół pw. św. Stanisława Bpa Męczennika zbudowany w XVI wieku. Początkowo był to zbiór kalwiński, w pierwszej połowie XVII wieku został kościołem katolickim. Przy wjeździe na plac kościelny stoi kapliczka z XIX wieku, wewnątrz której znajdowała się rzeźba św. Jana Nepomucena, która została skradziona i obecnie znajduje się tam figurka Matki Boskiej. Po drugiej stronie drogi na przeciw kościoła stoi cerkiew prawosławna pw. Matki Boskiej Pokrowskiej zbudowanej w XIX wieku. Obecnie na terenie Kolonii Bończa znajduje się dwór, który niegdyś należał do miejscowości Bończa. Wzniesiony na przełomie XIX i XX wieku, klasycystyczny o cechach barokowych. Obecnie znajduje się tu Dom Pomocy Społecznej. W lesie bonieckim występują pomniki przyrody buka.  Kraśniczyn - osada położona nad rzeką Wojsławka prawym dopływem Wieprza - siedziba Urzędu Gminy. Do zabytków Kraśniczyna należą dawny ośrodek dworski, o bogatej przeszłości, który był usadowiony w zakolu rzeki Wojsławki. Obecnie nie istnieje. Pozostały jedynie resztki drzew - aleja lipowa oraz pozostałości piwnic. Dzisiaj o istnieniu dworu i parku pozostało określenie Kraśniczyn-Park oraz ulica przebiegająca w tym kierunku nosząca nazwę Parkowej. Zachował się także dawny zajazd-karczma wjezdna z przełomu XVIII i XIX wieku, przerabiany wielokrotnie. Obecnie teren i obiekt w dużej ruinie w rękach prywatnych właścicieli z planami odbudowy zabytku. Cmentarz żydowski przy ul. Strażackiej jest ostatnim śladem istnienia żydów w Kraśniczynie. Nie jest znany tak jak nieznana jest dokładna data budowy istniejącej tu drewnianej bożnicy, która zniszczona została w czasie okupacji niemieckiej w 1942 roku po likwidacji istniejącego tu getta. W parku w centrum Kraśniczyna stoi pomnik upamiętniający poległych żołnierzy i partyzantów A.L. i B.Ch w latach 1939-1944. W pobliskim lesie w kierunku Chełmca rośnie grupa pomnikowych modrzewi, jak również w tym samym miejscu znajduje się punk widokowy na panoramę Kraśniczyna na wysokości 282 m n.p.m. Ciekawostką jest występowanie żółwia błotnego w jeziorze kraśniczyńskim, którego brzegi porośnięte są trzciną, sitowiem i zaroślami, a wokół

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

rozpościera się trzęsawisko, utrudniające precyzyjne ustalenie linii brzegowej, czyniące go niedostępnym.  Łukaszówka - nazwa miejscowości pochodzi od św. Łukasza Ewangelisty, który jest patronem obecnej kapliczki nad kryniczką. Niegdyś 200 m na prawo od kapliczki na wzgórzu stała leśna kaplica, gdzie w głównym ołtarzu znajdował się słynący łaskami obraz Matki Bożej i św. Łukasza, który w roku 1764 uroczyście przeniesiono do kościoła w Surhowie. Jadąc dalej obok kapliczki drogą polną w kierunku Chełmca po prawej stronie natrafimy na "Ściecharkę", źródełko, z którego niegdyś korzystała miejscowa ludność.  Olszanka - wieś położona w granicach Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego. W sąsiedztwie znajduje się Rezerwat Głęboka Dolina z charakterystycznymi dla tego regionu wąwozami lessowymi, w którym obok grodziska "Kukawka" przepływa bezimienny strumyk. Na terenie wioski znajduje się zbiornik małej retencji "Olszanka" o pow. 0,37 ha, który znakomicie wkomponowany jest w istniejący krajobraz. W kwietniu 1941 roku żołnierze Wermachtu przeprowadzili pacyfikację wsi, podczas której zginęło 103 osoby. Po wojnie Olszanka odznaczona została Krzyżem Grunwaldu III klasy.  Surhów - wieś położona na zboczu rzecznej doliny Wojsławki w granicach Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego, przy drodze z Krasnegostawu do Hrubieszowa. Pierwsze wzmianki o istnieniu miejscowości pochodzą z 1419 roku. Do zabytków Surhowa należy kościół pw. Nawiedzenia NMP i św. Łukasza. W ołtarzu głównym kościoła umieszczony jest słynący łaskami obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem i św. Łukaszem, jako Pośrednikiem Łask, przeniesiony w 1764 roku z kaplicy leśnej z Łukaszówki. Obok kościoła stoi zabytkowa plebania, której patronem jest Sługa Boży Stefan Wyszyński Prymas Tysiąclecia, który w czasie II wojny światowej w tej plebanii przyjmowany był wielokrotnie. Kolejnym wartym uwagi zabytkiem jest klasycystyczny pałac, położony w Kolonii Surhów, otoczony parkiem o pow. 6,80 ha z bogatym starodrzewem i licznymi okazami drzew pomnikowych. Wnętrze pałacu ozdobione polichromami przez włoskiego malarza Mikołaja Montiego. Ciekawostką jest znajdująca się w gorzelni w Surhowie zabytkowa maszyna parowa z 1905 roku. Obok szosy prowadzącej od wsi Małochwiej do Bończy na skrzyżowaniu z drogą prowadzącą z Surhowa do Łukaszówki stoi krzyż drewniany, który wśród miejscowej ludności zwie się "Krzyżem Kościuszki". Przekazy miejscowej ludności mówią, że w tym miejscu T. Kościuszko odpoczywał ze swoim wojskiem po stoczonej walce z wojskiem rosyjskim i na upamiętnienie tego zdarzenia postawiony został krzyż dębowy.  Żułów - w byłych budynkach podworskich, obecnie posiadłość Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża, gdzie funkcjonuje ośrodek opieki nad ociemniałymi znajduje się miejsce pamięci prymasa Stefana Wyszyńskiego, który w okresie od 23.X.1941 roku do 5.VI.1942

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

roku ukrywał się przed hitlerowcami. Przy drodze z Kraśniczyna do Skierbieszowa na wysokości Żułowa znajduje się punkt widokowy na panoramę Kraśniczyna.

1.4.5 Identyfikacja podstawowych problemów

Na podstawie analizy danych dotyczących zagadnień z obszaru „Strefa gospodarcza” dokonano identyfikacji podstawowych problemów rozwoju gminy Kraśniczyn w tym zakresie. Najistotniejsze problemy zostały przedstawione i skategoryzowane pod względem ważności w poniższej tabeli.

Tabela 14. Strefa gospodarcza – identyfikacja podstawowych problemów. Problem Kategoria ważności Brak dostępu do pozarolniczych miejsc pracy dla ludności wiejskiej. II Typowo rolniczy charakter gminy - brak istotnych pracodawców poza III rolnictwem. Zbyt duża liczba drobnych gospodarstw rolnych. II Niska dochodowość działalności gospodarczej. III Niska atrakcyjność inwestycyjna regionu. III

Objaśnienia: Stopniowanie ważności: I – ważne problemy; II – ważniejsze problemy; III- najważniejsze problemy.

1.5 Infrastruktura techniczna

1.5.1 Infrastruktura komunikacyjna i transportowa

 Infrastruktura drogowa

Obszar gminy Kraśniczyn jest obsługiwany przez rozwinięty układ dróg, które w znacznej części są w złym stanie technicznym, a ich stan ulega systematycznemu pogorszeniu.

Na terenie gminy występują drogi począwszy od regionalnych, a skończywszy na drogach zakładowych. Najistotniejszym elementem systemu transportu drogowego jest droga wojewódzka o znaczeniu regionalnym nr 843 relacji Chełm – Zamość oraz nr 846 biegnąca z Krasnegostawu do Hrubieszowa.

Układ uzupełniający stanowią drogi powiatowe łączące wzajemnie ważniejsze miejscowości w obszarze gminy, a także łączące gminę z sąsiednimi gminami. Drogi gminne bezpośrednio

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023 obsługują zabudowę w poszczególnych miejscowościach lub łącza je między sobą. Ponadto w obszarze gminy znajdują się drogi sklasyfikowane jako zakładowe.

Tabela 15. Wykaz dróg gminnych na terenie gminy Kraśniczyn. Długość Lp. Droga Numer Rodzaj [mb] 1 Rakołupy Duże - Kol. Bończa 104970 L 2700 bitumiczna, dalej gruntowa 2 Surhów - Łany 109974 L 4200 bitumiczna, dalej gruntowa 3 Orłów Kol. - Surhów 109975 L 2400 bitumiczna, dalej gruntowa 4 Surhów- Droga dojazdowa do pól 109976 L 800 bitumiczna, dalej gruntowa 5 Zastawie - Kraśniczyn 109979 L 1600 bitumiczna, dalej gruntowa 6 Brzeziny - Baraki 109980 L 3600 gruntowa 7 Kraśniczyn - Droga Wojewódzka 843 109981 L 1400 bitumiczna 8 Majdan Surhowski 109982 L 1600 gruntowa 9 Kraśniczyn - Droga Gm. Nr 109985 L 109983 L 1800 bitumiczna, dalej gruntowa 10 Czajki - Wiszenki 109984 L 2100 gruntowa 11 Czajki - Stara Wieś 109985 L 3300 bitumiczna, dalej gruntowa 12 Anielpol 109986 L 700 bitumiczna, dalej gruntowa 13 Drewniki - Anielpol 109987 L 4300 gruntowa 14 Chełmiec - Droga Gm. Nr 104970 L 109988 L 3100 bitumiczna, dalej gruntowa 15 Bończa – Droga Gm. Nr 105015 109989 L 600 gruntowa 16 Wolica – Kol. Bończa 109990 L 2600 bitumiczna 17 Kraśniczyn - Droga Gm. Nr 109983 L 109991 L 500 bitumiczna 18 Stara Wieś - Wólka Kraśniczyńska 109992 L 1800 bitumiczna, dalej gruntowa 19 Żułów - Bończa 109993 L 4300 gruntowa 20 Drewniki 109994 L 800 bitumiczna, dalej gruntowa 21 Bończa - Droga Gm. Nr 109993 L 109995 L 1900 bitumiczna, dalej gruntowa 22 Brzeziny - Kraśniczyn 109996 L 2000 gruntowa 23 Chełmiec 109977 L 1300 bitumiczna Źródło: UG Kraśniczyn.

 Telekomunikacja

Gmina znajduje się także w zasięgu sieci telefonii komórkowej Era GSM, Plus GSM, Orange, Play i innych operatorów.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

1.5.2 Infrastruktura ochrony środowiska

 Infrastruktura wodociągowa

Sieć wodociągowa w gminie Kraśniczyn jest bardzo dobrze rozwinięta. Łączna długość sieci na koniec 2014 roku wynosiła 71,7 km, zaś liczba przyłączy wynosi 1277 sztuk. Z wodociągów w gminie korzysta 3174 osób, co daje ponad 80% ogółu ludności. Obecnie siecią nie są objęte jedynie tereny o budowie rozproszonej. Mieszkańcy tych terenów korzystają z prywatnych studni głębinowych.

Na terenie gminy funkcjonuje sześć ujęć wody na potrzeby bytowo-gospodarcze, które usytuowane są w miejscowościach: Bończa, Brzeziny, Chełmiec, Surhów, Olszanka, Żułów. Część miejscowości gminy Kraśniczyn podłączonych jest do ujęć wodociągowych gminy Skierbieszów – powiat Zamość.

Tabela 16. Sieć wodociągowa w gminie Kraśniczyn w latach 2008-2014. Wyszczególnienie Jedn. 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Długość czynnej sieci km 71,7 71,7 71,7 71,7 71,7 71,7 71,7 rozdzielczej Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i szt. 1277 1277 1277 1277 1277 1277 1277 zbiorowego zamieszkania Woda dostarczona dam3 131,9 123,0 133,8 132,7 138,7 135,2 138,9 gospodarstwom domowym Ludność korzystająca z sieci osoba 3404 3354 3308 3252 3220 3165 3174 wodociągowej Zużycie wody w gospodarstwach domowych m3 31,2 29,2 32,2 32,5 34,6 34,1 35,4 ogółem na 1 mieszkańca Korzystający z instalacji w % 80,4 80,4 80,4 80,4 80,4 80,1 81,7 % ogółu ludności Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

 Infrastruktura kanalizacyjna

Wysoki stopień zwodociągowania gminy jest niewspółmierny ze stopniem skanalizowania. Wskaźnik ten jednak w ciągu ostatnich kilku lat znacznie się zmienił dzięki inwestycjom poczynionym na terenie gminy. Na koniec 2014 roku z sieci kanalizacyjnej korzystało 1789 osób, co daje ponad 46% ludności gminy. Liczba przyłączy wynosi 639, zaś długość sieci kanalizacyjnej 50 km.

Tabela 17. Sieć kanalizacyjna na terenie gminy Kraśniczyn w latach 2008-2014. Wyszczególnienie Jedn. 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Długość czynnej sieci km 17,4 17,4 39,4 39,4 43,1 50,0 50,0 kanalizacyjnej Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i szt. 342 342 531 546 576 628 639 zbiorowego zamieszkania Ścieki odprowadzone dam3 38,7 37,6 42 38 48 58,0 65,0 Ludność korzystająca z sieci osoba 1024 1009 1373 1709 1737 1783 1789

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

kanalizacyjnej Korzystający z instalacji w % 24,2 24,2 33,4 42,3 43,4 45,1 46,0 % ogółu ludności Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Na terenie gminy funkcjonuje pięć mechaniczno-biologicznych oczyszczalni ścieków w miejscowościach: Kraśniczyn, Olszanka, Żułów (oczyszczalnie gminne), Bończa i Surhów (oczyszczalnie Domów Pomocy Społecznej). Oczyszczalnia ścieków w Kraśniczynie o

3 przepustowości potencjalnej istniejących urządzeń o średniej dobowej 100 m /d posiada punkt zlewny ścieków dowoźnych, pompownię ścieków uśrednionych, kratę koszową, piaskownik, przepompownie, reaktor wielofunkcyjny BIOBLOK PS 100 złożony z następujących elementów: komorę beztlenową, komorę niedotlenioną, komory tlenowe, komorę odgazowania, osadnik wtórny, prasę do osadu i poletka osadowe. Oczyszczalnia została oddana do użytku w 1998 roku i zmodernizowana w roku 2002 oraz po raz kolejny w 2010 roku. Podczas ostatniej inwestycji wyremontowane oraz rozbudowane zostały takie elementy oczyszczalni ścieków jak: przepompownia ścieków, zblokowana mechaniczna oczyszczalnia ścieków – sito piaskownik, zbiornik uśredniający z przepompownią ścieków II stopnia i z przelewem burzowym, bioblok PS-100, komora rozdziału ścieków, złoże biologiczne typ „BIOCLERE” B-500 (dwa równoległe złoża), komora pomiaru przepływu ścieków, pompownia osadu nadmiernego, stacja odwadniania osadu, poletka osadowe, magazyn osadu odwodnione. Oczyszczalnia w Olszance o przepustowości potencjalnej istniejących urządzeń o średniej dobowej 35

3 m /d jest oczyszczalnią mechaniczno-biologiczną. Ciąg technologiczny oczyszczalni stanowią następujące obiekty: separator osadów- osadnik wstępny, złoże biologiczne BIOCLERE B350, studzienka dolna- osadnik wtórny. Oczyszczalnia została oddana do użytku w roku 2006. Inwestycja budowy oczyszczalni ścieków w Żułowie została zakończona 24.11.2006 r. Realizacja inwestycji polegała na budowie kanalizacji wraz z oczyszczalnią ścieków, na którą składały się następujące elementy robót:  Sieć kanalizacyjna Ø 200 - 891 mb.  Oczyszczalnia ścieków typu BIOCLERE B500. Oczyszczalnia ścieków w Kolonii Bończy należy do Domu Pomocy Społecznej i przyłączeni są do niej mieszkańcy miejscowości Bończa i Kolonia Bończa, zaś z oczyszczalni ścieków w Surhowie korzysta tylko Dom Pomocy Społecznej.

 Obiekty małej retencji

W roku 2001 został oddany do użytku zbiornik małej retencji „Olszanka” o powierzchni 0,37 ha i pojemności całkowitej 3 956 m3. Celem inwestycji było: utworzenie pojemności retencyjnej,

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023 wykorzystanie rekreacyjne zbiornika, wykorzystanie wody w celach rolniczych, p. pożarowych, hodowli ryb oraz wzbogacenie krajobrazu o powierzchnię wodną. Budowa zbiornika polegała na wykonaniu: zapory ziemnej o maksymalnej wysokości 3,5 m i długości 36 m, budowli upustowej – bystrotok o szerokości dna 6,0 m, budowli spustowej z rury stalowej O 324x8,9 mm o długości całkowitej 29,75 m, czaszy zbiornika o powierzchni zalewu 3 753 m2. Utworzony zbiornik znakomicie wkomponowany jest w istniejący krajobraz. Zbiornik Olszanka ujęty był w Programie Zbiorników Retencyjnych w Województwie Chełmskim z 1995 roku.

W 2007 roku rozpoczęła się budowa drugiego zbiornika małej retencji- „Czajki”. Obiekt ukończono w 2012 roku, dzięki wykorzystaniu współfinansowania ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2007-2013 (Oś Priorytetowa VI: Środowisko i czysta energia, Działanie 6.1: Ochrona i kształtowanie środowiska, Kategoria III Bezpieczeństwo ekologiczne). Zbiornik ma pojemność 341 800,00 m3, przy powierzchni zbiornika równej 21,26 ha.

Głównym celem projektu była poprawa gospodarki wodnej gminy Kraśniczyn oraz zapobieganie powodziom, skutkom suszy i okresowym podtopieniom. Zakres tego projektu obejmował: kształtowanie zasobów wodnych dolin rzecznych zarówno dla potrzeb rolnictwa, a także ochrony środowiska, retencjonowanie wód powierzchniowych z przeznaczeniem do nawodnień użytków rolnych, prowadzenie efektywnej ochrony życia biologicznego środowiska wodnego oraz wzbogacenie środowiska naturalnego poprzez rozwój flory i fauny, podniesienie walorów krajobrazowych przyległych terenów i okolic, rozwój lokalnej agroturystyki, stworzenie warunków do rekreacji i wypoczynku dla miejscowej ludności. Celami pośrednimi, dzięki którym osiągnięty został cel główny są: pokrycie deficytu wody na danym obszarze, poprawa bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, możliwość nawodnienia użytków rolniczych wodą z warstwy użytecznej zbiornika (zmniejszenie strat przy klęskach żywiołowych), ograniczenie erozji powierzchniowej w dolinie cieku Milutka, poprawa krajobrazu Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego, szansa na stworzenie i dalszy rozwój bazy agroturystycznej na terenie gminy Kraśniczyn, poprawa mikroklimatu oraz rozwój flory i fauny wodnej, wzrost ruchu turystycznego, wzrost zatrudnienia.

 Gospodarka odpadami komunalnymi

100 % liczby mieszkańców objęte jest selektywną zbiórką odpadów. Gmina posiada wdrożony i sprawnie funkcjonujący system usuwania odpadów z poszczególnych posesji. Na terenie gminy rozprowadzonych jest 12 szt. kontenerów KP 7. Przy placówkach oświatowych, zakładach pracy oraz osiedlach mieszkaniowych planuje się zakup kontenerów do selektywnej zbiórki odpadów. Raz w miesiącu zmieszane jak również posegregowane odpady są odbierane od mieszkańców i wywożone na

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023 wysypisko odpadów stałych w Wincentowie przez firmę zewnętrzną „A-Zet EKO”, 22-300 Krasnystaw, ul. Kłodowskiego 54, w ramach podpisanej umowy.

Obecnie na terenie gminy nie funkcjonuje żadne wysypisko śmieci, jedyne, które istniało w miejscowości Drewniki uruchomione w 1975 roku w wyrobisku po kopalni piasku umieszczonej w naturalnym obniżeniu terenu na terenie Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego o powierzchni 0,36 ha zostało zamknięte z dniem 01.01.2006 roku i poddane rekultywacji zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie zamknięcia i rekultywacji składowisk odpadów. Rekultywacja wysypiska została ukończona 20.09.2006 roku.

Rysunek 11. Infrastruktura ochrony środowiska w gminie Kraśniczyn.

Źródło: Opracowanie własne.

1.5.3 Infrastruktura energetyczna

Elektryfikacja wsi gminy Kraśniczyn realizowana była w latach powojennych (ponad 50% istniejących linii nn i SN były budowane w latach 60 – tych i 70 – tych) i polegała

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023 na doprowadzeniu sieci elektroenergetycznych z terenu Krasnegostawu w technologii, jaka była wówczas stosowana.

Obecnie, poziom zapotrzebowania mocy dla współczesnego gospodarstwa domowego wzrósł kilkakrotnie. Dodatkowo gospodarstwo rolne jest warsztatem pracy, które wobec wzrastających wymagań konkurencyjnych, stoi przed koniecznością dalszej mechanizacji i intensyfikacji oraz wprowadzenia postępu technologicznego, do czego niezbędna jest również energia elektryczna.

Przez teren gminy przebiega administrowana przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne – Wschód Sp. z o. o. linia przesyłowa elektroenergetyczna 220kV Zamość Mokre - Chełm o długości w obrębie gminy Kraśniczyn 7,69 km. W obecnej chwili i w najbliższych latach PSE – Wschód nie planują działań inwestycyjnych w zakresie budowy nowych sieci przesyłowych najwyższych i wysokich napięć w związku z istnieniem na terenie gminy parku krajobrazowego.

Dystrybucją energii elektrycznej na terenie gminy Kraśniczyn zajmuje się Zamojska Korporacja Energetyczna S.A. z siedzibą w Zamościu. Teren gminy Kraśniczyn zasilany jest liniami 15 kV z 2 głównych punktów zasilających:

 GPZ Krasnystaw (stacja 110kV/15kV).  GPZ Wojsławice (stacja 30kV/15kV).

Stan sieci elektroenergetycznej w gminie należy uznać za zadowalający. Infrastruktura elektroenergetyczna nie wymaga elektryfikacji. Możliwa jest konieczność dobudowy nowych stacji transformatorowych oraz krótkich odcinków sieci w celu zaopatrzenia w energię elektryczną odbiorców końcowych na terenach nowej zabudowy mieszkaniowej i rekreacyjnej.

W gminie Kraśniczyn infrastruktura oświetleniowa znajduje się w posiadaniu dwóch właścicieli – Zamojskiej Korporacji Energetycznej S.A. i gminy Kraśniczyn.

Oświetlenie to zlokalizowane zwykle w ciągach dróg publicznych wykonane jest w technologii podwieszenia punktów oświetleniowych na liniach elektroenergetycznych nn. Ich konserwacją zajmuje się Zamojska Korporacja.

Łączna liczba punktów oświetleniowych zlokalizowanych w gminie wynosi 447 szt., w tym:  Na majątku ZKE S.A. – 394 szt.  Na majątku gminy – 53 szt. Roczne zużycie energii na oświetlenie ulic wyniosło w 2013 roku - 55 596 kWh.

Na terenie gminy nie ma całościowo zorganizowanej gospodarki w zakresie zaopatrzenia i pokrycia potrzeb cieplnych zarówno mieszkańców, jak i przemysłu. Powyższe potrzeby pokrywane są z lokalnych źródeł ciepła – kotłownie wbudowane, zakładowe, przemysłowe (węglowe lub gazowe), bądź tradycyjne ogrzewanie piecowe. W związku z wprowadzaniem przyśpieszonego procesu

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023 termomodernizacji obiektów i doprowadzenia do energetycznych standardów europejskich zachodzi konieczność dostosowania parametrów technicznych i eksploatacyjnych do zmieniających się potrzeb odbiorców. To wymaga zwiększonych nakładów w celu ograniczenia strat ciepła i ciągłego poprawiania efektywności energetycznej.

Aktualnie na obszarze gminy znajduje się 31,0 km rozdzielczej sieci gazowej z przyłączami, która obejmuje 10 sołectw: Kraśniczyn, Brzeziny, Kol. Surhów, Majdan Surhowski, Stara Wieś, Surhów, Wólka Kraśniczyńska, Zastawie, Żułów, Łukaszówka, tj. 10,7% ogółu mieszkańców gminy. W miejscowościach gdzie brak jest sieci gazowej, a są to przeważnie miejscowości o zabudowie kolonijnej mieszkańcy korzystają z gazu w butlach. W wyniku gazyfikacji wykonano modernizację 4 kotłowni węglowych na gazowe.

Alternatywą dla powyższych surowców są odnawialne źródła energii. Rozwój odnawialnych źródeł energii jest obecnie jednym z priorytetowych kierunków w polityce władz rządowych i samorządowych. Kraje Unii Europejskiej, w tym Polska, skupiają się na wdrożeniu zobowiązań określonych w pakiecie klimatyczno-energetycznym, przyjętym przez Komisję Europejską w grudniu 2008 roku. Podstawowe cele pakietu to:  Redukcja emisji CO2 o 20% w roku 2020 w porównaniu do 1990 roku.  Wzrost zużycia energii ze źródeł odnawialnych w UE z obecnych 8,5 do 20% w 2020 r., dla Polski ustalono wzrost z 7 do 15%.  Zwiększenie efektywności energetycznej w roku 2020 o 20%.

Według Wojewódzkiego Programu Rozwoju Alternatywnych Źródeł Energii dla Województwa Lubelskiego Gmina Kraśniczyn znajduje się w strefie energetycznej wiatrowej korzystnej nr III.

Dla uzyskania wielkości energii wiatrowej, która byłaby użyteczna do rozwoju energetyki zawodowej wymagane jest występowanie wiatrów jednostajnych, najlepiej o stałym natężeniu, zaś ich średnia prędkość nie powinna być niższa niż 5 m/s.

Według badań prowadzonych na terenie gminy, średnia prędkość wiatru wynosi 6,17 m/s (na wysokości 100 m). W gminie notuje się zatem korzystne warunki do wykorzystania siły wiatru w produkcji energii.

Gmina Kraśniczyn uczestniczyła w projekcie realizowanym w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2007-2013, Obejmującym: Oś priorytetową VI: Środowisko i czysta energia, Działanie 6.2 Energia przyjazna środowisku. W związku z powyższym na terenie gminy zainstalowanych zostało 116 instalacji solarnych przy gospodarstwach domowych, oraz 4 na budynkach użyteczności publicznej. Realizacja inwestycji umożliwia mieszkańcom gminy

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023 czerpanie energii cieplnej ze źródeł odnawialnych–promieniowania słonecznego. Ograniczone zostało zużycie surowców konwencjonalnych i zmniejszona jest emisja substancji zanieczyszczających do powietrza powstałych w trakcie spalania paliw. Możliwe stało się wypełnienie założeń polityki energetycznej gminy, pozostającej w zgodzie z zapisami wspólnotowych, krajowych oraz lokalnych dokumentów strategicznych, mającej m.in. na celu popularyzację idei i działań zmierzających do wykorzystywania energii odnawialnej.

1.5.4 Identyfikacja podstawowych problemów

Na podstawie analizy danych dotyczących zagadnień z obszaru „Infrastruktura techniczna” dokonano identyfikacji podstawowych problemów rozwoju gminy Kraśniczyn w tym zakresie. Najistotniejsze problemy zostały przedstawione i skategoryzowane pod względem ważności w poniższej tabeli.

Tabela 18. Infrastruktura techniczna – identyfikacja podstawowych problemów. Problem Kategoria ważności Bardzo niska jakość infrastruktury drogowej, wymagającej dużych nakładów finansowych. III Zbyt mały procent skanalizowania gminy. III Niewielki stopień gazyfikacji obszaru gminy. III Konieczność poniesienia sporych nakładów na ochronę środowiska – jakość powietrza, ochrona wód. III

Niewielkie wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych. II

Objaśnienia: Stopniowanie ważności: I – ważne problemy; II – ważniejsze problemy; III- najważniejsze problemy.

1.6 Infrastruktura społeczna

1.6.1 Infrastruktura edukacyjna

Stan infrastruktury edukacyjnej i dostęp do niej to jeden z najważniejszych czynników rozwoju danego regionu. System oświatowy w gminie Kraśniczyn jest dość dobrze rozbudowany, adekwatny do potrzeb mieszkańców gminy i składa się z Zespołu Szkół nr 1 w Kraśniczynie oraz Szkoły Podstawowej w Surhowie. Dodatkowo na terenie gminy funkcjonują 2 oddziały przedszkolne i 1 punkt przedszkolny zlokalizowane przy szkołach podstawowych. Na obszarze gminy nie ma szkoły ponadgimnazjalnej, dlatego młodzież zmuszona jest do kontynuowania nauki w pobliskim

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Krasnymstawie, bądź nieco dalej w Zamościu, Chełmie lub Lublinie. Poniższa tabela przedstawia charakterystykę (liczbę oddziałów, liczbą uczniów, liczbę etatów nauczycielskich) w poszczególnych placówkach oświatowych z terenu gminy Kraśniczyn.

Tabela 19. Placówki oświatowe w gminie Kraśniczyn. Liczba etatów Liczba oddziałów Liczba uczniów Nazwa szkoły nauczycielskich 2013/2014 2014/2015 2013/2014 2014/2015 2013/2014 2014/2015 Szkoła Podstawowa im. Kardynała Stefana 6 8 130 141 15,21 21,69 Wyszyńskiego w Kraśniczynie Szkoła Podstawowa w 6 6 41 35 10,44 9,41 Surhowie Gimnazjum w 4 3 74 72 10,89 9,81 Kraśniczynie Oddział przedszkolny 2 1 41 26 2,34 1,18 w Kraśniczynie Oddział przedszkolny 1 1 9 3 1,18 1,18 w Surhowie Punkt przedszkolny w 1 1 25 25 1,6 1,6 Kraśniczynie Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UG Kraśniczyn.

1.6.2 Infrastruktura sportowo-rekreacyjna

 Infrastruktura sportowa

Na terenie gminy znajduje się obiekt sportowy tj. płyta boiskowa o nawierzchni trawiastej w Starej Wsi. W oparciu o istniejący obiekt prowadzone są przede wszystkim zajęcia sportowo-rekreacyjne dla dzieci i młodzieży szkolnej. Wykorzystywany jest on również przez klub sportowy „Tatran", działający na terenie gminy, który zrzesza miłośników piłki nożnej. Klub uczestniczy w rozgrywkach ligowych klasy wojewódzkiej. W 2014 roku został oddany do użytku całkowicie nowy obiekt - stadion w Starej Wsi. Boisko o wymiarach 100x60 m posiada nawierzchnie trawiastą. Dodatkowo zostały zamontowane trybuny na 250 miejsc siedzących.

 Turystyka

Gmina Kraśniczyn swoim bogactwem przyrodniczym stanowi niewątpliwie atrakcyjne turystycznie miejsce. Jedną z ważniejszych atrakcji turystycznych jest Rezerwat Przyrody "Głęboka Dolina", leżący w Skierbieszowskim Parku Krajobrazowym, który został utworzony w celu zachowania ze względów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych malowniczych rozcięć erozyjnych w postaci dolin z wąwozami oraz lasów jaworowo-dębowych z bukiem występującym na granicy zasięgu.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Przez teren gminy prowadzą 4 szlaki turystyczne:  Niebieski Szlak - Tadeusza Kościuszki - wędrując szlakiem niebieskim można zwiedzić kościół i cerkiew prawosławną w Bończy, zespół dworsko-pałacowy w Kolonii Bończa (obecnie DPS), kościół w Starej Wsi, cmentarz wojenny z 1914 r. w Starej Wsi.  Żółty Szlak - Ariański - szlakiem żółtym można zwiedzić zespół pałacowo-parkowy w Kolonii Surhów, którego wnętrze ozdobione jest polichromami przez włoskiego malarza Mikołaja Montiego (obecnie DPS), kompleks zabudowań kościelnych w Surhowie z cudownym obrazem Matki Bożej z Dzieciątkiem i św. Łukaszem, jako Pośrednikiem Łask oraz urzekającą wieś Anielpol.  Czarny Szlak - Śladami księdza Stefana Wyszyńskiego - szlakiem czarnym można zobaczyć miejsce pamięci Księdza Stefana Wyszyńskiego zlokalizowane w dawnych budynkach podworskich (obecnie DPS), w których podczas II wojny światowej ukrywał się przed hitlerowcami ks. Kardynał Wyszyński, las Baraniec, miejsce gdzie w czasie II wojny światowej Kardynał Wyszyński odprawiał msze św. partyzantom.  Green Velo - szlak rowerowy Polski Wschodniej - to niemal 2000 km trasy biegnącej przez tereny Polski Wschodniej (pięć województw: warmińsko-mazurskie, podlaskie, lubelskie, podkarpackie i świętokrzyskie), który także przebiega przez gminę Kraśniczyn na dł. 6,2 km.

Gmina Kraśniczyn posiada bardzo bogatą ofertę turystyczną, ale ze względu na brak odpowiednio wyposażonej infrastruktury turystycznej i promocji powoduje odpływ turystów do innych zakątków kraju.

1.6.3 Infrastruktura kultury

Gmina Kraśniczyn nie posiada gminnego ośrodka kultury. Funkcję centrum kultury pełni Gminna Biblioteka Publiczna. Biblioteka jest dobrze zaopatrzona w księgozbiór podręczny i popularno- naukowy, posiada także bardzo duży wybór lektur szkolnych. Ze zbiorów bibliotecznych korzystają czytelnicy mieszkający na terenie gminy, a także goście mieszkańców przebywający tu czasowo.

Na terenie gminy nie ma kin, teatrów ani muzeów.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

1.6.4 Infrastruktura ochrony zdrowia i opieki społecznej

 Ośrodki zdrowia

Usługi zdrowotne dla mieszkańców gminy są świadczone prze Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Kraśniczynie. Placówka jest wyposażona w gabinety lekarskie o charakterze ogólnym i stomatologicznym. Zatrudnionych jest dwóch lekarzy. Do personelu pomocniczego w usługach lecznictwa podstawowego są zatrudnione cztery pielęgniarki rodzinno-środowiskowe. Działalność usługową w zakresie zaopatrzenia ludności w leki prowadzi apteka zlokalizowana w Kraśniczynie.

 Pomoc społeczna

Rzeczą charakterystyczną nie tylko dla gminy Kraśniczyn, ale również dla całego powiatu krasnostawskiego, jest niewielka aktywność organizacji pozarządowych działających w obszarze pomocy społecznej, mimo przeznaczenia znacznych środków finansowych na różne działania w tej dziedzinie w ramach II Priorytetu Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego i Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich.

Ośrodek Pomocy Społecznej w Kraśniczynie funkcjonuje w oparciu o Statut, stanowiący załącznik do Uchwały Nr XII/46/90 Rady Gminy Kraśniczyn z dnia 26.04.1990 roku i realizuje zadania zawarte w ustawie z 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej.

Podstawową metodą działania pracowników Ośrodka Pomocy Socjalnej w Kraśniczynie jest praca socjalna. Pracą socjalną objętych było:  274 osoby - w roku 2008.  316 osób - w roku 2009.  314 osób - w roku 2010.  309 osób - w roku 2011.  304 osoby - w roku 2012.  320 osób - w roku 2013.  291 osób - w roku 2014.

Podstawowe cele, jakie stoją przed systemem pomocy społecznej to:  Umożliwić osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji, których nie są w stanie pokonać przy pomocy własnych zasobów, możliwości i uprawnień.  Zapewnić dochód na poziomie interwencji socjalnej dla osób nieposiadających dochodu lub o niskich dochodach, osób w wieku produkcyjnym, niepełnosprawnych oraz rodzinom o niskich dochodach wymagających okresowego wparcia.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

 W miarę możliwości doprowadzić osoby i rodziny otrzymujące pomoc społeczną do życiowego usamodzielnienia.  Integrować ze środowiskiem osoby wykluczone społecznie.  Stworzyć sieć usług socjalnych adekwatnych do rozeznanych potrzeb.

Konsekwentnie odchodzi się od pomocy socjalnej (rozdawnictwa) w kierunku pracy socjalnej, jako zadania, mającego na celu:  Umacnianie w ludziach zdolności do radzenia sobie w rozwiązywaniu problemów egzystencjalnych.  Kontakt ze służbami, które dzięki efektywnemu i humanitarnemu działaniu mogą zapewnić potrzebującym środki i możliwości samorealizacji.  Przyczynianie się do opracowywania i ulepszania polityki socjalnej opartej na zasadzie integracji lokalnej społeczności.

Tabela 20. Pomoc udzielana przez GOPS w Kraśniczynie w latach 2008-2014. Powody udzielania pomocy 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Ubóstwo 88 99 103 102 119 125 102 Bezdomność 0 0 2 2 0 2 1 Bezrobocie 94 93 101 103 112 118 104 Niepełnosprawność 47 44 44 43 34 33 41 Długotrwała choroba 56 59 51 47 63 46 42 Bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych i prowadzeniu 30 29 31 22 19 17 48 gospodarstwa domowego Potrzeba ochrony macierzyństwa 0 0 0 0 0 0 0 Alkoholizm 4 5 6 4 5 5 3 Narkomania 0 0 0 0 0 0 0 Trudności w przystosowaniu do życia 1 1 3 3 3 2 2 po opuszczeniu zakładu karnego Źródło: Dane UG Kraśniczyn.

Na terenie gminy znajdują się trzy domy pomocy społecznej: w Bończy, Surhowie oraz Żułowie, natomiast brak jest dodatkowych organizacji pomocy społecznej tj.: ośrodków wsparcia, mieszkań chronionych, ośrodków interwencji kryzysowej, placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz jednostek specjalistycznego poradnictwa.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

1.6.5 Identyfikacja podstawowych problemów

Na podstawie analizy danych dotyczących zagadnień z obszaru „Infrastruktura społeczna” dokonano identyfikacji podstawowych problemów rozwoju gminy Kraśniczyn w tym zakresie. Najistotniejsze problemy zostały przedstawione i skategoryzowane pod względem ważności w poniższej tabeli.

Tabela 21. Infrastruktura społeczna – identyfikacja podstawowych problemów Problem Kategoria ważności Zmniejszająca się liczba uczniów w szkołach podlegających samorządowi III gminnemu. Niedostateczny dostęp do infrastruktury sportowej. II Słabo rozwinięta baza turystyczna - hotelowa, noclegowa. II Niewystarczający dostęp do opieki zdrowotnej (brak specjalistów). III Występujące problemy społeczne – w szczególności bezrobocie i powiązane z III nim bezradność oraz ubóstwo.

Objaśnienia: Stopniowanie ważności: I – ważne problemy; II – ważniejsze problemy; III- najważniejsze problemy.

1.7 Zarządzanie

1.7.1 Możliwości budżetowe gminy Kraśniczyn

Aby przewidywane w Strategii Rozwoju Gminy Kraśniczyn na lata 2015-2023 inwestycje oraz projekty o charakterze nie inwestycyjnym mogły zostać zrealizowane, niezbędne są znaczne środki finansowe pochodzące z budżetu gminy Kraśniczyn, jako jednostki samorządu terytorialnego oraz ze źródeł zewnętrznych, takich jak:

1. Budżet Państwa – dotacje celowe, środki z rezerw celowych poszczególnych ministerstw. 2. Środki funduszy celowych – NFOŚiGW i WFOŚiGW. 3. Fundusze pomocowe Unii Europejskiej.

Ze względu na obowiązujący w Polsce roczny horyzont czasowy planowania budżetowego, trudno jest przewidzieć, jakie środki z budżetu samorządu, budżetu państwa i funduszy celowych zostaną przeznaczone na inwestycje w najbliższych latach. Należy jednak sądzić, że zgodnie z zasadą dodatkowości, będą one kształtować się na poziomie ostatnich dwóch lat lub zostaną zwiększone. Dochody własne gmin to bez wątpienia najważniejsza część budżetu stanowiąca o niezależności jednostki, o jej sile finansowej. Są odzwierciedleniem potencjału gospodarczego oraz zdolności inwestycyjnej. Trudno nie docenić znaczenia dochodów własnych w funkcjonowaniu jednostek samorządowych biorąc pod uwagę fakt rosnących dysproporcji między przekazywanymi zadaniami a

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

środkami na ich realizację. Nie bez znaczenia jest deficyt budżetu państwa, który ma tym większe znaczenie dla budżetów gminnych im większy jest udział dochodów transferowanych w ich dochodach.

Gmina Kraśniczyn w 2014 roku osiągnęła dochody równe 12 906 868,82 zł, natomiast wydatki były równe 12 353 445,92 zł. Rok 2014 zakończył się wynikiem finansowym 553 422,20 zł. W porównaniu z rokiem poprzednim, który zakończył się z wynikiem 882 302,85zł, jest to bardzo dobry wynik. Analizując ostanie lata funkcjonowania budżetu można zauważyć wzrost dochodów gminy. Jednocześnie zwiększyła się kwota wydatków budżetowych. Zbiorcze zestawienie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 22. Dochody i wydatki gminy Kraśniczyn w latach 2008-2014. Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Dochody ogółem 8248261,03 9686263,14 9151889,62 13078450,85 11330444,85 12206215,23 12906868,82 Dochody własne 2540287,69 2550412,08 2511215,20 3127383,45 2906750,72 3590483,74 3642640,52 Dochód na 1 1950,87 2295,87 2202,62 3207,86 2830,49 3074,61 3290,05 mieszkańca Subwencje 3888814,00 4369029,00 4195201,00 4318899,00 4860846,00 4838384,00 4080709,00 Dotacje - 2766822,06 2445473,42 5632168,40 3562848,13 3777347,49 5183519,30 Wydatki ogółem 7942242,13 9728806,47 14551756,51 10480529,87 12132860,96 13088518,08 12353445,92 Wydatki na 1 1878,49 2305,95 3502,23 2570,65 3030,94 3296,86 3148,98 mieszkańca Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Analizując strukturę dochodów gminy za 2014 rok, dominują dotacje stanowiące 40% dochodów gminy ogółem. Subwencje stanowiły 32%, a dochody własne najmniej, bo 28%. W strukturze wydatków dominują wydatki na oświatę i wychowanie, stanowiąc 31% wydatków gminy ogółem. Drugą pod względem ilości środków finansowych kategorią jest pomoc społeczna (18,5%). Najmniej wydatków w 2014 roku pochłaniały takie działy klasyfikacji budżetowej jak informatyka, obrona narodowa oraz turystyka.

W 2014 roku dochody gminy na 1 mieszkańca wyniosły 3 290,05 zł, czyli więcej niż w powiecie krasnostawskim (2 968,41 zł).

Z kolei, wydatki gminy na 1 mieszkańca kształtowały się na poziomie 3 148,98 zł. Są również znacznie wyższe niż w powiecie krasnostawskim (3 017,77 zł).

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Tabela 23. Poziom wydatków w wybranych działach budżetowych w gminie Kraśniczyn w latach 2008-2014 (w zł). Obszar działania 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Gospodarka komunalna i ochrona 288131,51 378745,47 311489,99 638741,79 546821,07 508969,50 1907886,39 środowiska Oświata i wychowanie 3223876,90 2719016,90 3016239,08 3218579,39 3616565,05 3871301,72 3795767,35 Polityka społeczna (2008-2011)/ Pomoc 1516348,61 1764010,87 2045741,04 2125555,29 2326729,51 2274807,71 2338570,39 społeczna (2012-2014) Kultura i ochrona dziedzictwa 122212,23 149782,25 684831,74 1130555,58 168672,48 397780,04 419081,52 narodowego Kultura fizyczna i sport (2008-2010)/ 99433,36 1256926,38 49998,33 293441,79 340944,00 863231,00 60992,08 Kultura fizyczna (2011-2013) Wydatki na 1878,49 2305,95 3502,23 2570,65 3030,94 3296,86 3148,98 mieszkańca Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS i UG Kraśniczyn.

1.7.2 Planowanie strategiczne

 Opracowane programy średniookresowe

Akty planowania średniookresowego zajmują znaczące miejsce w realizacji Strategii Rozwoju Gminy Kraśniczyn. Stanowią je programy sektorowe (branżowe). Przy czym zwrócić należy uwagę na brak takich dokumentów w wielu sektorach, przede wszystkim w dziedzinie turystyki. Nowotworzone programy średniookresowe, opracowywane po uchwaleniu niniejszej Strategii, powinny uwzględniać w swojej konstrukcji następujące elementy: diagnoza obszaru objętego programem, cele i priorytety, zadania, harmonogram realizacji, łączne nakłady finansowe, nakłady finansowe w układzie rocznym, źródła finansowania, wskaźniki monitoringu i ewaluacji programu, sposób sprawozdawania oraz podmiot koordynujący i/lub realizujący program.

W chwili obecnej gmina posiada następujące dokumenty strategiczne:  Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Kraśniczyn.  Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na lata 2015-2022.  Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Kraśniczyn.  Plan odnowy miejscowości Bończa na lata 2009-2015.  Plan Odnowy Miejscowości Brzeziny na lata 2010-2017.  Plan Odnowy Miejscowości Surhów na lata 2009-2015.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

 Promocja gminy

Prowadzone działania promocyjne gminy Kraśniczyn ukierunkowane są na otoczenie wewnętrzne (komunikacja z lokalną społecznością) oraz zewnętrzne (współpraca z innymi jednostkami samorządu terytorialnego i przyciąganie inwestorów zewnętrznych). Gmina promuje się m.in. poprzez:

 Stronę internetową.  Działalność w Lokalnej Grupie Działania „Krasnystaw Plus”.  Udział w imprezach lokalnych i regionalnych.

W zakresie działań podejmowanych w celu promowania gminy, w 2012 roku zrealizowano projekt „Poznaj Gminę Kraśniczyn”, w ramach którego odbył się festyn połączony z Dożynkami Gminnymi.

Tabela 24. Projekt promujący gminę Kraśniczyn. Program/ Wartość Kwota Okres Tytuł projektu Numer umowy działanie projektu dofinansowania realizacji Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007- Poznaj Gminę 01400-6930- 2013 Działanie 413 23 721,15 15 151,12 2012 Kraśniczyn UM0342438/12 „Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju” Źródło: UG Kraśniczyn.

1.7.3 Kapitał społeczny

 Aktywność mieszkańców. Organizacje pozarządowe

W gminie Kraśniczyn działa kilka organizacji pozarządowych. Wśród działających organizacji potencjalnie największy wpływ na rozwój gminy mają następujące podmioty:

 Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Kraśniczyńskiej.  Koła Gospodyń Wiejskich w liczbie 10.  Ochotnicza Straż Pożarna – 12 jednostek.

Należy nadmienić, iż gmina Kraśniczyn jest członkiem pozarządowej organizacji Lokalna Grupa Działania „Krasnystaw Plus”. Do głównych celów tej organizacji należy m. in.:

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

 Podejmowanie inicjatyw i działań mających na celu pobudzenie aktywności społeczności lokalnych oraz ich czynny udział w opracowywaniu i realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju.  Promocja obszarów wiejskich położonych na obszarze funkcjonowania LGD, w szczególności walorów kulturowych, przyrodniczych, turystycznych, społecznych i gospodarczych.  Wspieranie rozwoju nauki, edukacji i oświaty; ochrona środowiska i dziedzictwa kulturowego; rozwój świadomości obywatelskiej i kulturowej.

 Aktywność wyborcza

Aktywność wyborcza mieszkańców gminy jest niższa niż przeciętna dla powiatu krasnostawskiego. Dane dotyczące frekwencji wskazują na znaczną aktywność wyborczą mieszkańców gminy. Szczególna aktywność jest widoczna w obszarach, w których głosowanie odbywa się na konkretne bądź dobrze znane osoby – stąd wyższa frekwencja w wyborach prezydenckich i samorządowych

Tabela 25. Frekwencja w wyborach w gminie Kraśniczyn oraz powiecie krasnostawski (%). Rok wyborów 2010 2011 2014 2014 2015 2015 Rodzaj Prezydenckie Parlament Prezydenckie Prezydenckie Parlamentarne Samorządowe wyborów II tura Europejski I tura II tura Gmina 45 39,88 22,04 49,15 41,55 45,82 Kraśniczyn Powiat 48,40 39,85 18,51 45,69 43 48,35 krasnostawski Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych pkw.gov.pl.

1.7.4 Identyfikacja podstawowych problemów

Na podstawie analizy danych dotyczących zagadnień z obszaru „Zarządzanie” dokonano identyfikacji podstawowych problemów rozwoju gminy Kraśniczyn w tym zakresie. Najistotniejsze problemy zostały przedstawione i skategoryzowane pod względem ważności w poniższej tabeli.

Tabela 26. Zarządzanie - identyfikacja podstawowych problemów. Problem Kategoria ważności Niewystarczające środki finansowania niezbędnych inwestycji z budżetu III gminy. Niewystarczająca promocja gminy II Wciąż zbyt niska aktywność mieszkańców. II

Objaśnienia: Stopniowanie ważności: I – ważne problemy; II – ważniejsze problemy, III- najważniejsze problemy.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

1.8 Analiza SWOT

Rozpatrywanie możliwości i wizji tego, co powinno wystąpić w przyszłości, wymaga konkretnej wiedzy o tym, co dzieje się dziś oraz zrozumienia organizacji w jej obecnym kształcie. Koniecznym staje się przeprowadzenie diagnozy aktualnego stanu organizacji, która polega na określeniu jej mocnych i słabych stron.

Funkcjonowanie gminy, tak jak każdej organizacji, odbywa się w kontekście silnych relacji z otoczeniem, które w znacznym stopniu determinuje jej warunki działania. Czynniki warunkujące rozwój organizacji występują tak wewnątrz jej, jak i na zewnątrz. Dopiero rzetelna ich analiza, połączona z wnioskowaniem przynosi pełny obraz wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkowań rozwoju gminy i może stanowić podstawę do identyfikowania celów strategicznych i bezpośrednich. Klasycznym narzędziem, stosowanym od wielu lat w analizie strategicznej, jest zestawienie mocnych i słabych stron analizowanego podmiotu (w tym przypadku gminy) oraz określenie jego szans i zagrożeń rozwojowych.

Nazwa SWOT pochodzi z języka angielskiego i oznacza:  S – Strengths (silne strony).  W – Weeknesses (słabości).  O – Opportunities (możliwości).  T – Threats (zagrożenia).

Przyjęta metoda pozwala na zebranie i uszeregowanie informacji o potencjale rozwojowym gminy oraz o dostrzeganych barierach. Zwraca jednocześnie uwagę na pojawiające się zewnętrzne szanse i zagrożenia.

Silne strony: Zjawiska pozytywne z punktu widzenia możliwości kształtowania rozwoju gminy, na które bezpośredni wpływ ma gmina.

Słabe strony: Zjawiska ograniczające możliwości rozwoju, na które bezpośredni wpływ ma gmina.

Szanse: Zjawiska pozytywne z punktu widzenia możliwości kształtowania rozwoju gminy, występowanie, których jest uwarunkowane czynnikami leżącymi poza możliwościami bezpośredniego jej wpływu.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Zagrożenia: Zjawiska negatywne mogące stanowić zagrożenie dla rozwoju gminy, których występowanie, jest uwarunkowane czynnikami leżącymi poza możliwościami jej bezpośredniego wpływu.

ANALIZA SWOT MOCNE STRONY SŁABE STRONY Bogate zasoby przyrodnicze - położenie gminy wewnątrz Skierbieszowskiego Parku Niekorzystna struktura demograficzna. Krajobrazowego, liczne ostoje rzadkich gatunków fauny i flory. Znaczne oddalenie od czołowych ośrodków rozwoju gospodarczego, skutkujące niskim jego poziomem, Bogate i zróżnicowane środowisko kulturowe, słabym rozwojem sektora przedsiębiorczości, niższą architektura sakralna i wiejska, lokalne tradycje i od przeciętnej aktywnością inwestycyjną w wielu obrzędy, elementy wielokulturowości. branżach, brakiem pozarolniczych miejsc pracy.

Znaczny poziom ubóstwa i wykluczenia Aktywność gminy w sporządzaniu projektów i społecznego (spowodowany między innymi takimi sprawność pozyskiwania środków z funduszy zjawiskami jak: długotrwałe bezrobocie, patologie europejskich. społeczne, itp.). Niskie nakłady na działalność kulturalną połączone z niedoinwestowaniem bazy materialnej służącej upowszechnianiu i promowaniu kultury (zły stan Bardzo korzystne warunki do rozwoju rolnictwa i zaplecza technicznego i wyposażenia placówek niski poziom chemizacji rolnictwa. kultury w sprzęt komputerowy i dostęp do nowoczesnych nośników informacji, brak Gminnego Domu Kultury). Brak dostępu do pozarolniczych miejsc pracy dla Rozwinięta sieć drogowa. ludności wiejskiej. Brak wyposażenia obszarów atrakcyjnych turystycznie w infrastrukturę turystyczną. Niska konkurencyjność sektora rolnego Istniejące obiekty, stanowiące bazę do rozwoju (rozdrobnienie struktury obszarowej gospodarstw, turystyki – przebieg 4 szlaków turystycznych, niski stopień towarowości gospodarstw i ich nowowybudowany zbiornik Czajki. rentowności, niski stopień wyposażenia rolnictwa w nowoczesne środki techniczne). Niskie dochody ludności. Słabo rozwinięty sektor agroturystyczny.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Słabo rozwinięta infrastruktura telekomunikacyjna (sieć szerokopasmowa, sprzęt teleinformatyczny, usługi związane z rozwojem społeczeństwa informacyjnego). Konieczność poniesienia sporych nakładów na ochronę środowiska – jakość powietrza, ochrona wód. Niski stan techniczny infrastruktury energetycznej. Rozpoczęte procesy upowszechniania OZE wraz z Słabo rozwinięta infrastruktura gospodarki wdrożonym projektem inwestycyjnym. odpadami. Niski stan techniczny infrastruktury drogowej. Niski poziom bezpieczeństwa ruchu drogowego. SZANSE ZAGROŻENIA Niekorzystne trendy demograficzne (ujemny Rozwój infrastruktury i usług społeczeństwa przyrost naturalny, starzenie się społeczeństwa oraz informacyjnego (e-nauka, e-praca, e-zdrowie, stopniowe wyludnianie się najsłabszych itd.). gospodarczo obszarów Polski). Rosnący poziom ogólnego wykształcenia ludności Wzrastający drenaż kadr (ujemne saldo migracji i dający podstawę do budowy gospodarki opartej utrwalenie się tendencji odpływu z regionu ludzi na wiedzy. młodych i dobrze wykształconych). Wykorzystanie walorów przyrodniczych i Zwiększający się odsetek osób zaprzestających kulturowych regionu do rozwoju różnych form edukacji na poziomie ponadgimnazjalnym z turystyki (w tym zwiększenie obszaru objętego powodów ekonomicznych. szlakami turystycznymi). Dostępność funduszy unijnych w nowej Postępujące ubożenie terenów słabszych perspektywie w szczególności na obszary gospodarczo (niekorzystne przeludnienie agrarne na priorytetowe powiązane z mocnymi stronami wsi). gminy i eliminująca słabe strony. Potencjał produkcyjny gospodarstw rolnych Problemy zdrowotne będące wypadkową polityki umożliwiający rozwój praktycznie wszystkich zdrowotnej państwa i niekorzystnych procesów kierunków upraw i hodowli. demograficznych. Niskie dochody ludności kształtujące niski popyt wewnętrzny na dobra i usługi komercyjne (nie Poprawa struktury obszarowej gospodarstw pozwalająca na szybki rozwój sektora usług rolnych i lasów poprzez scalenie gruntów. rynkowych, a tym samym na restrukturyzację zatrudnienia i spadek bezrobocia). Rozwój turystyki. Niskie tempo restrukturyzacji sektora rolnego. Rozwój odnawialnych źródeł energii (OZE). Wzrost zagrożeń środowiska naturalnego

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

(ocieplanie się klimatu, anomalie pogodowe, Wzrastająca świadomość władz i mieszkańców pogorszenie bilansu wodnego). regionu w zakresie ochrony środowiska naturalnego.

1.8.1 Mocne strony – wnioski

Przeprowadzona analiza SWOT wskazuje na istnienie wielu mocnych stron związanych przede wszystkim z potencjałem przyrodniczym i kulturowym, jakim gmina dysponuje. Bogactwem gminy są jej walory przyrodnicze i krajobrazowe. Stwarza to szerokie możliwości rozwoju różnych form turystyki i wypoczynku. Jedne z najważniejszych z mocnych stron to atrakcyjne położenie gminy wewnątrz Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego oraz związane z położeniem na terenie Parku - atrakcyjne zasoby przyrodnicze w postaci licznych ostoi rzadkich gatunków fauny (np. suseł perełkowany) i flory (np. pomniki przyrody: 18 modrzewi polskich w Kraśniczynie, 2 buki zwyczajne w Bończy i lipa drobnolistna w Drewnikach). Na atrakcyjność turystyczną gminy wpływa niewątpliwie bogate i zróżnicowane środowisko kulturowe, architektura sakralna i wiejska, lokalne tradycje i obrzędy, elementy wielokulturowości. Do najważniejszych zabytków o charakterze kulturowym należą: kościół parafialny w Bończy pw. św. Stanisława biskupa - pierwotnie zbór kalwiński wzniesiony w 1577 roku; cerkiew prawosławna w Bończy pw. Matki Boskiej Dobrej Opoki z drugiej połowy XIX wieku; dwór z początku XIX wieku otoczony parkiem w Kolonii Bończa; pałac klasycystyczny w Kolonii Surhów otoczony parkiem, wnętrze pałacu ozdobione polichromami w 1818-20 przez Mikołaja Montiego; parki podworskie: w Bończy, Surhowie, Kraśniczynie i Żułowie. Lokalne tradycje i obrzędy kultywowane są przez mieszkańców gminy prężnie działających przy Stowarzyszeniu Miłośników Ziemi Kraśniczyńskiej oraz w 10 Kołach Gospodyń Wiejskich. Ponadto gmina Kraśniczyn wyposażona jest w obiekty stanowiące doskonałą bazę do rozwoju turystyki, m.in. nowopowstały zbiornik wodny w miejscowości Czajki. Atrakcję turystyczną stanowią również 4 szlaki turystyczne przebiegające przez teren gminy (niebieski - Tadeusza Kościuszki, żółty – Ariański, czarny - Śladami księdza Stefana Wyszyńskiego, Green Velo - szlak rowerowy Polski Wschodniej).

Kolejną mocną stroną obszaru gminy stanowią bardzo korzystne warunki do rozwoju rolnictwa. Niewątpliwie atutami gminy są dobre klasy gminy, ponad połowa gleb z terenu gminy Kraśniczyn została sklasyfikowana do gleb od I do III klasy bonitacyjnej. Niski poziom chemizacji rolnictwa wyrażający się w postaci nieskażonego środowiska oraz indywidualne rolnictwo z długimi tradycjami, stwarzają znakomite warunki do rozwoju produkcji ekologicznej.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Jednym z najważniejszych czynników stymulujących rozwój gospodarczy obszaru, w tym również rozwój działalności gospodarczej jest rozwinięta sieć drogowa, z przebiegającą przez teren gminy drogą wojewódzką o znaczeniu regionalnym nr 843 relacji Chełm – Zamość oraz drogą nr 846 biegnąca z Krasnegostawu do Hrubieszowa.

Do mocnych stron obszaru należy zaliczyć rozpoczęte procesy upowszechniania OZE wraz z wdrożonym projektem inwestycyjnym. Niezaprzeczalnie świadomość korzyści płynących z wykorzystania odnawialnych źródeł energii ze strony władz lokalnych (np. promocja gminy jako czystej ekologicznie, zmniejszanie niekorzystnego wpływu energetyki na środowisko, rozwój gospodarczy gminy, ograniczenia emisji zanieczyszczeń, obniżenie kosztów pozyskania energii) jest postawą sprzyjającą rozwojowi gospodarczemu obszaru.

Szczególną uwagę zwraca aktywność gminy w sporządzaniu projektów i sprawność pozyskiwania środków z funduszy europejskich w mijającej perspektywie finansowej 2007-2013, które pozwoliły na prężny rozwój gospodarczy i społeczny jej obszaru.

1.8.2 Słabe strony – wnioski

Słabe strony gminy związane są przede wszystkim ze strefą gospodarczą i sferą społeczną obszaru oraz brakami w infrastrukturze społecznej i gospodarczej.

Niekorzystna struktura demograficzna i znaczny poziom ubóstwa i wykluczenia społecznego (spowodowany między innymi takimi zjawiskami jak: długotrwałe bezrobocie, patologie społeczne, itp.) to główne słabe strony związane ze sferą społeczną, stanowiące poważną barierę rozwojową gminy Kraśniczyn. Z roku na rok liczba osób zamieszkujących gminę stale maleje, co związane jest bez wątpienia z przewagą zgonów nad urodzeniami (wskaźnik przyrostu naturalnego na 1000 ludności w roku 2014 wyniósł -15,8). Ponadto wysoki poziom ubóstwa i występujące na terenie gminy zjawisko wykluczenia społecznego niewątpliwie stanowią zagrożenie dla dynamicznego rozwoju gminy pod względem społecznym. Niskie nakłady na działalność kulturalną połączone z niedoinwestowaniem bazy materialnej służącej upowszechnianiu i promowaniu kultury, wyrażające się w złym stanie zaplecza technicznego i wyposażenia placówek kultury w sprzęt komputerowy i dostęp do nowoczesnych nośników informacji oraz brakiem typowego ośrodka kultury w istotny sposób wpływają na postrzeganie obszaru gminy jako regionu nieatrakcyjnego, zarówno jako miejsca do mieszkania, jak i odwiedzania przez potencjalnych turystów.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Gmina Kraśniczyn to typowa gmina wiejska, gdzie podstawą lokalnej gospodarki jest mało efektywne rolnictwo. Boryka się z problemami sektora rolniczego, przede wszystkim rozdrobnieniem struktury obszarowej, niskim stopniem towarowości gospodarstw i ich rentowności, niskim stopniem wyposażenia gospodarstw rolnych w nowoczesne środki techniczne, co hamuje rozwój gospodarczy obszaru oraz ma bezpośredni wpływ na jakość życia mieszkańców. Bezpośrednią konsekwencją niskiej konkurencyjności sektora rolnego są niskie dochody ludności, znacznie obniżające poziom życia mieszkańców gminy. Słabością obszaru jest także brak dostępu do pozarolniczych miejsc pracy dla ludności wiejskiej, uniemożliwiający podjęcie pracy w regionie. Z pewnością znaczne oddalenie od czołowych ośrodków rozwoju gospodarczego, m.in. miasta wojewódzkiego Lublina, skutkuje niskim poziomem rozwoju gospodarczego gminy, słabym rozwojem sektora przedsiębiorczości oraz niższą od przeciętnej aktywnością inwestycyjną w wielu branżach.

Szczególną uwagę należy zwrócić na słabo rozwinięty sektor agroturystyczny, chociaż obszar gminy dysponuje znacznym potencjałem (m.in. typowo rolniczy obszar gminy, czyste środowisko naturalne, niski poziom uprzemysłowienia i urbanizacji, korzystne walory przyrodniczo-krajobrazowe i kulturowe), jeżeli chodzi o rozwój tej dziedziny gospodarki. Brak wyposażenia obszarów atrakcyjnych turystycznie w infrastrukturę turystyczną znacznie utrudnia atrakcyjne spędzanie czasu wolnego na terenie gminy oraz ma negatywny wpływ na postrzeganie gminy przez potencjalnych turystów.

Wyposażenie gminy w infrastrukturę techniczną jest warunkiem koniecznym do osiągnięcia sukcesu gospodarczego. Niewątpliwie jedną z najpoważniejszych barier wielofunkcyjnego rozwoju gminy Kraśniczyn jest niewystarczająco rozwinięta infrastruktura techniczna, wyrażająca się w słabo rozwiniętej infrastrukturze telekomunikacyjnej (obejmująca: sieć szerokopasmową, sprzęt teleinformatyczny, usługi związane z rozwojem społeczeństwa informacyjnego), niskim stanie technicznym infrastruktury energetycznej, niedostatecznie rozwiniętej infrastrukturze gospodarki odpadami oraz niskim stanie technicznym infrastruktury drogowej i bezpośrednio związanym z nim niskim poziomem bezpieczeństwa ruchu drogowego. Ponadto w gminie istnieje konieczność poniesienia wysokich nakładów na ochronę środowiska w celu poprawy jakość powietrza oraz ochrony wód.

1.8.3 Szanse – wnioski

Silne, pozytywne bodźce wewnętrzne są wspomagane pozytywnymi bodźcami zewnętrznymi (szansami). Szanse związane są z możliwymi do wykorzystania walorami przyrodniczymi i

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023 kulturowymi regionu do rozwoju różnych form turystyki (w tym zwiększenia obszaru objętego szlakami turystycznymi). Możliwością dla rozwoju turystycznego obszaru jest zwiększający się ruch turystyczny i zmiana sposobu spędzania wolnego czasu. W ostatnich latach nastąpił wzrost liczby turystycznych wyjazdów weekendowych kreujących wartościowe propozycje zagospodarowania wolnego czasu, umożliwiające zachowania prozdrowotne, prorodzinne i proekologiczne. Rozwój turystyki może stanowić jeden z elementów ogólnego rozwoju społeczno-gospodarczego gminy Kraśniczyn. Jednym z dostrzeganych trendów gospodarki krajowej/światowej jest rozwój infrastruktury i usług społeczeństwa informacyjnego (m.in. e-nauka, e-praca, e-zdrowie), w związku z czym szansą dla gminy Kraśniczyn staje się budowa społeczeństwa informacyjnego, które stanie się jednym z kluczowych czynników konkurencyjność obszaru. Budowa infrastruktury i usług społeczeństwa informacyjnego umożliwi sprawny przepływ informacji i podniesienie jakości świadczonych usług m.in. w obszarach administracji publicznej, przedsiębiorczości, edukacji czy ochrony zdrowia. Ponadto występujące tendencje wzrostu poziom ogólnego wykształcenia ludność dają podstawę do budowy gospodarki opartej na wiedzy.

Niewątpliwie szansą dla rozwoju gospodarki gminy Kraśniczyn jest potencjał produkcyjny gospodarstw rolnych, umożliwiający rozwój praktycznie wszystkich kierunków upraw i hodowli, ze względu na występujący na terenie województwa korzystny mikroklimat, dobre stosunki wodno-glebowe, wielowiekowe tradycje. Szans rozwoju należy dopatrywać również w poprawie struktury obszarowej gospodarstw rolnych i lasów poprzez scalenie gruntów, co wpłynie na tworzenie korzystniejszych warunków gospodarowania w rolnictwie i leśnictwie, np. likwidację uciążliwej szachownicy gruntów, dostosowanie granic działek do systemu melioracji wodnych oraz rzeźby terenu, zapewnienie dojazdu do każdej działki, pozyskanie terenów na cele określone w Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy czy ukształtowanie granicy polno-leśnej.

Nie bez znaczenia dla przyszłości terenu gminy Kraśniczyn pozostaje rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE), stanowiących alternatywę dla tradycyjnych pierwotnych nieodnawialnych nośników energii (paliw kopalnych). Rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii jest jednym z najważniejszych kierunków Polityki Energetycznej Polski do 2030 roku. Wykorzystywanie przez gminę odnawialnych źródeł energii bez wątpienia w znacznym stopniu zmniejszy szkodliwe oddziaływanie energetyki na środowisko naturalne. Bardzo ważna dla ochrony środowiska staje się wzrastająca świadomość władz i mieszkańców regionu z tego zakresu.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Szansą rozwoju dla gminy Kraśniczyn jest dostępność funduszy unijnych w nowej perspektywie finansowej 2014-2020, w szczególności na obszary priorytetowe powiązane zarówno z silnymi stronami gminy Kraśniczyn oraz eliminującymi jej słabe strony.

1.8.4 Zagrożenia – wnioski

Zagrożenia w przeważającej części związane są z postępującymi negatywnymi trendami związanymi ze sferą społeczną i strefą gospodarczą, będącymi wyznacznikiem rozwoju danego obszaru. Niewątpliwie jedne z najważniejszych zagrożeń dla rozwoju społecznego stanowią niekorzystne trendy demograficzne (ujemny przyrost naturalny, starzenie się społeczeństwa oraz stopniowe wyludnianie się najsłabszych gospodarczo obszarów Polski) oraz problemy zdrowotne będące wypadkową polityki zdrowotnej państwa i niekorzystnych procesów demograficznych. Zwiększający się odsetek osób zaprzestających edukacji na poziomie ponadgimnazjalnym z powodów ekonomicznych, znacznie obniża szanse tych jednostek na rynku pracy oraz powoduje pogłębianie się zjawiska wykluczenia społecznego, co w konsekwencji prowadzi do obniżenia poziomu życia mieszkańców danego terenu. Ponadto wzrastający drenaż kadr, wyrażający się w ujemnym saldzie migracji i utrwalaniu się tendencji odpływu z regionu ludzi młodych i dobrze wykształconych, przyczynia się do zahamowania rozwoju gospodarczego obszaru.

Istotnym problemem jest również niskie tempo restrukturyzacji sektora rolnego związane z brakiem niezbędnych działań restrukturyzacyjnych w sektorze rolnictwa wobec silnej konkurencji z zewnątrz. Ograniczeniem dla budowy silnej gospodarki obszaru są niskie dochody ludności kształtujące niski popyt wewnętrzny na dobra i usługi komercyjne, które nie pozwalają na szybki rozwój sektora usług rynkowych, a tym samym na restrukturyzację zatrudnienia i spadek bezrobocia.

Czynnikiem hamującym rozwój społeczno-gospodarczy regionu jest postępujące ubożenie terenów słabszych gospodarczo, charakteryzujące się niekorzystnym przeludnieniem agrarnym wsi, wynikające ze struktury i możliwości rozwojowych rolnictwa oraz bezrobocia strukturalnego.

Ponadto, niebezpieczeństwem dla zrównoważonego rozwoju obszaru jest wzrost zagrożeń środowiska naturalnego, m.in. ocieplanie się klimatu, anomalie pogodowe, pogorszenie bilansu wodnego.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

2. Część strategiczna

2.1 Misja gminy Kraśniczyn

Strategia służy ustaleniu podstawowych długoterminowych celów organizacji oraz przyjęciu kierunków działania i przydziałowi zasobów do osiągnięcia tych celów. Nowoczesny model strategii rozpoczyna się pytaniem strategicznym o sens istnienia organizacji dzisiaj i wizje jej funkcjonowania w przyszłości. Jest to etap strategicznych wyborów wizji organizacji oraz modelu jej działania, który efektem jest określenie misji organizacji, stanowiącej kwintesencje zarządzania strategicznego, ponieważ prowadzącą do urzeczywistnienia wizji przyszłego stanu gminy.

Misją Gminy Kraśniczyn na lata 2015-2023 jest:

UZYSKANIE STABILNEGO I TRWAŁEGO ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN POPRZEZ URUCHOMIENIE WIELOKIERUNKOWYCH PROCESÓW ROZWOJOWYCH (GOSPODARCZYCH, KULTUROWYCH, SPOŁECZNYCH, EDUKACYJNYCH, INFRASTRUKTURALNYCH).

2.2 Wizja gminy Kraśniczyn

Wizja jest obrazem przyszłości gminy Kraśniczyn opartym na wykorzystywaniu szans i aktywnym zmniejszaniu zagrożeń. Jest podstawą formułowania celów strategicznych, w tym operacyjnych.

W ROKU 2023 GMINA KRAŚNICZYN, DZIĘKI ZNACZNEJ POPRAWIE INFRASTRUKTURY (OCHRONY ŚRODOWISKA, SPOŁECZNEJ, KULTUROWEJ, TURYSTYCZNEJ, ZDROWOTNEJ, GOSPODARCZEJ, EDUKACYJNEJ) I WSPOMAGAJĄCYCH JĄ DZIAŁAŃ NIE INWESTYCYJNYCH, DOPROWADZI DO UZYSKANIA WYSOKIEGO POZIOMU ROZWOJU, W CO NAJMNIEJ 3 DZIEDZINACH – ROLNICTWO, OCHRONA ŚRODOWISKA, TURYSTYKA I POWIĄZANE Z NIĄ OCHRONA PRZYRODY I OCHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO ORAZ ZADOWALAJĄCEGO POZIOMU W POZOSTAŁYCH OBSZARACH. POZYTYWNE

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

KIERUNKI ROZWOJOWE PRZYCZYNIĄ SIĘ DO ROZWOJU GOSPODARCZEGO I ZATRZYMANIU NEGATYWNYCH TRENDÓW DEMOGRAFICZNYCH, EDUKACYJNYCH I TRENDÓW NA RYNKU PRACY. W ROKU 2023 GMINA STANIE SIĘ MIEJSCEM ATRAKCYJNYM DO INWESTOWANIA, ŻYCIA I PRACY.

2.3 Cele strategiczne

Rozwinięciem zdefiniowanej misji gminy jest wybór celów strategicznych dokumentu. W procesie planowania strategicznego, na podstawie przeprowadzonych analiz wyodrębniono następujące cele strategiczne:

Cel strategiczny 1: Przestrzenny, infrastrukturalny rozwój gminy Kraśniczyn. W ramach tak określonego celu planuje się poprawę ładu przestrzennego i infrastrukturalnego obszaru, służące rozwojowi społeczno-gospodarczego gminy Kraśniczyn. Jakość i dostępność infrastruktury gospodarczej i społecznej nadal pozostaje jednym z zasadniczych elementów budowania konkurencyjności lokalnej gospodarki. Zakłada się, że przestrzenny i infrastrukturalny rozwój gminy Kraśniczyn zostanie osiągnięty poprzez poprawę dostępności i stanu infrastruktury komunikacyjnej, która jest jednym z kluczowych determinantów rozwoju, elementem istotnym w ocenie atrakcyjności inwestycyjnej i jakości życia mieszkańców. Rozwój społeczno-gospodarczy nie może być realizowany kosztem środowiska naturalnego, w związku z czym władze gminy planują realizację działań zmierzających do poprawy poziomu ochrony środowiska, rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz ochrony i wykorzystania istniejących zasobów przyrodniczych. Ważne jest również podjęcie działań polegających na budowie i modernizacji obiektów użyteczności publicznej, spełniających funkcje edukacyjne, administracyjne, kulturowe, zdrowotne, turystyczne oraz stałe podnoszenie jakości usług publicznych. Ponadto, dla poprawy warunków życia mieszkańców i funkcjonowania lokalnej gospodarki zaplanowano wdrożenie planowania przestrzennego służącego wzmacnianiu funkcji poszczególnych obszarów gminy i ochronę najcenniejszych walorów kulturowych i naturalnych.

Cel strategiczny 2: Wykształcone i aktywne społeczeństwo. Wykształcone i aktywne społeczeństwo to podstawa trwałego i zrównoważonego rozwoju gminy. W warunkach cywilizacji informacyjnej oraz gospodarki opartej na wiedzy, nowoczesne i dobrze zorganizowane społeczeństwo staje się najważniejszym zasobem gospodarczym i stanowi nieodzowny element konkurencyjności regionu. O stopniu nowoczesności społeczeństwa decyduje wiele czynników, ale najważniejsze z nich to: jakość życia oraz ogólny poziom wykształcenia mieszkańców,

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023 poziom zatrudnienia, stopień integracji społecznej i kulturowej, a także stopień poczucia bezpieczeństwa i ładu publicznego. Przeprowadzona analiza SWOT rozwoju społeczno- gospodarczego gminy potwierdza tezę o ogólnie niskim poziomie rozwoju społeczeństwa oraz wskazuje na istnienie szeregu barier utrudniających dostosowanie tego społeczeństwa do wyzwań gospodarki opartej na wiedzy. W celu rozwoju wykształconego i aktywnego społeczeństwa władze gminy Kraśniczyn planują realizację przedsięwzięć polegających na stałym podnoszeniu poziomu wykształcenia, wzroście aktywności mieszkańców i wspieranie tej aktywności, rozwoju społeczeństwa informacyjnego oraz dostosowaniu działań z zakresu polityki społecznej do wyzwań związanych ze zmianami demograficznymi i aktualną sytuacją gospodarczą.

Cel strategiczny 3: Gmina Kraśniczyn atrakcyjna gospodarczo. Podstawowym czynnikiem wpływającym na jakość życia mieszkańców gminy jest stopień rozwoju lokalnej gospodarki. Realizacja celu opierać się będzie na wspieraniu rozwoju kilku obszarów gospodarki. Gmina Kraśniczyn posiada bardzo korzystne warunki do rozwoju rolnictwa (ponad połowa gleb z terenu gminy Kraśniczyn została sklasyfikowana do gleb od I do III klasy bonitacyjnej), jednakże słabo postępująca restrukturyzacja sektora rolnego, a co z tym idzie duże rozdrobnienie gospodarstw oraz brak przechodzenia społeczeństwa do sektora usług, powodują, iż potencjał ten nie jest właściwie wykorzystany. W związku z powyższym, władze samorządowe zamierzają podjąć szereg działań zmierzających do rozwoju i modernizacji rolnictwa na obszarze gminy, co w znaczny sposób wpłynie na wzrost konkurencyjności lokalnej gospodarki. Kolejnym wezwaniem stojącym przed władzami gminy, związanym z dalszym rozwojem gminy jest wykorzystanie istniejących zasobów naturalnych i kulturowych, w tym przede wszystkim w sektorze turystyki i rekreacji. Ze względu na atrakcyjne położenie gminy na terenie Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego głównym działaniem powinno być wykorzystanie tego atutu poprzez rozwój agroturystyki i usług związanych z turystyką. Dostrzega się również konieczność podjęcia działań zmierzających do rozwoju przedsiębiorczości, stymulującej rozwój gospodarczy obszaru.

2.4 Cele operacyjne

Cele strategiczne realizowane są w wyniku osiągnięcia celów operacyjnych, stanowiących niższy poziom planowania strategicznego. W ramach celów strategicznych zaplanowanie osiągnięcie następujących celów operacyjnych.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Cele operacyjne do celu strategicznego 1: Przestrzenny, infrastrukturalny rozwój gminy Kraśniczyn.

Cel operacyjny 1.1. Poprawa dostępności komunikacyjnej gminy i stanu infrastruktury komunikacyjnej.

Pomimo atrakcyjnego położenia gminy oraz dobrze rozwiniętej sieci dróg słabością gminy jest ich stan techniczny. Dla zwiększenia dostępności komunikacyjnej gminy i poprawy stanu infrastruktury komunikacyjnej, a co się z tym wiąże poprawy bezpieczeństwa drogowego, jak również zmniejszenia zanieczyszczeń atmosfery zakłada się podjęcie działań polegających na budowie, modernizacji, remontach infrastruktury drogowej; budowie, modernizacji, remontach chodników; budowie, modernizacji, remontach ścieżek rowerowych oraz budowie, modernizacji, remontach oświetlenia ulicznego.

Cel operacyjny 1.2. Poprawa poziomu ochrony środowiska, rozwój OZE, ochrona i wykorzystanie walorów przyrodniczych.

Walory środowiska przyrodniczego i krajobraz należą do najważniejszych potencjałów gminy, stanowią jego mocną stronę i są szansą rozwojową. Od jakości przestrzeni ekologicznej, jej różnorodności zależy atrakcyjność gminy i jego zdolność do budowania przewag konkurencyjnych. Jednocześnie w analizach wskazano na szereg słabości i zagrożeń sfery ekologicznej, a zwłaszcza na: niski stan techniczny infrastruktury energetycznej, słabo rozwinięta infrastruktura gospodarki odpadami, wzrost zagrożeń środowiska naturalnego (ocieplanie się klimatu, anomalie pogodowe, pogorszenie bilansu wodnego). Dla poprawy stanu środowiska przyrodniczego zakłada się realizację zadań polegających m.in. na instalacji OZE (budowa, modernizacja, remont, zakup urządzeń i ich montaż); poprawie efektywności energetycznej w przedsiębiorstwach i obiektach wykorzystywanych na cele społeczne – poprzez instalację urządzeń poprawiających bilans energetyczny lokalnych firm, instalacji energooszczędnego oświetlenia w budynkach zarządzanych przez gminę, budynkach jednostek gminnych, budynkach mieszkalnych, budynkach służących działalności gospodarczej i obiektach wykorzystywanych na cele społeczne na terenie gminy; modernizacji oświetlenia ulic na oświetlenie energooszczędne lub OZE. Planuje się również realizację działań związanych z promocją OZE.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Cel operacyjny 1.3. Budowa i modernizacja obiektów użyteczności publicznej (edukacyjnych, administracyjnych, kulturowych, zdrowotnych, turystycznych) i podnoszenie jakości usług publicznych.

Rozwój nowoczesnego społeczeństwa nie jest obecnie możliwy bez prowadzenia aktywnej polityki kształtującej pożądany stan podstawowej infrastruktury użyteczności publicznej. W ramach niniejszego celu operacyjnego realizowane będą działania ukierunkowane na procesy związane z poprawą warunków edukacyjnych, poprawą stanu zdrowia ludności, poprawą funkcjonowania administracji publicznej i podnoszenia jakości publicznych oraz podniesienie atrakcyjności kulturowej i turystycznej obszaru. Planuje się także realizację działań polegających na budowie, modernizacji, remontach i wyposażeniu obiektów edukacyjnych, obiektów administracyjnych, obiektów ochrony zdrowia, obiektów turystycznych, obiektów kulturowych.

Cel operacyjny 1.4. Planowanie przestrzenne służące wzmacnianiu funkcji poszczególnych obszarów gminy i ochronę najcenniejszych walorów kulturowych i naturalnych.

Dla poprawy warunków życia mieszkańców i funkcjonowania lokalnej gospodarki zaplanowano wdrożenie planowania przestrzennego służącego wzmacnianiu funkcji poszczególnych obszarów gminy i ochronę najcenniejszych walorów kulturowych i naturalnych. W ramach celu przewiduje się waloryzację i wykorzystanie cennych zasobów naturalnych i zasobów kulturowych znajdujących się na terenie gminy, w kierunku zrównoważonego rozwoju obszaru.

Cele operacyjne do celu strategicznego 2: Wykształcone i aktywne społeczeństwo.

Cel operacyjny 2.1. Stałe podnoszenie poziomu wykształcenia i wiedzy mieszkańców gminy Kraśniczyn.

Świadome i dobrze wyedukowane społeczeństwo jest obecnie najważniejszym zasobem gospodarki opartej na wiedzy. Rozwój edukacji, podnoszenie jakości i efektywności kształcenia jest kluczowym warunkiem trwałego i zrównoważonego rozwoju gminy, jak również i regionu. Będzie to w dużym stopniu uzależnione od zmniejszenia barier edukacyjnych. Podnoszenie poziomu wykształcenia i wiedzy mieszkańców powinno odbywać się na wszystkich poziomach edukacji i obejmować zarówno proces kształcenia w systemie szkolnym, jak i pozaszkolnym. Władze gminy planują stałe podnoszenie poziomu wykształcenia i wiedzy mieszkańców poprzez podejmowanie różnorodnych działań edukacyjnych oraz podnoszących kwalifikacje zawodowe, działań zmierzających do podnoszenia jakości nauczania w placówkach edukacyjnych działających na terenie. Istotne dla rozwoju społecznego staje się stworzenie możliwości samokształcenia i kształcenia osób

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023 zatrudnionych na terenie gminy oraz osób zamieszkałych na terenie gminy, np. poprzez organizację kursów, programów, szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe.

Cel operacyjny 2.2. Wzrost aktywności mieszkańców i wspieranie tej aktywności.

Realizacja celu służy przyspieszeniu rozwoju społeczno-gospodarczego obszaru gminy, poprzez podniesienie standardu życia mieszkańców oraz stworzenie warunków dla rozwoju przedsiębiorczości. W gminie Kraśniczyn dostrzega się brak instytucji kulturalnych oraz infrastruktury turystycznej, w związku z czym planuje się podjęcie działań polegających na budowie, modernizacji, remontach i wyposażeniu obiektów turystycznych i obiektów kulturowych, co znacznie wpłynie na wzrost atrakcyjności regionu.

Cel operacyjny 2.3. Rozwój społeczeństwa informacyjnego.

W dobie rozwoju społeczeństwa informacyjnego zarządzanie informacją, jej jakość oraz szybkość przepływu są nieodzownymi elementami budowania przewagi konkurencyjnej. W gminie Kraśniczyn jednym z głównych problemów jest ciągle słaby dostęp do podstawowej infrastruktury teleinformatycznej. W związku z powyższym władze samorządowe planują podjęcie działań zmierzających do rozwoju podstawowej infrastruktury teleinformatycznej w regionie umożliwiającej powszechny i tani dostęp do zasobów informacji czy wsparcie publicznego dostępu do Internetu w gminie. W ramach realizacji celu przewiduje się informatyzację administracji publicznej oraz rozwój usług publicznych świadczonych drogą elektroniczną, co bezpośrednio przyczyni się do poprawy zarządzania usługami na poziomie lokalnym, a przez to pozytywnie wpłynie na komfort życia mieszkańców. Dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego planuje się szerokie zastosowanie narzędzi ICT w ramach działań promocyjnych i w ramach realizowanych projektów.

Cel operacyjny 2.4. Dostosowanie działań z zakresu polityki społecznej do wyzwań związanych ze zmianami demograficznymi i aktualną sytuacją gospodarczą.

Dostosowanie działań z zakresu polityki społecznej do wyzwań związanych ze zmianami demograficznymi i aktualną sytuacją gospodarczą jest niezwykle istotne dla budowy silnego społeczeństwa, będącego podstawą rozwoju gminy. W ramach niniejszego celu operacyjnego planuje się realizację działań polegających na organizacji i udziale w przedsięwzięciach z zakresu opieki nad osobami starszymi, realizacji programów profilaktyki zdrowotnej na najwyższym poziomie oraz stałe podnoszenie jakości usług zdrowotnych. Realizowane będą działania zorientowane na wzmacnianie procesów integracji społecznej oraz działania, których głównym kierunkiem będzie wyrównywanie szans osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz pomoc osobom najbardziej dotkniętym tym zjawiskiem, w celu zapobiegania pogłębiania się i dziedziczeniu syndromu wykluczenia.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Cele operacyjne do celu strategicznego 3: Gmina Kraśniczyn atrakcyjna gospodarczo.

Cel operacyjny 3.1. Rozwój i modernizacja rolnictwa.

Gmina Kraśniczyn charakteryzuje się dużym wskaźnikiem udziału produkcji rolnej w stosunku do innych sektorów gospodarki. Kluczem do poprawy sytuacji gospodarczej w gminie jest rozwój i modernizacja nisko efektywnego sektora rolnego. Zakłada się realizację działań ukierunkowanych na inwestycje w gospodarstwa rolne, polegające m.in. na wyposażeniu w nowoczesne maszyny, technologie, wprowadzenie ekonomicznych metod pracy, przejście na produkcję surowców, na które jest zbyt. Dla efektywnego funkcjonowania rolnictwa niezbędne jest podjęcie wszelkich działań dążących do rozwoju sfery usług około rolniczych. Planuje się podjęcie działań mających wpływ na rozwój produkcji rolnej, rolnictwa ekologicznego oraz przewiduje się działania wspierające produkcję i sprzedaż produktów lokalnych i regionalnych.

Cel operacyjny 3.2. Wykorzystanie istniejących zasobów naturalnych i kulturowych, w tym przede wszystkim w sektorze turystyki i rekreacji. W ramach celu planuje się realizację działań polegających na budowie, modernizacji, remontach infrastruktury turystycznej oraz wyposażeniu obiektów turystycznych, co przyczyni się do wzrostu atrakcyjności wypoczynkowej obszaru oraz konkurencyjność regionu w zakresie turystyki. Przewiduje się waloryzację zasobów przyrodniczych i kulturowych, jak również rewitalizację zdegradowanych terenów, w kierunku nadania im funkcji turystycznych oraz zwiększenia ich atrakcyjności inwestycyjnej i przyrodniczej. Ponadto cel przewiduje budowę, modernizację, remonty i wyposażenie infrastruktury służącej zachowaniu, ochronie oraz poprawie stanu zasobów przyrodniczych i kulturowych obszaru gminy.

Cel operacyjny 3.3. Rozwój przedsiębiorczości.

Jednym z priorytetów władz samorządowych jest tworzenie korzystnych warunków rozwoju lokalnej przedsiębiorczości, w związku z czym założeniem realizacji celu staje się wzrost aktywności przedsiębiorstw na terenie gminy Kraśniczyn. Realizację celu zakłada się poprzez udzielanie wsparcia dla tworzenia nowych przedsiębiorstw poprzez zastosowanie szeregu narzędzi, min. promocję przedsiębiorczości na obszarze gminy, organizacja szkoleń i doradztwa w zakresie prowadzenia działalności gospodarczych czy też zaproponowanie systemu ulg i zwolnień. Cel ten obejmuje również wsparcie dla wybranych sektorów gospodarki, o największym potencjale do konkurowania z innymi regionami. Do osiągnięcia prężnego rozwoju przedsiębiorczości w gminie planuje się zastosowanie instrumentów marketingu gospodarczego.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

2.5 Działania

Następnym poziomem planowania strategicznego jest wyznaczenie kierunków działań, przyporządkowanych poszczególnym celom operacyjnym, w ramach określonych celów strategicznych.

Kierunki działań przyporządkowane zostały konkretnym celom operacyjnym, jednakże przyczyniać się mogą do osiągnięcia więcej niż jednego celu. Stanowią zestawienie przykładowych przedsięwzięć, które są pewną propozycją – otwartą listą przedsięwzięć w danym zakresie, określającą ogólne ramy koncentracji aktywności programowej, finansowej i organizacyjnej wspólnoty gminy w perspektywie długofalowej.

Działania są skonstruowane tak, by operacje były realizowane przez podmioty z każdego z sektorów (sektor publiczny, sektor społeczny, przedsiębiorcy, mieszkańcy), a nie tylko samorząd gminny. Z założenia wiele z działań będzie realizowanych wielotorowo przez każdy z sektorów.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Cel operacyjny Zakres realizowanych zadań Podmiot realizujący 1. Przestrzenny, infrastrukturalny rozwój gminy Kraśniczyn. Budowa, modernizacja, remont infrastruktury drogowej. 1.1. Poprawa dostępności komunikacyjnej gminy i Samorząd gminny, samorząd Budowa, modernizacja, remont chodników. stanu infrastruktury komunikacyjnej. powiatowy, pozostali Budowa, modernizacja, remont ścieżek rowerowych. zarządcy dróg Budowa modernizacja, remont oświetlenia ulicznego. Instalacje OZE – budowa, modernizacja, remont, zakup urządzeń i ich montaż. Narzędzia promocji OZE. Instalacja energooszczędnego oświetlenia w budynkach zarządzanych przez gminę, budynkach jednostek gminnych, budynkach mieszkalnych, budynkach 1.2. Poprawa poziomu ochrony środowiska, rozwój Przedsiębiorcy, samorząd służących działalności gospodarczej i obiektach wykorzystywanych na cele OZE, ochrona i wykorzystanie walorów gminy, mieszkańcy, sektor społeczne na terenie gminy. przyrodniczych. społeczny Modernizacja oświetlenia ulic na oświetlenie energooszczędne lub OZE. Poprawa efektywności energetycznej w przedsiębiorstwach i obiektach wykorzystywanych na cele społeczne – instalacja urządzeń poprawiających bilans energetyczny lokalnych firm. Budowa, modernizacja remont i wyposażenie obiektów edukacyjnych. 1.3. Budowa i modernizacja obiektów użyteczności Budowa, modernizacja remont i wyposażenie obiektów administracyjnych. Samorząd gminny, publicznej (edukacyjnych, administracyjnych, Budowa, modernizacja remont i wyposażenie obiektów ochrony zdrowia. przedsiębiorcy, mieszkańcy, kulturowych, zdrowotnych, turystycznych) i Budowa, modernizacja remont i wyposażenie obiektów turystycznych. sektor społeczny podnoszenie jakości usług publicznych. Budowa, modernizacja remont i wyposażenie obiektów kulturowych. 1.4. Planowanie przestrzenne służące wzmacnianiu Waloryzacja i wykorzystanie zasobów naturalnych. funkcji poszczególnych obszarów gminy i ochronę Waloryzacja i wykorzystanie zasobów kulturowych. Samorząd gminny najcenniejszych walorów kulturowych i naturalnych. STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

2. Wykształcone i aktywne społeczeństwo. Działania edukacyjne i podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Podnoszenie jakości nauczania w placówkach edukacyjnych działających na Samorząd gminny, 2.1. Stałe podnoszenie poziomu wykształcenia i terenie gminy. przedsiębiorcy, mieszkańcy, wiedzy mieszkańców gminy Kraśniczyn. Samokształcenie i kształcenie osób zatrudnionych na terenie gminy. sektor społeczny Samokształcenie i kształcenie osób zamieszkałych na terenie gminy. Samorząd gminny, 2.2. Wzrost aktywności mieszkańców i wspieranie Budowa, modernizacja remont i wyposażenie obiektów turystycznych. przedsiębiorcy, mieszkańcy, tej aktywności. Budowa, modernizacja remont i wyposażenie obiektów kulturowych. sektor społeczny Informatyzacja administracji publicznej oraz rozwój usług publicznych świadczonych drogą elektroniczną. Szerokie zastosowanie ICT w ramach działań promocyjnych i w ramach 2.3. Rozwój społeczeństwa informacyjnego. Samorząd gminny, realizowanych projektów. przedsiębiorcy, mieszkańcy Rozwój podstawowej infrastruktury teleinformatycznej w regionie umożliwiającej powszechny i tani dostęp do zasobów informacji, wsparcie publicznego dostępu do Internetu w gminie. Organizacja i udział w przedsięwzięciach z zakresu opieki nad osobami starszymi. 2.4. Dostosowanie działań z zakresu polityki Przedsiębiorcy, samorząd Integracja mieszkańców. społecznej do wyzwań związanych ze zmianami gminy, mieszkańcy, sektor Udzielanie wsparcia dla osób wykluczonych. demograficznymi i aktualną sytuacją gospodarczą. społeczny Realizacja programów profilaktyki zdrowotnej. Podnoszenie jakości usług zdrowotnych. 3. Gmina Kraśniczyn atrakcyjna gospodarczo. 3.1. Rozwój i modernizacja rolnictwa. Inwestycje w gospodarstwa rolne. Samorząd gminny,

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Rozwój usług okołorolniczych. przedsiębiorcy, mieszkańcy, Rozwój produkcji rolnej. sektor społeczny Rozwój i wsparcie rolnictwa ekologicznego. Rozwój i wsparcie produkcji oraz sprzedaży produktów lokalnych i regionalnych. Budowa, modernizacja, remont infrastruktury turystycznej. Wyposażenie obiektów turystycznych. 3.2. Wykorzystanie istniejących zasobów Waloryzacja zasobów przyrodniczych. Sektor publiczny, naturalnych i kulturowych w tym przede wszystkim Waloryzacja zasobów kulturowych. przedsiębiorcy, mieszkańcy, w sektorze turystyki i rekreacji. Budowa, modernizacja, remont i wyposażenie infrastruktury służącej zachowaniu sektor społeczny zasobów przyrodniczych i kulturowych. Rewitalizacja terenów zdegradowanych.. Wsparcie dla tworzenia nowych przedsiębiorstw. Sektor publiczny, 3.3. Rozwój przedsiębiorczości. Wsparcie dla wybranych sektorów gospodarki. przedsiębiorcy, mieszkańcy Marketing gospodarczy.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

2.6 System wdrażania i monitorowania

2.6.1 Zasady monitorowania i wdrażania Strategii

Wdrażanie Strategii Rozwoju Gminy Kraśniczyn na lata 2015-2023 to najdłuższy i najbardziej skomplikowany etap realizacji zarówno w sensie technicznym jak i finansowym. Wymaga zapewnienia odpowiednich zasobów kadrowych i finansowych. Powszechnie stosowanym mechanizmem weryfikacji postępów wdrażania dokumentów jest ich stały monitoring, czyli prowadzenie obserwacji i dokonywanie systematycznych pomiarów przebiegu realizacji założeń Strategii. Władze gminy Kraśniczyn będą w tym celu wykorzystywać swoje wewnętrzne zasoby.

Monitorowanie realizacji Strategii odbywać będzie się na 2 płaszczyznach:

 Okresowe raporty z wykonanych działań w ramach Strategii (raporty roczne).

 Stała koordynacja działań jako spójnych z opracowaną Strategią.

Za realizację i monitoring osiąganych efektów odpowiedzialni będą:

 Wójt Gminy Kraśniczyn – zatwierdza raporty z wykonanych działań w ramach Strategii; podejmuje decyzje o wprowadzeniu zmian w zakresie działań określonych w Strategii (m.in. hierarchia działań, wprowadzanie nowych działań).

 Rada Gminy Kraśniczyn - posiada kompetencje informacyjno-kontrolne nad realizacją Strategii; podejmuje uchwały w sprawie aktualizacji Strategii.

 Zespół zadaniowy do spraw realizacji Strategii, składający się z pracowników z UG Kraśniczyn (zaangażowanych w opracowanie Strategii) – koordynują realizację działań oraz monitorują osiągane efekty; sporządzają cykliczne raporty; przygotowują i realizują działania określone w Strategii.

Przyjmuje się, że raporty z realizacji Strategii będą sporządzane raz na rok, w celu określenia stopnia realizacji działań jak i stopnia realizacji wskaźników opisujących realizację celów i działań. Raporty będą zatwierdzane przez Wójta Gminy i przedstawiane Radzie Gminy wraz ze sprawozdaniem z wykonania budżetu.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

2.6.2 Oczekiwane wskaźniki osiągnięć Strategii

Stopień realizacji Strategii opisują następujące wskaźniki:

Cel strategiczny 1. Przestrzenny, infrastrukturalny rozwój gminy Kraśniczyn.

 Długość wybudowanych/ zmodernizowanych dróg na terenie gminy.  Powierzchnia wybudowanych/ zmodernizowanych chodników na terenie gminy.  Powierzchnia wybudowanych/ zmodernizowanych ścieżek rowerowych na terenie gminy.  Liczba wybudowanego/zmodernizowanego oświetlenia ulicznego.  Liczba zmodernizowanych źródeł ciepła.  Liczba instalacji odnawialnych źródeł energii.  Liczba zorganizowanych kampanii promujących efektywność energetyczną i wykorzystanie OZE.  Liczba wspartych obiektów edukacyjnych.  Liczba wspartych obiektów administracyjnych.  Liczba wspartych obiektów ochrony zdrowia.  Liczba wspartych obiektów turystycznych.  Liczba wspartych obiektów kulturowych  Liczba zwaloryzowanych zasobów naturalnych.  Liczba zwaloryzowanych zasobów kulturowych.

Cel strategiczny 2. Wykształcone i aktywne społeczeństwo.

 Liczba uczniów objętych wsparciem w zakresie rozwijania kompetencji kluczowych.  Liczba działań służących aktywizacji edukacyjnej i zawodowej.  Liczba wybudowanych/ zmodernizowanych/ wyposażonych obiektów kulturowych.  Udział gospodarstw domowych wyposażonych w komputer osobisty z dostępem do Internetu.  Liczba osób korzystających z usług publicznych on-line.  Liczba publicznych punktów dostępu do Internetu.  Liczba podmiotów wchodzących w skład ustandaryzowanych systemów informatycznych.  Liczba zorganizowanych przedsięwzięć z zakresu opieki nad osobami starszymi.  Liczba zorganizowanych przedsięwzięć integrujących mieszkańców.  Liczba osób objętych programami zdrowotnymi.  Liczba wspartych obiektów ochrony zdrowia.  Liczba udzielonego wsparcia dla osób zagrożonych ubóstwem, bezradnością lub wykluczeniem społecznym objętych pomocą społeczną.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Cel strategiczny 3. Gmina Kraśniczyn atrakcyjna gospodarczo.

 Ilość zmodernizowanych gospodarstw rolnych.  Ilość nowopowstałych działalności gospodarczych z zakresu usług okołorolniczych.  Ilość powstałych gospodarstw ekologicznych.  Liczba zrealizowanych przedsięwzięć przez UG Kraśniczyn, związanych ze wsparciem rolników z zakresu rolnictwa ekologicznego.  Liczba zrealizowanych przedsięwzięć przez UG Kraśniczyn, związanych ze wsparciem produkcji oraz sprzedaży produktów lokalnych i regionalnych.  Ilość oznaczonych atrakcji turystycznych.  Długość rozbudowanych szklaków turystycznych, ścieżek turystycznych, ścieżek rowerowych.  Liczba nowopowstałych gospodarstw agroturystycznych.  Ilość wybudowanych/ zmodernizowanych obiektów służących rozwojowi kultury i zachowaniu dziedzictwa narodowego.  Liczba wspartych nowopowstałych przedsiębiorstw.  Liczba wspartych wybranych sektorów gospodarki.  Liczba podjętych działań z zakresu marketingu społecznego.

2.7 Źródła finansowania

Głównymi źródłami finansowania Strategii Rozwoju Gminy Kraśniczyn będą:

 Budżet gminy Kraśniczyn.  Budżet państwa (dotacje celowe, środki finansowe z poszczególnych ministerstw).  Zewnętrzne środki publiczne (dostępne przede wszystkim w ramach programów finansowanych z funduszy unijnych).  Inne środki zewnętrzne.

Ze względu na ograniczone możliwości finansowania Strategii z budżetu gminy, władze gminy Kraśniczyn będą się skupiać przede wszystkim na pozyskaniu finansów ze środków zewnętrznych. Programy operacyjne, w ramach których gmina może się starać o dofinansowanie inwestycji to przede wszystkim:  Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020.  Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020.  Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

 Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój. Władze gminy (a także lokalna społeczność i przedsiębiorcy) mogą również korzystać ze środków dostępnych w ramach m.in.:  Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.  Banku Gospodarstwa Krajowego (Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych, Fundusz Termomodernizacji i Remontów).  Banku Ochrony Środowiska.

2.8 Opis konsultacji społecznych

Głównym celem konsultacji społecznych było zapoznanie władz i lokalnej społeczności z procesem opracowywania strategii oraz zebranie opinii i uwag na temat rozwoju gminy Kraśniczyn. W ramach opracowywania Strategii konsultacje społeczne odbywały się na kilku poziomach:

 Konsultacje z mieszkańcami w ramach spotkań wiejskich.  Konsultacje w ramach prac komisji rady gminy (dokonano analizy dokumentu i naniesiono poprawki).  Konsultacje z sołtysami.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Zestawienie tabel, wykresów, rysunków

Zestawienie tabel:

Tabela 1. Zabytki kultury z terenu gminy Kraśniczyn wpisane do ewidencji zabytków Województwa Lubelskiego...... 39 Tabela 2. Przestrzeń i środowisko – identyfikacja podstawowych problemów...... 40 Tabela 3. Zestawienie danych demograficznych na lata 2008-2014 (faktyczne miejsce zamieszkania)...... 41 Tabela 4. Struktura wiekowa ludności gminy Kraśniczyn...... 43 Tabela 5. Ludność gminy Kraśniczyn wg grup wiekowych w 2014 r...... 43 Tabela 6. Liczba osób bezrobotnych w gminie Kraśniczyn w latach 2008-2014...... 45 Tabela 7. Charakterystyka czytelnictwa w gminie Kraśniczyn w latach 2008-2014...... 46 Tabela 8. Sfera społeczna – identyfikacja podstawowych problemów...... 48 Tabela 9. Ilość podmiotów gospodarczych w gminie Kraśniczyn wg klasyfikacji PKD 2007...... 51 Tabela 10. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON w gminie Kraśniczyn w latach 2008-2014...... 54 Tabela 11. Podmioty nowo zarejestrowane i wyrejestrowane wg sektorów własnościowych w gminie Kraśniczyn w 2014 r...... 54 Tabela 12. Użytkowanie gruntów na terenie gminy Kraśniczyn...... 55 Tabela 13. Struktura gospodarstw rolnych w gminie Kraśniczyn na tle powiatu krasnostawskiego (wg Powszechnego Spisu Rolnego 2010)...... 55 Tabela 14. Strefa gospodarcza – identyfikacja podstawowych problemów...... 59 Tabela 15. Wykaz dróg gminnych na terenie gminy Kraśniczyn...... 60 Tabela 16. Sieć wodociągowa w gminie Kraśniczyn w latach 2008-2014...... 61 Tabela 17. Sieć kanalizacyjna na terenie gminy Kraśniczyn w latach 2008-2014...... 61 Tabela 18. Infrastruktura techniczna – identyfikacja podstawowych problemów...... 67 Tabela 19. Placówki oświatowe w gminie Kraśniczyn...... 68 Tabela 20. Pomoc udzielana przez GOPS w Kraśniczynie w latach 2008-2014...... 71 Tabela 21. Infrastruktura społeczna – identyfikacja podstawowych problemów ...... 72 Tabela 22. Dochody i wydatki gminy Kraśniczyn w latach 2008-2014...... 73 Tabela 23. Poziom wydatków w wybranych działach budżetowych w gminie Kraśniczyn w latach 2008-2014 (w zł)...... 74 Tabela 24. Projekt promujący gminę Kraśniczyn...... 75 Tabela 25. Frekwencja w wyborach w gminie Kraśniczyn oraz powiecie krasnostawski (%)...... 76 Tabela 26. Zarządzanie - identyfikacja podstawowych problemów...... 76

Zestawienie wykresów:

Wykres 1. Liczba ludności w gminie Kraśniczyn w latach 2008-2014...... 41 Wykres 2. Przyrost naturalny na 1000 ludności w gminie Kraśniczyn w latach 2008-2014...... 42 Wykres 3. Saldo migracji w gminie Kraśniczyn w latach 2008-2014...... 42 Wykres 4. Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności Gminy Kraśniczyn w 2014r. 44 Wykres 5. Wysokość bezrobocia w gminie Kraśniczyn w latach 2008-2014...... 45 Wykres 6. Liczba podmiotów gospodarczych w gminie Kraśniczyn wg klasyfikacji PKD 2007...... 52

100

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Wykres 7. Dynamika rozwoju liczby podmiotów gospodarczych w gminie Kraśniczyn w latach 2008- 2014...... 53 Wykres 8. Struktura gospodarstw rolnych w gminie Kraśniczyn (wg Powszechnego Spisu Rolnego 2010)...... 56

Zestawienie rysunków:

Rysunek 1. Obszar Strategicznej Interwencji – Nowoczesna wieś...... 18 Rysunek 2. Położenie gminy Kraśniczyn na terenie Polski...... 29 Rysunek 3. Położenie gminy Kraśniczyn w województwie lubelskim...... 30 Rysunek 4. Położenie gminy Kraśniczyn w powiecie krasnostawskim...... 31 Rysunek 5. Gmina Kraśniczyn...... 32 Rysunek 6. Sieć osadnicza poszczególnych miejscowości w gminie Kraśniczyn...... 33 Rysunek 7. Suseł perełkowany...... 36 Rysunek 8. Kościół pw. św. Stanisława biskupa w Bończy...... 38 Rysunek 9. Pałac w Kolonii Surhów...... 39 Rysunek 10. Zróżnicowanie przestrzenne potencjalnej atrakcyjności inwestycyjnej gmin województwa lubelskiego z uwzględnieniem najbardziej atrakcyjnych sekcji...... 50 Rysunek 11. Infrastruktura ochrony środowiska w gminie Kraśniczyn...... 64

101

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

Załącznik nr 1 Projekty kluczowe

Tytuł projektu Cel operacyjny Wartość projektu Lata realizacji Źródło dofinansowania Przebudowa-modernizacja drogi gminnej nr 109991L – ul. Strażacka w m. Kraśniczyn od 1.1. Poprawa dostępności komunikacyjnej gminy i km 0+026 do km 0+260 oraz drogi gminnej 176 000,00 2017 PROW 2014-2020 stanu infrastruktury komunikacyjnej. nr 109983L ul. Polna w m. Kraśniczyn od km 0+016 do km 0+172 Przebudowa-modernizacja drogi gminnej nr 1.1. Poprawa dostępności komunikacyjnej gminy i 109974L Surhów-Łany w m. Surhów od km 240 000,00 2017 PROW 2014-2020 stanu infrastruktury komunikacyjnej. 0+014 do km 0+820 Przebudowa-modernizacja drogi gminnej nr 1.1. Poprawa dostępności komunikacyjnej gminy i 109981L ul. Parkowa w m. Kraśniczyn od 300 000,00 2017 PROW 2014-2020 stanu infrastruktury komunikacyjnej. km 0+020 do km 0+763 Przebudowa-modernizacja drogi gminnej nr 1.1. Poprawa dostępności komunikacyjnej gminy i 109979L Zastawie-Kraśniczyn w m. 234 000,00 2017 PROW 2014-2020 stanu infrastruktury komunikacyjnej. Kraśniczyn od km 1+175 do km 1+833 Przebudowa drogi gminnej Wolica-Bończa 1.1. Poprawa dostępności komunikacyjnej gminy i 769 000,00 2017 PROW 2014-2020 Kolonia od km 0+005 do km 2+723 stanu infrastruktury komunikacyjnej. 1.2. Poprawa poziomu ochrony środowiska, rozwój Energia odnawialna w gminie Kraśniczyn OZE, ochrona i wykorzystanie walorów 3 040 000,00 2017 RPO WL 2014-2020 przyrodniczych. Kompleksowa termomodernizacja budynku 1.2. Poprawa poziomu ochrony środowiska, rozwój 1 540 000,00 2018 RPO WL 2014-2020 ZS nr 1 w Kraśniczynie OZE, ochrona i wykorzystanie walorów STRATEGIA ROZWOJU GMINY KRAŚNICZYN NA LATA 2015-2023

przyrodniczych. 1.3. Budowa i modernizacja obiektów użyteczności Budowa Domu Kultury w Kraśniczynie Etap publicznej (edukacyjnych, administracyjnych, III – roboty wykończeniowe wraz z zakupem 2 500 000,00 2018 RPO WL 2014-2020 kulturowych, zdrowotnych, turystycznych) i wyposażenia podnoszenie jakości usług publicznych.

103