STRATEGIA ROZWOJU

GMINY KRASNYSTAW

2007 – 2020

/AKTUALIZACJA/

Opracował: W & O.K. Sp. z o.o. 00-672 Warszawa ul. Pi ękna 68

W a r s z a w a, s i e r p i e ń 2007

1

Spis treści I. WPROWADZENIE DO STRATEGII...... 4 1. Rola i zadania Strategii ...... 4 2. Stopie ń szczegółowo ści Strategii ...... 4 3. Podstawowe zasady opracowania Aktualizacji Strategii...... 4 II. DIAGNOZA STANU ISTNIEJ ĄCEGO...... 6 1. Geograficzne usytuowanie Gminy ...... 6 1.1. Poło Ŝenie ...... 6 1.2. Rze źba terenu...... 6 1.3. Wody...... 7 1.4. Klimat...... 8 2. Ludno ść ...... 9 2.1. Sie ć osadnicza i administracyjna gminy ...... 9 2.2. Demografia ...... 9 2.2. Poziom wykształcenia...... 10 2.3. Stan zatrudnienia...... 10 3. Gospodarka gminy...... 13 3.1. Rolnictwo ...... 13 3.2. Przemysł...... 20 3.3. Usługi ...... 21 4. Infrastruktura techniczna...... 22 4.1. Komunikacja i transport ...... 22 4.2. Telekomunikacja...... 24 4.3. Zaopatrzenie w wod ę ...... 25 4.4. Gazownictwo...... 25 4.5. Ciepłownictwo...... 26 4.6. Gospodarka odpadami...... 26 4.7. Ochrona powietrza...... 30 4.8. Ochrona przeciwpowodziowa w dolinie rzeki Wieprz na terenie Gminy Krasnystaw ...... 31 5. Infrastruktura społeczna...... 32 5.1. O świata...... 32 5.2. Kultura...... 32 5.3. Obiekty sakralne ...... 34 5.4. Słu Ŝba zdrowia...... 35 5.5. Opieka społeczna ...... 35 5.6. Bezpiecze ństwo ...... 36 5.7. Rekreacja, sport ...... 36 5.8. Administracja...... 36 6. Podsumowanie...... 37 III. CELE I PRIORYTETY STRATEGICZNE GMINY KRASNYSTAW...... 38 1. Diagnoza strategiczna – ocena głównych uwarunkowa ń wewn ętrznych i zewn ętrznych Gminy ...... 38 1.1. Przedsi ębiorczo ść i wzrost konkurencyjno ści Gminy ...... 39 1.2. Kapitał ludzki i sprawy społeczne ...... 41 1.3. Atrakcyjno ść Gminy do zamieszkania i inwestowania...... 43 1.4. Zarz ądzanie Gmin ą i współpraca...... 44 1.5. Podsumowanie diagnozy strategicznej ...... 46

2

2. Projekcje przyszłego rozwoju Gminy Krasnystaw...... 48 2.1. Fazy rozwoju gminy...... 48 2.2. Wiod ące grupy działa ń rozwojowych gminy (priorytety) ...... 51 3. Cele strategiczne i operacyjne Strategii rozwoju Gminy Krasnystaw...... 53 3.1. Misja strategii ...... 53 3.2. Cel nadrz ędny strategii...... 54 3.3. Priorytety rozwoju gminy Krasnystaw (cele po średnie)...... 55 3.4. Cele operacyjne dla poszczególnych priorytetów ...... 55 IV. SPÓJNO ŚĆ STRATEGII KRASNEGOSTAWU ZE STRATEGI Ą I REGIONALNYM PLANEM OPERACYJNYM /RPO/ WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO ...... 59 V. REALIZACJA STRATEGII...... 62 1. Wdra Ŝanie Strategii...... 62 2. Monitorowanie wykonania Strategii...... 63 3. Źródła finansowania Strategii ...... 64 VI. PODSUMOWANIE I WNIOSKI ...... 66

3

I. WPROWADZENIE DO STRATEGII

1. Rola i zadania Strategii Strategia Rozwoju Gminy jest dokumentem strategicznym o charakterze długofalowym wyznaczaj ącym cele i kierunki rozwoju Gminy na lata 2007 – 2020. Przyj ęty horyzont czasowy Strategii oraz jej główne zało Ŝenia nawi ązuj ą bezpo średnio do Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego oraz są spójne z priorytetami przyj ętymi w Regionalnym Programie Operacyjnym województwa na lata 2007 – 2013. Strategia stanowi bazowy dokument do opracowania i wdro Ŝenia na terenie Gminy przyj ętych programów współfinansowanych ze środków krajowych i funduszy strukturalnych Unii Europejskiej w dwóch kolejnych okresach programowania tj. w latach 2007 – 2013 i 2014 – 2020. Diagnoza stanu istniej ącego Gminy została zaktualizowana o aktualne dane statystyczne i faktograficzne. Cele i Priorytety Strategiczne Gminy zostały zdefiniowano w oparciu o przeprowadzone konsultacje społeczne, aktywny udział pracowników Urz ędu Gminy oraz s ą spójne zarówno ze strategi ą wojewódzk ą jak i priorytetami i celami RPO województwa. Dokument opracowany zgodnie z wymienionymi standardami stanowi obowi ązkowy zał ącznik do wszystkich procesów aplikacyjnych Gminy o środki unijne. Winien by ć to dokument aktualny. Tymczasem pierwsza wersja Strategii Gminy została przygotowana w 2000 roku. W czasie, który upłyn ął zdezaktualizowały si ę dane liczbowe, cz ęść zapisanych celów została zrealizowana, pojawiły si ę przed Gmin ą nowe wyzwania.

2. Stopie ń szczegółowo ści Strategii Długookresowy horyzont Strategii sprawia, Ŝe dokument zawiera zarówno w swojej tre ści jak i układzie odpowiedni ą równowag ę pomi ędzy zapisami szczegółowymi i ogólnymi. Zapisy ogólne pozwalaj ą zachowa ć strategiczny i uniwersalny charakter Strategii wskazuj ąc najwa Ŝniejsze kierunki rozwoju Gminy, a propozycje działań infrastrukturalnych przewidzianych do realizacji w ramach Strategii mają charakter otwarty. Wybór zada ń infrastrukturalnych uwzgl ędnia kluczowe elementy rozwoju Gminy jak: poprawa konkurencyjno ści gospodarki Gminy, atrakcyjno ść inwestycyjna, rozwój lokalnej przedsi ębiorczo ści, inwestycje w kapitał ludzki oraz współprac ę i lepsze zarz ądzanie. Strategia stanowi podstaw ę działa ń dla wszystkich podmiotów społecznych i gospodarczych w Gminie realizuj ących zadania własne lub zlecone i maj ących decyduj ący wpływ na rozwój Gminy.

3. Podstawowe zasady opracowania Aktualizacji Strategii Aktualizacja Strategii została opracowana według przyj ętej na szczeblu krajowym struktury dokumentu zapewniaj ącej odpowiedni poziom standaryzacji i porównywalno ści jej tre ści zarówno ze strategi ą województwa lubelskiego, jak pozostałych województw Polski. Będzie równie Ŝ stanowi ć obowi ązkowy zał ącznik do wszystkich procesów aplikacyjnych Gminy o środki unijne.

4

Niniejsze opracowanie bazuje na dokumencie przyj ętym przez Rad ę Gminy Krasnystaw Uchwałą Rady Gminy Krasnystaw Nr XXVIII/211/2000 z dnia 28 grudnia 2000 r. Uwzgl ędnia jednak aktualny stan potrzeb jak i uwarunkowa ń zewn ętrznych. Wa Ŝnym elementem, który przyczynił si ę do aktualizacji była analiza dotychczasowej realizacji przyj ętej Strategii. Aktualizacja Strategii Gminy Krasnystaw zawiera: • Aktualizację Diagnozy stanu istniej ącego Gminy Krasnystaw (podstaw ą – opracowanie z 2000 roku przyj ęte Uchwał ą Nr XXVIII/211/2000 Rady Gminy Krasnystaw z dnia 28 grudnia 2000 r.) • Cele i Priorytety Strategiczne Gminy 2007 – 2020, opracowane w okresie lipiec – sierpień 2007 r. i skonsultowane z pracownikami Urz ędu oraz ze społeczno ści ą gminy
Zał ącznik Nr 1 „Notatka ze spotkania w sprawie Strategii Rozwoju Gminy z dnia 3 lipca 2007 roku”,
Zał ącznik Nr 2 „Notatka ze spotkania w sprawie Strategii Rozwoju Gminy z dnia 24 lipca 2007 roku”,
Zał ącznik nr 3 „Protokół z przeprowadzonych konsultacji społecznych w Gminie Krasnystaw w dniach 6 i 7 sierpnia 2007 roku dotycz ące Aktualizacji Strategii Rozwoju Gminy na lata 2007 – 2020” wraz z list ą obecno ści.

Główne powody i kierunki zmian w zaktualizowanej Strategii stanowiły: • jednoznaczne okre ślenie horyzontu czasowego Strategii (do 2020 roku); okres ten obejmuje dwa okresy programowania funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, • uproszczenie struktury dokumentu Strategii i dostosowanie jego formy i tre ści do zestandaryzowanego na poziomie kraju układu (w tym m.in. uzupełnienie tre ści o brakuj ące elementy systemu wdra Ŝania i monitorowania Strategii), • uaktualnienie i weryfikacja ocen przyszłych uwarunkowa ń rozwoju Gminy (nowe dane statystyczne i prognozy uwzgl ędniaj ące nowe wyzwania), • dostosowanie priorytetów i celów operacyjnych do zapisów zawartych w Strategii województwa lubelskiego oraz Regionalnego Programu Operacyjnego województwa lubelskiego, • uwzgl ędnienie w tre ści Strategii licznych nowych programów zgłoszonych przez mieszka ńców Gminy w procesie przeprowadzanych konsultacji społecznych.

Aktualizacje Strategii Rozwoju Gminy Krasnystaw na lata 2007 – 2020 opracował zespół W & O.K. Sp. z o.o. Ekspertami wiod ącymi byli Włodzimierz Korczak i Marek śytniewski.

5

II. DIAGNOZA STANU ISTNIEJ ĄCEGO

1. Geograficzne usytuowanie Gminy

1.1. Poło Ŝenie Gmina Krasnystaw w granicach administracyjnych zajmuje powierzchni ę 15 096 ha. Gmina poło Ŝona jest we wschodniej cz ęś ci województwa lubelskiego w granicach powiatu krasnostawskiego. Obszar gminy Krasnystaw graniczy z gminami: Siennica Ró Ŝana, Rejowiec, Łopiennik Górny, Gorzków, Izbica, Kra śniczyn i ze wszystkich stron otacza teren miasta Krasnystaw. Teren miasta i gminy Krasnystaw wcina si ę wzajemnie gwia ździ ście, a jedynie na długo ści odpowiadaj ącej 6% długo ści granicy obszar miasta Krasnystaw nie graniczy z analizowan ą gmin ą, w tej cz ęś ci graniczy z gmin ą Siennica Ró Ŝana. W skład gminy wchodzi 25 obr ębów ewidencyjnych, których wykaz zawiera tabela 2, tworz ąc ł ącznie 29 jednostek osadniczych – miejscowo ści. Gmina Krasnystaw jest typow ą gmin ą podmiejsk ą, otaczaj ącą miasto Krasnystaw otwartym pier ścieniem od wschodu przeci ętym klinem obszaru gminy Siennica Ró Ŝana. Teren gminy przecinaj ą z północnego zachodu i z północy w kierunku południowym znacz ące inwestycje liniowe: mi ędzynarodowa trasa ekspresowa S 17 oraz linia kolejowa z Warszawy do Lwowa (Ukraina). Pomi ędzy lini ą kolejow ą i drog ą ekspresow ą rozci ąga si ę dolina rzeki Wieprz z dopływem śółkiewki od strony zachodniej oraz Wojsławki, Siennicy i Bzdurki od wschodu. Gmina Krasnystaw poło Ŝona jest na obszarze dwóch mikroregionów geograficznych: • Wy Ŝyny Lubelskiej z mezoregionami: Działy Grabowieckie i Wyniosło ść Giełczewska, • Polesia Woły ńskiego z obszarem Pagórów Chełmskich. Cała południowa cz ęść gminy, a w cz ęś ci północnej dolina Wieprza poło Ŝona jest w Grabowiecko - Strzeleckim Obszarze Chronionego Krajobrazu. Jest to niezwykle malowniczy teren Wyniosło ści Giełczewskiej i Działów Grabowieckich, o bardzo du Ŝych walorach krajobrazowych i bogato urze źbionym systemie suchych dolinek i w ąwozów. Południowo – wschodni ą cz ęść gminy otacza otulina Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego, który w gminie Krasnystaw obejmuje tylko obszar lasu Lipina. Status prawny wy Ŝej wymienionych terenów powinien zapewni ć stan wzgl ędnej równowagi ekologicznej z wyró Ŝniaj ącym si ę krajobrazowo obszarem.

1.2. Rze źba terenu Obszar gminy Krasnystaw jest do ść zró Ŝnicowany pod wzgl ędem rze źby terenu, wynika to z faktu, i Ŝ analizowany teren poło Ŝony jest w obr ębie trzech mezoregionów. Po wschodniej stronie Wieprza, który przepływa przez środkow ą cz ęść opisywanej gminy wznosz ą si ę Działy Grabowieckie, które s ą najwy Ŝsz ą cz ęś ci ą Wy Ŝyny Lubelskiej. Zrównania wierzchołkowe układaj ą si ę w dwu poziomach na wysoko ściach 240 i 300 m npm. z kulminacj ą 311 m npm. we wsi D ębowiec. Działy Grabowieckie odwadniane s ą przez Wolic ę i Wojsławk ę. Ich doliny s ą asymetryczne – zbocza południowe s ą łagodniejsze i dłu Ŝsze ni Ŝ północne. Szerokie i podmokłe doliny Wojsławki i Wolicy rozczłonkowuj ą wysoczyzn ę na szereg równoległych do siebie garbów zwanych działami. Wła śnie ta naprzemianległo ść równoległych dolin i garbów jest przewodni ą cech ą krajobrazu. W środkowej i południowej

6 cz ęś ci skały podło Ŝa pokrywaj ą lessy o znacznej mi ąŜ szo ści. Powierzchnia lessowa jest silnie urze źbiona przez suche erozyjno – denudacyjne doliny i cz ęś ciowo przez w ąwozy. Wyniosło ść Giełczewska opada od zachodu w kierunku doliny Wieprza. Jest to centralna i najbardziej zwarta cz ęść Wy Ŝyny Lubelskiej. Ma od środkowo rozwini ęty układ dolin, rozci ągaj ących system zrówna ń wierzchowinowych. Układaj ą si ę one w dwóch poziomach 280 i 300 m npm. w centralnej cz ęś ci i pochylaj ą si ę ku peryferiom subregionu. Ku północy Wyniosło ść Giełczowska przechodzi bez wyra źnej granicy w Płaskowy Ŝ Łuszczowski. Maksymalne wysoko ści bezwzgl ędne nie przekraczaj ą 250 m npm., przy bardzo wyra źnej dominacji obszarów o wysoko ści 200 – 220 m npm. Północno – wschodnia cz ęść gminy poło Ŝona jest w obr ębie Pagórów Chełmskich. Charakterystyczn ą cech ą tego obszaru jest wyst ępowanie izolowanych wzgórz, których powierzchnie szczytowe dochodz ą do 285 m npm. Widoczny wpływ na rze źbę tego regionu ma wyst ępowanie licznych zjawisk krasowych, których pochodzenie ści śle ł ączy si ę ze skałami buduj ącymi ten obszar, a mianowicie margli i wapieni.

1.3. Wody Pod wzgl ędem hydrologicznym cały obszar gminy poło Ŝony jest w dorzeczu Wisły. Osi ą hydrologiczn ą jest rzeka Wieprz, prawobrze Ŝny dopływ Wisły. Obszar gminy odwadniany jest przez dopływy Wieprza: Bzdurk ę, Siennic ę, Wolic ę, Wojsławk ę i śółkiewk ę. Wieprz płynie dolin ą o zmiennej szeroko ści, w Tarzymiechach – 4 km, Izbicy – 3,5 km, a w Krasnymstawie – 3 km. Rzeka uregulowana jest od uj ścia śółkiewki w dół jej biegu (około 2 km). W Wieprzu wyst ępuj ą niewielkie zmiany średnich przepływów rocznych, a zwłaszcza minimalnych. Średni przepływ w wieloleciu 1951 – 1980 w profilu wodowskazowym Krasnystaw wynosi 12,1 m3/s. Średni przepływ zmienia si ę od 7,57 m3/s w 1969 r. do 21 m3/s w 1967 r. Du Ŝą zmienno ści ą charakteryzuj ą si ę maksymalne przepływy roczne oraz stany wody w rzece. Maksymalne przepływy roczne wynosiły od 19,4 m3/s do 300 m3/s, natomiast przepływy minimalne roczne s ą mało zmienne od 3,4 m3/s do 7,5 m3/s. NajwyŜsze stany wody wynosiły 580 cm w marcu 1924 r., najni Ŝszy stan obserwowano w czerwcu 1963 r. i wynosił 176 cm. Wolica i Wojsławka odprowadzaj ą wody z Działów Grabowieckich przecinaj ąc je równole Ŝnikowo, z odchyleniem ku północy. Dolina Wolicy i doliny jej dopływów s ą dobrze wykształcone i poprzez pokryw ę lessow ą wcinaj ą si ę gł ęboko w podło Ŝe. Wolica jest na całej swej długo ści uregulowana, średni przepływ wynosi 1,4 m3/s. Wojsławka i jej nieliczne dopływy s ą równie Ŝ uregulowane, a dna dolin zmeliorowane i mocno osuszone. Średni przepływ na Wojsławce w Małochwieju Du Ŝym wynosi 1,1 m3/s. śółkiewka w cało ści płynie przez Wyniosło ść Giełczewsk ą. Jej dolina jest w ąska – rzadko przekracza 500 m, gł ęboko wci ęta, o silnie nachylonych zboczach i płaskim dnie. Rzeka została uregulowana, a dolina zmeliorowana. Średni przepływ szacuje si ę na 0,85 m3/s. Obszar gminy Krasnystaw poło Ŝony jest w obr ębie centralnego basenu kredowego według podziału Lubelszczyzny na regiony hydrogeologiczne. Wody podziemne wyst ępuj ą tu w skałach kredowych i czwartorz ędowych. W strefach dolin rzecznych pi ętra górnokredowego i czwartorz ędowe s ą powi ązane hydraulicznie. Tworz ą one ci ągłe zwierciadło nawi ązuj ące do ukształtowania terenu. Obszar wyst ępowania wód podziemnych czwartorz ędowych ogranicza si ę do doliny Wieprza i dolin jego dopływów. Przewa Ŝaj ą tu wody podziemne bardzo płytkie, wyst ępuj ące na gł ęboko ściach poni Ŝej 2 m. Zasilanie tego poziomu odbywa si ę z opadów atmosferycznych

7 oraz przez dopływy wód kr ąŜą cych w skałach kredowych. Na całej długo ści doliny, charakterystyczne jest bliskie wyst ępowanie bardzo płytkich wód aluwialnych i gł ębokich wód szczelinowo – warstwowych, wyst ępuj ących w utworach kredowych. Wody gł ębokie o zwierciadle poło Ŝonym poni Ŝej 20 m na omawianym obszarze s ą najpowszechniej spotykane i wyst ępuj ą mi ędzy gł ęboko wci ętymi dolinami oraz na ich zboczach i w strefach wierzchowinowych. Maksymalne gł ęboko ści przypadaj ące w miejscach kulminacji tych wierzchowin osi ągaj ą ponad 40 m. Zasilanie wód pi ętra kredowego nast ępuje przez infiltracj ę opadów atmosferycznych w podło Ŝe.

1.4. Klimat Obszar gminy Krasnystaw poło Ŝony jest w obr ębie lubelsko – chełmskiej dzielnicy klimatycznej, zajmuj ąc jej środkow ą cz ęść . Klimat badanego obszaru jak i całej Lubelszczyzny kształtowany jest przez napływaj ące znad Atlantyku masy powietrza polarno – morskiego (59,1 %) oraz masy powietrza polarno – kontynentalnego (31,4 %) napływaj ące znad Euroazji. Ci śnienie atmosferyczne wynosz ące średnio 1015 – 1016 hPa wpływa na rozmieszczenie kierunków wiatrów i ich pr ędko ści. Średnie roczne pr ędko ści wiatru osi ągaj ą na opisywanym terenie od 2,6 m/s do 3,8 m/s. Cz ęsto ść wyst ępowania poszczególnych kierunków wiatru w % (według danych z najbli Ŝszych pomiarów, tj. dla miasta Lublina) przedstawia tabela 1: Tabela 1 Wyst ępowanie poszczególnych kierunków wiatrów (w %). N NE E SE S SW W NW CISZA 6,2 8,3 19,1 9,8 10,1 20,6 14,3 9,0 2,6

Na wielko ść dopływu energii promienistej do Ziemi wpływa bezpośrednio zachmurzenie wynosz ące średnio w roku 64%. W przebiegu rocznym zachmurzenia wyst ępuj ą dwa okresy: zimowy o du Ŝym zachmurzeniu – 75 % i ciepły o zachmurzeniu znacznie mniejszym – 57 %. Nasłonecznienie wzgl ędne waha si ę od 35,4 % do 38,1 %. Średnie roczne nat ęŜ enie promieniowania słonecznego wynosi od 100 do 104 kcal/ cm2 i nale Ŝy do najwy Ŝszych w województwie lubelskim. Nasłonecznienie wzgl ędne osi ąga maksimum w lecie (czerwiec 15,3 kcal/cm2/miesi ąc) i minimum w zimie (grudzie ń 2 kcal/cm2/miesi ąc). Wyra źną cech ą klimatu tego obszaru s ą kontrasty termiczne mi ędzy zim ą a latem. Miesi ącem najcieplejszym jest lipiec o średniej temperaturze do 18,50C, najchłodniejszym zaś stycze ń od –3,8 do –4,20C. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,20C, a amplitudy roczne wahaj ą si ę od 23,8 do 24,20C. Średnie roczne sumy opadów atmosferycznych s ą do ść niskie i utrzymuj ą si ę w granicach 550 – 600 mm, w tym w okresie wegetacyjnym (IV – X) 400 – 425 mm. Liczba dni z opadem gradowym jest du Ŝa – wynosi 15. Przypada na sierpie ń i jest jedn ą z najwy Ŝszych na Lubelszczy źnie, gdy Ŝ przez okolice Krasnegostawu przebiega jeden z głównych szlaków gradowych w Polsce.

8

2. Ludno ść

2.1. Sie ć osadnicza i administracyjna gminy Gmina Krasnystaw w granicach administracyjnych zajmuje powierzchni ę 15 096 ha, zamieszkałych na stałe jest przez 9 220 mieszka ńców. Gmina nie posiada wykształconego ośrodka gminnego, siedziba władz samorz ądowych mie ści si ę w mie ście Krasnystaw – wielofunkcyjnym o środku obsługi lokalnej, który od 1999 r. uzyskał rang ę miasta powiatowego. Sie ć osadnicz ą gminy tworzy 29 miejscowo ści, tworz ących 25 sołectw. Z uwagi na rozległy zasi ęg terytorialny gminy w miejscowo ściach wiod ących poszczególnych jednostek strukturalnych zlokalizowane zostały usługi poziomu podstawowego i cz ęś ciowo ponadpodstawowego, wspomagaj ące ponadgminny o środek w Krasnymstawie.

2.2. Demografia 2.2. Demografia Na koniec maja 2007 r. w gminie Krasnystaw było 9 337 osób, w tym 4 758 kobiet (50,9%). Zamieszczona tabela 2 przedstawia ilo ść mieszka ńców gminy wg miejscowo ści zamieszkania i płci według stanu na koniec maja 2007 r. Tabela 2 Ilo ść mieszka ńców gminy wg miejscowo ści i płci Lp. Miejscowo ść Kobiety MęŜ czy źni Razem 1 Białka 22 19 41 2 Białka POHZ 54 48 102 3 Białka PSO 164 189 353 4 Bzite 221 201 422 5 Czarnoziem 101 100 201 6 Ja ślików 226 236 462 7 Józefów 44 39 83 8 Krupe 360 368 728 9 Krupiec 151 148 299 10 Krynica 80 65 145 11 Latyczów 230 231 461 12 Łany 18 19 37 13 Małochwiej Du Ŝy 333 295 628 14 Małochwiej Mały 148 158 306 15 Niemienice 197 178 375 16 Niemienice Kolonia 35 39 74 17 Ostrów Krupski 167 179 346

9

18 Ro ńsko 54 46 100 19 Siennica Nadolna 417 404 821 20 Siennica Nadolna Osiedle 512 460 972 Cukrowni 21 St ęŜ yca Ł ęczy ńska 130 117 247 22 St ęŜ yca Nadwieprza ńska 108 118 226 23 St ęŜ yca Kolonia 133 134 267 24 Tuligłowy 17 5 22 25 Widniówka 93 89 182 26 Wincentów 178 189 367 27 Zakr ęcie 263 233 496 28 Zastawie Kolonia 130 111 241 29 Za Ŝółkiew 172 161 333 RAZEM 4758 4579 9337

2.2. Poziom wykształcenia Niekorzystne zjawiska wyst ępuj ą w poziomie wykształcenia ludno ści. Wy Ŝsze wykształcenie posiadało w 1994 r. zaledwie 2,2 % ludno ści, a w 1998 2,4%. W 1998 roku wykształcenie policealne posiadało 2,1%, średnie zawodowe 19,7%, średnie ogólnokształc ące 2,6%, zasadnicze zawodowe 29,3%, a podstawowe i niepełne podstawowe ł ącznie a Ŝ 43,9%.

2.3. Stan zatrudnienia Struktur ę zatrudnienia w gminie Krasnystaw przedstawia tabela 3. Wynika z niej, Ŝe poza rolnictwem pracuje 1095 osób, co stanowi 20,3 % czynnych zawodowo. Pozostałe osoby pracuj ą w rolnictwie /69,6%/ lub s ą bez pracy /10,1%/. St ąd wynika, Ŝe podstawowym źródłem dochodu jest praca w rolnictwie.

10

Tabela 3 Struktura zatrudnienia w gminie Krasnystaw * Gał ąź gospodarki Liczba zatrudnionych Udział procentowy Rolnictwo 3750 69,6 Przemysł i budownictwo 684 12,7 Usługi rynkowe 121 2,2 Usługi nierynkowe 290 5,4 Razem pracuj ący 4845 89,9 Bezrobotni 546** 10,1 Razem czynni zawodowo 5391 100,0 * według danych Urz ędu Gminy, stan na koniec 1999 r. ** bez uwzgl ędnienia ukrytego bezrobocia w rolnictwie szacowanego na poziomie ok. 15%.

Struktura zatrudnienia w gminie Krasnystaw wg stanu faktycznego miejsca pracy bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracuj ących do 9 osób oraz bez gospodarstw indywidualnych - stan na koniec 2005 roku: Tabela 3 A Gał ąź gospodarki Liczba zatrudnionych Udział procentowy Rolnictwo i le śnictwo 47 3,5 Przemysł i budownictwo 963 73,0 Usługi rynkowe 76 5,8 Usługi nierynkowe 233 17,7 Razem pracuj ący 1 319 100,0

Zatrudnienie dla miejscowej społeczno ści pozarolniczej gminy daj ą du Ŝe zakłady pracy: Cukrownia Krasnystaw, Mleczarnia Krasnystaw, Elewator Zbo Ŝowy ELEWARR Sp. z o.o. Oddział w Krupcu, Stado Ogierów Białka Sp. z o.o., Cersanit, sklepy: Albert i Tesco oraz szkoły i Urz ąd Gminy. Według danych Powiatowego Urz ędu Pracy w Krasnymstawie na dzie ń 31.06.2007 r. w gminie Krasnystaw było 587 bezrobotnych, co stanowi ponad 10% czynnych zawodowo, w tym 330 kobiet. Do powy Ŝszego wska źnika doda ć nale Ŝy około pi ętnastoprocentowe ukryte bezrobocie w rolnictwie z racji niepełnego zatrudnienia we własnych, małych obszarowo gospodarstwach. Uwzgl ędniaj ąc oba powy Ŝsze wska źniki stwierdzi ć nale Ŝy, i Ŝ na obszarze gminy prawie co czwarta osoba czynna zawodowo albo nie posiada pracy w ogóle, albo cz ęś ciowo. Z prawa do zasiłku korzystało 38 osób, co stanowi 11,52% liczby oficjalnie zarejestrowanych bezrobotnych. Analiza zarejestrowanych bezrobotnych wskazuje na spadek bezrobotnych od roku 1995 do 1997 (533 – 444). W roku 1997 nast ąpił spadek liczby bezrobotnych o 55 osób, a wska źnik bezrobocia rejestrowanego w 1997 r. był relatywnie niski w stosunku do innych obszarów i

11 wynosił 7,7 %. W pó źniejszym okresie bezrobocie wzrasta ponownie – do 546 osób w 2000 roku i 587 w połowie roku 2007. Wśród bezrobotnych dominuj ą trzy grupy osób: • z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym (175 osób – blisko 30%), • z wykształceniem zasadniczym zawodowym (160 osób – ponad 27%), • z wykształceniem gimnazjalnym i ni Ŝszym (149 osób – ponad 25%). Całkiem poka źną grup ę stanowi ą osoby posiadaj ące wykształcenie wy Ŝsze (44 osoby – 7,5%). Struktur ę pokazuje tabela 4. Tabela 4 Struktura bezrobotnych w gminie Krasnystaw według wykształcenia Wykształcenie Liczba Udział procentowy wy Ŝsze 44 7,50 średnie ogólnokształc ące 59 10,05 policealne i średnie zawodowe 175 29,81 zasadnicze zawodowe 160 27,26 gimnazjum i poni Ŝej 149 25,38 Razem 587 100,00

Struktur ę bezrobotnych według wieku zawiera tabela 5. Wynika z niej, Ŝe najwi ększy udział (65%) stanowi ą osoby najmłodsze – w wieku 18–24 lat oraz 25–34 lat. Zjawisko to jest bardzo niekorzystne. Powoduje rozczarowania w śród młodzie Ŝy rozpoczynaj ącej samodzielne Ŝycie. Jest istotnym czynnikiem przy podejmowaniu decyzji o emigracji zarobkowej. Tabela 5 Struktura bezrobotnych w gminie Krasnystaw według wieku Wiek – lat Liczba Udział procentowy 15-17 0 0,00 18-24 173 29,47 25-34 209 35,60 35-44 95 16,18 45-54 93 15,84 55-59 14 2,39 60-64 3 0,51 Razem 587 100,00

Podobnie kształtuj ą si ę relacje wzgl ędem sta Ŝu pracy. Dane tabeli 6 dowodz ą, Ŝe 45 % bezrobotnych, to absolwenci ró Ŝnych szkół bez Ŝadnego sta Ŝu pracy.

12

Tabela 6 Struktura bezrobotnych w gminie Krasnystaw według sta Ŝu pracy Sta Ŝ pracy w latach Liczba Udział procentowy Bez sta Ŝu pracy 263 44,80 Do 1 roku 96 16,35 1-5 98 16,70 5-10 52 8,86 10-20 49 8,35 20-30 27 4,60 30 lat i wi ęcej 2 0,34 Razem 587 100,0

3. Gospodarka gminy

3.1. Rolnictwo Gmina Krasnystaw poło Ŝona jest w południowym obszarze rolniczym województwa – rejonie głównym produkcji Ŝywno ści i biznesu rolnego o randze krajowej. Cechy charakterystyczne środowiska rolniczego: 1. korzystne warunki glebowe, grunty w klasach bonitacyjnych II – III stanowi ą około 70% powierzchni u Ŝytków rolnych, 2. mo Ŝliwo ść rozwoju specjalizacji produkcji rolnej, 3. obszar wskazany do intensyfikacji produkcji rolnej, 4. gleby pochodzenia organicznego wymagaj ą ochrony przed zmian ą przeznaczenia na cele nierolnicze.

3.1.1. Charakterystyka rolniczej przestrzeni produkcyjnej Badany obszar pokryty jest na przewa Ŝaj ącej powierzchni lessem, który stanowi skał ę macierzyst ą dla gleb bielicowych i brunatnych. Gleby wytworzone z lessów i utworów lessowych stanowi ą najwi ększy kompleks gleb. Wykazuj ą one powa Ŝne cechy bielicowe. W kompleksie z tymi glebami wyst ępuj ą zwykle „sztuczne” gleby brunatne, które swoj ą budow ę profilow ą zawdzi ęczaj ą procesom erozyjnym. Gleby lessowate s ą pozbawione w ęglanu wapnia do około 1,5 m, niekiedy s ą zakwaszone i o niewielkiej zawarto ści próchnicy – do ok. 2 %. Gleby tego typu wyst ępuj ą na obszarze gminy nale Ŝą cym do Wyniosło ści Giełczowskiej oraz Działów Grabowieckich. Na opisywanym obszarze wyst ępuj ą tak Ŝe gleby bielicowe wytworzone z ró Ŝnych glin pochodzenia wodnego oraz glin wietrzeniowych, zajmuj ą one jednak do ść niewielk ą powierzchni ę. W północno-wschodniej cz ęś ci gmina Krasnystaw (w obr ębie Pagórów Chełmskich) pokryta jest glebami bielicowymi, wytworzonymi z piasków słabo gliniastych, które nie przedstawiaj ą wi ększej warto ści dla rolnictwa (V i VI klasa bonitacyjna). S ą one mało zwi ęzłe, zbyt

13 przepuszczalne, ubogie w mikroelementy, maj ą „lekki” skład chemiczny, przez co s ą podatne na degradacj ę (np. erozj ę eoliczn ą). Gleby powstałe na piaskach gliniastych posiadaj ą wi ększ ą warto ść produkcyjn ą (IV i V klasa bonitacyjna, rzadziej III). Zawierają nieco wi ęcej próchnicy (do 1,5 %) i mikroelementów, s ą te Ŝ bardziej zwi ęzłe, przez co s ą mniej wyługowane. Niewielki fragment gminy poło Ŝony w obr ębie Pagórów Chełmskich pokryty jest kompleksem gleb bielicowych i brunatnych, wytworzonych z gliny zwałowej na marglach i r ędzinach kredowych. Gleby powstałe na tym podło Ŝu charakteryzuj ą si ę dobrze wykształconym profilem, znaczn ą zawarto ści ą próchnicy (3-4 %) oraz zasobno ści ą w składniki od Ŝywcze. W dolinie Wieprza wyst ępuj ą gleby mułowo – bagienne powstałe z namułów mineralnych (aluwiów i deluwiów) obfituj ących w substancje organiczne. Gleby te posiadaj ą odczyn oboj ętny lub lekko zasadowy, co zawdzi ęczaj ą dolinnemu poło Ŝeniu. S ą to typowe gleby uŜytków zielonych. Charakterystyk ę rolniczej przestrzeni produkcyjnej według klas gruntów przedstawia tabela 7. Z jej danych wynika, Ŝe w śród gruntów ornych przewa Ŝaj ą gleby dobre – o du Ŝej przydatno ści rolniczej (w I-III klasie bonitacyjnej), zajmuj ąc ł ącznie 55,1 % powierzchni gruntów ornych. Tabela 7 Klasyfikacja u Ŝytków rolnych w gminie Krasnystaw według klas gleb – udział procentowy Klasa gruntów Grunty orne UŜytki zielone I 0 0 II 7,2 0 IIIa 24,0 III 35,7 IIIb 23,9 IVa 17,8 IV 35,5 IVb 12,6 V 12,7 20,9 VI 1,8 7,9 VIz 0 0

Przydatno ść gleb dla rolnictwa charakteryzuj ą te Ŝ kompleksy przydatno ści rolniczej. Kompleks przydatno ści rolniczej gleb grupuje gleby nale Ŝą ce do ró Ŝnych typów i rodzajów, ale wykazuj ące zbli Ŝone wła ściwo ści rolnicze, dzi ęki którym mog ą by ć podobnie uŜytkowane. Klasyfikacj ę u Ŝytków rolnych według kompleksów zawiera tabela 8. Wynika z niej, Ŝe a Ŝ 58,5% powierzchni gruntów ornych jest w kompleksie pszennym, st ąd wi ększo ść gruntów tej gminy zalicza si ę do gruntów o du Ŝej przydatno ści rolniczej.

14

Tabela 8 Klasyfikacja u Ŝytków rolnych w gminie Krasnystaw według kompleksów przydatno ści rolniczej – udział procentowy Symbol Oznaczenie kompleksu Procentowy udział gruntów kompleksu Grunty orne 1 pszenny bardzo dobry 7,6 2 pszenny dobry 26,7 3 pszenny wadliwy 24,2 4 Ŝytni bardzo dobry 7,6 5 Ŝytni dobry 19,1 6 Ŝytni słaby 12,5 7 Ŝytni bardzo słaby 1,7 8 zbo Ŝowo-pastewny mocny 0,6 9 zbo Ŝowo-pastewny słaby 0,3 UŜytki zielone 2z uŜytki zielone średnie 67,6 3z uŜytki zielone słabe i bardzo 32,4 słabe

Drugim elementem jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej jest klimat . Agroklimat jako współzale Ŝno ść warunków klimatycznych i wymaga ń ro ślin uprawnych jest w tej gminie mało zró Ŝnicowany. Jego jako ść wyra Ŝa si ę za pomoc ą wska źnika bonitacji agroklimatu (jednostki zbo Ŝowe plonu przeliczeniowego w skali 15 – punktowej wg. IUNG). Dla gminy wska źnik ten wynosi 12,0 punktów, st ąd warunki klimatyczne ocenia si ę jako sprzyjaj ące dla rolnictwa. Trzecim elementem jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej jest rze źba terenu , której wpływ ocenia si ę jako bezpo średni, jak te Ŝ po średni. Ocen ę rze źby terenu dla potrzeb rolnictwa przedstawia si ę w skali 10 – punktowej (wg punktacji IUNG). Wska źnik bonitacji rze źby terenu dla gminy Krasnystaw wynosi 3,7 punktów i mie ści si ę w przedziale terenów korzystnych dla produkcji rolnej. Pomimo takiej oceny na terenie gminy wyst ępuj ą obszary silnie urze źbione, na których gleby s ą zagro Ŝone erozj ą. Potencjalna erozja wodna powierzchniowa dotyczy 40,2% u Ŝytków rolnych. Obszary te wymagaj ą ochrony w ró Ŝnym stopniu pilno ści; w tym w stopniu pierwszym (erozja słaba) 24,5 % u Ŝytków rolnych, w stopniu drugim (erozja średnia) 15,0 % i w stopniu trzecim (erozja silna) – 0,7 % u Ŝytków rolnych. Potencjalne zagro Ŝenie erozj ą wietrzn ą dotyczy 28,6 % gleb u Ŝytkowanych rolniczo. Natomiast zagro Ŝenie erozj ą w ąwozow ą obejmuje 9,2 % powierzchni gruntów rolnych. Na tle kraju zagro Ŝenie tym rodzajem erozji ocenia si ę jako stosunkowo niewielkie.

15

Czwartym elementem jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej s ą warunki wodne . S ą one jednym z najwa Ŝniejszych czynników środowiska przyrodniczego dla produkcji rolnej. Szkodliwym mo Ŝe by ć zarówno nadmiar, jak i niedobór wody. Wska źnik bonitacji warunków wodnych środowiska (wg. 10 – punktowej skali IUNG) wynosi dla gminy 2,9 punktów. Wska źnik ten mieści si ę w przedziale warunków wodnych korzystnych dla produkcji rolnej. Na terenie gminy wyst ępuj ą jednak obszary wymagaj ące regulacji stosunków wodnych. Ogólny wska źnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej – z ł ącznym uwzgl ędnieniem przydatno ści rolniczej, agroklimatu, rze źby terenu i warunków wodnych oceniony jest na 81,9 pkt i jest w tej gminie o 19,5 pkt wy Ŝszy ni Ŝ wska źnik przydatno ści rolniczej gleb (62,4 pkt). Ogólny wska źnik waloryzacji jest tu do ść wysoki – o 14,3 punktu wy Ŝszy od wska źnika w byłym województwie chełmskim (67,6 pkt) i a Ŝ o 15,4 pkt wy Ŝszy od średniego krajowego (66,5 pkt). Powy Ŝsze uwarunkowania tworz ą du Ŝe zaplecze do produkcji du Ŝej ilo ści Ŝywno ści, a korzystne warunki produkcyjne daj ą mo Ŝliwo ści dostosowania kierunków produkcji uprawy nie tylko głównych ziemiopłodów rolnych, ale równieŜ dla potrzeb przemysłowych (jak chmiel, tyto ń, ro śliny oleiste) oraz warzywnictwa i sadownictwa. Z analizy struktury zasiewów wynika, Ŝe podstawowymi uprawami na obszarze gminy s ą zbo Ŝa oraz buraki cukrowe, a w produkcji zwierz ęcej dominuje trzoda chlewna.

3.1.2. Struktura u Ŝytkowania gruntów Struktur ę u Ŝytkowania gruntów zawiera tabela 9. Wynika z niej, Ŝe w u Ŝytkowaniu dominuj ą uŜytki rolne, które zajmuj ą 73,3% obszaru gminy. W śród uŜytków rolnych dominuj ą grunty orne zajmuj ące 86,1%. Lasy zajmuj ą 18,1% powierzchni gminy, a u Ŝytki zielone – 11,8%. Od 1990 roku obserwuje si ę zmniejszanie powierzchni u Ŝytków rolnych (o 128 ha, tj. 0,85 % powierzchni gminy), głównie gruntów ornych na rzecz pastwisk oraz zwi ększenia powierzchni u Ŝytkowanej pozarolniczo, głównie le śnej. Tendencja taka wyst ępuje w wi ększo ści gmin wiejskich. Tabela 9 Struktura u Ŝytkowania gruntów gminy Krasnystaw w poszczególnych miejscowo ściach Lp. Miejscowo ść Pow. UŜytki Grunty Sady UŜytki Lasy i Tereny Nieu Ŝ. Wody ogólna rolne orne zielone gr. le ś. komun i gr. w ha (5+6+7) pozost. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1. Białka 64 49 38 1 10 10 2 3 - 2. Białka PSO 532 249 175 1 73 205 12 34 32 3. Bzite 791 658 482 8 168 22 20 80 11 4. Czarnoziem 417 401 389 12 - - 6 10 - 5. Ja ślików 805 731 715 6 10 16 15 43 - 6. Józefów 335 307 294 4 9 13 6 8 1 7. Krupe 1391 1170 1089 34 47 85 44 58 34 8. Krupiec 266 229 204 1 24 7 9 20 1 9. Krynica 382 331 324 7 - 26 11 14 -

16

10. Latyczów 620 568 501 8 59 4 19 26 3 11. Łany 99 91 91 - - - 3 5 - 12. Małochwiej D. 621 537 376 8 153 11 20 28 25 13. Małochwiej M. 338 310 257 3 50 4 10 10 4 14. Niemienice 1711 791 657 28 106 846 27 38 9 15. Ostrów Krupski 513 457 427 - 30 25 8 22 1 16. Ro ńsko 98 84 81 2 1 4 4 6 - 17. Siennica Nad. 1090 919 702 35 182 22 27 81 41 18. St ęŜ yca Kol. 331 307 220 8 79 - 6 15 3 19. St ęŜ yca Ł ęcz. 464 426 369 - 57 - 14 18 6 20. St ęŜ yca Nadw. 420 374 285 1 88 3 12 17 14 21. Widniówka 1271 138 128 9 1 1117 5 11 - Kol. 22. Wincentów 533 329 198 1 130 25 20 146 13 23. Zakr ęcie 848 785 765 18 2 9 29 25 - 24. Zastawie Kol. 873 571 546 24 1 275 11 16 - 25. Za Ŝółkiew 271 243 210 4 29 4 10 10 4 Razem - ha 15084* 11055 9523 223 1309 2733 350 744 202 Razem - % 100,0 73,3 63,1 1,5 8,7 18,1 2,3 5,0 1,3 * bez powierzchni wyrównawczej – 12 ha.

3.1.3. Struktura władania gruntami Struktur ę własno ści gruntów przedstawia tabela 10. Wynika z niej, Ŝe prawie w cało ści stanowi ą one własno ść prywatn ą gospodarstw rodzinnych. Grunty pa ństwowe b ędące w zasobach Agencji Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa stanowi ą niewielk ą cz ęść obszaru, bo zaledwie 279 ha, co stanowi 1,85% powierzchni ogólnej, a spółki 424 ha – 2,81%. Struktura ta nie jest korzystna z punktu widzenia rozwoju gminy. Gmina jest bowiem w posiadaniu relatywnie małej powierzchni, któr ą bez uszczerbku gruntów prywatnych mogłaby pozyskiwa ć na cele ogólnospołeczne, jak: drogi, zbiorniki wodne, pod przemysł, ró Ŝnego typu usługi, czy inne.

17

Tabela 10 Struktura własno ści gruntów w gminie Krasnystaw Wła ściciel gruntu Powierzchnia w ha Udział procentowy Własno ść prywatna 14074,10 93,23 Własno ść komunalna 61,00 0,40 Agencja Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa 279,00 1,85 Spółdzielnie 49,00 0,33 Spółki 424,00 2,81 Parafie 22,90 0,15 Zespół Szkół Rolniczych 40,00 0,26 Dysponenci terenów komunikacyjnych 146,00 0,97 Razem 15096,00 100,00

3.1.4. Kompleksowe scalanie gruntów Ocen ę organizacji przestrzennej gospodarstw gminy Krasnystaw zawiera tabela 11. Wynika z niej, Ŝe gospodarstwa tej gminy cechuje du Ŝe zró Ŝnicowanie odno śnie wielko ści gospodarstw w poszczególnych wsiach, jak te Ŝ ilo ści i wielko ści działek w gospodarstwach. Najkorzystniejszy rozłóg posiadaj ą gospodarstwa wsi Niemienice, Ja ślików i Widniówka, za ś najgorszym gospodarstwa wsi: Krupiec, Latyczów, Małochwiej Du Ŝy, Małochwiej Mały, St ęŜ yca Ł ęczy ńska, St ęŜ yca Nadwieprza ńska, Bzite i Wincentów. W tych wsiach scalanie gruntów powinno by ć dokonane w trybie niemal natychmiastowym, gdy Ŝ z racji złego rozłogu gruntów trac ą prawie trzeci ą cz ęść swego dochodu rolniczego. Tabela 11 Charakterystyka rozłogów gruntów gospodarstw rodzinnych w gminie Krasnystaw * Lp Nazwa wsi Powierzchnia Powierzchnia Liczba działek - gospodarstwa - ha działki - ha sztuk 1 Białka 2,20 0,34 6,5 2 Białka PSO 2,58 3 Bzite 5,61 0,50 11,2 4 Czarnoziem 5,33 0,69 7,8 5 Ja ślików 5,10 1,27 4,0 6 Józefów 6,83 0,64 10,7 7 Krupe 6,99 1,14 6,1 8 Krupiec 3,40 0,32 10,4 9 Krynica 5,73 0,82 6,9

18

10 Latyczów 3,16 0,32 9,8 11 Łany 4,29 0,58 7,4 12 Małochwiej Du Ŝy 3,04 0,35 8,6 13 Małochwiej Mały 3,59 0,40 8,9 14 Niemienice 8,15 1,40 5,8 15 Ostrów Krupski 4,46 0,80 5,6 16 Ro ńsko 2,27 0,42 5,4 17 Siennica Nadolna 5,21 0,77 6,8 18 St ęŜ yca Kolonia 3,28 0,76 4,3 19 St ęŜ yca Ł ęczy ńska 5,27 0,40 13,1 20 St ęŜ yca Nadwieprza ńska 5,25 0,47 11,2 21 Widniówka Kolonia 3,08 1,02 3,0 22 Wincentów 5,22 0,33 15,6 23 Zakr ęcie 3,82 1,32 2,9 24 Zastawie Kolonia 4,59 1,28 3,6 25 Za Ŝółkiew 0,32 Średnio w gminie 5,27 0,72 7,27 * - obliczenia dokonane na podstawie danych Urz ędu Gminy oraz Starostwa Powiatowego w Krasnymstawie, z uwzgl ędnieniem działek le śnych (z wył ączeniem Widniówki Kolonia – bez lasów).

Władze Gminy Krasnystaw podj ęły wst ępne czynno ści zwi ązane z kompleksowym scalaniem gruntów. W kilku miejscowo ściach zorganizowano spotkania, w których uczestniczył Starosta Powiatu Krasnostawskiego oraz Kierownik Wojewódzkiego Biura Geodezji i Terenów Rolnych. Wła ściciele gruntów zostali poinformowani o zasadach obowi ązuj ących w procesie scalania i korzy ściach z tego tytułu wynikaj ących. Pracownicy Urz ędu Gminy przyjmuj ą wst ępne deklaracje wła ścicieli gruntów wyra Ŝaj ących zgod ę lub jej brak na przeprowadzenie procesu scaleniowego. Z uwagi na znaczne rozdrobnienie gruntów w północno – wschodniej cz ęś ci gminy Krasnystaw, proces kompleksowego scalenia dotyczy czterech sołectw: Wincentów, Krupiec, Bzite oraz Józefów i jest on w pełni uzasadniony.

3.1.5. Zalesianie gruntów Zgodnie z Gminnym Programem Zwi ększania lesisto ści Gminy Krasnystaw, w ramach obowi ązuj ącego w tym zakresie prawa (ustawa o lasach oraz Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Krasnystaw), sukcesywnie realizowany jest program zalesiania gruntów rolnych słabo przydatnych, b ądź nieprzydatnych dla zagospodarowania rolniczego. S ą to grunty charakteryzuj ące si ę bardzo nisk ą klas ą bonitacyjn ą (V, VI), nieu Ŝytki oraz grunty zagro Ŝone erozj ą wodn ą lub powierzchniow ą.

19

Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego – obok podstawowego przeznaczenia obszarów do zalesienia znajduj ących si ę w tzw. „granicach rolno – le śnych ”, obejmuje równie Ŝ tereny z mo Ŝliwo ści ą dolesie ń oraz adaptacji terenów upraw polowych oraz ł ąk i pastwisk (nieprzydatnych dla działalno ści rolniczej) na urz ądzenia infrastruktury technicznej (tereny zieleni, ci ągi spacerowe, trasy turystyczne, ście Ŝki konne). W latach 2002 – 2007 na terenie gminy Krasnystaw zalesionych zostało niewiele ponad 30 ha gruntów rolnych. Najwi ęcej gruntów rolnych zostało zalesionych w miejscowości Zastawie Kolonia, Małochwiej Du Ŝy i Niemienice.

3.1.6. Grupy producenckie Aktualnie, na terenie gminy Krasnystaw samodzielnie nie funkcjonuje Ŝadna grupa producencka. Jednak Ŝe rolnicy z terenu gminy Krasnystaw wchodz ą w skład grup producenckich działaj ących w powiecie krasnostawskim. S ą to grupy w nast ępuj ących bran Ŝach: 1. produkcji zbó Ŝ, 2. produkcji warzyw i owoców, 3. produkcji mleka, 4. produkcji trzody chlewnej. Wyst ępuj ą nieliczne specjalistyczne gospodarstwa rolne. Rolnicy maj ą du Ŝe obawy zwi ązane z wprowadzaniem specjalizacji do prowadzonych przez nich gospodarstw.

3.2. Przemysł

3.2.1. Surowce mineralne Gmina Krasnystaw jest uboga pod wzgl ędem zasobów w surowce mineralne, które mogłyby stanowi ć baz ę dla rozwoju przemysłu wydobywczego, daj ącego dochód dla gminy. Istotne znaczenie posiadaj ą tylko lokalne zło Ŝa kruszywa i opoki. W miejscowo ściach: Czarnoziem, Siennica Nadolna oraz Wincentów s ą eksploatowane zło Ŝa piasku budowlanego, których łączna powierzchnia nie przekracza 10 ha. Zło Ŝa opoki wyst ępuj ą w rejonie Białki. Mo Ŝe ona by ć wykorzystywana jako materiał budowlany. Nie s ą one jednak jednoznacznie udokumentowane.

3.2.2. Działalno ść gospodarcza – du Ŝe firmy Na obszarze, lub w bezpo średnim s ąsiedztwie gminy Krasnystaw s ą zlokalizowane du Ŝe zakłady pracy. S ą to: • Cukrownia Krasnystaw, • Mleczarnia Krasnystaw, • Elewator Zbo Ŝowy ELEWARR Sp. z o.o. Oddział w Krupcu, • Stado Ogierów Białka Sp. z o.o., • Cersanit, • Sklep Albert, • Sklep Tesco. Na terenie gminy dominuje zatem przemysł spo Ŝywczy nastawiony przede wszystkim na przetwórstwo płodów rolnych z okolicy Krasnegostawu.

20

3.2.3. Działalno ść gospodarcza – zakłady osób fizycznych Jednym z elementów charakteryzuj ących działalno ść gospodarcz ą s ą średnie i małe przedsi ębiorstwa. Tabela 12 Ewidencja podmiotów gospodarczych w gminie od 2000 roku kształtowała si ę nast ępuj ąco: Rok zarejestrowane nowe wyrejestrowanie stan na koniec roku podmioty działalno ści 2000 45 39 256 2001 64 77 243 2002 29 30 242 2003 62 48 256 2004 43 60 239 2005 50 67 222 2006 52 49 225 VII 2007 20 0 245

W latach 2000 – 2007 ilo ść podmiotów gospodarczych kształtuje si ę mniej wi ęcej na poziomie 230 – 250. Uwag ę zwraca natomiast odsetek firm, które z roku na rok ko ńczyły działalno ść i j ą rozpoczynały. W prezentowanym okresie odsetek ten wahał si ę w granicach 20 – 25%, był zatem bardzo znaczny. W celu okre ślenia aktywno ści społecznej w gminie w analizowanym okresie policzono wska źnik zakładów osób fizycznych na 1000 mieszka ńców. Wynosił on ok. 38, gdzie odpowiednio wska źnik dla gmin wiejskich i całego byłego województwa chełmskiego wynosił 23 i 39.

3.3. Usługi

3.3.1. Handel, gastronomia, rzemiosło Wi ększo ść działalno ści gospodarczej koncentruje si ę na handlu, usługach i rzemio śle. Gmina posiada jednak równie Ŝ du Ŝe powierzchnie handlowe (Albert, ……).

3.3.2. Turystyka W miejscowo ści Białka zlokalizowane s ą domki kempingowe i pola namiotowe – 50 miejsc – wymagana jest w nich zmiana wyposa Ŝenia technicznego oraz remont. Natomiast w miejscowo ści Tuligłowy znajduje si ę zalew z mo Ŝliwo ści ą uprawiania sportów wodnych, rekreacji pobytowej i świ ątecznej wraz z w ędkowaniem. O środek ten posiada obowi ązuj ący plan zagospodarowania - rozwoju o środka sportowo - rekreacyjnego, który nale Ŝy sukcesywnie realizowa ć. Gmina Krasnystaw zakupiła były Hotel „Cukrowni Krasnystaw” S.A. w Siennicy Nadolnej z przeznaczeniem na zaspokojenie potrzeb lokalowych Gminnego Przedszkola i Zespołu Opieki

21

Zdrowotnej w Siennicy Nadolnej. B ędzie on słu Ŝył te Ŝ cz ęś ciowo zaspakajaniu potrzeb mieszkaniowych mieszka ńców gminy, jak te Ŝ w cz ęś ci b ędą świadczone usługi hotelarskie. Administratorem tego obiektu jest Gminne Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej sp. z o.o. w Zakr ęciu. W Białce, poło Ŝonej w granicach Strzelecko–Grabowieckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu znajduje si ę znane w Polsce Stado Ogierów. Obok hodowli koni ras szlachetnych (od 1982 r. tak Ŝe czystej krwi arabskiej) prowadzona jest tu na szersz ą skal ę działalno ść rekreacyjno–sportowa. Organizowane s ą mi ędzy innymi tzw. „wczasy w siodle”. Korzysta ć tu mo Ŝna z krytej uje ŜdŜalni koni oraz z jazdy konnej po niezwykle urokliwym krajobrazowo terenie. Przez teren gminy przebiegaj ą dwa szlaki turystyczne: • Szlak „Tadeusza Ko ściuszki” – niebieski – wyprowadza z Obni Ŝenia Dubienki przez kraw ędź Grz ędy Horodelskiej, Działy Grabowieckie, z penetracj ą północnej cz ęś ci Grabowiecko – Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu: Zalew Tuligłowy (wiatrak ko źlak drewniany z II poł. XIX w. przeniesiony z miejscowo ści Dragany w woj. zamojskim) – rzeka Wieprz – Latyczów – Kolonia Ro ńsko – droga ekspresowa S 17 – centrum miasta Krasnystaw. • Szlak „Aria ński” – Ŝółty – przecina Pagóry Chełmskie i Działy Grabowieckie. Wyprowadza z Rejowca Fabrycznego PKP przez Las Kadzinek – Rejowiec – do gminy Krasnystaw: Krynica – wzgórze widokowe „Góra Aria ńska” (pomnik przyrody) z oryginaln ą budowl ą wie Ŝow ą zwan ą Grobiskiem, wzniesion ą na najwy Ŝszym wzgórzu Pagórów Chełmskich (ok. 300 m. n.p.m.), Krupe – ruiny zamku i murowany dwór klasycystyczny, Krasnystaw – Kol. Zastawie – Surhów.

4. Infrastruktura techniczna

4.1. Komunikacja i transport

4.1.1. Układ drogowy Główny układ komunikacyjny gminy Krasnystaw tworz ą drogi: • krajowe (ekspresowa, mi ędzyregionalna, regionalna) • wojewódzkie, • powiatowe, • gminne. Przez teren gminy przebiega droga ekspresowa S 17 relacji Warszawa - Lublin - Krasnystaw - Zamo ść - Hrebenne - Lwów. Droga ta zaliczana jest do sieci dróg europejskich i oznaczona symbolem E - 372. W układzie dróg szybkiego ruchu w Polsce przewidziana jest jako droga ekspresowa stanowi ąca najkrótsze poł ączenie Warszawy ze Lwowem. Drugim wa Ŝnym poł ączeniem jest droga wojewódzka mi ędzyregionalna Nr 812 relacji Biała Podlaska - Włodawa - Chełm - Rejowiec - Krasnystaw. Ł ączy ze sob ą byłe miasta wojewódzkie: Biał ą Podlask ą z Chełmem, a przez Krasnystaw drog ą S 17 z Zamo ściem. Drogi wojewódzkie regionalne to: droga Nr 842 Krasnystaw - Gorzków - Wysokie - Rudnik Szlachecki oraz droga Nr 846 Krasnystaw - Małochwiej - Wojsławice. Przez teren gminy Krasnystaw przebiegaj ą drogi powiatowe o nast ępuj ącym oznaczeniu:

22

1. 3123 L Krasnystaw-Kol. Zakr ęcie – droga główna 2. 2120L – St ęŜ yca Ł ęczy ńska – Krasnystaw – droga zbiorcza 3. 3120 L Zakr ęcie – Kol. Krzywe – droga zbiorcza 4. 3121 L – Krasnystaw – Niemienice – Białka – droga zbiorcza 5. 3125 L – St ęŜ yca Kolonia – St ęŜ yca Nadwieprza ńska – droga lokalna 6. 3126 L – St ęŜ yca Nadwieprza ńska – Krupiec – droga lokalna 7. 3127 L – Wola śuli ńska – Kasjan – droga zbiorcza 8. 3128 L – Bzite – Krynica – Za ścianek – droga lokalna 9. 3129 L – czarnoziem – Niedziałowice – droga zbiorcza 10. 3132 L – Krupe – Siennica Ró Ŝana – droga zbiorcza 11. 3133 L – Kasjan – Siennica Ró Ŝana – droga zbiorcza 12. 3134 L – Siennica Nadolna – Siennica Ró Ŝana – droga lokalna 13. 3137 L – Krasnystaw - Kol. Chełmiec – droga lokalna 14. 3139 L – Małochwiej Mały – Surhów – droga zbiorcza 15. 3140 L – Krasnystaw – Dworzyska - droga zbiorcza. Długo ść sieci dróg według podziału uwzgl ędniaj ącego formy własno ści zawiera tabela 13. Tabela 13 Podział dróg na obszarze gminy Krasnystaw według form własno ści Rodzaj drogi Długo ść ogółem W tym utwardzonych lub ulepszonych km % km % Krajowe 6,75 3,2 6,75 100,0 Wojewódzkie 15,0 7,2 15,0 100,0 Powiatowe 63,93 30,6 57,82 90,4 Gminne 51,4 24,6 37,89 73,7 Drogi rolnicze 72,0 34,4 6,0 8,3 Razem 209,08 100,0 123,46 59,1

Z tabeli tej wynika, Ŝe na terenie gminy Krasnystaw długo ść dróg (bez prywatnych dróg dojazdowych) ogółem 209,08 km, w tym długo ść dróg krajowych 6,75 km, wojewódzkich 15,0 km. Wszystkie s ą utwardzone. Pozytywnym zjawiskiem jest du Ŝy wska źnik utwardzonych, b ądź ulepszonych dróg powiatowych i gminnych oraz cz ęść dróg rolniczych. Wi ększo ść miejscowo ści w gminie posiada poł ączenie z drogami o nawierzchni utwardzonej. Zapewnia to lepsz ą obsług ę komunikacyjn ą gminy.

4.1.2. Komunikacja zbiorowa Wi ększo ść dróg utwardzonych pokrytych jest regularn ą sieci ą komunikacji zbiorowej. Komunikacja dalekobie Ŝna obsługiwana jest przez PKS oraz prywatnych przewo źników. Rozkład jazdy dostosowywany jest do potrzeb mieszkańców gminy z uwzgl ędnieniem uwarunkowa ń ekonomicznych.

23

4.1.3. Techniczne zaplecze komunikacyjne Utrzymaniem dróg na terenie gminy Krasnystaw zajmuje si ę DODP Lublin – Zarz ąd Dróg w Chełmie. Baza Zarz ądu zlokalizowana jest na terenie miasta Krasnystaw. Drogi powiatowe obsługuje Zarz ąd Dróg Powiatowych, którego baza znajduje si ę w Krasnymstawie ul. Borowa 6, a drogi gminne – Gminne Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. Przy głównych trasach komunikacyjnych zlokalizowane s ą ogólnodost ępne stacje paliw: • przy drodze S 17 Krasnystaw - Zamo ść w miejscowo ści Tuligłowy • przy drodze Nr 812 Chełm – Krasnystaw w miejscowo ści Siennica Nadolna • przy drodze Nr 842 Krasnystaw- Kra śnik w miejscowo ści Za Ŝółkiew

Na terenie gminy Krasnystaw usługi transportowe prowadzone s ą w ni Ŝej wymienionych miejscowo ściach: Białka, Ja ślików, Krupiec, Latyczów, Niemienice, Ro ńsko, St ęŜ yca Kolonia, St ęŜ yca Ł ęczy ńska, St ęŜ yca Nadwieprza ńska, Siennica Nadolna, Zakr ęcie Kolonia, Wincentów. Natomiast stan motoryzacji w gminie Krasnystaw przedstawia si ę nast ępuj ąco: • samochody osobowe – 1702 szt. • samochody ci ęŜ arowe – 42 szt. • ci ągniki – 890 szt.

4.1.4. Układ kolejowy Przez teren gminy przebiega drugorz ędowa linia kolejowa relacji - Rejowiec - Zawada - Hrebenne - Rawa Ruska - Lwów, zelektryfikowana na odcinku Rejowiec - śulin. Linia kolejowa krzy Ŝuje si ę w jednym poziomie z drog ą wojewódzk ą mi ędzyregionaln ą Nr 812 Chełm - Krasnystaw. Jest to najkrótsze poł ączenie Warszawy ze Lwowem. Docelowo linia ta w ruchu mi ędzynarodowym przejmie tylko ruch pasa Ŝerski. Obci ąŜ enie linii Rejowiec – Krasnystaw - Zawada jest niewielkie i wynosi 3 pary poci ągów komunikacji pasa Ŝerskiej oraz 4 pary poci ągów towarowych. Linia kolejowa w obecnym stanie przystosowana jest do małej szybko ści, tj. 40 – 60 km/h. Na terenie gminy Krasnystaw zlokalizowana jest stacja kolejowa Krasnystaw Fabryczny wyposa Ŝona w budynek dworcowy o kubaturze 1184 m3 z poczekalni ą dla podró Ŝnych oraz kas ą biletow ą. Stacja ta obsługuje te Ŝ bocznic ę do Cukrowni Krasnystaw.

4.2. Telekomunikacja W zakresie usług na terenie gminy Krasnystaw znajduj ą si ę sieci telekomunikacyjne tzw. tradycyjne (kable miedziane), linie kablowe światłowodowe oraz radiowe ł ącza telekomunikacyjne. Na terenie gminy na 2 450 gospodarstw domowych 2 007 gospodarstw posiada poł ączenie telefoniczne, w tym 1 851 gospodarstw posiada poł ączenie sieci ą przewodow ą, a 136 bezprzewodow ą. Liczba abonentów telefonii przewodowej charakteryzuje stan podstawowych usług telekomunikacyjnych. Obecnie jeden abonament telefoniczny przypada prawie na ka Ŝde gospodarstwo – wska źnik ten wynosi 1,22 gospodarstwa / abonament. Wielko ść wska źnika liczby abonentów na 100 mieszka ńców wynosi 20,85 i jest wska źnikiem wysokim, plasuj ącym gmin ę w czołówce grupy średniej w województwie. Proces rozbudowy

24 urz ądze ń telekomunikacyjnych na terenie gminy trwa nadal w coraz wi ększym tempie. Nale Ŝy spodziewa ć si ę coraz lepszych wyników w zaspokajaniu potrzeb mieszka ńców. Budowa telefonicznych linii rozdzielczych oraz sieci abonenckiej przyczynia si ę w znacznym stopniu do poprawy wska źników oceniaj ących gmin ę pod wzgl ędem jako ści usług telekomunikacyjnych. Rozbudowa abonenckiej sieci telefonicznej umo Ŝliwia przył ączenie nowych abonentów do automatycznych central telefonicznych. Ostatnio na obszarze gminy obserwuje si ę równie Ŝ rozwój ł ączno ści komórkowej, której sie ć jest coraz bardziej konkurencyjna wzgl ędem dotychczas jedynej ł ączno ści tradycyjnej (TP S.A). Nale Ŝy wi ęc spodziewa ć si ę coraz lepszego zaspokajania potrzeb mieszka ńców w zakresie tego rodzaju usług. Wezwaniem obecnego czasu s ą komputerowe poł ączenia internetowe. Maj ąc tak dobrze rozbudowan ą sie ć telefoniczn ą realizacja tego zadania b ędzie mo Ŝliwa dla ka Ŝdej rodziny, która b ędzie zainteresowana t ą form ą usługi.

4.3. Zaopatrzenie w wod ę Obszar gminy Krasnystaw obj ęty jest prawie w cało ści zorganizowanym systemem zaopatrzenia w wod ę dla celów komunalnych, przemysłowych i przeciwpo Ŝarowych. Wszystkie wi ększe zakłady przemysłowe i instytucje posiadaj ą własne uj ęcia wody. Długo ść sieci wodoci ągowej jest du Ŝa – wynosi 140,1 km, do której podł ączonych jest 2 112 przył ączy. Wiejskie gospodarstwa domowe s ą zaopatrywane w wod ę z nast ępuj ących wodoci ągów: • wodoci ąg grupowy Małochwiej Du Ŝy – obejmuje swoim zasi ęgiem wsie: Małochwiej Du Ŝy, Małochwiej Mały i Tuligłowy, • wodoci ąg grupowy Latyczów – obejmuje wsie: Latyczów oraz Dworzyska, • wodoci ąg w Kol. Widniówka – dla mieszka ńców tej wsi, • wodoci ąg Niemienice – dla mieszka ńców tej wsi oraz wsi Ro ńsko, Za Ŝółkiew i Białka, • wodoci ąg Łany – dla mieszka ńców tej wsi i wsi Zastawie Kolonia, • wodoci ąg St ęŜ yca Ł ęczy ńska – obejmuje wsie: St ęŜ yca Ł ęczy ńska, St ęŜ yca Nadwieprza ńska, St ęŜ yca Kolonia, Zakr ęcie Kolonia i Ja ślików z Koloni ą Ja ślików, • wodoci ąg Wincentów-Krupiec – obejmuje wsie: Wincentów, Krupiec i Siennica Nadolna, • wodoci ąg Ostrów Krupski – obejmuje wsie: Krupe, Ostrów Krupski, Stójło, Czarnoziem i Zosinek, • wodoci ąg Krynica – obejmuje wsie: Krynica, Koloni ę Marynin, Bzite, Józefów i Koloni ę Hruszów. Mieszka ńcy wsi Kasjan korzystaj ą z uj ęcia wody Cukrowni Krasnystaw, a wsi Białka z uj ęcia Stadniny Ogierów. Ogólnie mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe ponad 95% mieszka ńców gminy Krasnystaw korzysta ze zorganizowanego systemu zaopatrzenia w wod ę.

4.4. Gazownictwo Przez obszar gminy Krasnystaw przebiega sie ć gazowa wysokiego ci śnienia. Jest to gazoci ąg relacji Zamo ść – Krasnystaw – Chełm o przekroju Dn 250/100 mm i ci śnieniu 6,4 Mpa. Z tego wła śnie gazoci ągu zrealizowane zostały odgał ęzienia do poszczególnych stacji redukcyjno – pomiarowych pierwszego stopnia redukujących wysokie ci śnienie na średnie.

25

Obszar gminy jest prawie w cało ści zgazyfikowany – zaopatrzony w gaz z sieci średniego ci śnienia, których stacje zlokalizowane s ą w mie ście Krasnystaw przy ulicy Witosa i Polewanej, a tak Ŝe w Wincentowie. Zasilanie odbiorców wykonane zostało gazoci ągami średniego ci śnienia z reduktorami u ka Ŝdego odbiorcy. Przewiduje si ę dalsz ą rozbudow ę sieci gazowej średniego ci śnienia w oparciu o program gazyfikacji gminy. Zgodnie z programem gazyfikacji województwa chełmskiego przez obszar gminy Krasnystaw przebiega odgał ęzienie gazoci ągu wysokiego ci śnienia relacji Krasnystaw – Świdnik. Na obszarze gminy gaz przewodowy posiadaj ą wszystkie miejscowo ści z wyj ątkiem wsi Krynica (gdzie społeczno ść lokalna nie wyraziła zgody na budow ę sieci gazowej) i osiedla Białka. Długo ść sieci gazoci ągowej wynosi 176,8 km, do której podł ączonych jest 625 przył ączy. Liczba odbiorców gazu przewodowego wynosi 1 147 gospodarstw, co stanowi 62%.

4.5. Ciepłownictwo Na obszarze gminy Krasnystaw nie ma zorganizowanej gospodarki w zakresie zaopatrzenia i pokrycia potrzeb cieplnych zarówno mieszka ńców, jak i przemysłu. Powy Ŝsze potrzeby pokrywane s ą z lokalnych źródeł ciepła – kotłownie wbudowane, zakładowe, przemysłowe (w ęglowe, olejowe lub gazowe), b ądź tradycyjne ogrzewanie piecowe. Z uwagi na rozproszenie zabudowy w przewa Ŝaj ącej ilo ści zabudowy zagrodowej i jednorodzinnej w dalszej perspektywie nie przewiduje si ę scentralizowanego systemu dostawy ciepła; głównie ze wzgl ędów ekonomicznych.

4.6. Gospodarka odpadami

4.6.1. Gospodarka ściekowa Gmina Krasnystaw nie posiada komunalnego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków sanitarnych. Na terenie gminy funkcjonuj ą jednak trzy zakładowe oczyszczalnie ścieków o mechaniczno – biologicznym sposobie oczyszczania, które oprócz oczyszczania ścieków sanitarnych z zakładów przemysłowych odbieraj ą głównie ścieki sanitarne z osiedli mieszkaniowych w zabudowie wielorodzinnej w miejscowo ściach: Siennica Nadolna, Krupiec, Białka. Ścieki odprowadzane s ą do oczyszczalni za pomoc ą lokalnych sieci kanalizacyjnych. Z tego systemu korzysta ok. 1 575 osób, co stanowi ok. 17% mieszka ńców gminy. Ścieki sanitarne powstaj ące w indywidualnych gospodarstwach domowych s ą najcz ęś ciej odprowadzane do zbiorników bezodpływowych tzw. szamb. Od 2003 roku na terenie gminy rozpocz ęto realizacj ę budowy przydomowych oczyszczalni ścieków. W latach 2003-2006 zostało wykonanych 241 sztuk oczyszczalni. W 2007 roku planuje si ę wykona ć 60 sztuk. Powy Ŝsze działania pozwoliły na wyeliminowanie szamb, będących często w złym stanie technicznym. Z tego sytemu korzysta obecnie ok. 10% mieszka ńców gminy. W celu poprawy stanu środowiska na gminy i ograniczenia źródła zanieczyszcze ń wód i gruntu bardzo wa Ŝnym zadaniem jest wykonanie zbiorczej kanalizacji i oczyszczalni ścieków. Gmina posiada opracowany „Program gospodarki ściekowej” zatwierdzony uchwał ą Nr VI/46/2003 Rady Gminy Krasnystaw przedstawiaj ący wariantowe rozwi ązanie gospodarki ściekowej w poszczególnych miejscowo ściach uwzgl ędniaj ące warunki lokalne i analizę potrzeb. W programie przyj ęto zało Ŝenia, i Ŝ podstawowym systemem kanalizacyjnym b ędzie 26 system zbiorczy, a jego uzupełnieniem b ędą przydomowe oczyszczalnie ścieków. W świetle tej koncepcji na terenie Gminy Krasnystaw zostały wyznaczone dwie aglomeracje: 1. Siennica Nadolna – zatwierdzona rozporz ądzeniem Wojewody Lubelskiego z dnia 09.05.2007 roku obejmuj ąca miejscowo ści poło Ŝone w północno- wschodniej cz ęś ci gminy o RLM = 5 150, dla której planowana jest budowa sieci kanalizacyjnych oczyszczalni ścieków, 2. „ Krasnystaw” – zatwierdzona rozporz ądzeniem Wojewody Lubelskiego z dnia 09.05.2007 roku obejmuj ąca południowo – zachodni ą, południowo- wschodni ą cz ęść gminy. Dla aglomeracji planowana jest budowa sieci kanalizacyjnej w poszczególnych miejscowo ściach, odprowadzanie ścieków do granic miasta Krasnystaw i wł ączenie si ę do miejskiego systemu kanalizacyjnego i miejskiej oczyszczalni ścieków.

4.6.2. Zbiórka odpadów Gospodarka odpadami w gminie odbywa si ę w oparciu o posiadany „Plan gospodarki odpadami” (zatwierdzony Uchwał ą Rady gminy Krasnystaw Nr XXIV/174/2005) oraz zaktualizowany Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Krasnystaw uchwalony uchwał ą Nr XXXV/250/2006 Rady Gminy Krasnystaw z dnia 29.06.2006r. W 2002 r. cały obszar Gminy Krasnystaw został obj ęty zorganizowanym kompleksowym systemem gromadzenia i bezpo średniego odbioru odpadów komunalnych zmieszanych od ludno ści. Odpady z zabudowy zagrodowej odbiera si ę w systemie worków foliowych 120 l, a z zabudowy wielorodzinnej w pojemnikach 1 100 l. Gmina utworzyła własn ą jednostk ę wywozow ą, która została wyposa Ŝona w niezb ędne środki i urz ądzenia do świadczenia usług wywozu – ci ągnik z przyczep ą i samochód śmieciarka SK-1. W 2004 r. została zakupiona druga śmieciarka SK-1. Funkcj ę jednostki wywozowej pełni Gminne Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Krasnymstawie z siedzib ą w Zakr ęciu 124 B, która usługi wywozu świadczy na podstawie zawieranych umów z mieszka ńcami oraz ustalonego harmonogramu wywozu odpadów z poszczególnych miejscowo ści. Odbiór odpadów odbywa si ę 2 razy na miesi ąc z ka Ŝdej miejscowo ści. Cena usługi została ustalona w złotych na miesi ąc na mieszka ńca + VAT. Ponadto zezwolenie na odbiór odpadów komunalnych posiada Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Krasnymstawie, które świadczy (w niewielkim zakresie) usługi wywozu dla podmiotów gospodarczych. Aktualnie ponad 90 % mieszka ńców obj ętych jest zorganizowan ą zbiórk ą odpadów. Wszystkie zakłady przemysłowe, obiekty u Ŝyteczno ści publicznej oraz wi ększo ść podmiotów gospodarczych zagospodarowuje odpady w sposób zorganizowany. Ilo ść odbieranych odpadów komunalnych zmieszanych wynosi 661,01 Mg za 2006 r. Obserwujemy ci ągle wzrastaj ące zainteresowanie mieszka ńców prawidłowym zagospodarowywaniem odpadów. Wprowadzony system pozwala zapobiega ć powstawaniu nowych tzw. „dzikich wysypisk śmieci” i miejsc nielegalnego składowania odpadów. W ramach porz ądkowania gospodarki odpadami Gmina prowadzi inwentaryzacj ę i likwidacj ę tzw. „dzikich wysypisk śmieci” powstałych w przeszło ści. Ustalani sprawcy nielegalnego „za śmiecania” s ą przykładnie karani.

27

4.6.3. Selektywna zbiórka odpadów Kolejnym etapem realizacji programu gospodarki odpadami było sukcesywne wdra Ŝanie systemu selektywnej zbiórki odpadów, który stanowi uzupełnienie systemu zbiórki odpadów zmieszanych i ma na celu zmniejszenie ilo ści odpadów kierowanych na składowisko oraz odzyskanie wielu cennych surowców wtórnych przewidzianych do dalszego przerobu. System selektywnej zbiorki wprowadzany był od podstaw i realizowany etapowo. Od wrze śnia 2002 r. rozpocz ęto wdra Ŝanie I etapu selektywnej zbiórki opartego na organizacji Wiejskich Punktów Gromadzenia Surowców Wtórnych w systemie trzech pojemników o pojemno ści 1 100 l przeznaczonych do segregacji makulatury i papieru, plastików oraz szkła. W tym celu zakupiono 30 sztuk pojemników i utworzono 10 Punktów we wszystkich placówkach o światowych i przy hotelu w Siennicy Nadolnej. W 2003 r. wdro Ŝony został II etap selektywnej zbiórki. Zorganizowano w zabudowie wielorodzinnej na terenie osiedli mieszkaniowych w Siennicy Nadolnej, w Białce i w Krupcu 13 Wiejskich Punktów Gromadzenia Surowców Wtórnych – zakupiono 39 sztuk kolorowych pojemników o poj. 1 100 l. Pojemniki s ą odpowiednio oznakowane. Odbiór odpadów odbywa si ę 1 raz w miesi ącu. W 2004 r. zostały utworzone nast ępne 30 WPGSW we wszystkich miejscowo ściach gminy (w tzw. miejscach publicznych) oraz wprowadzono na całym obszarze gminy system workowy bezpo średniego gromadzenia i odbioru z zabudowy zagrodowej. W 2005 r. zostały utworzone kolejne 28 WPGSW. Łącznie na ten cel przeznaczono 124 szt. pojemników o poj. 1 100 l oraz po 20 000 sztuk worków foliowych na rok. Dla obiektów szkolnych zakupiono 10 pojemników o poj. 30 l na zu Ŝyte baterie. Aktualnie systemem selektywnej zbiórki obj ęty jest cały obszar gminy. Korzysta z niego ponad 90 % mieszka ńców. W 2006 r. ilo ść selektywnie zebranych surowców wynosi ogółem 115,50 Mg/rok. Działaj ący i stale rozwijaj ący si ę system selektywnej zbiórki odpadów, jak równie Ŝ zakres, cz ęstotliwo ść i jako ść świadczonych usług odbioru i transportu odpadów wymaga zapewnienia odpowiedniej ilo ści specjalistycznego sprz ętu. Jednostka wywozowa świadcz ąca wy Ŝej wymienione usługi dysponuje 2 śmieciarkami typu Sk-1 oraz ci ągnikiem z przyczep ą, co w pełni zabezpiecza sprawny odbiór odpadów.

4.6.4. Składowisko odpadów Do najwa Ŝniejszych przedsi ęwzi ęć zrealizowanych w ostatnich latach nale Ŝy zaliczy ć wybudowanie nowoczesnego ekologicznego składowiska odpadów komunalnych w Wincentowie spełniaj ącego wszystkie przepisy ochrony środowiska i wymagania Unii Europejskiej. Ł ączna powierzchnia terenu składowiska wynosi 5,82 ha, cz ęść eksploatacyjna zajmuje 3,26 ha. Realizacj ę inwestycji podzielono na 3 etapy realizacyjne obejmuj ące wykonanie poszczególnych niecek. Budowa tej inwestycji została zgłoszona w 2002 r. do Konkursu Ekologicznego „Przyja źni Środowisku ” i Gmina Krasnystaw uzyskała Tytuł „Gmina Przyjazna Środowisku” w 2003 r. Eksploatacj ę i utrzymanie składowiska pełni spółka prawa handlowego „KRAS-EKO”, której zało Ŝycielami s ą władze Gminy Krasnystaw, Miasta Krasnystaw i Gminy Rejowiec.

28

Składowisko ma znaczenie ponadlokalne. Odpady s ą przyjmowane z terenu trzech gmin Wspólników oraz w niewielkim stopniu z gmin powiatu krasnostawskiego. Rocznie trafia na składowisko 5000 Mg odpadów przewidzianych do składowania. Na składowisku realizuje si ę, oprócz składowania odpadów, przej ściowe magazynowanie surowców wtórnych pochodz ących z selektywnej zbiórki odpadów, kompostowanie odpadów organicznych. Prowadzi si ę komputerow ą gospodark ę magazynow ą wszystkich przyjmowanych odpadów. Eksploatacj ę i utrzymanie składowiska pełni spółka prawa handlowego „KRAS-EKO” Spółka z o.o. w Wincentowie, której zało Ŝycielami s ą władze Gminy Krasnystaw, Miasta Krasnystaw i Gminy Rejowiec. Składowisko posiada wyposa Ŝenie w urz ądzenia technologiczne i ci ęŜ ki sprz ęt wysypiskowy. Staraniem Wspólników w ramach Kontraktu Wojewódzkiego składowisko otrzymało niezb ędne wyposa Ŝenie technologiczne i sprz ęt techniczny o warto ści 1 000 000 zł. Najwa Ŝniejsze urz ądzenia to : belownica ORWAK, r ębarka do gał ęzi, przerzucarka pryzm kompostowych, ci ągnik z osprz ętem do kompostowni, ci ęŜ ki sprz ęt do plantowania odpadów, przyczepa asenizacyjna, waga elektroniczna do magazynu odpadów niebezpiecznych, urz ądzenie KARCHER do mycia kontenerów, wózek widłowy do gospodarki magazynowej, pojemniki ró Ŝnego typu i przeznaczenia. Na cz ęś ci ogrodzenia betonowego składowiska wykonano łapacze lekkich odpadów plastikowych oraz wykonano ogrodzenie przestawne niecki roboczej składowiska w celu ograniczenia wywiewania lekkich frakcji odpadów. Została uruchomiona kompostownia odpadów organicznych do produkcji kompostu metod ą pryzmow ą oraz r ęczna sortownia i belowanie surowców wtórnych. Roczna produkcja kompostu kształtuje si ę na poziomie 30 Mg/rok. Trwaj ą przygotowania do przej ściowego magazynowania odpadów niebezpiecznych wydzielonych z odpadów zmieszanych. Akcyjnie dwa razy w roku organizuje si ę zbiórkę odpadów niebezpiecznych, a w szkołach zbiera si ę baterie. Na zlecenie świadczone s ą usługi mycia i dezynfekcji kontenerów za pomoc ą urz ądzenia podci śnieniowego KARCHER. Wpływ składowiska na środowisko jest monitorowany 1 raz na kwartał.

4.6.5. Mogilniki Na obszarze gminy Krasnystaw w miejscowo ści Krupe mi ędzy drog ą regionaln ą Krasnystaw – Chełm, a stawami na rzece Bzdurce zlokalizowany był mogilnik zawieraj ący zgromadzone w latach 1972 – 77 około 140 ton przeterminowanych środków ochrony ro ślin i ich opakowa ń. W 1993 roku przeprowadzone zostały badania obszaru w rejonie mogilnika, które wykazały istotne ska Ŝenie terenu. Ska Ŝenia powstały w wyniku nieszczelno ści zbiorników, co spowodowało ska Ŝenie wód podziemnych i gleby. Podj ęto wi ęc skuteczne działania w kierunku rozwi ązania tego problemu. W wyniku post ępowania w drodze zamówie ń publicznych Wydział Ochrony Środowiska i Rolnictwa Lubelskiego Urz ędu Wojewódzkiego wybrał najkorzystniejsz ą ofert ę na likwidacj ę mogilników na terenie Województwa Lubelskiego, którą zło Ŝyło Konsorcjum SEGI-AT Sp. z o. o. w Warszawie. W okresie 15-25.09.2000 r. zostały przeprowadzone prace wydobywcze z mogilnika w Krupem. Wydobyto i zapakowano do metalowych beczek i pojemników typu „big-bag`s” przeterminowane środki i opakowania, które nast ępnie wywieziono do miejscowo ści Bottlen

29 pod Rotterdamem w Holandii, gdzie dokonano ich utylizacji w wysokotemperaturowych piecach. Elementy budowlane mogilnika wraz ze ska Ŝonym gruntem z najbli Ŝszego sąsiedztwa, jak te Ŝ spod dna komór mogilnika zostały wywiezione na składowisko odpadów niebezpiecznych w Zgierzu. Po likwidacji betonowej infrastruktury zbiorników powstały wykop wypełniono warstwowo iłem i piaskiem, a powierzchni ę przykryto gleb ą torfow ą. Tak zrekultywowany teren zalesiono.

4.6.6. Odpady przemysłowe Głównym zakładem wytwarzaj ącym odpady przemysłowe na terenie gminy jest Cukrownia Krasnystaw zlokalizowana w Siennicy Nadolnej. Powierzchnia składowiska na odpady przemysłowe jest niewielka – wynosi 0,2 ha. Rodzaj składowanych odpadów to głównie zu Ŝyte jonity, za ś wszystkie pozostałe odpady s ą zagospodarowywane gospodarczo przez zakład. Rocznie zagospodarowywanych jest ich ok. 270 tys. ton.

4.7. Ochrona powietrza Działania w zakresie ochrony powietrza realizuje się w oparciu o „Projekt zało Ŝeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe dla gminy”. Zanieczyszczenie atmosfery na obszarze gminy nie jest wysokie z uwagi na niewielkie uprzemysłowienie i w zwi ązku z tym wpływ emisji przemysłowej na stan czysto ści powietrza jest znikomy. Głównymi źródłami emisji s ą : • emitory Cukrowni „KRASNYSTAW” w Siennicy Nadolnej, • kotłownia zakładowa wyposa Ŝona w 5 kotłów parowych opalanych olejem opałowym (mazut) o ł ącznej mocy cieplnej 154,4 MW dla potrzeb technologicznych zakładu oraz c.o. i ccw dla osiedla mieszkaniowego. Wszystkie kotły podł ączone do wspólnego emitora ceramicznego, • emitory Elewatora Zbo Ŝowego „ELEWARR” w Krupcu, • kotłownia grzewcza składaj ąca si ę z 3 kotłów opalanych w ęglem kamiennym o ł ącznej mocy cieplnej 1,24 MW dla potrzeb zakładu oraz osiedla mieszkaniowego. Do oczyszczania gazów odlotowych zainstalowane urz ądzenia odpylaj ące typu MGR-6 o sprawno ści 80%, • ponadto suszarnie i saturacje opalane olejem opałowym. Emitowane zanieczyszczenia przez emitory przemysłowe nie powoduj ą przekroczenia dopuszczalnych emisji ustalonych w pozwoleniach o dopuszczalnej emisji. Struktura gospodarki cieplnej wg źródeł energii przedstawia si ę nast ępuj ąco: • węgiel kamienny 25%, • gaz ziemny 62%, • olej opałowy 12%, • źródła odnawialne 1%. W celu ograniczenia emisji zanieczyszcze ń na obszarze gminy przeprowadzono modernizacj ę lub wymian ę źródeł ciepła we wszystkich placówkach o światowych (8 szkół) i w 13 stra Ŝnicach OSP na 14 istniej ących obiektów, w 3 obiektach kultury, w siedzibie Urz ędu Gminy i siedzibie Gminnego Przedsi ębiorstwa Gospodarki Komunalnej z siedzib ą w Zakr ęciu.

30

W 2005 r. roku zrealizowano modernizacj ę systemu ogrzewania w ęglowego na opalany gazem ziemnym w 3 obiektach kultury – domach ludowych. Wymienione zadania w kwocie 150 000 zł finansowe były ze środków pozyskanych przez gmin ę z WFO ŚiGW w Lublinie oraz ze środków bud Ŝetu gminy. W roku 2004 zostały przeprowadzone roboty z zakresu termomodernizacji budynków w 4 obiektach szkolnych oraz wykonano wymian ę stolarki okiennej i drzwiowej w 5 budynkach stra Ŝnic OSP. W 2005 roku roboty były kontynuowane. W wielu gospodarstwach domowych zainstalowano nowoczesne kotły gazowe wysokiej sprawno ści, przeprowadza si ę docieplanie ścian budynków oraz wymian ę stolarki okiennej (ok. 45 budynków rocznie). Instalowane s ą tak Ŝe kotły przystosowane do spalania drewna oraz słomy. S ą te Ŝ przypadki instalacji baterii słonecznych dla potrzeb gospodarstw domowych.

4.8. Ochrona przeciwpowodziowa w dolinie rzeki Wieprz na terenie Gminy Krasnystaw Powodzie ostatnich lat i reakcja na ich skutki wymusiły na słu Ŝbach ustawowo odpowiedzialnych za ochron ę przeciwpowodziow ą na Lubelszczy źnie przedstawienie sposobów ich zwalczania. Dla doliny Wieprza opracowano 3 programy ochrony przeciwpowodziowej: 1. „Udro Ŝnienie koryta rzeki Wieprz od 131,600 (uj ście rzeki Świnki) do 182,100 (jaz w Borowicy)” – projekt został zrealizowany w latach 2001 – 2004; jego inwestorem był Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Warszawie, 2. „Koncepcja programowo – przestrzenna zagospodarowania zlewni rzeki Ty śmienicy, w tym dolnego Wieprza” (zleceniodawca – Wojewódzki Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Lublinie) oraz 3. „Program ochrony przeciwpowodziowej Wieprza Środkowego” (zleceniodawca – WZMiUZ). Cech ą wspóln ą tych programów jest poło Ŝenie nacisku na techniczne środki ochrony przeciwpowodziowej w dolinie rzeki Wieprz. Zaproponowana regulacja koryt rzecznych, ich pogł ębianie i poszerzanie na niektórych odcinkach spowodowały istotne ograniczenie zagro Ŝenia powodziowego w rejonie trzech St ęŜ yc oraz na 2 km odcinku doliny rzeki Wieprz w miejscowo ści Latyczów. Wycinka drzew z koryta rzeki, budowa murów oporowych i zbiorników wodnych powoduje przy śpieszenie przemieszczania si ę i w konsekwencji odprowadzenia wód wezbraniowych. Wszystkie wy Ŝej wymienione działania wywołuj ą okre ślone zmiany w ekosystemach dolin rzecznych. Zmiany te spowodowane s ą głównie obni Ŝeniem zwierciadła wód gruntowych będących nast ępstwem melioracji, które dotychczas miały głównie odwadniaj ący charakter i polegały na wykonaniu szeregu rowów i kanałów odwadniaj ących. Jednak Ŝe działania te nie zlikwiduj ą okresowych powodzi. Okresowe, wysokie stany wód w rzece i zalewane doliny rzeczne s ą naturaln ą konsekwencj ą warunków środowiskowych. Fakt ten nale Ŝy uwzgl ędni ć w planach przeciwpowodziowych i zabiegi w tym zakresie odpowiednio dostosowa ć do sposobu zagospodarowania doliny rzeki Wieprz i ekonomicznej rentowno ści przeprowadzonych prac. Przy projektowaniu tych prac nale Ŝy tak Ŝe uwzgl ędni ć sugestie przyrodników wskazuj ące na wysokie walory krajobrazowe, przyrodnicze, kulturowe i dydaktyczne doliny Wieprza. Wszystkie prace powinny mie ć charakter likwidacji realnych

31 zagro Ŝeń nie koliduj ących z ochron ą wyst ępuj ących w dolinie rzeki Wieprz gatunków flory i fauny. Jednak Ŝe główne koncepcje ochrony przeciwpowodziowej zwracaj ą szczególn ą uwag ę na ochron ę Ŝycia ludzi oraz minimalizacj ę strat powodziowych. Temu celowi podporz ądkowuj ą wszelkie działania, które s ą ponadto zgodne z ideami ochrony środowiska przyrodniczego.

5. Infrastruktura społeczna

5.1. O świata Wychowanie przedszkolne w gminie reprezentowane jest przez przedszkola zlokalizowane w Siennicy Nadolnej, Krupem, Krasnymstawie oraz oddziały przedszkolne przy szkołach podstawowych. Stan techniczny obiektów jest dobry. Charakterystyk ę przedszkoli przedstawia tabela 14.

Tabela 14 Podstawowe dane charakteryzuj ące przedszkola w gminie Krasnystaw * Wyszczególnienie Przedszkole w Siennicy Przedszkole w Zespół nr 3 Nadolnej Krupem Maksymalne mo Ŝliwo ści 85 miejsc 60 miejsc 40 miejsc Aktualne wykorzystanie 64 dzieci 32dzieci 38 dzieci Zatrudnienie 9,5 etatów 5,25 etatów 4,5 etatów Zajmowana powierzchnia 0,04 ha 0,54 ha * źródło danych - Urz ąd Gminy Krasnystaw Szkolnictwo podstawowe stanowi własno ść komunaln ą i znajduje si ę w Zarz ądzie Gminy Krasnystaw. Na terenie gminy Krasnystaw funkcjonuj ą cztery zespoły gimnazjum i szkoły podstawowej, jedno gimnazjum i dwie szkoły podstawowe oraz jedna szkoła filialna. Szkoły podstawowe z klas ą tzw. „zerow ą” s ą w miejscowo ściach: Bzite, Ja ślików i Małochwiej Du Ŝy. Średnia liczba uczniów na szkoł ę w gminie Krasnystaw w roku szkolnym 2000/2001 wynosiła 122,11 przy średniej w gminach wiejskich województwa – 111 i województwie chełmskim 188. Liczba uczniów przypadaj ąca na pomieszczenie do nauczania – 11 i na oddział – 18,6 jest wy Ŝsza od wska źników wojewódzkich (wie ś – 15,2, a województwo – 20,2). Bior ąc pod uwag ę liczb ę i stan techniczny obiektów edukacji stwierdza si ę, Ŝe baza materialna wychowania przedszkolnego i szkolnictwa podstawowego pozwala na kształcenie ilo ści dzieci wynikaj ącej z uwarunkowa ń demograficznych.

5.2. Kultura Działalno ść kulturalna na terenie gminy Krasnystaw koordynowana jest przez Gminne Centrum Kultury w Krasnymstawie z siedzib ą w Siennicy Nadolnej. GCK powstało w

32 wyniku poł ączenia Gminnego O środka Kultury w Siennicy Nadolnej i Gminnej Biblioteki w Siennicy Nadolnej Uchwał ą rady Gminy Nr V/22/94 z dnia 20 pa ździernika 1994 roku. W skład Gminnego Centrum Kultury wchodz ą: 1. Gminny O środek Kultury w Siennicy Nadolnej oraz jego filie: a. Wiejski Dom Kultury w Siennicy Nadolnej (wie ś) – pow. u Ŝytkowa 607,22 m 2, b. Wiejski Dom Kultury w Małochwieju Małym – pow. u Ŝytkowa 120 m 2, c. Wiejski Dom Kultury w Latyczowie – pow. u Ŝytkowa 231 m 2, d. Wiejski Dom Kultury w Zakr ęciu, e. Świetlica Wiejska w Czarnoziemi – pow. u Ŝytkowa 40 m 2, f. Świetlica Wiejska w Niemienicach – pow. u Ŝytkowa 50 m 2, g. Wiejski Dom Kultury w Bzitem – pow. u Ŝytkowa 353,8 m 2. 2. Biblioteka Publiczna Gminy w Siennicy Nadolnej oraz jej filie: a. Filia Biblioteczna w Krupem, b. Filia Biblioteczna w Niemienicach. Siedzib ą główn ą Gminnego Centrum Kultury jest budynek byłej stołówki cukrowniczej na terenie Osiedla Cukrowni w Siennicy Nadolnej o powierzchni u Ŝytkowej 640,4 m2. Stan techniczny zabudowy jest bardzo dobry. Obiekt przeszedł generalny remont i modernizacj ę. Obiekty kulturalne stanowi ą własno ść gminy. W wi ększo ści s ą wyremontowane i s ą w dobrym stanie. Generalnego remontu wymagaj ą Wiejskie Domy Kultury w Małochwieju Małym, Latyczowie oraz Świetlica Wiejska w Niemienicach. Świetlica Wiejska w Czarnoziemi i Wiejski Dom Kultury w Bzitem mieszcz ą si ę w budynkach stra Ŝy po Ŝarnej. Biblioteka Publiczna Gminy mie ści si ę w Siennicy Nadolnej w budynku Zespołu Nr 1 Gimnazjum i Szkoły Podstawowej. Dysponuje ksi ęgozbiorem 11 993 sztuk, z którego korzysta 317 czytelników. W budynku tym mie ści si ę równie Ŝ Świetlica Środowiskowa działaj ąca przy Gminnym Centrum Kultury oraz Kawiarenka Internetowa Ikonka. Powierzchnia u Ŝytkowa wynosi 180 m2, jej stan techniczny jest dobry. Filia Biblioteczna w Krupem dysponuje zbiorem 9 170 woluminów, z którego korzysta około 100 czytelników. Mie ści si ę w pomieszczeniu o powierzchni 40m2na parterze budynku OSP w Krupem stanowi ącego własno ść Gminy Krasnystaw. Stan techniczny zabudowy dobry. Filia Biblioteczna w Niemienicach posiada 8 152 woluminów i 56 czytelników. Zajmuje powierzchni ę 45 m2, której wła ścicielem jest Gmina Krasnystaw. Stan techniczny budynku jest niedobry, budynek wymaga natychmiastowego remontu. W Gminnym Centrum Kultury zatrudnionych jest ogółem 12 osób (9 ¼ etatu), w tym 5 osób zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy, 3 osoby na ¾ etatu, 4 osoby na ½ etatu. Od lutego 2007 zatrudniona jest równie Ŝ sta Ŝystka skierowana przez Powiatowy Urz ąd Pracy w Krasnymstawie. Na umow ę zlecenie zatrudnionych było 8 pracowników w placówkach GCK w Małochwieju Małym, Zakr ęciu, Niemienicach, Czarnoziemi oraz w GOK w Siennicy Nadolnej. Gminne Centrum Kultury kieruje m.in. Działalno ści ą Kół Gospody ń Wiejskich na terenie gminy, koordynuje działalno ść Gminnej Rady KGW oraz Gminnego Koła Emerytów Rencistów i Inwalidów, współpracuje ze szkołami podstawowymi i gimnazjami w gminie oraz sprawuje opiek ę nad twórcami ludowymi (organizacja wystaw, kiermaszów, warsztatów plastycznych).

33

Wynikiem współpracy powy Ŝszych organizacji jest bogata merytoryczna działalno ść kulturalna. Gminne Centrum Kultury jest organizatorem ró Ŝnego typu imprez kulturalnych skierowanych do ró Ŝnych grup wiekowych uczestników. Do najwa Ŝniejszych z nich nale Ŝą : • Regionalna Konferencja Kobiet, • Festyn „Sobótki”, • Powiatowy Konkurs Recytatorski im. Marii Gleniowej „Serce oddałam wioskom”, • Eliminacje Gminne Małego oraz Jesiennego Konkursu Recytatorskiego, • Konkursy Plastyczne o ró Ŝnej tematyce, • konkursy i turnieje sportowe, festyny, itp. GCK jest równie Ŝ organizatorem wycieczek i rajdów turystycznych, zabaw dyskotek, itp. Dysponuje równie Ŝ lokalami Siennica Nadolna i Zakr ęcie pod wynajem na organizacj ę wesel i innych uroczysto ści rodzinnych, konferencji, zebra ń i szkole ń. Przy Gminnym Centrum Kultury działaj ą nast ępuj ące zespoły artystyczne: 1. Kapela „Cukrowniacy” (od 1988 roku), 2. Kapela Ludowa z Małochwieja Małego (od 1975 roku), 3. Zespół Śpiewaczy „Tonacja„ (KGW) z Małochwieja, 4. Kabaret „ Czarny Salceson” – GOK Siennica Nadolna, 5. Chór „ Melodia” – GOK Siennica Nadolna, 6. Teatr „ Dydek” (grupy „Maja” i „Marzyciel”), 7. Zespół Wokalny „ Do- Re- Mi” działaj ący przy Szkole Podstawowej w St ęŜ ycy, 8. Dzieci ęca Grupa Wokalna „Biedroneczki” przy Szkole Podstawowej w Siennicy Nadolnej, 9. Dzieci ęca Grupa Wokalna w Szkole Podstawowej w Bzitem, 10. Młodzie Ŝowa Grupa Ta ńca Współczesnego – GOK Siennica Nadolna, 11. Dzieci ęca Grupa Ta ńca Towarzyskiego. Przy Gminnym Centrum Kultury działa Świetlica Środowiskowa, dwie Kawiarenki Internetowe (przy Bibliotece i w GOK Siennica Nadolna). Zainteresowani mog ą korzysta ć z urz ądze ń świetlicowych, sportowych (bilard, piłkarzyki, tenis stołowy oraz z siłowni w WDK w Małochwieju Małym). Proponujemy równie Ŝ zaj ęcia plastyczne, wokalne oraz recytatorskie i teatralne.

5.3. Obiekty sakralne Obiekty sakralne administrowane przez Parafie Rzymsko – Katolickie zlokalizowane s ą nast ępuj ąco: • Parafia Rzymsko – Katolicka w St ęŜ ycy Nadwieprza ńskiej, • Parafia Rzymsko – Katolicka w Krupem, • Parafia Rzymsko – Katolicka w Siennicy Nadolnej, • Kaplica Rzymsko – Katolicka w Ja ślikowie administrowana przez Parafi ę pw. Matki Bo Ŝej Pocieszenia w Krasnymstawie • oraz kaplice w: Małochwieju Du Ŝym i Białce – administrowane przez Parafi ę pw. Św. Franciszka. Parafie administruj ą równie Ŝ cmentarze: • cmentarz zamkni ęty z okresu I i II wojny światowej w Siennicy Nadolnej, • cmentarze czynne w: St ęŜ ycy Nadwieprza ńskiej (proponowane powi ększenie terenu) oraz w Krupem i Siennicy Nadolnej.

34

5.4. Słu Ŝba zdrowia Ochrona zdrowia w Gminie Krasnystaw Organizacyjnie zwi ązana jest z Zespołem Opieki Zdrowotnej w Krasnymstawie. Na terenie Gminy funkcjonuje Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „SPES” w Siennicy Nadolnej. Rejon obsługi NZOZ obejmuje ludno ść z nast ępuj ących miejscowo ści: Krupe, Ostrów Krupski, Krupiec, Czarnoziem, Krynica, Siennica Nadolna, Osiedle Cukrowni, Bzite, Józefów oraz Wincentów – około 4 100 mieszka ńców. Pozostała ludno ść Gminy korzysta z podstawowych usług zdrowia zlokalizowanych w mie ście Krasnystaw w Niepublicznych Zakładach Opieki Zdrowotnej.

5.5. Opieka społeczna Na terenie Gminy funkcjonuj ą dwa Filialne Domy Pomocy Społecznej: w St ęŜ ycy Nadwieprza ńskiej i w Ostrowie Krupskim, podległe organizacyjnie Powiatowemu Centrum Pomocy Rodzinie w Krasnymstawie.

Tabela 15 Struktura Organizacyjna Domów Pomocy Społecznej Dom Pomocy Filia Domu Pomocy Filia Domu Pomocy Społecznej Społecznej w Ostrowie Społecznej w St ęŜ ycy Dane Krupskim Nadwieprza ńskiej Liczba miejsc 35 34 Liczba pensjonariuszy 35 34 Zatrudnienie/ osoby 20 19 Powierzchnia terenu 1 ha 1 ha Stan techniczny b. dobry b. dobry Gminny O środek Pomocy Społecznej posiada siedzib ę w mie ście Krasnystaw w budynku Urz ędu Gminy przy ul. M. Konopnickiej 4, a od 1 wrze śnia 2007 roku na okres przej ściowy (około 2 lat) O środek zmieni swoj ą siedzib ę na budynek, mieszcz ący si ę w Krasnymstawie przy ulicy Piłsudskiego 15. Zostan ą tam wynaj ęte 4 pomieszczenia biurowe o ł ącznej powierzchni 46,60 m2. Ośrodek jest jednostk ą organizacyjn ą samorz ądu gminy, powołan ą dnia 1 czerwca 1990 roku, którego głównym zadaniem jest udzielanie pomocy społecznej. Jednym z istotnych zada ń jest świadczenie pracy socjalnej na rzecz społeczno ści lokalnej. Zakres zada ń O środka od 2004 roku znacznie si ę rozszerzył, gdy Ŝ od tego okresu O środek jest realizatorem ustawy o świadczeniach rodzinnych, a od 2005 roku realizatorem ustawy o post ępowaniu wobec dłu Ŝników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej. Ponadto Ośrodek zajmuje si ę realizacj ą ustawy o dodatkach mieszkaniowych. Formy pomocy społecznej s ą ró Ŝnorodne, w zakresie zada ń zleconych: zasiłek stały, zasiłek rodzinny wraz z 8 dodatkami, zasiłek piel ęgnacyjny, świadczenie piel ęgnacyjne, zapomoga z tytułu urodzenia dziecka, składki emerytalno – rentowe, składki na ubezpieczenie zdrowotne, zaliczka alimentacyjna, zasiłek z tytułu kl ęski Ŝywiołowej i zdarzenia losowego, za ś w zakresie zada ń własnych to: zasiłek okresowy, zasiłki celowe, posiłki, praca socjalna, pomoc rzeczowa, pokrywanie kosztów utrzymania pensjonariuszy w domach pomocy społecznej, dodatki mieszkaniowe, usługi opieku ńcze.

35

Liczba rodzin i osób korzystaj ących z pomocy O środka stale wzrasta, je śli w 1999 roku ze wszystkich form pomocy korzystało 608 osób i rodzin, to w 2006 roku ju Ŝ 1 200. Finansowanie O środka odbywało si ę w 2006 roku w nast ępuj ących proporcjach: 77% stanowiły środki finansowe z bud Ŝetu Wojewody i 23% środki z bud Ŝetu gminy. Podstawowe problemy, które stanowiły przesłank ę do udzielenie pomocy to: ubóstwo, bezrobocie, długotrwała choroba, niepełnosprawno ść i alkoholizm. Zakład Leczniczo-Wychowawczy w Tuligłowach został przekształcony w Niepubliczny Zespół Placówek Opieku ńczo-Wychowawczych.

5.6. Bezpiecze ństwo Nad porz ądkiem i bezpiecze ństwem publicznym w gminie piecz ę sprawuje Policja, której siedziba zlokalizowana jest w Krasnymstawie. Obszar gminy Krasnystaw uzna ć mo Ŝna jako przeci ętny pod wzgl ędem zagro Ŝenia zwi ązanego z porz ądkiem i bezpiecze ństwem publicznym. Najwi ększym problemem jest nadu Ŝywanie alkoholu oraz konsekwencje (niekiedy tragiczne) st ąd wynikaj ące. Ka Ŝdego roku przez Rad ę Gminy Uchwalany jest Gminny Program Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, który swoim zakresem obejmuje lecznictwo odwykowe, działalno ść profilaktyczn ą, pomoc dzieciom i młodzie Ŝy z rodzin dysfunkcyjnych oraz działalno ść informacyjno- edukacyjn ą obejmuj ącą teren Gminy. W ramach lecznictwa odwykowego działa Gminna Komisja Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych. Potrzebuj ący mog ą uzyska ć tam pomoc psychologiczn ą z zakresu psychoterapii uzale Ŝnie ń.

5.7. Rekreacja, sport Baza sportowa w gminie reprezentowana jest głównie przez boiska i urz ądzenia sportowe oświaty z mo Ŝliwo ści ą jako ogólnodost ępne dla społeczno ści lokalnej oraz obiekty sportowe – boiska b ędące własno ści ą wspólnot wiejskich.

5.8. Administracja Gmin ą Krasnystaw zarz ądza Wójt wspierany przez urz ąd Gminy. W urz ędzie pracuje 36 – 37 osób. Urz ąd dobrze wykorzystuje szanse i mo Ŝliwo ści jakie daj ą przepisy i przyst ąpienie Polski do Unii Europejskiej. W efektywny sposób wykorzystywane s ą środki unijne. Gmina realizuje trzy przedsi ęwzi ęcia, na które składała w przeszło ści o dofinansowanie inwestycji ze środków UE. We wszystkich trzech przypadkach dofinansowanie uzyskała. Wójt dba o harmonijny rozwój gminy, szczególnie za ś o to, by gmina miała środki na prowadzenie prac inwestycyjnych i modernizacyjnych. Jednym z istotnych aspektów działalno ści władz gminy jest skupywanie przez ni ą terenów od rolników w celu pó źniejszej odsprzeda Ŝy pod inwestycje. W wyniku takich działa ń bud Ŝet gminy otrzymuje jednorazowe środki ze sprzeda Ŝy gruntów, a nast ępnie systematyczne wpłaty z tytułu podatków. Budowany jest nowy budynek gminy, który ma zosta ć oddany do u Ŝytku w ci ągu półtora roku. W efekcie poprawie ulegn ą warunki pracy urz ędników gminy, warunki przyjmowania i

36 obsługi interesantów, zostanie poło Ŝona sie ć komputerowa, która umo Ŝliwi wprowadzenie elektronicznego obiegu dokumentów i obsługi interesantów przez Internet. W podejmowanych inicjatywach i przedsi ęwzi ęciach Gmina współpracuje z miastem Krasnystaw, z powiatem Krasnystaw oraz z gminami – s ąsiadami.

6. Podsumowanie Gmina Krasnystaw jest gmin ą rolniczo-przemysłow ą. Ze wzgl ędu na czyste środowisko gmina w przyszło ści raczej utrzyma swój rolniczy charakter. Pomijaj ąc działalno ść rolnicz ą gmin ę mo Ŝna podzieli ć na trzy strefy: • północn ą, gdzie ulokowana jest (i b ędzie w przyszło ści) działalno ść przemysłowa, • środkow ą, gdzie lokowana jest (i b ędzie w przyszło ści) działalno ść handlowo- usługowa, • południow ą, która posiada du Ŝy potencjał rozwoju turystyki. Gmina posiada dobrze rozwini ętą infrastruktur ę techniczn ą. Jest dobrze skomunikowana (oprócz linii kolejowej i drogi ekspresowej przez jej obszar przebiega sie ć dróg zapewniaj ąca dogodne poł ączenie jednostek strukturalnych gminy). Na jej terenie nie wyst ępuj ą problemy mieszkaniowe, nie brakuje równie Ŝ terenów pod zabudow ę mieszkaniow ą. Dobrze przedstawia si ę poziom ochrony zdrowia, o światy, kultury. Powy Ŝsze walory plus czyste środowisko sprawiaj ą, Ŝe gmina mo Ŝe by ć atrakcyjnym miejscem zarówno do zamieszkania jak i wypoczynku. Istniej ący stan w gminie jest bardzo dobr ą podstaw ą do istotnego wzrostu poziomu jako ści Ŝycia jej mieszka ńców w perspektywie roku 2020. W zwi ązku z powy Ŝszym, uwzgl ędniaj ąc informacje uzyskane w czasie spotka ń z wójtem i pracownikami gminy oraz wyniki konsultacji społecznych odbytych w dniach 6 – 7 sierpnia 2007 roku, proponujemy strategi ę Gminy Krasnystaw opisywa ć wokół nast ępuj ących priorytetów: • Przedsi ębiorczo ść i wzrost konkurencyjno ści Gminy • Kapitał ludzki i sprawy społeczne • Atrakcyjno ść Gminy do zamieszkania i inwestowania • Zarz ądzanie Gmin ą i współpraca.

37

III. CELE I PRIORYTETY STRATEGICZNE GMINY KRASNYSTAW

1. Diagnoza strategiczna – ocena głównych uwarunkowa ń wewn ętrznych i zewn ętrznych Gminy Niniejsza diagnoza strategiczna stanowi syntez ę szczegółowej analizy stanu wyj ściowego (diagnozy stanu) oraz przyszłych uwarunkowa ń rozwoju społeczno- gospodarczego Gminy w latach 2007 – 2020. Z analizy tej wynika, Ŝe gospodarka Gminy boryka si ę z szeregiem problemów o charakterze strukturalnym, które w zasadniczy sposób ograniczają jej zdolno ść do rozwoju i wpływaj ą negatywnie na perspektywy przyszłego rozwoju społeczno-gospodarczego Gminy. Niezale Ŝnie od wyst ępuj ących słabo ści Gmina posiada potencjał, który przy odpowiednim wsparciu środkami z zewn ątrz mo Ŝe wzmocni ć jej pozycj ę i nada ć jej okre ślony profil specjalizacji. Diagnoza została opracowana dla czterech obszarów priorytetowych i koncentruje si ę na kluczowych zagadnieniach zwi ązanych z rozwojem Gminy:

1. Przedsi ębiorczo ść i wzrost konkurencyjno ści Gminy

2. Kapitał ludzki i sprawy społeczne

3. Atrakcyjno ść Gminy do zamieszkania i inwestowania

4. Zarz ądzanie Gmin ą i współpraca

Dla wszystkich zdefiniowanych powy Ŝej priorytetów strategicznych przeprowadzono szczegółowe analizy SWOT. Analiza ta pozwala zinwentaryzowa ć cechy i mo Ŝliwo ści, gminy oraz zobrazowa ć aktualn ą sytuacj ę obszaru, a jej wynik stanowi podstaw ę do przyszłego okre ślania celów.

SWOT to skrót angielskich słów:

S STRENGHTS Mocne strony

W WEAKNESSES Słabe strony

O OPPORTUNITIES Szanse

T THREATS Zagro Ŝenia

38

Analiza SWOT przebiega dwustopniowo:

1. Wyznaczamy mocne i słabe strony gminy. S ą to cechy zale Ŝne, uwarunkowane działaniami, aktywno ści ą, środkami finansowymi gminy i przez ni ą mo Ŝliwe do zmiany lub podtrzymania. Analiza szans i zagro Ŝeń to analiza otoczenia gminy. Wpływ ten nie jest zale Ŝny bezpo średnio od aktywno ści gminy. W tym przypadku wyró Ŝniamy nast ępuj ące przykładowe uwarunkowania: powstaj ące ustawodawstwo, decyzje województwa lub powiatu, kl ęski Ŝywiołowe itp. 2. Drugi etap analizy SWOT polega na wyznaczaniu pól aktywnego sposobu reagowania na oddziaływanie mocnych i słabych stron oraz szans i zagro Ŝeń. Analiza ta wskazuje kierunki reagowania decyzyjnego gminy. I tak nale Ŝy d ąŜ yć do wspierania cech pozytywnych i ich jak najwi ększym wykorzystaniu. Minimalizowa ć za to nale Ŝy wpływ cech negatywnych i przekształca ć je na pozytywne. W tym przypadku mamy dwie drogi:

• przekształcania : zagro Ŝeń na szanse, słabych stron zaś na mocne,

• niwelowania : likwidacja słabych stron oraz minimalizowanie wpływu zagro Ŝeń.

1.1. Przedsi ębiorczo ść i wzrost konkurencyjno ści Gminy Konkurencyjno ść gospodarki Gminy jest zale Ŝna od wielu czynników w śród których dominuj ące znaczenie maj ą: • poziom infrastruktury ekonomicznej, • efektywno ść istniej ących przedsi ębiorstw zarówno produkcyjnych jak i usługowych, • potencjał gospodarczy Gminy i jego struktura, • sprawno ść administracji Gminy i instytucji otoczenia biznesu. Aktualnie w Gminie zarejestrowanych jest 245 podmiotów gospodarczych, a profil ich działalno ści jest zró Ŝnicowany. Rolnictwo w Gminie jest na wysokim poziomie, a kilka sołectw prezentuje europejski poziom. W produkcji ro ślinnej dominuj ą zbo Ŝa, buraki cukrowe i rzepak. Poni Ŝej przedstawiono analiz ę gospodarcz ą (SWOT) w kontek ście konkurencyjno ści gospodarki Gminy, perspektyw jej poprawy w regionie oraz szans zwi ązanych z rozwojem przedsi ębiorczo ści.

39

MOCNE STRONY SŁABE STRONY 1. Korzystne poło Ŝenie Gminy. 1. Niekorzystna struktura zatrudnienia – 2. Gmina dobrze skomunikowana z du Ŝy udział ludno ści utrzymuj ącej si ę otoczeniem (dobrze rozwini ęta sie ć z rolnictwa (ok. 40%). dróg). 2. Dominacja sektorów tradycyjnych o 3. Dobrze rozwini ęty poziom niskim poziomie nowoczesno ści. infrastruktury technicznej (pełne 3. Rozdrobnienie gospodarstw rolnych, zwodoci ągowanie, pełna słabe wyposa Ŝenie w środki telefonizacja, du Ŝy wska źnik techniczne, brak grup producenckich. gazyfikacji). 4. Małe zaanga Ŝowanie inwestorów 4. Istnienie dobrze ukształtowanego zewn ętrznych. „ładu przestrzennego” Gminy 5. Niski poziom powi ąza ń (podział na specjalizowane obszary). kooperacyjnych z innym regionami. 5. Istnienie du Ŝych tzw. flagowych firm 6. Słabo rozwini ęty sektor na terenie Gminy. przedsi ębiorczo ści. 6. Wzgl ędnie tania siła robocza. 7. Niski poziom instytucji otoczenia 7. Wysoka przydatno ść środowiska biznesu. przyrodniczego do rozwoju sportu, 8. Niski poziom popytu wewn ętrznego. rekreacji i turystyki. 9. Bezrobocie w śród kobiet. 10. Niski poziom skanalizowania Gminy. 11. Zły stan techniczny dróg. 12. Pier ścieniowe ukształtowanie terytorium Gminy – brak wyra źnie zaznaczonego centrum.

SZANSE ROZWOJU ZAGRO śENIA ROZWOJU 1. Potencjał produkcyjny gospodarstw 1. Niskie dochody ludno ści kształtuj ące rolnych. niski popyt wewn ętrzny. 2. Specjalizacja Gminy w przemy śle 2. Migracja ludzi młodych i rolno-przetwórczym (rzepak, wykształconych na Zachód. biopaliwa) oraz tworzenie centrum 3. Niski stopie ń nakładów rekreacyjno-wypoczynkowego. inwestycyjnych w gospodarce 3. Tworzenie grup producenckich. regionu. 4. Bliskie s ąsiedztwo z planowanym w 4. Trudno ści przedsi ębiorstw w Świdniku lotniskiem cywilnym. pozyskiwaniu środków unijnych. 5. Budowa zbiornika wodnego w 5. Brak rozwi ąza ń systemowych Ole śnikach. odno śnie biopaliw. 6. Mo Ŝliwo ść dost ępu do znacznie 6. Obawy miejscowych rolników przed wi ększych ni Ŝ dotychczas środków specjalizacj ą (du Ŝe ryzyko). unijnych. 7. Specjalny Program pomocowy dla Ściany Wschodniej. 8. Udział Gminy w organizacjach Euroregion Bug i Dom Europa. 9. Lepsze wykorzystanie przygranicznego poło Ŝenia Gminy. Przeprowadzona analiza pokazuje, Ŝe gospodarka Gminy boryka si ę z szeregiem problemów strukturalnych. Główne problemy to słabo ść sektora przedsi ębiorczo ści, brak

40 wyspecjalizowanej siły roboczej (budownictwo), bezrobocie (w tym ukryte w rolnictwie), migracja ludzi młodych i wykształconych na Zachód i niska atrakcyjno ść regionu do inwestowania. Bior ąc pod uwag ę wewn ętrzny potencjał Gminy wydaje si ę, Ŝe dominuj ącym obszarem specjalizacji gospodarczej Gminy winien by ć rozwój przemysłu rolno–przetwórczego ze szczególnym uwzgl ędnieniem uprawy rzepaku i produkcji biopaliw oraz rozwój sektora rekreacyjno–sportowego. Wyst ępuj ą jednak obawy miejscowych rolników przed ścisł ą specjalizacj ą. Przewa Ŝa tendencja produkcji „wszystkiego po trochu”. Rozwojowi specjalizacji towarzyszy ć powinien rozwój kompleksowego systemu usług specjalistycznych, równie Ŝ we współpracy z innymi regionami oraz wyspecjalizowanymi firmami z zewn ątrz. Wa Ŝnym elementem jest przygraniczne poło Ŝenie Gminy oraz dost ęp do siły roboczej.

1.2. Kapitał ludzki i sprawy społeczne Jednym z podstawowych warunków rozwoju jest budowa społecze ństwa opartego na wiedzy a filarami tego systemu są edukacja, nauka i rozwój społecze ństwa informacyjnego. W Gminie s ą cztery o środki szkolne skomputeryzowane, a w jednym o środku pracownia językowa. Sie ć osadnicz ą Gminy tworzy 25 sołectw i jedno osiedle mieszkaniowe. W Gminie są dwie spółdzielnie mieszkaniowe. Problemy mieszkaniowe nie wyst ępuj ą. W Gminie s ą dwie prywatne przychodnie zdrowia. Mieszka ńcy korzystaj ą ze szpitala w Krasnymstawie. Warunki te w pełni zaspokajaj ą potrzeby mieszka ńców. Bezrobocie w Gminie jest ni Ŝsze od średniej krajowej. Zjawisko bezrobocia nigdy nie miało gwałtownego charakteru gdy Ŝ w Gminie nie wyst ąpiły masowe upadło ści lokalnych przedsi ębiorstw. Problem bezrobocia dotyczy głównie kobiet. Gmina prowadzi gminny o środek pomocy społecznej, a w ramach realizowanej pomocy m.in. finansuje obiady w szkołach. Wszystkie dzieci mieszka ńców Gminy s ą obj ęte opiek ą przedszkoln ą. W Gminie wyst ępuje wysoki stopie ń bezpiecze ństwa mieszka ńców, dobrze układa si ę współpraca z Policj ą oraz pozostałymi organizacjami pozarz ądowymi. Poni Ŝej za pomoc ą analizy SWOT przedstawiono szanse, zagro Ŝenia i główne problemy wyst ępuj ące w obszarze Kapitał ludzki i sprawy społeczne w Gminie.

41

MOCNE STRONY SŁABE STRONY 1. Poziom bezrobocia ni Ŝszy od 1. Problemy demograficzne – starzenie krajowego. si ę ludno ści. 2. Wysoki poziom bezpiecze ństwa 2. Niski poziom wykształcenia publicznego. szczególnie w grupie ludzi starszych. 3. Do świadczona i dobrze 3. Brak pracy dla ludzi młodych po przygotowana kadra nauczycielska. studiach. 4. Istniej ąca baza o światowa. 4. Słabe wykorzystywanie środków 5. Dobry dost ęp do domów opieki unijnych przez przedsi ębiorców. społecznej – zaplecze dla Lublina. 5. Niskie dochody ludno ści. 6. Dobre warunki mieszkaniowe. 6. Słaby rozwój bazy turystycznej, 7. Dost ęp do szkół i przedszkoli. rekreacji i sportu zarówno dla 8. Dobre wykorzystanie środków wypoczynku urlopowego jak i unijnych przez lokalnych rolników. weekendowego. 7. Niska świadomo ść ludno ści w zakresie ekologii i zdrowego stylu Ŝycia. 8. Niski poziom zdrowotno ści mieszka ńców w tym brak świadomo ści w zakresie profilaktyki. 9. Pojawiaj ące si ę zjawisko przemocy w rodzinie.

SZANSE ROZWOJU ZAGRO śENIA ROZWOJU 1. Zwi ększaj ący si ę dost ęp 1. Migracja ludzi młodych na Zachód. mieszka ńców do europejskiego rynku 2. Wolne procesy restrukturyzacji pracy. regionalnej gospodarki, utrwalanie si ę 2. Rozwój infrastruktury i usług braku szans i perspektyw. informatycznych – budowa sieci 3. Starzenie si ę ludno ści. kafejek internetowych. 4. Pojawiaj ący si ę kryzys zaufania 3. Silna wi ęź kulturowa mieszka ńców z wśród ludno ści. regionem, kultywowanie tradycji. 5. Brak spójno ści w przepisach, ró Ŝne 4. Dost ęp młodzie Ŝy do szkół. traktowanie rolników indywidualnych i grup producenckich. 6. Brak naturalnej potrzeby korzystania z Internetu. Dokonana powy Ŝej analiza potwierdza du Ŝy potencjał społeczny Gminy, silne wi ęzi kulturowe i historyczne mieszka ńców. Poziom edukacji stale si ę podnosi. Główne problemy w nadchodz ących latach to potrzeba duŜych zmian restrukturyzacyjnych, powoduj ących przeorientowanie Gminy na rejon turystyczno- rekreacyjny, a wi ąŜ e si ę z tym potrzeba przekwalifikowania mieszka ńców do jego obsługi. Będzie to wymagało stworzenia systemu szkolenia i wsparcia około biznesowego dla tych przemian. Problemy demograficzne (starzenie si ę ludno ści, brak naturalnych opiekunów, którzy wyemigrowali) mog ą sta ć si ę powodem do inwestowania w rozwój domów opieki społecznej równie Ŝ z uwzgl ędnieniem mieszka ńców okolicznych miast i wsi.

42

1.3. Atrakcyjno ść Gminy do zamieszkania i inwestowania Atrakcyjno ść Gminy do zamieszkania i inwestowania mo Ŝe by ć analizowana w ró Ŝny sposób. Za podstawowe jednak kryteria oceny przyjmuje si ę : • stan infrastruktury w tym przede wszystkim transportowej i komunikacyjnej, • stan środowiska przyrodniczego i kulturowego, • połoŜenie Gminy i ład przestrzenny.

W analizie SWOT przedstawiono szczegółowe elementy jako ściowe decyduj ące o poziomie atrakcyjno ści Gminy.

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

1. Poło Ŝenie Gminy przy wa Ŝnych 1. Niski poziom poł ącze ń kolejowych. szlakach komunikacyjnych – 2. Brak dost ępu ludno ści rolniczej do najkrótsza droga do Lwowa. pozarolniczych miejsc pracy. 2. Dobrze rozwini ęta sie ć drogowa. 3. Niska skłonno ść do rozwoju 3. Wysoki poziom rozwoju przedsi ębiorczo ści na obszarach infrastruktury technicznej. wiejskich. 4. Wysoka jako ść środowiska 4. Du Ŝy stopie ń rozdrobnienia przyrodniczego. gospodarstw rolnych. 5. Bogate i zró Ŝnicowane środowisko 5. Brak promocji regionu. kulturowe.

SZANSE ROZWOJU ZAGRO śENIA ROZWOJU

1. Dogodne poło Ŝenie Gminy do 1. Peryferyjne poło Ŝenie Gminy z dala „ekspansji” na rynki wschodnie. od głównych o środków decyzyjnych. 2. Wykorzystanie środków unijnych 2. Utrzymuj ąca si ę niska atrakcyjno ść przez Gmin ę. inwestycyjna regionu. 3. Dopłaty indywidualne dla rolników. 3. Marginalizacja transportu 4. Rozwój współpracy kolejowego. mi ędzynarodowej w zakresie ochrony 4. Niekorzystne tendencje środowiska i turystyki w ramach demograficzne. Euroregionu Bug. 5. Wykorzystanie walorów przyrodniczych i kulturowych do rozwoju turystyki. 6. Istnienie stadniny koni w Białce i w Krupcu. 7. Rozwój tzw. marketingu regionalnego. 8. Plany budowy lotniska cywilnego w Świdniku.

43

Przeprowadzona analiza potwierdziła dobre skomunikowanie Gminy z otoczeniem, dobr ą sie ć drogow ą i poło Ŝenie przy wa Ŝnych szlakach komunikacyjnych oraz wysoki poziom istniej ącej infrastruktury technicznej. Słab ą strona jest utrzymuj ąca si ę świadomo ść peryferyjnego poło Ŝenia Gminy oraz wynikaj ąca z tego niska atrakcyjno ść inwestycyjna. Du Ŝym atutem Gminy jest środowisko naturalne i jej walory przyrodniczo–krajobrazowe.

1.4. Zarz ądzanie Gmin ą i współpraca Dobre zarz ądzanie i efektywna struktura instytucjonalna stanowi ą wa Ŝny element rozwoju regionu. Skuteczne zarz ądzanie wymaga przestawienia si ę z tradycyjnej metody kierowania „z góry w dół” do formuły bardziej otwartej anga Ŝuj ącej wszystkich zainteresowanych partnerów w Gminie. Chc ąc odnie ść sukces, Gmina musi wł ączy ć do realizacji swojego rozwoju wszystkie dost ępne aktywa, umiej ętno ści i pomysły, co pozwoli rozwija ć nie wykorzystany dot ąd potencjał. Do szczególnie wa Ŝnych działa ń nale Ŝy zaliczy ć: • prowadzenie aktywnej współpracy mi ędzyregionalnej (w tym zwi ązki gmin), zarówno na poziomie powiatowym, krajowym i mi ędzynarodowym. Gmina zawiera porozumienia partnerskie zwi ązane z konkretnymi przedsi ęwzi ęciami. Naj ści ślejsze zwi ązki wyst ępuj ą z miastem Krasnystaw. Gmina zamierza by ć uczestnikiem porozumienia z trzema innymi Gminami (Trawniki, Łopiennik Górny i Rejowiec Fabryczny) w sprawie budowy zbiornika wodnego na rzece Wieprz w Ole śnikach. Gmina jest członkiem Euroregionu Bug i Domu Europy. • budowanie odpowiedniego potencjału instytucjonalnego oraz wykorzystanie środków strukturalnych UE, • współdziałanie władz samorz ądowych ró Ŝnych szczebli w kierunku zwi ększenia zdolno ści regionu do promocji (marketing regionalny) i przyci ągania inwestycji z zewn ątrz. Analiza SWOT

44

MOCNE STRONY SŁABE STRONY 1. Du Ŝa stabilizacja władz 1. Słabo rozwini ęte mechanizmy samorz ądowych zapewniaj ąca trwał ą lobbowania interesów Gminy w i konsekwentn ą polityk ę rozwojow ą kraju. Gminy. 2. Mała aktywno ść w zakresie promocji 2. Prowadzenie otwartej polityki na – brak jasnej koncepcji. inwestorów zewn ętrznych i 3. Mała skłonno ść do zawierania wewn ętrznych. porozumie ń partnerskich. 3. Prowadzenie proinwestycyjnej 4. Niska sprawno ść w przyci ąganiu polityki przez władze Gminy – inwestorów zewn ętrznych. skupowanie terenów pod przyszłe 5. Brak procedur zwi ązanych z inwestycje. programowaniem rozwoju Gminy. 4. Skłonno ść Gminy do tworzenia 6. Słabe warunki lokalowe Urz ędu. zwi ązków celowych dla rozwi ązywania problemów o charakterze ponad Gminnym. 5. Aktywno ść Gminy w procesie przygotowania do procesu pozyskiwania środków unijnych. 6. Du Ŝa sprawno ść Urz ędu w pozyskiwaniu dotacji unijnych. 7. Dogodne poło Ŝenie Gminy do rozwijania współpracy z regionami Ukrainy.

SZANSE ROZWOJU ZAGRO śENIA ROZWOJU 1. Wzrost sprawno ści organizacyjnej 1. Niski poziom współpracy samorz ądu w oparciu o popraw ę mi ędzyregionalnej poł ączony z jako ści kadr – szkolenia, konkurencj ą innych regionów w informatyzacja. zdobywaniu środków, w tym 2. Rozwój współpracy mi ędzy unijnych na rozwój. regionami Polski Wschodniej która 2. Słabe zainteresowanie inwestorów jest docelowym obszarem wsparcia. zewn ętrznych (zagranicznych) 3. Rozwój instytucji partnerstwa regionem. publiczno-prywatnego. 3. Niekorzystne kojarzenie regionu jako 4. Mo Ŝliwo ść korzystania z coraz obszaru peryferyjnego i zacofanego wi ększych środków UE, w tym na cywilizacyjnie. działania partnerskie. 5. Rozwój współpracy w ramach Euroregionu Bug. 6. Wdro Ŝenie w Gminie (regionie) kompleksowego systemu promocji. 7. Stworzenie pozytywnego wizerunku Gminy (regionu). 8. Wzrost lobbingu na rzecz promocji i rozwoju Gminy.

45

Powy Ŝsza analiza potwierdza zachodz ący proces zmian w sposobie zarz ądzania rozwojem Gminy. Do najwa Ŝniejszych zada ń Gminy nale Ŝeć b ędzie: • pełna informatyzacja prac Urz ędu, • wzrost skuteczno ści w procesach pozyskiwania środków unijnych, • wykorzystywanie nowych form pozyskiwania środków np. partnerstwo publiczno– prywatne, • budowa i wdro Ŝenie systemu promocji Gminy (marketing regionalny). Z przeprowadzonej powy Ŝej analizy SWOT wynika, Ŝe konkurencyjno ść regionu, oprócz wcze śniej analizowanych czynników gospodarczych i społecznych b ędzie w du Ŝej mierze uzale Ŝniona od sprawnego zarz ądzania. Decyduj ącą rol ę w zwi ększaniu sprawno ści instytucjonalnej Gminy b ędzie miał samorz ąd. Umiej ętne wykorzystanie zidentyfikowanych szans rozwojowych powinno przyczyni ć si ę do poprawy systemu zarz ądzania i realizacji skutecznej polityki rozwoju w regionie, a tak Ŝe zwi ększy ć poziom współpracy instytucjonalnej i partnerskiej w zakresie rozwoju kontaktów mi ędzyregionalnych i mi ędzynarodowych oraz działalno ści promocyjnej Gminy.

1.5. Podsumowanie diagnozy strategicznej Kierunki rozwoju Gminy Na obszarze Gminy wyró Ŝnia si ę trzy okr ęgi – północny, centralny i południowy, z przeznaczeniem pod specjalizowany rozwój. 1. Obszar północny przeznaczony jest głównie pod rozwój przemysłu. Tereny tam wyst ępuj ące s ą przygotowane i uzbrojone w niezb ędne media do dalszych inwestycji. 2. Obszar centralny lokalizowany wokół drogi S 17 przeznaczony jest głównie pod rozwój handlu i usług. 3. Obszar południowy z uwagi na swój charakter, poło Ŝenie i ukształtowanie przeznacza si ę głównie pod rozwój rekreacji i sportu. Przyj ęte w diagnozie priorytety strategiczne wpisuj ą si ę w terytorialny rozwój Gminy. Analiza SWOT Gminy Krasnystaw – podsumowanie

Mocnestrony Słabestrony

1. Wysokiej jako ści gleby. 1. Brak kompleksowej i zintegrowanej 2. Dobry stan środowiska polityki społeczno-gospodarczej oraz przyrodniczego. promocyjnej regionu (powiatu). 3. Brak emisji przemysłowych i 2. Brak koncepcji promowania gazowych do środowiska. okre ślonych produktów 4. Korzystne walory turystyczno- marketingowych adresowanych do krajobrazowe. konkretnych odbiorców: turystów, 5. Szybki rozwój telekomunikacji. inwestorów zewn ętrznych, 6. Wysoka poda Ŝ surowców rolnych. przedsi ębiorców. 7. Wysoki poziom infrastruktury 3. Post ępuj ący proces „starzenia si ę” technicznej. mieszka ńców Gminy. 8. Przebieg przez teren Gminy drogi 4. Niskie kwalifikacje siły roboczej oraz krajowej S 17. wysoka migracja ludzi młodych na 9. Dobrze rozwini ęta sie ć dróg „Zachód”. powiatowych i gminnych. 5. Niski poziom lokalnego popytu.

46

6. Brak drobnych zakładów przetwórstwa rolnego, zwi ązanych z lokaln ą baz ą surowcow ą oraz świadcz ących usługi na rzecz rolnictwa. 7. Brak zorganizowanych Grup Producentów.

Szanserozwoju ZagroŜeniarozwoju

1. Proces integracji z UE i wzrost 1. Niskie zainteresowanie inwestorów atrakcyjno ści regionu jako miejsca do zewn ętrznych jako atrakcyjnym lokowania inwestycji. miejscem do inwestowania i 2. Post ępuj ący proces rozszerzania Unii zamieszkania. na Wschód. 2. Wykorzystywanie dost ępnych 3. Pozyskanie środków finansowych z środków UE (realizacja inwestycji UE na rozwój. rozproszonych, zbyt mała ilo ść 4. Rozwój współpracy projektów zwi ązanych z rozwojem mi ędzyregionalnej. przedsi ębiorczo ści i realizowanych w 5. Wzrost zainteresowania ramach partnerstwa) wypoczynkiem na wsi. 3. Niski poziom współpracy mi ędzy 6. Specjalizacja produkcji ro ślinnej – gminnej i tym samym osłabianie zbo Ŝa, rzepak i buraki cukrowe. pozycji regionu w procesie 7. Wzrost lobbingu na rzecz promocji i pozyskiwania środków UE. rozwoju regionu. 4. Brak promocji regionu (marketing 8. Stadnina koni w Białce i w Krupcu. regionalny). 9. Rozwój Grup Producenckich. 5. Brak programu rozwoju 10. Rozwój instytucji partnerstwa przedsi ębiorczo ści. publiczno-prywatnego. 11. Wzrost sprawno ści organizacyjnej samorz ądu w oparciu o popraw ę jako ści kadr, nabywane do świadczenie, szkolenia. 12. Nawi ązywanie zwi ązków partnerskich zarówno z gminami w powiecie jak i mi ędzyregionalnych. 13. Członkostwo w Euroregionie Bug i Domu Europy. Z przeprowadzonej wy Ŝej analizy wynika, Ŝe rozwój Gminy w du Ŝej mierze zale Ŝeć b ędzie od sprawnego zarz ądzania zarówno ma poziomie lokalnym jak i powiatu. Umiej ętne wykorzystanie zidentyfikowanych szans rozwojowych będzie miało decyduj ący wpływ na realizowanie skutecznej polityki rozwoju w regionie. Skuteczne pozyskiwanie środków UE, rozwój działa ń partnerskich, specjalizacja w wybranych rodzajach upraw wraz z rozwojem przemysłu rolno-przetwórczego oraz inwestycje w rekreacje i sport stanowi ć b ędą dominuj ące elementy rozwoju gminy.

47

2. Projekcje przyszłego rozwoju Gminy Krasnystaw Projekcja przyszłego rozwoju Gminy Krasnystaw przedstawia procesy przemian społeczno- gospodarczych i przestrzennych oraz obraz efektów powstaj ących w wyniku tych przemian, które realnie nast ąpi ą. Podstaw ą projekcji jest zarówno diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej jak i wskazane w jej wyniku mocne i słabe strony, a nast ępnie szanse i zagro Ŝenia przyszłego rozwoju. Ponadto na rozwój Gminy b ędą miały wpływ uwarunkowania zewn ętrzne, na które Gmina nie ma bezpo średniego wpływu. W projekcji rozwoju Gminy wyró Ŝnia si ę kolejne, nast ępuj ące po sobie fazy rozwoju oraz wiod ące grupy działa ń.

2.1. Fazy rozwoju gminy

Faza I: Przygotowanie sprawno ści instytucjonalnej i spójno ści przestrzennej Warunkiem efektywnego wspomagania rozwoju Gminy, głównie w oparciu o czynniki wewn ętrzne i środki unijne jest dostateczna sprawno ść instytucjonalna Gminy. Główne grupy działa ń w tym zakresie przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco: a. Poprawa bezpiecze ństwa cywilnego, ekologicznego i sanitarnego. W ramach tych działa ń skuteczniejsza b ędzie walka z patologiami społecznymi, przest ępczo ści ą, kl ęskami Ŝywiołowymi. Szczególnie waŜna jest ochrona środowiska naturalnego przed negatywnymi formami oddziaływania człowieka. b. Opracowanie systemu programowania rozwoju na lata 2007 – 2020. Elementami składowymi tego systemu, obok Strategii Rozwoju, s ą Wieloletni Plan Inwestycyjny, Lokalny Plan Rozwoju oraz roczne Bud Ŝety Gminy. Dokumenty te b ędą stanowiły merytoryczn ą podstaw ę opracowania projektów przedsi ęwzi ęć organizacyjnych, inwestycyjnych i nieinwestycyjnych, gdzie zgodnie z zasad ą programowania nast ąpi koncentracja środków na konkretnym wdro Ŝeniu.

Zarz ądzanie strategiczne jest sposobem zarz ądzania ukierunkowanym na osi ągni ęcie długofalowych celów. Integraln ą cz ęś ci ą zarz ądzania strategicznego jest planowanie strategiczne, które obejmuje procesformułowaniastrategii oraz procesimplementacjistrategii .

Planowanie strategiczne jest anga Ŝowaniem si ę w przyszło ść , wymaga przewidywania, woli działania i d ąŜ enia do zało Ŝonych celów.

Planowanie strategiczne koncentruje si ę na robieniu wła ściwych rzeczy – skuteczno ść (Strategia rozwoju), w odró Ŝnieniu od planowania operacyjnego , które skupia si ę na robieniu ich we wła ściwy sposób – sprawno ść (Wieloletni Plan Inwestycyjny, Roczny Bud Ŝet).

48

Schemat ideowy programowania rozwoju

STRATEGIA ROZWOJU GMINY /horyzont czasowy - dwa okresy bud Ŝetowe UE tj. do 2020 roku/

1. Misja Strategii 2. Cel nadrz ędny Strategii 3. Cele po średnie /priorytety/ 4. Cele operacyjne - Działania strategiczne

WIELOLETNI PLAN INWESTYCYJNY / PLAN ROZWOJU LOKALNEGO /horyzont czasowy - jeden okres bud Ŝetowy UE tj. do 2013 roku/

1. Zdefiniowane programy działania 2. Zadania inwestycyjne realizuj ące przyj ęte programy 3. Plan finansowy w tym źródła finansowania

ROCZNY BUD śET GMINY /horyzont czasowy - jeden rok/

1. Okre ślenie źródeł i wielko ść przychodów 2. Preliminarz wydatków

c. Techniczne przygotowanie terenów. W ramach tych działa ń nast ąpi rozwój lokalnej infrastruktury technicznej co b ędzie miało decyduj ący wpływ na przyspieszenie ruchu inwestycyjnego i przedsi ębiorczo ści. W szczególno ści b ędą realizowane projekty uzupełniaj ące sie ć kanalizacji, poprawa stanu dróg, uporz ądkowanie gospodarki odpadami, w tym segregacji śmieci oraz budowy obiektów sportowo-rekreacyjnych. Plany dotycz ące rozmieszczenia przyszłych inwestycji zawiera Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Krasnystaw.

49 d. Rozwój otoczenia biznesu. Poprawa warunków dla rozwoju przedsi ębiorczo ści poprzez popraw ę edukacji ekonomicznej, szkolenia, dost ęp do kwalifikowanego doradztwa w tym szczególnie doradztwa rolnego, budowa społecze ństwa opartego na wiedzy m.in. poprzez upowszechnianie i rozwój informatyzacji. Cz ęść tych działa ń b ędzie realizowana w ramach powiatu, a ka Ŝde z nich b ędzie wymagało opracowania samodzielnego programu. e. Poprawa stanu zdrowia mieszka ńców oraz pomocy społecznej. Wa Ŝnymi elementami w zakresie tych działa ń s ą poprawa jako ści słu Ŝby zdrowia, profilaktyki oraz powszechny dost ęp do wszelkich form rekreacji i wypoczynku.

Faza II: Rozwój przedsi ębiorczo ści, innowacji i rynku pracy Podstaw ę przyszłego rozwoju Gminy stanowi ć b ędzie rozwój lokalnej przedsi ębiorczo ści. Gmina b ędzie podejmowa ć szereg przedsi ęwzi ęć sprzyjaj ących poprawie przedsi ębiorczo ści do których nale Ŝeć b ędą m.in.: • poprawa dost ępno ści w pozyskiwaniu nowych uzbrojonych technicznie terenów dla nowych inwestycji, • tworzenie systemu informacji o mo Ŝliwo ściach inwestycyjnych, • system ulg w podatku od nieruchomo ści. Dobre przygotowanie organizacyjne i planistyczne do wspomagania rozwoju, a tak Ŝe uzupełnianie lokalnej infrastruktury i wdra Ŝanie systemów marketingowych przyczyni si ę do jej o Ŝywienia. Działania te b ędą przenosi ć jej efekty na inne dziedziny Ŝycia gospodarczego i społecznego co przedstawiono poni Ŝej: a. Znacz ący wzrost liczby firm , wydłu Ŝenie okresu ich Ŝywotno ści i zwi ększenia skłonno ści przedsi ębiorców do inwestowania. Aktualnie jest ok. 248 firm o du Ŝym zró Ŝnicowaniu bran Ŝowym. Realizacja Strategii spowoduje du Ŝy rozwój nowych form działalno ści w bran Ŝy usługowej (rozwój sektora rekreacyjno-turystycznego). Efektem mno Ŝnikowym takich zachowa ń b ędzie wzrost popytu na usługi rynkowe oraz wzrost zapotrzebowania na prac ę (spadek bezrobocia). b. Stopniowy wzrost zainteresowania firm wdra Ŝaniem innowacji. Pełna informatyzacja prowadzonych działalno ści np. w sektorze usług turystycznych funkcjonowanie w istniej ących systemach rezerwacyjnych. Poprawa jako ści zarz ądzania i organizacji pracy. c. Wzrost popytu na wysoko kwalifikowane kadry wywołany ruchem inwestycyjnym i innowacyjnym. Zatrudnianie kadr specjalistycznych wpłynie korzystnie na młodzie Ŝ i ograniczy jej odpływ do miast i na zachód Europy.

50 d. Spadek bezrobocia. Wpływ na ten stan b ędzie miał rozwój przedsi ębiorczo ści oraz ujemne saldo migracji młodych ludzi do miast.

Faza III: Wzrost standardów funkcjonowania lokalnego społecze ństwa Rozwój przedsi ębiorczo ści b ędzie tworzył dogodniejsze warunki rozwoju społeczno- gospodarczego. B ędzie to miało swoje odzwierciedlenie we wszystkich sferach Ŝycia, w tym w bezpiecze ństwie publicznym, jako ści środowiska naturalnego i kulturowego, w komunikacyjnym otwarciu wewn ętrznym i zewn ętrznym Gminy, w urozmaiceniu form Ŝycia gospodarczego i społecznego a ostatecznie w poprawie konkurencyjno ści Gminy.

2.2. Wiod ące grupy działa ń rozwojowych gminy (priorytety)

2.2.1. Przedsi ębiorczo ść i konkurencyjno ść Gminy Efektem wdra Ŝania Strategii rozwoju b ędzie wzrost napływu kapitału do Gminy. Osi ąganie tego celu b ędzie mo Ŝliwe wieloma drogami jednocze śnie, w tym m.in.: a. Rozwój infrastruktury informacyjnej , tworzenie systemów informacyjnych dotycz ących ró Ŝnych sfer Ŝycia, głównie zwi ązanych z rozwojem regionu. Celem jest pełna informatyzacja Urz ędu Gminy oraz dost ęp wszystkich mieszka ńców Gminy do Internetu.

b. Upowszechnianie sieci infrastruktury ekonomicznej , w tym dost ęp do usług bankowych, których sie ć winna by ć oparta na powiecie i województwie.

c. Tworzenie sieci specjalistycznego doradztwa w dziedzinie przedsi ębiorczo ści i rolnictwa.

d. Infrastrukturalne przygotowanie Gminy wraz z udost ępnieniem terenów do zainwestowania. Szczególne nakłady Gmina przeznaczać b ędzie na inwestycje w dziedzinie przemysłu rolno-przetwórczego oraz rekreacji, sportu i wypoczynku.

e. Opracowanie i wdro Ŝenie systemu marketingu regionalnego i lokalnego w celu poprawy skuteczno ści przyci ągania kapitału zewn ętrznego. Wymienione wy Ŝej działania podnios ą poziom konkurencyjno ści Gminy oraz b ędą tworzyły warunki do rozwoju przedsi ębiorczo ści w regionie.

2.2.2. Kapitał ludzki i sprawy społeczne Rozwój Gminy w du Ŝym stopniu b ędzie zale Ŝny od wiedzy i umiej ętno ści jej mieszka ńców oraz kultury Ŝycia w tym kultury gospodarczej. Wa Ŝny element stanowi ą zjawiska demograficzne. Od kilku lat w Gminie odnotowuje si ę wi ększ ą ilo ść zgonów ni Ŝ ilo ść urodze ń. Nasila się proces migracji ludzi młodych na Zachód. Przeciwstawienie si ę tym niekorzystnym tendencjom oraz stworzenia warunków do rozwoju nowoczesnego i Ŝyj ącego na wysokim poziomie społecze ństwa b ędzie wymagało wielu działa ń w tym m.in.:

51

• kontynuacji masowego kształcenia zarówno na poziomie szkół gimnazjalnych jak i średnich. Istotne b ędzie zapewnienie wi ększego dost ępu ludzi kształc ących si ę do specjalizowanych kierunków, • rozbudowy systemu szkole ń zawodowych, • tworzenia warunków aktywizuj ących kontakty społeczne (np. mi ędzygminne), • rozwoju współpracy transgranicznej w ramach Euroregionu Bug. Jako ść i poziom Ŝycia mieszka ńców b ędzie okre ślony nie tylko poziomem ich dochodów, ale równie Ŝ poziomem tzw. infrastruktury społecznej: • poziom ochrony zdrowia (przychodnie zdrowia, sie ć szpitali i stopie ń ich wyposa Ŝenia), • rozwój kultury poprzez sie ć placówek, • dost ęp do rekreacji, sportu i turystyki, • ograniczanie zjawisk patologii społecznej (przest ępczo ść , alkoholizm, narkotyki) i walka z ubóstwem, • poziom o światy i stopie ń wyposa Ŝenia szkół (pracownie tematyczne).

2.2.3. Gmina atrakcyjna do zamieszkania i inwestowania Aby region mo Ŝna było uzna ć za atrakcyjny zarówno dla mieszka ńców jak i inwestorów zewn ętrznych musi charakteryzowa ć si ę wszelkimi atutami bezpiecze ństwa cywilnego, ekologicznego i sanitarnego. Bardzo istotna jest dost ępno ść komunikacyjna regionu jako warunek spójno ści terytorialnej wewn ętrznej i zewn ętrznej. Realizacja tych Ŝe działa ń b ędzie si ę odbywała przy współudziale funduszy strukturalnych i funduszu spójno ści UE, a za główne przedsi ęwzi ęcia z tym zwi ązane nale Ŝy uzna ć: • Budow ę i modernizacj ę dróg lokalnych – gminnych i powiatowych, • Wzmocnienie powi ąza ń z gminami i regionami s ąsiednimi, np. drogi wojewódzkie, krajowe, droga do przej ścia granicznego, • Stwarzanie warunków do kultywowania i rozwoju lokalnych tradycji i obrz ędów poprzez m.in. budow ę wiejskich domów kultury.

2.2.4. Gmina efektywnie zarz ądzana i otwarta na współprac ę Aktywno ść Gminy jak i całego regionu powiatu krasnostawskiego b ędzie determinowana nie tylko rozwojem gospodarczym ale równie Ŝ ci ągło ści ą terytorialn ą walorów i zasobów środowiska naturalnego oraz walorów i zasobów turystycznych. Istnieje szansa turystycznego zagospodarowania regionu przy znacznym wzmocnieniu działa ń partnerskich zarówno mi ędzygminnych jak i mi ędzynarodowych. Wiedza i do świadczenia samorz ądu Gminy w warunkach Unii Europejskiej pozwoli na osi ągni ęcie wysokiej sprawno ści w zakresie samoorganizacji.

52

3. Cele strategiczne i operacyjne Strategii rozwoju Gminy Krasnystaw Strategia Rozwoju Gminy Krasnystaw zawiera trzyszczeblowy układ celów, podporz ądkowanych realizacji przyj ętej misji Strategii. Definicja misji i celów Strategii jest odbiciem zarówno lokalnych aspiracji jak i wynika z analizy mocnych i słabych stron Gminy, a tak Ŝe zewn ętrznych uwarunkowa ń rozwoju. Cele Strategii tworz ą uporz ądkowan ą i spójn ą struktur ę hierarchiczn ą, na któr ą składaj ą si ę:

Misja Strategii - wskazuj ąca po Ŝą dany stan, do jakiego nale Ŝy d ąŜ yć wdra Ŝaj ąc poszczególne cele Strategii,

Cel nadrz ędny Strategii - okre ślaj ący główny kierunek działa ń rozwojowych,

Priorytety (cele po średnie) Strategii - prowadz ące do osi ągni ęcia celu nadrz ędnego i b ędące głównymi osiami rozwoju Gminy,

Cele operacyjne - okre ślone dla ka Ŝdego z priorytetów i precyzuj ące w jaki sposób poszczególne priorytety b ędą wdra Ŝane za pomoc ą okre ślonych działa ń.

3.1. Misja strategii W procesie formułowana misji i celu nadrz ędnego Strategii przyj ęto, Ŝe Gmina b ędzie atrakcyjnym miejscem do zamieszkania, zostan ą stworzone korzystne warunki dla inwestorów zewn ętrznych, b ędzie stanowi ć miejsce do rekreacji, wypoczynku i turystyki, a lokalni producenci rolni uzyskaj ą wysoki dochód. Misja Strategii Rozwoju Gminy Krasnystaw

UruchomieniewielokierunkowychprocesówrozwojowychwGminieumoŜliwiającychwGminieumoŜliwiających trwałyizrównowaŜonyrozwój,przyczyniającsiędtrwałyizrównowaŜonyrozwój,przyczyniającsiędoopoprawyjakościŜyciaiwzrostupoprawyjakościŜyciaiwzrostupoprawyjakościŜyciaiwzrostu dobrobytumieszkańcówGminydobrobytumieszkańcówGminydobrobytumieszkańcówGminyKrasnystawKrasnystawKrasnystaw

Uzasadnienie Misji Strategii Misja w zdecydowany sposób wskazuje potrzeb ę dokonania wielokierunkowych zmian, które stan ą si ę podstaw ą przemiany Gminy oraz wzrostu gospodarczego prowadzącego bezpo średnio do poprawy jako ści Ŝycia i dobrobytu mieszka ńców. Jako ść Ŝycia mieszka ńców Gminy uzale Ŝniona jest od wysoko ści dochodów z rolnictwa, które przy aktualnie niekorzystnych warunkach ekonomicznych jest głównym obszarem działalno ści. Z rolnictwa utrzymuje si ę ok. 70 % mieszka ńców.

53

Szans ą dla rolnictwa i utrzymuj ących si ę z niego mieszka ńców jest specjalizacja produkcji rolniczej oraz tworzenie sprawnych Grup Producenckich wzmacniaj ących pozycj ę rolników. Koniecznym stanie si ę zmiana struktury dochodów mieszka ńców i rozwój innych pozarolniczych form aktywności. Jedn ą z najbardziej dost ępnych form b ędzie rozwój rekreacji i turystyki wykorzystuj ącej lokalne uwarunkowania. Działalno ść ta stworzy nowe miejsca pracy zarówno w okresie inwestycji jak i prowadzenia aktywno ści turystycznej. Podejmowane b ędą przedsięwzi ęcia sprzyjaj ące rozwojowi lokalnej przedsi ębiorczo ści oraz działania marketingowe zarówno na szczeblu lokalnym jak i regionalnym. Realizacja misji przyczyni si ę do zmian strukturalnych w Gminie a w konsekwencji do zmiany jako ści Ŝycia jej mieszka ńców.

3.2. Cel nadrz ędny strategii

Celem nadrz ędnym Strategii Gminy Krasnystaw jest:

OsiągnięcietrwałegorozwojuspołecznoOsiągnięcietrwałegorozwojuspołecznogospodarczegoGminypoprzezoptymalnegospodarczegoGminypoprzezoptymalnegospodarczegoGminypoprzezoptymalne wykorzystaniejejlokalnychwarunkówiwewnętrznegopotencjałurozwojowegooraznegopotencjałurozwojowegooraz zwiększeniekonkurencyjnościGminyzwiększeniekonkurencyjnościGminyzwiększeniekonkurencyjnościGminy

Cel nadrz ędny składa si ę z dwóch zasadniczych cz ęś ci. Cz ęść pierwsza - „ osiągnięcietrwałego rozwojuGminy ” – opisuje stan po Ŝą dany w perspektywie lat 2007 – 2020, cz ęść druga natomiast – „ optymalnewykorzystanielokalnychwarunkówiwewnętrznegopotencjału rozwojowego orazzwiększeniekonkurencyjnościGminy ” – wskazuje metod ę i drogi doj ścia do tego stanu.

Uzasadnienie wyboru Celu nadrz ędnego Strategii Tak zdefiniowany Cel nadrz ędny uwzgl ędnia do świadczenia w realizacji dotychczasowej Strategii oraz istnienie nowych uwarunkowa ń rozwoju Gminy w tym stworzenie celu bardziej spójnego z priorytetami rozwojowymi województwa lubelskiego. Trwały rozwój Gminy zatem oparty jest na optymalnym wykorzystaniu lokalnego (wewn ętrznego) potencjału rozwojowego oraz szeroko rozumianej konkurencyjno ści. Zwi ększenie konkurencyjno ści Gmin i regionów jest jednym z głównych celów polskiej i europejskiej polityki regionalnej, co ma swoje odzwierciedlenie w wojewódzkich i krajowych długofalowych strategiach. Do najwa Ŝniejszych cech konkurencyjno ści Gminy zalicza si ę: • wyposa Ŝenie Gminy w infrastruktur ę techniczn ą zapewniaj ącą dobr ą dost ępno ść komunikacyjn ą Gminy, jej powi ązania z wojewódzkim i krajowym systemem transportu, zasilanie w wod ę i inne czynniki produkcji, • sprawne funkcjonowanie tzw. otoczenia biznesowego w tym banki, firmy konsultingowe i inne instytucje usługowe,

54

• jako ść zasobów ludzkich, dochody i jako ść Ŝycia mieszka ńców, dost ępn ą infrastruktur ę edukacji, ochrony zdrowia, świadcze ń socjalnych i wypoczynku, • dobry stan środowiska naturalnego – wody, powietrza, gleby, zróŜnicowany krajobraz, • istnienie terenów nadaj ących si ę do lokalizacji inwestycji, • system zarz ądzania w Gminie, jasny podział kompetencji, efektywne rozwi ązania instytucjonalno-organizacyjne oraz kondycja finansowa samorz ądu i poziom współpracy z innymi Gminami i regionami.

3.3. Priorytety rozwoju gminy Krasnystaw (cele po średnie) Cel nadrz ędny Strategii Gminy Krasnystaw b ędzie mo Ŝliwy do osi ągni ęcia poprzez realizacje przyj ętych priorytetów (celów po średnich/, które w istocie stanowi ą osie rozwojowe zaktualizowanej Strategii. Przyj ęte w Strategii priorytety s ą rezultatem przeprowadzonej diagnozy strategicznej, uwzgl ędniaj ącej mi ędzy innymi stan obecny i przyszłe uwarunkowania społeczno- gospodarcze regionu i Gminy oraz konieczno ści ą dostosowania zapisów Strategii do nowych dokumentów planistycznych na poziomie województwa i kraju.

Priorytety rozwoju Gminy na lata 2007 – 2020 przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco:

 PrzedsiębiorczośćiwPrzedsiębiorczośćiwzrostkonkurencyjnościGminyzrostkonkurencyjnościGminyzrostkonkurencyjnościGminy

 KapitałludzkiisprawyspołeczneKapitałludzkiisprawyspołeczne

 AAAtrakcyjnośAtrakcyjnośtrakcyjnośćGminydozamieszkaniaćGminydozamieszkaniaćGminydozamieszkaniaiiiiinwestowaniainwestowaniainwestowania

 ZarządzanieGminąiwspółpracaZarządzanieGminąiwspółpraca Przyj ęte priorytety stanowi ą kompleksow ą i wzajemnie si ę uzupełniaj ącą struktur ę zapewniaj ącą wszechstronny rozwój Gminy i przyczyniaj ącą si ę do realizacji Celu nadrz ędnego Strategii. Pozwalaj ą bowiem na identyfikacj ę najwa Ŝniejszych elementów rozwoju Gminy.

3.4. Cele operacyjne dla poszczególnych priorytetów

PRIORYTET 1 – Przedsi ębiorczo ść i wzrost konkurencyjno ści Gminy Od post ępu w restrukturyzacji i unowocze śniania lokalnej gospodarki b ędzie uzale Ŝniony jej trwały rozwój. Na niski poziom konkurencyjno ści Gminy ma wpływ niekorzystna struktura zatrudnienia mieszka ńców z dominuj ącym, mało efektywnym sektorem rolnym oraz słabo rozwini ętym sektorem usług rynkowych. Równie wa Ŝnym elementem jest słaby rozwój infrastruktury transportowej i informacyjnej oraz praktyczny brak zinstytucjonalizowanego i finansowego wspierania rozwoju przedsi ębiorczo ści.

55

Przebudowa i unowocze śnianie lokalnej gospodarki b ędzie si ę wi ąza ć z rozwojem specjalizacji zarówno w sektorze rolnym jak i usługowo-produkcyjnym.

CELE OPERACYJNE dla PRIORYTETU 1:

1.1. Rozwój i podnoszenie konkurencyjno ści sektora rolnego

1.2. Rozwój lokalnej przedsi ębiorczo ści

1.3. Rozwój społecze ństwa informacyjnego

1.4. Specjalizacja Gminy w wybranych bran Ŝach.

Działania strategiczne dla przyj ętych celów operacyjnych: • system ułatwiania i pomocy przy zakładaniu nowego „biznesu” • system ulg w podatku od nieruchomo ści (z wył ączeniem działalno ści handlowej oraz tylko dla firm zatrudniaj ących co najmniej jednego pracownika), • ułatwianie dost ępu do nowych terenów (uzbrojonych technicznie) dla nowych inwestycji, • aktualny plan zagospodarowania przestrzennego, • tworzenie systemu informacji o mo Ŝliwo ściach inwestycyjnych w Gminie, • skupywanie ziemi od rolników.

PRIORYTET 2 – Kapitał ludzki i sprawy społeczne Trwały rozwój Gminy jest niemo Ŝliwy bez udziału wykształconego i świadomego społecze ństwa. O stopniu nowoczesno ści i poziomie Ŝycia społecze ństwa decyduje: • jako ść Ŝycia, • ogólny poziom wykształcenia, • poziom zatrudnienia, • poziom integracji społecznej i kulturowej, • stopie ń poczucia bezpiecze ństwa i ładu społecznego, • dost ęp do usług ochrony zdrowia, • rozwój sportu i kultury fizycznej. Przedstawione powy Ŝej elementy decyduj ące o poziomie nowoczesno ści społecze ństwa i przyj ęte kierunki działa ń w tym zakresie okre ślaj ą cele operacyjne.

CELE OPERACYJNE dla PRIORYTETU 2:

2.1. Podniesienie poziomu wykształcenia i wiedzy mieszkańców Gminy

2.2. Wzrost i zmiana struktury zatrudnienia mieszka ńców

2.3. Ograniczanie poziomu ubóstwa i wspieranie integracji społecznej

2.4. Wykorzystanie kapitału kulturowego i społecznego w regionie

2.5. Poprawa bezpiecze ństwa i ładu publicznego

56

Działania strategiczne dla przyj ętych celów operacyjnych: • stworzenie systemu szkolenia pozwalaj ącego na przekwalifikowywanie mieszka ńców do innych zawodów, • prowadzenie efektywnej polityki mieszkaniowej, • stałe podnoszenie poziomu edukacji poprzez popraw ę wyposa Ŝenia szkół, tworzenie klas tematycznych, pracowni specjalistycznych, • poprawa poziomu zdrowotno ści mieszka ńców poprzez m.in. rozwój działa ń profilaktycznych, • budowa obiektów sportowych.

PRIORYTET 3 – Poprawa atrakcyjno ści Gminy do zamieszkania i inwestowania Poziom atrakcyjno ści Gminy do zamieszkania i inwestowania jest jednym z głównych wyznaczników jego konkurencyjno ści i ma zasadniczy wpływ na trwały rozwój. Przeprowadzona diagnoza strategiczna wykazała stosunkowo niski poziom atrakcyjno ści Gminy a cały region jest postrzegany jako peryferyjny. O stopniu atrakcyjno ści Gminy decyduj ą m.in.: • dost ępno ść komunikacyjna, • stan środowiska naturalnego, • ład przestrzenny. Przyj ęte kierunki działa ń w tym zakresie okre ślaj ą cele operacyjne.

CELE OPERACYJNE dla PRIORYTETU 3:

3.1. Poprawa dost ępno ści komunikacyjnej Gminy

3.2. Zachowanie i wzmacnianie ró Ŝnorodno ści przyrodniczej, krajobrazowej i kulturowej

3.3. Poprawa jako ści Ŝycia mieszka ńców wsi

Dla realizacji celów operacyjnych Gmina podejmie szereg działa ń strategicznych: • poprawa sieci komunikacji na terenie Gminy, • kontynuacja działa ń maj ących na celu utrzymanie aktualnego poziomu środowiska przyrodniczego • kultywowanie i rozwój lokalnych tradycji i obyczajów, • rozwój Ŝycia kulturalnego na wsi, budowa wiejskich domów kultury.

PRIORYTET 4 – Zarz ądzanie Gmin ą i współpraca Współpraca instytucjonalna oraz powi ązany z ni ą system zarz ądzania rozwojem regionu b ędą decydowały o przewagach konkurencyjnych regionów. Współpraca powinna by ć prowadzona nie tylko mi ędzy instytucjami i partnerami na poziomie Gminy ale równie Ŝ mie ć charakter mi ędzyregionalny. Decyduj ące znaczenie mie ć b ędzie partnerstwo mi ędzy samorz ądami Gmin i innych szczebli.

57

Dobrze zorganizowana współpraca przyczyni si ę do rozwoju kapitału ludzkiego i społecznego oraz b ędzie narz ędziem wymiany do świadcze ń i wiedzy. Realizacja tych działa ń odbywa ć si ę b ędzie poprzez cele operacyjne.

CELE OPERACYJNE dla PRIORYTETU 4:

4.1. Rozwój współpracy mi ędzyregionalnej w układzie powiatowym, wojewódzkim, krajowym i mi ędzynarodowym

4.2. Zwi ększenie zdolno ści instytucjonalnej Gminy do prowadzenia efektywnej polityki regionalnej 4.3. Wzrost skuteczno ści promocji Gminy i zdolno ści do przyci ągania inwestycji z zewn ątrz.

Realizacja powy Ŝszych Celów operacyjnych odbywa ć si ę b ędzie poprzez działania strategiczne: • rozwój marketingu regionalnego, • budowa systemu programowania rozwoju, • ci ągły system podnoszenia kwalifikacji kadr Urz ędu Gminy, • pełna informatyzacja Gminy, • poprawa skuteczno ści pozyskiwania dotacji unijnych.

58

IV. SPÓJNO ŚĆ STRATEGII GMINY KRASNYSTAW ZE STRATEGI Ą I REGIONALNYM PLANEM OPERACYJNYM /RPO/ WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO

Okre ślone w Strategii Gminy kierunki rozwojowe (zdefiniowane w przyj ętych Priorytetach) wpisuj ą si ę w główne osie priorytetowe Regionalnego Programu Operacyjnego województwa lubelskiego przyj ętego na lata 2007 – 2013, a cele operacyjne Strategii Gminy przyczyniaj ą si ę do realizacji Priorytetów strategicznych województwa. Spójno ść Strategii Gminy z RPO województwa lubelskiego została wykazana w Tabeli nr 1. W tabeli nr 2 wykazano, Ŝe przyj ęte w Strategii Gminy cele operacyjne realizuj ą przyj ęte priorytety strategiczne zapisane w Strategii wojewódzkiej. Stan taki zapewnia spójno ść przyj ętych przez samorz ąd wojewódzki i Gminy dokumentów oraz przyczynia si ę do realizacji przyj ętych na szczeblu wojewódzkim programów.

59

Tabela nr 1 Spójno ść Strategii Rozwoju Gminy Krasnystaw i RPO województwa lubelskiego

Osie Priorytetowe RPO Przedsi ębiorczo ść Infrastruktura Transport Środowisko i Kultura, Infrastruktura województwa i innowacje ekonomiczna czysta energia turystyka i społeczna lubelskiego współpraca międzyregionalna Priorytety Strategiczne Gminy

Przedsi ębiorczo ść i wzrost konkurencyjno ści Gminy X X X

Kapitał ludzki i sprawy społeczne X X

Atrakcyjno ść Gminy do zamieszkania i inwestowania X X

Zarz ądzanie Gmin ą i współpraca X X X

60

Tabela nr 2 Spójno ść celów operacyjnych Strategii Gminy Krasnystaw z Priorytetami strategicznymi województwa lubelskiego

Priorytety i Cele operacyjne Strategii Rozwoju Gminy Krasnystaw Priorytety strategiczne województwa lubelskiego

PRIORYTET 1 1. Rozwój i podnoszenie konkurencyjno ści sektora rolnego 2. Rozwój lokalnej przedsi ębiorczo ści Wzrost konkurencyjno ści regionalnej gospodarki oraz jej zdolno ści do 3. Rozwój społecze ństwa informacyjnego tworzenia miejsc pracy 4. Specjalizacja Gminy w wybranych dziedzinach

PRIORYTET 2 1. Podniesienie poziomu wykształcenia i wiedzy mieszka ńców Gminy 2. Wzrost i zmiana struktury zatrudnienia mieszka ńców Rozwój nowoczesnego społecze ństwa i zasobów ludzkich 3. Ograniczanie poziomu ubóstwa mieszka ńców dostosowanych do wymogów gospodarki opartej na wiedzy 4. Wykorzystanie kapitału kulturowego i społecznego w regionie 5. Poprawa bezpiecze ństwa i ładu publicznego

PRIORYTET 3 1. Poprawa dost ępno ści komunikacyjnej Gminy 2. Zachowanie i wzmacnianie ró Ŝnorodno ści przyrodniczej, Poprawa atrakcyjno ści i spójno ści terytorialnej województwa krajobrazowej i kulturowej lubelskiego 3. Poprawa jako ści Ŝycia mieszka ńców wsi

PRIORYTET 4 1. Rozwój współpracy mi ędzyregionalnej w układzie powiatowym wojewódzkim, krajowym i mi ędzynarodowym Rozwój współpracy mi ędzyregionalnej oraz poprawa skuteczno ści 2. Zwi ększenie zdolno ści instytucjonalnej do prowadzenia efektywnej wdra Ŝania polityki rozwoju regionu polityki regionalnej 3. Wzrost skuteczno ści promocji Gminy i zdolno ści do przyci ągania inwestycji z zewn ątrz

61

V. REALIZACJA STRATEGII

1. Wdra Ŝanie Strategii

Wdro Ŝenie Strategii jest procesem wymagaj ącym współdziałania i aktywno ści ró Ŝnych podmiotów zaanga Ŝowanych w jej realizacj ę.

Najwa Ŝniejsze podmioty wdra Ŝaj ące Strategi ę Gminy to: • Rada Gminy i Wójt Gminy, • Pełnomocnik ds. wdra Ŝania Strategii, • Zespół ds. realizacji długofalowej polityki rozwojowej Gminy, • Przedstawiciele społeczno ści lokalnej, • Organizacje pozarz ądowe. Aby realizacja Strategii odbywała si ę w sposób sprawny konieczne jest zbudowanie spójnego systemu planowania i wdra Ŝania przyj ętych planów. Ogólny schemat systemu planowania rozwoju przedstawiono w Rozdziale 3, pkt. 2. Przedstawia on mechanizm powi ąza ń pomi ędzy planowaniem krótko, a długookresowym oraz wskazuje na zale Ŝno ści i wzajemne uwarunkowania. Nie da si ę skutecznie realizowa ć Strategii bez powi ązanego z ni ą Wieloletniego Planu Inwestycyjnego, który stanowi praktyczne narz ędzie wdra Ŝania przyj ętych zało Ŝeń długookresowych. Programy i zadania zapisane w WPI realizuj ą Wizj ę i Cele Strategiczne. Roczny Bud Ŝet koryguje WPI i dostosowuje mo Ŝliwo ści Gminy w zakresie przyj ętych w nim zada ń. Korekty wynikaj ą zarówno z uwarunkowa ń wewn ętrznych jak i zewn ętrznych, niezale Ŝnych od Gminy. Procedura przygotowania Strategii Rozwoju Gminy 1. Zarz ądzeniem Wójta wyznaczany jest Pełnomocnik ds. planowania długookresowego (Strategii) w celu przygotowania projektu Strategii, 2. Do opracowania Strategii Rozwoju tworzy si ę zespół zadaniowy, 3. Zespół zadaniowy ds. Strategii składa si ę z: a. pracowników Urz ędu Gminy z ró Ŝnych referatów niezb ędnych do przygotowania Strategii (w tym osób odpowiedzialnych za bud Ŝet Gminy), b. przedstawicieli jednostek organizacyjnych Gminy, c. przedstawicieli jednostek pomocniczych Gminy (sołectwa), d. przedstawicieli lokalnych środowisk biznesu oraz organizacji pozarz ądowych. 4. Pełnomocnik ds. Strategii pełni funkcj ę koordynatora zespołu zadaniowego przygotowuj ącego Strategi ę i jest odpowiedzialny m.in. za zbieranie wniosków, przygotowanie danych i organizacje pracy zespołu. Od roku 2007 nast ąpiła zasadnicza zmiana w zarz ądzaniu środkami unijnymi. Dotychczasowy scentralizowany system został zdecentralizowany. Znacznie wzrosły uprawnienia Urz ędów Wojewódzkich. Nakłada to dodatkowe obowi ązki na lokalne samorz ądy i niejako wymusza zmian ę podej ścia równie Ŝ do metodologii planowania długookresowego.

62

Wszystkie dokumenty planistyczne winny by ć sporz ądzone w przyj ętym standardzie, zapewniaj ącym porównywalno ść i spójno ść ze wszystkimi planami przyj ętymi do realizacji w Gminie. Strategia Rozwoju Gminy Krasnystaw spełnia wszystkie wy Ŝej wymienione wymagania.

2. Monitorowanie wykonania Strategii Monitoring jest elementem zarz ądzania środkami publicznymi. Polega on na systematycznym zbieraniu danych dotycz ących realizacji Strategii i programów oraz wykorzystaniu ich do porównania wska źników osi ąganych z zakładanymi. Dane z monitoringu słu Ŝą do oceny skuteczno ści i efektywno ści realizowanych działa ń. Sporz ądzane analizy odchyle ń stanu obecnego od zakładanego w Strategii pozwalają na formułowanie wniosków dotycz ących zmian w tych strategiach i programach. Cały proces monitoringu ma na celu zapewnienie efektywno ści wydawania środków na realizacj ę Strategii. Umo Ŝliwia równie Ŝ wczesne wykrywanie ewentualnych bł ędów i przeocze ń oraz reagowanie na nie, a tak Ŝe dostosowanie zapisów Strategii do zmieniaj ących si ę uwarunkowa ń. System monitorowania i oceny realizacji Strategii Proces monitorowania realizacji Strategii Gminy jest realizowany na ró Ŝnych płaszczyznach i wyró Ŝnia si ę dwa podstawowe obszary: 1. monitoring instytucjonalny , prowadzony przez pracowników i jednostki samorz ądowe, 2. monitoring społeczny , realizowany przez mieszka ńców Gminy.

Ad. 1. Monitoring instytucjonalny . Za monitorowanie wykonania Strategii odpowiedzialny jest Wójt. Zarz ądzeniem Wójta zostaje powołany zespół ds. realizacji Strategii oraz Przewodnicz ący tego zespołu. Zadaniem zespołu jest: a) zdefiniowanie wska źników dla poszczególnych programów Strategii, b) okre ślenie procedury monitorowania, c) wyznaczenie referatów i osób odpowiedzialnych za pozyskiwanie, przetwarzanie i udost ępnianie poszczególnych wska źników, d) zbieranie i przetwarzanie opinii i wniosków zebranych od mieszka ńców Gminy, e) opracowywanie wyników bada ń i przekazywanie ich do Wójta. Zadania Przewodnicz ącego zespołu ds. realizacji Strategii: a) zbieranie i dokumentowanie danych, b) weryfikacja danych, c) zestawianie wska źników i porównywanie z planowanymi, d) wnioskowanie na podstawie wykonanych wska źników, e) formułowanie rekomendacji, składanie okresowych raportów do Wójta dotycz ących wykonania Strategii, f) organizacja pracy zespołu, g) organizowanie spotka ń z mieszka ńcami Gminy oraz organizacjami pozarz ądowymi.

63

Ad. 2. Monitoring społeczny . Na skuteczno ść realizowanej Strategii du Ŝy wpływ maj ą mieszka ńcy, lokalne inicjatywy i przedsi ębiorcy oraz organizacje pozarz ądowe. Wł ączenie grup społecznych w proces budowy Strategii przes ądza o koniecznym ich udziale w procesie jej realizacji. Wszelkie formy organizacyjne lokalnej ludno ści w tym Lokalne Grupy Działania oraz organizacje pozarz ądowe uczestnicz ą w procesie monitoringu poprzez zgłaszanie opinii i wniosków. Opinie te s ą zbierane zarówno podczas bezpo średnich spotka ń organizowanych przez zespół, jak te Ŝ poprzez zgłaszanie bezpo średnio do władz Gminy wszelkich spostrze Ŝeń i uwag dotycz ących realizacji Strategii.

3. Źródła finansowania Strategii Strategia rozwoju Gminy Krasnystaw 2007 – 2020 b ędzie realizowana w dwóch kolejnych okresach bud Ŝetowych 2007 – 2013 i 2014 – 2020. Szczególnie pierwszy okres bud Ŝetowy stwarza ogromn ą szans ę rozwoju dla całego województwa lubelskiego a wi ęc równie Ŝ dla Gminy Krasnystaw. Na szczeblu krajowym został stworzony Program dla Ściany Wschodniej oraz w ramach decentralizacji zarz ądzania środkami unijnymi Regionalny Program Operacyjny województwa lubelskiego. Wielko ść przyznanego Polsce bud Ŝetu prawdopodobnie nigdy si ę ju Ŝ nie powtórzy gdy Ŝ najbogatsze kraje unijne s ą coraz mniej skłonne do finansowania najubo Ŝszych i jednocze śnie kolejny okres bud Ŝetowy nast ąpi po przyjęciu kolejnych, ubo Ŝszych od Polski, krajów do UE. Realizacja Strategii odbywa ć si ę b ędzie w zdecydowanej wi ększo ści w oparciu o środki publiczne. W latach 2007 – 2013 ZPORR zast ąpiony b ędzie Regionalnym Programem Operacyjnym współfinansowanym ze środków funduszy strukturalnych oraz regionalnym programem Spójno ść i konkurencyjno ść regionów . Poza środkami unijnymi RPO b ędzie współfinansowany z krajowych środków publicznych i prywatnych. Cz ęść środków (prawdopodobnie ok. 50%) w ramach funduszy strukturalnych b ędzie dost ępna poprzez programy zarz ądzane centralnie – sektorowe programy operacyjne. 1. Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 3. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 4. Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej

Dla obszarów wiejskich przygotowano Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW). Obok środków unijnych Gmina b ędzie mogła korzysta ć do 2009 roku z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Obszarami priorytetowymi dla tych mechanizmów s ą działania zwi ązane m.in.

64 z ochron ą środowiska, ochron ą kulturowego dziedzictwa europejskiego, rozwijanie zasobów ludzkich, opieka zdrowotna, polityka regionalna i działania przygraniczne. Ze wzgl ędu na ograniczon ą ilo ść środków jak ą b ędzie dysponował samorz ąd Gminy bardzo korzystn ą form ą realizacji zada ń publicznych mog ą stać si ę projekty realizowane w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego . Formuła takiej współpracy przyczyni si ę do zwi ększenia ilo ści oraz warto ści inwestycji, w których realizacje zaanga Ŝowane zostan ą środki prywatne. Stopie ń zaanga Ŝowania środków prywatnych b ędzie wskazywał na trafno ść wybranych do realizacji zada ń. Wa Ŝnym elementem realizacji zało Ŝeń Strategii mog ą okaza ć si ę projekty realizowane w ramach współpracy mi ędzyregionalnej . Konieczne mog ą okaza ć si ę działania podejmuj ące współprac ę z innymi regionami w tym zagranicznymi. Nie nale Ŝy zapomina ć o mo Ŝliwo ści pozyskania znacz ących środków z bud Ŝetu pa ństwa kierowanych w ramach polityki regionalnej pa ństwa. Tradycyjn ą form ą finansowania rozwoju pozostaj ą kredyty bankowe oraz inne po Ŝyczkowe instrumenty finansowe w tym oferowane zarówno instrumenty banków krajowych jak mi ędzynarodowych instytucji finansowych. Coraz wi ększego znaczeniu w finansowaniu du Ŝych przedsi ęwzi ęć nabieraj ą fundusze inwestycyjne . Rzadko wykorzystywanym przez Gminy instrumentem finansowania działa ń s ą obligacje gminne . Horyzont czasowy Strategii 2007 - 2020 nie pozwala w jednoznaczny sposób okre śli ć wszystkich strumieni środków, jaki finansowa ć b ędzie zadania realizuj ące zało Ŝenia i cele przyj ętej Strategii. W niniejszym rozdziale przedstawiono jedynie główne źródła finansowania. Nie mniej wa Ŝnym elementem decyduj ącym o pozyskaniu środków b ędzie stopie ń przygotowania Gminy do realizacji zało Ŝeń Strategii, wewn ętrzna spójno ść systemu programowania oraz zgodno ść celów Gminy z celami i zało Ŝeniami regionu i województwa. Niniejszy dokument spełnia wszystkie wyŜej wymienione wymagania.

65

VI. PODSUMOWANIE I WNIOSKI

„ Dzisiejszedecyzjetworząprzyszłość Dzisiejszystanjestefektemdecyzjiwprzeszłości”

Warunkiem koniecznym realizacji Strategii jest partnerskie i solidarne działanie. Potrzebna jest wi ęc dobra polityka informacyjna, której celem b ędzie integracja społeczno ści lokalnej wokół Strategii. Strategia została zbudowana metoda społeczn ą, w taki te Ŝ sposób powinna by ć wdraŜana. Aby Strategia mogła by ć realizowana jej zakres musi by ć powi ązany z odpowiednim bud Ŝetem na poziomie zada ń operacyjnych.

STRATEGIA WIELOLETNI PLAN INWESTYCYJNY ROCZNY BUD śET PLAN ROZWOJU LOKALNEGO Sformułowanie Strategii rozwoju Gminy nie nale Ŝy traktowa ć jako zamkni ętego dokumentu, który ma obowi ązywa ć w jakim ś czasie w niezmienionym kształcie. Ci ągły proces monitoringu wdra Ŝania Strategii pozwala na analiz ę zmian zało Ŝeń oraz powstaj ących nowych trendów. Monitorowanie zmian wewn ętrznych i zewn ętrznych uwarunkowa ń rozwoju gminy warunkuje osi ąganie zało Ŝonych celów w sposób ekonomiczny. Wdra Ŝanie Strategii na ka Ŝdym etapie podlega weryfikacji i aktualizacji. Opiera ć si ę powinno na odpowiednim rozdziale zada ń realizacyjnych w ramach struktury organizacyjnej gminy. Pozwala to na koncentrowanie si ę na konkretnym przedsi ęwzi ęciu zwi ększaj ąc jego efektywno ść . Wszystkie zadania przewidziane do realizacji w Strategii rozwoju s ą adekwatne do planowanych w ustawie o samorz ądzie gminnym. Z uwagi na zasi ęg oddziaływania dziel ą si ę one na dwie grupy rodzajowe: I. gminne , mieszcz ące si ę w kompetencji i mo Ŝliwo ściach gminy, II. ponadgminne , wychodz ące zarówno ponad kompetencje jak i mo Ŝliwo ści realizacyjne gminy, mo Ŝliwe do realizacji przy współudziale władz samorz ądowych innych gmin, władz powiatowych i regionalnych. Taki rozkład zada ń strategicznych sprzyja okre śleniu partnerów realizacyjnych. Aktualizacja Strategii wykazała potrzeb ę opracowania szczegółowych (cz ąstkowych) strategii i programów dla kluczowych działa ń do których zalicza si ę: • opracowanie systemu programowania rozwoju Gminy, • strategia rozwoju przedsi ębiorczo ści, • strategia budowy i rozwoju centrum rekreacyjno-wypoczynkowego, • strategia (program) promocji regionu – marketing regionalny.

66