KAMUS BAHASA INDONESIA-FILIPINO
Badan Pengembangan Bahasa dan Perbukuan Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan 2019
KAMUS BAHASA INDONESIA-FILIPINO
Penyusun Myrna Carillo Halim Levi Cruz
Badan Pengembangan Bahasa dan Perbukuan Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan 2019
MILIK NEGARA
TIDAK DIPERDAGANGKAN
Hak cipta tahun 2019 milik Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan. Dilindungi Undang-Undang.
Dilarang memperbanyak sebagian atau seluruhnya tanpa izin tertulis penerbit.
R 499.219 921 103 Halim, Myrna Carillo dan Levi Cruz HAL Kamus Bahasa Indonesia-Filipino / Myrna k Carillo Halim dan Levi Cruz; Dora Amalia, Meryna Afrila, Denda Rinjaya (Ed.). Jakarta: Badan Pengembangan Bahasa dan Perbukuan, 2019.x, 303 hlm.; 24 cm.
ISBN 978-602-437-921-6
1. BAHASA INDONESIA – KAMUS - FILIINO 2. BAHASA INDONESIA - ENSIKLOPEDI DAN KAMUS
KAMUS BAHASA INDONESIA-FILIPINO
Penanggung Jawab Kepala Badan Pengembangan Bahasa dan Perbukuan
Wakil Penanggung Jawab Kepala Pusat Pengembangan dan Pelindungan Bahasa dan Sastra
Penyusun Myrna Carillo Halim Levi Cruz
Penyunting Penyelia Dra. Menuk Hardaniwati, M.Pd.
Penyunting Dr. Dora Amalia Meryna Afrila, S.S. Denda Rinjaya, S.S.
Pengelola Pangkalan Data Denny Adrian Nurhuda, S.Pd. Radityo Gurit Ardho, S.S.
Perwajahan Sampul Nurjaman, S.Ds.
Penerbit Badan Pengembangan Bahasa dan Perbukuan Jalan Daksinapati Barat IV, Rawamangun, Jakarta Timur 13220 Telepon/Faksimile: (021) 4706287, 4706288, 4896558, 4894546/(021) 4750407 Laman: www.badanbahasa.kemdikbud.go.id
v
vi
KATA PENGANTAR
Untuk mendukung program internasionalisasi bahasa Indonesia, khususnya peningkatan fungsi bahasa Indonesia menjadi bahasa resmi di tingkat Asean, Badan Pengembangan Bahasa dan Perbukuan, Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan menyusun Seri Kamus Asean. Kamus ini adalah kamus dwibahasa yang disusun secara khusus untuk pemelajar BIPA dan dapat menjadi petunjuk praktis dalam berkomunikasi dalam bahasa Indonesia. Kamus Indonesia-Filipino ini disusun oleh Myrna Carillo Halim dan Levi Cruz. Kamus pemelajar ini berisi lema yang berupa kata berfrekuensi tinggi dan lazim digunakan untuk komunikasi dalam percakapan. Di dalam kamus ini juga disertakan contoh-contoh penggunaan kata untuk memperjelas konteks pemakaiannya. Kamus ini berisi 3.584 entri dengan penjelasan dan definisi yang disesuaikan dengan kebutuhan pemelajar bahasa Indonesia. Selain itu, pada lema disertakan pula cara pelafalan dengan menggunakan aksara atau tulisan bahasa sasaran untuk memperjelas cara pengucapan. Kamus ini dapat menjadi pendamping buku ajar BIPA yang diperlukan dalam proses pembelajaran bahasa Indonesia. Kami mengucapkan terima kasih dan penghargaan kepada Kedutaan Besar Republik Indonesia untuk Filipina yang telah membantu dan mendampingi kami selama penyusunan kamus.
Jakarta, Oktober 2019 Kepala Badan Pengembangan Bahasa dan Perbukuan
Prof. Dr. Dadang Sunendar, M.Hum.
vii
viii
DAFTAR ISI
Kata Pengantar ...... vii Daftar Isi ...... ix Daftar Label ...... x A–Z ...... 1
ix
DAFTAR LABEL
Label Kelas Kata n nomina v verba adj adjektiva adv adverbia p partikel pron pronomina num numeralia
x
A - a aba-aba n pamunuan, manduhan: abu-abu a kulay abo/abuhin: nagbigay ng utos ang gusto niya nang kulay abo tagapanguna sa mga kabilang dahil masigla ito sa sa seremonya ng watawat pakiramdam dia meyukai instruktur memberikan aba- warna abu-abu karena aba pada peserta upacara berkesan hangat bendera acara, pengacara n abogado, abadi a walang-kamatayan, manananggol, tagatangkilik: imortal, walang katapusan: siya ay nagtatrabaho bilang walang taong walang isang manananggol sa isang kamatayan tidak ada manusia lawfirm dia bekerja sebagai yang abadi pengacara di sebuah firma abai, mengabaikan v baliwalain: hukum natalo siya dahil binalewala acuh v paki-alam: wala siyang niya ang kakayanan ng pakialam sa payo ng kanyang kanyang kalaban dia kalah mga magulang dia tidak karena mengabaikan pernah acuh terhadap nasihat kemampuan lawan orang tuanya abjad n alpabeto: ang pangalan -- tak acuh v walang ng mga kabilang sa seminar malasakit: tila wala siyang ay pinagsusunod-sunod ayon malasakit sa aking mungkahi sa alpabeto nama-nama dia sepertinya acuh tak acuh peserta seminar diurutkan terhadap usulku berdasarkan abjad mengacuhkan v pinapansin: absen v magsikap, pagsikapan, bakit hindi ninyo pinapansin magpilit, pagsakitan, magsakit: ang aking opinyon? mengapa tatlong mag-aaral ang lumiban kalian tidak pernah ngayon tiga orang murid mengacuhkan pendapatku? absen hari ini
1 ada, keberadaan adu, penalti ada, keberadaan n presensya: adik n kapatid: meron akong ang presensya ng pinuno ay isang nakababatang kapatid na kinakailangan sa isang pag lalaki at dalawang titipon keberadan ketua nakakababatang kapatin na sangat dibutuhkan dalam babae aku memiliki satu orang rapat adik laki-laki dan dua orang mengada-ada v maging adik perempuan katawa-tawa: huwag kang adil a patas: kailangang maging maging katawa-tawa jangan patas ang mga hukom seorang mengada-ada hakim harus adil mengadakan v mag-organisa, pengadilan n korte, magdaos, magtalaga: Ang hukuman, husgado: aming klase ay bubuo nang nagbibigay ng salaysay ang isang palabas na drama kelas saksi sa harap ng hukom saksi kami akan mengadakan tengah menguraikan pertunjukan drama kesaksiannya di hadapan adalah v ay: ang Indonesia ay pengadilan isang bansang kapuluan adu, adu penalti v parusang Indonesia adalah negara penalti: ang Persija ay kepulauan nagtagumpay talunin ang adat n ka-ugalian: kailangan Arema sa parusang penalti nating igalang ang mga ka- Persija berhasil mengalahkan ugalian na lokal kita harus Arema lewat adu penalti menghormati adat lokal mengadu v 1 pagkalansingin: -- istiadat n kaugalian: itinaas nila ang kanilang mga kailangan natin respetuhin ang baso , pinagkalansing ang kaugalian ng isang rehiyon mga ito, pagkatapos ay kita harus menghargai adat uminom mereka mengangkat istiadat suatu daerah gelas mereka, mengadunya, kemudian meminumnya; beradat v may mabuting asal: nakikita sa kanyang kinikilos 2 isabong, ilaban: na siya ay taong may pinagsabong nang dalawang mabuting asal sikapnya binatilyo ang kanilang mga menunjukkan bahwa dia tandang kedua pemuda itu seorang yang beradat mengadu ayam mereka
2 aduk air, air kencing mengadukan v idemanda, agung a dakila, marangal, ireklamo, kasuhan: nagsampa maharlika, matayog, mataas: siya ng reklamo sa korte laban siya ay trinato na parang sa kanyang boss dia bisitang maharlika dia mengadukan atasannya ke diperlakukan bagai seorang pengadilan tamu agung aduk v halo; haluin: haluin ang keagungan n kadakilaan, mga sangkap nang dahan- kabantugan: ang kanyang dahan aduk semua bahan pininta ay nagpapakita ng perlahan-lahan kadakilaan lukisannya mengaduk(-aduk) v haluin, memancarkan keagungan halu-haluin: paulit-ulit na mengagungkan v sambahin, hinalo ni nanay ang lahat ng papurihan, dakilain: sangkap ibu mengaduk-aduk pinapurihan niya ang Diyos sa semua bahan kanyang panalangin dia agar p upang maging, kaya: mengagungkan Tuhan dalam upang maging marunong, doanya kailangang maging masikap ahli n dalubhasa: siya ay agar pintar, kita harus rajin dalubhasa sa kalusugan dia belajar seorang ahli dalam hal agar-agar n gulaman: ang kesehatan gulaman ay naglalaman ng -- waris n tagapagmana: siya hibla na mabuti para sa angnag-iisang tagapagmana sa katawan agar-agar kanyang pamilya dia ahli mengandung serat yang baik waris tunggal di keluarganya bagi tubuh air, air kencing n ihi: ang ihi ay agun, agunan n garantiya, maaring maging isang panggarantiya: ang bahay na tagapagpahiwatig ng iyon ay ginawang kalagayan ng kalusugan ng panggarantiya ng may-ari katawan air kencing bisa rumah tersebut dijadikan menjadi indikator dari kondisi agunan oleh pemiliknya kesehatan tubuh
3 aksi alam -- ketuban n amniotic fluid: mempelajari v mag-aral: ang unang proseso ng siya ay interesadong mag-aral kapanganakan ay may ng wikang Koreano dia sinyales na pagkabasag ng tertarik mempelajari bahasa amniotic fluid awal dari Korea proses persalinan ditandai pelajar n mag-aaral: mag- dengan air ketuban yang aaral ng musika pelajar musik pecah pelajaran n sabjek: -- liur n laway: produksyon heograpiya ang aking ng maliit na laway ay paboritong leksyon geografi maaaring gumawa ng tuyo adalah pelajaran favoritku ang bibig produksi air liur aju, mengajukan v magsumite: yang sedikit bisa membuat sila ay nagsumite ng panukala mulut kering ng aktibidad mereka -- mata n luha: hinaplos ng mengajukan proposal daliri ni Ari ang luha ng kegiatan kanyang pinsan Jemari pengajuan n paglagak, tangan Ari mengusap air pagharap, paghain, pag- mata adik sepupunya ientrega: paglagak ng ajaib a milagroso; di kapani- kahilingan para sa pasaporte paniwala: milagrosang pengajuan permohonan pangyayari peristiwa yang paspor ajaib akal n 1 pag iisip: matinong pag ajak, mengajak v yayain, iisip akal sehat; 2 trik: lagi imbitahin: niyaya niya akong siyang may trik na panloko ng manood ng konsiyerto kasama tao dia selalu memiliki akal siya dia mengajak saya untuk menipu orang menonton konser bersamanya -- bulus n daya: nangyari ang ajar, belajar v mag-aral, matuto: paghihiyawan dahil sa huthot siya ay nag-aaral tumugtog ng sa pangalan ng presiden gitara dia sedang belajar bilang isang resulta sa daya sa bermain gitar Freeport Inodenesia terjadi kegaduhan karena pencatutan nama presiden akibat akal bulus Freeport Indonesia
4 akan akrab berakal v matalino, akhirnya adv sa wakas: sa marunong: matalinong wakas ay nag tagumpay siya nilalang makhluk berakal na ipanalo ang laban akhirnya mengakali v nilinlang: dia berhasil memenangkan nilinlang niya ang ang umiiral pertandingan na sistema dia mengakali akibat n resulta: milyun- sistem yang berlaku milyong tao ang namamatay akan p tungkol: nakalimutan ko taun-taon resulta sa malaria ang tungkol sa pangako kong jutaan orang mati setiap makipagkita sa kanya tahun akibat malaria ngayong hapon aku lupa akan akibatnya n kahihinatnan: janjiku untuk menemuinya dahil sa kanyang pag-uugali, sore ini dapat niyang tanggapin ang -- tetapi p ganun pa man: ang mga kahihinatnan niya karena aming klase ay binigyan ng tingkah lakunya, dia harus takdang aralin kahapon Ganun menerima akibatnya pa man, nakalimutan ko itong berakibat v magresulta: ang gawin kelas kami diberi aksidente ay maaaring pekerjaan rumah kemarin magresulta sa mas malala akan tetapi, aku lupa kecelakaan itu bisa saja mengerjakannya berakibat lebih fatal seakan-akan adv parang, mengakibatkan v nagbunga: animo, katulad: kung umasta mas mataas na presyo ng siya ay parang hindi niya ako gasolina ay nagbunga ng pag kilala dia bersikap seakan- taas sa presyo ng pang araw- akan tidak mengenaliku araw na pangangailangan akar, berakar v nakabaon, kenaikan harga bensin nakatanim: nakatanim sa mengakibatkan meningkatnya kanyang isip ang mga sinabi harga barang keperluan ng kanyang mga magulang sehari-hari kata-kata orang tuanya akrab a malapit: siya ay malapit berakar di pikirannya sa kanyang hipag dia sangat akhir, akhir pekan n katapusan: akrab dengan menantunya kami ay magbabakasyon sa katapusan kami berlibur di akhir pekan 5 aksi alam aksi n aksiyon: ang aksiyon ng aku n ako: kailangan kong pag kokolekta ng pondo ay pumunta sa ospital bukas aku ginawa ng mga mag-aaral aksi harus pergi ke rumah sakit pengumpulan dana dilakukan besok oleh mahasiswa mengaku v pag-amin: inamin beraksi v aksyon: siya ay niya na kasalanan niya dia agad na babalik sa akyon mengaku bahwa itu adalah pagkatapos makabawi mula kesalahannya sa pinsala ia akan segera pengakuan n pag-amin: siy kembali beraksi setelah pulih aay gumawa ng pag-amin na dari cedera ikinagulat ng publiko dia akta n katibayan: si tatay ay membuat pengakuan yang gumagawa ng katibayan ng mengejutkan publik lupa ayah sedang membuat akurat a tumpak: ang balita ay akta tanah dapat magbigay ng tumpak na -- jual beli n kasulatan ng impormasyon berita harus pagbebenta: transaksyon na memberikan informasi yang ito ay walang kasulatan ng akurat pagbebenta transaksi ini tidak alam n kalikasan: siya ay nag- disertai akta jual beli aaral ng agham ng kalikasan -- kelahiran n katibayan ng at kapaligiran ia mempelajari kapanganakan: si tatay ay ilmu tentang alam dan gumawa ng katibayan ng sekitarnya kapanganakan ng kapatid ko -- pikiran n sa isipan: ayah membuat akta kelahiran sinubukan niya na pumasok sa adik isipan ng mga bata dia -- nikah n katibayan ng kasal: mencoba memasuki alam nakatanggap kami ng pikiran anak-anak katibayan ng kasal mula sa -- semesta n sandaigdig: opisyal kami menerima akta gaano karami ang mga bituin nikah dari petugas sa sandaigdig? berapa jumlah -- notaris n notaryo: si bintang di alam semesta? tiyuhin ay gumawa ng notaryo para sa kanyang kumpanya paman membuat akta notaris untuk perusahaannya
6 alami alih berpengalaman v karanasan: -- bedak n pulbo: siya ay siya ay isang manlalaro ng gumamit ng pulbo bago putbol na may karanasan ia pumunta sa handaan ia seorang pemain sepak bola menggunakan alas bedak yang berpengalaman sebelum pergi ke pesta mengalami v nakaranas: alasan a dahilan: ang dahilan habang siya ay sa ibang bansa, na ibinigay niya ay hindi siya ay nakaranas ng makatwiran alasan yang maraming paghihirap selama disampaikannya tidak masuk di rantau ia mengalami akal banyak kesulitan beralasan v makatuwiran: pengalaman n karanasan: ang pagkabalisa niya ay hindi siya ay marami ng karanasan makatuwiran kecemasannya sa pagbebenta dia sudah tidak beralasan banyak pengalaman dalam alat n aparato: ang batang iyon berdagang ay gumagamit ng aparato alami a natural: siya ay pandinig anak itu nagalaga ng kanyang menggunakan alat bantu kagandahan sa paraang dengar natural ia merawat -- kecantikan n kosmetiko: kecantikannya secara alami ang kosmetiko na may mga alang-alang n damuhan: natural na sangkap ay naging indonesia ay mayroong alternitibong pagpipilian alat damuhan na lupain na may kecantikan dengan bahan hanggang sampong milyon na dasar alami menjadi alternatif ektarya Indonesia memiliki pilihan lahan alang-alang hingga 10 alih v naging: ang lupain ito ay juta hektar naging pabahay lahan ini alangkah adv kay: kay ganda ng telah alih fungsi menjadi tanawin na yun alangkah perumahan indahnya pemandangan itu alas n pedestal: ang pedestal ng kanyang bahay ay gawa sa karamik alas rumahnya terbuat dari keramik
7 alir, aliran amanat -- teknologi v eksperto sa beralkohol v may alkohol: teknolohiya: ang pagsulong sa siya ay madalas gumamit ng agham at teknolohiya ay ang pabango na may alkohol ia tagumpay ng mga eksperto sa sering menggunakan parfum teknoholiya kemajuan ilmu beralkohol pengetahuan dan teknologi alun-alun n liwasan, plasa: adalah keberhasilan dari alih sarado ang liwasan dahil may teknologi demonstrasyon alun-alun mengalihkan v ilihis: kami ditutup karena terdapat ay nabigo sa paglihis ng demonstrasi kanyang atensyon kami gagal alur, alur sungai n batis: mengalihkan perhatiannya ipinabuti ng pamahalaan ang peralihan n pagbabago, dikes at batis na mababaw pagbabagong-kalagayan: ang pemerintah memperbaiki kanyang anak ay nasa gitna ng tanggul dan alur sungai yang pagbabago anaknya sedang dangkal berada dalam masa peralihan amal n pagkakawang-gawa, alir, aliran n daloy: sinubukan pagbibigay ng tulong o namin ihinto ang daloy ng donasyon: ang pagtitipon ng dugo mula sa sugat niya kami pagkakawang-gawa ay para sa berusaha menghentikan aliran mga nasalanta ng baha acara darah dari lukanya amal itu ditujukan untuk mengalir v umagos, dumaloy, korban banjir pagdanak: umagos ang ilog beramal v kawanggawa: mula sa taas, pababa air maraming taong gusto mag sungai mengalir dari hulu ke kawanggawa upang hilir makatulong sa biktima ng alkohol n alkohol: ang produkto lindol banyak orang beramal ng inumin na ito ay may label untuk membantu korban na walang alkohol produk gempa minuman ini berlabel tanpa amanat n mensahe: nakalimutan alkohol niya ang mensahe ng kanyang magulang 1 dia lupa akan amanat orang tuanya 2 direktur memberikan amanat kepada para pegawai
8 amat, mengamati andal amat, mengamati v mag- mengampuni v magpatawad: obserba,magmatyag: napatawad na niya ang lahat pinagmasdan nila ang mga ng kamalian ng kanyang bituwin gamit ang teleskopyo kaibigan dia telah mereka mengamati bintang mengampuni semua kesalahan menggunakan teleskop temannya pengamatan n pagmamasid: pengampunan n ang pagmamasid sa hilal ay pagpapatawad, patawad, ginagawa para kapatawaran, paumanhin, mapagpasyahan ang unang pagpapaumanhin: ang araw ng Ramadan pagpapatawad ng kasalanan pengamatan hilal dilakukan pengampunan dosa untuk menentukan tanggal 1 amuk n mag-amok, sumiklab sa Ramadan galit, magwala, mang-gulo: amplop n sobre: ang sulat na malawakang kaguluhan amuk iyon ay pinasok sa sobre surat massa itu ia masukan ke dalam -- massa n kaguluhan ng tao: amplop pinatigil ng pulis ang ampuh a mabisa, epektibo, kaguluhan ng tao sa sentro ng makapangyarihan, malakas, lungsod polisi meredam amuk matapang: mabisa ang gamot massa di pusat kota na iyan obat itu sangat ampuh mengamuk v magalit, ampun n awa, pagpapatawad, manalasa, magwala, magalit kapatawaran, habag: siya ay nang labis, manalanta, nananalangin at humihingi ng magngalit: nagngangalit ang kapatawaran sa Diyos dia bagyo sa karagatan badai berdoa memohon ampun mengamuk di lautan kepada Tuhan andai n kung: kung na ampunan n kapatawaran: iintindihan niya lang ang kapatawaran ng Diyos aking nararamdaman andai ampunan Tuhan dia mengerti yang kurasakan andal a mapagkakatiwalaan: siya ay isang mapagkakatiwalaang manggagawa dia seorang pekerja andal
9 andil anggur, menganggur andalan n alas: siya ang alas anggar, anggaran n badyet: ng aming koponan dia siya ay nag bigay ng data ng andalan tim kami badyet negosyo ia mengandalkan v umasa: menyerahkan data anggaran maari kaming laging umasa sa perusahaan kanya kami selalu dapat anggrek n orkid: orkid sa mengandalkan kanyang bakuran ay kemampuannya namumulaklak na bunga andil n kontribusyon: may anggrek di halaman kontribusyon siya sa rumahnya sudah bermekaran tagumpay ng kumpanya dia angguk, mengangguk(- memiliki andil dalam angguk) v tumango-tango, keberhasilan perusahaan itu tumango nang tumango: sila aneka ragam a iba't ibang: ang ay tumango bilang pagsang- eksibisyon na iyon ay ayon sa narinig nilang nagpapakita ng iba't ibang talumpati nang isang pulitiko mga tela pameran itu mereka mengangguk-angguk menampilkan aneka ragam setuju mendengar orasi tokoh kain tenun itu beraneka ragam a iba't- anggun a elegante, maringal, ibang uri: siya ay nag bebenta magara; kaaya-aya, marikit, ng iba't-ibang uri ng isda ia pinong kumilos: ang babaing menjual beraneka ragam ikan iyon ay talagang maganda at angan, angan-angan n elegante wanita itu sangat pangarap: bawat magulang ay cantik dan anggun 1 mayroong pangarap na pareho anggur, menganggur v walang para sa kanyang anak setiap trabaho, tambay: wala siyang orang tua memiliki angan- trabaho mula ng magsara ang angan yang sama untuk kanyang kumpanyang anaknya pinapasukan dia menganggur berangan-angan v sejak perusahaan tempat dia managinip, mangarap: bekerja ditutup nangangarap siyang magbyahe sa buong Europe dia berangan-angan berkeliling Eropa
10 anggur aniaya pengangguran n kawalan ng angkatan laut n hukbong hanapbuhay, kawalan ng dagat: britanya ay kilala sa trabaho: ang antas ng kawalan kanilang hukbong dagat ng trabaho ay tumataas nitong inggris terkenal dengan mga nakalipas na taon angka angkatan lautnya pengangguran semakin tinggi angkatan udara n hukbong dalam beberapa tahun panghimpapawid: ang aking terakhir kapatid ay nag papalista sa 2anggur n 1 ubas: ubas ang paaralan ng hukbong paborito kong prutas anggur panghimpapawidd kakak saya adalah buah favoritku; 2 alak: mendaftar sekolah angkatan ang alak ay mayroong alkohol udara minuman anggur mengandung pengangkatan n tipanan: sa alkohol opisina ay may ginaganap na angkasa n kalangitan, tipanan sa mga opisyales di kalawakan: pagsasaliksik ng kantor sedang diadakan kalawakan penjelajahan pengangkatan pejabat angkasa angker a pinagmumultuhan: angkat, angkat kaki1 v umalis, hindi kami na natili sa hotel iniwan: umalis siya sa lugar na yun dahil ito ay pagkatapos na pagkatapos ng pinamumultuhan kami tidak palabas segera setelah acara menginap di hotel itu karena berakhir, dia angkat kaki dari terasa angker tempat itu angkuh a mayabang, hambog, -- tangan v sumuko: siya ay mapagmataas, mapagmalaki: sumuko na sa kanyang mga talagang hambog ang pag- gawain ia sudah angkat uugali ng taong iyon sikap tangan dengan pekerjaannya pria itu sungguh angkuh angkatan darat n hukbong aniaya n kawalan ng katarungan: katihan: hukbong katihan ng sa sinaunang panahon, Indonesia gumawa ng maraming hari na mahilig magkasanib na pagsasanay sa gumawa ng kawalan ng ibang mga bansa angkatan katarungan sa kanilang alipin darat indonesia melakukan pada zaman dulu banyak raja latihan gabungan dengan yang suka berbuat aniaya negara lain kepada hambanya
11 anjung, anjungan tunai mandiri arus menganiaya: v abusuhin, antara, perantara n pagmalabisan, tagapamagitan: kailangan ng paglapastanganan, isang tagapamagitan upang pagmalupitan: ang babaing malutas ang hindi iyon ay naakusahang nang- pagkakaunawaan sa pagitan aabuso ng kasambahay wanita ng mga nayon dibutuhkan itu dituduh menganiaya perantara untuk pembantu rumah tangganya menyelesaikan pertikaian anjung, anjungan tunai antardesa mandiri n ATM: nanay ay antariksa n espasyo: mga kumuha ng pera sa ATM ibu astronot pumunta sa espasyo mengambil uang di mesin para astronaut pergi ke anjungan tunai mandiri antariksa anjur, anjuran n payo: siya anting n hikaw: niregaluhan ako talagang nag bigay pansin sa ng nanay ko ng hikaw para sa payo ng doktor dia sangat aking kaarawan ibu memperhatikan anjuran memberiku anting sebagai dokter hadiah ulang tahun antar , antaran n inorder: siya apotek n parmasya, botika: ay dumating ng dala ang mga nagtatrabaho sa botika ang bagay na inorder dia datang aking ama ayahku bekerja di membawa barang antaran apotek mengantar v samahan: arus n agos: kung hindi malakas sinasamahan nya ang kanyang ang agos ng tubig sa ilog, batang kapatid sa paaralan lalangoy sila doon jika arus araw-araw dia mengantar sungai tidak deras, mereka adik perempuannya ke akan berenang di sana sekolah setiap hari -- balik n blackflow: pengantar n tagahatid: blackflow ay karaniwang tagahatid ng gatas ay maging nangyayari pagkatapos ng pumupunta tuwing linggo ng bakasyon arus balik biasanya umaga pengantar susu selalu terjadi setelah liburan datang setiap minggu pagi berakhir
12 asam azan -- lalu lintas n daloy trapiko: awak, perawakan n kondisyon ng daloy trapiko sa pangangatawan, bikas, kabisera ay mukhang mabuti katawan, tikas ng katawan: kondisi arus lalu lintas di ibu ang kanyang pangangatawan kota terlihat lancar ay sa isang atleta -- listrik n daloy ng kuryente: perawakannya atletis ang daloy ng kuryente ay awet a nagtatagal, mukla sa positibong pol pangmatagalan: ang delatang papunta sa negatibong pol ito ay nagtatagal makanan arus listrik mengalir dari kaleng ini awet kutub positif ke kutub negatif mengawetkan v mapreserba: asam 1 n maasim: ang kendi na ang paglalata ay isang paraan ito ay gawa sa prutas na ng pagpreserba ng pagkain maasim permen ini berbahan pengalengan adalah salah dasar buah asam; 2 a maasim: satu cara untuk mengawetkan ang manggang ito ay makanan napakaasim mangga ini pengawet n pang-imbak, sangat asam pangpreserba: hindi mabuting asing a dayuhan, banyaga, hindi kumain nang maraming kilala, kakatwa, hindi pagkaing mayaman sa pangkaraniwan, bago: bago sa pangpreserva tidak baik aking pandinig ang kanyang terlalu banyak mengonsumsi mga sinasabi kata-katanya makanan yang mengandung asing di telingaku pengawet terasing v naiilang, nag-iisa, azan n adzan: ang batang iyon malayo: nakaramdam siya ay mahilig makinig sa adzan nang pag-iisa sa klase dia anak itu senang mendengar merasa terasing di kelas suara azan asyik a masaya, nakakatuwa, nakakaaliw: sila ay nagkakasiyahan sa paglalaro ng putbol mereka asyik bermain sepak bola
13
14
B - b babi n baboy: babuyan ~ pengalaman v magbahagi peternakan babi ng karanasan: nandito kami babu n kasambahay: siya ay upang magbahagi ng aming mayroong isang kasambahay mga karanasan kita berkumpul sa kanilang bahay ia memiliki di sini untuk berbagi seorang pembantu di pengalaman rumahnya membagi-bagikan v badai n bagyo: ang bagyo ay mamigay: ang malaking sumira ng maraming tahanan pamilihang ito ay namimigay badai telah menghancurkan nang libreng kupon sa banyak rumah kanyang mga mamimili badan n katawan: ang madalas supermarket ini membagi- na pageehersisyo ay bagikan voucher gratis untuk magpapanitili ng malusog na pengunjungnya pangangatawan rutin bahan n materyal: siya ay nag berolahraga membuat badan handa na ng materyal para sa sehat kanyang presentasyon ng badut n payaso: mga bata ay mabuti ia sudah menyiapkan mahilig sa payaso anak-anak bahan presentasinya dengan suka dengan badut baik bagasi n bagahe: siya ay nag- -- bakar n gasolina: ang order ng dagdag bagahe sa sasakyang ito ay naubusan ng eroplano ia memesan bagasi langis kendaraan ini tambahan di pesawat kehabisan bahan bakar bagi p para: para sa akin bagiku -- baku n kagamitang berbagi v magbahagi, panangkap, panangkap, mamigay, magparte: mahilig kagamitang hilaw: ang plastik mamigay ang kapatid ko adik ay isa sa madaming sankap sa saya senang berbagi paggawa ng laruan salah satu bahan baku mainan adalah plastik
15 bahas, membahas bakar, kebakaran bahas, membahas v nagtalakay: -- laut n pirata, tulisang dagat: pulong sa araw na ito ay mayroon pa ring mga pirata sa nagtalakay ng programa sa karagatang ito di laut ini trabaho rapat hari ini masih banyak bajak lautnya membahas program kerja membajak v mag-araro: pembahasan n nagtalakay: araruhin ang palayan sila ay nagtalakay ng isyu sa membajak sawah pulong mereka melakukan bajingan n tampalasan, pilyo, pembahasan masalah dalam masamang tao: ninakaw ang rapat pera ko nang talampalasang bahaya n panganib: ang mga tao iyon bajingan itu mencuri ay alam na nila ang mga uangku panganib ng paninigarilyo baju, baju dalam n damit masyarakat sudah tahu panloob: dahil sa init ang bahaya merokok aking kapatid na lalaki ay berbahaya v mapanganib: nagsusuot lang ng damit ang kanser at tipus ay isang panloob karena gerah adik matinding sakit na hanya mengenakan baju mapanganib kanker dan tifus dalam merupakan penyakit akut -- tidur n pandiyama: siya ay yang berbahaya nakasuot ng pandyima kapag bahkan p mas: ang atake niya matutulog ia menggunakan ay hindi binawasan, mas baju tidur ketika tidur agresibo serangannya bukan bak, bak mandi n tangkeng berkurang, bahkan lebih liguan; banyera: ang tangkeng gencar liguan ay tumutulo bak mandi baja n baja: ang damit niya ay ini bocor gawa sa bakal pakaiannya bakar, kebakaran n apoy: terbuat dari bahan baja bombero pemadam kebakaran bajak n peke: siya ay membakar v 1 sunugin, nagbebenta ng peke na pagningasin: ang pagsunog ng moderno na gamit ia menjual kagubatan para taniman ay alat bajak modern labag sa batas membuka ladang dengan membakar hutan adalah tindakan melawan hukum; 16 bakat bangkit 2 ihawin, idarang: mag-ihaw membalas v sumagot, ng isda membakar ikan sagutin, tumugon: salamat sa terbakar v nagliliyab, pagsagot mo sa aking liham nasunog, nasusunog, nag- terima kasih sudah membalas aapoy: ang pang-umagang suratku palengke ay nasunog kahapon bandara n paliparan: sasakyang pasar pagi terbakar kemarin panghimpapawid na iyon ay sore agad ng lalapag sa paliparan bakat n talento, kakayanan: pesawat terbang itu akan hindi talaga sapat ang talento segera mendarat di bandara bakat saja tidak cukup -- internasional n -- alam n natural na talento, pandaigdigang paliparan: angking talento: mahirap pandaigdigang paliparan ng madiskubre ang natural na Soekarno-Hatta Bandara talento bakat alam susah Internasional Soekarno-Hatta ditemukan bangkit v 1 tumayo: tumayo balai, balai kota n bulwagang- siya sa kanyang upuan ia bayan: ang pagtitipon ay bangkit dari duduknya; ginanap sa bulwagang-bayan 2 tumaas, tumindi, sumidhi: ng Jakarta sidang diadakan di hindi niya ipinapaalam ang balai kota Jakarta kanyang tunay na pagkatao sa balap n karera: karera ng baka mga pulis bangkit amarahnya balap sapi mendengar ada orang yg balapan n karera: mabangis menghinanya; 3 bumalik: na karera balapan liar bumalik na naman ang kanyang hika penyakit balas, balasan n 1 gantimpala: asmanya bangkit bawat mabuting gawa ay makakakuha ng gantimpala setiap amal baik akan mendapat balasan; 2 sagot, tugon: natanggap ko ang iyong kasagutan balasan pos- el mu sudah aku terima
17 bangkrut bantai, membantai pembangkit n 1 taga-udyok, bangun 1 n habilog, talinghaba, nag-uudyok: ang nanay ko tighaba: habilog ang hugis ng ang nag-uudyok sa aking lamesa bangun meja itu bulat mag-aral ibuku pembangkit telur; 2 v estraktura, anyo, semangat belajarku; 2 katayuan, pagkakayari: dyenereytor: de koryenteng estraktura ng lupa bangun dyeneretor pembangkit listrik tanah ∼tenaga listrik n planta ng membangun v 1 bumuo: elektrisidad: kami ay kailangan natin bumuo ng nagtatayo ng isang planta ng kaisahang estado kita harus elektrisidad kami sedang membangun negara kesatuan membangun pembangkit kita; 2 nakakatulong: tenaga listrik konstruktibong puna kritik bangkrut v bagsak ang negosyo: membangun nalugi ang kompanya ng pembangunan n pagtatayo: aking ama perusahaan bapak pambansang kaunlaran saya sudah bangkrut pembangunan bangsa kebangkrutan n pag-lubog: bank, perbankan n ang kumpanya niya ay pagbabangko: pandaigdigang nakaranas ng pag-lubog pagbabangko perbankan perusahaannya mengalami internasional kebangkrutan bankir n bangkero: isa siyang bangsal n purok, distrito, silid: matagumpay na bangkera ang kaniyang kapatid na lalaki noong panahon na iyon dia ay inilagay sa may hilagang adalah bankir yang sukses silid ng ospital adiknya pada masa itu ditempatkan di bangsal utara bantah, membantah v rumah sakit makipagtalo: itinatanggi niya bangsawan n aristokrata: siya ang balita ng kanyang ay mapagpakumbabang pagpapakasal dia membantah aristokrata dia seorang kabar pernikahannya bangsawan yang rendah hati bantai, membantai v pinatay: mga rebelde pinatay lahat ng lalake sa baryo para gerilyawan membantai semua laki-laki di desa itu
18 bantal barang bantal n unan: ang kapatid (ko) bapak n 1 ama: siya ay aking ay laging gumagamit ng unan ama ia bapak saya; 2 ginoo, kapag natutuloh adik selalu mama: Ginoong Pangulo menggunakan bantal saat Bapak Presiden tidur -- tiri n pangalawang ama: banting, banting harga v ngayon siya ay mayroong mababang presyo: sa loob ng pangalawang ama sekarang isang linggo kami ay dia mempunyai bapak tiri magbibigay ng mababang kebapakan a parang ama: presyo selama seminggu kami ang kapatid kong lalaki ay akan banting harga parang ama kakak saya -- stir v lumiko, mag-iba ng adalah seorang yang direksyon: maraming mga kebapakan magsasaka ang nag-iiba ng bara, bara api n baga: baga na direksyon para maging iyon ay dahan-dahan ng ordinaryong manggagawa namamatay bara api itu banyak petani banting stir perlahan mulai padam menjadi buruh membara v pabagahin, -- tulang v magtrabaho maglatang; sumunog, mabuti: nagtrabaho ng mabuti masunog, sumilab, pumaso, si tatay para suportahan ang mapundi, insinerahin, aming pag-aaral ayah kerja lumingas: nagbabaga pa rin banting tulang untuk ang bakal besi itu masih membiayai kuliah kami membara membanting v hahampas: si barak n kubo: nakatira sila sa tatay ay nag hahampas ng mga kubo sa tabi ng gubat pinto kapag galit ayah mereka tinggal di barak- membanting pintu saat marah barak di pinggir hutan banyak, kebanyakan n barang n kalakal: si nanay ay masyadong madami, sobra- dumating na may dalang sobra, labis-labis: masyadong maraming kalakal ibu datang madami ang asin kebanyakan membawa banyak barang garam -- antik n antigo: nagtitinda sila ng mga antigo mereka menjual barang-barang antik
19 baring, berbaring basi -- bawaan n bagahe: membaringkan v 1 humilig, bantayan mo ang iyon bagahe humiga: hihiga muna ako perhatikan barang bawaan sandali saya akan Anda membaringkan tubuh saya -- bekas n segunda-mano, sejenak; 2 ihiga, ilapag: gamit na, luma: ang mga inihiga ni nanay sa kama ang segunda-manong kagamitan aking kapatid na sanggol ibu ay kadalasang mura barang membaringkan adik bayi di bekas biasanya harganya kasur murah terbaring v humiga: humiga -- berharga n mahahalagang siya ng walang kalaban-laban kalakal: huwag maglagay ng ia terbaring tak berdaya mahahalagang kalakal sa baris, barisan n linya: likod na inyong trunk jangan linya ng seremonya barisan menyimpan barang berharga belakang upacara di dalam bagasi -- berbaris v pumila, -- bukti n ebidensya: dapat humilera, maglinya: kami ay ay mayroon kang ebidensya o pumipili sa harap ng bilihan mga saksi kung may ng tiket kami berbaris di aakusahan ka na tao kamu depan loket harus punya barang bukti baru, memperbarui v pag atau saksi kalau menuduh pabago: tapos na kami mag seseorang pabago ng pabalat ng aklat -- pecah belah n porselana: kami telah memperbarui si nanay ay nag kokolekta ng sampul buku ini bagay na porselana ibu barusan adv ngayun lang: mengoleksi barang pecah nasalubong ko siya ngayon- belah ngayon lang saya bertemu dia baring, berbaring v humiga, barusan tumihaya: nakatihaya ang basa-basi n sabi-sabi lang, sabi pusa sa lupa kucing itu lang, salita lang: ang sinabi berbaring di tanah niya ay hanggang salita lang ucapannya hanya basa-basi basi a panis, sira: napanis ang keyk kue itu sudah basi
20 bata bingung bata n laryo: pader ng kanyang batok n bao: siya ay uminom ng tahanan ay gumamit ng laryo tubig ng niyog gamit ang bao dinding rumahnya memakai ia minum air kelapa memakai batu bata wadah batok kelapa batal a pag-aalis, kinansela, batu bara n karbon: indonesia pinawalang-bisa: ang ay ang bansa na kasunduan ay pinawalang-bisa pinakamalaking tagagawa ng perjanjian itu dinyatakan karbon Indonesia merupakan batal negara penghasil batu bara membatalkan v kanselahin, terbesar umurong, iurong, bawiin: batuk n ubo: may malala siyang kinansela nila ang kasunduan ubo sakit batuknya sangat na dati na nilang inaprubahan parah mereka membatalkan bingung a nalilito, naguguluhan: perjanjian yang pernah naguguluhan ako kung disetujui bersama paanong nangyari ito saya batang n 1 katawan; puno: bingung mengapa hal itu bisa katawan ng puno ng saging terjadi batang pisang; 2 bareta: kebingungan n pagkalito: bareta ng sabon batang sabun siya ay nalito sa pagsagot ng batas, pembatas buku n tanong na iyon dia bookmark: huwag tupiin ang kebingungan untuk menjawab pahina, gamitin ang bookmark pertanyaan itu jangan melipat halaman, membingungkan v gunakanlah pembatas buku 1 guluhin, tarantahin, lituhin: baterai n baterya: baterya ng nalilito ako sa isyung ito kanyang relo ay ubos na persoalan itu membingungkan baterai jam tangannya sudah saya; 2 nakakagulo, habis nakakalito, malabo: ang batin n damdamin: mahirap problemang ito ay masyadong malaman ang tunay na nakakalito masalah ini sangat damdamin ng isang tao sukar membingungkan mengetahui (mengukur) batin seseorang
21 bintang bola bintang n 1 sodiyak: ang 2 astrolohiya: ang dalubhasa kanyang sodiyak ay libra sa astrolohiya ay kayang bintangnya libra; 2 bituin, manghula ng kapalaran ng tala: nagsimulang pumusyaw isang tao ahli perbintangan ang kanyang bituin dapat meramal nasib bintangnya mulai pudar; seseorang 3 batikan, sikat, tanyag, bisa n kamandag, lason: ang bantog, kilala: gusto niyang kamandag ng ahas na iyon ay maging isang batikan sa nakamamatay bisa ular itu putbol ia ingin menjadi sangat mematikan bintang dalam sepak bola; berbisa v makamandag: 4 pinakamagaling, makamandag na ahas ular pinakamabuti: ang sasakyang berbisa iyon ang siyang bisik n bulong, anas: naririnig pinakamaganda sa kanyang ko pa rin ang iyong pagbulong mga kauri mobil itu menjadi aku masih dapat mendengar bintang di kelasnya bisikmu -- berekor n kometa: ang berbisik v nagbubulungan: kometa ay may maliwanag na sila ay nagbubulungan para ilaw bintang berekor memiliki walang makarinig mereka sinar yang terang saling berbisik agar tidak membintangi v naglagay ng terdengar markang bituin: naglagay siya bocor v tumatagas, tumutulo: ng markang bituin sa tabi ng tumutulo ang bote botol itu numerong tingin niya ay may bocor problema ia membintangi membocorkan v ipagsabi, nomor-nomor yang dianggap ibunyag: ipinagsabi niya ang bermasalah mga pangalan sa mga perbintangan n 1 mamamahayag dia astronomya: siya ay kumuha membocorkan nama-nama itu ng kurso na astronomya ia kepada pers mengambil mata kuliah bola n bola: sipain ang bola perbintangan; menendang bola
22 bolu buas -- basket n bola ng basketbol: -- waktu n oras na bomba: kulay ng bola ng basketbol ay bulaang pangako niya ay kahel bola basket itu naging oras na bomba sa sarili berwarna oranye niya janji palsunya menjadi -- dunia n globo: regalo ng bom waktu bagi dirinya kaarawan niya ay globo sendiri hadiah ulang tahunnya mengebom v bombahin, adalah bola dunia pasabugin: binomba ng mga -- lampu n bombilya: ang eroplano ang lungsod bombilya na iyon ay pesawat-pesawat mengebom makukulay na palamutihan sa kota itu puno bola lampu itu pengeboman n pambobomba: berwarna-warni menghiasi nasira ang ospital sa pohon pambobomba rumah sakit itu -- mata: n mata ang kanyang hancur dalam pengeboman itu mata ay nakatingin lagi sa boneka n manyika, manika: orasan bola matanya melirik nangongolekta siya ng mga terus ke arah jam dinding manika dia mengoleksi -- sodok: n bilyar ang hilig boneka niya ay maglaro ng bilyar bor, mengebor v maghukay, hobinya adalah bermain bola magbutas, magmina: ang sodok kumpanya ay naghuhukay ng bolu n cupkeyk: siya ay mahilih langis sa dagat (malayo sa ng cupkeyk dia sangat suka pampang) perusahaan itu kue bolu sedang mengebor sumber bom n bomba: nasugatan ang minyak di lepas pantai mga sibilyan dahil sa bomba pengeboran n paghuhukay, bom itu melukai beberapa pagmina, pagbutas: kumpanya warga sipil na naghuhukay ng langis -- atom n atomiko na bomba: perusahaan pengeboran ang atomiko na bomba ay minyak sumabog sa hiroshima at boros a maaksaya, maluho: nagasaki bom atom meledak maaksayang pamumuhay di Hiroshima dan Nagasaki gaya hidup boros buas a mabangis: mabangis na hayop binatang buas 23 buat, berbuat bungkus buat, berbuat v gumawa: bumbu n pampalasa: kailangan natin gumawa ng tradisyonal na mga pampalasa isang bagay upang bumbu traditional matulungan ang bata kita bumi n mundo: umiikot ang harus berbuat sesuatu untuk buwan sa mundo bumi menolong anak itu mengelilingi matahari perbuatan n gawa: mabuting bunda n ina: siya ay isang gawa perbuatan baik mabuti na ina sa kanyang mga bubuk n powder: pulbos na sili nak dia adalah seorang bunda bubuk cabai yang baik bagi anak-anaknya bubur n lugaw: lugaw na manok bundar a pabilog, bilog: bilog bubur ayam na lamesa meja bundar budaya n kultura: siya ay nag- bundaran n rotonda: aaral ng wika at kultura ng kumaliwa ka sa unang kanto Indonesia dia sedang belajar sa rotonda ambil belokan kiri bahasa dan budaya Indonesia pertama di bundaran kebudayaan n kultura; bunga n interes: interes sa kultural: isyung pang-kultura bangko bunga bank masalah budaya berbunga v mamumulaklak: budi daya v pagsasaka: kailan mamumulaklak ang paglilinang: pagsasaka ng halaman na ito? kapan karpa; Akuwakultura budi tanaman ini berbunga? daya ikan mas; budi daya bungkuk, membungkuk v perairan yumuko: kami ay yumuyuko bukit n burol: tuktok ng burol sa hari kami membungkuk ke puncak bukit arah raja buku, membukukan v irekord, bungkus n pakete, balot: isang isulat, itala: si Ronaldo ay pakete ng sigarilyo; balot ng may naitalang 25 goals sa 18 regalo satu bungkus rokok; laro Ronaldo telah bungkus kado membukukan 25 gol dalam 18 bungkusan n pakete, balutan: pertandingan isang pakete ng tela bulat a bilog; pabilog: ang bungkusan kain kanyang mukha ay pabilog wajah bulat
24 bungsu butuh, kebutuhan membungkus v balutin: busana, berbusana v magbihis: binalot niya ng dahon ng nagbihis siya ng maganda dia saging ang pagkain ia berbusana anggun membungkus makanan buta, buta huruf a walang dengan daun pisang pinag-aralan, mang-mang, pembungkus n balat: pabalat hindi makabasa at makasulat: ng kendi pembungkus permen maraming mga hindi nakapag- bungsu n bunso: siya ang bunso aral sa nayon ada banyak sa pamilya dia anak bungsu di penduduk yang buta huruf di keluargaku desa itu buntut n buntot: sopas na buntot -- warna a kulay-bulag: dahil ng baka sop buntut sa kulay-bulag, siya ya hindi membuntuti v sundan, makapasok sa mataas na buntutan: kanina pa ako paaralan karena buta warna, binubuntutan ng sasakyang dia tidak dapat masuk ke iyon mobil itu membuntuti aku perguruan tinggi bunuh, bunuh diri v butik n boutique: ang nanay pagpapakamatay, niya ay may negosyo na pagpapatiwakal: ang lalaking boutique ibunya memiliki iyon ay nagpakamatay sa usaha butik kulungan lelaki itu bunuh diri butir n 1 butil: dalawang itlog di penjara dua butir telur; 2 puntos, bagay, buru, buru-buru a aytem: ang unang punto butir nagmamadali: nagmamadali pertama butiran n butil: butil ng ako saya sedang buru-buru buhangin butiran pasir buruh n manggagawa: mga butuh, kebutuhan n manggagawa sa pabrika buruh pangangailangan: sila ay pabrik namimili ng mga kailangan sa bahay mereka sedang belanja bus n 1 bus: bus na pang- kebutuhan rumah tangga eskwela bus sekolah; 2 bus: araw-araw ako ay sumasakay ng bus papuntang paaralan setiap hari aku naik bus ke sekolah
25
26
C - c cabang n sanga, tangkay: mencadangkan v reserba, walang gaanong sanga ang nakalaan: inilaan ko ang pera puno pohon itu tidak memiliki para pambayad ng buwis saya banyak cabang mencadangkan uang ini untuk cabut, mencabut v alisin, membayar pajak tanggalin, bunutin, kunin: cagar, cagar alam n kalikasan: bunutin ang saksak cabut ang kalikasan ay dapat steker itu mapangalagaan cagar alam cacar, cacar air n bulutong: harus dilestarikan siya ay mayroong bulutong -- budaya n kulturang dia terkena cacar air pamana: lugar na iyon ay cacat n 1 kapintasan: depekto pinasinayan bilang kulturang walang kapintasan tanpa pamana tempat itu diresmikan cacat; 2 baldado, may menjadi cagar budaya kapansanan: ang cakap, kecakapan n lakas ng organisasyong hindi loob: kakayanang musikal pangkalakal ay nagbigay ng kecakapan dalam bermusik donasyon sa mga may percakapan n usapan, kapansanan organisasi diskusyon, huntahan: nirlaba itu memberi donasi maikling usapan percakapan kepada para penyandang singkat cacat cakar, pencakar langit n cacing n uod, bulate: sumuot matataas/ matatayog na gusali: ang mga bulate sa lupa cacing papapaligiran nang matataas itu membuat liang di dalam na gusali ang bayan kota tanah dikelilingi oleh pencakar cadang, cadangan n reserba, langit nakatabi, pondo nilalaan, cakram n disc: ang recording ay nakalaan: nakalaang tropa mabibili online o nakalagay sa pasukan cadangan disc rekaman itu tersedia secara daring atau dalam bentuk cakram
27 cakup, cakupan canggih cakup, cakupan n sakop; 2 panghihimasok, pakikialam, saklaw: maliit na sakop paghadlang, pagpigil, cakupan kecil interperensiya, intrusyon; tercakup v kasama, kasali: pamamagitan, pakikialam, ang mga isyung iyon ay hindi pakikihalo: tinanggihan nila kasama sa kanyang ang pamamagitan ng pananaliksik masalah itu tidak gobyerno mereka menolak tercakup dalam penelitiannya campur tangan pemerintah calon n kandidato, inaasahan, canda n biro, pagpapatawa: biro naghahangad: inaasahang lang iyon itu tadi hanya maging guro calon guru sebuah canda mencalonkan v bercanda v nagbibiro: ikaw magmungkahi ng kandidato, ay nagbibiro ata kamu pasti ipasok ang pangalan sa sedang bercanda halalan, inomina, hirangin, candi n templo: templo ng humirang: iminungkahi nilang Borobudur candi Borobudur siya ay maging kandidato candu n opyo, droga: ang bilang bagong manager kalakalan ng opyo mereka mencalonkan dia perdagangan candu manajer baru kecanduan v 1 pagkagumon: camil, camilan n meryenda: pagkagumon sa pinagbabawal kaunting meryenda camilan na gamot kecanduan obat- ringan obatan; campur, campur tangan n 2 pagkagumon: siya ay 1 manghimasok, makialam, nagumon sa kape dia humalo, sumali: ayokong kecanduan kopi makialam sa kanilang pecandu n taong sugapa, buhay saya tidak mau adik: hayok sa nicotine, adik campur tangan dalam sa sigarilyo pecandu nikotin urusan mereka; canggih a sopistikado: sopistikadong kompyuter komputer canggih
28 canggung catat, catatan kaki canggung a hindi akma, saliwa, carter, carteran n inarkilang: nakakahiya: ang mga bagong inarkilang eroplano pesawat empleyado ay madalas na carteran alanganin makipag-usap sa mencarter v umarkila, telepono pegawai baru itu umupa, nagbayad: ang sering terdengar canggung samahan ay umarkila nang ketika menelepon espesyal na byahe ng eroplano cangkir n tasa: isang tasa ng mula Jakarta hanggang Papua tsaa secangkir teh klub itu mencarter pesawat cap n tatak, pantatak, selyo, khusus dari Jakarta ke Papua tanda, bakas: tatak ng cas n bayad, singil: ang pagsang-ayon cap persetujuan paghahatid ay walang bayad -- dagang n tatak-pangkalaka: pengiriman itu tidak kena cas brand ng damit na iyon ay pengecas n tsarger: pang- may tatak-pangkalakal ng charge ng telepono pengecas kompanya niya merek baju itu telepon sudah cap dagang cat n pintura: nagsisimula nang perusahaannya mabakbak ang pintura cat itu -- jari n bakas ng daliri: ang mulai mengelupas larawan na iyon ay gawa sa mengecat v pinturahan, bakas ng daliri lukisan itu magpintura, magkulay, terbuat dari cap jari kulayan: pininturahan nila ng -- pos n magdikit: huwag banayad na asul ang dingding kalimutan magdikit ng tatak- mereka mengecat dinding itu koro sa sulat na iyon jangan dengan warna biru muda lupa untuk membubuhkan cap catat, catatan kaki n talababa: pos pada surat itu! pakitignan ang talababa sa capai, mencapai v makamtan, ilalim ng pahina silakan lihat magtamo, makatapos, catatan kaki di bagian bawah makamit: sa wakas ay nakamit halaman na rin niya ang tagumpay dia akhirnya mencapai kesuksesan cara, secara p sa: sa nararapat na paraan secara layak;
29 catur cekal catatan sipil n cegah, mencegah v iwasan, pangmamamayang patalaan: pigilan, sawatain, hadlangan: kasala nila ay pinasinayan sa gumawa ng aksyon ang doktor pamamagitan ng upang mapigilan ang pagkalat pangmamamayang patalaan ng sakit dokter bertindak pernikahannya sudah untuk mencegah penyakit itu diresmikan bukti dengan menyebar catatan sipil pencegahan n pag-iwas: pag- mencatat v isulat, ilista: iwas sa krimen pencegahan nakalimutan kong isulat ang kejahatan numero ng kanyang telepono cek n tseke: wala akong dalang saya lupa mencatat nomor pera, dahil diyan pwede ba teleponnya kitang bayaran ng tseke? saya catur n chess; ahedres: piyesa tidak membawa uang kontan, ng chess buah catur bisakah saya bayar dengan cedera n 1 pinsala, kapansanan, cek? depekto, sira, sugat: siya ay -- pelawat n tseke: ikaw ba ginagamot pa rin sa mga ay mayroong tseke? apa kau natamo niyang pinsala sa paa memiliki cek pelawat? dia sedang dirawat karena mengecek v siyasatin, tignan: cedera pada kedua kakinya; siniyasat ng adwanero ang 2 nasugatan: dalawang tao ang aming mga bag petugas bea namatay at sampu ang cukai iu mengecek tas kami nasugatan sa aksidente dua pengecekan n pagsisiyasat, orang meninggal dan sepuluh siyasatin, tignan kung tama: orang meninggal dalam muling pagsisiyasat tabrakan itu pengecekan ulang mencederai v saktan, sirain, cekal v ipagbawal; harangin: pinsalain: ang isyu ay maaring isinama siya sa listahan ng makasira ng husto sa haharangin daftar cekal; dia reputasyon ng kompanya isu masuk dalam daftar cekal itu dapat mencederai reputasi perusahaan
30 cekik, mencekik cerah pencekalan n travel ban: celah n puwang, siwang, patlang, inalis ng gobyerno ang pagitan: mayroong maliit na pagbabawal sa kanyang puwang sa pagitan ng magbyahe pemerintah kanyang mga ngipin sa harap membatalkan pencekalan ada celah kecil di antara gigi- dirinya giginya cekik, mencekik v sakalin: cemberut a sumimangot: si sinakal niya ang aking leeg Dewi ay palaging dia mencekik leherku sumisimangot kapag hindi tercekik v lubog sa utang, niya nakukuha ang mga gusto abot tenga ang utang: ang nya Dewi selalu cemberut jika kumpanya ay abot tenga sa keinginannya tidak terpenuhi pagkakautang perusahaan itu cemerlang a mahusay: mahusay tercekik utang na ideya ide cemerlang cela n kapintasan; depekto: cendera mata n alaala: siya ay walang kapintasan tanpa cela maydalang kartelon bilang celaan n pula, pintas, puna; alaala dia membawa plakat paghatol, paggagawad ng sebagai cendera mata hatol, paggagawad ng parusa, cengeng a sentimental: ayaw pagsumpa, pagtuligsa: niya ng mga sentimental at nakatanggap sila ng pula dahil romantikong mga pelikula dia sa pangyayari mereka tidak suka film cengeng mendapat celaan karena cepat, mempercepat v pabilisin: insiden tersebut binilisan niya ang kanyang mencela v tuligsain, punahin, sasakyan para unahan ang bus pintasan, kondena: tinuligsa dia mempercepat ng pamahalaan ang mga may kendaraannya untuk menyalip sala sa barilan pemerintah bus itu mencela pelaku penembakan secepatnya adv sa lalong itu madaling panahon: darating tercela v kahiya-hiya: ako diyan sa lalong madaling kasuklam-suklam na pag- panahon saya akan tiba di uugali, hindi tamang pag- sana secepatnya uugali perilaku tercela cerah a maaliwalas: maaliwalas na langit langit biru yang cerah 31 cerai cerobong cerai v hiwalay: naghiwalay sila cermin n salamin: tinignan niya pagkalipas lamang nang sa salamin ang kanyang sarili tatlong buwang pagsasama dia melihat dirinya pada bilang mag-asawa mereka cermin cerai setelah hanya tiga bulan becermin v manalamin, menikah tumingin sa salamin: nakita bercerai v maghiwalay, niya ang kanyang sarili sa hiwalay, magkahiwalay: salamin; nanalamin siya dia hiwalay ang mga magulang ko becermin pada cermin itu orang tua saya bercerai mencerminkan v sumalamin, perceraian n hiwalayan: magpakita,maglarawan: ang Gusto niya ng hiwalayan dia kanyang kasuotan ay menginginkan perceraian sumasalamin sa kanyang ceramah n 1 panayam, diskurso, personalidad; Ang kanyang pananalita, talumpati: Sila ay kasuotan ay nagpapakita ng nakikinig sa panayam tungkol kanyang personalidad sa kahalagahan ng pakaiannya mencerminkan pakikiramay mereka sedang kepribadiannya mendengarkan ceramah cerna, pencernaan n pagtunaw, tentang pentingnya kasih pantunaw: pinangyayarihan sayang; 2 lektura, panayam, ng pagtunaw tempat sermon, pagtuturo, pagsasalita: pencernaan Alam ko ang dapat gawin ceroboh a pabaya: para sa isang kaya huwag mo akong turuan bangkero, siya ay may medyo tungkol dito aku tahu apa pabaya sa pera untuk ukuran yang harus aku lakukan, jadi seorang bankir dia sangat jangan beri aku ceramah ceroboh dengan uang tentang hal itu cerobong n asuhan, tsimenea: ceria a masayahin: masayahing lumalabas ang usok sa ngiti senyum ceria pamamagitan ng tsimenea cermat a maingat: siya ay asap itu keluar melalui napaka maingat gawin ang cerobong kanyang trabaho dia sangat cermat dalam mengerjakan tugasnya
32 cerpen coba, cobaan cerpen n maikling kuwento: -- khas n tanda, marka, kadalubhasaan niya ay palatandaan ng kadalisayan: paggawa ng maikling ang pagiging payak ay kuwento keahliannya adalah palatandaan ng kanyang mga membuat cerita pendek disenyo kesederhanaan cerutu n sigarilyo: nagsindi siya adalah ciri khas desain- ng sigarilyo dia menyalakan desainnya cerutu cita, bercita-cita v asamin: cetak n print; limbag: bold na inasam niyang maging sunod print cetak tebal na pinuno dia bercita-cita cetakan n nakalimbag: menjadi pemimpin berikutnya nakalimbag na mga libro na cita-cita n ambisyon, una ay ubos ng ibinenta pangarap, hangarin: sa aking cetakan buku yang pertama palagay, meron kang telah habis terjual ambisyon pero wala kang mencetak v print: ipiprint ko abilidad menurutku, kamu ang dokumento para sa'yo punya cita-cita, tapi tidak saya akan mencetak dokumen punya kemampuan itu untukmu citra n imahe: isa siyang ~ ulang v muling maglimbag: mabuting politiko na may sila ay muling naglilimbag ng malinis na imahe dia seorang aklat dahil ang unang edisyon politisi yang baik dengan citra ay nabili na mereka sedang yang bersih mencetak ulang buku itu coba, cobaan n pagsubok: dapat karena edisi pertamanya tayo ay mag-ani ng kaalaman habis terjual sa bawat sakuna at pagsubok percetakan n limbagan: hendaknya kita bisa memetik lugar ng limbagan ay naubos hikmah di setiap musibah dan sa apoy tempat percetakan itu cobaan habis terbakar dilalap api percobaan n 1 pagsubok, ciri n katangian, kaugalian: ang eksperimento: sila ay dalawang bata ay may ilang nagsasagawa ng experimento magkaparehong mga sa kimika mereka sedang katangian kedua anak itu melakukan percobaan kimia; memiliki beberapa ciri yang sama 33 cocok copet 2 subok: hindi siya 2 pagtutugma: kami ay nagtagumpay sa kanyang magtutugma ng kanilang unang pagsubok dia gagal sagot kami akan mencocokkan pada percobaan pertama jawaban mereka; cocok a 1 katulad, kapareho, 3 magtutugma: kami ay akma, sakto: Ang magtutugma ng mga paraan impormasyon niya ay ng pag-aaral sa kakayahan ng kapareho ng tunay na mag-aaral kami akan pangyayari keterangannya mencocokkan metode belajar cocok dengan keadaan dengan kemampuan siswa sebenarnya; 2 angkop, 1cokelat n tsokolate: isang bar katutubo, wasto, apropyado, ng tsokolate; puting tsokolate bagay, husto: ang pelikulang sebatang cokelat; cokelat ito ay hindi angkop sa mga putih batang maliliit film ini tidak 2cokelat n kulay tsokolate: cocok untuk anak-anak kecil; kamisetang kulay tsokolate 3 tama; wasto; husto: husto baju cokelat ang lugar na ito para sa atin: contoh, mencontoh v tularan, tempat ini sangat cocok untuk gayahin, pamarisan, kopyahin: kita; 4 lapat, akma, sukat, sinubukan niyang gayahin ang bagay, husto, angkop: akma kasuotan ng aktres dia coba ang kanyang salita sa kanyang mencontoh pakaian aktris itu gawa perkataannya cocok copet n mandurukot: mag-ingat dengan perbuatannya; maraming mandurukot! hati- 5 sumang-ayon, sinang- hati banyak copet! ayunan: sumang-ayon ako sa kecopetan v na nakawan: kanyang opinyon saya cocok kami ay nanakawan sa stasyon dengan pendapatnya kami kecopetan di stasiun mencocokkan v mencopet: v mandukot, 1 pagtugmain, suriin, mandugas May nandukot sa ikumpara sa, patunayan, akin sa bus seseorang alamin kung totoo: aalamin mencopet dompet saya di bus ko kung totoo ang direksyon pencopet n mandurukot: na binigay nila saya akan magingat sa mga mandurukot mencocokkan alamat yang hati-hati terhadap pencopet mereka berikan;
34 coret, mencoret culik, menculik coret, mencoret v 1 alisin, pencuci mulut n burahin, ikesan: kung tingin panghimagas: para sa mong mali ito, ikesan mo jika panghimagas, mayroong menurutmu salah, coret tsokolateng pudding, sajalah; 2 burahin: binura cheesecake o prutas untuk niya ang pangalan ko sa pencuci mulut ada puding listahan ng mga kalahok dia cokelat, kue keju, atau buah mencoret namaku dari daftar cucu n apo: inapo anak cucu peserta cuek a walang-pakialam, walang cowok n 1 batang lalaki: batang malasakit, walang bahala, lalaki anak cowok; 2 nobyo, hindi nababahala, hindi kasintahan, bata: kasintahan interesado: paano mo ko siya dia cowokku nagagawang magsawalang- cuci, cuci cetak v pagdedebelop bahala sa mga nangyayari kok at pag-imprenta: hindi ko pa kamu bisa sangat cuek dengan nadebelop at naimprenta ang apa yang sedang terjadi mga larawan ko noong cuka n suka: balot ay tipikal na bakasyon saya belum mencuci pagkain ng Pilipinas na cetak foto liburanku hinahanda kasama ang suka -- gudang v paglilinis ng Balot makanan khas Filipina imbentaryo: ang tindahan na biasa disajikan dengan cuka iyon ay magdadaos ng -- belanda n suka suka ay paglilinis ng imbentaryo sa karaniwang ginagamit para sa dulo ng taon toko itu akan pagluluto cuka belanda mengadakan cuci gudang biasanya digunakan untuk pada akhir tahun memasak -- otak v ikondisyon ang isip: culik, menculik v dukutin, sinusubukan nilang bilugin kidnapin: ang mga kriminal ay ang isip ng mga bata mereka dumukot nang ilang bata para berusaha mencuci otak anak- penjahat menculik anak-anak anak penculik n magnanakaw: ang cucian n labahin: nilagay mga magnanakaw ay nahuli sa niya ang mga labahing damit wakas ng mga pulis para sa ropero dia meletakkan penculik itu akhirnya cucian kotor di keranjang tertangkap polisi pakaian
35 cuma cuti penculikan n pagdukot: sila curi, pencuri n magnanakaw, ay inaresto dahil sa mang-uumit: inagaw ng pagnanakaw at pagdukot magnanakaw ang kanyang mereka ditangkap karena bag na naglalaman ng perampokan dan penculikan kanyang pera at mga alahas cuma adv lang: mayroon lang pencuri menyambar tasnya siyang limandaang rupiah yang berisi uang dan uangnya cuma lima ratus perhiasan cuma-cuma adv libre, curiga a kahina-hinala: ano ang walang bayad: libreng tiket sa dahilan mo bakit ka biglang sinehan free cinema tickets kahina-hinala? apa yang membuatmu tiba-tiba sangat percuma a walang-silbi, curiga? walang kabuluhan, walang kapararakan, walang cuti v pamamahinga: mayroon pupuntahan: walang-silbi ang pa rin kaming pamamahinga hingian siya ng tulong sa taon na ito kami masih percuma meminta bantuan punya cuti tahun ini kepadanya -- besar n serbisyong curah, curah hujan n ulan: bakasyon: siya ay malakas na pag-ulan; labis na magmumungkahi ng pag-ulan curah hujan tinggi mahabang serbisyong bakasyon sa katapusan ng curam a matarik: matarik na taon dia akan mengajukan lansangan jalanan yang cuti besar pada akhir tahun curam -- tahunan n taunang curang a 1 mapanlinlang: bakasyon: taunang bakasyon mapanlinlang na pag-uugali ay maaring isumite ng perilaku curang; 2 pandaraya, nakatataan na manggagawa onsehan: ang nanalo ay cuti tahunan boleh diajukan inalisan ng karapatan dahil sa oleh pekerja senior pandaraya si pemenang telah didiskualifikasikan karena berlaku curang
36
D - d dadu n dais: pagulungin ang terdaftar v registrado: siya dais melempar dadu ay registrado bilang daftar, daftar hadir n listahan pansamantalang estudyante ng pagdalo: huwag kalimutan dia terdaftar sebagai upang punan ang listahan ng mahasiswa paruh waktu pagdalo jangan lupa untuk dagang n negosyo; bisnes: mengisi daftar hadir itu! tanggapang pang-negosyo -- pustaka n biblyograpya: kantor dagang ang ulat ay dapat lagyan ng berdagang v nagnenegosyo, biblyograpya laporan itu nangangalakal, harus dilengkapi dengan nakikipagpalitan: ang daftar pustaka kumpanya ay maraming taon -- riwayat hidup n nang nangangalakal ng langis talambuhay: siya ay perusahaan itu sudah nagpupuno ng form ng berdagan minyak selama kanyang talambuhay dia bertahun-tahun sedang mengisi formulir dagangan n bilihin, paninda, daftar riwayat hidup kalakal: mataas na kalidad na mendaftarkan v mga kalakal dagangan magparehistro, magpatala: berkualitas tinggi nagparehistro ako sa pedagang n mangangalakal: pamantasang iyon saya sudah ang tatay niya ay isang mendaftarkan diri di mangangalakal ayahnya universitas itu adalah pedagang pasar pendaftaran n pagrehistro, ~ eceran n magtingi: ang pagpapatala: bayad sa kanyang ama ay isang pagpapatala; muling magtitingi ayahnya adalah pagpapatala uang pendaftaran; seorang pedagang eceran pendaftaran ulang
37 daging, daging asap dakwa, terdakwa ~ grosir n mamamakyaw: -- kaleng n de-latang karne: ang kanyang ina ay isang de-latang karne ay umakyat mamamakyaw sa tradisyonal ang presyo harga daging na merkado ibunya adalah kaleng melonjak naik seorang pedagang grosir di -- segar n sariwang karne: pasar tradisional sariwang karne ay mahirap ~ kaki lima n tindero sa makuha sa merkado daging kalye: tindero sa kalye ay segar sedang langka di pasar ipinagbabawal magbenta sa dahan n sanga: sanga ng puno lugar na ito pedagang kaki na iyon ay na bali dahan lima dilarang berjualan di pohon itu patah area ini dahsyat a makapangwasak: perdagangan n kalakalan, makapangwasak na lindol, komersyo, negosyo, trabaho: malaking pagsabog gempa pandaigdigang kalakalan; dahsyat; ledakan dahsyat pambansang kalakalan dahulu n noong araw, noong perdagangan internasional; una, dati, dati-rati: ang bahay perdagangan dalam negeri ay dating pag-aari ng kanyang daging, daging asap n salami: pamilya rumah itu dahulu bilog na tinapay na iyon ay dimiliki oleh keluarganya naglalaman ng salamo roti daki, mendaki v umakyat, bulat itu berisi daging asas pumanhik: umakyat ng -- babi n karne ng baboy: ang bundok mendaki gunung kainan na iyon ay nagbebenta pendaki n mang-aakyat: ng karne ng baboy restoran mang-aakyat ng bundok itu menjual daging babi pendaki gunung -- domba n karne ng tupa: dakwa, terdakwa n nasasakdal, karne ng tupa ay masarap inuusig, dinidemanda, nasa maging inihaw na karne depensa: ang nasa depensa ay daging domba enak untuk inaakusahan nang dijadikan steik napakaraming krimen, mula -- giling n karne ng giniling: pagnanakaw hanggang karne na giniling ay maraming pagpatay terdakwa dituduh binibenta sa merkado daging berbagai kejahatan, dari giling banyak dijual di pasar pencurian sampai tradisional pembunuhan 38 dalam, dalam negeri damping dalam, dalam negeri n mendambakan v umasa, demestiko: lokal na kumpanya asamin, magmithi nang labis, ng eroplano/paglipad manabik nang labis, magnasa, penerbangan dalam negeri mag-imbot: Labis silang damai a kapayapaan, umaasam na magkaroon ng katiwasayan, mapayapa, anak mereka sangat payapa: usapang mendambakan kehadiran pangkapayapaan; mapayapang seorang anak bansa pembicaraan damai; dampak n epekto: seryosong negara yang damai epekto a serious impact berdamai v mapayapa, berdampak v makaapekto: matahimik: sa wakas ay ang pagbaba ng antas ng nagkabati rin sila mereka pagluluwas ng kalakal ay akhirnya saling berdamai nakaapekto sa ekonomiya ng kedamaian n peacefullness: bansa jatuhnya nilai ekspor namumuhay ng payapa at may berdampak pada katiwasayan hidup dalam perekonomian negara kedamaian dan ketenangan dampar v sadsad: balyena na mendamaikan v pag-ayusin; iyon ay na sadsad sa tabing- pagkasunduin: dagat ikan paus itu terdampar papagkasunduin ang dalawang di tepi pantai panig na nag-aalitan terdampar v naiwan, hindi mendamaikan antara kedua makaalis, nakasayad, belah pihak yang terlibat nakasadsad: sila ay hindi dalam konflik makaalis sa isla mereka damba a asamin, magnais, terdampar di pulau itu umasa, manabik, panabikan, damping a samahan: samahan magnasa: siya ang anak na siya sa buong buhay mo labis naming inasam dia dampinglah dia sepanjang adalah anak yang kami hidupmu! damba berdampingan v magkatabi, dambaan n inaasam-asam, tabi-tabi, magkakalapit: pinapangarap: ang babaing manirahan ng sama-sama/ iyon ay ang pangarap nang tabi-tabi hidup berdampingan bawat lalaki gadis itu adalah dambaan setiap lelaki
39 dana dapat mendampingi v samahan: pendanaan n pag-popondo: maari mo ba akong samahan tumanggap kami ng pondo ng sa pista ngayong gabi? bansa para sa proyektong na dapatkah Anda mendampingi yun kami menerima saya ke pesta nanti malam? pendanaan negara untuk pendamping n kasama: proyek itu kasama sa buhay; kasamang dandan, berdandan v babae pendamping hidup; magdamit, magbihis: pendamping perempuan nakabihis na animo bakero dana n pondo: pondo ng ang lalaki lelaki itu berdandan pensiyon dana pensiun seperti koboi -- bantuan n tulong na pondo: dandanan n gayak; ang japan nagdadagdag sa pananamit: tradisyonal na kanyang tulong na pondo para pananamit dandanan sa mga mahihirap na bansa sa tradisional Afrika Jepang menambah ~ rambut n estilo ng buhok: dana bantuannya bagi ang babae na iyon ay pabago- negara-negara miskin di bago ng estilo ng buhok sa Afrika bawat buwan wanita itu -- talangan n pag-sagot ng mengubah dandanan pondo: ang Amerika ay rambutnya setiap bulan naglabas ng patakaran ng pag- dapat 1 adv kaya: kayang sagot ng pondo upang maglakad ng sanggol; Kaya matugunan ang katamlayan ng niyang tumakbo nang mabilis ekonomiya Amerika bayi itu dapat berjalan; dia mengeluarkan kebijakan dana dapat berlari cepat; 2 v kuha, talangan untuk mengatasi tanggap: nakatanggap siya ng kelesuan perekonomiannya liham mula sa kanyang mendanai v tustusan, matalik na kaibigan kaninang gastosan, pondohan: Hindi umaga dia dapat surat dari sila pumayag na tustusan ang teman karibnya tadi pagi aming pagsasaliksik mereka menolak mendanai penelitian kami
40 mendapat dasar mendapat v 1 magkaroon: dara n kalapati: ang kalapati ay nagkaroon siya ng aksidente karaniwang ginagamit na kagabi dia mendapat simbolo ng kapayapaan kecelakaan tadi malam; burung dara biasa digunakan 2 makuha, matanggap, sebagai simbol damai tanggapin: nakatanggap ako ng tawag sa telepono mula sa darah, berdarah v dumugo, iyong ama saya mendapat magdugo: nagdurugo ang panggilan telepon dari kanyang braso tangannya ayahmu berdarah mendapati v matagpuan: -- rendah n mababang dugo: natagpuan niya ang kanyang dahil sa kakulangan ng anak na umiiyak sa silid pagtulog, siya ay nagdurusa tulugan dia mendapati mula sa mababang dugo anaknya menangis di kamar karena kurang tidur, pria itu menderita darah rendah mendapatkan v makakuha: nakatanggap siya ng regalo -- tinggi n mataas na presyon mula sa kanyang mga ng dugo: kasikipan sa mga magulang dia mendapatkan pangunahing lungsod ay kado dari orang tuanya nadagdagan ang panganib ng mataas na presyon ng dugo pendapat n opinyon: hindi para sa mga motorista siya nagpahayag ng opinyon kemacetan di kota-kota besar sa usapin dia tidak telah meningkatkan risiko memberikan pendapat penyakit darah tinggi bagi terhadap masalah itu pengemudi kendaraan pendapatan n kita: maliit dari p taga-, mula sa: siya ay ang kinikita; pangunahing kita mula sa France dia dari pendapatan rendah; Prancis pendapatan utama dasar n 1 basiko: basikong idea; terdapat v meron, mayroon, basikong agham ide dasar; nasa: nasa ikalawang palapag ilmu dasar; 2 ilalim, ang restawran at ang café kailaliman, pusod, puwit: restoran dan café terdapat di lumubog sa kailaliman ng lantai dua dagat ang barko kapal itu tenggelam ke dasar laut
41 dasi, dasi kupu-kupu dayung berdasar(-kan) v nakabase, dataran tinggi n batay, nakabatay: ang pelikula kabundukan: mga prutas at ay halaw sa totoong kwento gulay ay karaniwang lumago film itu berdasar pada kisah sa kabundukan buah dan nyata sayuran biasanya tumbuh dasi, dasi kupu-kupu n bow tie: subur di dataran tinggi bawat tagapagsilbi ng hotel ay mendatar n pahiga, pahalang: kinakailangan magsuot ng sipang pahalang tendangan bow tie setiap pelayan hotel mendatar itu diwajibkan mengenakan daun n dahon: dahon ng buko dasi kupu-kupu daun kelapa datang, mendatang v daur n pagpapaulit-ulit, paulit- paparating: kakatanggap lang ulitin, ikot: pagpapaulit-ulit ng namin ng impormasyon buhay daur hidup tungkol sa paparating na -- ulang, mendaur ulang v kongreso kami baru saja gamiting muli: ang bakal, menerima informasi tentang papel at babasagin ay kongres mendatang pwedeng gamitin ulit logam, mendatangkan v umangkat, kertas, dan kaca dapat didaur humango, magpasok: ang ulang pamahalaan ay mag-aangkat daya n kakayahan: kakayahang ng mga baka mula sa New mamili daya beli Zealand pemerintah berdaya v kapangyarihan: mendatangkan sapi dari wala siyang kapangyarihan sa Selandia Baru sitwasyong iyon dia tidak datar, dataran n patag: ang berdaya dalam situasi itu kapatagan ng baybay dagat dayung n sagwan: kailangan dataran pantai niya ng sagwan para dataran rendah n kapatagan: paandarin ang bankga dia karamihan ng mga teritoryo perlu dayung untuk ng russia ay matatagpuan sa menggerakkan perahu kapatagan sebagian wilayah mendayung v sumagwan: negara Rusia berada di sumagwan siya pabalik sa dataran rendah pampang ia mendayung perahu itu kembali ke pantai
42 debu deret debu n alikabok: siya ay hindi denah n pinaplano: ang hiyang sa alikabok dia alergi pinaplano na engrande na terhadap debu rumah gusali na iyon ay na gawa na berdebu v maalikabok: kahapon denah bangunan napakaalikabok ng lamesa megah itu sudah jadi kemarin meja itu sangat berdebu denda n multa, bataw: multa sa dekat, berdekatan v malapit: pagparada ng sasakyan denda malapit lang ang tirahan ng parkir aming mga kaibigan teman dendam a sama ng loob, kami tinggal berdekatan hinanakit, galit: wala akong demam a lagnat: may mataas ano mang hinanakit saya tidak siyang lagnat dia terkena punya dendam apa pun demam tinggi depan, mengedepankan v -- berdarah a dengue: ang isulong, ilagay sa harap, sakit n adengue ay unahin: isinusulong nila ang karaniwang tumataas matapos mabuting samahan sa ang tag-ulan penyakit demam koponan mereka berdarah biasanya meningkat mengedepankan kebersamaan setelah musim hujan di dalam tim demi p 1 para; sa kapanakanan: derajat n digri: kumukulo ang ginawa niya ang lahat nang tubig sa 100 digri sentigrado trabaho para sa akin dia air mendidih pada suhu 100 mengerjakan semua pekerjaan derajat Celsius itu demi aku; 2 sa ngalan ng, deras a 1 mabilis, paspas: sa pamamagitan ng: sa ngalan mabilis na daloy arus deras; ng Diyos; Sa ngalan ng 2 malakas: malakas na ulan Panginoon demi Tuhan hujan deras demikian pron samakatuwid, na; deret n hilera, linya, pila: gayon, ganyan; kaya: umupo sila sa pinakalikod na napakamahal ng kamiseta na hanay mereka duduk di deret hindi niya ito nagawang belakang bilihin baju itu demikian berderet v hanay-hanay, mahal sehingga dia tidak hile-hilera, pila-pila: nakaupo mampu membelinya sa isang hanay ang mga bata anak-anak itu duduk berderet
43 dering diam deretan n hanay, pila, linya, desa n baranggay, nayon: lumaki hilera: ang harapang hanay siya sa isang katutubong deretan depan nayon dia tumbuh dan dering n ring: ring ng telepono berkembang di desa dering telpon tradisional berdering v tumunog: pedesaan n rural, pambukid: tumunog ay iyong telepono nayon, kabukiran daerah telponmu berdering pedesaan derma n donasyon, abuloy, desas-desus n bulung-bulungan, kaloob, regalo, ambag, tsismis, usap-usapan, bali- pagbibigay, tulong: nagbigay balita, sabi-sabi: narinig ko ng donasyon ang mga tao para ang usap-usapan kahapon sa mga biktima ng kalamidad saya mendengar desas-desus masyarakat memberikan itu kemarin derma untuk membantu detak, berdetak v kabog, tibok, korban bencana alam pintig, pulso, tiyempo: mabilis mendermakan v magbigay: ang tibok ng kanyang puso nagbigay siya nang sampung jantungnya berdetak cepat milyong rupiah sa kawang- -- jantung n tibok ng puso: gawa ia mendermakan sinusuri ng doktor ang tibok sepuluh juta rupiah untuk ng puso ng pasyente dokter amal sedang memeriksa detak dermaga n pantalan, daungan, jantung si pasien piyer: nasa pantalan pa ang dewasa a matyur: matyur na barko kapal itu masih di asal sikap dewasa dermaga diam v 1 manahimik: hiniling deru n dagundong, ugong, ungol, niya sa mga bata na ingay, atungal: ingay ng tumahimik dia menyuruh motorsiklo deru motor anak-anak itu diam;2 tahimik, menderu v ungal, atungal, walang kibo, walang ingay: ugong, dagundong, ingay: pakiusap, huwag maingay umungal ang motorsiklo harap diam motor menderu
44 didik, mendidik dokter, dokter gigi diam-diam adv pasikreto, pendingin n ref; pridyider; dahan-dahan, tahimik: umalis palamigan: palamigan kotak siya sa bahay ng palihim dia pendingin meninggalkan rumah diam- dini a maaga: maagang diam pagsusulit pemeriksan dini pendiam a tahimik: siya ay -- hari n madaling araw: isang tahimik na tao dia orang kami ay aalis ng madaling yang pendiam araw kami akan berangkat terdiam v umid, tahimik, dini hari walang imik, manahimik: diri, mendirikan v magtayo, natahimik kami dahil sa balita gumawa, magtindig: ang berita itu membuat kami debeloper ay nagtatayo nang terdiam bagong mga gusaling tirahan didik, mendidik v turuan, pengembang itu sedang imulat, parunungin: ang mendirikan sebuah kompleks pambansang ahensya ay perumahan baru nagtuturo sa mga kapos-palad terdiri atas v naglalaman, na mga kabataan badan binubuo ng: ang grupo ay pemerintah itu mendidik binubuo nang limang anak-anak kurang mampu miyembro kelompok itu pendidik n edukador: siya ay terdiri atas lima anggota isang edukador dia seorang dokter, dokter gigi n dentista: pendidik pumupunta siya sa dentista pendidikan n edukasyon: dalawang beses isang taon dia libreng edukasyon pendidikan pergi ke dokter gigi dua kali gratis dalam setahun dinding n dingding; pader: -- hewan n beterinaryo, stiker na pangpader stiker doktor ng mga hayop: ang dinding beterinaryo ay mula sa dingin, mendinginkan v naunang klase sa akin dokter malamig, lumamig, pinalamig: hewan itu kakak kelasku pinalamig ko ang tsaa sa -- jaga n doktor: kailangan refrigerator saya telah mo ng tawagan ang doktor mendinginkan teh itu di kulkas ngayon kamu harus memanggil dokter jaga sekarang 45 dompet duda -- jiwa n sikayatrista: siya ay dongeng n kwento, kwentong makikipagkita sa isang pambata, kwentong bibit, sikayatrista dia sedang kwentong kataka-taka, menemui seorang dokter jiwa kwentong tungkol sa mga -- kandungan n dalubhasa sa engkantada: ang mga bata ay pagpapaanak: kailangan mahilig makinig sa kwento niyang sumangguni sa isang tungkol sa mga engkantada dalubhasa sa pagpapaanak dia anak-anak itu suka perlu berkonsultasi dengan mendengarkan dongeng dokter kandungan mendongeng v magkuwento: -- keluarga n doktor ng tinuruan ng guro ang mga bata pamilya: siya ay sampung sa pamamagitan ng taon nang doktor ng aming pagkukwento guru itu pamilya dia sudah menjadi mengajar anak-anak dengan dokter keluarga kami selama mendongeng sepuluh tahun dosa n sala, kasalanan: inamin -- pribadi n sariling doctor: nila ang kanilang mga mayroon akong sariling kasalanan mereka telah doktor saya mempunyai mengakui dosa-dosanya dokter pribadi dosen n lektor, lektiyurer: -- umum n dotor, punong lektor dosen kepala manggagamot: nagpunta siya dua num dalawa: dalawang tao sa isang manggagamot dia dua orang memeriksakan diri ke dokter -- belas num labindalawa: umum labindalawang anak dua belas kedokteran n medikal: siya anak ay nagtuloy sa pag-aaral ng -- puluh num dalawampu: medisina dia melanjutkan ke dalawampung kahon dua sekolah kedokteran puluh kotak dompet n pitaka: palagi siyang duda n biyuda: siya ay isang may dalang larawan ng balo dia seorang duda kanyang asawa sa pitaka niya dia membawa foto istrinya di dalam dompetnya donat n donat: kumain ako ng donat saya makan donat 46 duduk, menduduki duka duduk, menduduki v berduit v mayaman, may 1 okopahan, sakupin: kaya: mga mayayaman lang inukopahan ng hukbo ang ang inimbitahan sa kasiyahan lungsod sejumlah pasukan hanya orang berduit yang telah menduduki kota itu; diundang ke acara itu 2 humawak: hinawakan niya ang posisyon ng direktor duka a kalungkutan, noong nagtatrabaho ako doon pagdadalamhati: nakaramdam dia menduduki jabatan siya nang matinding direktur ketika saya bekerja di kalungkutan dia merasakan sana duka yang mendalam duga, dugaan n haka-haka, hula, berduka v magdalamhati: sa palagay, lambang: ang hula ko loob ng maraming taon, siya ay mananalo siya sa laro ay nagdalamhati dahil sa dugaanku dia akan nawawala niyang anak na memenangkan pertandingan lalaki bertahun-tahun ia itu berduka atas anaknya yang hilang menduga v manghula, magsuspetsa, ipalagay, dukacita n dalamhati, magpalagay, mag-akala: kalungkutan, pighati, hapis, ipinalagay kong isa siyang lumbay, lunos, lungkot, dusa: Frances saya menduga dia naiintindihan niya ang aking orang Prancis pagdadalamhati dahil nawalan din siya ng anak dia terduga v inaasahan, memahami dukacitaku karena mahuhulaan: inaasahang dia juga pernah kehilangan pagkakagastusan pengeluaran seorang anak terduga berdukacita v magluksa, duit n pera; salapi: kailangan magdalamhati, malumbay, niya nang kaunting pera para mamighati, mahapis: siya ay makabili ng bagong bag dia nagluluksa pa rin sa perlu duit untuk membeli tas pagkamatay ng kanyang anak baru dia masih berdukacita atas kematian anaknya
47 duku duta duku n lansones: bumili siya duri n tinik: natusok ng tinik nang dalawang kilong ang kanyang kamay lansones dia membeli dua kilo tangannya tertusuk duri duku duta n legado, sugo; kinatawan, dulu n dati: dati siyang embahador: kinatawan ng maninigarilyo dia dulu turismo duta pariwisata perokok -- besar n ambasador, dunia n mundo, daigdig: gusto kinatawan, sugo: kinatawan kong libutin ang buong ng Indonesia sa Vietnam duta mundo saya ingin berkeliling besar Indonesia untuk dunia Vietnam mendunia a buong mundo: kedutaan n embahada: ang Kuta beach ay naging embahada ng Vietnam sa puntahan ng mga turista mula Jakarta kedutaan Vietnam di sa buong mundo Pantai Kuta Jakarta telah menjadi tempat wisata yang mendunia
48
E - e edar, edaran n anunsyo, ember n balde, timba: dalawang pahayag, paunawa: namigay baldeng tubig dua ember air ng anunsyo ang boss embun n hamog: hamog sa patungkol sa disiplina ng mga umaga embun pagi empleyado pimpinan embus, embusan n hampas: memberikan edaran soal hampas ng hangin embusan kedisiplinan pegawai angin mengedarkan v ikalat, mengembuskan napas v palaganapin, ilibot: ikinalat huminga nang palabas: niya ang ang mga pulyeto sa huminga siya nang malalim kanyang mga estudyante dia dia mengembuskan napas mengedarkan pamflet ke para panjang murid encer a matubig: matubig ang ejek, mengejek v mangutya: kape kopinya encer dahil kinutya nya ang kanyang kaibigan, naparusahan siya enteng a magaan: magaan ang karena mengejek temannya, kanyang bagahe kopernya dia dihukum enteng emas n ginto: 24-karat na ginto erat a mahigpit, masikip; emas 24 karat matibay, matatag: mahigpit niyang hawak-hawak ang keemasan n ginintuan: kanyang bag dia memegang ginintuang taon masa tasnya erat keemasan erat-erat a mahigpit, nang embara, mengembara v mahigpit: mahigpit na itinali napadpad, lumihis, lumiko, ng bata ang kanyang sapatos gumala-gala, lumibot: anak itu mengikat tali napadpad siya sa Kalimantan sepatunya erat-erat dia mengembara ke Kalimantan mempererat v patibayin: gusto niyang patibayin ang pengembara n taong gala: kanyang relasyon sa kanyang siya ay taong gala dia seorang ina dia ingin mempererat pengembara hubungannya dengan ibunya
49
esok esok n bukas: gagawin ko bukas saya akan mengerjakannya esok
50
F - f fakir, fakir miskin n poor and firasat n kutob: masamang miserable: namimigay siya ng kutob firasat buruk mga damit sa mga mahihirap fitnah n paninirang-puri: dia memberikan pakaian nagkalat siya ng paninirang- kepada fakir miskin puri tunkol sa kanyang fasih a matatas; bihasa: kaya kaibigan dia menyebar fitnah niyang magsalita ng Ingles tentang temannya nang matatas at mabilis ia foto n larawan, ritrato: kwadro dapat berpidato dl bahasa ng larawan pigura foto Inggris dng lancar dan fasih
51
52
G - g gading n garing; pangil ng gantung, gantungan baju n elepante: walang garing ang hanger, sabitan: mayroon lang walang bitak tak ada gading dalawang sabitan sa aparador yang tak retak hanya ada dua gantungan gadis n batang babae: ang baju di lemari batang babae na nakasuot ng garansi n garantiya: garantiya sa pulang bestida gadis berbaju kotse garansi mobil merah garda, garda depan n gaduh a ingay: nakarinig ako ng pangunang hanay, pinuno, ingay saya mendengar suara pamunuan: ang kanyang gaduh kapatid na lalaki ay may gagap n mabulol: nabubulol siya tungkulin sa pangunang hanay kapag may nakilala siyang adiknya bertugas di garda mga bago dia gagap jika depan bertemu orang yang baru garing a malutong: ang mga dikenal galyetas ay malutong kuenya gaji n sweldo, sahod: mataas na garing sahod gaji tinggi garis, garis bawah n guhit sa gambar, gambar tempel n ilalim, salungguhit: tinandaan stiker, papel na may dikit: niya ang mga mali sa naglalaro siya ng stiker dia pamamagitan ng salungguhit bermain dengan gambar dia menandai kesalahan tempel dengan garis bawah gandeng, bergandengan v penggaris n ruler: tatsulok na nagtutulungan, nagkakaisa, ruler penggaris segitiga magkahawak-kamay: sila ay garpu n tinidor: maliit na tinidor magkahawak-kamay mereka garpu kecil bergandengan gaun n damit, bestida: bestidang ganti, ganti rugi n kabayaran: pantulog gaun malam nakakuha ako ng kabayaran gaung n alingawngaw, eko: saya menerima ganti rugi narinig ko ang alingawngaw saya mendengar gaungnya
53 gawang gembala gawang n goal: goalie penjaga gelinding, menggelinding v gawang gumulong: gumulong ang gegar, gegar otak a pagkakalog, bola pababa sa kalsada bola kongkusyon: mayroon siyang itu menggelinding ke jalan bahagyang kongkusyon dia gelitik, menggelitik v kilitiin: mengalami gegar otak ringan nangingiliti ng tenga ang gejala n sintomas, palatandaan: balita berita itu menggelitik sintomas ng sakit gejala telinga penyakit tergelitik v intriga: siya ay gelandang, gelandangan n na intriga sa pamamagitan ng walang tahanan, walang bahay, kontrobersyal na pahayag ia walang tirahan, palaboy: tergelitik dengan tinutulungan niya ang mga pernyataannya yang walang tirahan dia membantu kontroversial para gelandangan gelombang, bergelombang v gelanggang n arena: arenang maalon: maalon ang dagat sa pampalakasan gelanggang panahong ito ng taon olahraga rambutnya bergelombang 1gelar n digri; titulo: gemar a gusto, mahilig, magiliw: akademikong digri gelar gusto niyang naglalaro ng akademik isport dia gemar berolahraga 2gelar v ilagay: ilagay lang jan kegemaran n libangan: ang karpet gelar saja karpet libangan niya ang paglalaro itu! ng soccer kegemarannya adalah bermain sepakbola gelas n baso: hinuhugasan ang baso gelas itu sedang dicuci penggemar n fan: mga masusugid tagahanga gelembung n bula: bula ng penggemar berat sabon gelembung sabun gembala n kawan: marami geli (gatal) a makati: nangangati siyang iba't ibang uri ng ang kamay niya tangannya kawan dia mempunyai banyak terasa gatal jenis gembala gelincir, tergelincir v dulas: menggembala(kan) v nasugatan ang paa niya dahil magpastol: nagpapastol siya nadulas siya kakinya terluka ng mga kambing dia karena dia tergelincir menggembalakan kambing 54 gembira, bergembira gerak, bergerak gembira, bergembira v masaya: gendang n tambol: tambol ng siya ay masaya dia Javanese gendang jawa bergembira gendong, menggendong v kegembiraan n kaligayahan, buhatin, kargahin, dalhin: kasiyahan, kagalakan, tuwa, hawak ng babae ang kanyang lugod: siya ay nakaramdam anak perempuan itu sedang nang labis na kaligayahan dia menggendong anaknya mendapatkan kegembiraan generasi n henerasyon: kabataan besar generasi muda gembok n kandado: kandado ng genggam, menggenggam v bahay gembok rumah hawakan, tanganan: hawak ng gembur a malusog: matabang nanay ang ang kamay ng lupa tanah gembur kanyang anak ibu itu gemerlap a nagninigning, menggenggam tangan kumikislap: nagniningning na anaknya bituin bintang gemerlap gengsi n prestihiyo, karangalan, gemetar a nanginginig: reputasyon, pagkilala: mataas nanginginig siya dahil sa na karangalan gengsi tinggi lamig dia gemetar karena bergengsi v prestihiyoso: kedinginan prestihiyosong titulo gelar gemetaran a pagyanig: siya bergengsi ay nanginginig dia gemetaran genit a nang-aakit; haliparot: gempar, menggemparkan v siya ay mapang-akit dia genit kagulat-gulat, kahindik-hindik, genting a kritikal: kritikal na kagila-gilalas: kahindik- sitwasyon situasi genting hindik na balita berita gerah a mainit, maalinsangan: menggemparkan mainit ang panahon udara gemulai (tubuh) a malambot: terasa gerah malambot ang kanyang gerak, bergerak v kumilos, katawan tubuhnya gemulai gumalaw: kumikilos ang gencar a masinsinan, masidhi, hangin pakanluran angin totohanan, masikhay: buong bergerak ke barat sidhi niyang ikinalat ang gerakan n kilusan, pagkilos, balita dia gencar galaw: mabagal na pagkilos menyebarkan berita itu gerakan lambat
55 gerbang giat, kegiatan menggerakkan v ilipat, gertakan n singhalan, lumipat, ginalaw: inilipat niya bantaan, takutin: pananakot ang manika dia lang niya iyon itu hanya menggerakkan boneka itu gertakannya gerbang n tarangkahan, pasukan, menggertak v takutin, pultahan: tarangkahan ng bantaan, bigyan ng babala; paaralan gerbang sekolah biruin, bolahin: tinakot ng gerbong n karo, bagon: boss ang mga empleyado sumakay siya sa unahang karo pimpinannya menggertak dia naik di gerbong depan para pegawai gergaji n lagari: dekadenang gerutu, menggerutu v umungol, lagari/ chainsaw gergaji mesin magmaktol, bumulung-bulong, magreklamo, umangal: menggergaji v lagariin: nagmaktol ang mga nilalagari niya ang mga estudyante para murid bumagsak na puno dia sedang menggerutu menggergaji pohon yg tumbang geser, menggeser v iusog: inusog niya ang kanyang gerhana, gerhana bulan n upuan dia menggeser kursinya eklips ng buwan: nakakita ako ng eklips ng buwan saya gesit a masigla, maliksi, aktibo, melihat gerhana bulan alisto: masigla ang bata anak itu gesit -- matahari n eklipse ng araw: magkakaroon ngayon getar, bergetar v mangatal, ng eklipse ng araw hari ini manginig, mayanig, sumikdo- akan terjadi gerhana sikdo: nanginginig ang matahari telepono niya ponselnya bergetar gerimis n ambon: umaambon ngayong hapon sore ini getaran n pangangatal, gerimis panginginig, sikdo, yanig, kinig, katal, sikdo: malakas gersang a tuyo: tuyong lupa ang nginig ng telepono niya tanah gersang getaran ponselnya kencang gertak, gertak sambal v bola, giat, kegiatan n aktibidad: boladas, kabulastugan, aktibidad pangkamping kunwari: nambobola lang siya kegiatan berkemah hanya gertak sambal dia
56 gigi, geraham giwang menggiatkan v udyokan, menggiling v giling, mag- palakasin ang loob, giling, magbayo, magdurog: magpatapang, magpasigla, ginigiling niya ang mga buto bigyan ng pag-asa, himukin, dia sedang menggiling kacang magpaunlad: hinihimok ng gilir, bergilir(an) v magpalitan: guro ang mga estudyante na dapat tayo magpalitan mag-aral guru itu gumamit ng komputer na yun menggiatkan para murid kita harus bergiliran memakai untuk belajar komputer itu gigi, gigi geraham n bagang: giliran n pagliko: ngayon ay kailangang alisin ang kanyang pagkakataon na natin bagang gigi gerahamnya sekarang giliran kita harus dicabut ginjal n bato: nagbigay ng bato -- palsu n pustiso: nalaglag donor ginjal ang pustiso niya gigi palsunya giok n jade: kuwintas na jade jatuh kalung giok -- taring n pangil: matalim giring, menggiring v ang pangil niya gigi taringnya pangunahan: pinapangunahan tajam niya ang mga kambing gigih a matigas ang ulo: matigas pabalik sa kulungan dia ang kanyang ulo dia gigih sedang menggiring kambing gigil, menggigil v manginig: kembali ke kandang kami ay manginig kami gitar n gitara: de koryenteng menggigil gitara gitar elektrik gila a baliw; sira ang ulo: baliw giur, menggiurkan v na tagahanga penggemar gila nakakatukso, nakakahalina, tergila-gila v nahuhumaling, katakam-takam, nakakagana: nababaliw, nahahaling: siya katakam-takam ang pagkain ay nababaliw sa banda dia makanan itu sangat tergila-gila dengan band itu menggiurkan giling, gilingan n gilingan, tergiur v matukso: siya ay pangiling: gilingan ng mani natutukso sa inaalok na gilingan kacang premyo dia tergiur dengan hadiah yg ditawarkan giwang n hikaw: gintong hikaw giwang emas 57 gizi gotong, gotong royong gizi n nutrisyon, pagkain, goreng v magprito: ang nanay ay sustansya: mayaman sa magprito ng isda para sa sustansya ang kahel jeruk hapunan ngayong araw ibu memiliki gizi yg tinggi menggoreng ikan hari ini goda, godaan n tukso: untuk makan malam kailangan niyang harapin ang gorengan n pinirito: mahilig tukso dia harus menghadapi siyang kumain ng sinangag godaan itu dia suka memakan gorengan menggoda v akitin, tuksuhin, menggoreng v magprito: siya iligaw: Tinangka siyang akitin ay nagpiprito ng tokwa dia ng kanyang kaibigan sedang menggoreng tahu temannya mencoba penggorengan n kawali: menggodanya napakalaki ng kawali tergoda v maakit, naakit, penggorengan itu terlalu inakit, nahalina: siya ay inakit besar ng kanyang kaibigan dia gores, goresan n gasgas, bakas: tergoda oleh temannya gasgas sa pader goresan goncang, bergoncang v nayanig: dinding ang lupa ay nayanig dahil sa menggores v gasgasin, lindol bumi bergoncang kamutin: nagasgas ng karena gempa kanyang bisikleta ang goncangan n uga, galaw, dingding sepedanya yugyog, yanig, tigtig: malakas menggores dinding ang pagyanig goncangannya gosong a sunog: nasunog ang sangat kencang kanin nasinya gosong menggoncang v maalog; gotong, gotong royong n mayanig: niyanig ng balita pagtutulungan: mabilis na ang kanyang kaluluwa berita matatapos ang trabaho sa itu menggoncang jiwanya pamamagitan ng gondrong a magulo: magulo pagtutulungan pekerjaan akan ang buhok niya rambutnya cepat selesai dengan gotong gondrong royong gong n gong: ang Javanese gamelan ay may isang malaking gong gamelan jawa memiliki sebuah gong besar 58 goyah guling, berguling-guling goyah a walang tatag, madaling gugur, berguguran v mahulog, mabago, pabagu-bago, mahina, malaglag, malagas: nalagas mabuway; hindi palagian, ang mga dahon daun hindi pirmihan: hindi matatag berguguran ang poste tiang itu goyah keguguran n agas, kunan, goyang, bergoyang v gumalaw, pagkalaglag ng pinagbubuntis: umugoy, umindayog: ang kamakailan lang ng siya ay kanyang katawan ay makunan dia baru saja umiindayog sa saliw ng mengalami keguguran musika badannya bergoyang menggugurkan v mengikuti irama musik magpalaglag, magpaagas: gratis a libre, walang bayad: tumanggi siyang magpalaglag libre ang pagkain makanan itu dia menolak menggugurkan gratis kandungannya grogi a nerbiyoso: siya ay gula, gula batu n kubiko ng ninerbyos bago ang asukal: mas masarap inumin pagtatanghal dia grogi ang tsaa na may kubiko ng sebelum tampil asukal teh lebih nikmat gudang n bodega: dapat naming diminum dengan gula batu linisin ang bodega kami harus -- merah n brown sugar: mas membersihkan gudang gusto niyang magdagdag ng gugat, menggugat v idemanda, asukal na pula sa kanyang kasuhan: idinemanda niya ang kape dia lebih suka kanyang kumpanya dia menambahkan gula merah ke menggugat perusahaannya kopinya penggugat n nagsasakdal: sa guling, berguling-guling v korte, siya ang nagsasakdal gumulong, gumulong-gulong: dalam pengadilan itu, dia gusto ng batang gumulong- seorang penggugat gulong sa damuhan anak itu tergugat n nasasakdal, suka berguling-guling di inuusig: sa korte, ang rumput kompanya niya ang menggulingkan v nasasakdal dalam pengadilan pagulungin: pinapagulong ng itu, perusahaannya adalah bata ang kanyang bola sa pihak tergugat parke anak itu menggulingkan bolanya di taman
59 guna gusi terguling v bumaligtad, menggunting v gupitin: tumaob: tumaob ang trak sa ginugupit niya ang tela dia daang-bayan truk itu terguling sedang menggunting bahan di jalan raya baju itu guna n ginagamit: ang kawayan guntur n kulog: napakaraming ay madalas ginagamit upang kulog ngayong araw hari ini gumawa ng kubo bambo sedang banyak guntur biasanya digunakan untuk gurau, bergurau v magbiro, membuat gubuk magpatawa: mahilig siyang berguna v nakakatulong, magbiro dia senang bergurau kagamit-gamit, kapaki- gurauan n biro, siste: pakinabang: kagamit-gamit nakakatawa talaga ang ang bagay na iyon barang itu kanyang pagbibiro sangat berguna gurauannya sangat lucu menggunakan v paggamit, gurih a katakam-takam, gamitin: ginagamit ko ang nakakagana: napakasarap ng computer sa trabaho saya pagkain makanan itu sangat menggunakan komputer itu gurih untuk bekerja gurita n pugita: nagtitinda ng guna-guna n kulam: siya ay pugita ang mga tao sa tinalaban ng kulam dia palengke orang-orang terkena guna-guna menjual gurita di pasar gunjing, bergunjing v tradisional magtsismisan, magsatsatan: gurun n disyerto, ilang: ito ang mahilig silang magtsismisan unang pagkakataon na sa opisina mereka sering dumaan siya sa disyerto baru bergunjing di kantor kali ini dia melewati gurun gunjingan n tsismis, sitsit, gusi n gilagid: namamgang satsat: tsismis lang at hindi gilagid gusi bengkak totoo ang mga ito gunjingan mereka tidak benar gunting n gunting: kailangan niya ang gunting dia perlu gunting itu
60 gusur gusur, menggusur (rumah) v menggusur rumah-rumah di maggiba, wasakin, kawasan itu buwagin,iguho, ilugso, iwalat, tergusur v nabuwag, giniba, lansagin, gibain: giniba ng nalansag, napugnaw, natupok, lokal na pamahalaan ang mga nalipol: giniba ang tindahan sa bahay sa lugar na iyon may kalsada toko di jalan itu pemerintah daerah tergusur
61
62
H - h habis, kehabisan v maubusan: menghadiahkan v ihandog, naubusan siya ng lakas dia maghandog, parangalan, kehabisan tenaga bigyan ng pabuya, regaluhan, menghabisi v talunin: tinalo bigyan ng niya ang kanyang kalaban dia gatimpala/gantimpalaan: menghabisi lawannya naghandog nang konting pera hadap, berhadapan (dng) v ang organisasyon sa mga nakaharap, magharap, harapan: mahihirap organisasi itu umupo ako sa harapan niya menghadiahkan sejumlah saya duduk berhadapan uang kepada fakir miskin dengannya hadirin n madla, tagapanood, menghadap v tagapakinig: maraming magharap/magkaharap, manonood ang dumalo sa magkasalubong, magtagpo: okasyon banyak hadirin yg ang hotel ay nakaharap sa datang ke acara tersebut dagat hotel itu menghadap ke hafal v 1 namemorya, alam na laut alam, naisapuso: naisapuso menghadapi v harapin: niya ang mga letra ng awit dia kailangan niyang harapin ang hafal lirik lagu itu; 2 isaulo, problema dia harus kilalaning maigi, alamin ng menghadapi masalah itu maigi: kilalang-kilala ko ang hadiah n regalo, handog, bigay, pagkatao niya saya hafal gawad, kaloob, alay, sifatnya donasyon, gantimpala: ang hafalan n pagsagot sa tanong, kwintas ay regalo mula sa pagbigkas, pagsasalaysay: aking nanay kalung itu hadiah pagbigkas ng Koran hafalan dari ibuku Alquran berhadiah v premyo: isang menghafal v kabisaduhin, quiz na may premyong limang tandaan, imemorya: sinabihan milyong Rupiah kuis niya ako na kabisaduhin ko berhadiah uang tunai lima ang numero ng kanyang juta rupiah telepono dia memintaku untuk menghafal nomor teleponnya
63 haid halaman haid n regla: panahon ng regla berhak v may karapatan: masa haid may karapatan siyang hajar, menghajar v bugbugin: magbago ng isip dia berhak ayon sa kanya, bingugbog untuk mengubah pikirannya daw siya sa kulungan dia hakikat n diwa; kalikasan, berkata bahwa para penjaga katangian: ang diwa ng buhay telah menghajarnya dalam hakikat kehidupan penjara hakim n hukom, tagahatol, hajat n 1 pangangailangan: ang tagapasya, huwes: itinigil ng isyung ito ay may kinalaman hukom ang pagdinig sa kaso sa mga pangangailan sa buhay hanggang sa susunod na ng maraming tao masalah ini Martes hakim menunda berhubungan dengan hajat sidang hingga Selasa depan hidup orang banyak; menghakimi v 2 pagdiriwang: naging mas mapatunayang may sala, masaya ang pagdiriwang dahil hatulan, sentensyahan, sa mga paputok petasan parusahan: pinarusahan ng membuat hajat itu semakin mga tao sa barangay ang mga meriah; mandurukot warga kampung 3 dumi: sino ang nagtapon ng menghakimi sendiri pencopet dumi sa hardin? siapa yang itu membuang hajat di kebun? hal n kaso: hindi ako 1hak n takong: ang sapatos na karaniwang sumasang-ayon may mataas na takong sepatu pero gagawa ako ng dengan hak tinggi kataliwasan sa kasong ito saya 2 biasanya tidak akan setuju, hak n 1 tama, wasto: nagawa tetapi saya akan membuat nilang suriin kung alin ang pengecualian dalam hal ini tama at mali mereka telah dapat menilai mana yang hak halaman n bakuran: naglalaro dan mana yang batil; 2 ang mga bata sa bakuran karapatan: kaailangan mong anak-anak sedang bermain di ipagtanggol ang iyong halaman karapatan kamu harus membela hak-hakmu
64 halang, berhalangan hambur, berhamburan halang, berhalangan v wala, hambar a matabang, walang- liban, hindi nakarating: kung lasa: matabang ang sopas sup hindi kami makakarating, ini rasanya hambar ipapaalam namin sa inyo jika hambat, hambatan n sagabal, berhalangan, kami akan balakid, abala, hakdawin, memberi kabar harang, inkombenyensiya, menghalangi v harangan, hadlang, istorbo: natapos nila barahan, hadlangan, pigilan, ang trabaho nang walang abalahin: nakaharang ang trak abala mereka menyelesaikan sa kalsada truk itu tugas tanpa hambatan menghalangi jalan menghambat v pigilan, terhalang v maharangan, hadlangan, abalahin: mabarahan: naharangan nang hinadlangan ng masamang matangkad na lalaki sa panahon ang pagsagip cuaca harapan ko ang aking buruk menghambat operasi paningin pandanganku penyelamatan terhalang oleh pria tinggi di penghambat n sagabal, depanku balakid, harang: pangunahing haluan n daan; direksyon, balakid penghambat utama tahakin; paglagay sa lugar: terhambat v pinigilan, biglang nag-iba ng direksyon hinarang, hinadlangan, inabala: ang eroplano tiba-tiba hinadlangan ang pesawat terbang itu imbestigasyon ng pagkawala mengubah haluan ng lahat ng dokumento sa halus a 1 pino: pinong asin kaso penyelidikan terhambat garam halus; 2 hindi nakikita, oleh hilangnya semua espiritu: multo makhluk halus dokumentasi kasus ini kehalusan n kahinahunan: hambur, berhamburan v 1 mahinahong ugali kehalusan nakakalat: dinampot niya ang sikap mga nakakalat na mga laruan hamba, hamba sahaya n alipin: ia mengambili mainan yang ang alipin na iyon ay hindi berhamburan; pinayagan dumalo sa pista ng kahariaan hamba sahaya itu tidak diperkenankan mengikuti pesta kerajaan
65 hampir, hampir-hampir hangat 2 mag kahiwa-hiwalay: nung kehancuran n pagbagsak, dumating ang pulis, ang mga pagkalagapak, pagkawasak, masasamang loob ay tumakbo pagkapahamak: ang kaharian ng mag kahiwa-hiwalay ketika ay nawawasak kerajaan ini polisi datang, para penjahat jatuh ke dalam kehancuran itu lari berhamburan menghancurkan2 v wasakin, menghamburkan v 1 gibain, sirain, buwagin, lipulin, magsaboy: ang paghahardin pinsalain: ang pinsala ay ay nagsisimula sa paghahasik sumira sa kanyang pangarap ng buto berkebun dimulai cedera menghancurkan dengan menghamburkan mimpinya benih; handuk n tuwalya: tuwalyang 2 aksayahin: nilustay niya ang pnaligo handuk mandi pamana ng kanyang mga hangat a 1 mainit: tunawin ang magulang ia telah asin sa mainit na tubig menghamburkan harta larutkan garam dalam air warisan orang tuanya hangat; 2 pinakahuli: nakita hampir, hampir-hampir adv mo na ba ang bagong isyu ng halos, muntik na, kamuntik na, magasi na Vogue? sudah lihat malapit na: muntik na nila isu hangat di majalah Vogue? itong makalimutang gawin kehangatan n init: init ng mereka hampir-hampir lupa pagmamahal ng ina melakukannya kehangatan seorang ibu menghampiri v lumapit, menghangatkan v uminit, nilapitan: tahimik ko silang mag-init, mainitan: nagkumot nilapitan saya menghampiri siya ng makapal upang mereka diam-diam mainitan ang kanyang hancur a durog; basag; bagbag; katawan ia memakai selimut sira, wasak: ang salamin ng tebal untuk menghangatkan kotse ay nagkabasag-basag sa tubuhnya maliliit na piraso kaca mobil penghangat n pampainit, itu hancur berantakan pang-init, initan: initan ng kanin penghangat nasi
66 hanggar harap hanggar n hangar: nasa hangar hapus, menghapus v alisin, pa ang eroplano pesawat itu tanggalin, burahin, linisin: sa masih di hanggar kasamaan g-palad ayna hangus v nasunog: nasunog ang nabura niya ang mensahe kanyang bahay rumahnya sayang sekali dia telah hangus menghapus pesan itu menghanguskan v sunugin, penghapus n pambura: pasuin, silaban, tupukin: nakalimutan niyang magdala natupok ng apoy ang ilang ng pambura noong may bahay api menghanguskan pagsusulit dia lupa membawa beberapa rumah penghapus saat ujian hantam, menghantam v terhapus a napunasan, tumama, tinaman: nakatama nabura, nakaltas, naalis: ng trak ang sasakyan mobil itu madaling nabura ang marka menghantam truk tanda itu dengan mudah hantu n multo: batang multo terhapus hantu anak kecil harap v kung ipapahintulot berhantu v ninyo, pakiusap, paki-: pinagmumultuhan: ang bahay Pakiusap, konting tiis lang sa na pinagmumultuhan rumah paghihintay harap sabar berhantu menunggu menghantui v sumagi sa ala- berharap v umasa: umaasa ala, dumalaw lagi, sumaging akong makakahanap ng lagi: ang bagay na iyon ay tranabo sa susunod na sumasagi lagi sa kanyang isip dalawang linggo saya makhluk itu menghantuinya berharap mendapatkan pekerjaan dalam dua minggu hanyut v matangay, maanod, ke depan madala ng agos: may ilang mga bahay ang tinangay ng harapan n pag-asa, baha beberapa rumah hanyut inaasahan: may pag-asa pang karena banjir manalo ang kanilang koponan tim mereka masih memiliki menghanyutkan v maanod: harapan untuk menang inanod ng baha ang mga bahay ng mga tao banjir menghanyutkan rumah-rumah penduduk desa 67 hardik, menghardik hari, hari jadi harap-harap cemas a balisa: -- pasar n presyo sa merkado: kami ay nag hihintay ng ang presyo ng bilihin sa desisyon na balisa kami baratilyo ay mas mura kesa sa menunggu keputusan itu presyo sa pamilihan harga dengan harap-harap cemas barang di bazar itu lebih hardik, menghardik v murah daripada harga pasar pagsabihan, bulyawan, menghargai v pahalagahan: pagalitan, pagsalitaan: pinahahalagahan ko ang patawarin mo ako hindi ko tulong mo aku sangat sinasadyang sigawan ka ng menghargai bantuanmu ganun maaf, aku tidak penghargaan n bermaksud untuk pagpapahalaga, paghanga, menghardikmu seperti itu pagkalugod, pagpaparangal: harga, berharga a mamahalin, hindi siya masyadong may halaga, importante, nagbigay ng pagpapahalaga tinatangi: iyon ay para sa klasikong musika dia napakahalagang karanasan itu kurang memberikan adalah pengalaman yang penghargaan terhadap musik sangat berharga klasik -- diri n pahalagahan ang hari, hari jadi n anibersaryo: sarili: kailangan mong anibersaryong kasal hari jadi pahalagahan ang iyong sarili pernikahan kamu harus menjaga harga -- kerja n araw ng trabaho, dirimu karaniwang araw: kailangang -- miring n mababang presyo: matapos ang trabaho sa loob ang tindahang iyon ay ng limang araw ng trabaho nagbebenta ng mga pekerjaan ini harus mumurahing gamit toko itu diselesaikan dalam waktu menjual barang dengan harga lima hari kerja miring -- libur n walang pasok, -- pas n presyong tapat: ang bakasyon: bukas ang aking telang iyon ay binenta sa bakasyon besok adalah hari presyong tapat kain itu dijual liburku dengan harga pas
68 harta hasil, hasil bumi -- raya n piyesta: ang Pasko -- pusaka n mana't manang ay ang pyesta ng mga gamit, gamit na pinagnunuan: Kristiyano Natal adalah hari ang kwintas na iyan ay mana't raya umat Kristen manang gamit kalung itu -- ulang tahun n kaarawan: adalah harta pusaka kahapon ay aking kaarawan keluarganya kemarin adalah hari ulang haru, terharu a naapektuhan tahunku (ang damdamin) nabagbag seharian adv maghapon, ang damdamin, nasaling ang buong araw: maghapon kong damdamin: nabagbag ang ginawa ang aking gawaing- kanyang damdamin sa mainit bahay saya seharian nilang pagtanggap dia terharu mengerjakan pekerjaan oleh sambutan hangat mereka rumah harum a mahalimuyak: sehari-hari adv araw-araw: mabangong mga bulaklak bumili siya nang simpleng bunga-bunga yang harum computerpara sa pang araw- hasil, hasil bumi n produktong araw na gamit dia membeli agrikultura: ang tsaa ay isa sa komputer sederhana untuk mga pinakamaiging keperluan sehari-hari produktong agrikultura ng harta n kayamanan: ang Indonesia teh adalah salah pamilya ay kayamanan satu hasil bumi terbaik keluarga adalah harta yang Indonesia tak ternilai keberhasilan n tagumpay: -- karun n kayamanan, ang kumpyansa ang susi sa tagongkayamanan: maraming tagumpay kepercayaan diri balibalita tungkol sa mga adalah kunci keberhasilan tagong-yaman sa barangay na menghasilkan v 1 lumikha, iyon ada banyak rumor gumawa, magbigay: ang mga mengenai harta karun turbina ng hangin ay terpendam di desa itu ginagamit upang makalikha ng kuryente turbin angin itu digunakan untuk menghasilkan listrik;
69 hasut, menghasut hening 2 umani, mamunga/magbunga, kehebatan n kadakilaan: magbigay: umani ang bukid hindi niya nakilala ang nang magandang pananim kadakilaan ng manlalaro dia lahan itu menghasilkan tidak mengakui kehebatan tanaman yang bagus pemain itu penghasilan n kita: sapat hela, menghela napas v lang ang kinikita niya para sa huminga ng malalim: pagkain penghasilannya sinabihan ako ng doktor na hanya cukup untuk makan huminga nang malalim dokter hasut, menghasut v mang- menyuruh saya untuk udyok; mambuyo: inudyukan menghela napas dalam-dalam niya ang mga mamamayan na hemat a matipid, masinop: sila manggulo sa gobyerno dia ay matipid na mamimili menghasut warga untuk mereka pembeli yang hemat bertindak anarki menghemat v magtipid: penghasut n nagpasimuno, maraming kumpanya ang nagpapasimula: siya ay nagtitipid sa pamamagitan ng nabansagang pasimuno dia pagkuha ng mga bagong staff dicap sebagai penghasut banyak perusahaan berusaha hati n atay; puso: atay ng manok untuk menghemat dengan hati ayam cara tidak merekrut staf baru hawa, hawa nafsu n libog: hindi hendak, berkehendak v naisin: niya kayang pigilan ang ninanais niyang maging guro kanyang libog ia tidak dapat ia berkehendak menjadi guru menahan hawa nafsunya kehendak n habilin: hayat n buhay: habang-buhay na kalooban iyon ng Diyos itu edukasyon pendidikan adalah kehendak Tuhan sepajang hayat hening a tahimik, walang kibo, menghayati v unawain, walang imik: tahimik na intindihin: kailangan tahimik ang bahay rumah itu maunawaan nating lahat at sangat hening isagawa ang Pancasila kita semua harus menghayati dan mengamalkan Pancasila hebat a dakila: isang dakilang ideya ide yang hebat 70 henti, berhenti hidang, hidangan keheningan n katahimikan, hiasan n dekorasyon, kapayapaan, kapanatagan: ang ornamento, palamuti, katahimikan ay nakatulong sa panggayak, adorno: mga akin para makatutok sa palamuti sa dingding hiasan trabaho keheningan ini dinding membuatku dapat menghiasi v palamutian, berkonsentrasi bekerja gayakan, dekorasyunan: ang henti, berhenti v 1 tapusin, kanyang mga dinesenyong putulin, wakasan, ihinto, gawa sa watercolor ay ginamit tigilan: ang programa sa radyo na palamuti sa madaming ay natatapos nang alas dose klase ng aklat desain cat ng hating gabi siaran radio itu airnya menghiasi berbagai berhenti pada pukul dua belas buku malam; 2 magbitiw, umalis, perhiasan n alahas: kahon ng umurong: nagbitiw siya bilang alahas kotak perhiasan direktor dia berhenti sebagai hibur, penghibur n direktur tagapaglibang: may ilang heran a nagulat, namangha: tumatawag sa kanya na gulat na gulat ako dahil sa pinakadakilang tagapaglibang labis na pag-babago ng ng ika-21 siglo beberapa kanyang ugali saya merasa orang menyebutnya penghibur heran mengapa tingkah terbesar abad XXI lakunya begitu berubah hidang, hidangan n putahe, mengherankan a pagkain: pagkain para sa hindi nakakasorpresa, kumakain ng karne hidangan nakakamangha: hindi vegetarian nakakamangha ang balitang menghidangkan v ihain, iyan para sa akin itu bukan ihanda, isilbi, ibigay, ipalabas: berita yang mengherankan handa na ang punong buatku tagapagluto na ihain ang sopas hias, berhias diri v magpaganda: koki sudah siap untuk nagpaganda siya bago siya menghidangkan sup itu pumasok sa trabaho dia berhias diri sebelum pergi bekerja
71 hidung hina hidung n ilong: dahil sa isang kehilangan 1 v mawalan: aksidente, kinailangang nawala ko ang pitaka ko aku operahan ang ilong niya kehilangan dompetku; 2 n karena kecelakaan, hidungnya pagkawala, kawalan, harus dioperasi kalugihan, pagkalugi, -- belang n babaero, palikero: pagkatalo, kabawasan, lagas: siya ay kilala na isang ang pagkawala ng kanyang palikero dia dikenal sebagai anak ay pumighati sa kanya seorang hidung belang kehilangan anaknya membuat wanita itu depresi hidup v 1 mabuhay, buhay Iilang tao lang ang kayang menghilang v mawala, mabuhay nang higit sa isang maglaho: siya ay naglaho ng linggo na walang tubig hanya walang bakas dia menghilang sedikit orang yang dapat tanpa jejak hidup tanpa air selama lebih menghilangkan v alisin, dari seminggu; 2 bukas: mag-alis, tanggalin, nakatulog na siya subalit ang magtanggal: ang pagkaing ito ilaw sa tabi niya bukas pa rin ay makakatulong sa pag-alis dia sudah tertidur, tetapi ng mga lason sa katawan diet lampu di sampingnya masih ini bermanfaat untuk saja hidup menghilangkan racun dari hijau, kehijau-hijauan adv tubuh luntian: maberdeng asul na hina a Kasuklam-suklam, mga mata mata biru kehijau- kahiya-hiya: Kasuklam- hijauan suklam ang kanyang ugali menghijau a nagkukulay perbuatannya sangat hina luntian/berde, bumiberde: nagsimula nang magkulay luntian ang mga dahon daun- daun itu mulai menghijau hilang v maglaho; mawala: natagpuan ang isang babaeng nawala sampung taon ang nakalipas seorang perempuan yang hilang sepuluh tahun lalu akhirnya ditemukan
72 hindar, menghindar huni, hunian hindar, menghindar(i) v hubung, menghubungi v iwasan, umiwas, umilag, mahanap, mahagilap, mangilag, tumabi, suminsay, makontak, makausap: layuan, lihisan, lumayo, kahapon ko pa siya hindi lumihis: kinailangan ng mga mahagilap aku tidak dapat piloto na gumawa nang menghubunginya sejak dagliang aksyon upang kemarin maiwasan ang aksidente pilot hukum, hukuman gantung n harus mengambil tindakan pagbigti: ang pagbitay ay darurat untuk menghindar ipinapatupad sa ilang mga dari kecelakaan bansa hukuman gantung hingga p hanggang: maari berlaku di beberapa negara kaming magturo ng Ingles hukuman mati n parusang hanggang advans na antas di kamatayan, bitay: nahatulan sini kami bisa mengajarkan ang mamatay-tao ng bitay bahasa Inggris hingga tingkat pembunuh itu dituntut lanjut hukuman mati terhingga a kawalang- hukuman penjara n hanggan, walang katapusan: pagkabilanggo, pagkakulong: walang hangganang bilang habang-buhay na bilangan tak terhingga pagkabilanggo hukuman hinggap v dumapo: dumapo ang penjara seumur hidup kalapati sa tarangkahan seekor menghukum v parusahan, burung dara hinggap di papagdusahin, disiplinahin, gerbang itu kastiguhin, pagbuhatan; hirup, menghirup v lumanghap: sentensiyahan, humuwisyo, kami ay nag bakasyon sa mga hatulan: pinarusahan ng guro nayon upang lumanghap ng ang mga bata dahil sa pag- sariwang hangin kami aaway guru itu menghukum berlibur ke pedesaan untuk murid-muridnya karena menghirup udara segar berkelahi huni, hunian n bahay: komportableng bahay hunian nyaman
73 huruf hutan, hutan rimba menghuni v tirahan, bahayan, -- kapital n malaking titik: panahanan, okopahan: pamagat ng aklat ay kamakailan lang sila tumira sa karaniwang gamitin ang bahay na iyon mereka belum malaking titik judul buku lama menghuni rumah itu biasanya menggunakan huruf penghuni n residente; kapital nakatira: okupante sa -- kecil n maliit na titik: apartment penghuni maliliit na titik ay karaniwang apartemen ginagamit sa isang huruf n sulat: alpabetong Latin pangungusap pagkatapos ng huruf Latin malalaki na titik huruf kecil biasanya digunakan dalam -- balok n malaki na titik: kalimat setelah huruf besar ang paaralan ay nag oobliga sa bawat inaasahang mag- hutan, hutan rimba n gubat, aaral upang punan ang form kagubatan: maraming mga sa pagrehistro gamit ang ligaw na hayop sa kagubatan malaki na titik sekolah itu banyak hewan liar di hutan mewajibkan setiap calon rimba siswanya untuk mengisi formulir pendaftaran dengan huruf balok
74
I - i ibu, ibu jari n hinlalaki: ilmu n kaalaman, alam, napinsala ang kanyang karunungan, malay, muang: hinlalaki ibu jarinya terluka wala akong alam sa -- kota n kabisera: Jakarta pananalapi aku tidak memiliki ang kabisera ng Indonesia ilmu dalam keuangan Jakarta adalah ibu kota ilmuwan n siyenitipiko: Indonesia isang sikat na siyentipiko ijazah n diploma: diploma ng ilmuwan terkenal batsilyer ijazah sarjana imbalan n gantimpala: hindi ikal a kulot: kulot ang kanyang siya nanghihingi ng buhok rambutnya ikal gantimpala dia tidak pernah ikan, ikan air tawar n sariwa: meminta imbalan palaisdaan peternakan ikan imbang, berimbang a pantay, air tawar pareho, tumbas: hindi -- asin n daing, tuyo: gusto maganda ang laban dahil hindi ko ng daing sa pananghaliaan pantay ang kakayahan ng aku ingin ikan asin untuk dalawang koponan makan siang pertandingan tidak berjalan -- laut n isdang tubig-alat: lancar karena kedua siya ay hindi hiyang sa isdang kesebelasan itu tidak alat dia alergi ikan laut berimbang kekuatannya ikat, ikat pinggang n sinturon, impi, impian n panaginip, bigkis: bigkasan mo ang iyong pangarap, hangarin, ibig: balakang! kencangkan ikat pangarap niya ang maging pinggangmu! kampeon sa chess sa buong daigdig impiannya menjadi terikat a nakagapos, nakatali: juara dunia catur siya ay nakatali sa mga patakaran ng kaniyang mengimpikan v panaginipan: kumpanya dia terikat oleh iisang bagay ang aturan perusahaannya napapanaginipan ko nitong (nakalipas) na tatlong araw ikut v sama; samahan: maaari aku mengimpikan hal yang ba akong sumama sa inyo? sama selama tiga hari ini bolehkah aku ikut denganmu?
75 inap intim inap, menginap v magpalipas ingkar, mengingkari v itanggi: ng gabi: dahil walang kamag- tinatangka niyang ipagtanggol anak sa Jakarta, ang aking ang kanyang sarili sa kaibigan ay nagpalipas ng pamamagitan ng pagtanggi sa gabi sa bahay ko karena tidak lahat ng kaso laban sa kanya memiliki kerabat di Jakarta, ia berusaha membela diri temanku itu menginap di dengan mengingkari tuduhan rumahku yang diberikan kepadanya penginapan n lodge: injak, menginjak v tumapak, mumurahing bahay-paupahan tapakan: natapakan ng penginapan murah lalaking iyon ng hindi incar, incaran n target; pakay: sinasadya ang aking paa pangunahing target incaran orang itu tak sengaja utama menginjak kakiku ingat, mengingat v tandaan: terinjak-injak a nainsulto, kailangan natin tandaan ang inalipusta: nainsulto ako sa kapakanan ng ating tinubuang paraan nang pagtrato nila sa bayan kita harus selalu akin aku merasa terinjak- mengingat kepentingan nusa injak atas perlakuan mereka bangsa injil n ebanghelyo: ebanghelyo ingin, ingin tahu a mausisa, ay isang kasulatan ng matanong: nais kong malaman relihiyong kristiyano injil kung saan ang kanyang bahay merupakan kitab suci agama aku ingin tahu di mana Kristen rumahnya intai, mengintai v keingintahuan n kuryosidad: pagmamatyag, pagmamanman: ang mga bata ay may mataas nakakita ako ng lalaking na kuryosidad anak kecil nagmamanman sa aming memiliki tingkat bahay aku melihat seorang keingintahuan yang tinggi pria mengintai rumah kami inti, inti sari n esensya: ano ang esenysa ng kwento na yun? apa inti sari cerita itu? intim a malapit, matalik: mukha silang malapit sa isa't isa mereka terlihat sangat intim
76 iri iya iri a magselos: huwag mainggit mengisi v napuno: kapag siya sa tagumpay ng ibang tao ay dumating, ang pabango jangan iri dengan agad napuno ang kuwarto saat keberhasilan orang lain dia tiba, bau harum dengan iring, mengiringi v samahan: segera mengisi ruangan lagi niyang sinasamahan ang istimewa a espesyal; natatangi: kanyang boss kahit saan dia natatanging pagganap selalu mengiringi atasannya penampilan istimewa ke manapun mengistimewakan v iris, mengiris v magbigay ng pribilehiyo: pagpirapirasuhin, hatiin, huwag magbigay ng hiwain: makapal masyado ang pribilehiyo sa iisang bata lang pagkakahiwa ko ng karne aku jangan mengistimewakan mengiris daging terlalu tebal hanya satu orang anak irit a matipid: huwag maging istirahat, beristirahat v masyadong matipid jangan magpahinga: kailangan niyang terlalu irit magbigay ng oras sa bahay isap, mengisap v pagsuso, dia perlu beristirahat di paghitit, langhapin, amoyin: rumah siya ay umubo nang umubo peristirahatan n pahingahan: pagkatapos niyang kami ay naghahanap ng makalanghap ng usok ng tahimik na pahingahan kami sigarilyo dia terbatuk setelah mencari peristirahatan yang mengisap asap rokok sunyi isi n nilalaman: hindi ko istri asawa: ang asawa mo ay maintindihan ang nilalaman napakaganda and mabuting ng librong iyan aku tidak puso istrimu sangat cantik memahami isi buku itu dan baik hati berisi a maglaman: walang isyarat n senyas, senyal: wikang alkohol ang inumin na iyan senyas bahasa isyarat minuman itu tidak itu pron iyan, iyon: ang gitarang mengandung alkohol iyan ay napakamahal gitar itu sangat mahal iya adv oo: bago mo ba ito? Oo, sa akin yan "Apa tas ini milikmu?" "Iya " 77 izin izin n permit: permit sa mengizinkan n payagan, pagtatrabaho izin kerja bigyan ng permiso, pahintulutan, loobin: hindi pinayagan ng mga pulis ang mga sasakyan na pumasok sa lugar polisi tidak mengizinkan mobil memasuki daerah itu
78
J - j jabat, pejabat n opisyal na penjaga n bantay, guwardiya, memo: isang mahalagang tanod: nag-alaga sila ng aso opisyal pejabat penting para maging tagabantay ng pejabat negara n opisyal na kanilang bahay mereka estado: ang ilang mga opisyal memelihara anjing sebagai ng estado ay dumalo sa penjaga rumah mereka seremonya ng kalayaan sa jagung n mais: binusang mais palasyo beberapa pejabat jagung berondong negara menghadiri upacara jahat a kasamaan, kabuktutan: kemerdekaan di istana ang lalaking iyon ay may jadi, menjadi v maging: siya ay masamang kalooban nahalal para maging Gustong-gusto niyang mang- pangalawang pangulo ia inis ng kapwa orang itu jahat diangkat menjadi wakil hatinya, suka sekali menghina presiden orang yang tidak mampu terjadi v mangyari, maganap: kejahatan n krimen: ang napakabilis ng mga antas ng krimen ay tumaas pangyayari semua terjadi kamakailan angka kejahatan begitu cepat meningkat akhir-akhir ini jadwal n iskedyul, talakdaan, penjahat n kriminal, salarin, talaan, palatuntunan: puno ang masasamang-loob: maraming aking talakdaan ngayong mga kriminal sa lugar banyak linggong ito jadwalku padat penjahat di daerah itu minggu ini ~ perang n kriminal ng -- acara n palatuntunan ng digmaan: ang mga kriminal ng programa: palatuntunan ng digmaan ay lilitisin sa programa sa telebisyon jadwal pandaigdigang hukuman acara television penjahat perang akan jaga, menjaga v alagaan, disidang di pengadilan asikuhin, bantayan: kailangan internasional kong bantayan ang kapatid ko ngayong Sabado at Linggo aku harus menjaga adikku akhir pekan ini 79 jahe jala jahe n luya: ang luya ay jajar, berjajar v nakalinya, pwedeng gamiting panlunas nakapila, nakahilera: ang mga jahe dapat digunakan sebagai tao ay luminya sa gilid ng obat kalasada na daraanan ng jahit, menjahit v magtahi: siya parada penduduk berdiri ag tumatahi ng kanyang berjajar sepanjang jalan sariling damit dia menjahit yang dilalui pawai bajunya sendiri sejajar a 1 magkahanay, jajah, jajahan n kolonya: magkahilera, magkatapat: dating kolonya bekas jajahan magkahanay na linya garis menjajah v kolonisahan: sejajar; 2 magkapantay: dating sinakop ng Netherlands magkapantay ang kanilang ang Indonesia Belanda pernah katungkulan kedudukan menjajah Indonesia mereka sejajar jajak, jajak pendapat n jaksa n tagausig, piskal: ang botohan, eleksyon, halalan: taga-usig na iyon laging nagdaos ng botohan ang mga mukhang matapang tuwing mamamahayag patungkol sa may paglilitis jaksa itu selalu darating na pangkalahatang tampak tangguh saat sidang eleksyon media mengadakan kejaksaan n tagausig: jajak pendapat tentang pemilu tagausig ay isang ahensiya ng mendatang pamahalaan na magsagawa ng jajan, jajanan n meryenda, isang kaso laban sa mga menindal: kadalasan ay mamamayan na lumabag sa nagmemeryenda ako kapag batas kejaksaan adalah gabi aku biasa makan jajanan lembaga pemerintah yang pada malam hari melakukan tuntutan kepada warga yang melanggar hukum jajanan pasar n katutubong meryenda, tradisyonal na jakun n gulunggulungan: kakanin: sa pang-gabing karaniwan ng mga lalake ay pamilihan ay maraming mga mayroong gulunggulungan katutubong meryenda na setiap pria biasanya memiliki binibenta di pasar malam jakun banyak jajanan pasar dijual jala n lambat; net: lambat jala ikan
80 jalan menjalani jalan n kalsada; kalye: may -- pikiran n isip, pag-iisip: lalaking nakatayo sa gilid ng hindi ko maiintindihan ang kalsada seorang pria berdiri kanyang pag-iisip aku tidak di pinggir jalan memahami jalan pikirannya -- bebas hambatan n -- pintas n daang tuwiran: haywey: mag-ingat kapag kumuha kami ng daang nagmamaneho sa haywey tuwiran papuntang berhati-hatilah berkendaraan eskwelahan kami mengambil di jalan bebas hambatan jalan pintas menuju sekolah -- belakang n iligal na -- raya n daang-bayan, paraan: nakapasok siya sa haywey, lansangang-bayan: unibersidad sa ilegal na may nangyaring aksidente sa paraan dia diterima di daang-bayan ada kecelakaan perguruan tinggi itu melalui terjadi di jalan raya jalan belakang -- tol n tol sa haywey: -- buntu n pagkakabukuhan: mabilis ang pagpapatakbo kami ay dapat bumalik ng niya ng sasakyan sa tollway direksyon dahil nakita namin dia mengemudikan mobil ang daang pagkakabukuhan dengan kencang di jalan tol kami harus berbalik arah berjalan v maglakad: karena menemui jalan buntu; naglakad siya nang dalawang kami tidak akan menyerah oras dia berjalan kaki selama meski menghadapi jalan dua jam buntu jalanan n lansangan, kalye, -- keluar n labasan: hindi ko kalsada: mga batang makita ang labasan sa lansangan anak jalanan kalituhang ito aku tidak bisa menjalani v pagdaanan, menemukan jalan keluar dari dumaan: dinaanan nila ang labirin ini panahon ng pagsubok mereka -- layang n flyover, tulay: telah menjalani masa biglang huminto ang sasakyan percobaan sa ibabaw ng tulay/ flyover mobilku mendadak berhenti di jalan layang
81 jalur jamu menjalankan v isagawa; jambak, menjambak v tapusin: ang bawat empleyodo sabunutan, bunutan: ay dapat tapusin ang kanya- sinabunutan niya ako dia kanyang tungkulin tiap menjambak rambutku karyawan harus menjalankan jambang, jambangan n paso: tugas masing-masing plorela jambangan bunga perjalanan n biyahe: jamin v garantyahan, mangako, nagkaroon siya ng aksidente managot, panagutan: sa kanyang biyahe sa Jakarta ginagarantyahan ko na pwede ia mendapat kecelakaan siyang pagkatiwalaan aku dalam perjalanan ke Jakarta jamin dia dapat dipercaya sejalan a magkasang-ayon, jaminan n garantiya, magkapareho, magkatugma: panggarantiya: nilagay niya laging magkapareho ang ang kanyang bahay bilang takbo ng kanilang isip garantiya sa isang utang dia pemikiran mereka selalu menggunakan rumahnya sejalan sebagai jaminan untuk jalur n pila: mabilis na daan pinjaman jalur cepat menjamin v jam, jam dinding n orasan sa siguraduhin/siguruhin; dingding: ang orasan sa garantyahan: may tungkulin dingding na iyon ay hindi ang pamahalaan na bigyang gumagana jam dinding itu seguridad ang buhay ay ari- mati arian ng mga mamamayan -- tangan n relo: pemerintah berkewajiban nakatanggap ako nang bagong menjamin keselamatan jiwa relo mula sa aking mga dan harta benda warga magulang aku memperoleh negara jam baru dari orang tua jamu n damo, lubigan, damong- 1jamak a marami, maramihan: gamot: mahilig siya sa mga salitang pangmaramihan kata damong-gamot dia senang jamak minum jamu 2jamak a maramihan, karaniwan, ordinaryo: karaniwang bagay iyon itu adalah hal yang jamak 82 jamur jangkung menjamu v mang-aliw, jangkau, menjangkau n abutin: umistima, umaliw, humarap, sa wakas, sa kanyang istimahin, libangin: kami ay pagpupursige ay naabot niya mag-iistima ng mga bisita ang aklat na nakapatong sa mula sa Malyasia kami akan gitna ng lamesa dengan susah menjamu para tamu dari payah akhirnya dia dapat Malaysia menjangkau buku yang jamur n kabuti: kabuti ay terletak di tengah meja itu karamihan ginagamit bilang terjangkau a abot-kayang sangkap sa pagluluto jamur presyo; abot-kayang halaga: banyak dimanfaat sebagai ang presyo ng mamahaling bahan untuk memasak bahay ay hindi abot-kaya nang janda n byuda; hiwalay, isang ordinaryong deborsyado: ang babaing iyon manggagawa harga rumah ay isang balo wanita itu mewah belum terjangkau oleh seorang janda pegawai biasa jangan adv huwag: huwag jangkit, berjangkit a magsinungaling jangan nakakahawa: isang bohong nakakahawang sakit penyakit janggal a kakaiba, kakatwa, berjangkit hindi karaniwan: iyan ay menjangkiti v manghawa, kakatwang sabihin itu adalah hawaan, makalalin: ang hal yangg janggal untuk herpes ay maaari ring diucapkan makalalin ng mga bata herpes janggut n balbas: pinutol niya dapat juga menjangkiti anak- ang kanyang balbas dia anak memangkas janggutnya terjangkiti a impeksyon, jangkar n angkla: angkla ng nahawa: maraming sanggol isang barko jangkar kapal ang nahawa sa trangkaso banyak bayi terjangkiti virus flu jangkung a matangkad, mataas: ang batang lalaking iyon ay napakatangkad anak laki-laki itu sangat tinggi
83 janji, berjanji jari janji, berjanji v mangako: jarang adv bihira, madalang, nangako siyang babayaran manaka-naka: bihira ko niya lahat ng utang ng siyang makita simula noong kanyang kapatid sa katapusan graduation aku jarang ng buwan ia berjanji hendak bertemu dengannya sejak melunasi utang adiknya pada kelulusan akhir bulan ini jari n daliri: mayroon siyang perjanjian n kasunduan: napakaliit na mga daliri dia nilagdaan nang dalawang memiliki jari-jari yang sangat bansa ang kasunduan kedua mungil negara menandatangani -- kelingking n kalingkingan: perjanjian kalingkingan ng bata na iyon jantung n puso: pumalya ang ay naipit sa pinto jari puso gagal jantung kelingking anak itu terjepit jarah, menjarah v dambungin, pintu pagnakawan: ninakawan ng -- manis n palasingsingan: mga mandurukot ang tindahan ang lalake na iyon ay ng alahas perampok menjarah naglagay ng singsing sa toko perhiasan itu palasingsingan ng babae na penjarahan n pandarambong, kanyang komprometido pria pagnanakaw, panloloob: ang itu memasangkan cincin di pagnanakaw ay nangyari jari manis wanita yang kagabi penjarahan itu dilamarnya berlangsung saat tengah -- telunjuk n hintuturo: ang malam lalaki na iyon ay itinaas ang jarak, berjarak v manatili sa kanyang hintuturo bago nag layo ng: ang mga manonood tanong lelaki itu mengangkat ay dapat manatili sa layo ng jari telunjuknya sebelum kalahating metro mula sa bertanya entablado penonton sekurang- -- tengah n hinlalato: pag- kurangnya harus berjarak turo ng hinlalato ay itinuturing setengah meter dari panggung walang galang na aksyon sa maraming lugar mengacungkan jari tengah dianggap tindakan tidak sopan di banyak tempat
84 jaring jatuh, berjatuhan jaring n lambat, kulambo; sapot, jatah n kota, takda, nakalaang bahay-alalawa: mga sapot ng bahagi, rasyon: ang takdang- gagamba jaring laba-laba dami ng kalahok sa seminar jaringan n network: network ay limitado jatah peserta ng kompyuter jaringan seminar itu terbatas komputer jati n teka: kahoy ng teka/ jarum, jarum jahit n karayom tekang kahoy kayu jati ng pantahi: karayom ng -- diri n pagkatao, pantahi ay nasira dahil ang pagkakakilanlan: hindi tela ay masyadong makapal malinaw ang pagkakakilanlan jarum jahit itu patah karena sa babae jati diri wanita itu bahan kain itu terlalu tebal tidak jelas jas n jaket: naiwan niya ang jatuh, berjatuhan v malaglag: kanyang jaket sa opisina dia nalaglag ang mga mangga meninggalkan jasnya di dahil sa malakas na hangin kantor buah mangga itu berjatuhan -- hujan kapote: ang bata ay karena angin kencang may suot na kapote upang -- bangun n taas-baba: maiwasan mabasa ng ulan ang tagumpay at kabiguan ng kanyang katawan anak itu buhay jatuh bangun mengenakan jas hujan untuk kehidupan menghindari air hujan -- cinta v umibig: umibig ako membasahi tubuhnya sa unang pagkikita aku jatuh jasa, berjasa v mag-ambag: cinta pada pandangan masyadong malaki ang pertama naiambag niya sa kanyang -- tempo v inaasahan: bansa dia berjasa besar takdang araw ng pagbabayad terhadap negaranya ng utang jatuh tempo jasad n katawan: may pembayaran utang natagpuang katawan ang isang terjatuh v mahulog, lola malapit sa kanyang bahay bumagsak: ang batang iyon ay jasad seorang nenek nalaglag sa ilog anak itu ditemukan di dekat rumahnya terjatuh ke dalam sungai
85 jauh jebol jauh a higit na, hindi hamak: menjebak v patibungan, ang batang lalaking iyon ay siluin, mabitag, magpatibong, hindi hamak na mas malaki mag-umang, mahuli sa bitag o kesa sa kanyang kuya anak itu patibong, hulihin: nagplano jauh lebih besar daripada sila na siluin ang magnanakaw kakaknya mereka membuat rencana berjauhan v magkalayo: untuk menjebak pencuri magkalayo ang bahay nila terjebak v nakulong, natigil, rumah mereka berjauhan naipit: ang kanyang sasakyan menjauhi umiwas: dapat ay naipit sa trapik mobilnya tayong umiwas mula sa lahat terjebak kemacetan na ipinagbabawal ng Diyos jeblos, menjebloskan v itapon, kita wajib menjauhi semua batuhin, balabag, hagis, pukol, yang dilarang Tuhan tilapon: itinapon ng mga pulis menjauhkan v maglayo, sa kulungan ang kurakot polisi maghiwalay: ang kanyang menjebloskan seorang kasinungalingan ang naglayo koruptor ke dalam penjara sa kanilang relasyon jebol a bumagsak, masira, ketidakjujurannya telah mabutas, matibag, gumuho, menjauhkan hubungan bumigay, magiba, nalabag: mereka nagiba ang pader; ang sistema jawat, sejawat n kasamahan: ng seguridad ng kumpanya ay kasamahan ko siya noong ako nalabag dinding itu jebol; ay nagtatrabaho bilang sistem keamanan perusahaan mananaliksik dia sejawatku itu jebol sewaktu aku bekerja sebagai jebolan n alumnus: siya ay peneliti nagtapos sa unibersidad na jaya a matagumpay: iyon dia jebolan perguruan matagumpay na bansa bangsa tinggi itu yang jaya menjebol v tibagin, sirain, jebak, jebakan n bitag; bagbagain: nagawa nilang patibong: patibong sa daga tibagin ang depensa ng jebakan tikus kaaway mereka berhasil menjebol pertahanan lawan
86 jejak jelek, kejelekan ~ gawang v makapuntos: menjelajahi v tuklasin, hindi sila nakapuntos sa laban siyasatin; maglibot, sa kabilang koponan sa unang maglakbay: nilibot nila ang kalahati ng laro mereka belum Papua sa loob nang anim na menjebol gawang lawan pada buwan mereka sudah babak pertama menjelajahi Papua selama jejak n 1 bakas/bakat ng paa; enam bulan yabag, yabag ng mga paa, penjelajah n manlalakbay: apak, yapak: may mga bakas manlalakbay ng oras ng paa sa lupa ada jejak kaki penjelajah waktu di tanah; 2 rekord: tinangka penjelajahan n pagsaliksik: niyang pagtakpan ang pagtuklas sa kalikasan kanyang rekord sa krimen ia penjelajahan alam berusaha menghilangkan jelang, menjelang adv rekam jejak kejahatannya paparating, papalapit, bago jejaka n binata, soltero: may mag: tumaas ang mga presyo limang binata sa silid na iyon ng bilihin habang papalapit ada lima jejaka dalam ang pagtatapos ng taon harga ruangan itu naik menjelang akhir tahun jejer, berjejer v pumila, jelas, memperjelas v linawin, humilera, luminya: nakahilera liwanagin, ipaliwanag, ang mga puno ng pino sa gilid ipatalos: kailangan kong ng kalsada pohon cemara linawin ang sitwasyon sa berjejer sepanjang tepi jalan kanila aku harus memperjelas raya situasi itu pada mereka jelajah, menjelajah v galugarin, jelek, kejelekan n kapangitan, siyasatin, saliksikin: kasamaan ng anyo: ang ginalugad ko ang isla ng kapangitan nang isang tao ay Sumatra kasama ang aking lilitaw din balang-araw mga kaibigan aku menjelajah kejelekan hati seseorang Pulau Sumatra bersama suatu saat akan terungkap teman-temanku menjelekkan v manira: huwag manira ng kapwa jangan menjelekkan orang lain
87 jeli jendela jeli a magpagmasid: siya ay jemput, menjemput v kunin, masyadong mapagmasid dia sunduin: kailangan kong sangat jeli sunduin ang anak ko nang ala- kejelian n pag-iingat: ang una nang hapon aku harus pagkamaingat ay tunay na menjemput anak perempuanku kailangan sa trabahong iton pukul 1 siang kejelian sangat dibutuhkan jemu a nababagot, naiinip, dalam pekerjaan ini pagod, sawa: naiinip akong jelma, jelmaan n makinig sa kanyang talumpati pagkakatawang-tao: aku jemu mendengar naniniwala sila na ang bata ay pidatonya ang pagkakatawang-tao ng menjemukan a mayamot, Diyos mereka percaya anak mainip: nakakainip masyado itu adalah jelmaan dewa ang pelikula film itu sangat menjelma v magbago; menjemukan magbagong-anyo: tila jenak, sejenak adv sandali, nagbago siya na parang ibang saglit: magpahinga muna tayo tao dia seolah menjelma sandali mari kita istirahat menjadi orang yang berbeda sejenak penjelmaan n kumakatawan: jenaka a nakakatawa, palabiro: siya ang katauhan ng isang gusto ko ang palabirong lalaki matagumpay na poitiko dia aku menyukai pria yang adalah penjelmaan seorang jenaka politikus sukses jenazah n bang-kay: kami ay jembatan, jembatan gantung n naghihintay para sa eroplano nakabitin na tulay: ang na nagdala ng bangkay ng nakabitin na tulay ay layunin aming ina kami menanti na binuo para sa mga pasyalan kedatangan pesawat yang ng turista jembatan gantung membawa jenazah ibu kami itu sengaja dibangun untuk jendela n bintana, durungawan: atraksi wisata sigurado akong naisara ko ang bintana aku yakin telah menutup jendela
88 jenggot jerat berjendela v may bintana: jenuh a lunod, puspos: ang silid na iyon ay walang nalulunod ako sa trabaho sa bintana kamar itu tidak kumpanyang iyon aku jenuh berjendela bekerja di perusahaan itu jenggot n balbas: humahaba na jepit, jepit rambut n ipit sa ang kanyang balbas buhok: pinsan ko na babae ay jenggotnya semakin panjang mahilig magsuot ng ipit sa berjenggot v balbas: sino buhok saudara perempuan ang lalaking may balbas na saya senang mengenakan iyon? siapa pria berjenggot menjepit v inipit: inipit niya itu? ang kanyang buhok gamit jenis, jenis kelamin n kasarian: pangipit ng buhok dia ano ang kasarian ng sanggol menjepit rambutnya dengan ninyo? apa jenis kelamin bayi jepit rambut kalian? penjepit n salansan: sila ay sejenis n uri ng, klase ng: kumuha ng keyk sa mesa sa ang hayop na ito ay isang uri pamamagitan ng paggamit ng ng reptilya hewan ini adalah salansan mereka mengambil sejenis reptil kue di meja dengan jenjang n antas, baitang, yugto: menggunakan penjepit may iba't ibang antas sa jerami n dayami: kubo na iyon kursong iyon ada berbagai ay gawa sa dayami gubuk itu jenjang dalam kursus itu terbuat dari jerami -- pendidikan n antas ng jerat n bitag: bitag na hayop edukasyon: antas ng jerat binatang edukasyon sa mga malalaking menjerat v mahuli: ang lungsod ay karaniwang mas magsasaka ay gumamit ng mataas kaysa sa mas maliit na bitag gamit ang kawayan para bayan jenjang pendidikan mahuli ang daga petani penduduk di kota-kota besar menjerat tikus dengan biasanya lebih tinggi perangkap bambu dibandingakn di kota-kota terjerat v naipit: ang usa ay kecil naipit sa kahoy rusa itu berjenjang a may antas; terjerat di semak-semak baitang: karir na may iba't ibang antas karier berjenjang
89 jerawat jinak jerawat n tagihawat: ang mukha jijik a nandidiri: ako ay niya ay puno ng tagihawat nandidiri sa kanyang ugali wajahnya penuh dengan saya jijik dengan perilakunya jerawat menjijikkan a nakakadiri: jernih a malinaw: telebisyon na pag-uugali niya ay nakakadiri iyon ay malinaw ang screen perilakunya menjijikan televisi itu jernih layarnya jikalau p kung hindi: kung hindi jeruji n rehas: rehas na bakal umulan, ako ay pupunta sa jeruji besi inyong bahay jikalau hujan jeruk n dalandan: dalandan ay tidak turun, saya akan datang naglalaman ng bitamina C ke rumah Anda jeruk mengandung vitamin C jilat, menjilat v dilaan: dinilaan -- nipis n kalamansi: ang ng bata ang kanyang sorbetes katas ng kalamansi ay mabuti na na lusaw sa kanyang sa kalusugan air jeruk nipis kamay anak itu menjilat es baik untuk kesehatan krim yang menetes di tangannya jerumus, menjerumuskan v nagluklok: siya ay nagluklok penjilat n taong sipsip: ng kanyang kaibigan upang huwag makipagkaibigan sa maging manggagamit ng taong sipsip jangan berteman droga dia telah dengan seorang penjilat menjerumuskan temannya jilid n bolyum: ang unang untuk menjadi pengguna bolyum ng aklat na ito ay narkoba masaya na basahin jilid jewer, menjewer v lumabnot: pertama buku ini sangat nanay ay lumabnot ng tenga menyenangkan untuk dibaca ng kanyang anak kapag jinak a alaga: alagang aso galawgaw ibu menjewer anjing jinak kuping anaknya yang nakal menjinakkan v mag paamo: jidat n noo: ang noo niya ay siya ay nag tagumpay mag namamaga pagkatapos tamaan paamo ng mabangis na hayop ng kahoy na pinto na iyon dia berhasil menjinakkan dahinya bengkak setelah binatang buas itu terbentur pintu kayu itu
90 jiplak, menjiplak jongkok jiplak, menjiplak v mamlahiyo: menjodohkan v tinutugma: tayo ay hindi tinutugma nila ang babaeng pinahihintulutang mag- iyon sa lalaking mas mamlahiyo ng sulat ng iba nakakatanda sa kanya mereka kita tidak diperbolehkan menjodohkan wanita itu menjiplak tulisan orang lain dengan lelaki yang lebih tua penjiplak n mandaraya: ang joget, berjoget v sumayaw: ang mandaraya na iyon ay sa kumpanya na iyon ay wakas dadalhin na sa humihiling sa empleyado nito hukuman penjiplak itu upang sumayaw ng limang akhirnya dituntut ke minuto bago simulan ang pengadilan trabaho perusahaan itu jitu a asintado: mamamaril na meminta setiap karyawannya asintado tembakan jitu berjoget selama 5 menit jiwa, jiwa raga n katawan at sebelum memulai pekerjaan diwa: ako ay nag mamahal joli, sejoli n bagay: sila ay isang sayo ng buong katawan at pares ng bagay mereka adalah diwa aku mencintai kamu jiwa sepasang sejoli yang serasi raga jomlo n binata: ang lalaki iyon menjiwai v bigay-buhay: ang ay matagal ng binata lelaki itu mang-aawit na iyon ay nag sudah lama menjadi jomlo bigay-buhay sa awit na jompo a matanda: ang batang kinakanta niya penyanyi itu iyon ay tumulong sa sangat menjiwai lagu yang matandang babae upang dibawakannya makatawid sa kalsada anak itu jodoh n kabiyak: ang lalaking membantu wanita jompo itu iyon ay nakatagpo na ng menyebrang jalan kanyang kabiyak lelaki itu jongkok v naglupasay: ang mga sudah menemukan jodohnya sundalo ay naglupasay sa berjodoh v nakalaan: kung harap ng hari para prajurit itu nakalaan, gusto ko siyang jongkok di depan rajanya gawing aking asawa seandainya berjodoh, saya ingin menjadikannya menjadi istriku
91 jorok jubah berjongkok v nakayukyok: terjual v mabebenta: ang mga sundalo ay antigong sasakyan na iyon ay nakayukyok sumasamba sa sa wakas mabebenta na mobil hari para prajurit itu antik itu akhirnya terjual berjongkok menyembah juang, memperjuangkan v rajanya pakikipaglaban: ang mga jorok a burara: sa manggagawa ay hindi pangkalahatan ang mga babae kailanman sumuko sa ay hindi gusto sa mga burara pakikipaglaban sa kanilang na lalake kaum wanita karapatan kaum buruh tidak umumnya tidak menyukai pernah putus asa lelaki jorok memperjuangkan hak-hak jual, berjualan v nagbebenta: mereka ang lalaking iyon ay juara n kampeon: ang Leicester nagbebenta ng laruan na para City ay nag tagumpay maging sa mga bata sa harap ng kampeon sa liga Ingles paaralan pria itu berjualan ngayong panahon Leicester mainan anak-anak di depan City berhasil menjadi juara sekolah Liga Inggris musim ini -- beli v pagbebenta at kejuaraan n kampeonato: pagbibili: ipinagbabawal ng ang indonesia ay magiging pamahalaan ang pagbebenta at punong-abala sa kampeonato pagbibili ng bihirang hayop ng badminton sa antas ng asia pemerintah melarang jual beli Indonesia akan binatang langka menyelenggarakan kejuaraan penjual n nagbebenta: ang bulu tangkis tingkat Asia merkado ay lugar kung saan menjuarai v nanalo: ang nagkikita ang bumibili at batang iyon ay nanalo sa nagbebenta pasar merupakan paligsahan ng malayong tempat bertemunya penjual mananakbo sa taon na ito dan pembeli anak itu menjuarai lomba lari penjualan n mga benta: mga jarak jauh tahun ini benta ng produkto sa dulo ng jubah n bata: bata de banyo taon ay karaniwang tumataas jubah mandi penjualan produk pada akhir tahun biasanya meningkat
92 judi jurang judi n pagsusugal: ang jumlah, sejumlah n ilang mga: pagsusugal ay nakakasria ng ilang mga batang mag-aaral moral sa lipunan judi itu ang pumasok sa lab sa umaga merusak moral masyarakat na ito sejumlah anak sekolah berjudi v nag susugal: siya memasuki ruang laboratorium ay nag susugal gabi-gabi dia pagi ini berjudi setiap malam jumpa, berjumpa v pejudi n manunugal: ang makipagkita: ang babae na manunugal ay sa wakas iyon ay tumanggi na naaresto ng pulisya pejudi itu makipagkita sa kanyang akhirnya ditangkap polisi dating asawa sa korte wanita perjudian n pagsusugal: itu menolak untuk berjumpa ipinagbabawal ng pamahalaan dengan mantan suaminya di ang pagsusugal dahil ito ay pengadilan ilegal pemerintah melarang -- pers n pagpupulong: perjudian karena itu ilegal pagkatapos ng manalo sa judul n pamagat: pamagat ng karera, ang magkakarera na libro judul buku iyon ay may pagpupulong setelah menjuarai balapan, berjudul v may pamagat: ang pebalap itu mengadakan aklat na iyon ay may pamagat jumpa pers na "The Patriot" buku itu berjudul "The Patriot" menjumpai v nakipagkita: ang mga tagahanga ay jujur n tapat: tapat at kasipagan nakipagkita sa idolo nila na ay ang susi sa tagumpay ng artista sa hardin para isang tao jujur dan kerja keras penggemar menjumpai artis adalah kunci sukses idolanya di taman itu seseorang Juni n hunyo: ang tag-init kejujuran n katapatan: mula minsan nagsisimula sa buwan noong bata pa kami ay ng hunyo musim panas tinuturuan ng katapatan sejak biasanya dimulai pada bulan kecil kami diajari kejujuran Juni Juli n hulyo: ang aking unang jurang n bangin: ang sasakyan anak ay ipinanganak noong na iyon ay nahulog sa bangin buwan ng hulyo anak pertama mobil itu terjun ke jurang saya dilahirkan pada bulan Juli 93 juri jutawan juri n hurado: ako ay naging juta, berjuta-juta num milyun- hurado sa paligsahan ng milyong: milyun-milyong katalinuhan saya menjadi juri mga mamamayan ng Brasil ay di sebuah perlombaan cerdas bumababa sa lansangan upang cermat makilahok sa pagdiriwang ng jurus n sandigan: sa wakas ang kultura jutaan warga Brazil mandirigma ay naglabas ng turun ke jalan mengikuti pangunang sandigan akhirnya festival budaya tahunan petarung itu mengeluarkan jutawan n milyonaryo: gustong jurus andalannya maging milyonaryo ng batang iyon anak itu bercita-cita menjadi seorang jutawan
94
K - k kalut, kekalutan n kaguluhan: kambuh v bumalik: halos isang ang demonstrasyon ng mga linggo siyang hindi dumating, estudyante ang naglalagay sa waring ang kanyang sakit ay lungsod na ito sa estado ng bumalik sudah hampir kaguluhan demonstrasi yang seminggu ia tidak datang, dilakukan mahasiswa rupanya penyakitnya kambuh membuat kota ini dalam lagi keadaan kemelut kamera n kamera: kamera na kamar, kamar kecil n banyo, digital kamera digital kubeta, kasilyas, palikuran: kampanye n kampanya: pupunta muna ko sandali sa kampanya ng pampanguluhan banyo saya akan pergi ke halalan kampanye pemilihan kamar kecil sebentar presiden -- mandi n banyo: araw-araw kampung n bayan: kailangan kinukuskos ni nanay ang sahig natin bumaba sa lambak ng banyo ibu menyikat lantai upang makarating sa bayan kamar mandi setiap hari kita harus menuruni lembah -- pengantin n silid tulugan agar bisa sampai di kampung ng babaing ikakasal: puno ng itu palamuting bulaklak ang silid -- halaman n lupang tulugan ng babaing ikakasal tinubuan: masaya akong kamar pengantin itu dihiasi nkabalik muli sa aking bayang dengan berbagai macam sinilangan senangnya berada bunga di kampung halaman kembali kambing n kambing: hindi kamus n diksiyunaryo, ipagbibili ang mga kambing talatinigan, leksikon: kahit pa may alok sa mataas kailangan ko ng diksyonaryo na presyo kambing itu tidak para maisalin ko ang akan dijual meskipun ditawar pangungusap na ito aku perlu dengan harga mahal kamus untuk menerjemahkan kalimat ini
95 kancing kapal, kapal api kancing n butones: ang mga kapak n 1 palakol: ang palakol butones ay aksesorya sa damit na bakal ay matalim at kancing merupakan aksesoris mapanganib kapak besi itu dari pakaian sangat tajam dan berbahaya; kanda n kapatid na lalaki/babae: 2 palakol: gumamit ng palakol kapatid ko, sasamahan mo ba ang magsasaka sa pagsibak ng ako? kanda, maukah kau kahoy petani membelah kayu menemaniku? menggunakan kapak kandang n kuwadra/kwadra, kapal, kapal api n bapor, buke, silungan ng hayop: ang sasakyang-dagat: ang bapor kabayo ay may napakalaking ay nagwawagayway ng kuwadra kuda itu mempunyai kanyang watawat kapal api itu kandang yang sangat besar berlayar di samudera Pasifik kangkung n kangkong: bumili -- layar n paraw, sibiran, ng kangkong si nanay sa bangkang may layag, binta: palengke ibu membeli ang paraw ay isang barkong kangkung di pasar pinapaandar ng layag na kantin n kainan, karinderia, gumagamit ng puwersa ng kapiterya, kantina: hangin kapal layar adalah nananghalian sila sa kantina kapal yang digerakkan ng paaralan mereka makan dengan menggunakan layar siang di kantin sekolah yang memanfaatkan tenaga angin sebagai pendorongnya kantong n pitaka, lukbutan, bag: ilagay sa bag ang basura bago -- perang n barkong itapon sampah dimasukkan ke pandigma: dalam kantong sebelum ipinagmamayabang ng mga dibuang makapangyarihang mga bansa ang ilan sa kanilang mga kantor n opisina: pos opis barkong pandigma negara kantor pos adikuasa mencoba -- pos n pos opis; tanggapan memamerkan beberapa kapal ng koreo: inutusan ako ng perangnya tatay kong bumili ng selsyo sa pos opis ayah menyuruhku untuk membeli perangko di kantor pos
96 kapan kasar -- pesiar n yate: nagtatrabaho kartu, kartu kredit n kredit sa isang yate ay isang kard: kredit kard ay madalas maaasahan na trabaho bekerja gamitin sa pamimili kartu di kapal pesiar merupakan kredit biasanya digunakan pekerjaan yang menjanjikan untuk berbelanja -- selam n submarino: ang -- nama n kard ng pangalan: submarino ay sasakyang tanggapin mo ang aking kard pandagat na kumikilos sa ng pangalan bilang sinyales ilalim ng tubig at karaniwang ng ating pagkakilala terima ginagamit pandigma kapal lah kartu nama saya sebagai selam itu berwarna biru tua tanda perkenalan kita kapan pron kailan: kailan siya -- pos n poskard: pinadalhan aalis? kapan dia akan pergi? ako ng poskard ng kaibigan kapan-kapan n kapag, ko mula sa Netherlands tuwing: nanginginig ang puso temanku mengirimkan kartu ko kapag naiisip ko iyon pos dari Belanda kapan-kapan saya akan karunia n regalo: tindahan ng menemui anda regalo toko hadiah kapur n tisa; chalk: ang tisa ay karya n trabaho; malikhaing karaniwang ginagamit sa trabaho: malikhaing trabaho pagsusulat sa pisara kapur karya kreatif digunakan untuk menulis di -- sastra n panitikan, papan tulis literatura makabagong karang n koral: ang koral ay panitikan karya sastra modern maari nating matagpuan sa karyawan n empleyado, baybayin karang dapat kita manggagawa: may ilang mga jumpai di pantai mangagawa ang nagdaos ng karcis n tiket: ang mga kilos protesta beberapa manonood ay kailangan ng karyawan melakukan aksi tiket para mapanood ang demonstrasi palabas penonton memerlukan kas n pera, salapi: nauubos na karcis untuk menonton ang aming pera uang kas kami pertunjukan mulai berkurang kasar a matigas: magaspang na balat kulitnya sangat kasar
97 kasur kertas kasur n kama, higaan, katre, kerang n kabibi: ang mga papag: kamang tulugan kasur mangingisda ay nagbebenta tidur ng huli nilang kabibi sa kasus n kaso, problema: kasong daungan para nelayan pagpatay kasus pembunuhan menjual kerang hasil tangkapan mereka di kayu n kahoy: upuan na iyon ay pelabuhan gawa sa kahoy kursi itu terbuat dari kayu keranjang n basket: basket ng basurahan keranjang sampah kebun n hardin: mga bata mahilig mag laro sa hardin kerbau n kalabaw: ang anak-anak gemar bermain di magsasaka ay nag-aararo sa kebun bukid gamit ang kalabaw Petani membajak sawah kecil a maliit: bahay na maliit dengan kerbau rumah kecil kering a tuyo: tuyong lupa kedelai n toyo: ang tokwa ay tanah kering gawa sa toyo tahu terbuat dari kedelai keringat n pawis: siya ay nag punas ng pawis sa kanyang kelapa n niyog: ang niyog ay mukha ia mengusap keringat bumabagsak sa gilid ng di wajahnya baybayin buah kelapa berjatuhan di pinggir pantai berkeringat v pinawisan: ang batang iyon ay tumatakbo kelelawar n paniki: oras ng hanggang pinawisan anak itu pagtulog niya ay baliktad berlari hingga berkeringat parang paniki jam tidurnya terbalik seperti kelelawar kerja, bekerja v magtrabaho: tayo na magtrabaho mari kelinci n kuneho: ang kuneho na bekerja iyon ay may putting balahibo kelinci itu berbulu putih mengerjakan v ginagawa: ano ang ginagawa mo? kamu kencan n tipanan: unang tipanan sedang mengerjakan apa? kencan pertama kertas n papel: kailangan natin kerah n kwelyo: inayos niya ang ng papel at panulat upang kwelyo ng kanyang damit magsulat kita perlu kertas dan bago siya kinunan ng larawan pena untuk menulis dia merapikan kerah bajunya sebelum difoto
98 kesan kopi kesan n impresyon: ang lider na kimia n kimika: kimika ay iyon ay may isang mabuting lubhang kapaki-pakinabang impresyon sa mga mata ng para sa pagbu- ng teknolohiya kanyang mga tauhan kimia sangat berguna bagi pimpinan itu memiliki kesan pengembangan teknologi yang baik di mata anak kini n ngayon: ngayon lahat ng buahnya tao ay gumagamit ng ketela n kamoteng kahoy: cellphone kini setiap orang kamoteng kahoy ay menggunakan telepon naglalaman ng maraming genggam karbohidrat ketela banyak kipas n bentilador: ang mengandung karbohidrat bentilador na iyon ay ketika p nung: nakita ko siya napakaganda kipas itu sangat nung naglalakad sa bangketa cantik saya melihatnya ketika dia kirim, kiriman n pagsumite: sedang berjalan di trotoar serbisyong pagsumite layanan ketombe n balakubak: siya ay kiriman bumili ng siyampu upang kita n kami/natin/tayo: kami ay mawala ang balakubak sa pupunta sa partido ngayong kanyang ulo dia membeli gabi kita akan pergi ke pesta sampo untuk menghilangkan malam ini ketombe di kepalanya kitab n aklat: bawat relihiyon khas a karaniwang: karaniwang nagtuturo sa mga tao na pagkain makanan khas magbasa ng aklat setiap khawatir a nag-aalala: kami ay agama mengajarkan umatnya nag-aalala na baka hindi untuk membaca kitab pumasa sa pagsusulit kami kokoh a matibay: matibay na khawatir tidak lulus ujian gusali bangunan kokoh kilat n kidlat: ang kidlat ay koper n maleta: ang maleta na humampas sa bahay kilat iyon ay naglalaman ng damit menyambar rumah itu koper itu berisi baju 1kopi n kape: gusto naming uminom ng kape kami suka meminum kopi 2kopi n kopya: kopya foto kopi
99 korban kuda korban n biktima: biktima ng kubik n kubiko: kailangan pagpatay korban pembunuhan namin ng tatlong talampakang berkorban v nagsakripisyo: kubiko ng tubig upang punan ang ating bayani ay handang ang pool kami memerlukan magsakripisyo ng buhay nila tiga kubik air untuk mengisi para sa ating bansa pahlawan kolam itu kita bersedia mengorbankan kubis n repolyo: ang repolyo ay nyawa untuk kemerdekaan tinatanim sa kabukiran kubis bangsa ditanam di ladang kosakata n bokabularyo: ang kubur, kuburan n sementeryo: diksyunaryo ay naglalaman ng ang sementeryo na iyon ay isang koleksyon ng mukhang nakakatakot bokabularyo kamus berisi kuburan itu tampak kumpulan kosakata menyeramkan kosong a walang tao: bahay na menguburkan v nilibing: walang tao rumah kosong nilibing niya ang hayop n kota n lungsod: malaking aiyon sa gitna ng gubat dia lungsod kota besar mengubur binatang itu di tengah hutan kritik; mengkritik v mamintas: ang mga aktibista ay laging kubus n kubo: siya ay tumiklop namimintas ng kaalaman ng ng papel na naging isang kubo gobyerno aktivis itu sering dia melipat kertas menjadi mengkritik kebijakan sebuah kubus pemerintah kucil, mengucilkan v kuasa, menguasai v nagpatalsik: diktador na nangibabaw: ang china ay pamahalaan na iyon ay nangibabaw sa pandaigdigang nagpatalsik ng mga aktibista kalakalan China menguasai sa isang maliit na isla perdagangan global pemerintah otoriter itu mengucilkan para aktivis di penguasa n pinuno: pinuno sebuah pulau kecil ng kaharian penguasa kerajaan kuda n kabayo: sila ay nanonood ng karera ng kubah n simboryo: simboryo ng kabayo mereka sedang mosk ay napaka-ganda tignan menonton balapan kuda kubah masjid itu terlihat sangat indah 100 kue kumpul, berkumpul kuda-kuda n mga kabayo: kuliah n kolehiyo: ang batang ang mga mandirigma kinuha iyon ay madalang pumasok sa ang mga kabayo bago kolehiyo anak itu jarang umatake sa kanyang mga mengikuti kuliah kaaway petarung itu kumal a lukot: amg mangikil na mengambil kuda-kuda iyon ay nakasuot ng lukot na sebelum menyerang lawannya damit gelandangan itu kue n keyk: kesong keyk kue mengenakan baju kumal keju kuman n mikrobiyo: siya ang kuku n pag-aalaga: pag-aalaga naglilinis ng mikrobiyo na ng kuko perawatan kuku dumikit sa kamay dia kukuh a walang lubay: siya ay membersihkan kuman yang walang lubay sa kanyang menempel di tangan reputasyon dia kukuh dengan kumbang n saligubang: ang pendiriannya salagubang na iyon ay nag- memperkukuh v palakasin: huthot ng nektar ng bulaklak ang pamahalaan ay kumbang itu sedang sinusubukan upang palakasin menghisap sari bunga ang pambansang seguridad kumis n bigote: inayaos niya pemerintah berusaha ang makapal niyang bigote memperkukuh keamanan dia merapikan kumisnya yang nasional tebal pengukuhan n inagurasyon: kumpul, berkumpul n sa susunod na linggo kami ay nagtitipon: kami ay nagtitipon dadalo sa inagurasyon ng sa bakuran tuwing umaga propesor na iyon minggu kami berkumpul di halaman depan kami akan hadir dalam setiap pagi hari acara pengukuhan profesor mengumpulkan v na- itu ngongolekta: ang kahera na kukus n nilaga: nilaga na gulay iyon ay na-ngongolekta ng sayuran kukus bayarin ng kanyang mga benta mengukus v nag-pasingaw: kasir itu mengumpulkan bon si nanay ay nag-pasingaw ng penjualannya pagkain sa kusina ibu perkumpulan n samahan: mengukus makanan di dapur samahan ng kabataan perkumpulan remaja
101 kumuh kurma kumuh a marumi: bayan na kupas, mengupas v binalatan: marumi perkampungan kumuh binalatan niya ang mansanas kunang-kunang n alitaptap: ang na iyon bago niya kainin dia alitaptap ay kumikislap sa mengupas buah apel itu kadiliman kunang-kunang sebelum dimakan berkelap-kelip di kegelapan kupu-kupu n paruparo: mga kuning n dilaw: ang isda na paruparo ay lumilipad sa iyon ay kulay dilaw ikan itu hardin kupu-kupu berwarna kuning berterbangan di taman -- telur n pula ng itlog: ako kura-kura n pagong: pagong ay mahilig kumain ng pula ng kura-kura itlog para sa umagahan saya kurang, kurang ajar a walang suka makan kuning telur modo: batang walang modo untuk sarapan anak kurang ajar kekuningan a nagiging -- gizi a kulang sa: nutrisyon dilaw: dahil matagal na, ang ang pamahalaan ay putting kamiseta niya sinusubukan sa bawat taon nagiging dilaw karena sudah upang mabawasan ang bilang lama, baju putihnya menjadi ng mga bata na kulang sa kekuning-kuningan nutrisyon pemerintah setiap kuno a sinaunang: sinaunang tahun berusaha mengurangi gusali bangunan kuno jumlah anak kurang gizi kunyah, mengunyah v nguyain: kuras; menguras v inalis: inalis nguyain mo muna ang niya ang tubog sa lawa pagkain mo bago mo lunokin hanggang tumuyo dia kunyah dulu makananmu menguras kolam itu hingga sebelum ditelan kering kunyit n luyang dilaw: luyang kurma n datilero: ang datilero dilaw ay karaniwang ay karaniwang kinakain sa ginagamit para sa erbal na buwan ng Ramadan kurma gamot kunyit biasanya biasanya dikonsumsi pada digunakan untuk obat-obatan bulan Ramadan herbal
102 kursi, kursi goyang kutuk, kutukan kursi, kursi goyang n upuan na kutip, kutipan n sipi: sipi sa tumba-tumba: ang tao na iyon isang aklat kutipan dalam ay masaya na umupo sa sebuah buku uopuan na tumba-tumba mengutip v bumanggit: sa orang tua itu senang duduk di kanyang sanaysay, siya ay kursi goyang bumanggit ng maraming kursus n kurso: banyangang teoriya mula sa libro dalam wika na kurso kursus bahasa tesisnya, ia banyak mengutip asing teori dari buku kurung, kurungan n kulungan: kutu n kuto: ang kuto ay kulungan ng hayop na iyon ay nanganganak sa upuan na gawa sa bakal kurungan luma na kutu beranak-pinak di binatang itu terbuat dari baja kursi yang sudah lapuk terkurung v nabilanggo: ang -- buku n taong palabasa: batang iyon ay na bilanggo sa siya ay taong palabasa dia bahay niya anak itu terkurung adalah seorang kutu buku di rumahnya kutub n polong: polong hilaga kurus a mapayat: babaeng kutub utara mapayat gadis kurus kutuk, kutukan n sumpa: kusir n kutsero: ang kutsero na kwento ng mga tao ay iyon ay dinala ang kanyang nagsasaysay sa isang ina na kariton ng malakas kusir itu nag sumpa sa kanyang anak membawa gerobaknya dengan cerita rakyat itu mengisahkan kencang kutukan seorang Ibu kepada anaknya
103
104
L - l laba n tubo: ang isang kuntador labu n kalabasa: kalabasa na ay dapat na mabuti sa hinog na ay kulay kahel labu pagkalkula ng tubo at yang sudah matang berwarna pagkawala ng kumpanya oranye seorang akuntan harus pandai -- siam n sayote: sayote ay menghitung laba dan rugi karaniwang ginagamit sa mga perusahaannya gulay labu siam biasanya -- bersih n malinis na kita: dipakai dalam sayuran malinis na kita ng kumpanya labuh, berlabuh v dumaong: na iyon ay nadagdagan bawat nakadaong ang barko sa look taon laba bersih perusahaan kapal itu berlabuh di pantai itu meningkat setiap tahun lacak, melacak v -- kotor n kabuuang kita: ang sinusubaybayan: ang pulis ay mga komisyonado ng sinusubaybayan ang kumpanya ay tinatalakay ay kinaroroonan ng mamamatay kabuuang kita sa taon na ito tao polisi itu sedang melacak dewan komisaris perusahaan keberadaan tersangka pelaku itu sedang mendiskusikan pembunuhan laba kotor tahun ini pelacak n pagsubaybay: laba-laba n gagamba: ang elektronikong pagsubaybay gagamba na iyon ay gumawa pelacak otomatis ng napaka-ganda na bahay laci n kahon, kalsunsilyo, gagamba lala-laba itu dibuhista, dibuhante; pugad- membuat jaring yang sangat kalapati, pitak: pinakataas na indah kahon laci atas labil a hindi matatag: lacur, pelacur n bayaran: ekonomiya ng bansa sa bayaran sa daan pelacur kasalukuyan ay hindi matatag jalanan perekonomian negara saat ini sedang labil
105 ladang lagi pelacuran n prostitusyon: melafalkan v bigkasin: ang ang mga mamamayan ay batang yun ay marunong ng tumututol sa prostitusyon sa bigkasin ang kanyang bayan na iyon para penduduk pangalan anak kecil itu sudah menentang pelacuran di desa mampu melafalkan namanya itu sendiri ladang n 1 taniman: siya ay laga n labanan: sabong laga nagtatrabaho sa taniman araw- ayam araw dia bekerja di ladang berlaga v makikipagtagisan: setiap hari; siya ay makikipagtagisan sa 2 pinanggagalingan, boksing ngayong gabi dia pinagmumulan: akan berlaga di ring tinju pinagkukuhanan ng kita nanti malam ladang pendapatan lagak, berlagak v magpanggap, -- emas n minahan ng ginto: magkunwari, umarte: ang Papua ay ang magkunwari na walang pinakalaking minahan ng nangyari pencopet itu ginto sa buong mundo Papua berlagak seperti tidak terjadi adalah ladang emas terbesar apa-apa di dunia lagi p 1 iba; 2 at, at saka: siya ay -- minyak n patlang ng langis: masipag at mautak dia rajin pinakamalaking patlang ng lagi pandai lagis sa mundo ay nasa Saudi -- pula adv at saka: siya ay Arabia ladang minyak tunay na matalino at saka terbesar di dunia berada di maganda dia memang pintar Arab Saudi lagi pula cantik -- padi n palayan: siya ay lagi-lagi adv minsan pa, nagtatrabaho sa palayan dia ulitin, na naman: nawala na bekerja di ladang padi naman niya ang kanyang lafal n 1 pagbigkas: ang tamang bisekleta lagi-lagi sepedanya pagbigkas ng Indonesian guru hilang itu mengajari lafal bahasa selagi adv hanggang: Inggris yg benar kepada hangga't may oras pa selagi muridnya; 2 pagbigkas, punto: masih ada waktu puntong Javanese lafal orang Jawa 106 lagu lain lagu n kumilos: kumilos siya na lahar n lava: lava ng bulkan na parang alam niya lahat ang iyon ay ang sumira ng bayan tungkol dito lagunya seperti lahar gunung berapi telah orang yang tahu semuanya memusnahkan desa itu lahan n lupa, lupain, sakahan, lahir v 1 isilang, ipanganak: bukirin: ang gusali ay Ipinanganak ako noong 1980 nakatayo sa gitna ng isang saya lahir pada tahun 1980; ektaryang lupa gedung itu 2 matatag, mapagtibay berdiri di atas lahan seluas mapalakas, maging: ang satu hektar partido pulitikal ay itinatag ng -- basah n basang lupa: ang kilusang lumalaban sa pang- gulay ay karaniwang ,mas aalipin partai politik itu lahir madalng palaguin sa basang atas dasar gerakan anti- lupa sayuran biasanya mudah perbudakan tumbuh di lahan basah lain a iba, pa, kung hindi: ibang -- parkir n paradahan: ang tao lain orang gusali na iyon ay mayroong berlainan v iba, kakaiba, malaking paradahan gedung hindi katulad, hindi kapareho: itu memiliki lahan parkir yang iba't ibang lugar na tirahan luas berlainan tempat tinggal lahap a matakaw: ang pulubi na kelainan n diperensya, iyon ay kumain ng kanyang karamdaman, sakit, kanin ng matakaw pengemis kakulangan: diperensya sa itu memakan nasinya dengan pag-iisip kelainan mental lahap melainkan p pero; maliban, melahap v 1 inubos: ang bukod: wala akong magawa taong yun ay inubos nya ang maliban sa patuloy na pagkain sa mesa Orang itu maghintay saya tidak dapat melahap semua hidangan melakukan apa-apa yang ada di meja; 2 lamunin: melainkan tetap menunggu ang mga gusaling apartment Saudara ay nilamon ng apoy api besar melahan bangunan apartemen itu dengan cepat
107 lajang laku, berlaku lajang n binata/dalaga: pelaksanaan n pagpapatupad: nagdisisyon siyang isuko ang inaasahan ng lupinan ang kanyang buhay binata at mag pagpapatupad ng parusang asawa dia memutuskan bitay para sa nagbebenta ng mengakhiri masa lajang dan bawal na gamot ay menikah maisakatuparan masyarakat melajang v walang asawa: mengharapkan pelaksanaan ang lalaking iyon ay matagal hukuman gantung bagi ng walang asawa lelaki itu pengedar narkotika segera sudah lama melajang terwujud laju a mabilis, matulin, laku, berlaku v 1 mag-aapply: humaharurot: napakabilis regulasyon na ito ay mag- tumakbo ng kotse jalan mobil aapply sa lahat ng tao itu sangat laju peraturan ini berlaku bagi semua orang; 2 may bisa, melaju v nagmamaneho: ang balido: ang tiket na ito ay sasakyan na iyon ay wala nang bisa karcis ini nagmamaneho ng mataas na sudah tidak berlaku lagi; bilis mobil itu melaju dengan kecepatan tinggi 3 naguugali: ang lalaking iyon ay naguugali ng marahas lajur n daanan: mga matataas na sa kanyang asawa pria itu bilis ng sasakyan ay berlaku kasar kepada istrinya iminungkahing tumakbo sa mabilis na daanan kendaraan melakukan v gumawa: berkecepatan tinggi bawat relihiyon nagtuturo sa disarankan berjalan di lajur mga tao na gumawa ng cepat mabuting gawain setiap agama mengajarkan umatnya laki-laki n lalake: banyo ng untuk melakukan perbuatan lalake toilet laki-laki baik laksana p mukha: mukha siyang memberlakukan v igiit, isang bayani para sa akin dia ipilit, iutos; ipatupad, ipataw: laksana pahlawan bagiku nagpataw ng buwis ang pelaksana n tagagawa: ang gobyerno sa mga inaangkat na tagagawa ng aktibidad na ito kalakal pemerintah ay mga opisyal pelaksana memberlakukan pajak untuk kegiatan itu adalah para semua barang impor pejabat 108 lalai lama perlakuan n pagtrato -- lalang v dumadaan: mga lalai a 1 magpabaya: ang isang dumadaan; mga naglalakad bantay ay hindi dapat banyak orang lalu lalang di magpabaya mangasiwa sa dekat taman kota seguridad ng gusali seorang keterlaluan a mapangahas, penjaga tidak boleh lalai sobra, wala sa katuwiran, mengawasi keamanan hindi makatuwiran: ang gedungnya; 2 makalimutan; kanyang ikinikilos ay talagang mabigo: mabigong magbayad wala na sa katuwiran tingkah ng mga utang lalai membayar lakunya benar-benar utang keterlaluan melalaikan v bale-walain: terlalu adv labis, napaka-, hindi niya kinakaligtaan ang lubhang: masyadong madami kanyang tungkulin dia tidak terlalu banyak pernah melalaikan tugasnya lama a 1 luma, wala na sa uso: lalang n sukli, kapalit, barya: lumang kwento cerita lama; pagbibigay ng sukli tanam 2 tagal: gaano ka na ka-tagal padi tumbuh lalang tumira sa jakarta? berapa lalap, melalap v bumalot: lama Anda tinggal di Jakarta? tinupok ng apoy ang berlama-lama v magtagal: maraming mga bahay na yari hindi kami maaring magtagal sa kahoy api itu melalap habis sa lugar na ito kami tidak rumah-rumah kayu dapat berlama-lama di tempat lalat n langaw: ang langaw ay ini mahilig lumago sa maruming kelamaan a masyadong paligid lalat sering tumbuh di matagal: masyadong matagal sekitar lingkungan yang kotor para maghintay siya dia sudah lalu p 1 pagkatapos: ang kelamaan menunggu lalaking iyon ay kumain ng marami at pagkatapos ay matulog pria itu makan banyak lalu tertidur; 2 huli, nakaraan, nakalipas, natapos: nakaraang taon; nakalipas na taon tahun lalu 109 lamar, lamaran lambang lama-kelamaan a sa wakas, 2 magprisinta, magsumite, sa katapusan, sa huli, di mag-aplay: mag-aplay ng kalaunan: nagkakilala sila at trabaho melamar pekerjaan di kalaunan ay naging pelamar n aplikante: magkaibigan lama-kelamaan aplikante sa trabaho pelamar Anda akan mengenal orang kerja itu ~ kerja n aplikanteng ng selama n 1 sa loob ng: siya trabaho: mga aplikante ng ay naghintay sa loob ng trabaho ay nakapilang dalawang oras dia sudah nakaupo para sa interbyu menunggu selama dua jam; pelamar kerja itu duduk antri 2 hanggang: ako ay tutulong untuk wawancara hanggang kailangan mo ako lambai, lambaian n kaway: saya akan tetap membantu hindi ko siya makakalimutan selama Anda membutuhkan na kumakaway lambaian selama(-lamanya) adv tangannya tak akan kulupa walang katapusan, walang melambai(-lambai) v hanggan: mamahalin kita ng kumaway, wumagayway, walang hanggan aku akan pumagaspas; umuga, umugoy, selalu mencintaimu selama- umindayog: ang watawat ay lamanya wumawagayway sa hangin lamar, lamaran n 1 alok: ang bendera itu melambai-lambai babae na iyon ay tumanggi sa ditiup angin alok ng kanyang kasintahan melambaikan v kaway, wanita itu menolak lamaran kumaway: kumaway siya kekasihnya; 2 aplikasyon: mula sa tren dia melambaikan aplikasyon para sa tangannya dari dalam kereta paghahanap ng trabaho api formulir lamaran kerja lamban a mabagal: napakabagal melamar v 1 nagmungkahi: niyang kumilos sa wakas ang lalaking iyon ay pergerakannya sangat lamban nagmungkahi sa babaing lambang n simbolo, senyal, mahal niya Pria itu akhirnya tanda: ang kulay pula ay melamar wanita yang simbolo ng katapangan merah dicintainya; lambang keberanian
110 lampau lancar melambangkan v 1 lampung, pelampung n boya: sumagisag; kumatawan: ang tagasagip sa dagat na iyon sumasagisag ang singsing sa ay inihagis ang boya sa mga walang hanggang taong nadala ng agos pagmamahal cincin penyelamat pantai itu melambangkan cinta yang melemparkan pelampung ke abadi; 2 sumenyas, sumenyal, orang-orang yang terserat magbigay ng tanda, magbigay arus ng babala, humudyat: ang lamun, lamunan n mangarap pagtango niya ay senyal ng nang gising, pangangarap: kanyang pagsang-ayon siya ay may magandang anggukan kepala pangarap tungkolsa isang melambangkan dia setuju bakasyon dia mempunyai lampau v nakaraan,nakalipas: lamunan yang indah tentang ang kasalukuyan at ang liburannya nakaraan kini dan masa melamun v managinip ng lampau gising, mangarap, melampaui v lampasan, magpantasya: siya ay isang higitan, daigin: lampasan ang tahimik na batang mahilig takdang bilis melampaui batas mangarap sa kanyang silid dia kecepatan gadis pendiam yang suka ~ batas v sumusobra na sa melamun di kamar limitasyon: ang kagagawan lancang a lapastangan: tunay na niya ay sumosobra na sa lapastangan ang taong iyon limitasyon tindakannya lancang benar orang itu sangat melampaui batas lancar a 1 mahusay, matatas, terlampau adv masyado: magaling: siya ay matatas siya ay masyadong malakas mag-Ingles; siya ay matataa para kalabanin dia terlampau magsalita ng Ingles dia lancar kuat untuk dilawan berbahasa Inggris; 2 mapabuti: maayos na paglalakbay lancar dalam perjalanan
111 lancong, melancong langgeng kelancaran n kabihasaan, melandasi v batayan, katatasan: ang kabihasaan sa basehan, saligan: ang mga English ay kinakailangan sa ideyang ito ang batayan nang trabahong ito polisi itu karamihan sa kanyang mga mengatur lalu lintas demi obra pemikiran-pemikiran kelancaran arus kendaran inilah yang banyak melandasi memperlancar v pagbutihin, pekerjaannya pag-igihin: kailangan kong langgan, berlangganan v suki: pagbutihin ang aking English ang nanay ko ay suki ng saya perlu memperlancar pahayagan ng babae ibuku kemampuan mengemudi saya berlangganan majalah wanita lancong, melancong v pelanggan n kliyente: magbyahe, maglakbay: gusto serbisyong pangkustomer kong maglakbay sa ibang mga pelayan pelanggan bansa saya gemar melancong langgar, melanggar v lumabag: ke luar negeri ang kumpanya ay gumawa ng pelancong n biyahero: aksiyon laban sa mga milyun-milyong mga biyahero empleyado na lumabag sa ang bumibisita sa isla ng Bali patakaran perusahaan akan sa katapusan ng taon jutaan menindak pekerja yang pelancong mengunjungi pulau melanggar peraturan Bali di akhir tahun pelanggaran n paglabag: landai a nakadalusdos: ang paglabag sa karapatang pantao talampas ay nakadalusdos pelanggaran hak asasi tebing itu landai manusia landak n landak: parkupino langgeng a walang-hanggan: landak umaasa kami sa walang- landas, berlandaskan v base sa: hanggang pagsasama bilang base sa Pancasila negara mag-asawa kami harap Indonesia berlandaskan pernikahannya langgeng Pancasila landasan n pundasyon, saligan: saligan ng isang bansa landasan negara
112 langit, lamgit-langit langsung melanggengkan v panatiliin: langsung adv direkta: direktang ang mag-asawa na iyon ay pangungusap kalimat nagbalak na panatiliin ang langsung kanilang kasal hanggang sa berlangsung v 1 maganap, pagtanda pasangan itu berniat mangyari, matuloy: umaasa melanggengkan pernikahnnya ako na ang selebrasyon ay sampai tua magaganap nang maayos saya langit, langit-langit n 1 kisame: berharap pesta itu berjalan kisame ng gusali na iyon ay lancar; 2 magtagal, manaig, lubos na maganda langit- maghari, mamahala: nagtagal langit gedung itu sangat indah; nang dalawang araw ang 2 ngala ngala: matigas na labanan sa dagat pertempuran ngala-ngala langit-langit laut itu berlangsung selama mulut saya terasa perih dua hari; 3 mangyari, selangit n napakamahal, maganap: ang laban ng putbol napakataas, labis na labis, ay magaganap sa araw malabis: napakataas ng presyo pertandingan sepak bola itu ng mga bilihin harga barang akan berlangsung sore nanti itu mahalnya selangit melangsungkan v 1 langka a 1 kakaunti, iilan, bihira: direktang: ang mga lider bihirang mga hayop binatang nagdirektang pulong langka; 2 kakaunti, kulang: hanggang hating gabi para kumonti ang pera pagkatapos pimpinan itu melangsungkan ng digmaan uang menjadi rapat hingga tengah malam; barang langka setelah perang 2 magsagawa: magsagawa ng kelangkaan n kakulangan: hajj melangsungkan ibadah kakulangan ng gasolina langis haji kelangkaan bahan bakar ~ pernikahan v magpakasal, minyak makipag-isang dibdib, mag- langkah n hakbang: unang asawa: ikakasal sila sa Mayo hakbang langkah pertama mereka melangsungkan pernikahan pada bulan Mei langsing a maliit: bawat babae ay nagnanais ng isang maliit na katawan setiap wanita menginginkan tubuh yang langsing 113 lanjur, terlanjur lapang lanjur, telanjur v naka-gulang: lansir, melansir v ilunsad, ang boksingero na iyon ay ilabas: ilunsad ang balita naka-gulang na lumanok sa melansir berita olimpyad petinju itu sudah lantai n 1 sahig, lapag: sa sahig telanjur tua untuk mengikuti natutulog ang pusa kucing itu Olimpiade tidur di lantai; 2 palapag: ang lanjut a pa, iba pa: wala ng iba gusaling ng opisina ay pang balita tidak ada kabar sampung palapag ang taas lebih lanjut kantor itu tingginya sepuluh -- usia a matanda, lantai nakakatanda, may edad: lantang a malakas: ang boses tirahan para sa mga matatanda niya ay napaka malakas perumahan untuk orang lanjut suaranya sangat lantang usia pelantang n mikropono: lanjutan n mataas: mataas na ginamit niya ang mikropono lebel tingkat lanjutan upang magbigay ng anunsyo melanjutkan v 1 magpatuloy: dia menggunakan pelantang nagdesidido siyang huwag untuk memberikan nang ituloy ang pagpapaganda pengumuman dia memutuskan untuk tidak lapang a maluwag: ang mga melanjutkan perawatan bata ay naglalao ng bola sa kecantikannya; 2 ipagpatuloy: maluwag na lupa anak-anak wala siyang ibang pagpipilian bermain bola di tanah lapang kung hindi ituloy ang legal na -- dada n buong puso: lahat aksyon dia tidak punya ng desisyob ay kailangan pilihan kecuali melanjutkan nating tanggapin ng buong proses hukum puso semua keputusan harus selanjutnya adv 1 pa: tayo'y kita terima dengan lapang humakbang papalayo mari dada kita ambil langkah lapangan kerja n bagong selanjutnya; 2 karagdagan: trabaho: ang opisina ay nag para sa karagdagang bukas ng mga bagong trabaho impormasyon, tumawag sa kantor itu membuka lapangan numerong ito untuk informasi kerja baru selanjutnya, hubungi nomor ini
114 lapar larat, melarat lapangan terbang n ~ cuaca n ulat panahon: ulat paliparan: ang eroplano ay panahon ngayon ay maulap lumapag sa paliparan pesawat laporan cuaca hari ini itu mendarat di lapangan berawan terbang ~ tahunan n taunang ulat: melapangkan v nagpalaki: bawat kompanya ay ang payo na iyon ay nagpalaki kinakailangan gumawa ng ng aming mga puso nasihat taunan na ulat setiap itu sangat melapangkan hati perusahaan diwajibkan kami membuat laporan tahunan lapar a gutom: guton na hayop lapuk a nabubulok: ang kahoy binatang lapar na iyon sa nabubulok na kayu kelaparan n gutom: ang itu sudah lapuk pulubi na iyon ay sobrang pelapukan n pagbabago gutom pengemis itu sangat dulot ng panahon: ang bubong kelaparan ng bahay na yun ay may lapis, lapisan n layer: layer ng pagbabago dulot ng panahon lupa ay naglalaman ng mataas atap rumah itu mengalami na mineral lapisan tanah itu pelapukan mengandung mineral yang laras, laras senjata n isang baril: tinggi hukbo ay nagpila na may lapor v ulat: bawat bisita na hawak ng isang baril tentara dumating ay kinakailangan sedang berbaris sambil mag ulat gwardya ng gusali mengacungkan laras senjata setiap tamu yang datang selaras n isinahimig: boses diwajibkan melapor ke ng mang-aawit ay isinahimig petugas keamanan gedung itu sa musika nanilalaro suara -- keluar v check out: mga penyanyi itu selaras dengan bandang alas dose ako ay nag musik yang dimainkan check out sa hotel na iyon larat, melarat a mahirap: ang sekitar pukul 12.00, saya buhay niya ay lubos na lapor keluar dari hotel itu mahirap hidupnya sangat laporan n pahayag: pahayag melarat ng pananalapi laporan keuangan
115 lari, lari cepat latih, berlatih lari, lari cepat n mananakbo: berlarut-larut adv pabigat ang batang iyon ay kampion ng pabigat: huwag hayaan ang sa paligsahan ng mananakbo problema ay pabigat ng anak itu juara lomba lari pabigat jangan membiarkan cepat masalah sampai berlarut- -- gawang n hurdling: larut kalahok sa hurdling ay larutan n solusyon: sa loob sampong tao peserta lari ng inumin ay naglalaman ng gawang ada 10 orang solusyon na asukal di dalam melarikan diri v tumakas: minuman itu terdapat larutan ang magnanakaw na iyon ay gula tumakas mula sa mga pulis melarutkan v magtunaw: an pencuri itu melarikan diri dari tubig ay kayang magtunaw ng kejaran polisi asukal air dapat melarutkan pelari n mananakbo: siya ay gula pinakamabilis na mananakbo las, mengelas v nag-hinang: siya sa kanyang paaralan dia ay nag-hinang ng bakal na adalah pelari tercepat di kinakalawang na dia sedang sekolahnya mengelas besi yang sudah laris a mabenta: paninda na berkarat mabenta sa lungsod na ito ay laskar n hukbo: hukboi ng mga pagkasin sa fast food tagapagtanggol ng dagangan yang paling laris di katotohanan laskar pembela kota ini adalah makanan kebenaran cepat saji latar, melatari v pumailalim: -- manis a naibenta: paninda kulay asul ay pumailalim sa niya ay naibenta sa mga larawan na iyon warna biru mamimili na pumupunta melatari foto itu dagangannya laris manis latih, berlatih v nag ensayo: ang dibeli pengunjung kapatid (ko) ay nag ensayo ng larut a malalim: ang gabi ay tenis adik sedang berlatih malalim na hari sudah larut tenis malam latihan n pagsasanay: lugar ng pagsasanay tempat latihan
116 lauk, lauk pauk lawat, lawatan melatih v nag-sasanay: siya lawak, lawakan n katatawanan: ay nag-sasanay ng kanyang ang aklat ay naglalaman ng anak ng karate ia melatih tungkol sa katatawanan na anaknya bela diri nakakatawa buku itu berisi pelatih n tagapagsanay: si lawakan yang sangat lucu tatay ay isang tagapagsanay melawak v nag papatawa: ng putbol ayah adalah siya ay laging nag papatawa seorang pelatih sepakbola upang mapasaya ang pelatihan n pagsasanay: ang nalulungkot niyang kaibigan mga maybahay ay sinusundan dia selalu melawak untuk ang pagsasanay ng pagluluto menghibur temannya yang para ibu rumah tangga sedang bersedih sedang mengikuti pelatihan pelawak n komedyante: siya memasak ay isang komedyante dia terlatih a bihasa: siya ay adalah seorang pelawak isang kawal na bihasa dia lawan, melawan v lumaban: ang adalah seorang prajurit yang isnag anak hindi maaring terlatih lumaban sa magulang seorang lauk, lauk-pauk n ulam: sa anak tidak boleh melawan hapag kainan ay mayroon ng orang tua ulam di meja makan itu sudah perlawanan n nakipaglaban: tersedia lauk-pauk siya ay nakipaglaban sa laut, laut lepas n malawak na kanyang kaaway dia karagatan: ang repinerya ng melakukan perlawanan pada langis ay nasa malawak na musuhnya karagatan kilang minyak itu lawat, lawatan n pagbibisita: terdapat di laut lepas ang presidente ay gumagawa lautan n karagatan: ang ng pagbibisita sa kalapit na barko na iyon ay naglayag sa bansa presiden melakukan karagatan para sa isang buong lawatan ke negara tetangga anim na buwan kapal itu melawat v bumisita: siya ay mengarungi lautan selama 6 bumisita sa kaibigan niyang bulan penuh may sakit dia melawat pelaut n marino: siya ay temannya yang sakit isang marino dia adalah seorang pelaut 117 layak lebam pelawat n bisita: ang ospital selayang pandang n na iyon ay may limitasyon sa pangkalahatang-ideya: sila ay bilang ng bisita sa gabi rumah gumawa ng pangkalahatang- sakit itu membatasi jumlah ideya tungkol sa pelawat pada malam hari kapanganakan ng sikat na layak a may kaya: siya ay may lungsod mereka membuat kaya ng maging lider dia selayang pandang tentang sudah layak menjadi seorang kelahiran kota yang terkenal pemimpin itu selayaknya adv dapat: bawat layar, pelayaran n maglalayag: asawang babae ay dapat siya ay nagtatrabaho bilang igalang ang kanyang asawa maglalayag dia bekerja di setiap istri sudah selayaknya bidang pelayaran menghormati suaminya layu a malalanta: ang bulaklak layan, pelayan n tagapagsilbi: na iyon ay malalanta dahil ang tagapagsilbi ng tindahan hindi tinutubigan bunga itu na iyon ay napaka maliksi layu karena tidak disiram pelayan toko itu sangat lazim a karaniwan: ang kanyang cekatan mga aksyon ay hindi layang, layang-layang n karaniwan upang gawin saranggola: ang kapatid (ko) perbuatannya tidak lazim ay nag lalaro ng saranggola sa untuk dilakukan hardin ng bahay adik sedang lebah n pukyutan: ang pukyutan bermain layang-layang di ay gumagawa ng pulot lebah halaman rumah menghasilkan madu melayang-layang v palutang- -- madu n pulot pukyutan: lutang: ang plastik na iyon ay pulot pukyutan ay tumusok sa palutang-lutang inatake ng kanyang mga kamay lebah hangin plastik itu melayang- madu itu menyengat layang diterjang angin tangannya lebam a lamog: ang kanyang mukha ay lamog dahil sa aksidente mukanya lebam karena kecelakaan tersebut
118 lebat lelang lebat a makupal: gubat na iyon ledak, ledakan n 1 pagsabog: ay makupal hutan itu sangat ang pagsabog na iyon ay lebat naganap ng kinaumagahan lebih, berlebihan a labis: huwag ledakan itu terjadi dini hari; kumain ng labis jangan 2 sumabog: ang bomba ay makan terlalu berlebihan sumabog sa sentro ng lungsod -- kurang adv humigit- bom itu meledak di tengah kumulang: ang lawak ng lugar kota na iyon ay humigit-kumulang lega a maginhawa: ang kuwarto isang ektarya luas daerah itu niya ay napaka maginhawa lebih kurang satu hektar kamarnya sangat lega berlebih-lebihan adv labis- melegakan v malaking labis: huwag labis-labis na kaluwagan: ang kanyang paggastos ng pera jangan desisyon ay nag bigay ng berlebih-lebihan malaking kaluwagan sa puso menghabiskan uang ng kanyang magulang melebih-lebihkan v keputusannya telah nagpalabis: siya ay nagpalabis melegakan hati orang tuanya ng kasabihan ng kanyang lekas adv mabilis: ang babae na kaibigan dia melebih-lebihkan iyon ay binangon siya upang perkataan temannya mabilis gisingin wanita itu leceh, melecehkan v mapanlait: membangunkannya supaya ang ugali niya ay tinuturing lekas bangun mapanlait sa kababaihan lekat, melekat v nagdikit: siya sikapnya dianggap ay nagdikit ng selyo sa sobre melecehkan kaum wanita dia melekatkan perangko itu lecek a gusot: sinubukan niyang pada amplop ayusin ang gusot na papel ia lelaki n lalake: ang lalakeng mencoba merapikan kertas iyon ay napakakisig at lecek itu guwapo lelaki itu sangat lecet a paltos: ang paa niya ay gagah dan tampan may paltos dahil sa bagong lelang n auction: ang lumang sapatos kakinya lecet karena bahay na iyon ay nasa auction sepatu baru rumah tua itu dilelang
119 lelap lemak melelang v subasta: siya ay leluhur n ninuno: kailangan mahilig sumali sa subasta ng natin igalang ang ating mga mga lumang bagay dia senang ninuno kita harus mengikuti lelang barang antik menghormati leluhur kita pelelangan n auction: lem n kola: ang kola na iyon ay auction ng marangya na bahay nakalakip sa anumang bagay na iyon ay gaganapin sa lem itu merekat kuat pada susunod na linggo pelelangan benda apa pun rumah mewah itu akan lemah, kelemahan n kahinaan: diadakan minggu depan bawat tao ay mayroong lelap v mahimbing: siya ay kakulangan at setiap orang nakatulog ng mahimbing sa memiliki kekurangan dan upuan dia tertidur lelap di kelebihan kursi -- lembut a magiliw: terlelap v mahimlay: ang pagbigkas niya ay lubhang araw ay mataas na ngunit siya magiliw tutur katanya sangat ay mahimlay pa din sa lemah lembut pagkatulog matahari sudah -- syahwat a orgasm: siya ay tinggi tapi dia masih terlelap hindi magkakaroon ng lahi tidur dahil mahina ang kanyang leleh, meleleh v tumunaw: ang orgasm dia tidak bisa sorbetes niya ay tumunaw memiliki keturunan karena nang tinamaan ng sinag ng lemah syahwat araw es krimnya meleleh melemahkan v pahinain: terkena sinar matahari siya ay nag tagumpay melelehkan v nagtutunaw: pahinain ang kanyang kalaban siya ay nagtutunaw ng dia berhasil melemahkan tsokolate dia sedang lawannya melelehkan coklat batangan lemak n taba: labis na taba ay leluasa a malaya: siya ay mas hindi mabuti para sa ating malaya mag kwento sa katawan kelebihan lemak saykayatra dia lebih leluasa tidak baik bagi tubuh kita untuk bercerita pada psikiater -- hewani n taba ng hayop: lelucon n biro: mga biro niya ay ang langis na iyon ay gawa napaka nakakatawa mula sa taba ng hayop minyak leluconnya sangat lucu itu terbuat dari lemak hewani 120 lemari, lemari es lembut, kelembutan -- nabati n halaman taba: lembek a malambot: ang saging halaman taba ay karaniwang na iyon ay masyadong ginagamit para sa mga malambot na para iluto pisang kosmetiko lemak nabati itu terlalu lembek untuk biasanya digunakan untuk dimasak alat kecantikan lembu n baka: karne ng baka ay berlemak v mataba: karne napaka sarap kainin daging na iyon ay napaka mataba lembu sangat enak untuk daging itu sangat berlemak dimakan lemari, lemari es n ref: siya ay lembur n obertym: siya ay nagtago ng kanyang pagkain nagtatrabaho ng oberym dia sa ref ia menyimpan bekerja lembur makannya di lemari es lembut, kelembutan n lembaga n ahensya: ahensya ng kalambutan: ang kalambutan pamahalaan lembaga ng babae na iyon ay tinunaw pemerintah na angkanyang puso lembah n lambak: lambak na kelembutan wanita itu telah iyon ay napaka ganda meluluhkan hatinya bisitahin lembah itu sangat melembutkan v palambot: indah untuk dikunjungi siya ay nag palambot ng lembap a malagihay: ang kanyang katad na bag gamit kuwartong ito ay malagihay ang espesyal na likido dia kaya madaling magkaroon ng melembutkan tas kulitnya amag ruangan itu sangat dengan cairan khusus lembap sehingga mudah pelembut n pampalambot: berjamur pampalambot ng damit na pelembap n pambabasa: siya iyon ay gumagawa ng damit ay laging gumagamit ng maging malambot dam pambabasa sa mukha dia mabango pelembut pakaian selalu menggunakan itu membuat pakaian menjadi pelembap wajah lembut dan wangi lembar n talaan: talaan ng trabaho lembar kerja
121 lempar, lempar lembing lestari lempar, lempar lembing n lentur a malambot: ang katawan javelin: kumpetisyon ng niya ay napaka malambot javelin ay ginaganap sa gumalaw badannya sangat kanilang bayan lomba lempar lentur digerakkan lembing sedang diadakan di kelenturan n kalambutan: kotanya bawat mananayaw na balet ay lemparan n paghagis: dapat mayroong mataas na paghagis niya ay eksakto sa kalambutan ng katawan setiap target lemparannya tepat penari balet harus memiliki mengenai sasaran kelenturan tubuh yang tinggi lengkap a buo/kompleto: lenyap a nawala: ang hamog na buo/kompleto na hukbo ulap ay nawala na sa tanawin pasukan lengkap kabut itu telah lenyap melengkapi v nag kompleto: pandangan siya ay nag kompleto ng lepas, lepas tangan v taas kanyang armas para sa kamay: siya ay taas kamay sa digmaan gamit ang mga kanyang resposibilidad dia kasalukuyang armas dia lepas tangan dari tanggung melengkapi peralatan jawabnya perangnya dengan senjata lereng n gulod, libis: gulod ng mutakhir bundok ng Merapi lereng perlengkapan n kagamitan: gunung Merapi kagamitan ng opisina les n kurso: kumuha ako ng perlengkapan kantor kursong wikang Indonesian sa lengkung, melengkung v loob ng anim na buwan sa baluktot: siya ay nag baluktot embahada ng Indonesia saya ng bakal na iyon gamit ang mengambil les bahasa kanyang dalawang kamay na Indonesia selama enam bulan malakas dia melengkungkan di KBRI besi itu dengan kedua lestari walang hanggan: tangannya yang kuat buhosan ang mga bulaklak sa lentik a kulot: ang kanyang pilik hardin upang manatili na mata ay napaka kulot bulu maganda at walang hanggan matanya sangat lentik siram bunga-bunga di taman itu supaya tetap indah dan lestari!
122 letak liar pelestarian n pagpapatuloy: letusan gunung Tambora ang paggamit sa kagubatan ay tahun 1815 tercatat sebagai dapat na may kaakibat na letusan terbesar dalam kasiguruhan sa pagpapatuloy sejarah ng kalikasan pengelolaan lezat a masarap, malinamnam, hutan harus diikuti dengan malasa, katakam-takam: pelestarian alam masarap ang pagkain sa letak n posisyon, lugar, sityo, restawran na iyon makanan di tayo, kinalalagyan: restoran itu sangat enak kinalalagyan ng opisina ng pelezat n pampalasa, immigration letak kantor panimpla: ang tubo ay imigrasi pwedeng gamiting natural na letih a pagod, hapo, pata: hindi pampalasa sa pagkain gula sila makapag-isip nang mabuti dapat digunakan sebagai dahil sa pulong dahil sa pelezat alami dalam masakan kanilang kapaguran mereka liang n lungga: nakakita ng tidak dapat berkonsentrasi lungga ng kuneho ang mga dalam rapat itu karena lelah bata sa hardin anak-anak letus, letusan (gunung) n menemukan sebuah liang pagputok, pagsabog: naging kelinci di kebun itu mas mapanganib ang liar a 1 ligaw: sa Taman Safari, pagputok ng bulkan kaya Indonesia, ang mga turista ay nagsimulang lumikas ang mga makakakita ng libu-libong tao sa ligtas na lugar letusan ligaw na hayop na nasa gunung berapi semakin natural nilang tirahan di membahayakan sehingga Taman Safari, Indonesia, warga mulai diungsikan ke wisatawan dapat melihat tempat yang lebih aman ribuan satwa liar hidup di meletus (gunung) v habitat alami mereka; sumabog, pumutok: ang 2 mabangis: hayop na pagputok ng Tambora noong mabangis binatang liar 1815 ay ang pinakamalakas na pagputok ng bulkan na naitala sa kasaysayan
123 libat, keterlibatan lihat, kelihatannya libat, keterlibatan n kinalaman, lidah, lidah buaya n aloevera: kinasasangkutan, papel, baon: ang pag-inom ng katas ng aloe ang pagkakasangkot ng isang vera ay maganda sa kilalang tao sa kaso ng pagpapanatili ng ganda ng panunuhol ay patuloy pa ring balat konsumsi jus lidah iniimbistigahan keterlibatan buaya sangat bagus untuk seorang artis dalam perkara memelihara kecantikan kulit suap itu masih dalam lidi n patpat, tingting: walis penyelidikan tingting sapu lidi terlibat v makisali, makiisa, lihat, kelihatannya v wari, makisawsaw, makibahagi: animo, parang, anaki: parang daan-daang tao ang nakisali sa ang problemang ito ay lalong pagtitipon para mangalap ng gumugulo kelihatannya pondo ratusan orang terlibat masalah ini semakin rumit dalam acara penggalangan melihat-lihat v tumingin- dana itu tingin, luminga-linga: libur v bakasyon: nakakuha lumabas ako para tignan ang kami ng dalawang araw ng sitwasyon malapit sa bakasyon bawat buwan kami pinangyarihan ng krimen saya mendapat dua kali libur keluar untuk melihat-lihat dalam sebulan situasi di dekat tempat berlibur v magbakasyon: kejadian perkara noong isang taon, terlihat a nakikita, natatanaw, nagbakasyon ako sa ibang tanaw, malinaw, maliwanag, bansa kasama ang aking mga kita, lantad sa paningin, litaw: kaibigan tahun lalu saya ang nakikitang hindi berlibur ke luar negeri magandang epekto ng gamot bersama teman-teman na ito ay pangangati at liburan n bakasyon: pamamantal ng balat efek mahabang bakasyon libur samping yang terlihat dari panjang pemakaian obat ini adalah licik a tuso; switik; paimbabaw; ruam kulit sinungaling: tusong diskarte ng pagmemerkado strategi pemasaran yang licik
124 liku lingkar liku n lumiko, pumihit, lincah a maliksi: napakaliksi ng bumaling: madaming paliko- batang babae anak perempuan liko ang daan papunta sa lugar itu sangat lincah jalan untuk mencapai lokasi lindung, berlindung v mag- itu banyak likunya ampon, umapon, sumilong: berliku-liku a paikot-ikot, kung mayroong lindol, paliko-liko: paliko-likong sumilong kayo sa lamesa jika kalsada jalan berliku-liku terjadi gempa, berlindunglah lilin n kandila: nagsindi ng di bawah meja kandila ang mga bisita para pelindung n panangga: alalahanin ang mga biktima panangga sa araw pelindung pengunjung menyalakan lilin sinar matahari untuk mengenang para perlindungan n taguan, korban kublihan, silungan, kanlungan: lilit, lilitan n baluktutin, pilipitin, ang mga nanganganlong ay ipulupot, rolyo, likaw, ikid: humihingi ng proteksyon pakialis nga ang mula sa pamahalaang lokal pagkakapulupot ng lubid coba para pengungsi mencari longgarkan lilitan tali itu perlindungan kepada pemda melilitkan v ipulupot, ilikaw, setempat ikirin: mahigpit na lingkar n ligid; sirkumperensya: pinupuluputan ng ahas ang sirkumperensya ng mundo kanyang nahuling biktima lingkar bumi ular melilit mangsanya lingkaran n bilog: tayo'y dengan kuat magtipon sa isang bilog ayo terlilit v magkabuhol, berkumpul dalam lingkaran! magkapulupot: ang paa ng ~ setan n walang katapusang hayop na iyon ay napuluputan problema: ang mga umuunlad ng ugat ng puno kaki binatang na mga bansa ay kinakaharap itu terlilit akar pohon pa rin ang isyu nang walang limbah n basura, dumi, tira: ang katapusang problema ng mga ilog ay nadumhan ng kahirapan negara-negara mga basura mula sa mga berkembang masih pagbrika sungai-sungai menghadapi isu lingkaran tercemar oleh limbah industri setan kemiskinan
125 lingkung, lingkungan lipat melingkar a pabilog, paikot: -- batas n border pass: pang- napapaikutan nang ginintuang kulturang gitnang-hangganan kwintas ang kanyang leeg lintas batas budaya kalung emas melingkari selintas adv isang iglap: sa lehernya isang iglap, nakakita siya ng lingkung, lingkungan n anino sa likod ng pinto kapaligiran: may paghihirap selintas ia melihat bayangan siya sa pag-ayon ng kanyang seseorang di balik pintu sarili sa kanyang bagong terlintas v maalala, magunita, kapaligiran Ia sulit maisip: naalala ko na naman beradaptasi dengan ang pangyayarin iyon insiden lingkungan yang baru itu kembali terlintas di lingkungan hidup n pikiranku kapaligiran: pangangalaga lipat v magtupi: itupi mo ang kapaligiran pelestarian iyong mga damit at itago sa lingkungan hidup aparador lipatlah bajumu dan melingkupi v takpan, simpan di dalam lemari pagtakpan, sakloban, berlipat-lipat a folds: saklawan, sakupan: saklaw ng maraming pinagkakakitaan ayuda ng gobyerno ang pondo berlipat ganda a sari-sari: para sa kalusugan at sari-saring pananim panen edukasyon bantuan yang yang berlipat ganda diserahkan pemerintah lipatan n tupi: lupi sa tiyan melingkupi biaya kesehatan lipatan perut dan pendidikan melipat v magtupi: tinupi lintas, lintas alam n labas ng niya ang sulat ng may bansa: upang patatagin ang pakikiramay Iia melipat surat pagkakaisa ng koponan, ang itu dengan perasaan haru pamunuan ay magsasagawa berlipat ganda a sari-sari: ng isang aktibid sa labas ng sari-saring pananim panen bansa untuk membangun yang berlipat ganda solidaritas tim, pihak manajemen akan mengadakan kegiatan lintas alam
126 liput, liputan longgar liput, liputan n sakop, saklaw: logat n dayalekto: magsalita sa saklaw ng media liputan dialektong Australian English media berbicara dalam dialek meliputi v saklawin, sakupin: Inggris Australia isali Kasali sa pag-uusapan sa lolos v makatakas, makaalpas: pulong ngayong araw ang takasan ang kamatayan lolos diskusyon tungkol sa plano ng dari maut pagpapalawak ng negosyo meloloskan v pinalabas, agenda rapat hari ini meliputi pinadaan, pinakawalan, pembahasan rencana pinalaya, pinatakas: sinisi ang pengembangan bisnis opisina ng imigrasyon dahil lirik, lirikan n sulyap, tingin pinakawalan nila ang isang melirik v sulyap, sumulyap: pinaghihinalaang druglord sa sinulyapan ko ang mensaheng pagsisiyasat na pangseguridad dumating sa aking telepono pihak imigrasi dikecam saya melirik pesan masuk di karena meloloskan seorang ponsel saya terduga pengedar narkotika listrik n kuryente: pinapabagsak dari pengecekan keamanan nang natural na kalamidad ang ~ diri v makatakas: lungsod na yun na nawalan ng nagtagumpay ang kriminal na kuryente at naputulan iyon na makatakas mula sa komunikasyon bencana alam paghabol ng mga pulis membuat kota itu lumpuh penjahat itu berhasil tanpa listrik dan jaringan meloloskan diri dari kejaran komunikasi polisi logam n metal, bakal: yari sa longgar a maluwang, maluwag: bakal kerajinan logam ang kamisetang ito ay -- mulia n ginto bahagyang maluwang kaus ini pamumuhunan sa ginto sedikit longgar investasi logam mulia kelonggaran n kaluwagan, kaluwangan: ang kamisetang ito ay bahagyang maluwang kaus ini sedikit kelonggaran
127 longsor luas, memperluas longsor v 1 gumuho, maagnas, lorong n pagitan, eskinita, makain: ang ilang linggong makipot na daan, landas: ang malakas na ulan ay nagpaguho mga pagkaing walang halong sa burol sa likod ng aking artipisyal na kemikal ay nasa bahay hujan deras selama ikalimang pasilyo produk berminggu-minggu makanan organik ada di menyebabkan bukit di lorong lima belakang rumahku longsor; luap, luapan n umaapaw: nag- 2 pagguho: ang pangunahing uumapaw na galit luapan lansangan papasok ng bayan kemarahan ay isinara nang ilang araw meluap v umapaw, umawas: dahil sa pagguho jalan utama umapaw ang ilog at sinira ang menuju kota itu ditutup palayan ng mga taga nayon selama dua hari karena air sungai meluap dan longsor merusak persawahan lonjak, lonjakan n pagtaas, pag- penduduk akyat, pagtalon: ang pag-akyat luar, luar dalam n loob at labas: ng bilang ng paggamit ng naiintindihan ko siya, ang social media nitong mga loob at labas ng kanyang nakaraang ilang taon ay pagkatao saya sangat makahulugan lonjakan angka memahami dirinya luar dalam penggunaan media sosial -- ruang n panlabas, labas, beberapa tahun terakhir ini para sa labas: panlabas na laro sangat signifikan olahraga luar ruang melonjak v tumaas; umakyat: luas, memperluas v palawakin: sa araw ng pista ng Idul Fitri palawakin ang negosyo (ng mga Muslim), ang presyo memperluas usaha ng mga pangunahing bilihin perluasan n paglaki, sa ilang lugar sa Indonesiya paglawak: ang proyektong ay tumataas menjelang hari pagpapalawak ng raya Idul Fitri, harga pangunahing kalsada ay kebutuhan pokok di beberapa nagkakahalaga ng 10 trilyong daerah di Indonesia melonjak rupiah proyek perluasan jalan loreng a guhit-guhitan: tol memakan biaya 10 triliun unipormeng guhit-guhitan rupiah seragam loreng
128 lubang lukis, lukisan lubang n butas: butas ng susian melucuti (senjata) v alisan lubang kunci ng armas, samsamin ang berlubang a butas-butas: sandata: ang tropang iyon ay butas-butas ang basket may tungkuling samsamin ang keranjang itu berlubang armas ng mga rebelde at melubangi v butasan: para palayain ang mga dinukot hindi mabulok ang gulay, pasukan itu bertugas melucuti dapat mong butasan ang senjata pemberontak dan plastik na pambalot agar membebaskan para sandera sayuran yang disimpan tidak lugas a diretso, maiksi, maikli, cepat busuk, Anda harus daglian: ang maikling melubangi sedikit plastik talumpati noong tumatakbong pembungkus sayuran presidente ay nagustuhan ng lubuk n bukal, sibol: may ilang mga manonood pidato lugas maliliit na isda ang nabubuhay calon presiden itu sangat sa bukal ikan-ikan kecil hidup diapresiasi oleh para pemirsa di dalam lubuk itu lugu a inosente, walang muwang, -- hati n kaibuturan ng puso: walang malay, payak, simple: katapatan mula sa kaibuturan kilala ang mga kabataan na ng puso keikhlasan dari lubuk may payak na pag-iisip hati remaja dikenal memiliki cara berpikir yang lugu lucu, melucu v magbiro: nagbiro siya para mawala ang tensyon luhur a marangal, dakila: sa silid ia melucu untuk dakilang hangarin tujuan yang mencairkan ketegangan di luhur ruangan itu lukis, lukisan n larawan: lucut, melucuti (pakaian) v larawang abstrak lukisan mag-alis, magtanggal, abstrak maghubad, talupan, hubaran melukis nagpinta: kami ay nagpinta ng kalikasan sa bukid kami melukis pemandangan alam pedesaan pelukis n pintor: pintor na gumagamit ng water color pelukis cat air
129 luluh lumut luluh adj durog: matapos ang lumpuh a lumpo, paralitiko, mahabang pagtatalo, sa huli naparalisa, imbalido, hindi ay nadurog siya setelah makagalaw: pakiramdam niya berdebat cukup panjang, ay hindi na makagalaw ang akhirnya ia luluh juga kanyang kanang kamay meluluhkan v antig: pagkatapos makagat ng ahas kailangan mong subukan ng ia merasa lengan kanannya mas mahirap upang ma antig lumpuh setelah digigit ular ang puso ng iyong amo melumpuhkan v paralisahin, Anda harus berusaha lebih pahintuin, hindi pakilusin: keras untuk meluluhkan hati natigil ang ilang bos pampublikong kagamitan lulus v pumasa; makatapos: sa dahil sa pambobomba taong ito, mahigit 90% ng serangan bom melumpuhkan estudyante sa hayskul ang beberapa fasilitas umum nakapasa sa pambansang lumpur n putik: natuyong putik pagsusulit tahun ini, lebih lumpur kering dari 90% murid sekolah berlumpur a maputik: menengah atas lulus ujian maputik na kalsada jalanan nasional berlumpur lulusan n gradweyt: lumrah a ordinaryo: ang pinakamagaling na nagtapos pagkain gamit ang kamay ay lulusan terbaik ordinaryo sa mga meluluskan v ipasa: simula Indonesiyong tao makan noong nakaraang taon, ang menggunakan tangan lumrah paaralang iyan ay bagi masyarakat Indonesia nakapagpasa na nang mahigit lumur, berlumuran v 100 na magagaling na mga natilamsikan, natalsikan, mag-aaral sejak tahun lalu, nasabuyan: natalsikan ng sekolah itu telah meluluskan putik ang amerikana jas itu lebih dari 100 siswa berlumuran lumpur berprestasi lumut n lumot: tumutubo ang lumas, pelumas n lubricant: lumot sa mabasa-basang pader lubricant ng kotse pelumas lumut tumbuh di dinding yang mobil lembab
130 lunas lutut, berlutut berlumut a malumot: -- diri a nahihibang: malumot na lupa tanah nahihibang siya dahil berlumut pakiramdam niya'y may lunas a nabayaran: ang kanyang posisyon siya sa opisina ia utang ay nabayaran menjadi lupa diri karena pagkatapos niyang ipagbili merasa memiliki jabatan di ang kanyang sasakyan kantor hutangnya lunas setelah ia melupakan v kalimutan, menjual mobilnya kaligtaan, iwaglit sa isip: lunta, terlunta-lunta a kaawa- kailangan ko nang isang awa: pinulot namin ang buwan para makalimutan ang kaawa-awang pusa sa kalye nakakahiyang sandaling iyon kami memungut kucing yang saya butuh waktu berbulan- terlunta-lunta itu dari jalanan bulan untuk melupakan luntur v kupas, mangupas: kejadian memalukan itu maging maingat Ang telang pelupa a makakalimutin, ito ay mangungupas kung malilimutin: kahit bata pa siya, lalabahan mo hati-hati, kain talagang makakalimutin na ini akan luntur bila dicuci! ang nanay ko meski masih lupa v kalimutan, limutin: muda, ibu saya benar-benar humihingi ako ng paumanhin pelupa dahil hindi ko nadala ang lusa adv sa isang araw, sa hinihingi mong susunod na araw: magkikita dokumento/papeles maaf, tayong muli rito sa isang araw saya lupa membawa berkas lusa, kita akan bertemu lagi yang anda minta di sini -- daratan a nahihibang: lutut, berlutut v lumuhod: nahihibang siya dahil pumunta ako sa doktor para pakiramdam niya'y may ipasuri ang masakit kong posisyon siya sa opisina ia tuhod saya pergi ke dokter menjadi lupa daratan karena untuk memeriksakan lutut merasa memiliki jabatan di saya yang sakit kantor
131
132
M - m maaf, memaafkan v macam-macam a iba-iba: 1 patawarin,magpatawad, maaari mo bang ipakita ang patawarin, humingi ng iba't ibang tela na binebenta sa paumanhin: kailanman ay tindahang ito? bisa anda hindi madaling magpatawad perlihatkan macam-macam at lumimot tidak pernah kain yang dijual di toko ini? mudah untuk memaafkan dan semacam adj uri ng, klase ng, melupakan; 2 magpatawad, tipong, parang: tipong patawarin, pahintulutan: nakakapanibago ang makita patawarin mo ko sa hindi ko siyang muli rasanya aneh pagdating nang mas maaga berjumpa lagi dengannya maafkan saya untuk tidak madu n pulot: gusto niya ang datang lebih awal pulot sa kanyang tsaa ia mabuk, mabuk laut a nalulula, menyukai madu di dalam nahihilo, naliliyo, liyo, lula: tehnya nalula siya sa dagat dahil sa magnet n bato-balani: ang bagyo badai membuat dia mananayaw na iyon ay naging mabuk laut bato-balaning pumukaw ng macam p uri: anong uri ng pansin ng mga manonood trabaho ang hinahanap mo? penari itu menjadi magnet pekerjaaan macam apa yang yang menarik perhatian Anda cari? penonton bermacam-macam a iba't- mahasiswa n estudyante, mag- iba, sari-sari: may sari-saring aaral: ang kanyang anak ay prutas ang nagtataglay ng isang matalinong estudyante bitamina C ada bermacam sa kolehiyo putranya adalah buah-buahan yang mahasiswa yang pintar mengandung vitamin C mahir a bihasa, mahusay, sanay: mahusay na tekniko teknisi yang mahir
133 mahkota maju, kemajuan mahkota n korona, putong: ang majalah n magasin, pahayagan: nagwagi sa patimpalak nang sumulat ako ng mga artikulo kagandahan ay maysuot na para sa isang magasin na nagniningning na korona pambabae saya telah menulis pemenang kontes kecantikan beberapa artikel untuk mengenakan mahkota yang majalah wanita berkilau -- dinding n magasin sa main, mainan n laruan: dingding: magasin sa itinatago ng batang lalaking dingding ng paaralan majalah iyon sa kahon ang kanyang dinding sekolah mga laruan anak itu -- ilmiah n magasin pang meyimpan mainan-mainannya agham: saan ako puedeng di dalam kotak besar makakuha ng magasin pang main-main a hindi seryoso, agham? di mana saya bisa mapagbiro: huwag mong mendapatkan majalah ilmiah? pansinin ang sinabi niya, majemuk adj tambalan: maaari nagbibiro lang siya jangan mo bang kwentahin ang pedulikan ucapannya, dia tambalang interest ng aking hanya main-main utang? bisakah anda mempermainkan v maglaro, menghitung bunga majemuk paglaruan; magloko, pinjaman saya? maglimayon: hindi majikan n boss, amo: magandang biruin ang taong palakaibigan talaga ang amo may problema tidak baik ko majikanku mempunyai sifat mempermainkan seseorang yang sangat ramah yang sedang dalam kesulitan maju, kemajuan n progreso, pemain n manlalaro: pag-unlad: napakabilis ng manlalaro ng basketbol ang pag-unlad ng teknolohiya kapatid ko kakakku adalah nitong mga nakalipas na ilang seorang pemain basket taong kemajuan teknologi permainan n laro: kami ay berkembang sangat pesat natutuwa mag laro ng beberapa tahun terakhir monopili kami senang sekali permainan monopoli
134 maka makan, makan angin memajukan v isulong: ang memakamkan v malibing: pagtatayo ng mga libreng masyado akong nagdalamhati paaralan ay kayang noong sinimulan nilang magsulong sa edukasyon ng ilibing ang aking ina saya Indonesia pembangunan sangat berduka saat mereka sekolah-sekolah gratis dapat mulai memakamkan nenek memajukan pendidikan di pemakaman n libing; Indonesia libingan, sementeryo, maka p kaya nga, kaya, sa kamposanto, himlayan: gayon, dahil dito, gayon din, pumunta ang mga tao sa gayon rin, samakatuwid, barangay sa libing ng lider ng alalaon: hindi ako gaanong simbahan warga mendatangi marunong mag-type kaya acara pemakaman tokoh isusulat ko na lang ang agama itu imbitasyon saya tidak dapat makan, makan angin v mengetik dengan baik, maka lumanghap ng sariwang surat undangan itu saya tulis hangin: maya-maya ay lalabas saja ako para lumanghap nang makalah n papeles, artikulo, sariwang hangin aaya akan sanaysay, dokumento, keluar sebentar untuk makan pahayagan: ilalahad niya ang angin kanyang sanaysay bukas ia -- asam garam a batikan, akan menampilkan eksperyensado, bihasa, dati: makalahnya besok ang aking ama ay dating pemakalah n nagsasalita, lagalag ayah saya seorang tagapagsalita: pangunahing perantau yang banyak makan tagapagsalita pemakalah asam garam utama -- besar n mahusay na makam n puntod, mauseleo, pagkain: nagplano ng handaan mausoleum, nitso, hukay, ang aking pamilya sa aming libingan: may mga libingan bahay ngayong gabi keluarga ang aming pamilya sa burol saya merencanakan acara na iyon di bukit itu terletak makan besar di rumah malam makam keluarga kami ini
135 malang mana makanan cepat saji fast makian n magmura: hindi na food: mas mabuti ay iwasan niya kaya pang tagalan ang ang pagkain ng fast food dahil pagmumura ng kanyang hindi nakakabuti sa iyong asawa ia sudah tidak tahan kalusugan sebaiknya hindari lagi mendengar makian mengonsumsi makanan cepat istrinya saji karena tidak bagus bagi memaki v magmura, kesehatan Anda sumumpa, magtungayaw: ang makanan empuk (kiasan) n lalaking iyon ay sumumpa ng madaling puntiryahin: ang kamalasan niya ngayon lelaki pinagtatalunang salaysay ng itu memaki kesialannya hari punong bayan ay madaling ini pinuntirya ng mga memaki-maki v mura; mamamahayag upang magmura: minura ng pulubi madestabila ang kanyang ang may-ari ng bahay na panunungkulan pernyataan tumangging bigyan siya ng kontroversial walikota itu pera seorang pengemis menjadi makanan empuk memaki pemilik rumah yang media massa untuk tidak mau memberinya uang menggoyang kedudukannya makin adv mas: nagmumukha memakan v kumain: gusto kang mas gumaganda Anda kong kumain ng sinangag terlihat makin cantik saya ingin makan nasi goreng semakin a higit, lalo, mas: makhluk n nilalang: ang tao ay ang bata ay umiyak nang mas isang nilalang na kayang mag- malakas anak itu menangis isip ng may katwiran manusia semakin keras adalah makhluk yang mampu maklum v alam, alamin, berpikir secara logis unawain: sana maunawaan mo maki v magmura: huwag na ito ang unang araw ko murahin ang iyong anak sa mohon maklum, ini hari publiko! jangan maki anakmu pertamaku di depan umum!
136 maklum malam, bermalam memaklumi v maunawaan: malahan p ang totoo, ang walang dapat pagsisihan, katotohan: maraming alam na naiintindihan ko ang kahanga-hangang gawa ang pangyayaring iyon tidak ada aso ko Sa totoo lang, kaya yang perlu disesalkan, saya nitong mag-akrobatika pag memaklumi kejadian itu inutusan anjing saya tahu makmur a maunlad, banyak trik, malahan ia bisa matagumpay, mayaman: diperintah untuk melakukan maunlad na bansa negara gerakan akrobatik makmur malam, bermalam v makna n kahulugan: dobleng magpalipas ng gabi: dahil sa kahulugan makna ganda masamang panahon, bermakna v makahulugan: nagkitulog kami sa bahay ng ang iyong pag payag upang isang taga-nayon karena dumalo ay napaka cuaca buruk, kami akhirnya makahulugan para sa amin bermalam di rumah seorang kesediaan Anda untuk hadir penduduk sangat bermakna bagi kami kemalaman a ginabi, gabihin: mala, malapetaka n kailangan ko nang umalis at kapahamakan, sakuna, baka gabihin ako sa pauwi kasawiang-palad: dumating saya harus pergi sekarang, ang sakuna nang masira ng jika tidak saya akan bagyo ang kanyang tahanan kemalaman pulang malapetaka itu datang ketika malam-malam adv sa gabi: badai menghancurkan noong malalim na ang gabi, rumahnya pumasok sa loob ng gusali malah p imbis: umalis siya ang lalaking iyan malam- imbis na pag-usapan ang malam, orang itu menyelinap paksa ia malah pergi ke dalam gedung itu daripada membicarakan semalaman adv buong gabi, masalah itu magdamag: kailangan kong gawin magdamag itong presentasyong ito saya harus mengerjakan bahan presentasi ini semalaman
137 malang mana malang a aba, dalita, dukha, mempermalukan v pobre, yagit, mahirap, kapus- manghiya: alam ng bawat isa palad: nagluksa ang na gusto lang niyang ipahiya kawawang babae sa ako sa publiko semua orang pagkamatay ng kanyang tahu bahwa ia hanya asawa wanita malang itu bermaksud mempermalukanku meratapi kematian suaminya di depan umum -- melintang v magpagala- mampir v dumaan, dumalaw, gala, maglagalag: bumisita, pumunta: mas dalawampung taon na akong maganda kung pupunta ka sa naglalagalag sa bansang ito bahay namin sebaiknya kamu saya sudah malang melintang mampir ke rumahku selama 20 tahun di negara ini mana pron alin: alin ang gusto kemalangan n kamalasan, mo? mana yang kau suka? alat: iniwan siya ng kanyang -- bisa paano mangyayari: pamilya dahil tingin nila ay ilang buwan kong malas siya sa kanila ia pinaghandaan ang okasyon na diabaikan oleh keluarganya ito kaya paanong nangyaring karena dianggap membawa nakansela ito saya telah kemalangan bagi mereka menyiapkan acara ini selama malas, bermalas-malas(an) v berbulan-bulan, mana bisa maghilata, humilata: sa dibatalkan Sabado at Linggo, hihilata -- lagi ano pa: ano pa ay lang kami sa bahay akhir dapat naming gawin? mana pekan ini kami hanya akan lagi yang harus kami kerjakan? bermalas-malasan di rumah -- tahu sinong nakakaalam, pemalas n tamad: dakilang anong malay natin: baka siya tamad, ang iyong trabaho ay iyon, anong malay natin? matulog lamang! dasar mungkin memang dia pemalas, kerjamu hanya tidur orangnya, siapa tahu saja! manakala p kapag: kapag malu, kemaluan n ari: maselang ikaw ay na nga-ngailangan ng bahagi daerah kelamin tulong, puede mo kaming tawagan manakala kau membutuhkan bantuan, kau bisa menghubungi kami
138 mancanegara manusiawi manasuka a opsyonal, hindi manja a laki sa layaw: magiging sapilitan, pwedeng mamili: laki sa layaw ang bata kung ang pagdadagdag ng segurong ibibigay sa lahat ang gusto pangkalusugan sa iyong talaan nito memenuhi semua ay hindi sapilitan keinginan anak dapat penambahan asuransi membuat anak menjadi manja kesehatan pada tabungan bermanja-manja v yakap: anda bersifat manasuka gustong-gusto kong yakapin di mana pron saan, nasaan: ang ate ko saya suka hindi ko alam kung nasaan na bermanja-manja dengan sila ngayon saya tidak tahu kakak perempuan saya di mana mereka sekarang memanjakan v palayawin: ke mana pron saan: saan ko huwag mong palayawin ang ba dapat ihatid itong pakete? iyong anak sebaiknya Anda kemana saya harus tidak memanjakan putri Anda mengantarkan paket ini? mantan n dati: dating pangulo mancanegara n banyaga: mantan presiden wikang banyaga bahasa asing mantel n amerikana, dyaket: ang mancung a matangos: matangos dyaket ay gawa sa balat ng ang kanyang ilong katulad ng tigre mantel itu terbuat dari kanyang ama hidungnya kulit macan mancung seperti ayahnya manusia n tao: hindi na kayang mandiri a independiente, tustusan ng kalikasan ang mapagsarili, nagsasarili, hindi pangangailangan ng tao alam umaasa sa iba: ini sudah tidak mampu independienteng babae wanita mencukupi kebutuhan mandiri manusia kemandirian n nang malaya, kemanusiaan n pagsasarili, kasarinlan: ang sangkatauhan, katauhan: kasarinlan ay pwedeng makataong organisasyon makamtan sa pamamagitan ng organisasi kemanusiaan pagpapagal kemandirian manusiawi a makatao: ang dapat diraih dengan kerja matakot kabiguan ay makatao keras takut gagal adalah hal yang manusiawi
139 marak masuk, masuk akal marak a tumaas, dumami: semasa adv habang, tumaas ang bilang ng krimen samantalang: noong panahon sa cyber space angka ng aking kabataan, nakatira kejahatan dunia maya akong mag-isa kasama ang semakin marak aking tiyuhin semasa remaja, semarak a piyesta: saya tinggal beberapa tahun malapiyestang selebrasyon ng di Solo bersama paman bagong taon peringatan tahun masak a hinog, luto: pitasin baru yang semarak lamang ang hinog na prutas mari p tara na, halika na, tayo para maging masarap ang na: tara, sumunod ka sa akin! katas pilihlah hanya buah mari ikuti saya! yang benar-benar masak agar markas n estasyon; himpilan: rasa jus menjadi enak himpilan ng hukbo markas masakan n pagkain: tentara pagkaing Hapon/ Japanese -- polisi n istasyon ng pulis, masakan jepang himpilan ng pulis: may memasak v luto; magluto: banggaan sa pagitan ng mga maaari mo bang lutuin ng residente at mga pulis sa bahagya para sa akin? bisakah harap ng himpilan ng police Anda memasaknya tidak terjadi bentrokan antara terlalu matang untuk saya? warga dengan aparat di masing-masing a bawat: bawat depan markas polisi kalahok ay makakatanggap ng masa, masa kini adv sa meryenda at tanghalian panahong ito, ngayon: sa masing-masing peserta akan panahon ngayon, pinapaigting mendapatkan kudapan dan ng mga maybahay ang makan siang kanilang kakayanan sa masuk, masuk akal a pamamagitan ng makatwiran: makatwirang pagnenegosyo online di masa dahilan alasan yang masuk kini, banyak ibu rumah akal tangga yang memberdayakan dirinya melalui bisnis daring
140 masyarakat mata, mata air -- angin v medyo may sipon; termasyhur a kilala, sikat, konting sipon: may konting batikan, tanyag, popular, sipon ang bata dahil kilala, balita, bantog, ilustre, masyadong matagal siyang lutang, ipinalalagay, kinikilala: lumangoy anak itu masuk ang mga likha ng mga pintor angin karena terlalu lama ay sikat sa buong mundo berenang karya-karya pelukis itu masukan n pampasok, termasyhur di dunia ipasok: pakipasok mo ang mata, mata air n bukal, balon, iyong numero para sibol: maraming bukal na may magrehistro mohon masukkan malinis na tubig ang burol na nomor anda untuk melakukan iyon Bukit itu mempunyai registrasi ini banyak mata air yang cukup masyarakat n pamayanan, bersih lipunan: pagkakaroon ng -- angin n direksyon ng kapangyarihan ng pamayanan hangin: ang kompas ay pemberdayaan masyarakat ginagamit pa din ng mga pemasyarakatan n manlalakbay para malaman pakikisalamuha, pagsasama- ang direksyon ng hangin sama, pagsasapanlipunan: kompas masih digunakan pagsasapanlipunan ng wikang para pelancong untuk Indonesian pemasyarakatan menentukan arah mata angin bahasa Indonesia -- duitan a mukhang-pera, masyhur a (maging) kilala, sikat, sakim sa pera: isa siyang batikan, tanyag, popular, babaeng mukhang-pera dia kilala, balita, bantog, ilustre, adalah perempuan mata lutang: ang mga likha ng duitan pintor ay sumikat sa buong -- gelap a magalit; magdilim mundo karya-karya pelukis ang paningin: nang mahuli sa itu masyhur di dunia akto, nagdilim ang paningin ng magnanakaw at pinatay ang may-ari ng bahay karena ketahuan sedang melancarkan aksinya, pencuri itu gelap mata dan membunuh pemilik rumah
141 matang mati, kematian -- hati n mata ng puso: mat semata-mata adv para ang puso niya ay sarado na lamang: lahat ay ginagawa mata hatinya telah tertutup para lamang makakuha siya -- ikan n mata ng isda: mata ng atensyon semua dilakukan ng isda mata ikan semata-hanya untuk -- kaki n bukong: nasugatan mendapatkan perhatiannya ang kanyang bukong dahil matang a hinog; luto: ang tumama sa matalim na tinik abukado ay hinog na alpukat mata kakinya terluka kena itu sudah cukup matang duri tajam mati, kematian n kamatayan: -- pelajaran n asignatura, ang kamatayan ay tiyak na aralin, leksiyon: ilang dadating sa bawat mortal paaralan ang nagdagdag ng kematian pasti akan datang ilang aralin upang mas pada setiap makhluk hidup mapabuti ang ang pagganap -- kutu a walang magawa: ng mga estudyante beberapa siya ay walang magawa noong sekolah menambah beberapa nakipagsabayan sa kanyang mata pelajaran untuk idolo dia mati kutu ketika meningkatkan prestasi berpapasan dengan idolanya muridnya -- langkah a patay na -- pencaharian n kabuhayan: hakbang: siya ay nanalo sa kabuhayan ng kanyang ama chess dahil sa patay na ay bilang magsasaka mata hakbang dia memenangkan pencahariannya adalah permainan catur itu dengan sebagai petani mati langkah -- sapi (telur) n itlog: ang -- rasa a walang itlog ay pabotito niya na nararamdaman: paa niya ay agahan telur mata sapi adalah walang nararamdaman dahil sarapan favoritnya sa tingling kakinya mati rasa semata wayang a nag-iisang: karena kesemutan anak siya ay kanyang nag- -- suri a koma: siya ay iisang anak dia adalah anak nakaranas ng koma ng ilang semata wayangnya oras dia mengalami mati suri selama beberapa jam
142 mau melar mati-matian adv patayan: mayat n bangkay siya ay hanggang patayan medali n medalya: gintong nagpapanatili sa bahay na na medalya medali emas gigibain dia mati-matian meja hijau n korte, husgado: mempertahankan rumahnya ang tiwali ay nag-iiyak ng yang akan digusur siya ay dalhin sa korte mau v gusto, nais, hangad, ibig: koruptor itu menangis ketika gusto kong maging astronawta dihadapkan ke meja hijau balang araw aku ingin mekar v mamukadkad: ang menjadi astronot kelak batang babaeng iyon ay kemauan n may gusto: kapag lumalaking parang bulaklak may gusto, sigurado may na namumukadkad gadis itu paraan jika ada kemauan pasti tumbuh seperti bunga yang ada jalan sedang mekar mau tak mau adv sa ayaw o bermekaran v sa gusto: sa ayaw o sa gusto namumulaklak: sa Abril, ang mo dapat ka pumili ng Turkey ay magmumukhang desisyon mau tak mau kau hindi kapani-paniwala sa dami harus segera mengambil ng bulaklak na keputusan mamumukadkad sa buong maupun p o: bunso o ang lungsod pada bulan April, nakakatanda niya na kapatid Turki akan tampak luar biasa ay parehong maganda baik dengan bunga-bunga tulip adik maupun kakaknya sama- yang bermekaran di seluruh sama cantik kota semau-maunya adv melar a nababanat, nauunat: ang nasagusto: mayari ng tindahan kamisetang ito ay nababanat na iyon ay nasagusto niya kaus ini melar lang pagalitan ang trabahante pemilik toko itu semau- maunya saja memarahi pegawainya
143 melarat menara melarat a naghihirap: noong menang v panalo: ikaw ay naghihirap siya ay madalas panalo at ako ay talo Anda humingi ng tulong sa amin menang dan saya kalah ketika melarat ia sering kemenangan n kapanalonan: meminta pertolongan kepada mga manlalaro ng putbol ay kami nagdiriwang sa kapanalonan memang adv lubhang: sa sentro para pesepak bola bulubundukin na tanawin ay merayakan kemenangan lubhang napakaganda mereka di pusat kota pemandangan gunung itu memenangkan v manalo: memang menakjubkan bawat manlalaro ay nais memar a pasa: pasa na iyon ay upang manalo sa kampeonato naging dahilan ang sa tenis setiap pemain ingin boksingero ay hindi na dapat memenangkan kejuaraan tenis ipagpatuloy ang laban luka lapangan itu memar itu membuat petinju pemenang n mananalo: itu tidak dapat melanjutkan mananalo sa tula ay aking pertarungannya kamag-aral pemenang lomba mempan v gumagana: ang puisi itu adalah teman kelasku paghikayat ng tagapahiram ng menantu n manugang: ang pera n aiyon ay hindi kanyang saloobin ang dahilan gumagana sa amin upang upang maging manugang na baguhin ang aming saloobin napaka-mahal ng kanyang bujukan rentenir itu tidak biyenan sikap santunya mempan bagi kami untuk membuatnya menjadi menantu berubah sikap yang sangat disayangi mempelai n bagong kasal: mga mertuanya inanyayahan sa kasalan ay menara n tore, moog: ang naghihintay sa bagong kasal n tanawin mula sa tuktok ng apumasok sa gusali ng tore ay napakaganda baysanan para tamu pemandangan dari atas undangan menanti kedua menara ini sangat indah mempelai memasuki gedung pesta pernikahan
144 menerima merah -- gading n toreng garing: merah a pula: Siya ay nakasuot ang mga kritikong nang napakagandang pulang tumutuligsa sa patakaran ng bestida Wanita itu gobyerno sa ekonomiya ay mengenakan gaun merah mga ekonomistang nakatira sa yang sangat indah toreng garing kritikan -- hati a matingkad na pula, terhadap kebijakan ekonomi pulang-pula: Ang matingkad yang diambil pemerintah na pula ay karaniwang bersumber dari para ahli (pinapakahulugang) ekonomi yang hanya hidup di sumisimbolo ng katapangan atas menara gading warna merah hati seringkali -- suar n parola: tagabantay diartikan sebagai simbol ng parola penjaga menara keberanian suar -- jambu a kulay rosas, rosas: menerima tinanggap: tinanggap ang kulay rosas ay ang nila ang presensya namin pinagsamang pula at puti mereka menerima kahadiran merah jambu adalah corak kami warna yang merupakan menraktir nanglibre: siya ay perpaduan antara warna nanglibre samin ng masarap merah dan putih na pagkain dia mentarktir -- muda a kulay rosas, rosas: kami makan enak ang rosas ay magandang kulay mental n pangkaisipan, mental, merah muda merupakan pag-iisip: problema sa pag- warna yang cantik iisip gangguan mental -- telinga a napahiya, menteri n ministro, kagawad- mapahiya: nahiya siya sa bansa: punong ministro inasal ng kanyang anak perdana menteri kelakuan anak itu membuat merah telinga bapaknya kementerian n ministeryo, departamento, kagawaran: pemerah bibir n lipistik, kinatawan ng ministeryo kolorete: siya ay nakalipistik utusan kementerian nang pula gadis itu mengenakan pemerah bibir berwarna merah
145 merdeka mesin pemerah pipi n blush on: merpati n kalapati: ang kalapati ang pampapula ng mukha ay ay hindi lamang simbolo ng maraming benepisyo at kapayapaan kundi simbolo din dalawa dito ay para ng katapatan sa pag-ibig magmukhang presko at ayusin burung merpati tidak hanya ang anumang mali sa mukha sebagai lambang perdamaian pemerah pipi mempunyai tetapi juga lambang kesetiaan banyak manfaat dan dua cinta diantaranya adalah membuat -- pos n mensaherong wajah terlihat lebih segar dan kalapati: naging malaking mengoreksi bentuk wajah tulong ang mensaherong merdeka a malaya: malayang kalapati sa paghahatid ng bansa negara merdeka mensahe sa digmaan merpati kemerdekaan n kalayaan, pos telah menjadi cara malaya, pagsasarili, kasarinlan: mengantarkan informasi yang araw ng kalayaan hari sangat berguna dalam perang Kemerdekaan mertua n biyanan: hayaan mong merdu a maganda, mahimig, ipakilala kita sa aking biyanan malambing, malamyos, na babae perkenalkan, ini ibu matamis, mataginting: mertua saya napakalambing ng boses ng mesin n makina: ang makinang mang-aawit suara penyanyi pang-tala ay isa sa mga itu sangat merdu kagamitan sa opisina mesin meriah a maligaya, masaya: absensi merupakan salah satu napakasaya ng pagtitipong perangkat wajib di iyon pesta itu sangat meriah perkantoran merica n paminta: maraming tao -- cuci n washing machine: ang nagsasabi na ang paminta inaayos ni tatay ang sirang ang hari ng pampalasa sa washing machine ayah anumang lutuin banyak orang sedang membetulkan mesin menyebutkan merica adalah cuci yang rusak rajanya dari segala bumbu dalam setiap masakan
146 mesjid milyar kemesraan n -- tik n makinilya: ang pagpapalagayang-loob, tindahan ay nagbibigay ng malapit malawak na hanay ng mga manu-mano at dekoryenteng mewah a maluho: maluhong makinilya na may istilo gaya hidup mewah garantisadong kalidad toko kemewahan n luho: hindi itu menyediakan berbagai kayang siguruhin ng luho ang macam mesin ketik manual kaligayahan kemewahan tidak maupun elektronik dengan menjamin kebahagiaan kualitas yang terjamin mi n noodles: sa papaano mang mesjid n moske: sa Ramadan, paraan hindi mapapalitan ng dinarayo ng mga Muslim ang madaliaang noodles ang mga moske pada bulan pagkain bagaimanapun mi Ramadhan umat Islam instan tidak bisa memenuhi mesjid-mesjid menggantikan makan penuh untuk beribadah milyar num bilyon: naglaan ng meski bagaman, kahit na: kahit bilyong rupiahng pondo ang na may sakit, pumpasok pa rin gobyerno para sa pagbibigay ako sa trabaho meski sakit, ng mga laboratoryo sa mga saya tetap berangkat kerja paaralan sa mga malalayong mesra a matalik, kapalagayang- lugar pemerintah telah loob, kilalang-kilala, malapit: menganggarkan miliaran hindi na malapit ang aming rupiah untuk pengadaan relasyon ngayon hubungan laboratorium di sekolah- kami sudah tidak mesra lagi sekolah terpencil bermesraan v maging malapit, maging matalik: hindi sila nahiyang maglampungan sa harap ng publiko mereka tidak segan bermesraan di depan umum
147 mimbar mogok mimbar n plataporma: ang -- bisnis n kasosyo sa tagapagsalita ay nagbibigay negosyo: kami ay madalas ng pagtatanghal sa may makipagkita sa mga kasosyo plataporma pembicara sedang sa negosyo sa mga tindahan memberikan presentasinya di ng alak kami sering bertemu podium dengan mitra bisnis di kedai mimpi n panaginip: isang kopi panaginip na hindi -- kerja n kasamahan: farhan magkakatotoo mimpi yang tak ay isa sa aking mga pernah jadi nyata kasamahan sa opisina Farhan bermimpi v managinip: adalah salah satu mitra kerja nanaginip ako na tinuklaw ako saya di kantor ng ahas saya bermimpi digigit modal n kabisera: kabisera ng ular pamumuhunan modal minat, berminat v mahilig; investasi interesado: interesado ka ba sa -- asing n dayuhang kapital: isport? apakah Anda berminat pamahalaan ay naghihikayat di bidang olahraga? sa mga banyagang peminat n interesado, mamumuhunan upang tagahanga, masigasig: hindi madagdagan ang dayuhang mabilang ang dami ng mga kapital pemerintah tagahanga sa okasyon na iyon mendorong investor luar jumlah peminat acara itu di negeri untuk menambah luar perkiraan modal asing minyak, minyak wangi n pemodal n mamumuhunan: pabango: ang pabangong ito dayuhang mamumuhunan ay mabango minyak wangi ini pemodal asing baunya enak moga, semoga adv sana, umaasa: miring 1 adj pahilis: magingat, umaasa akong papasa sa ang sahig ay pahilis! hati-hati, pagsusulit semoga saya lulus lantai ini miring!; ujian 2 a nakadalusdos: gusaling mogok v welga, huminto, ayaw nakadalusdos bangunan umandar, tumigil: tumigil ang miring makina ng sasakyan ko mesin mitra n kasosyo: kasosyo mitra mobilku mogok
148 mohon, mohon maaf muda -- kerja v magprotesta, -- bebek n motorsiklo: ang magwelga, mag-istrayk, tigil- bilang ng motorsiklo trabaho: ang mga dumadami ng makabuluhang manggagawa ay nagtigil- sa bawat taon jumlah motor trabaho ngayong araw para bertambah secara signifikan buruh melakukan mogok kerja di Indonesia setiap tahunnya hari ini muara n bunganga: bunganga -- makan v magutom: siya ay ng ilog ay matatagpuan sa tatlong araw ng magutom ia gitna ng kagubatan muara sudah tiga hari mogok makan sungai itu terletak di tengah mohon, mohon maaf v nagsisisi, hutan pagsisisi, paumanhin, patawad: muat, bermuatan v maylaman: humihingi ako ng paumanhin trak na iyon ay maylaman na dahil nahuli ako ng dating buhangin at bato truk itu saya mohon maaf karena bermuatan pasir dan batu datang terlambat memuat v nag-pasan: ang mondar-mandir v pabalik-balik: mga manggagawa ay nag- ang magnanakaw na iyon ay pasan ng mga gamit sa bodega pabalik-balik sa harap ng para pekerja memuat barang- bahay bago pa siya kumilos barang ke gudang pencuri itu sempat mondar- muatan n karga: karga mandir di depan rumah itu galing sa labas muatan ekspor sebelum melakukan aksinya muda a 1 bata: bata na pinuno motor n motor: ang pag-aalaga pengusaha muda; ng motor ay ginagawa buwan- 2 mapusyaw, maputla: buwan perawatan mesin mapusyaw na berde hijau motor itu dilakukan setiap muda bulan pemuda n kabataan: kilusan -- balap n pangkarera na ng kabataan sa Indoensia ay motorsiklo: ang batang iyon nagsimula noong mga 1920 ay humihingi upang bilhan ng gerakan pemuda di Indonesia pangkarera na motorsiklo sa dimulai sejak tahun 1920-an kanyang magulang anak itu minta dibelikan motor balap kepada orang tuanya
149 mudah mulia mudah a maginhawa, madali, mukim, bermukim v nakatira: magaan, maluwag, ang mga tagabaryo ay maginhawa, maalwan; simple, karaniwang nakatiwa sa payak: napakadali ng paligid ng gulod ng bulkan pagsusulit sa matematika para penduduk desa itu umumnya sa akin kuis matematika itu bermukim di sekitar lereng terlalu mudah bagiku gunung api mudah-mudahan adv sana, permukiman n nakatira: sa umaasa: sana ay dumating paanan ng bundok ay siya sa tamang oras mudah- mayroong mga nakatira di mudahan dia datang tepat kaki gunung itu terdapat waktu permukiman mudi, kemudi n kontrolin: dahil mula, mula-mula adv nung una: sa antok, ang drayber na iyon nung una kami ay naniniwala ay hindi kayang kontrolin ang sa taong iyon bago pa niya manubela karena mengantuk, itinakbo ang sasakyan ng pengemudi itu tidak mampu opisina mula-mula kami mengendalikan kemudinya percaya saja dengan orang mujarab a epektibo, mabisa: itu sebelum dia membawa lari medyo epektibo ang gamot mobil kantor obat itu cukup mujarab pemula n baguhan: baguhan mujur a suwerte: siya ay isang na antas tingkat pemula napakaswerteng tao ia orang permulaan n simula: ako ay yang sangat mujur hindi nakasubaybay sa muka, bermuka dua v malabiga: pagtatalakay na iyon sa simula ang mga aktibista ng saya tidak mengikuti ceramah kapaligiran ay bumatikos sa itu dari permulaan mga malabiga na politiko mulas a kabag, sakit ng tiyan: kaum aktivis lingkungan mayroon akong kabag; mengkritisi pemimpin daerah Mayroon akong sakit ang yang bermuka dua aking tiyan perutku mulas pemuka n pinuno: pinuno ng mulia a marangal: may relihiyon pemuka agama marangal siyang puso hati pria itu sungguh mulia
150 mulus musim mulus a cleanm pure immacuate -- senyum a pala-ngiti, undamaged: mayroon siyang masayahin: ang mga batang makinis na kutis kulitnya palangiti ay maraming mulus kaibigan anak yang murah mungil a katiting, munsik, senyum banyak temannya tsikiting,malinggit,maliit, murahan a mumurahin, munti: napakaliit ng tuta anak bakya, mura, chipipay: anjing itu sangat mungil binigyan ako ng tindero ng mungkir, memungkiri v itanggi: mga mumurahing mga bagay huwag mong itanggi ang penjual itu memberikan iyong ginawa jangan barang murahan padaku memungkiri perbuatanmu muram a malungkot: ang muntah v suka, sumuka: buong mukha niya ay halatang gabi siyang sumusuka ia malungkot wajahnya tampak muntah semalaman muram hari ini murah, murah hati a murka, kemurkaan n galit: siya mapagbigay: maging ay na galit nung maabutan magpagbigay sa kapwa murah niya ninakaw ang kanyang hatilah pada sesama baka dia murka mendapati sapinya dicuri orang -- meriah a napakamurah: mga damit na binibenta sa murung a walang imik: dahil ito mga tradisyonal na merkado ay hindi pumasa sa pagsusulit, ay karaniwang napakamurah ang batang iyon ay mukhang pakaian yang dijual di pasar walang imik karena tidak tradisional biasanya murah lulus ujian, anak itu tampak meriah murung -- rezeki a sagana sa pagpala: musim n panahon: ang mga ang taong mahilig tumulong tropikal na lugar ay mayroon sa kapwa ay madalas na siya lang dalawang panahon, tag- ay sagana sa pagpala orang araw at tag-ulan daerah yang sering membantu tropis hanya memiliki dua sesama biasanya murah musim, panas dan hujan rezeki
151 musnah musuh -- kemarau n tag-tuyot: ang mustahil a imposible: imposible panahon ng tag-tuyot ay para sa kaniya na matapos nakakapagpatuyo nang ilang niya ang gawain sa loob ng balon musim kemarau isang gabi mustahil baginya membuat beberapa sumur mengerjakan tugas itu dalam kekeringan satu malam -- liburan n bakasyon: ang musuh n kalaban: ang takot ay paaralan namin ay nagpasya ang ating pangunahing sa bisitahin ang zoo sa kaaway ketakutan adalah bakasyon sekolah kami musuh utama kita memutuskan untuk -- bebuyutan n mortal na mengunjungi kebun binatang kaaway: klab ng putbol na pada musim liburan Real Madrid ay ang mortal na -- pancaroba n pagbabago kaaway ng Barcelona klub ng panahon: maraming tao sepak bola Real Madrid ang nagkakasakit kapag dahil merupakan musuh bebuyutan sa pagbabago ng panahon Barcelono banyak penduduk yang jatuh bermusuhan v magaway: sakit ketika musim pancaroba ang guro laging musnah v natupok: ang ipinagbabawal ang kanyang kabahayan ay natupok ng mag-aaral na magaway bawat apoy permukiman itu musnah isa guru selalu melarang dilalap api muridnya untuk bermusuhan memusnahkan v sirain: ang satu sama lain kumpanya na iyon ay may memusuhi v kumalaban: balak upang sirain ang lahat tayo ay hindi dapat kumalaban ng mga mahalagang sa ating sariling pamilya kita dokumento ng mga kumpanya tidak boleh memusuhi perusahaan itu berniat keluarga kita sendiri memusnakan semua dokumen penting perusahaan
152 mutakhir mutu permusuhan n labanan: mutiara n perlas: ang perlas ay labanan sa pagitan ng mahalagang alahas na tanyag dalawang magkakarera ay sa sa mga kababaihan mutiara wakas malulutas na merupakan perhiasan permusuhan antara kedua berharga yang digemari kaum pembalap itu akhirnya dapat wanita diselesaikan mutlak a lubos; tiyak: tiyak na mutakhir a moderno, batas hukum mutlak pinakabago, napapanahon, mutu n kalidad, klase, uri, makabago, pangkasalukuyan: katangian: pamantayan ng pinakabagong teknolohiya kalidad standar mutu teknologi mutakhir
153
154
N - n nabati n gulay: taba mula sa nafsu n pagnanais: ang tao na halaman lemak nabati iyon ay may isang malakas na nada, nada dasar n pagnanais upang maging pangunahing tono: sa G major, pangulo sa kanyang bayan ang pangunahing tono ay G orang itu memiliki nafsu yang pada G mayor, nada dasarnya kuat untuk menjadi penguasa adalah G di kampungnya senada a katulad, kawangis: -- amarah n poot, matinding sila ay may parehong galit: sumabog ang kanyang problema mereka memiliki matinding poot nafsu masalah yang senada amarahnya meledak nadi n pulso, tibok: kinukuha ng bernafsu v matakam, doktor ang pulso ng pasyente manabik, magmithi ng labis, dokter sedang memeriksa hanap-hanapin: hindi ko denyut nadi pasiennya hinahanap-hanap ang sorbetes nafkah n 1 sweldo, kita, aku tidak bernafsu makan es kabuhayan: ang kanyang krim buwanang gastos ay higit sa naga n dragon: ang dragon ay kanyang buwanang sahod isang alamat na nilalang naga pengeluaran bulanannya adalah makhluk mitologi melebihi nafkah yang dia nahas a malas: napakamalas terima; 2 hanap-buhay: niya ngayong araw sungguh nangibang bansa siya upang nahas dia hari ini maghanap- buhay dia pergi ke naif a walang muwang: ugali luar negeri untuk mencari niya na laging nagtatanggol sa nafkah mga manggagawa at menafkahi v sustentuhan, tinuturing walang muwang ng suportahan: kailangang mga negosyante sikapnya suportahan nang maliit na yang sering membela kaum batang iyon ang kanyang buruh dianggap naif oleh buong pamilya anak kecil itu para pengusaha harus menafkahi seluruh naik v1 umakyat:umakyat siya sa keluarganya puno dia naik ke atas pohon;
155 naik, naik kelas naik, menaikkan 2 tumaas: ang araw ay -- pitam v magalit, mamuhi, nagsimulang tumaas sa umaga masuklam: nagalit ang lalaki matahari mulai naik di pagi pria itu naik pitam hari; 3 pumasok: halika, -- takhta v umakyat sa trono: pumasok ka sa kotse ayo, naik umakyat sa trono si Sultan ke mobil; 4 sumakay: araw- Hasanuddin bilang Hari ng araw siyang sumasakay ng Gowa noong 1653 kapalit ni kanyang bisekleta papasok ng Sultan Muhammad Said paaralan dia naik sepeda ke Sultan Hasanuddin naik sekolah setiap hari takhta sebagai raja Gowa -- kelas v itaas, tumaas ng pada tahun 1653 baitang, tumaas ang posisyon: menggantikan Sultan binilhan ako ng gitara ng Muhammad Said aking mga magulang dahil kenaikan n pag-ahon, pag- tumaas ang aking posisyon akyat, pagtaas: ang pag-akyat orang tuaku membelikanku ng isang propeta kenaikan gitar karena aku naik kelas nabi -- turun v pumanik panaog: menaiki v umakyat, sumakay: tumakbo siya pababa at pataas umakyat sa hagdan ang ng burol dia berlari naik bombero upang sagipin ang turun bukit isang maliit na batang -- banding v umapela, nakulong ng apoy pemadam humiling, humabol, kebakaran itu menaiki tangga mamanhik: ang lalaking untuk menolong gadis kecil naparatangang lamang na yang terjebak di kebakaran pumatay ay nagdesisyong menaikkan v 1 taasan, itaas, umapela pria yang salah ilagay sa mataas na lugar dituduh membunuh itu Inilagay siya ng kanyang boss memutuskan untuk naik sa isang maimpluwensiyang banding posisyon atasannya -- cetak v magpaimprenta, menaikkan dia ke posisi yang magpalimbag: ang hinahanap berpengaruh; mong aklat ay hindi pa nalilimbag buku yang kau pesan belum naik cetak
156 nakhoda nama, kenamaan 2 isakay, ilagay: tinulungan penalaran n pangangatwiran, ng mga bata ang kanilang mga katwiran, paliwanag, magulang na isakay ang argumentasyon: hindi kanilang mga gamit sa tinanggap ng kanyang mga sasakyan anak-anak itu kaibigan ang kanyang membantu orang tua mereka paliwanag penalarannya tidak menaikkan barang-barang ke diterima oleh rekan-rekannya mobil naluri n pakiramdam, likas, nakhoda n kapitan ng barko: huna-huna: ang pakiramdam siya ay itinalaga bilang ko ay hindi siya bagong kapitan ng barko dia nagsinungaling naluriku diangkat sebagai nakhoda mengatakan bahwa dia tidak kapal yang baru berbohong menakhodai v umigit, ugitan, naluriah a katutubo, likas, mamiloto, tumimon, natural: natural na reaksyon pagtimunan, timunan, respon naluriah pilotohan, maglayag, layagin, nama, kenamaan n sikat, kilala, makapaglayag, paglayaganag: tanyag, bantog, popular: ang paglalayag na ito ay bumili siya ng damit sa isang magiging kanyang unang kilalang dibuhante dia karanasang mamiloto ng membeli gaun karya seorang barko pelayaran ini akan desainer kenamaan menjadi pengalaman -- dagang n pangalan ng pertamanya menakhodai negosyo: ang pangalan ng kapal negosyo ay kailangang ipatala nalar n lohika, pangangatwiran, nama dagang sebaiknya katwiran: pag-iisip nang may didaftarkan katuwiran berpikir dng nalar -- diri n pangalang pantangi: bernalar v pangangatwiran: ang pangalang pantangi ay ang pagsusulat ay isang pwedeng pangalan ng tao o ng prosesi ng pangangatwiran organisasyon nama diri dapat menulis adalah proses berupa nama orang atau bernalar organisasi
157 nampan nasib -- samaran n sagisag panulat, nantinya n sa huli: sa huli ay sagisag: Maraming mga sasabihin niya sa atin ang manunulat ang gumagamit ng katotohanan nantinya, dia mga sagisag panulat banyak pasti akan memberi tahu kita penulis menggunakan nama kebenarannya samaran menanti v maghintay, mag- ternama v sikat; tanyag: antay, mag-abang, hintayin, isang sikat na artista aktor umasa: dalawang oras kitang ternama hinintay aku menantimu nampan n bandeha, bandehado, selama dua jam trey: trey para sa tsaa nampan penantian n paghihintay, teh pag-aantabay: natapos na rin namun p gayunman, ganun pa ang kanyang paghihintay man, kaso, subalit: gusto kong penantiannya berakhir sudah manonood ng sine kasama ang nasabah n suki, parokyano, aking mga kaibigan Ganun pa kliyente ng bangko: limang man, hingi ko pa natapos ang taon na akong kliyente sa aking mga takdang-aralin aku bankong iyon saya sudah ingin pergi ke bioskop menjadi nasabah di bank tsb bersama teman-temanku; sejak lima tahun yang lalu namun, aku belum nasi, nasi goreng n sinangag: menyelesaikan pekerjaan ang sinangag ay aking rumahku paboritong pagkain nasi nanah n nana: tumatagas ang goreng merupakan makanan dugo at nana mula sa kanyang favorit saya sugat sa tuhod luka di lututnya -- tim n sinaing: ang sinaing mengeluarkan darah dan ay maganda ipakain sa mga nanah bata at sanggol nasi tim baik nanti n mamaya: siguro ay untuk konsumsi anak-anak darating siya mamaya dan bayi mungkin nanti dia akan nasib n kapalaran: ang bawat tao datang ay may iba't ibang kapalaran setiap orang memiliki nasib yang berbeda-beda
158 naskah nenek naskah n manuskrito, origihal -- maju n maunlad na bansa: (na kopya), sulat: ang iba't Japan at ang Estados Unidos ibang lumang kasulatan ay ay nabibilang sa maunlad na nakatago sa museo berbagai bansa sa mundo Jepang dan naskah kuno disimpan di Amerika Serikat tergolong museum pada negara maju di dunia -- berita n skrip ng balita: -- persemakmuran n nagkamali nang pagbasa ng mankomunidad: Britanya ay iskrip (ng balita) ang gaganap ng isang tagapagbalita pembaca berita mankomunidad na pulong sa itu salah membaca naskah taon na ito Inggris Raya berita menggelar pertemuan negara -- dinas n opisyal na liham, persemakmuran tahun ini opisyal na manuskrito, opisyal negeri n bansa: kailangan natin na dokumento: dumalo ang mapanatili ang kultura ng mga manggawa sa isang ating bansa kita harus pagtuturo nang paggawa ng melestarikan kebudayaan opisyal na liham para negeri kita pegawai mengikuti lokakarya -- jiran n kalapit na bansa: naskah dinas ang Malaysia at Singapore ay nasrani n Kristiyano: ang kilala bilang kalapit na bansa Bibliya ang banal na aklat ng ng Indonesia Malaysia dan relihiyong Kristiyano Alkitab Singapura dikenal sebagai adalah kitab suci agama negeri jiran Indonesia nasrani nekat a matapang, pangahas, natal n pasko: bisperas ng Pasko mapangahas, malakas ang malam natal loob, agresibo: masyadong negara, negara kepulauan n mapangahas ang bata anak itu isang bansa kapuluan: ang terlalu nekat Indonesia ay isang bansang nenek n lola: natuto akong kapuluan Indonesia adalah magniting sa aking lola aku negara kepulauan belajar merajut dari nenekku
159 neraca nikmat -- moyang n ninuno, nuno: neraka n impyerno: apoy ng ang ninuno ng Indonesia ay impiyerno api neraka pinaniniwalaang nagmula sa nestapa a kalungkutan: Yunan nenek moyang bangsa kalungkutan at kaligayahan Indonesia diyakini berasal nestapa dan kebahagiaan dari Yunan niaga n negosyo; bisnes: e- -- sihir n bruha, commerce niaga elektronik mangkukulam: sa mga berniaga v kalakalan: kwentong pambata, mangangalakan na Indian ay karaniwang merong mga nagsimulang pumasok sa bruha di dalam cerita-cerita kapuluan noong ika-trese na dongeng, biasanya ada tokoh siglo sa kalakalan pedagang nenek sihir India mulai memasuki neraca n 1 balanse: ang wilayah Nusantara pada abad kondisyong pinansyal ng 13 untuk berniaga isang kumapanya ay perniagaan n komersyong: malalaman sa kanyang komersyong kumpanya balanse kondisi keuangan perusahaan perniagaan sebuah perusahaan dapat niat n intensyon, layunin, pakay, diketahui melalui neracanya; balak, tangka, plano: 2 balanse: ampere balance nauunawaan ko ang mabuti neraca Ampere mong layunin saya mengerti -- pembayaran n balanse ng niat baik Anda pagbabayad: balanse ng berniat v balakin, sadyain, pagbabayad ng kumpanya ay loobin: binabalak nilang palaging maayos neraca bayaran ang kanilang mga pembayaran perusahaan itu utang mereka berniat selalu lancar mengembalikan utangnya -- perdagangan n balanse ng nihil a sero, wala: walang kita kalakalan: ang kumpanya ay penghasilan nihil gaganapin ang isang pulong nikmat a 1 masarap: ang tungkol sa balanse ng pagkaing ito ay napakasarap kalakalan sa taong ito makanan ini sangat nikmat; perusahaan itu menggelar 2 kasiya-siya: kasiya-siyang rapat yg membahas neraca buhay nikmat hidup; perdagangan tahun ini
160 nilai, bernilai niscaya 3 biyaya, regalo: biyaya iyon penilaian n paghusga, tasa, mula sa Diyos ini nikmat dari pagtasa: paghusga ng Tuhan pagganap penilaian kinerja kenikmatan n kasiyahan: sa ninabobo n hele, kantang panahon ngayon, pampatulog, kanta na napapaligiran tayo nang pampatulog sa bata, lalabay, napakaraming teknolohiya oyayi, lulabay, lulay: umawit para sa ating kasiyahan ng pampatulog ang bata anak sekarang ini kita dikelilingi itu menyanyikan ninabobo banyak kenikmatan teknologi meninabobokan v ihele, menikmati v magpakasaya, payapain, patahimikin: magsaya, malugod, masiyahan: ipinaghehele ako ng nanay ko masaya ako sa trabaho ko noong ako ay maliit pa ibuku ngayon aku menikmati biasa meninabobokanku pekerjaanku yang sekarang sewaktu aku kecil nilai, bernilai v halaga, saysay, ningrat n maharlika, dakilang kwenta: ang bagong tao: maharlikang pamilya diskubreng ancient artifacts ay keluarga ningrat nagkakahalaga nang mahigit nisan n lapida: inihanda niya isang daang milyong rupiah ang lapida ng kanyang anak artefak kuno yang baru saja para sa libing dia menyiapkan ditemukan bernilai lebih dari nisan anaknya ke acara seratus juta rupiah penguburan itu menilai v tasahan, husgahan, niscaya adv walang pagsala, presyohan, halagahan, walang pasubali, sigurado, tantiyahin: ang mga kritiko ay walang pagdududa: kung ikaw humusga na hindi maganda ang nagsabi sa kanya, ang karera ng aktor para siguradong papaniwalaan ka kritikus menilai buruk karir niya kalau kamu yang aktor itu mengatakannya, niscaya dia penilai n tagatasa, tasador, akan percaya tagahusga: siya ay tasador ng sining dia seorang penilai seni
161 nista nota nista a kalait-lait, kakutya-kutya, menodai v namantsahan, kasuklam-suklam, kamuhi- nabahiran: namantsahan ko ng muhi: ang pagnanakaw ay tinta ang aking kurbata ng di isang karumal-dumal na sinasadya aku tidak sengaja gawain mencuri itu perbuatan menodai dasiku dengan tinta yang nista pulpen menistakan v laitin, dustahin, ternoda v namantsahan: alipustahin, sirain: hindi namantsahan ng inumin ang mabuti ang manlait ng ibang karpet na iyon karpet itu tao tidak baik menistakan ternoda minuman orang lain not n nota (ng musika): nobat, menobatkan v masyadong mataas ang nota magluklok sa trono, dakilain, para sa kanya not itu terlalu dumakila, isadambana: tinggi untuknya iluluklok nila sa trono ang -- balok n nota ng musika: pinakabatang prinsepe bilang kaya niyang bumasa ng nota bagong hari mereka akan ng musika dia dapat membaca menobatkan pangeran not balok termuda sebagai raja yang nota n sulat, memo, baru memorandum: pinadalhan penobatan n paglagay sa siya ng sulat ng kanyang amo trono, pagluluklok sa trono: atasannya mengirimkan nota ang seremonya nang -- dinas n palibot-sulat, pagluluklok sa trono ay palibot-liham, ulat, talaan, o dinaluhan ng mga panauhing nota sa opisina: hindi ko alam pandangal upacara penobatan kung paano magsulat ng ulat dihadiri tamu-tamu pang-opisina aku tidak tahu kehormatan cara membuat nota dinas noda n mantsa, tina, bahid, batik, dungis, hawa, dumi: may mantsa ng ketsap sa iyong damit ada noda saos di kemejamu
162 nukil, menukil nyamuk -- kesepahaman n menyala-nyala v liyab: ang panandaan ng kasunduan; tala apoy na yun ay nag liliyab ng kasunduanmemorandum hanggang na ubos ang buong ng kasunduan: lumagda ang gusali api itu menyala-nyala dalawang bansa ng hingga menghanguskan memorandum ng unawaan seluruh isi bangungan kedua negara nyali n 1 apdo, bituka, sikmura; menandatangani nota lakas ng loob, tapang: masakit kesepahaman ang sikmura ko nyaliku sakit; -- penjualan n bayarin: ang 2 bayag: ano ang sinasabi ng isang kahero ay dapat na bayag mo? apa yang magagawang makalkula ang dikatakan oleh nyalimu?; bayarin ng maingat seorang 3 lakas ng loob: ikaw ay kasir harus mampu walang lakas ng loob upang menghitung nota penjualan sabihin ang katotohanan kamu dengan cermat tidak punya nyali untuk nukil, menukil v sipiin, berkata jujur banggitin, tukuyin: ang bernyali v matapang: siya ay kilalang personalidad ay matapang sapat na upang nagbanggit ng talata mula sa maparalisa ang magnanakaw Quran sa kanyang talumpati ia cukup bernyali untuk tokoh itu menukil sebuah ayat melumpuhkan pencuri itu Quran dalam pidatonya nyaman a kaaya-aya: kaaya- nyala, menyala v apoy, liyab, ayang kapaligiran suasana ningas: nagliliyab ang mga yang nyaman mata niya sa galit matanya kenyamanan n kaginhawaan: menyala marah kaginhawaan sa tahanan ay menyalakan v liwanag, alab: napakahalaga para sa paglikha ang kanyang talumpati ay ng isang maayos na pamilya nagpaalab ng damdamin ng kenyamanan di dalam rumah mga tao pidatonya sangat penting bagi menyalakan semangat rakyat terciptanya keluarga harmonis nyamuk n lamok: marka ng kagat ng lamok bekas gigitan nyamuk
163 nyaris nyonya, nyonya besar nyaris adv halos, kamuntik na, bernyawa v buhay muntik na, malapit na: muntik nyenyak a mahimbing, malalim, nang masagasaan ng kotse ang mahusay, magaling: matandang lalaki pria tua itu mahimbing ang tulog ng nyaris tertabrak mobil sanggol bayi itu tidur nyenyak nyata, menyatakan v nyinyir a madaldal: mas nagpahayag: ang mga mahusay ng tayo ay umalis residente ay nagpahayag ng bago siya magsimulang kanilang hindi pagsang-ayon maging madaldal sebaiknya ng pagtayo sa proyekto ng kita pergi sebelum dia mulai marangya na apartment para nyinyir warga menyatakan nyonya, nyonya besar n mahal ketidaksetujuan mereka dalam na reyna: ang tagapagsilbi ng proyek pembangunan palasyo ay humahanga sa apartemen mewah itu mahal na reyna para pelayan nyawa n kaluluwa istana sangat menyegani nyonya besar di Istana -- rumah n married wman: siya ang maybahay beliau adalah nyonya rumah ini
164
O - o obat, obat bius n anestisiko: obeng n destornilyador: siya ay ang doktor ay nagbigay ng gumagamit ng destornilyador anestesiko sa pasyente bago upang makuha ang tornilyo sa gawin ang isang operasyon aparador ia menggunakan dokter itu menyuntikan obat obeng untuk melepas baut bius kepada pasiennya pada lemari itu sebelum melakukan obor n sulo, ilaw, tanglaw: ilaw pembedahan ng olimpik obor Olimpiade -- merah n yodo: yodo ay obral v subasta, baratilyo: kadalasan ginagamit upang presyong baratilyo/ bagsak gumamot ng sugat sa balat presyo harga obral iodine biasanya digunakan oceh, mengoceh v 1 ngawa: untuk mengobati luka pada mahilig ngumawa ang aking kulit sanggol bayiku senang -- nyamuk n gamot ng lamok: mengoceh; 2 makipag-usap, ang gamot ng lamok ay makipagdaldalan, magsalita madalas mabenta sa tag-init na parang bata: sila ay obat nyamuk biasanya laris nakikipag-usap na parang bata pada musim panas sa kanilang mga anak mereka -- tidur n gamot pampatulog: mengoceh saja tentang anak- ang gamot pampatulog ay anaknya hindi inirerekomenda na ocehan n ngawa, gamitin araw-araw obat tidur pagngangawa: hindi ko tidak disarankan dikonsumsi maintindihan ang lagi niyang secara rutin pagngangawa saya tidak obat-obatan n gamot: dapat mengerti ocehannya industriya ng gamot industri yang cepat itu obat-obatan odol n tutpeyst: pambatang terobati v ipagamot: ang tutpeyst odol untuk anak-anak sakit niya ay mahirap ipagamot penyakitnya sulit terobati
165
ogah, ogah-ogahan ogah, ogah-ogahan a nag- aatubili: nag-aatubili siyang pumayag na sumama sa babae dia ogah-ogahan pergi dengan gadis itu
166
P - p pabean n adwana, impuwesto: berpacaran v kasintahan, ang pagpasok at paglabas ng nobya, date: gusto kong mga kalakal sa pwerto ay maging kasintahan ang binabantayan ng adwana arus babaing iyon saya ingin masuk dan keluarnya barang berpacaran dengan wanita itu di pelabuhan dipantau oleh pacu, berpacu v karerahan, pabean unahan, karera: nag-unahan kepabeanan n pahintulot ng ang mga drayber sa pag-abot aduwana: kami ay may sa katapusan para pengemudi karanasan sa pangangasiwa ng saling berpacu untuk pahintulot ng aduwana para mencapai tujuan iyong pagluwas at pag-angkat -- jantung n pacemaker: ang ng kalakal kami pacemaker ay isang berpengalaman dalam kagamitang medikal na pengurusan kepabeanan untuk inilalagay sa pasyenteng may kegiatan eksport dan impor mabagal na tibok ng puso alat Anda pacu jantung adalah sebuah pabrik n pabrika; pagawaan: perangkat medis implan natakot ang mga residente dikembangkan untuk pasien nang masunog ang pabrika ng yang jantungnya berdetak goma kebakaran yang terjadi terlalu lambat di pabrik karet itu membuat memacu v udyukan, utusan: takut warga setempat inudyukan ng hinete ang pabrikan n pabrikante, may kanyang kabayo joki itu pagawaan, tagayari: iginuhit memacu kudanya ko nang paunti-unti ang buong pacuan n karera: may karera pabrika ng lana saya telah ng kabayo ang Bandung membuat sketsa secara umum Bandung memiliki tempat sebagai pabrikan wol secara pacuan kuda bertahap pacar n kasintahan: mandaragat ang kasintahan ko pacar saya seorang pelaut
167 padahal padat, memadati ~ kuda v ipodromo, padan, padanan kata n karerahan: nakakatuwa ang katumbas; sing-kahulugan: karera ng kabayo sa ipodromo ang mga sing-kaluhugan ay balapan kuda berlangsung mga salitang may sangat seru di gelanggang magkaparehong kahulugan pacuan kuda itu padanan kata adalah pemacu n booster: beberapa kata yang memiliki adrenaline booster pemacu arti yang sama adrenalin padang n bukid, parang, padahal p bagama't: kailangan batawan: may puno sa gitna niyang bumili ng gamot ng parang ada pohon besar di bagama't wala siyang pera dia tengah padang harus membeli obat padahal -- golf n daanan ng golp: dia tidak mempunyai uang tinaniman nang ilang puno padam a patayin, pulain, ang daanan ng golp padang naapula: naapula na ang sunog golf itu ditanami beberapa api sudah padam pohon palem memadamkan v patayin, -- pasir n disyerto: ang apulahin, hipan: apulahin ang Sahara ay isang napakalaking apoy memadamkan api disyerto Sahara adalah pemadam api n pamatay- padang pasir yang sangat apoy: ang mga pampatay ng luas apoy ay kinakailangan sa -- rumput n parang, pastulan: bawat palapag ng gusali alat dinala nila ang mga baka sa pemadam api harus ada di parang mereka membawa setiap lantai gedung ternak ke padang rumput pemadam kebakaran n padat, memadati v mapuno: bombero: sinusubukang napuno ng mga manonood maapula ng mga bombero ang ang fild ng putbol penonton apoy pemadam kebakaran memadati lapangan bola berusaha memadamkan api yang berkobar
168 padi, padian paduka -- pengunjung a masikip, memadukan v pagsanibin, matao, maraming tao: laging pagsamahin: ang disenyo ng puno ang ang zoo kapag kotse ay matagumpay na walang pasok ang mga naipagsama ang sining at paaralan kebun binatang teknolohiya desain mobil selalu padat pada saat liburan berhasil memadukan seni dan sekolah teknologi padi, padi-padian n butil: ang paduan n pinagsama-sama, mga butil ay mayaman sa pinaghalo: ang pinaghalo- bitamina B1 padi-padian halong larawan ay nakatulong mengandung banyak vitamin sa mga pulis na madakip ang B1 magnanakaw paduan gambar padu, berpadu v pagsamahin, membantu polisi menangkap pag-isahin, pag-ugnayin: ang pencuri relihiyon ay pwedeng maging ~ suara n koro, pangkat ng isang pwersang mag-uugnay mang-aawit: mayroon ng koro sa buong pamayanan agama ang National Portrait Gallery dapat digunakan sebagai ng London galeri lukisan kekuatan sosial yang berpadu nasional London kini memiliki keterpaduan n pagkakaisa: paduan suara pagkakaisa ng komunidad ay perpaduan n pagkakaisa, isang napaka-importanteng pagkakasundo, pagkakatugma: isyu keterpaduan komunitas ang pagkakaisa ng mga bansa adalah masalah yang sangat sa mundo perpaduan negara- penting negara di dunia memadu v naghalo: ang terpadu v isama: di mabilang tagapag-ayos ay naghalo ng na mga salita ang isinama sa semento at buhangin tukang wikang Ingles kata-kata itu memadu semen dan pasir asing yang tak terhitung ~ janji v pangako: kami ay jumlahnya telah terpadu ke na ngako na hindi na dalam bahasa Inggris maghihiwalay ulit kami paduka n ang kamahalan: ang memadu janji untuk tidak kamahalan na hari ay nakaupo berpisah lagi sa kastilyo paduka raja bertahta di istana
169 pagar pahat pagar n bakod: bakod sa may paham v marunong: marunong aplaya pagar di sepanjang siya ng iba't-ibang wika dia tepian air paham banyak bahasa berpagar v bakod, nabakuran: kesepahaman n kasunduan; nakakulong ang mga preso sa pagsang-ayon: anumang kulungang nababakuran ng pagbabago sa plano ay bakal tahanan dikurung dalam mangangailangan ng pagsang- penjara berpagar besi ayon ng bawat isang sangkot pagi, kepagian a maaga: ikaw setiap perubahan rencana ay dumating ng masyadong memerlukan kesepakatan dari maaga kamu datang kepagian semua orang yang terlibat -- buta n bawat umaga: memahami v maunawaan, umaga siya umalis ng bahay maintindihan, matanto, pagi buta dia sudah pergi matarok, mawari, mawawaan: meninggalkan rumah naiintindihan ko ang iyong pagkakamali saya memahami pagi-pagi n maaga ng kesalahanmu kinaumagahan: maaga ng kinaumagahan ay oras ng pemahaman n pagkaintindi; maraming gawain para sa kaalaman: basikong kaalaman kanya pagi-pagi adalah sa pagmamaneho pemahaman waktu yang paling sibuk dasar tentang mengemudi baginya sepaham n sang-ayon, sepagian n buong umaga: sumang-ayon, pumayag: buong umaga akong sumasang-ayon ako sa kanya naghintay para sa mga diyaryo saya sepaham dengannya sepagian tadi saya menunggu pahat n pait, panukol: matagal surat kabar nang mapurol ang pait pahat paha n hita: mukhang malaki itu sudah tumpul ang mga hita ko paha saya memahat v paglililok: terlihat sangat besar trabaho ko ang paglililok pahala n gantimpala: ang memahat adalah pekerjaan pagbibigay ay isang saya gantimpala memberi adalah sebuah pahala
170 pahlawan pakai, pakaian dalam pahatan n lilok, paglilok, mengepak v balutin: nililok, iskultura: naibenta sa nagbalot ng regalo ang tatay mataas na halaga ang kanyang ayah mengepak bingkisan nililok pahatannya terjual pakai v magsuot: tuwing gabi, dengan harga yang tinggi nagsusuot ng tsaleko di pemahat n taga ukit: malam hari saya pakai rompi maraming taga ukit ng kahoy berpakaian v magbihis, ang makikita sa isla ng Bali magsuot: nagbihis sila nang pemahat kayu banyak terlihat maayos at malinis mereka di pulau Bali berpakain rapih dan bersih pahlawan n bayani: bayaning memakai v nagsusuot, hindi takot mamatay gumagamit: laging nakasuot pahlawan yang tidak takut ng guwantes ang babaing iyon mati wanita itu selalu memakai pailit a nalugi: maraming sarung tangan kumpanya ang nalugi dahil sa terpakai v ginamit; nagamit: kumpetisyon banyak ang lupa ay nagamit na lahan perusahaan yang pailit itu sudah terpakai karena persaingan pakaian, pakaian dalam n pajang v magpakita: magpakita kasuutang pang-ilalim, damit ng anunsyo sa dyaryo pajang na panloob: ang damit iklan di koran panloob ay karaniwang gawa memajang v ipresenta; sa malambot na sinulid ipakita: anunsyong ipinakita pakaian dalam biasanya sa pahayagan memajang iklan terbuat dari benang yang di koran lembut pajangan n dekorasyon: -- renang n damit-panligo: ipakita bilang tisir para sa ang disenyo ng damit panligo ating mga bisita pajangan ay naging pansin ng mga sebagai pemikat bagi para dibuhante desain pakaian pengunjung renang menjadi perhatian pak n pakete: siya ay bumili ng bagi para perancang busana dalawang pakete na sabon ia membeli sabun 2 pak
171 pakat paku -- resmi n pormal: kami ay paksa v pilitin: pinilit niya pumunta sa salu-salo ng akong isama siya dia paksa nakasuot ng damit na pormal saya untuk mengantarnya kami pergi ke pesta dengan memaksa v itulak, pilitin, mengenakan pakaian resmi kumbinsihin: kailangan kong -- seragam n uniporme: ang piliting kumain ang mga bata uniporme ay pwedeng maging saya harus memaksa anak- pagkakakilanlan pakaian anak supaya mau makan seragam dapat menjadi paksaan n puwersa; sebagai identitas pamimilit: ang pangakong pakat n sang-ayon, payag: idinaan sa pamimilit ay hindi sinabi niya na kailangan ng umiiral janji diperoleh pagbabago at sumang-ayon dengan paksaan tidak pernah ako dia mengatakan bahwa mengikat diperlukan perubahan, dan pemaksaan n pamimilit: saya pakat sepenuhnya kailangan natin silang makuha paket n pakete, parsela, balutan: upang makipag tulongan ng ang mga pinadalang pakete ay walang pamimilit kita harus dumating na paket yang bisa mendapatkan mereka dikirim telah tiba untuk bekerja sama tanpa -- udara n air package: mas menggunakan paksaan mabilis ang pagpapadala sa air terpaksa v pinilit, package paket udara kinailangan: pinilit akong memungkinkan kecepatan sundin ang sinasabi niya saya dalam pengiriman barang terpaksa mengikuti -- wisata n pakete ng perkataannya paglalakbay: nakatanggap ako paku n pako: hindi na matulis ng alok na pakete nang ang pako ayah memerlukan paglalakbay sa Bali saya paku mendapat tawaran paket terpaku v mapako: ang tabla wisata ke bali ay matibay na nakapako memaketkan v balutin: papan itu terpaku dengan binalutan ko ang ilang libro kuat para sa kanya saya memaketkan beberapa buku untuknya 172 palang pamer palang n harang: sementong pemalsuan n palsipikasyon; harang na nakapaikot sa pandaraya: dumadami ang karerahan para pangalagaaan palsipikasyon ng pera bilang ang mga manonood palang pangkaraniwang para kumita mengelilingi ruas balap untuk pemalsuan kian marak melindungi penonton dilakukan untuk mencari -- merah n Red Cross: ang untung Red Cross ay isang palu n martilyo: ang martilyo ay organisayong mapagkawang- kadalasang ginagamit na gawa palang merah adalah pampukpok ng pako palu suatu organisasi sosial biasanya digunakan untuk palem n palmera, palma, nipa: memukul paku napakataas ng puno ng memalu v nagpupukpok: palmang iyong pohon palem maghapong nagpupukpok ang itu tinggi sekali mga karpintero para tukang paling, berpaling v tumabi: kayu itu memalu sepanjang tumabi siya para paraanin ako sore ia berpaling kesamping untuk paman n tiyuhin: bibisita ang membiarkan saya lewat aking tiyuhin sa isang linggo memalingkan v ipihit: paman saya berkunjung pinihit niya ang susi at minggu depan binuksan ang pinto dia pamer v ipakita: gusto lang memalingkan kunci dan niyang ipakita ang membuka pintu kapangyarihan dia hanya palsu a huwad, peke: siya ay sekadar ingin pamer kekuatan nakasuot nang pekeng bigote memamerkan v magpasikat, dia mengenakan kumis palsu maghambog, magyabang: memalsukan v gusto lang niyang ipasikat ang magsinungaling: siya ay kanyang mga bagong alahas nandaraya sa talaan ng dia hanya ingin memamerkan pananalapi dia memalsukan perhiasan barunya rekening keuangan
173 pamit pancar, memancar pameran n eksibisyon, panahan n pamamana: ang tanghalan, pagtatanghal, Pamamana at ang relasyon palabas, pagpapalabas: nito sa Palarong Olimpiko gaganapin ang kanyang panahan dan hubungannya solong pagtatanghal pameran dengan olimpiade tunggalnya akan segera panas a mainit: ang paglalaro sa digelar ilalim ng araw ay pamit v pamamaalam: ito ay makakapagpaitim sa ating pamamaalam sa akin ini balat adalah sebuah perpisahan memanas v iinit, uminit: iinit untuk saya ang tubig kapag pinainitan ng pamor n kasikatan, katanyagan, higit sa 70 antas ng kabantogan: kumalat ang temperatura air akan kanyang kasikatan at nakilala memanas jika dipanaskan 0 siya nang lahat ng tao sa dalam suhu diatas 70 bayan pamornya menyebar pemanas n pang-init: dapat dan semua orang di kota isterelisado ang initan ng bote mengenalnya pemanas botol susu haruslah pana, terpana v masindak, steril nasindak: nasaindak ako nang pemanasan n painitan, makita ang palabas saya magpainit: nagpapainit ang terpana melihat mga manlalaro bago pertunjukannya magsimula ang labanan para panah n tunod, palaso: ang mga atlit melakukan pemanasan ganyang pana ay kayang sebelum bertanding tumudla ng palaso nang higit pancang n tulos; tukod: ang sa 100 metro busur tersebut pagtatayo ng tulay ay bisa menembak panah lebih nangangailangan ng tulos dari seratus meter bilang suhay pembangunan memanah v pamamana: jembatan membutuhkan pamamana sa asintahan pancang sebagai penguat memanah tepat sasaran pancar, memancar v sumikat; umilaw: umiilaw kapag may panganib memancar saat ada bahaya
174 pancing pandang memancarkan v magbibigay: pancingan n pamingwit: ang kapar ang koryente ay ipinares pamingwit ay kagamitan ng sa gasolina, ang gasolina ay mga mangingisda sa magbibigay ng liwanag ketika pangingisda pancingan arus listrik berpapasan adalah peralatan yang dengan gas, maka gas akan digunakan oleh nelayan saat memancarkan cahaya memancing pancaran n maliwanag, terpancing v mabingwit: kumikinang, makinang, nabingwit ng mga maningning: ang kanyang mangingisda ang malaking maningning na aura ay isda ikan besar itu terpancing nakakapawi (ng kabigatan) ng oleh nelayan aking puso pancaran auranya pancur, pancuran n dutsa: ang menenangkan hati saya mga bata ay naliligo sa ilalim pemancar n tagapaghatid: ng dutsa anak-anak mandi di tagapaghatid ng kuryente bawah pancuran pemancar listrik pandai a matalino: maging terpancar v ibinubuga, matalino sa paggamit ng pera nilalabas, ibinibigay: ang init berpandai-pandailah at liwanag na binibigay ng memakai uang Anda araw panas dan cahaya kepandaian n katalinuhan; terpancar oleh matahari katalasan ng isip: alam ng pancing n ani: nahuli ni tatay mga matatalinong pusa kung ang isda gamit ang bingwit paano buksan ang pinto ayah menangkap ikan kepandaian beberapa kucing menggunakan pancing tahu bagaimana cara memancing v mangisda: ang membuka pintu mga mangingisda ay pandang v tingin: tinitignan ko nangingisda sa gabi nelayan siya nang hindi kumukurap memancing ikan pada malam saya pandang wanita itu hari tanpa berkedip berpandang-pandangan v magtinginan: nagtinginan sila mereka saling berpandang- pandangan
175 pandu panen memandang v tumingin, panduan n patnubay, gabay: magmasid, sumulyap: umupo ang gabay na ito ay ginawa ako sa tabing-dagat at upang magbigay ng mga pinagmasdan ang kagandahan kasangkapan at ng komunidad ng karagatan saya duduk para sa mga kababaihan upang ditepi pantai sambil maunawaan ang teknolohiya memandang keindahan panduan ini dibangun untuk lautnya memberikan alat dan memandangi v tumingin: komunitas bagi perempuan tingin siya ng tingin sa akin untuk memahami teknologi dia terus memandangi saya pemandu n taga-gabay: ang pandangan n pananaw, kuro- taga-gabay sa paglilibot ay kuro, palagay: nakakatuwa pemandu wisata nakakaengganyong pananaw itu sangat menyenangkan pandangan yang menggoda ~ acara n may-anyaya, hati punong-abala; nangunguna: pemandangan n tanawin: pinatawa ng nangunguna ang kamangha-manghang tanawin mga manonood pemandu pemandangan yang acara itu membuat para menakjubkan penonton tertawa terpandang v iginagalang: ~ wisata n gabay panturista: pinuno na matalino at ang gabay sa paglalakbay ay iginagalang pemimpin yang nakakuha ng libreng gamit sa bijaksana dan terpandang paglipad pemandu wisata mendapat fasilitas pandu v gabay, tagamanman: penerbangan gratis ginagabayan ko siya sa kanyang trabaho saya pandu panen n ani: hindi nakapag-ani dia dalam mengerjakan tugas ang mga magsasaka dahil sa biglaang pagbaha petani memandu v patnubayan, gagal panen akibat banjir gabayan: ako ay gumagabay bandang sa turismo sa templo Borobudur saya memandu wisatawan di candi Borobudur
176 panggang pangkal memanen v pag-ani: sa memanggil-manggil v panahon ng taglagas, ang tawagin, pukawin, sigawan: aking pamilya at ako ay ang tinig na tumawag sa akin nagsisimulang mag-ani ng ay galing sa labas ng bahay aming mga pananim selama suara yang memanggil- musim gugur ini, saya dan manggilku berasal dari luar keluarga saya akan mulai rumah memanen tanaman kami panggilan n tawag ng: tawag panggang v inihaw, nilitson: ng tungkulin panggilan tugas nakaupo sa tabing dagat terpanggil v tinawag: habang kumakain ng inihaw tinawag para maglingkod na isda duduk di tepi pantai terpanggil untuk melayani sambil memakan ikan panggul n balakang: ang sakit sa panggang balakang ay mas karaniwan sa memanggang v nagihaw: mga babae nyeri panggul kami ay nag-ihaw ng isda sa lebih sering terjadi pada siga kami memanggang ikan wanita di api unggun memanggul v pasanin: panggangan n parilya: hindi pinasan niya ang isang troso pantay na parilya panggangan para iuwi dia memanggul yang kurang merata kayu untuk dibawa pulang pemanggang n ihawan: panggung n entablado, kailangan ng ihawan para tanghalan: napakarangya ng magluto ng Satay sebuah tanghalan dahil sa makulay na pemanggang diperlukan untuk mga ilaw panggung itu sangat membuat satai megah dengan lampu sorot panggil, memanggil v tawagin: yang berwarna-warni tumawag siya at binigyan niya pangkal n pundasyon: putulin ako ng kung ano dia ang puno mula sa pundasyon memanggil dan memberiku nito memotong pohon dari sesuatu pangkalnya
177 pangkas panjang berpangkal v magsimula, pangku, memangku v manggaling, magmula: ang kandungan: pinaupo ng babae tunog ay parang nagmula sa sa kanyang kandungan ang labas ng silid suara itu kanyang anak habang tampaknya berpangkal dari kumakain perempuan duduk luar ruangan dikursi memangku anaknya pangkalan n base, kampo: yang sedang makan ang nakatagong kampo ng pangkuan n kandungan: mga hukbong-kati pangkalan umupo ang bata sa kandungan militer yang tersembunyi ng kanyang ina anak itu pangkas v gupit: gupitin at idikit duduk di pangkuan ibunya Pangkas dan tempel panik a nasindak, takot na takot, memangkas v ginupitan: gulat na gulat: takot na takot ginupitan namin ang punong si nanay nang may makita pamasko kami memangkas siyang nasusunog sa kusina pohon Natal ibu panik saat melihat api yang berkobar di dapur pangkat n ranggo: wala siyang sapat na ranggo para malagay kepanikan n taranta, takot, sa posisyon na iyon dia tidak sindak, kaguluhan: nataranta mempunyai pangkat yang ang mga tao nang malamang cukup untuk menempati posisi tumaas ang presyo ng langis itu kepanikan menakuti warga setelah mengetahui harga berpangkat v ranggo, minyak naik tungkulin, posisyon: kung sino man ang hahawak nang panjang a mahaba: mahaba ang importanteng posisyon na aking nilakad (na daan) saya iyon ay magkakaroon nang menyusuri jalan yang panjang labis na kapangyarihan -- umur a kahabaan ng seseorang yang berpangkat buhay, matagal na buhay: akan memiliki banyak kuasa mahaba ang buhay ng lolo ko at siya ay 90 taong gulang na ngayon, kakek saya panjang umur, kini sudah berumur 90 tahun
178 panjar pantau, memantau berkepanjangan a pinatagal, berpantang v umiwas: pinahaba: mahabang tagtuyot kailangan mo pa din umiwas musim kemarau yang mula sa alak Anda harus tetap berkepanjangan berpantang dari alkohol memanjang v pahaba: hatiin pantangan n bawal: mas ang prutas ng pahaba at alisin mabuti ay iwasan ang bawal ang mga buto membelah buah na pagkain na nakakasama sa memanjang dan buang bijinya kalusugan sebaiknya Anda sepanjang n sa kahabaan: sa menghindari pantangan kahabaan ng daan, wala akong makanan yang merugikan nakitang ibang motorista kesehatan sepanjang jalan saya tidak pantas a karapat-dapat: siya ay melihat pengendara lain karapat-dapat para dito dia panjar n paunang bayad: pantas mendapatkannya nagpaunang bayad si tatay pantat n puwit: nakatanggap pambili ng bahay ayah panjar siya ng ineksyon sa puwet dia sejumlah uang untuk membeli mendapat suntikan di pantat rumah pantau, memantau v mag- panjat, memanjat v umakyat: observa, manood, magbantay: matapang na umakyat ang binabantayan ko ang bahay isang lalaki sa matarik na minsan sa isang linggo bangin seorang pemuda seminggu sekali saya pantau memanjat sebuah tebing rumah dengan beraninya pantauan n listahan ng pantai n tabing dagat: kami ay kailangang bantayan, nag bakasyon sa tabing dagat binabantayan: ang aming ng pangandaran kami listahan ng babantayan hasil berlibur di pantai dari pantauan kami selama pangandaran sepekan pantang n bawal, ipinagbabawal: pemantauan n pamamahala, ipinagbabawal ng batas ang pagbabantay: pagbabantay pakikipagmabutihan sa kapwa nang taas ng tubig sa ilog mang-gagawa aturan pantang Ciliwung Pemantauan berkencan dengan rekan kerja ketinggian air di sungai Ciliwung
179 panti paras terpantau v matsagan, papan n tabla, makapal na tabla: bantayan: kahapon pa kinaya nang makapal na tabla minamatyagan ng mga pulis ang mabigat na karga papan ang mga kriminal penjahat itu itu mampu menahan beban terpantau polisi sejak kemarin yang berat panti n tahanan: nagbigay ang papas, berpapasan v magkita, gobyerno ng mga bahay para masalubong, madaanan: sa mga residenteng walang nasalubong ko ang guro ng sariling bahay pemerintah aking anak saya berpapasan menyediakan panti bagi dengan guru anak saya warga yang tidak memiliki paraf n inisyal: nilagay niya ang rumah kanyang inisyal sa bawat pantul, memantul v talbog: pahina ng kontrata dia tumalbog ang bato at menaruh paraf pada setiap tinamaan ang kanyang ulo halaman kontraknya batu itu memantul dan memaraf v pirmahan, mengenai kepalanya lagdaan: nilagdaan niya ng memantulkan v pinatatalbog: kanyang inisyal ang ilang mga pinapatalbog niya ang bola ng kasunduan dia sedang tennis sa pader dia memaraf sejumlah perjanjian memantulkan bola tenis ke parah a malala, grabe: tembok nagdurusa mula sa isang pantulan n aninag, larawan, malalang karamdaman salamin: ang salamin ng sinag menderita dari penyakit yang ng araw pantulan sinar parah matahari paras n mukha: ang kanyang pantun n tula: sumulat siya ng mukha ay nagpapaalala sa tula tungkol sa kanyang mga akin ng isang tao parasnya magulang dia menulis sebuah mengingatkan aku pada pantun tentang orang tuanya seseorang panutan n gabay: siya ang naging gabay namin sa pag- aaral dia menjadi panutan kami dalam belajar
180 parit pasang parit n kanal: maghukay ng pas a akma: ang damit na yun ay kanal at punuin ito ng tubig akma sa maliit nyang katawan para mapanatili ang apoy sa baju kaos itu pas di badannya gubat menggali parit dan yang mungil mengisinya dengan air dalam mengepas v magsukat: upaya untuk mencegah nagsusukat ako ng sapatos terjadinya kebakaran hutan saya sedang mengepas sepatu pariwisata n turismo: ang mengepaskan v magsukat: turismo ay karaniwang magsukat ng kulay ng gawain ng aking pamilya kamiseta at pantalon pariwisata merupakan mengepaskan warna pakaian kegiatan rutin bagi keluarga antara baju dan celana saya pas-pasan a halos, bahagya, partai n partido, pangkat; kaunti: hindi ako nagdala pagtitipon, okasyon, salu-salo: nang madaming pera, kaunti partidong politikal na lang saya tidak membawa sumusuporta sa gobyerno uang lebih, pas-pasan partai politik yang pasal n talata; bahagi: ang menyokong pemerintah edukasyon ay idinambana sa paru, paru-paru n baga: ang talata 31 ng Konstitusyon ng baga ay bahagi ng sistema na 1945 pendidikan tercantum may kinalaman sa paghinga dalam pasal 31 Undang paru-paru merupakan organ Undang Dasar 1945 dalam sistem pernafasan pasang n pares: dalawang pares paruh num kalahati, gitna: ng isda sa loob ng garapon kalahati lang ang nakuha ko dua pasang ikan hias di saya hanya mendapat paruh dalam toples saja -- surut v pagkati at pag-alon: separuh num kalahati, maraming nagsasabi na ang bahagya, bahagi, hindi buo: nangyayaring pagkati at pag- nagbawas ang tindahan nang alon ay may malapit na kalahati sa halaga toko kaugnayan sa buwan banyak mengurangi separuh biaya yang bilang fenomena pasang surut air laut erat kaitannya dengan bulan
181 pasar pasrah memasang v naglagay, pasaraya n basar, almasen, nagkabit: naglagay ng laso malaking pamilihan: may ang kapatid ko sa kanyang palaruan para sa mga bata ang buhok adik memasang pita malaking pamilihan pasaraya pada rambutnya itu memiliki tempat bermain pasangan n kapareha: hindi untuk anak-anak siya nakapag-ensayo dahil pascasarjana a masteral: hindi dumating ang kanyang pagkatapos niya makapasa kapareha dia urung berlatih siya ay dederetso sa masteral karena pasangannya tidak na programa setelah lulus ia bisa datang ingin melanjutkan ke program sepasang n bagay: ang karpet pascasarjana at mga kurtina ay tugma pasir n buhangin: gustong-gusto sepasang karpet dan tirai ng mga batang maglaro ng terpasang v naka-kabit: buhangin sa dagat anak-anak kawad ng telepono ay naka- senang bermain pasir di kabit na sa aming bayan kabel pantai telepon sudah terpasang di pasok n panustos: ang desaku pagkakaroon ng kalakal ay pasar n merkado, palengke, nakadepende sa pagdating pamilihan: pumunta si nanay nito ketersediaan barang itu sa palengke para bumili ng tergantung pasok yang datang isda ibu pergi ke pasar untuk paspor n pasaporte: maari membeli ikan kaming magproseso ng hajj -- swalayan n supermarket: pasaporte sa opisina ng tuwing simula ng buwan imigrasyon kita dapat palaging pumupunta si nanay mengurus paspor haji di sa supermarket awal bulan kantor imigrasi ibu selalu pergi ke pasar -- dinas n pasaporteng swalayan opisyal: nagmamay-ari siya pemasaran n pagmemerkado: ng pasaporteng opisyal ia ang kumpanya ay magtataas memiliki paspor dinas ng nilalaang pondo para sa pasrah a sumuko: siya ay pagmemerkado perusahaan sumuko na sa kanyang akan menaikkan anggaran sitwasyon dia sudah pasrah untuk pemasaran dengan keadaannya 182 pasta, pasta gigi pecah pasta, pasta gigi n tutpeyst: patung n rebulto: isang kailangan natin ng tutpeyst kabataan na nakuhanan ng upang panlinis ng ngipin kita larawan habang nakaupo sa memerlukan pasta gigi untuk isang rebulto seorang remaja menggosok gigi yang berfoto sambil pasti a tiyak: tiyak na umalis menduduki sebuah patung siya sa kanyang trabaho dia patungan v nag-aambagan: sila pasti akan meninggalkan ay nag-aambagan sa pekerjaannya inupahang bahay mereka memastikan v tiyakin: patungan menyewa rumah kailangan niyang bumalik sa payah a pagod: kung pagod na bahay para siguraduhin na ay puede na mag pahinga naikandado ang pinto dia kalau sudah payah boleh harus kembali pulang ke beristirahat rumah untuk memastikan payudara n dibdib: kalusugan bahwa pintunya telah terkunci ng dibdib ay dapat bantayan pasuk, pasukan n hukbo: ang kesehatan payudara perlu hukbo ng lobo ay inatake ang dijaga isang kabayo pasukan payung n payong: upang hindi serigala menyerang seekor mabasa ng ulan siya ay kuda gumamuit ng payong agar patah a putol: nabali ang maliit tidak kehujanan ia memakai na sanga ng puno ranting payung pohon itu patah pecah v basag: ang pinggan na patuh a masunurin: siya ay iyon ay basag na piring itu masunurin sa kanyang mga sudah pecah magulang dia sangat patuh memecah v naghampasan: kepada orang tuanya ang alon ay naghampasan sa mematuhi v sumunod: baybayin ombak memecah di kailangan niyang sumunod sa pantai batas dia harus mematuhi memecahkan v lutas: si tatay peraturan ay nag wagi na lutasin ang problema na ito ayah berhasil memecahkan persoalan ini
183 pecat pegal pecahan n basag: basag na pedas a anghang: ang sarsa na pinggan na iyon ang ginawa ay napaka anghang ng nakapinsala sa kamay ni sobra sambal yang dibuat nanay pecahan piring itu sangat pedas sekali melukai tangan ibu pedih a mahapdi: ang sugat na perpecahan n kawalan ng dahil sa sunog ay mahapdi pagkakaisa: ang walang pag nilalagyan ng gamot luka kwenta ay hindi dapat maging bakar terasa pedih ketika sanhi ng kawalan ng diberi obat pagkakaisa hal yang sepele kepedihan n masakit: ang jangan sampai menimbulkan batang iyon ay mangiyak sa perpecahan sakit nung ni linisan ang terpecah v nahati: ang grupo kanyang sugat anak itu ay nahati sa dalawa menangis kepedihan ketika rombongan itu terpecah lukanya dibersihkan menjadi dua pedoman n alituntunin: pecat, memecat v magsibak: kinakailangan ang alituntunin ang bangko ay handa na para sa pagpapatupad ng mga magsibak ng empleyado gawain upang tumakbo ng pihak bank siap maayos at may koordinasyon untuk memecat pegawainya diperlukan pedoman pecundang n talunan: wala pelaksanaan kegiatan agar masyadong maasahan mula sa kegiatan berjalan dengan mga grupo ng talunan tak lancar dan terkoordinasi banyak yang bisa diharapkan pegal a pagtitigas: kailangan dari kelompok pecundang nilang magbanat ng mahigit pedang n tabak: ang tabak ay kumulang sampong segundo inihasa upang manatiling sa bawat katawan na matalim pedang diasah agar nararamdan ang pagtitigas tetap tajam mereka perlu melakukan peregangan selama kurang berpedang v ispadahan: siya lebih 10 detik, pada setiap ay nagaral ng teknik sa bagian badan yang dirasa ispadahan dia mempelajari pegal teknik dalam seni berpedang
184 pegang pekik pegang v humawak: humawak ng isang bola ng bowling ay peka a sensitibo: hindi lahat ng hindi kasing-dali humawak ng tao ay sensitibo sa bola ng tennis pegang bola pakiramdam ng ibag tao tidak bowling tidak semudah semua orang peka dengan pegang bola tenis perasaan orang lain berpegang v nakakapit: ang pekak a bingi: ang boses niya ay kanyang kamay ay nakakapit nakaka bingi ng tainga ng mahigpit sa sanga suaranya membuat pekak tangannya berpegang erat telinga pada dahan itu memekakkan (telinga) v memegang v humawak: ang nakakabingi (ng tainga): ang kapatid (ko) ay humawak ng boses ng batang iyon ay mahigpit sa kamay ni nanay nakakabingi ng tainga suara adik memegang erat tangan anak itu memekakkan telinga ibu pekan n linggo: isang linggo ay pegawai n empleyado: mayroong pitong araw satu pekan ada tujuh hari pejam v nakasara: nakasara ng mata pejam mata pekat a malapot: ang kape na ginawa ang sobrang malapot memejamkan v pumipikit: kopi yang dibuat pekat sekali lahat ay pumipikit ng mata kapag nagdadasal Semua pekik n sigaw: sigaw ng anak memejamkan mata ketika niya ay gumambala sa berdoa atensyon ng lahat ng tao pekik anaknya mengalihkan terpejam v nakapikit: ang perhatian semua orang mata niya ay nakapikit nang makita niya ang liwanag na memekik v tumili: ang kanya nakakasilaw matanya anak ay tumili pa punta sa terpejam seketika melihat kapatidnya na makulit cahaya yang menyilaukan anaknya memekik ke arah kakaknya yang usil
185 pel pelihara pekikan n tili: ang tili niya peleset, terpeleset v pagkadulas: ay naririnig hanngang sa tubig na hindi umaagos ay malayo pekikannya terdengar maaring magdulot ng sampai jauh pagkadulas ng isang tao air pel n lampaso: hawakan ng tergenang akan membuat lampaso na iyon ay sira na seseorang terpeleset tangkai pel itu sudah patah pelesir v maglibang: kapag ang mengepel v lalampaso: bakasyon ay dumating, ang katulong sa bahay ay nag mga magulang ay mag-anyaya lalampaso ng bahay araw- sa kanilang anak maglibang araw Asisten Rumah Tangga ketika liburan tiba para orang mengepel rumah setiap hari tua mengajak anak- anak mereka pelesir pelan a mabagal: ang sasakyan na iyon ay tumatakbo ng berpelesir v gumala: hindi napaka mabagal mobil itu na makapaghintay upang berjalan pelan sekali gumala lahat na kailangan ay inayos na matagal pa lang memelankan v nag dahan- tidak sabar untuk berpelesir dahan: ang drayber ng bus ay semua perlengkapan sudah nag dahan-dahan noong mga disiapkan jauh hari pasahero ay na tataranta sa kabilisan ng takbo ng bus pelihara v alaga: ang alaga niya supir bus memelankan bus na isda ay namatay dahil ketika penumpang panik bus nakalimutan niyang bigyan ng dikendarai dengan kecepatan pagkain ikan yang dia tinggi pelihara mati karena lupa diberi makan pelana n siyahan: kapag nakasakay sa kabayo memelihara v mag-alaga: mayroong siyahan bilang hindi lahat ng tao ay kaligtasan ketika marunong mag alaga ng menunggang kuda ada pelana maayong ng isdang karpa sebagai pengaman tidak semua orang bisa dan mampu memelihara ikan koi pelangi n bahaghari: kadalasan dengan baik mayroong bahaghari pagkatapos ng ulan terkadang ada pelangi setelah hujan selesai 186 pelik peluk, berpeluk peliharaan n alagang pelit a madamot: ang taong (hayop): pagong na sa tubig madamot at walang ay pinakamaganda sa mga kasiguraduhan na gusto din ng alagang hayop kura-kura air taong madamot orang pelit menjadi primadona sendiri belum tentu suka pada binatang peliharaan orang pelit pemeliharaan n pagaalaga: pelopor n tagapanguna: ang pagaalaga ng halaman ay kampus na iyon ay isang napaka halaga pemeliharaan tagapanguna ng moderning tanaman sangatlah penting literatura kampus itu adalah terpelihara v alaga: pelopor sastra modern pagpapanatili ng kapaligiran memelopori v pinangunahan: ay mananatiling alaga kapag propesor na iyon ay ang pagpapanatili ng pinangunahan ang pag-aaral kapaligiran mismo ay maging ng peminismo profesor itu kinakailangan kelestarian memelopori pembelajaran lingkungan akan feminisme tetap terpelihara ketika peluang n pagkakataon: siya ay kelestarian lingkungan itu mayroong malaking sendiri menjadi kebutuhan pagkakataon dia memiliki pelik a komplikado: mga kesempatan besar komplikadong bagay ay berpeluang v pagkakataon: siguradong hindi tatangapin batang masipag ay may ng matinong pagiisip hal-hal pagkakataon maging yang pelik pasti tidak dapat matagumpay anak rajin diterima oleh akal sehat berpelung untuk sukses pelintir, terpelintir v peluk, berpeluk v nakipag bumaluktot: siya ay yakap: siya ay nakipag yakap bumaluktot sa ikalimang liko kamay lang dia hanya ia terpelintir di tikungan berpeluk tangan kelima -- cium v yakap at halik: pelipis n pilipisan: pilipisan ng yakap at halik mula sa akin anak niya ay nasugatan noong peluk cium dariku tumama sa sulok ng mesa memeluk v yumakap: siya ay pelipis anaknya terluka ketika yumakap sa kapatid niya dia terbentur sudut meja memeluk adiknya 187 peluru pengantin pelukan n yakap: ang yakap pendar n posporesent: na iyon ay paalalahanan ni posporesent ng bituin sa langit nanay pelukan itu ay napaka ganda pendar mengingatkanku pada Ibu bintang di langit sangat indah peluru n bala: siya ay hindi pendek a maikli: ang batang dinaraan ng bala dia tahan yun ay maikli anak itu pendek peluru kependekan n daglat: KBRI pena n panulat: ako ay nag sulat ay daglat ng embahada ng gamit ang panulat na itim aku republika ng indonesia KBRI menulis dengan pena hitam adalah kependekan dari pencar, berpencar v mag kalat: Kedutaan Besar Republik tara mag kalat sa buong Indonesia indonesia! ayo berpencar ke pendekar n mandirigma: ang seluruh Indonesia! hari ay umalis ng terpencar(-pencar) v napapalibutan ng mga nakakalat: nag pamilya nila ay mandirigma raja pergi nakakalat na keluarga mereka dengan dikelilingi para sudah terpencar-pencar pendekar pencet, memencet v diin: diniin pendeta n pastor: ang pastor ay ko ang butones na berde aku nagbigay ng payo sa simbahan memencet tombol hijau pastor memberi petuah di gereja tersebut pencil, terpencil v malayong bayan: ang bayan na iyon ay pengantin n ikakasal: ang mattagpuan sa malayong ikakasal na iyon ay ikinasal bayan kampung itu terletak di ng nakabendahe na damit ng sebuah desa terpencil tradisyonal na Sundanese pengantin itu menikah dengan pendam, memendam v balutan busana tradisional nagkikimkim: siya ay Sunda nagkikimkim ng galit ia memendam amarah -- pria n lalakeng bagong kasal: ang lalakeng bagong terpendam v nakabaon: kasal na iyon ay hinalikan ang nakabaon na kayamanan harta babaing pinakasalan niya karun terpendam pengantin pria mencium wanita yang ia nikahi
188 pengap penjara -- wanita n babaeng bagong pemenggalan n pagdugtong: kasal: ang babaing bagong pagdugtong ng salita ay kasal na iyon ay napaiyak sa lubhang kapaki-pakinabang na saya pengantin wanita itu sa pamamagitan ng isang menangis bahagia pormal n asulat pemenggalan pengap a luom: ang kuarto na kata sangat berguna dalam iyon ay luom kamar itu terasa penulisan surat resmi pengap penggalan n bahagi: bahagi pengaruh n impluwensya: siya ng maikling kuwento ay ay mabuting impluwensya dia talagang kawili-wiling adalah pengaruh yang baik penggalan cerita pendek itu berpengaruh v impluwensya: sungguh menarik ang tatay ay may terpenggal v pinutol: mas impluwensya sa kanyang anak mabuti kung pagkatay ng ayah berpengaruh terhadap isang manok ay ang ulo ay anaknya hinhdi dapat pinutol memengaruhi v sebaiknya jika menyembelih impluwensya: ang ideya ay ayam kepalanya jangan may temang peminista ay may sampai terpenggal impluwensya sa batas dito ide pening a nahihilo: ang aking ulo bertemakan feminis telah ay parang nahihilo kepalaku memengaruhi hukum di sini terasa pening terpengaruh v impluwensya: peniti n perdible: ang perdible siya ay na impluwensya ng na iyon ay ginagamit upang mga ideang kanluran dia telah ang damit ay panatilihin na terpengaruh ide-ide barat maayos peniti ini digunakan penggal, memenggal v untuk membuat baju tetap pahghihiwalay: paghihiwalay rapi ng salita upang maging pantig penjara n bilangguan: ang memenggal kata menjadi suku dalawang lalaki ay ipinasok sa kata bilangguan kedua laki-laki itu dimasukan ke dalam penjara
189 penjuru peragawan memenjarakan v -- dapur n kasangkapan ng ibinilanggo: ibinilanggo sila kusina: ang kasangkapan ng ng pulis dahil sa kasong kusina ay ginawa sa metal na pagnanakaw polisi may kalidad perabot dapur itu memenjarakan mereka karena terbuat dari logam kasus pencurian berkualitas terpenjara v nabilanggo: -- kamar n kasangkapan ng siya ay nabilanggo sa lungkot kuwarto: ang kasangkapan ng ia terpenjara sepi kuwarto naiyon ay kulay pink penjuru n sulok: sulok ng perabot kamar itu berwarna mundo penjuru dunia merah muda pental, terpental v tumalbog: -- kantor n kasangkapan ng ang bola ay tumalbog bola itu opisina: ang kasangkapan ng terpental opisina ay istilong minimalis perabot kantor itu bergaya pentas, mementaskan v minimalis nagtanghal: sila ay nagtanghal ng drama sa Mawar hotel peraga, memeragakan v mereka mementaskan drama nagpapakita: si nina ay itu di hotel mawar nagpapakita ng tradisyonal na damit ng jakarta (kebaya) pementasan n pagtatanghal: Nina memeragakan kebaya pagtatanghal na iyon ay gaganapin sa lunes na ito peragaan n show: fashion pementasan itu akan show peragaan busana dilakukan Senin ini peragaan busana n fashion pepatah n kasabihan: kasabihan show: ang fashion show ay malawak na ginagamit sa ngayon ay dinaluhan ng araw-araw na buhay pepatah maraming world class fashion masih banyak digunkan dalam magazine peragaan busana kehidupan sehari-hari kali ini dihadiri oleh banyak majalah mode kelas dunia perabot n kasangkapan: ang pagpili ng kasangkapaan sa peragawan n lalaking modelo: bahay ay tama at hindi dapat lalaking modelo na iyon kumakain ng espasyo napaka peragawan itu terlihat Pemilihan perabot rumah sangat tangga yang tepat dan tidak memakan banyak tempat 190 peragawati perawan peragawati n babaing modelo: memerangi v nakikipaglaban: babaing modelo na iyon ang pulis ay nkikipaglaban sa nagsuot ng damit-panggabi droga polisi memerangi peragawati itu mengenakan narkoba gaun malam peperangan n digmaan: ang perah, memerah v paggatas: digmaan ay sumisira ng kami ay nag paggatas ng baka pantao peperangan sa sakahan kami memerah menghancurkan manusia susu sapi di peternakan perangai n ugali: ugali niya ay perahan n kinatas: kinatas na masungit perangainya orange perahan jeruk memang pemarah peram, memeram v pinahinog: perangkap n panghuli: panghuli pinahinog namin ang mangga ng daga na ito ay lubos na sa loob ng bigas kami malakas perangkap tikus ini memeram mangga itu dalam sangat kuat beras terperangkap v nakakulong: perang n digmaan: digmaan sa ang ibon na iyon ay pagitan ng mga estado ay nakakulong sa kanyang hawla mabagsik perang antar- burung itu terperangkap negara itu berlangsung sengit dalam sangkarnya -- dunia n digmaang peranti, peranti keras n pandaigdig: digmaang hardware: ang kompyuter at pandaigdig ay mouse ay ang hardware na kinasasangkutan ng lahat na hinahanap-hanap komputer bansa perang dunia dan tetikus adalah dua peranti melibatkan semua negara keras paling dicari -- urat syaraf n psywar: ang -- lunak n software: ang psywar ay naganap sa pagitan kompyuter ay binubuo ng ng kandidato ng partido hardware at software perang urat saraf terjadi komputer terdiri atas petranti antarkandidat partai lunak dan peranti keras berperang v digmaan: mga perawan a birhen: ang anak bansang malilit ay nag niya ay birhen pa anaknya digmaan sa bawat isa negara- masih perawan negara kecil berperang satu sama lain 191 perban perkosa perban n bendahe: bendahe na tepergok v nahuli: siya ay ito ay ginagamit upang nahuli sa pagnanakaw ia matakpan ang sugat perban terpergok sedang mencuri ini digunakan untuk menutup perkara n habla: ang luka pagnanakaw ay magiging perdu n palumpong: punong habla sa batas pencurian itu palumpong karaniwang akan menjadi perkara hukum matatagpuan sa propiko beperkara v litigante: pohon perdu banyak dalawang tao na litigante ditemukan di daerah tropis kedua orang yang beperkara perempuan n babae: si inang memperkarakan v teresa ay isa sa mga pinaka- magdadala ng isang akyon ng maimpluwensyang babae sa labas: siya ay magdadala ng mundo Bunda Teresa isang aksyon ng laban sa merupakan salah satu pangangabuso ng kanyang perempuan paling anak dia memperkarakan berpengaruh di dunia kasus penganiayaan anaknya pergi v pupunta: ako ay pupunta perkasa a malakas: atleta na sa bahay ni lolo aku akan nagbubuhat ng bakal ay pergi ke rumah kakek napaka makapangyarihan atlet bepergian v naglalakbay: angkat besi itu sangat perkasa sila ay naglalakbay habang keperkasaan n katapangan: bakasyon mereka bepergian katapangan niya ay hindi selama liburan kaduda-duda keperkasaannya kepergian n pag-alis: tidak diragukan lagi kanyang pag-alis sa ibang perkosa, memerkosa v bansa ay ikinagulat ng nanggahasa kanyang buong pamilya pemerkosa n manggagahasa: kepergiannya ke luar negeri ang lalaking iyon ay sadistang membuat kaget seluruh manggagahasa lelaki itu keluarganya adalah pemerkosa yang sadis pergok, memergoki v huli: na huli ko siyang nangaliwa aku memergokinya selingkuh
192 permadani piara, piaraan perkosaan n panggagahasa: pesek a pango: ang ilong niya ay ang balitang panggagahasa ay pango hidungnya pesek sekali naging pangunahing balita pesiar n maglayag: maari silang berita perkosaan itu menjadi pumili ng isang maglayag na berita utama may buong mga pasilidad permadani n tapiserya: sila ay mereka dapat memilih pesiar nakaupo sa itaas ng tapiserya dengan fasilitas lengkap mereka duduk di atas berpesiar v naglalakbay- permadani dagat: sila ay naglalakbay- permata n hiyas: hiyas na iyon dagat patungo sa karagatang ay napaka maganda permata pasipiko mereka berpesiar itu sangat indah menuju samudera Pasifik permen n kendi: ang kendi na pesona n kagandahan: ang aking iyon ay matamis ang lasa kapatid ay naaakit sa kanyang permen itu rasanya manis kagandahan kakaku tertarik -- karet n tsuwing gam: siya dengan pesonanya ay gumawa ng lobo gamit ang memesona v nakakaakit: ang kanyang tsuwing gam ia prinsipe na iyon ay sadyang menciptakan balon dengan nakakaakit pangeran itu permen karetnya memang memesona pernah adv nakaranas: siya ay terpesona v nabighani: ang nakaranas ng makulong dia asawa ng lalaki ay nabighani pernah dipenjara sa kagandahan ng kanyang persis a magkapareho: ang asawang babae suami itu kanilang bag ay nakikitang terpesona atas kecantikan magkapareho tas mereka istrinya terlihat sama persis piala n tropeo: tropeo at gintong persisnya a eksakto: ang medalya ay iginawad sa unang problema ay eksakto tulad kampeon piala dan medali nito permasalahan itu emas diberikan pada juara persisnya begini pertama perwira n opisyal: ang opisyal piara, memiara v nag-alaga: ay nagbigay ng ulat sa siya ay nag-alaga ng bata na kanyang mga nakatataas iyon na parang tunay na anak perwira itu memberikan dia memiara anak itu menjadi laporan pada atasannya buah hatinya 193 piatu pincang piaraan n pantahanan: sepihak n sarilinan: isang alagang aso na pantahanan na hukom ay hindi dapat hindi na aalagaan sa nagiging gumawa ng sarilinan desisyon ligaw anjing piaraan yg tak seorang hakim tidak boleh terurus menjadi liar membuat keputusan sepihak piatu n ulila: ang batang ulila ay pijak, pijakan n pagkakataon: walang magulang anak piatu ang kumpanya ay tidak memiliki kedua orang sinusubukan upang makakuha tua ng isang pagkakataon sa piawai a dalubhasa: ako ay merkado Indonesia mayroong kaibigan na napaka perusahaan tersebut sedang dalubhasa sa saya memiliki berusaha mendapat pijakan di teman yang sangat piawai pasar Indonesia dalam berbahasa terpijak v tapakan: ang anak pidana n kriminal: pagpatay ay ng kuting ay natapakan anak isang kriminal na pagkakasala kucing terpijak pembunuhan adalah sebuah pijat v masahe: ako ay tindak pidana nangangailangan ng masahe terpidana n nahatulan: sila sa paa saya butuh pijat kaki ay nakahanap ng isang tala at memijat v nagmasahe: ako ako ay nahatulan ng sampong ay nagmasahe ng kanyang taon na sentensya dahil don kalamnan na pagod saya mereka menemukan sebuah memijat ototnya yang lelah catatan dan saya terpidana pincang a humingkod: bagama't hukuman penjara 10 tahun ang kanyang mga binti ay atas alasan tersebut humingkod, siya ay tumakas pihak n partido: ikaw ay saan na walaupun kakinya pincang, ia partido kamu berada di pihak melarikan diri mana terpincang-pincang v berpihak v asawa (suami or pahilay-hilay: siya ay istri): ang asawanya ay naglalakad ng pahilay-hilay kumampi sakanya istrinya dia berjalan sambil berpihak padanya terpincang-pincang memihak v panig: ang hukom ay panig sa nasasakdal hakim memihak terdakwa 194 pingsan pramuka pingsan v nahimatay: ang babae polos a payak: siya ay na iyon ay nahimatay dahil sa napapalibutan ng kuwarto na kapaguran wanita itu pingsan simple at payak dia dikelilingi karena kelelahan ruangan yang sederhana dan pintas, sepintas sa isang sulyap: polos nakita niya sa isang sulyap kepolosan n kamusmusan: kung ano ang nangyari dia kamusmusan at kawalan ng melihat sepintas apa yang laman ng palamuti sa kanyang terjadi sahig ay damang-dama pipit n maya: ang ibon na maya kepolosan dan kehampaan ay lumipad ng mataas burung pada dekorasi lantainya pipit terbang tinggi sangat terasa pita n laso: laso na pink na iyon porsi n order: isang order ng ay nasa tiyan pita merah sorbetes satu porsi es krim muda itu ada di perut potret n larawan: larawan ng pokok n pangunahin: kanyang ama potret ayahnya pangunahin na dahilan alasan memotret v kunan ng pokok larawan: siya ay tapos na -- pangkal n punong-batayan: kunan ng larawan lahat ng ang punong-batayan ng hayop dia telah memotret kabiguan ng koponan ay semua binatang itu kawalan ng pagkakaisa sa pemotretan n pagkuha ng pagitan ng mga manlalaro larawan: siya ay nag-aaral ng pokok pangkal kegagalan tim pagkuha ng larawan ia sedang itu adalah mempelajari pemotretan ketidakharmoninsan prajurit n mandirigma: antarpemain sinaunang griyegong pokoknya n anuman ang mandirigma prajurit kuno mangyari: anuman ang Yunani mangyari hindi ako pramuka n iskaut: siya ay isang magpapakasal sa marahas na batang iskaut na inosente ia lalaki na iyon pokoknya saya adalah seorang anak pramuka tidak ingin menikahi lelaki yang polos kasar itu
195 pramuniaga pulang pramuniaga n klerk: ang klerk memprihatinkan v ay naglilingkod sa mga nakakbahala: ang bubong ng parokyano ng magiliw bahay na yun ay nakakabahala pramuniaga itu melayani dahil mukha itong halos pelanggan dengan ramah mahuhulog atap rumah itu pramusaji n weyter: ang weyter memprihatinkan bagiku ay nagdala ng menu karena terlihat hampir jatuh pramusaji itu membawa puja n sinasamba: ikaw ang daftar menu sinasamba at iniibig ko kaulah pramuwisata n gabay turista: yang kupuja dan kukasihi ang gabay turista ay nag- memuja v sinasamba: anyaya upang bisitahin ang sinasamba ko ang monas pramuwisata itu Makapangyarihang Panginoon mengajak turis mengunjungi aku memuja Tuhan Yang monas Maha Esa prestasi n tagumpay: unambot pujaan n anito: ang sa puntong ito ay isang panginoon ay anito ng tao, tagumpay mencapai tahap ini ang babae anito ng puso adalah sebuah prestasi Tuhan pujaan manusia; pria n lalaki: ang lalaki na iyon wanita pujaan hati ay nagbabasa ng dyaryo pria pula p pati/rin/too: pinasok niy itu membaca koran adin ang aklat sa loob ng bag pribumi n katutubo: Aborigin niya Dia memasukan pula ay ang katutubong tribu ng buku itu ke dalam tasnya Australia Aborigin adalah pulang v umuwi: ako ay umuwi suku pribumi Australia sa bahay Aku pulang ke prihatin a nababhahala: ang rumah mga tagabaryo ay nababahala -- pergi v balikan: kami ay sa pagnanakaw penduduk bumili ng balikan na tiket desa itu merasa prihatin papuntang New York kami dengan pencurian itu membeli tiket pulang pergi ke New York
196 pulau pusing berpulang v umuwi: ang punah a nalipol: ang hayop na nanay niya ang umuwi na iyon ay nalipol hewan itu isang taon ang nakaraan sudah punah ibunya berpulang setahun kepunahan n pagkalipol: ang yang lalu hayop na iyon ay dumaranas pulau n isla: lihim na isla pulau ng pagkalipol hewan itu rahasia sedang mengalami kepunahan kepulauan n kapuluan: ang pupuk n pataba: ito ay isang indonesia ang pinakamalaking pataba na ginawa sa mga kapuluan sa mundo Indonesia dumi ng hayop ini adalah merupakan negara kepulauan pupuk yang terbuat dari terbesar di dunia kotoran hewan pulih v nakabawi: siya ay memupuk v nag-lalagay ng nakabawi na sa kondisyon dia pataba: siya ay nag-lalagay ng sudah pulih keadaannya pataba sa maliit na puno ng pemulihan n pagbawi: siya mangga na iyon dia sedang ay nasa panahon ng pagbawi memupuk pohon mangga dia sedang berada dalam kecil itu masa pemulihan pemupukan n pagpapabunga pulpen n panulat: panulat na pusar n pusod: pusod sa iyon ay kulay itim pulpen itu kanyang tiyan ay nakaumbok berwarna hitam pusar di perutnya terlihat puluh num – pu: dalawangpung bodong libo dua puluh ribu pusara n puntod: siya ay berpuluh-puluh num umupong umiiyak sa puntod dosena-dosenang: dosena- ng kanyang ina ia duduk dosenang empleyado ang nag menangis di pusara ibunya demo berpuluh-puluh pusing a nahihilo: ako ay karyawan mengadakan nahihilo dahil dalawang araw demonstrasi na akong hindi natutulog aku puluhan num dosenang: pusing karena sudah dua hari dosenang mag-aaral ay ang tidak tidur seremonya sa bakuran ng paaralan puluhan murid sedang upacara di halaman sekolah 197 pustakawan putus memusingkan v nakakahilo: putik n pistil: ang bulaklak ang aralin na iyon ay binubuo ngisang takupis, nakakahilo pelajan itu sangat talutot at pistil bunga terdiri memusingkan atas kelopak, mahkota, dan pustakawan n biblyotekaryo: putik kanyang ama ay isang putra n anak na lalake: siya ay biblyotekaryo ayahnya adalah mayroong isang anak na seorang pustakawan lalake na guwapo dia memiliki putar v ibalik: ibalik ang seorang putra yang tampan direksyon ng barko na ito putus v hiwalay: siya ay hiwalay putar haluan kapal ini! na sakanya kasintahan dia berputar(-putar) v paikot- putus hubungan dengan ikot: sila ay paikot-ikot dahil pacarnya hindi alam ang direksyon keputusan n desisyon: ang mereka berputar-putar karena kanyang desisyon ay pinal na tidak tahu arah keputusan yang diambilnya putaran n ikot: matapos ang sudah final pagpapatakbo ng kabayo ng memutuskan v nagpapasya: isang ikot ito ay nagpatirapa ang hukom ang nagpapasya setelah berlari satu putaran ng kaso hakim memutuskan kuda itu jatuh tersungkur perkara seputar n paligid: kayo ay terputus(-putus) v puto- maglakad-lakad lang sa putol na: sinulid na putol- paligid ng mall kalian putol na dahil hindi na berjalan-jalan saja seputar ginagamit benang terputus- mal putus kaena lapuk putih, pemutihan n pagpapaputi: sila ay gaganapin ng pagpapaputi ng empleyado mereka mengadakan pemutihan karyawan
198
R - r raba v hipuin, salatin, salangin, rabun jauh kapain: hawakan nang -- senja a pagkabulag: ang malumanay; kapain rabalah kanyang pagkabulag ay dengan lembut naging dahilan na siya ay meraba v hawakan, salatin: nahihirapan magbasa sa gabi kapain: kinapa ng doktor ang penyakit rabun senja dibdib ng pasyante kung may membuatnya sulit membaca di bukol dokter meraba dada malam hari pasien itu untuk merasakan racun n lason: ang paginom ng benjolan maraming tubig ay nakakaalis raba, meraba-raba v ng mga lason minum air yang 1 mangapa: kapain ang banyak dapat menghilangkan sindihan ng ilaw sa dilim racun meraba-raba sakelar lampu -- serangga n pamatay- dalam kegelapan; 2 hulaan: sa kulisap: ang mga pananim ay nakikita ko sa kanyang kilos winisikan ng pamatay kulisap at galaw, kaya kong hulaan tanaman itu disemprot dengan ang kanyang pakay dari racun serangga gerak-geriknya saya dapat -- tikus n lason ng daga: ang meraba-raba maksudnya mga magsasaka ay naglagay rabun a malabo; madilim: ng lason ng daga upang batang may malabong sumupil sa problema ng paningin anak bermata rabun paninira sa palayan para -- dekat a masinop: ang petani memasang racun tikus kanyang mata ay nakakaranas untuk menangani ng masinop matanya permasalahan hama di sawah mengalami penyakit rabun beracun v nakakalason, dekat makamandag: nakakalasong -- jauh a korta-bista: ang mga kemikal zat kimia kanyang mata ang kailangan beracun gumamit ng salamit dahil korta-bista matanya harus memakai kaca mata karena
199 radang ragu radang, meradang a ragam n 1 uri, tipo, klase: may 1 nagngangalit, galit na galit, iba't ibang uri ng musika ada malakas na malakas: galit na banyak ragam musik; galit daw ang ministro sa 2 pamamaraan; ugali; klase: komento menteri dilaporkan makisalamuha sa iba't ibang sempat meradang mendengar uri ng tao bergaul dengan komentar tersebut; 2 galit na berbagai ragam orang galit: talagang nagalit ako seragam n uniporme: nang sobra sa kanyang inaasal unipormeng pampasok sa tingkah lakunya membuatku paaralan pakaian seragam meradang sekolah raga n katawan: katawan at ragu a 1 pagdududa, agam-agam: kaluluwa jiwa dan raga nagdududa ako sa kanyang memperagakan v 1 idisplay, kabaitan saya ragu akan magtanghal, magpalabas, kebaikannya; ipalabas, magpakita, itanghal, 2 nababahala, nababalisa, ieksibit Itatanghal nila ang kinakabahan: nag-aalala ako kanilang mga bagong disenyo kung tama ba ang sagot ko mereka akan memperagakan saya ragu apakah jawaban rancangan terbarunya; saya benar 2 imodelo: ang damit- keraguan n pagdududa: pangkasal ay imomodelo ng malaking pagdududa mismo ng taga-disenyo nito keraguan yang besar gaun pengantin itu meragukan v 1 mag- diperagakan oleh alinlangan, mangamba, agam- perancangnya sendiri agam, magduda: hindi ako pemeragaan n pagpapakita: nag-alinlangan sa katotohanan pagpapakita kung paano ng kanyang kwento saya tidak gumana ang makina pernah meragukan kebenaran pemeragaan cara kerja mesin ceritanya; 2 magtanong: ang peraga n visual aid: bawat isa ay nagtanong sa nagtuturo siya gamit ang kakayanan niyang ayusin ang visual aid dia mengajar problema semua orang dengan alat peraga meragukan kemampuannya menyelesaikan masalah itu
200 rahang rajin ragu-ragu a 1 mag- meraih v 1 makamit, alinlangan: huwag mag- magtamo, kamtan, makatapos: alinlangang kontakin ako kamtin ang tagumpay meraih jangan ragu-ragu kesuksesan; 2 abutin: inabot menghubungi saya; 2 nag- niya ang telepono at inangat aalinlangan, nagdududa, ito dia meraih telepon dan walang katiyakan, hindi tiyak, mengangkatnya; 3 mang- duda: nag-aalinlangan siya sa agaw; mangsamsam: mang- pagtanggap ng regalo dia agaw ng kapangyarihan sa ragu-ragu menerima hadiah pamamagitan ng kudeta rahang n panga: ang kanyang meraih kekuasaan dengan lalamunan ay nakaranas ng kudeta militer pamamaga tenggorokannya raja n 1 raha, hari: raha at reyna mengalami radang ng Java raja dan ratu Jawa; rahasia n lihim, misteryo: 2 hari, monarka: ang misteryo ng paglikha rahasia kapangyarihan ng hari penciptaan kekuasaan raja merahasiakan v 1 itago, kerajaan n 1 kaharian: ikubli: hindi niya naitago ang United Kingdom kerajaan kanyang pagkadismaya dia Inggris; tidak dapat merahasikan 2 imperyo: imperyo ng kekecewaannya; 2 ipagkait, negosyo kerajaan bisnis; itago, ilihim, ikubli, isekreto: 3 monarkiya, kaharian: tibagin magtago ng impormasyon ang monarkiya menghapus merahasiakan informasi sistem kerajaan rahim n sinapupunan: sanggol rajin a 1 masigasig: masigasig na lumalaki sa sinapupunan na estudyante murid yang bayi yang tumbuh dalam rajin; 2 masipag, masikap: rahim masisipag na tao orang-orang raih v abutin, kamtin, sunggaban: yang rajin sunggaban mo ang araw kerajinan tangan n katha ng raihlah hari ini kamay: katha ng kamay ay naka inihayag sa eksibisyon ng kultura kerajinan tangan itu dipamerkan di pameran budaya 201 rak rangkai rak n istante: mga aklat niya ay ramai a matao: ang merkado na nakapila ng maayos sa istante iyon ay napaka matao pasar bukunya berbaris rapi di rak itu sangat ramai raket n raketa: paghihigpit ng beramai-ramai v pumunta pisi ng raketa mengencangkan ng sabay-sabay: ang senar raket komunidan ay pumunta ng rakit n balsa: karera ng mga sabay-sabay upang dumalo sa balsa perlombaan rakit pagririwang ng kasalan masyarakat berama-ramai berakit v balsa, bangkilas: menghadiri acara perkawinan magbalsa sa lawa berakit- rakit di danau keramaian n karamihan ng tao: isang grupo ng mga tao perakitan n pagbuo; pag- ang nag tipon na humantong asembol: pabrika ng sa isang karamihan ng tao sa pagaasembol pabrik perakitan tabi ng daan sekelompok rakitan n gawa sa bahay: orang berkumpul bombang yaring-bahay bom menyebabkan sebuah rakitan keramaian di pinggir jalan rakus a 1 matakaw: buong meramaikan v pasiglahin: takaw siyang kumain dia kami ay nagsirating upang makan dengan rakus; pasiglahin ang kanyang 2 matakaw, masiba, sugapa: partido kami datang untuk malakas kumain pemakan meramaikan pestanya yang rakus ramping a payat: ang payat ko rakyat n bayan, bansa, aku sangat ramping mamamayan, publiko, masa, rangkai n gumawa: siya ay madla, pulutong: ang mga gumawa ng bulaklak na iyon mamamayan ng Indonesia upang maging maganda na rakyat Indonesia palumpon dia rangkai bunga ralat n kasangkapan: ito ay itu menjadi buket indah isang kasangkapan para sa merangkai v nagaayos: mga artikulo kahapon ini nagaayos ng bulaklak adalah ralat untuk artikel merangkai bunga kemarin
202 rangkap rantai rangkaian n serye: serye ng ranjang n kama: ang kama ay kanyang mga salita ay mala- napaka komportable ranjang tula rangkaian kata-katanya ini sangat nyaman sangat puitis -- lipat n natutupi na higaan: rangkap n doble: kopyahin ang siya ay bumili ng bagong sulat na ito ng doble cetaklah natutupi na higaan dia surat itu dua rangkap! membeli ranjang lipat baru merangkap v sabay-sabay: ranjau n bitag: ang mga pinuno ng BPPT pinagsabay- mangangaso ay naglagay ng sabay ang ministro ng mas bitag upang mahuli ang tigre mataas na edukasyon kepala na madalas malihis malapit na BPPT merangkap menteri nayon para pemburu itu Dikti memasang ranjau untuk rangkul, merangkul v yakap: ni menangkap harimau yang yakap ko ng dalawang kamay sering berkeliaran di dekat ang batang yun aku perkampungan merangkul anak itu dengan -- darat n minahan: kedua tanganku pamahalaan ng Aleman ay rangkulan n yapos: siy aay nag isinasagawa ng isang pag- umiyak sa yapos ng kanyang aayos ng minahan sa nanay dia menangis di natitirang bahagi ng Mundong rangkulan ibunya Digmaan II pemerintah rangkum v lagomin: lagomin Jerman melakukan penyisiran ang sinabi ng iyong guro ranjau darat sisa Perang kanina rangkum apa yang Dunia II dikatakan oleh gurumu tadi! rantai n kadena: kadena ng merangkum v lumagom: ako bisikleta na ito ay matagal na ay lumagom ng resulta sa pag rantai sepeda ini sudah lama titipon kahapon aku berantai v kadena merangkum hasil rapat kemarin rangkuman n buod: ito ay isang buod ng seminaryo kahapon ini adalah rangkuman hasil seminar kemarin 203 rantau, merantau rayap rantau, merantau v mangibang ratap v pagtangis: pag-alis ng bayan: libo-libong lalake na iyon ay sinabayan mamamayan ng Nusa ng pagtangis at luha ng buong Tenggara barat na mangibang pamilya kepergian lelaki itu bayan sa Jawa bawat taon disertai ratap dan tangis ribuan warga Nusa Tenggara seluruh anggota keluarganya Barat merantau ke Pulau rawa n lati: buwaya at bayawak Jawa setiap tahunnya ay karaniwang nakatira sa lati perantau(an) n ibang bansa: at ilog buaya dan biawak malalaking lungsod ay biasanya hidup di rawa dan madalas na ang patutunguhan sungai ng ibang bansa kota-kota raya a nag diriwang: ako ay nag besar sering kali menjadi diriwang ng kaarawannya aku tujuan perantauan merayakan ulang tahunnya ranting n sanga: ang ibon na merayakan v ipinagdiriwang: iyon ay nakadapo sa sanga ng ipinagdiriwang ko ang agohoy burung itu hingga di kanyang kaarawan aku ranting pohon cemara merayakan ulang tahunnya rata a flat: ang flat na sapatos ay perayaan n pagdiriwang: sa tunay na pinapaboran ng pagdiriwang ng anibersaryo publiko sepatu rata itu sangat ng kanyang kasal siya ay digemari masyarakat nakatanggap ng regalo ng merata v pantay-pantay: ang gintong singsing pada ospital ay binuo ng pantay- perayaan hari ulang tahun pantay sa buong lalawigan pernikahannya ia mendapat rumah sakit dibangun secara sebuah cincin emas merata di seluruh provinsi rayap n anay: ang anay ay rata-rata a karaniwang: ang sumira ng kahoy at bubong ng karaniwang sahod niya ang aming bahay rayap telah napakalaki rata-rata merusak kayu dan atap rumah pendapatannya sangat besar kami merayap v gumapang: ang butiki ay gumapang sa pader at kisame cicak merayap di tembok dan langit-langit
204 rayu regang rayu a pag-akit: ang lalaking merebut v umagaw: siya ay iyon ay hindi kailanman nagtagumpay umagaw ang tumigil sa pag-akit ng pagkapanalo ia berhasil babaeng pinupusuan niya merebut kejuaraan bergilir itu lelaki itu tidak pernah rebutan n agawan: berhenti merayu wanita magandang babae ay naging pujaannya agawan ng mga lalake wanita merayu v manukso: siya ay cantik menjadi rebutan para laging manukso sa babaeng laki-laki iyon ia terus merayu gadis itu reda v tumila: malakas na ulan rayuan n akit: nakakamatay ay nag simulang tumila niya na akit ay gumagawa hujan lebat mulai reda sakin na hindi makapagsalita redup a kumupas: dahil sa rayuan mautnya membuatku matagal na pinsala, karera ng tak sanggup berkata-kata manlalaro sa putbol na iyon rebah v higa: ihiga mo ang ay kumupas karena cidera iyong katawan sa sahig berkepanjangan, karir pemain rebahkan badanmu di lantai sepak bola itu mulai redup rebus v pinakuluan: ang pansit meredup v lumabo: ang sikat na pinakuluan na ito ay ng araw ay nagsimulang napakasarap mie rebus itu lumabo cahaya matahari sangat enak mulai meredup merebus v magsuam: si regang a mahigpit: tali na ate/kuya ay magsuam ng itlog mahigpit tali yang regang kakak merebus telur meregang nyawa v rebut v agawin: huwag mo naghihingalo: matapos ang agawin ang laruan ng iyong pagka-koma ng ilang araw, sa kapatid jangan rebut mainan wakas ang matanda na lalaki adikmu! na iyon ay naghihingalo memperebutkan v nag- setelah koma selama aagawan: ang mga kandidato beberapa hari, akhirnya lelaki ay nag-aagawan ng upuan tua itu meregang nyawa para sa pagkapangulo para kandidat memperebutkan kursi presiden
205 regu remas, meremas peregangan n pagbanat: perekat n malagkit: ang pagbanat ay kailangan gawin manggagawa na iyon ay bago pa magumpisa maglaro naglalapat ng malagkit sa peregangan perlu dilakukan bawat sapatos na ginagawa sebelum melakukan aktivitas buruh itu mengoleskan olahraga perekat ke setiap sepatu yang regu n mag-koponan: tayo na at dibuatnya umalis nag mag-koponan mari rekayasa n manipulasyon: kita pergi beregu manipulasyon ng data beregu v koponan: koponan manipulasi data ng kampeonato kejuaraan rekening n kuwenta: siya ay beregu sisingilin sa kuwenta ng reguk v lunokin: lunokin mo Rp 25000 ia dikenakan ang inumin na iyon kau reguk rekening sebesar Rp 25000 minuman itu! -- tabungan n ipon: siya ay mereguk v lumunok: siya ay mayroong ipon sa pribadong lumunok ng laway dia bangko ia memiliki rekening mereguk air liur tabungan di bank swasta rekan, rekan kerja n katrabaho: rela v handa: handang mamatay siya ay aking katrabaho dia rela mati adalah rekan kerjaku merelakan v pinayagan: rekanan v kasosyo: kasosyo pinayagan ako ni nanay sa negosyo rekanan usaha umalis ibu merelakan saya pergi rekat, merekatkan v nag-lagay: ang sekretarya na iyon ay nag- remaja n dalaga (girl)/binata lagay ng selyo sa bawat sobre (boy): ang kapatid (ko) ay na pinapadala sekretaris itu dalaga/binata na adikku sudah merekatkan perangko ke remaja setiap amplop yang akan remang, remang-remang a dikirimnya makulimlim: ilaw sa kanyang kuarto ay makulimlim lampu kamarnya remang-remang remas, meremas v pinisil: pinisil niya ang papel ia meremas kertas itu
206 rempah rias, merias rempah n pampalasa: amoy ng meresahkan v bumabagabag: pampalasa aroma rempah sakit ng anak niya na hindi remuk a durog: pinggan na gumagaling ay bumabagabag hinagis niya ay durog na sa buong pamilya sakit piring yang dibantingnya itu anaknya yang tidak kunjung remuk sembuh meresahkan seluruh renggang a manipis: ang keluarga relasyon ay manipis na resap, meresap v sumipsip: ang hubungannya sudah renggang tubig ay mabilis na sumipsip merenggangkan v sa tela air meresap cepat pada maghiwalay: ang mga mag- kain aaral ay hiniling upang restu n basbas: siya ay umaasa maghiwalay sa linya para ng basbas nang kanyang siswa diminta untuk magulang dia berharap restu merenggangkan barisannya dari kedua orang tua rengut, merengut v umagaw: merestui v binasbasan: siya ay umagaw ng aking binasbasan ni nanay si supot ia merenggut tasku kuya/ate na lumabas ng bayan rentan a madaling kapitan: ang ibu merestui kakak pergi ke kapatid (ko) ay madaling luar kota kapitan ng sakit adik rentan rewel a maselan: ang anaknya sakit ay maselan dahil nasasaktan renung, merenung v nag-iisip: anaknya rewel karena siya ay nag-iisip ia sedang kesakitan merenung ria a na-gagalak: ang munting renyah a malutong: ang pamilya na iyon ay na gagalak chicharon na ito ay napaka sumalubong sa kapanganakan malutong kerupuk ini sangat ng unang anak keluarga kecil renyah itu bersuka ria menyambut kelahiran anak pertamamya resah a hindi mapakali: siya ay hindi mapakali maghintay sa rias, merias v nag make-up: siya resulta ng huling pagsubok ay nag make-up ng babaing dia resah menanti hasil tes ikakasal ng isang oras dia akhir merias pengantin wanita itu selama satu jam
207 ribu rujuk, rujukan ribut a magulo: mga bata ay merobohkan v binuwag: ang magulo anak-anak sangat pamahalaan ay binuwag ang ribut bahay na itinuturing walang rindu a nangungulila: siya ay titulo ng lupa pemerintah nangungulila sa bayan dia merobohkan rumah yang rindu kampung halaman dianggap tidak memiliki surat tanah merindukan v nangungulila: sila ay nangungulila sa bawa't roda n gulong: ang anaknya ay isa mereka saling merindukan nag bibisekleta pa ng tatlong gulong anaknya masih ringkas a napaka-mabilis: bersepeda dengan roda tiga buwanang ulat ay ginawa niya ng napaka-mabilis laporan rompi n tsaleko: ang pulis ay bulanan dibuatnya sangat nagsuot ng tsaleko na hindi ringkas tinatablan ng bala polisi menggunakan rompi rintang, merintangi v hadlang: antipeluru puno na nahulog ay naging hadlang sa daloy ng trapiko rontok a lagas: ang dahon na pohon yang tumbang itu iyon ay na lagas daun itu merintangi arus lalu lintas rontok riwayat n kasaysayan: nag rosot, merosot v nahulog kanyang pamilya ay may pababa: siya ay nahulog kasaysayan ng mga sakit sa pababa ia jatuh merosot ke puso keluarganya mempunyai bawah riwayat penyakit jantung rotan n sulihiya: si tatay ay robek a napunit: ang papel ay kumuha ng sulihiya sa napunit nang wala siyang kagubatan ayah mengambil kamalay kertas itu robek rotan di hutan tanpa sepengetahuannya ruas num sekyon: ang kalsada roboh v gumuho: ang bahay na ay nahati sa dalawang sekyon iyon ay gumuho dahil sa jalan itu terbagi 2 ruas hampas ng buhawi rumah itu rujuk, rujukan n sanggunian: roboh diterjang angin puting aklat ng sanggunian buku beliung rujukan
208 rumah rusuh rumah n bahay: ang lumang runtuh v wasak: na wasak ang bahay na iyon ay binenta ng gusali dahil sa malakas na murah rumah tua itu dijual hangin bangunan runtuh murah akibat angin yang sangat perumahan n pabahay: siya kencang ay nakatira sa pabahay ia rupa n mukha: mukha ng tinggal di perumahan kanyang tunay na anak ay rumit a kumplikado: halos kapaerho ng kanyang katanungan na ito ay napaka- magulang rupa anak kumplikado soal itu sangat kandungnya sangat mirip rumit dengan kedua orang tuanya runding, berunding v rusuh a marahas: ang mga bata nakikipagnegisasyon: kami ay ay maging marahas kapag nakikipagnegosasyon kami alam ang kanilang mga sedang berunding panloob na mga kontrahan sa runduk, merunduk v paaralan anak-anak akan yumuyuko: ang palay rusuh ketika mengetahui paglalong nagkalaman ay adanya konflik internal di lalong yumuyuko padi sekolahnya semakin berisi semakin merunduk
209
210
S - s sampan n bangka, kanue: -- buku n pabalat ng aklat: tinawid nila ang ilog gamit pabalat ng aklat ng libro na ang kanue mereka iyon ay maganda sampul buku menyeberangi sungai dengan itu indah sampan bersampul v nakabalot: ang bersampan v mamangka: aklat ng kapatid (ko) ay namangka sila sa kahabaan ng nakabalot ng kulay asul buku ilog mereka bersampan adik bersampul biru menyusuri sungai menyampul v ibalot, balutin, samping, menyampingkan v isilid: Isinisilid ng sekretarya balewalain: huwag balewalain sa sobre ang mga liham na ang problema na tila walang ipapadala sekretaris sedang halaga jangan pernah menyampul surat-surat yang mengesampingkan masalah akan dikirimnya yang terlihat sepele 1samudra n karagatan: ang menyamping v 1 baybayin, kapuluan ng Indonesia ay bumaybay: binaybay niya ang napapalibutan ng karagatang ilog dia berjalan menyamping Pasipiko at ng karagatan ng sungai; 2 patagilid: pagtalon India kepulauan Indonesia ng patagilid lompatan diapit oleh samudra Pasifik menyamping dan samudra Indonesia sampingan n pangalawang 2samudra n malaki: ang mga trabaho: upang matugunan malalaking pagpupulong ay ang mga pang araw-araw na madalas na idinadaos sa pangangailangan siya rin ay pangunahing istadyum rapat kumuha ng pangalawang samudra sering trabaho untuk memenuhi diselenggarakan di stadion kebutuhan sehari-hari dia utama juga mengambil pekerjaan sana pron doon: doon sila sampingan nakatira mereka bertempat sampul n balat; takip: pabalat ng tinggal di sana aklat sampul buku
211
sanak, sanak saudara sandiwara sanak, sanak saudara n kamag- sandera n bihag, prenda, anak: ang babae na iyon ay bilanggo: ang taong 2000 ay mayroong kamag-anak sa nakakita ng ilang bilang ng lungsod na itp wanita itu tidak mga batang mag-aaral sa memiliki sanak saudara di Pilipinas na dinukot at kota ini ginawang prenda di Filipina sandal n sandalyas; tsinelas: sa tahun 2000 sejumlah anak paligid ng balon, sa banyo, or sekolah diculik dan dijadikan sa hardin, karamihan sa mga sandera tao ay nagsusuot ng tsinelas menyandera v bihagin, ibu memakai sandal baru binihag, prenda: binihag nila sandar, bersandar v ang mga batang mag-aaral mereka menyandera anak- 1 sumandal: huwag sumandal anak sekolah sa lumang pader jangan bersandar pada dinding yang penyandera n tagabihag: ang sudah tua itu; 2 magpugal, tagabihag ay isang matandang talian, itali, ipangkol: maitali lalake penyanderanya seorang sa pantalan bersandar di laki-laki tua dermaga; 3 magdepende: penyanderaan n pagbibihag: huwag umasang masyado sa pagbibihig na na ganap sa tulong ng gobyerno jangan lumang gusali penyanderaan terlalu banyak bersandar terjadi di gedung tua pada bantuan pemerintah sandiwara n teatro: kami ay menyandarkan v 1 isandal: mahilig manood ng teatro isinandal niya ang bisikleta sa kami suka pergi nonton bakod dia menyandar sandiwara sepedanya ke pagar; -- radio n drama sa radyo: 2 sumandal, umasa: maraming ang storya na iyon ay tao ang umaasa sa edukasyon ginawang drama sa radyo para sa magandang cerita itu dijadikan sandiwara kinabukasan banyak orang radio menyandarkan masa bersandiwara v 1 drama: depannya pada pendidikan siya ay nag laro ng drama sa hayag na teatro ia bermain sandiwara di teater terbuka; 212
sandung, sandungan sangkut paut menyanggupi v 1 nangako: 2 magpanggap, magkunwari: sia ay nangako na dadating Ia magaling siya sa menyanggupi akan datang; pagpapanggap dia pandai bersandiwara 2 kaya, may kapasidad: kung di mo kayang gawin ito, menyandiwarakan v 1 nag- huwag kang mangangako sadula: siya ay nag-sadula ng kalau tidak sanggup jangan isang kwento ng bayan Ia berjanji sedang menyandiwarakan sebuah cerita rakyat; sangka, menyangka v 1 igiit: iginigiit niyang may ginawa 2 paghalaw, paghango: akong mali dia menyangka hinahalaw ng manunulat ang saya telah berbuat salah; isang kwentong-bayan para sa entablado pengarang itu 2 maghinala, magsuspetsa: sedang menyandiwarakan pinagsususpetsahan ng mga cerita rakyat pulis ang lalaking nagnakaw ng motorsiklo polisi sandung, sandungan n hadlang: menyangka pemuda itu hadlang n abato batu mencuri motor sandungan tersangka v pinaghihinalaan, tersandung v tumama, suspek: umamin ang mapatid, madapa: ang kable dalawang suspek sa kanilang na nakahandusay sa sahig ay kasalanan kedua tersangka pumatid sa paa ni Udin kabel sudah mengakui kesalahannya listrik yang melintang di lantai itu tersandung oleh sangkal, menyangkal v itanggi: Udin itinanggi niya ang bintang dia menyangkal tuduhan itu sanggup v 1 kaya: nakaya niyang bayaran ang kanyang sangkalan n pagtanggi, utang dia sanggup melunasi pagkakaila, pagtatakwil, utangnya; 2 handa: handa na pagtatatwa: ang pagtanggi ay akong isakatuparan ang may katuwiran sangkalan itu trabaho saya sanggup masuk akal menunaikan tugas itu sangkut paut v may kinalaman: kesanggupan n kakayahan: wala akong kinalaman sa ang aking kakayahan ay ito usaping ito saya tidak ada lamang kesanggupan saya sangkut pautnya dengan hanya itu perkara ini
213
sangkut, bersangkutan sarang sangkut, bersangkutan v may menyangsikan v magduda: kaugnayan: ay kaso niya ay may pagdududa siya sa aking may kaugnayan sa nakaraan kakayahan dia menyangsikan niya perkara itu bersangkutan kemampuan saya dengan masa lalunya sapa, menyapa v bumati: menyangkut v 1 makialam, palakaibigan ang batang iyon maki-isa, makibahagi; mag- Binabati niya ang lahat ng alala, mag-abala: ang aming taong nakakasalubong niya pag-uusap ay walang dia menyapa semua orang kinalaman sa pera yang dijumpainya pembicaraan kami tidak sapaan n 1 bati; pagbati: menyangkut masalah uang; biglang may narinig na 2 kawit, sabit; magkabuhol, pagbati mula sa kusina tiba- magkadugtong, magkakabit, tiba terdengar sapaan di magkaugnay: sumabit ang dapur; 2 palayaw: ang saranggola ko sa poste ng palayaw ng pangalan niya ay kuryente layang-layangku Ita nama sapaannya Ita menyangkut di tiang listrik saraf n ugat: neurologist ahli tersangkut v sangkot, saraf nasasangkot, kasali, nadawit: sarana n pamamaraan: bawat siya ay nasangkot sa isang layunin ay nangangailangan alingasngas ng katiwalian dia ng pamamaraan para makamit tersangkut dalam skandal ito setiap tujuan memerlukan korupsi sarana untuk mencapainya sangsi a kawalan ng tiwala, sarana dan prasarana n hindi sigurado, duda: duda estruktura, gusali; ako kung kaya niyang gawin inprastuktura: ang iyan saya sangsi apakah dia pagpapaunlad ng mga bisa mengerjakan pekerjaan estruktura at inprastuktura ay itu mahalaga sa pag-unlad ng kesangsian n pagdududa, ekonomiya pembangunan pag-aalinlangan, kawalan ng sarana dan prasarana penting tiwala: walang duda tungkol untuk pertumbuhan ekonomi diyan tidak ada kesangsian sarang n 1 pugad: pugad ng lagi tentang hal itu ibon sarang burung; 214
sari satu 2 pugad; kuta: kuta ng mga sasar, menyasar v naligaw: ang magnanakaw sarang bala na iyon ay naligaw sa penyamun pader peluru itu menyasar ke sari n katas: ang keyk na ito ay dinding ginamitan ng katas ng sasaran n target: target ng dalandan kue ini memakai sari impormasyon na iyon ay ang buah jeruk mga guro sasaran informasi -- buah n katas ng prutas: itu adalah para guru tuwing umaga siya ay tersasar v ligaw: nung pag umiinom ng katas ng prutas dating sa Bali ako ay naligaw setiap pagi dia minum sari ng maraming beses ketika tiba buah di Bali saya tersasar saring, menyaring v 1 salain, beberapa kali magbistay: binistay muna nila satu num isa: isang araw satu nag buhangin bago haluan ng hari semento mereka terlebih bersatu v 1 magkaisa tayo'y dahulu menyaring pasir magkaisa mari kita bersatu; sebelum mencampurnya 2 magkaisa, magsama-sama, dengan semen; 2 salain; piliin: magsanib: isang isip; isang sinala nila ang mga aplikante puso bersatu hati sa trabaho mereka menyaring kesatu num kaunahan: siya para pelamar kerja ay kaunahan na anak mula sa sarung n sarong: siya ay apat na magkakapatid dia gumamit ng bagong saraong anak kesatu dari empat dia memakai sarung baru bersaudara -- tangan n guwantes: ang kesatuan n 1 yunit, pangkat; opisyal ng seremonya ay kalipunan: pangkat na nagsuot ng guwantes petugas umaalalay kesatuan bantuan; upacara itu memakai sarung 2 integridad, pagkakaisa: tangan isang hindi mapaghihiwalay sasana n gym: ang seminar na na pagkakaisa satu kesatuan iyon ay gaganapin s agym yang tidak terpisahkan; seminar itu dilaksanakan di sasana
215
sawit sayang 3 unyon, pagkakaisa, satuan n yunit: pwersa yunit pagsasama, pagsasanib, satuan pasukan kapisanan, pagpipisan, satu-satu adv isa-isa: samahan, pag-iisa, liga: sama- binilang niya ang mga prutas samang pagkilos ng mga mag- ng isa-isa dia menghitung aaral ng Indonesia kesatuan buah-buah itu satu demi satu aksi mahasiswa Indonesia satu-satunya a nag iisa: siya mempersatukan v pag- ay nag-iisa na anak dia adalah isahin, pagsamahin, buuin: anak satu-satunya pinagkakaisa ng wikang sawit n langis ng palma: siya ay Indonesian ang mga tribo sa may isang negosyo ng langis Indonesia bahasa Indonesia ng palma dia mempunyai mempersatukan suku-suku bisnis sawit bangsa di Indonesia 1sayang a mahal: bawat ina menyatukan v 1 nagkakaisa: siguradong mahal ang ang wika ang nagkakaisa ng kanilang anak Setiap ibu pasti bansa bahasa menyatukan sayang anaknya bangsa; 2 magtipon, 2sayang a sa kasawiangpalad, sa magkatipon, tipunin, kasamaang-palad: napakasaya magsama-sama, pagsama- ng pagtitipon, sa kasawiang samahin, pisanin, ibunto, pag- palad, umulan pesta itu isipang mabuti, paglimiin: meriah, sayang sekali hujan iniisip lang niya ang kesayangan n paborito: puso kampeonato dia menyatukan ay ang paborito na hayop ng perhatiannya hanya untuk kapitbahay kucing adalah pertandingan itu hewan kesayangan tetangga persatuan n 1 pagkakaisa: menyayangi v magmahal: ang pagkakaisa ay nagdadala mahal niya ang kanyang ina ng kaunlaran persatuan dia menyayangi ibunya membawa kemajuan; menyayangkan v 2 samahan, kalipunan, pinagsisihan: pinagsisihan ng kapisanan: samahan ng mga lider ang kabiguan ng Indonesian na nagluluwas ng pyektong iyon pimpinan troso/kahoy Persatuan menyayangkan kegagalan Pengekspor Kayu Indonesia proyek itu 216
sayembara sedap penyayang n mapag mahal: 2 mabigkas: hindi niya siya ay mapag mahal dia mabigkas ang kompletong bersifat penyayang pangalan ng kanyang kapatid sayembara n tagisan, dia tidak bisa menyebut nama kompetisyon, patimpalak, lengkap adiknya; paligsahan: tagisan sa 3 binanggit: binanggit nila pagsulat ng awit sayembara lahat ng partido na may mengarang lagu kaugnayan sa problema sebab, sebab akibat n sanhi at mereka menyebut semua epekto: lahat ng mangyayari pihak terkait masalah itu ay mayroong sanhi at epekto 1sedang a kalagitnaan, semua yang terjadi ada pasti kasalukuyan, pa: nasa ada sebab dan akibat kalagitnaan ako nang pagkain sebal a 1 sawa, pagod: sawa na nung tinawagan mo ako sa akong marinig ang paulit-ulit telepono saya sedang makan na kwentong iyan saya sebal ketika kamu menelepon saya mendengar cerita itu lagi; 2sedang a katamtaman, 2 nainis, nayamot: ang pangkaraniwan, gitna: kanyang walang tigil na pangkaraniwan lang ang pagrereklamo ay nakayamot resulta ng kanyang sa iba keluhannya membuat eksaminasyon hasil ujiannya orang lain sebal sedang saja seberang n 1 kabila: sa kabilang sedap a 1 maginhawa, panig; sa tapat di seberang; maaliwalas, komportable: ang 2 kabila: ang bahay niya ay bahay na ito ay malinis at nasa kabila ng mall rumahnya maayos Komportableng di seberang mal tumira dito rumah ini rapi, bersih, dan sedap; 2 may sebut, menyebut v 1 tawag: sa masarap na amoy, masarap, panalangin, maraming beses katakam-takam, malinamnam, niyang tinawag ang pangalan malasa: nakakatuwang iyong ng Diyos dalam doa itu dia tignan sedap dipandang mata; menyebut nama Tuhan 3 masarap: ang keyk na iyon berkali-kali; ay sobrang masarap kue itu sedap sekali
217
sedekah sagara penyedap rasa n pampalasa: 2 mahiyain: ang lahat ay ang pagkain na iyon ay nahihiya sa kanya semua nilagyan ng pampalasa merasa segan terhadapnya masakan itu diberi penyedap segar a 1 presko, sariwa: sariwa sedekah n limos, kawang gawa: ang hangin sa labas udara di pagbibigay ng limos sa mga luar segar; 2 nagiginhawaan: mahihirap memberi sedekah nagiginhawaan ako kepada fakir miskin pagkatapos kong mag- bersedekah v magbigay ng ehersisyo badan saya merasa limos: ang pagbibigay ng segar setelah berolahraga; limos ay mabuting gawi 3 sariwa, bago: sariwa ang bersedekah adalah perbuatan mga gulay na ito dahil bagong baik pitas lang mula sa hardin sediakala n dati: ang situwasyon sayuran ini segar karena baru ay bumalik sa normal keadaan saja dipetik dari kebun kembali seperti sediakala -- bugar a malusog: malusog sedikit a kaunti: kaunting asin ang bagong panganak na sedikit garam sanggol bayi yang baru lahir itu segar bugar segala num 1 lahat: pinamahalaan niya ang lahat kesegaran n kasariwaan: ang ng problema ng may kasariwaan ng pag-iisip ay pagtitiyaga segala macam nangyayari sa umaga persoalan dihadapinya kesegaran berpikir bisa dengan sabar; 2 pa: hindi mo didapat di pagi hari na kailangan gamitin ang menyegarkan v magpalamig; ingles pa! tidak usah pakai makapagpanariwa: ang pag- bahasa Inggris segala! inom ng alak ay segala-galanya lahat ng nakakapanariwa ng bagay: ang pamilya ay lahat pakiramdam minum anggur ng bagay keluarga adalah menyegarkan badan segala-galanya segara n gilid ng karagatan: ang segan a 1 nahihiya: siya ay hotel ay binuo sa gilid ng nahihiya makipagkita s karagatan hotel itu dibangun amaraming tao dia segan di tepi segara bertemu dengan banyak orang;
218
segel sejak sehat a 1 malusog, mabuti: mabuti segel n selyo, tatak: ang ako saya sehat; 2 malusog; kasunduan ay may bisa kapag malakas: malakas ang industriya sila ay pumirma sa ibabaw ng ng pagbabanko sa bansang ito selyo surat perjanjian itu sah perbankan di negara ini sangat bila ditandatangani di atas sehat segel sehingga p 1 kaya: kumain siya menyegel v saraduhan, nang napakarami na halos barikadahan, barahan: hindi na niya kayang gumalaw Isinarado ng pulis ang dia makan terlalu banyak pasugalan polisi menyegel sehingga tak bisa bergerak; tempat perjudian 2 hanggang, hanggang sa: segenap num lahat: lahat ng hindi sila tumigil sa paglalaro mga tauhan ay ipinadala hanggang sa paglubong ng upang makumpleto ang araw mereka terus bermain proyekto segenap tenaga sehingga matahari terbenam dikerahkan untuk menyelesaikan proyek itu sejahtera a masagana: isang matuwid at masaganang segi n 1 gilid: nakikita mo ang lipunan masyarakat adil dan problema mula sa isang gilid sejahtera lamang saudara melihat masalah itu hanya dari satu kesejahteraan n 1 segi saja; 2 aspeto; anyo: ang kapakanan: kapakanan ng problema ay may iba-ibang bansa negara anyo suatu masalah banyak berkesejahteraan rakyat; seginya; 3 tapyas, anyo, 2 kapakanan, kabutihan, anggulo, katangian, gilid: kagalingan: laging mayroon itong dalawang sinisigurado ni nanay ang mahahabang gilid at isang kapakanan ng kanyang mga maikling bahagi ada dua segi anak ibu selalu panjang dan satu segi pendek memperhatikan kesejahteraan segitiga n tatsulok: nagsuot siya anak-anaknya ng telang hugis tatsulok sa sejak p buhat: nitong nakalipas cove ia memakan kain na dalawang linggo sejak dua segitiga untuk menutup minggu lalu kepalanya
219
sejarah sekian sejarah n kasaysayan, istorya, sekarang, sampai sekarang n salaysay, nangyari: ang hanggang ngayon: siya ay salaysay ng pakikipaglaban ng nakatira pa rin sa lumang Indonesia para sa kalayaan bahay hanggang ngayon dia sejarah perjuangan masih tinggal di rumah lama kemerdekaan Indonesia sampai sekarang bersejarah v makasaysayan: sekarat a naghihingalo, malapit ang Monas sa harap ng nang mamatay: naghihingalo pambansang palasyo ay isang na ang taong may sakit sakit makasaysayang monumento itu mulai sekarat Monas yang ada di depan sekat, menyekat v hatiin: hinati Istana Negara adalah tugu niya ang harapang silis sa bersejarah; 2 makasaysayan: dalawa dia menyekat ruang maraming makasaysayang depan menjadi dua kagamitan ng Indonesia ang penyekat n dibayder, ampil: ibinenta sa ibang bansa para magmukhang malaki ang banyak benda bersejarah silid na ito, dapat alisin ang Indonesia yang dijual ke luar ampil supaya ruangan ini negeri kelihatan luas, penyekatnya sejati a totoo, tunay: ang tunay dilepaskan saja na pag-ibig ay hindi sekian n 1 sino-sino, ano-ano: sa tumitingin sa yaman at dinamidami ng tao sa Jakarta, posisyon cinta sejati tak kaunti lang dito ang talagang mengenal harta dan nagmula sa mga orihinal na kedudukan tiga-Jakarta dari sekian sejoli n pareha, pares: ang banyak rakyat di Jakarta, magkapares dua sejoli hanya sebagian kecil yang sejuk, kesejukan n mahinahon, keturunan Jakarta asli; 2 iyon kahinahunan: ang kaninyang lang, iyan lang: iyan lang ang kahinahunan kesejukan masasabi ko sa pagkakataong hatinya ito, at maraming salamat sa inyong lahat sekian dulu dan terima kasih
220
sekoci sekutu 1sekoci n bangka: tinawid nila -- menengah ekonomi atas ang ilog gamit ang bangka (SMEA) n sekondaryong: mereka menyeberangi sungai paaralan siya ay mas itu dengan sebuah sekoci interesado pumasok sa 2sekoci n kambil; karete; kidkid: sekondaryong paaralan sa hindi maganda ang makinang ekonomiya Dia lebih panahi dahil naubusan ng berminat masuk Sekolah sinulid ang kambil jahitan Menengah Ekonomi Atas mesin itu tidak rapi karena -- menengah pertama sekocinya kehabisan benang (SMP) n junior na sekolah, bersekolah v nag-aral: sekundaryong paaralan: siya ay nag simula mag-aral ngayon siya ay nakaupo sa mula noong edad na limang junior na sekundaryong taon dia mulai bersekolah paaralan Sekarang dia sudah sejak usia 5 tahun menduduki Sekolah Menengah -- dasar n elementarya: siya Pertama ay nag simulang pumasok sa -- negeri n gobyernong elementarya sa edad na pitong paaralan: ang gobyernong taon Dia mulai masuk sekolah paaralan ay mas maraming dasar di usia 7 tahun pumipili Sekolah negeri lebih -- menengah atas (SMA) n banyak peminatnya mataas na paaralan: -- swasta n pribadong pagkatapos niya mag-aral sa eskwelahan: ang anak niya ay mataas na paaralan siya ay ipinaaral sa pribadong magpapatuloy sa kolehiyo eskwelahan Anaknya Setelah lulus Sekolah disekolahkan di sekolah Menengah Atas dia akan swasta melanjutkan ke Perguruan sekop n pala: gamit ang pala ang Tinggi tao ay madali sa paghuhukay at paglipat ng lupa dengan sekop orang mudah menggali dan memindahkan tanah sekutu n 1 magkakampi, magkaanib: ang magkakasanib puwersa pasukan sekutu; 221
selat selip, menyelipkan 1 partner: siya ay kasosyo ko terselenggara v pinamahala: sa negosyo dia sekutu usaha ang kaganapan ay ginanap saya dahil sa pakikipagtulungan ng bersekutu v pumanig, lahat ng partido Acara itu pagsamahin: noong digmaan terselenggara atas kerja keras sa Iraq, pumanig ang mga semua pihak British sa Estados Unidos selidik, menyelidiki v siyasatin, dalam perang Irak, Inggris suriin, mag-imbestiga: bersekutu dengan Amerika iniimbistigahan ng mga pulis selat n kipot, kitid: kipot ng ang kaso ng pagpatay polisi Lombok selat Lombok sedang menyelidiki perkara pembunuhan itu selatan n timog: ang timog Africa ay pwedeng pangalan selimut n kumot: ang kumot ay ng isang bansa o tumutukoy maraming butas selimut ini sa katimugang bahagi ng banyak lubangnya kontinente ng Africa selatan seling, selingan n 1 pagkakaiba- adalah salah satu arah mata iba: huwag kumain ng kanin angin palagi, kumain ng tinapay selenggara, menyelenggarakan para maiba jangan makan nasi v takbo: hangga't ang BBC ay terus, makanlah roti sebagai kaya pang magpatakbo ng selingan; 2 pahinga: mga brodkast nito, patuloy pagkatapos ng matinding kaming makikinig dito RRI trabaho, kailangan ko ng selalu menyelenggarakan pahinga setelah lelah bekerja, siarannya ke seluruh saya perlu selingan Indonesia selip, menyelipkan v isingit: penyelenggara n 1 nagtatag, isiningit niya ang liham sa nagtayo, bumuo; pagitan ng mga pahina ng tagapamahala, tagapangasiwa, libro dia menyelipkan surat manedyer: tagapamahala ng itu di antara halaman buku byahe penyelenggara terselip v 1 iipit, ilagay: ang perjalanan wisata; liham na hinahanap ko ay 2 pagbuo, pagpapatakbo: nakaipit sa pagitan ng mga pagbuo nang isang kongreso aklat na iyon surat yang saya penyelenggaraan kongres cari-cari itu terselip di antara tumpukan buku; 222
selisih selundup, menyelundupkan 2 madulas, sumadsad: biglang selokan n lubak, kanal: ang nadulas ang aking sasakyan kanal ay puno ng basura na tiba-tiba mobil saya terselip humaharang sa maayos na selisih n 1 pagkakaiba magkano pagdaloy ng tubig selokan itu ang pinagkaiba ng presyo? penuh dengan sampah berapa selisih harganya?; sehingga airnya tidak lancar 2 pagitan, lamang: nanalo ang mengalir partido Janata sa kaunting seluk beluk n kasalimuutan: lamang selisih laba kailangan natin ipaliwanag perusahaan itu turun drastis ang kasalimuutan ng tahun ini problema na ito kita perlu -- jalan v pagkakaiba ng daan: menjelaskan seluk-beluk bisita na dadating na iyon ay masalah ini pagkakaiba ng daan sa akin sa selundup, menyelundupkan v harap tamu yang akan datang ilagay ng panakaw, ipasok ng itu selisih jalan denganku di palihim: pinagsikapan depan kompleks talagang maigi na maipasok sa -- pendapat v hindi bansa ang marijuana banyak pagkakasundo: ang mga mag- cara yang dilakukan untuk aaral ay may hindi menyelundupkan barang- pagkakasundo sa kanilang barang ilegal ke negeri itu propesor tungkol sa bagong penyelundup n ismagler: teorya mahasiswa itu selisih ang mga ismugler ng pendapat dengan dosennya mahahalagang bagay ay tentang teori yang baru nahuli sa daungan perselisihan n away, sigalot, penyelundup barang berharga salungatan ng kuro-kuro, itu tertangkap di pelabuhan pagtatalo, debate, labanan: penyelundupan n ang sigalot ay pwedeng pagpapasok ng kontrabando: maayos perselisihan itu maraming nagpupuslit ng berhasil diselesaikan ilegal sa lugar na nasa hangganan di daerah perbatasan banyak terjadi penyelundupan warga ilegal
223
seluruh sembah, mempersembahkan seluruh num 1 lahat; buo: ang semarak a maaliwalas, buong bayan ay maningning, masigla; nakipagdiwang sa piyesta makulay, matingkad: seluruh lapisan masyarakat nagmukhang makulay ang hadir di pesta rakyat itu; tindahang iyon pagkatapos 2 buo(ng): aking buong buhay nitong mapalamutian ruangan ay binuhos ko sa kanya itu menjadi semarak setelah seluruh hidupku telah didekorasi kucurahkan pada dirinya menyemarakkan v -- dunia n sa buong mundo: pasiglahin, pasayahin: kilala si Muhammad Ali sa pinasigla nila ang selebrasyon buong mundo Muhammad Ali sa pamamagitan ng mga dikenal di seluruh dunia kantahan at sayawan mereka menyemarakkan pesta itu menyeluruh v laganap: ang dengan tarian dan nyanyian kurapsyon ay laganap korupsi sudah melanda negeri ini sembah, mempersembahkan v seluruhnya num lahat-lahat, gagawa, magpalabas, kalahatan: sa kabuuan, may magpakita, magtanghal: sila 10 tao jumlah murid kelas itu ay magtatanghal nang isang seluruhnya ada 20 orang dula mereka akan mempersembahkan sebuah semak n talahiban, palumpong: sandiwara nagtatago ang tigre sa talahiban habang naghihintay menyembah v sinasamba: ng kanyang susunod na kanilang sinasamba ang mga biktima harimau bersembunyi namatay nilang mga ninuno di balik semak menunggu mereka menyembah pada calon mangsanya leluhurnya yang sudah tiada semangat n espiritu: nawala persembahan n inihandog: niya ang sigla dia telah ang sayaw ay inihandog para kehilangan semangat sa marangal na bisita persembahan tarian ditujukan bersemangat v masigla: siya pada tamu kehormatan ay masipag at napakamasigasig dia rajin dan sangat bersemangat
224
sembahyang sembunyi, bersembunyi sembahyang n panalangin: -- puluhan num mula sa pagkatapos ng panalangin, siyamnapu hanggang sa umupo sila sa harapan ng siyamnaput siyan: ang bilang moske setelah sembahyang ng kanyang manok ay mula sa mereka duduk di bagian siyamnapu hanggang sa depan masjid siyamnaput siyan jumlah bersembahyang v ayamnya sekitar sembilan manalangin, magdasal: limang puluhan ekor beses siyang magdasal sa -- ratus num siyam na daan: isang araw dia presyo ng kendi na ito ay bersembahyang lima kali siyam na daan na rupiah sehari harga permen ini sembilan sembarang a kahit ano: kahit ratus rupiah anong kotse ay pwede na, -- ribu num siyam na libo: basta hindi masisira pilihlah pera sa kanyang pitaka ay sembarang baju sesuai siyam na libo uang di keinginanmu dompetnya hanya sembilan sembilan num siyam: ang ika ribu siyam ay makakatanggap ng sembuh v gumaling: regalong limang milyong magpagaling ka agad semoga rupiah peringkat sembilan lekas sembuh mendapat hadiah lima juta menyembuhkan v gamutin: rupiah hindi pa kayang gamutin ng -- belas num labinsiyam: ang mga doktor ang AIDS dokter bahay niya ay numero belum dapat menyembuhkan labinsiyam rumahnya nomor penyakit AIDS sembilan belas penyembuhan n magamot: -- puluh num siyamnapung: kailangan ng matagal na siyamnapung mananayaw ay panahon upang magamot ang sumali magpasigla ng kanyang sakit perlu waktu anibersaryo ng lungsod lama untuk penyembuhan sembilan puluh orang penari penyakitnya ikut meramaikan acara ulang sembunyi, bersembunyi v tahun kota itu magtago: siya ay nagtatago sa likod ng lambat dia bersembunyi di balik layar 225
sembur, menyembur sempit menyembunyikan v itago, sementara n 1 habang, ilihim, takpan, ikubli: tinago pansamantala: pansamantala nang matandang lalaki ang akong nakatira sa bahay ng pera sa ilalim ng unan orang kapatid kong lalaki saya tua itu menyembunyikan uang tinggal di rumah adik di balik bantal sementara saja; persembunyian n taguan, 2 pansamantala, probisyonal: kublihan, lungga: nalaman na ang regulasyon ay ang kanyang pinagtataguan pansamantala lang peraturan tempat persembunyiannya ini sifatnya hanya sementara sudah diketahui semesta num sandaigdig: tersembunyi v 1 tinatago, daigdig alam semesta nakatago, nakakubli, lingid: semir n pampakintab: siya ay ang taong iyan ay may bumili ng pampakintab sa tinatagong balak orang itu tindahan na iyon ia membeli mempunyai maksud semir di toko itu tersembunyi; 2 nakatago, -- sepatu n biton: ang biton lihim, nakatakip, nakakubli: na iyon ay kulay kayumanggi nakatago ang baril sa loob ng semir sepatu ini berwarna kanyang dyaket pistol itu cokelat tersembunyi di balik jasnya menyemir v nagpakintab: sembur, menyembur v siya ay nagpakintab ng pagpulandit; paglabas: ang kanyang sapatos upang mag krudo ay pumulandit mula sa mukhang bago ia menyemir bagong hukay na balon ng sepatunya agar tampak baru langis minyak mentah sempat nagkaroon ng menyembur dari sumur yang pagkakataon: madami akong baru digali itu ginagawa, ganun pa man semen n semento: merong nakahanap pa rin ako ng oras pagawaan ng semento sa para sumulat ng liham Gresik di kota Gresik ada walaupun sibuk sekali, saya pabrik semen masih sempat menulis surat semenanjung n peninsula, sempit a 1 makitid, limitado, tangway, halos-pulo: tangway kakaunti: limitado lang ang ng Malay semenanjung oras ko waktu saya sempit; Malaysia 226
semprot, menyemprot sendi 2 masikip: ang masikip na semut n langgam: pugad ng damit n ayun ay ginagamit pa langgam sarang semut din niya baju yang sempit itu kesemutan a manhid, masih dipakainya ngimay, ngalay, mitig: semprot, menyemprot v namamanhid ang daliri ko jari magwilig, wiligan, magwisik, tangan saya kesemutan wisikan: winiligan ko ng senam n himnastiko: siya ay pamatay peste ang mga tanim sumali ng kumpetisyon ng saya menyemprot tanaman itu himnastiko ia mengikuti dengan pestisida lomba senam semprotan n pambomba, senapan n baril: ang baril na pang-sprey: sira ang pang- iyon ay mana ng kanyang ama sprey Aayusin namin ito senapan itu warisan semprotannya rusak, nanti ayahandanya dibetulkan -- angin n pellet gun: siya ay sempurna a ganap, lubos, nagbaril ng ibon gamit ang lubusan, lahat, puno, puspos: pellet gun ia menembak ang mga pasahero ay burung dengan senapan angin pinapakiusapang manatiling senda, bersenda gurau v nakaupo hangga't hindi pa nagbibiruan: sila ay lubusang nakahinto ang nagbibiruana sa hardin eroplano para penumpang mereka bersenda gurau di diminta untuk tetap duduk taman sampai pesawat berhenti sendat, tersendat v hadlang: dengan sempurna ang daan ay may hadlang semua num 1 lahat: lahat ng dahil may inaayos na daan bisita na inimbita ay pumunta jalanan tersendat karena ada sa kasiyahan na iyon semua perbaikan jalan tamu undangan datang ke 1 sendi n kasukasuan: pesta itu; 2 lahat: lahat ng kasukasuan sa tuhod sendi mga bagong mag-aaral ay lutut naglinya sa patlang ng pangseremonya semua murid baru berbaris di lapangan upacara
227
sendi sengketa 2sendi n pundasyon, saligan, 2 senggang a libre: anumang base, batayan: ang pag-atake oras na libre ka, maari kang ng mga terorista sa WTC ay pumunta sa bahay ko kapan yumanig sa pundasyun ng saja bila kamu senggang, sangkatauhan serangan datanglah ke rumah teroris terhadap WTC senggol, bersenggol-senggolan menggoyangkan sendi v magtulakan: sa isang kemanusiaan kasayahan, ang mga kabataan sendok, sendok makan n ay nagtutulakan sa kanilang kutsara: ang kutsara na iyon pagbibiruan di pasar malam ay gawa sa ginto sendok anak-anak muda sering makan itu terbuat dari emas bersenggol-senggolan -- nasi n kutsara pang kanin: menyenggol v mahinang kinuha niya ang kanin gamit dagil, marahang tulak, tapik: ang kutsara pang kanin dia tinapik niya ako nung ako ay mengambil nasi dengan inaantok dia menyenggol saya sendok nasi itu waktu saya mengantuk -- teh n kutsarita: siya ay nag tersenggol v mabangga: dagdag ng isang kutsarita na aksidente lang ang asukal sa kanyang inumin dia pagkakabangga ko sayo pero menambahkan gula satu nagalit ka agad tersenggol sendok teh pada minumannya sedikit saja kok terus marah sengaja v sinadya, intensyonal, sengketa n kaguluhan, away, planado: sinasadya dengan labanan, sagupaan: ang away sengaja sa pagitan ng mga Israeli at kesengajaan n intensyonal: Palestenians ay patuloy pa rin ang pagkasunog sa kagubatan sa loob ng napakaraming taon ay intensyonal kebakaran sengketa antara Palestina dan hutan itu merupakan Israel sudah lama kesengajaan berlangsung senggang a 1 libre, bakante, pamalit: wala akong bakanteng oras saya tidak ada waktu senggang;
228
sengsara sentuh bersengketa v makipag away: -- api n baril: pulis na nasa mabait siyang bata Hindi siya tungkulin ay binigyan ng baril nakikipag-away sa kanyang polisi yang berdinas mga kaiibigan dia anak baik- dilengkapi dengan senjata api baik, tidak pernah sentak, tersentak v hinaltak, bersengketa dengan teman- inalog, niyugyog, nilukba, temannya tinagtag: siya ay hinaltak mula sengsara a miserable: mayroon sa kanyang pagkakatulog dia siyang miserableng buhay tersentak dari tidurnya hidupnya sengsara senter n flashlight: karaniwang kesengsaraan n paghihirap: may baterya ang flashlight ang mga natural na kalamidad lampu senter biasanya at digmaan ay nagdulot nang memakai baterai napakaraming kapighatian sentuh v hawakan: huwag mo bencana alam dan perang akong hawakan! jangan saudara membawa banyak sentuh aku! kesengsaraan menyentuh v 1 hawakan: seni n sining: likhang sining huwag mong hawakan ang karya seni pagkain ng iba jangan kesenian n sining: gabing menyentuh makanan milik sining malam kesenian orang lain; 2 tulak, pindot: seniman n artista: siya ay isang napindot ko nang hindi artistang mananayaw dia sinasadya ang boton saya seorang seniman tari tidak sengaja menyentuh senja n takipsilim: ang tombol itu takipsilim ay papalapit na menyentuh hati v senja sudah menjelang makabagbag-damdamin: senjata, persenjataan n armas; kuwentong makabagbag- sandata; kagamitang damdamin kisah yang pandigma: kumbensyonal na menyentuh hati armas panglupa, dagat at himpapawid persenjataan konvensional untuk darat, laut, dan udara
229
senyum, senyuman serah, menyerah sentuhan n hawakan, sepele, menyepelekan v maliitin: kalabitin, masagi, mabangga, huwag mong maliitin ang madikitan, dumampi: iyong mga magulang jangan kumakabog ang puso ko nang menyepelekan orang tua mahawakan ako ng bata seperti p 1 kagaya, katulad: sentuhan tangan gadis cantik nagtrabaho na naman siya itu mendebarkan hati saya kagaya ng dati dia kembali tersentuh v nasaling, bekerja seperti biasa; natamaan: tinamaan ako sa 2 katulad: ikaw ay katulad ng pangyayaring iyon hati saya iyong kapatid kamu ini seperti tersentuh oleh kejadian itu adikmu senyum, senyuman n ngiti: -- biasa adv gaya ng dati, nakakita ako ng ngiti sa tulad ng kinaugalian, kanyang mukha saya melihat karaniwan: tulad ng dati, si senyuman di wajahnya nanay ang huling dumating tersenyum v ngumiti: seperti biasa ibu datang ngumiti sa iyo ang magandang paling telat babaeng iyon wanita cantik sepi, menyepi v mapag-isa: siya itu tersenyum padamu ay umalis para mapag-isa sa sepatu, bersepatu v sapatos; kuweba dia pergi menyepi di magsapatos: walang sapin ang gua itu paa tidak bersepatu seragam n uniporme: siya ay -- roda n pang-isketing: gumagamit ng putting maglakad sa makinis na sahig uniporme tuwing lunes dia na nakasapatos na may gulong memakai seragam putih setiap berjalan di atas permukaan hari Senin halus dengan sepatu roda serah terima n pagtanggap: sepeda, bersepeda v pagtanggap ng bagong magbisikleta: nagbibisekleta empleyado ay gaganapin sa siya araw-araw papasok sa araw na ito serah terima paaralan dia bersepeda ke pegawai baru diadakan hari sekolah setiap hari ini -- motor n motorsiklo: serah, menyerah v sumuko: karerahan ng motorsiklo huwag sumuko sa harap ng balapan sepeda motor kagipitan jangan menyerah dalam menghadapi kesulitan 230
serak serempak menyerahkan v binigay: serat n hibla: ang pandiyeta binigay niya ang kanyang hibla ay kailangan ng katawan gawain sa kanyang guro dia serat makanan banyak menyerahkan tugas pada diperlukan oleh tubuh dosennya serba ada a sari-sari: sari-sari terserah v bahala: ikaw na na tindahan ay nagbebenta ng ang bahala! terserah kamu maraming bagay toko serba saja! ada menjual berbagai macam serak a namamaos: ang boses barang niya ay namamaos dahil sa serba bisa a kaya lahat: siya ay kakasigaw suaranya serak isang bata na kaya lahat ia karena berteriak-teriak anak yang serba bisa serakah a masiba: siya ay serbu, menyerbu v nilusob: masiba na tao dia adalah nilusob ng mga bumibili ang orang yang serakah merkado na murah pembeli serang, menyerang v inatake: menyerbu pada pasar murah ang tigre na iyon ay inatake itu ang tagabantay ng zoo serbuan n paglusob: harimau itu menyerang paglusob ng mga insekto sa penjaga kebun binatang palay ay pumipinsala sa mga penyerangan n pag-atake: magsasaka serbuan serangga ang pag-atake ay naganap pada tanaman padi itu para sa paghihiganti merugikan petani penyerangan dilakukan untuk serbuk n pulbos: pulbo bedak membalas dendam serbuk serangan n atake: siya ay serdadu n sundalo: ang sundalo nagkaroon ng atase sa puso na iyon ay nagsasanay sa dia mendapat serangan pagbaril serdadu itu berlatih jantung menembak serasi a bagay: ang paghalo ng serempak a sabay-sabay: ang kulay ng damit niya ay napaka lokal na halalan ay gaganapin bagay paduan warna bajunya nag sabay-sabay sa buwan ng sangat serasi enero 2017 pemilihan kepala daerah diadakan secara serempak bulan Januari 2017 231
seret, menyeret sesak seret, menyeret v hinila: hinila menyertai v kasama: siya ay niya ang kanyang laruan dia kasama ng pag-alis ng menyeret mainannya kanyang ama sa labas ng serikat n unyon: siya ang pinuno bayan dia yang menyertai ng unyon sa kompanya na keberangkatan ayahnya ke iyon dia mengepalai serikat luar kota pekerja di perusahaan itu menyertakan v isinali: -- dagang n unyon ng isinali niya ang mga larawan manggagawa: ang miyembro sa sulat na ipinadala niya dia ng unyon ng manggagawa ay menyertakan foto-foto pada humihiling sa pagbabawas ng surat yang dikirimkan buwis anggota serikat dagang peserta n kalahok: kalahok meminta penurunan pajak sa takbuhan ay may bilang na perserikatan n nagkakaisang: limampung mga tao peserta nagkakaisang bangsa lomba lari berjumlah 50 Perserikatan Bangsa-Bangsa orang seru, berseru v sumisigaw: ang serta p at: damit, sapatos at bag presidente ay sumisigaw ay binili naniya baju, sepatu, upang labanan ang serta tas sudah dibelinnya komunismo presiden berseru -- merta adv agad na: ang untuk melawan komunisme kanyang tagumpay ay hindi seruling n plauta: ang plauta ay agad na gumawa sakanya yari sa kawayan seruling ini maging tamad terbuat dari bambu keberhasilannya tidak serta merta membuatnya malas sesak a masikip: ang kuwartong belajar ito ay parang masikip dahil maraming tao ruangan ini beserta v kasama: si tatay, terasa sesak karena nanay at kasama mga anak banyaknya orang nila ay nag tipon-tipon sa bahay ni lola ayah, ibu, -- napas a mahirap huminga: beserta anak-anak berkumpul kuwartong masikip na ito ay di rumah neneknya nagiging mahirap huminga para sa kanya ruangan sempit ini membuatnya sesak napas
232
sesat, menyesatkan sia-sia sesat, menyesatkan v iligaw: siap, siap cetak v limbagin: ang ang turo niya ay nakakaligaw aklat na ito ay handa na upang ajarannya sangat limbagin buku ini sudah siap menyesatkan cetak tersesat v nawawala: siya ay -- pakai v handa ng gamitin: nawawala sa gubat dia ang bagong sasakyan niya ang tersesat di hutan handa ng gamitin mobil setia a tapat: siya ay napaka barunya sudah siap pakai tapat sa kanyang pamilya dia siapa, siapa pun n sino man: sangat setia dengan kahit sino man maaring keluarganya kumain sa kainan na iyon kesetiaan n katapatan: ang siapa pun boleh makan di katapatan niya sa estado ay restoran itu nasubok na kesetiannya pada siar, menyiarkan v nagkalat: negara sudah teruji siya ang nagkalat sa balia iyon setrika n plantsa: siya ay nag dia yang menyiarkan berita ayos ng damit gamit ang itu plantsa dia melicinkan baju siaran n palabas: palabas ng dengan setrika radyo naglalaman ng balita ng sial a malas: napaka malas niya kanyang tagumpay siaran sa umaga na ito sial benar dia radio itu berisi berita pagi ini kemenanggannya kesialan n kamalasan: ang siasat n pakana: mga pakana kamalasan ay palaging niya upang linlangin ang mga lumalapiy sa kanya kesialan kaaway siasatnya untuk selalu menghampirinya mengelabui musuh sialan n nakakainis: sia-sia a baliwala: baliwala lang nakakainis siya na naman ang magpayo sa batang galit na nakatanggap ng regalo sialan iyon sia-sia saja menasihati dia lagi yang mendapat anak yang sedang marah itu hadiah siang, kesiangan a tanghali: siya ay nagising ng tanghali dia bangun kesiangan
233
sibuk, kesibukan siksa sibuk, kesibukan n maraming sigap a matalino: ang batang gawain: ang maraming masipag at matalino ay gawain ay hindi naging kayang taposin ang kanyang hadlang para sakanya upang gawain ng mabuti at mabilis kalimutan kumain kesibukan anak yang rajin dan sigap itu tidak membuatannya lupa dapat menyelesaikan tugas makan dengan baik dan cepat sidang n paglilitis: siya ang sihir n salamangka: siya ay nag nangunguna sa paglilitis sa aral ng salamangka dia hukuman dia memimpin belajar sihir sidang di pengadilan penyihir n mangkukulam: bersidang v magtipun-tipon: ang mangkukulam ay kinulam ang mga miyembro ng lupon ang bulaklak upang maging ay nagsisimulang magtipun- ibon penyihir telah menyihir tipon noong Pebrero anggota bunga menjadi burung dewan mulai bersidang pada tersihir v na ingkanto: siya bulan Februari ay na ingkanto sa sidik, penyidik n imbestigador: pamamagitan ng kabaitan ng ang imbestigador ay tao na iyon dia tersihir oleh nagsimulang mangolekta ng keramahan orang itu katibayan penyidik mulai sikat n sipilyo: sipilyo sikat gigi mengumpulkan barang bukti siksa n pinaparusahan: -- jari n tatak ng daliri: tatak pinaparusahan niya ang ng daliri ng bawat tao ay hindi kanyang sarili dia siksa magkapareho sidik jari setiap dirinya sendiri orang tidak sama menyiksa v pahihirapan: sifat n katangian: katangian niya huwag pahihirapan ang hayop na mabait ay naging dahilan jangan menyiksa binatang upang maraming mga siksaan n matinding kaibigan sifat baik itu yang pagsubok: matinding membuatnya banyak teman pagsubok sa panloob ang dahilan ng kanyang pagpayat siksaan batin membuatnya semakin kurus
234
sila, mempersilakan singkir, menyingkir tersiksa v pagkahirap: siya sindir, menyindir v pasaring: ay nakakaramdam ng sila ay mahilig mag pasaring paghihirap umupo sa maliit na sa mga taong huli na silya na iyon dia merasa dumating mereka suka tersiksa duduk di kursi yang menyindir orang yang datang kecil itu terlambat sila, mempersilakan v anyaya: sindiran n pangugutya: ang siya ay nag anyaya sa pangugutya ay hindi nadama kanyang mga bisita uoang sa kanyang puso sindiran itu umupo dia mempersilakan tidak terasa dihatinya tamunya untuk duduk singgah v dumaan: sa biyahe silau a silaw: silaw sa pauwi, siya ay dumaan sa kapangyarihan silau bahay ko dalam perjalan kekuasaan pulang, dia singgah di menyilaukan v naskasisilaw: rumahku ang liwanag na iyon persinggahan n nakasisilaw sa paningin ng pansamantalahang paghinto: kanyang mata cahaya itu ang lugar na ito ay naging menyilaukan pandangan pansamantalang paghinto para matanya sa maga nag lalakad tempat silih, silih berganti v ini menjadi persinggahan nagpapalitan: ang mga bagi pejalan kaki biyahero ay dumadating singkir, menyingkir v tumabi: nagpapalitan pelawat datang subukan ninyong tumabi sa silih berganti gitna ng daan coba simak, menyimak v menyingkir dari tengah jalan pagtatagubilin: nakinig siya sa menyingkirkan v tinapon: pagtatagubilin ng kanyang tinapon niya ang mga tinik sa guro dia menyimak penjelasan gitna ng daan dia gurunya menyingkirkan duri di tengah simpati n simpatiya: ang jalan simpatiya ay lumalabas pag tersingkir v na alis: siya ay nakikita ang kalungkutan niya na alis na sa pagkakampeon sa rasa simpati timbul melihat paligsahan ng pagtakbo dia kesedihannya sudah tersingkir dari kejuaraan lomba lari 235
sini sisip, menyisipkan sini pron dito: dito ka! sini kamu! sisi n gilid: gilid ng bahay niya sipit a intsik: ang mata niya ay ay nakaharap sa silangan sisi intsik matanya sipit rumahnya menghadap ke timur sipu, tersipu-sipu v namumula: siya namumula sa kahihiyan menyisikan v nagtabi: siya dahil pinupuri dia tersipu-sipu ay nagtabi ng kanyang malu karena dipuji kayamanan para sa kawang- gawa dia menyisikan hartanya siram, menyiram v buhos: siya untuk beramal ay nag buhos ng bulaklak sa hardin ng bahay dia menyiram sisih, penyisihan n eliminasyon: tanaman bunga di halaman ang unang baitang ng rumah eliminasyon ay lumipas na may mahusay na mga resulta tersiram v na tapunan: ang babak penyisihan dilalui kamay niya ay nasugatan dengan hasil yang baik dahil na tapunan ng mainit na tubig tanganya luka tersiram tersisih v natanggal: koponan air panas niya ay natanggal sa semifinal kesebelasnnya tersisih pada sirat, tersirat v pahiwatig: kaya bapak semifinal niyang kunin ang kahulugan sa likod ng pahiwatig ng sisik n kaliskis: kaliskis ng isda nakasulat sa aklat na binabasa na iyon ay kulay dilaw sisik niya dia dapat mengambil ikan itu berwarna kuning makna yang tersirat di balik sisip, menyisipkan v nagsingit: makna yang tersurat dari siya ay nagsingit ng papel sa buku yang dibacanya pagitan ng mga basahin na sirik a mainggitin: alisin ang libro dia menyisipkan kertas pakiramdam na mainggitin sa di antara halaman buku yang iyong puso hilangkan rasa dibacanya sirik dari dalam hatimu sisipan n pagsingit: hugis sirip n palikpik: palikpik ng pagsingit sa wika ng pating ay hinahangan ng Indonesian, ay el- at -em- maraming tao sirip ikan hiu bentuk sisipan dalam bahasa banyak dicari orang Indonesia, antara lain -el- dan -em- sirna a nawala: nawala na ang kanyang pagasa sirna sudah harapannya 236
siswa sorak siswa n mag-aaral: mag-aaral sa sombong a mayabang: ang ika-limang grado ay batang mayabang ay hindi bumibilang sa apat na pung nakikipag kaibigan anak bata siswa kelas lima sombong tidak akan berjumlah 40 anak berteman sita, menyita v sinita: sinita ng kesombongan n kayabangan: mga pulis ang gamit na ang kayabangan ang naging kontrabando polisi menyita dahilan upang siya ay barang selundupan mahulog kesombongan itu sitaan n sinita: mga gamit na yang membuat dia jatuh sinita ay itinago sa bodega menyombongkan diri v nag barang-barang sitaan mamayabang sa sarili: lagi tersimpan di gudang siyang nag mamayabang sa siul, bersiul v sipol: batang sarili sa angkin na kayamanan magaling sumipol anak kecil niya dia selalu yang pandai bersiul menyombongkan diri dengan siulan n sumisipol: sumisipol kekayaan yang dimiliknya ang bata bilang isang senyas sorak n hiyaw: hiyaw ng mga na siya ay dumating siulan nanonood ay naririnig anak itu sebagai pertanda dia hanggang sa labas ng gusali sudah datang sorak penonton terdengar sodor, menyodorkan v sampai luar gedung nagbigay: siya ay nagbigay ng -- sorai n hiyawan: resula ng kanyang trabaho dia dumadagundong ang hiyawan menyodorkan hasil ang bumati sa tagumpay ng pekerjaannya koponan sorak sorai sogok, menyogok v suhol: siya bergemuruh menyambut ay sumubok na mag suhol sa kemenangan kesebelasan itu opisyal dia berusaha bersorak v nagsasaya: sila ay menyogok pejabat nagsasaya sinalubong ang sogok menyogok n kapanalunan ng kanilang katiwalian: katiwalian ay koponan mereka bersorak gawain na ipanagbabawal sa menyambut kemenangan bansa sogok menyogok timnya merupakan perbuatan yang dilarang negara 237
sorot subur sorot n sinag: sinag ng ilaw ay menyuap(kan) v sinusubuan: tumagos sa kurtina sorot si nanay ay sinusubuan ng lampu menembus tirai itu lugaw ang kapatid ibu menyorot(i) v itinampok: menyuapkan bubur pada adik itinampok niya ang isyu sa sesuap n isang subo: siya ay mga tuntunin ng sikolohiya kumain lang ng isang subo ng dia menyoroti masalah itu kanin dia hanya memakan dari segi psikologi sesuap nasi tersorot v itinampok: ang suara, suara bulat n buong magnanakaw na iyon ay pagkakaisa: siya ay napili itinampok sa cctv sa bahay maging presidente ng buong pencuri itu tersorot cctv di pagkakaisa dia terpilih rumahnya sebagai ketua dengan suara stasiun n stasyon: stasyon ng bulat tren stasiun kereta api -- hati n konsensiya: ang suaka, suaka alam n reserba na konsensiya ay palaging tapat kalikasan: gubat ay isang suara hati selalu jujur reserba na kalikasan hutan suasana n kapaligiran: kaaya- merupakan suaka alam ayang kapaligiran suasana -- margasatwa n santuario yang menyenangkan ng mga hayop: ang elepante subur a malusog: lupa na ay pipoprotektahan sa malusog ay nag bibigay ng santuario ng mga hayop gajah maraming resulta tanah yang dilindungi di suaka subur memberi hasil margasatwa di Lampung berlimpah -- politik n pampulitika ng menyuburkan v pataba: ang pagpapakupkop: sila ay pataba ay nakakalago ng humingi ng pampulitika ng halaman pupuk dapat pagpapakupkop sa ibang menyuburkan tanaman bansa mereka meminta suaka penyubur n pataba: mga politik di negara lain mani ay dapat gawing pataba suap n suhol: siya ay nahuli na ng lupa tanaman kacang- nag suhol sa opisyla dia kacangan dapat dijadikan ketahuan memberi suap pada penyubur tanah petugas 238
suci, kesucian sukar suci, kesucian n kabanalan: ang suguh, menyuguhkan v kabanalan ng kanyang puso ay hinanda: si nanay ay may nakikita mula sa kanyang mg hinandang keyk para sa mga aksyon kesucian hatinya bisita; siya ay may hinandang tampak dari perbutannya tradisyonal na sayaw 1 ibu sudah, berkesudahan v menyuguhkan kue pada tamu; pagtatapos: mga kwento na 2 dia menyuguhkan may masaya na pagtatapos pertunjukan tari tradisonal cerita yang berkesudahan suguhan n handa: hand ana dengan bahagia kape ay ibinigay sa gabi kesudahan n katapusan: ang suguhan kopi diberikan pada katapusan ng kuwento ay malam hari lubhang kapana-panabik suka a mahilig: siya ay mahilig kesudahan cerita itu sangat pumunta sa siyudad dia suka membahagiakan pergi ke kota menyudahi v itinapos: kesukaan n kahiligan: ang itinapos niya ang pagsasalita sinangag ang kahiligan ng tungkol sa malusog na batang iyon nasi gorenglah tahanan dia menyudahi kesukaan anak itu pembicaraan tentang rumah menyukai v gusto: napaka sehat gusto niya ang mga lutong sudut, menyudut v maanggulo: maanghang dia sangat pagsipa niya ay maanggulo menyukai masakan yang tendangannya menyudut pedas -- lancip n matalas na sesuka a anumang gusto: sila anggulo: laki ng matalas na ay kumain ng anumang gusto naggulo ay 30 besar sudut ng puso nila mereka makan lancip ialah 30° apa saja sesuka hatinya -- tumpul n anggulong bika: sukar a mahirap: maputik na laki ng anggulong bika ay 60 kalsada ay sobrang mahirap besar sudut tumpul ialah 60° daanan jalan berlumpur tersudut v mawala: siya ay sangat sukar dilalui nag kwento na matapos mawala ang kanyang posisyon dia pun bercerita setelah posisinya tersudut 239
sukarela sulit sukarela a kusang-loob: siya ay menyulap v nagsalamangka: tumulong sa mga biktima siya ay nagsalamangka ng nang kusang-loob dia itlog naging ibon dia membantu korban banjir menyulap telur menjadi dengan sukarela burung sukarelawan n boluntaryo: siya pesulap n salamangkero: siya ay naging boluntaryo uoang ay salamangkero na sikat sa magturo sa liblib na baryo dia kanyang lungsod dia adalah menjadi sukarelawan untuk pesulap yang terkenal di mengajar di daerah terpencil kotanya suku n katutubo: katutubo na sulih, sulih suara n pagpapalit aborigine ay ninuno ng islang boses: pagpapalit boses sa Australia suku Aborigin palabas na iyon ay napaka- merupakan lehuhur pulau angkop sulih suara dalam Australia pertunjukan itu sangat tepat sulam n tahi: siya ay nag tahi ng suling n babad: siya ay nag laso sa kanyang damit dia babad ng bulaklak na ito memberi sulam pita pada upang maging pabango dia bajunya suling bunga mawar ini menyulam v nagbuburda: menjadi parfum siya ay nag buburda ng sulit a mahirap: mahirap kanyang damit dia sedang maunawaan ang katanungan menyulam bajunya na ito sulit memahami soal ini sulang, bersulang v mag-ihaw: kesulitan n paghihirap: siya siya ay mag-ihaw upang ay nakaranas ng paghihirap sa ipagdiwang ang kanyang kanyangpananalapi dia panalo dia bersulang untuk mengalami kesulitan dengan merayakan kemenangannya keuangannya sulap n mahika: (i)mahika ang mempersulit v pahirapan: pera na ito upang maging huwag mong pahirapan ang papel sulaplah uang ini sitwasyon jangan mempersulit menjadi kertas keadaan
240
sumbang, menyumbang sunting, menyunting menyulitkan v bersumpah v na ngako: siya makapagpalubha: ang ay na ngako n ahindi na mag kakapusan ng kasangkapan ay sisinungaling dia bersumpah makapagpalubha ng tidak akan berbohong pagkumpleto ng trabaho sumpit n sipit ng intsik: ang kekurangan alat ini batang iyon ay kumakain menyulitkan penyelesaian gamit ang sipit ng intsik anak pekerjaan itu makan menggunakan sumbang, menyumbang v sumpit umabuloy: siya ay umabuloy sumsum n utak ng buto: ang ng isang bagong sasakyan dia sakit niya umabot hanggang menyumbang satu mobil baru utak ng buto sakitnya sampai -- saran n mungkahi: siy aay ke tulang sumsum nag bigay ng mungkahi sa sumur n balon: si tatay ay pagdiriwang na ito dia kumuha ng tubig mula sa memberikan sumbang saran balon ayah mengambil air dalam kegiatan ini dari sumur penyumbang n kontribyutor: sungguh, sesungguhnya adv kontribyutor ng pondo buong kaseryosohan: penyumbang dana ipaliwanag nang buong sumbangan n ambag: siya ay kaseryosohan menerangkan nag bigay ambag na pera sa dengan sesungguhnya pag diriwang na ito dia sungguhpun p sadya: sadya memberikan sumbangan dana na maganda, wala akong dalam acara ini balak na bilhin sungguhpun sumber, bersumber v mula sa: bagus, saya tidak ingin ang karbon ay mula sa fosil ng membeli barang itu halaman batu bara bersumber sunting, menyunting v mag-edit: dari fosil tumbuhan siya ay itinalaga na mag-edit -- daya n kayamanan: likas ng iskrip ng drama dia na kayamanan sumber daya ditugaskan menyunting alam naskah drama sumpah n panunumpa: ang penyunting n editor: si lalaki na iyon ay nagsabi ng nanay ay nagtatrabaho bilang panunumpa pria itu editor ng wika ibu bekerja mengucapkan sumpah sebagai penyunting bahasa
241
suntuk susu, menyusui suntingan n na-edit: iskrip menyuruh v utos: inutos si na na-edit ay ipinadala na tatay na bumili ng aklat ang gamit ang pos opis suntingan kapatid ko ayah menyuruh naskah itu telah dikirim adik membeli buku melalui pos surut a umurong: ang hakbang suntuk adv magdamag: si ay na hakbangan na hindi na kuya/ate ay gumagawa ng maaring umurong muli gawain ng magdamag kakak langkah sudah terlangkahkan mengerjakan tugas semalam tidak dapat surut lagi suntuk susah a mahirap: siya ay sanay suram a makulimlim: araw na na sa mahirap na buhay dia makulimlim hari yang suram sudah terbiasa hidup susah surat, surat berharga n mga -- hati a nalulumbay: ginawa mahalagang papel: si nanay ay niya ang kanyang trabaho ng nag tago ng mga mahalagang nalulumbay dia mengerjakan papel sa kahadeyero ibu pekerjaannya dengan susah menyimpan surat berharga di hati dalam brankas -- payah a pagsisikap: ang -- elektronik n e-mail: ako batang iyon ay tinapos ang ay nagpadala ng e-mail sa kanyang gawain ng pagsisikap aking kaibigan saya anak itu menyelesaikan mengirimkan surat elektronik tugasnya dengan susah payah kepada teman kesusahan n paghihirap: ang -- kaleng n liham na walang kanyang pamilya ay lagda: si tiyuhin ay nakakaranas ng paghihirap nakatanggap ng liham ng keluarganya sedang walang lagda kaninang mengalami kesusahan tanghali paman mendapatkan menyusahkan v nakaaabala: surat kaleng siang tadi ang ugali niya ay madalas na tersurat v nakasulat: bagay nakaaabala sa ibang tao na iyon ay nakasulat na mula sikapnya seringkali pa noon hal itu sudah tersurat menyusahkan orang lain sejak dahulu susu, menyusui v nag-papasuso: suruh n utos: ako ay nag utos sa si nanay ay nag-papasuso kay kanya bumili ng inumin saya kapatid ibu sedang menyusui suruh dia membeli air minum adik 242
susul, menyusul syarat susul, menyusul v susunod, susut a lumiit: ang kabisera niya hahabol: mauna ka na, ay lumiit dahil maraming hahabol ako pergilah utang modalnya susut karena sekarang saya akan menyusul banyak hutang susulan n pagpapatuloy, menyusut v lumiit: lumiit sumusunod: sumusunod na ang kanyang katawan dahil sa ulat berita susulan sakit badannya menyusut susun n tumpok; salansan: isang karena sakit salansan ng libro satu susun sutera n sutla: ang kanyang buku damit ay gawa sa orihinal na menyusun v bumuo: ang sutla pakaiannya terbuat dari kapatid (ko) ay bumuo ng kain sutera asli bahay-bahayan gamit ang syahbandar n harbor master: kahoy adik menyusun rumah- ang kanyang tatay ay isang rumahan dari balok kayu harbor master sa daungan na susunan n pagkakaayos: iyon ayahnya bekerja sebagai pagkakaayos ng kanyang syahbandar di pelabuhan itu pangungusap ay tama na syair n tula: siya ay gumawa ng susunan kalimat yang dia buat kantang tula na napakaganda sudah benar dia membuat syair lagu yang tersusun v maayos: kahoy na sangat indah kahon ay maayos nang syarat n kondisyon, provisyon, isagawa kotak kayu itu telah kasunduan, regulasyon: ang tersusun dengan rapi natural na kalamidad ay susup, menyusup v yumuko: nagpabagsak sa syudad na mabilis siyang yumuko para iyon dahil sa kawalan ng iwasan ang suntok dengan kuryente at kagamitan sa cepat ia menyusup ke bawah komunikasyon dengan syarat untuk mengelak pukulan itu sebagai berikut penyusup n manloloob: ang armadong maloloob ay nadakip na ng pulisya penyusup bersenjata itu sudah ditangkap polisi
243
244
T - t taat a masunurin, tapat: tertabrak v masagasaan: masunuring lingkod hamba nasagasaan ng tren ang bus yang taat sebuah bis tertabrak kereta menaati v sumusunod: lagi api siyang sumusunod sa batas tabu a bawal: tema na iyon ay dia selalu menaati aturan naging nagay na bawal tabah a matatag: si nanay ay pagusapan tema itu menjadi laging matatag humarap sa hal yang tabu dibicarakan mga pagsubok ng buhay ibu tabuh n tambulin: paghagupit ng selalu tabah menjalani tambulin sabay papuri cobaan hidup memukul tabuh sambil ketabahan n katiyagaan: bertakbir katiyagaan ng isang ina ay menabuh v pumapalo: siya walang kapantay ketabahan ay laging pumapalo ng drap sa seorang ibu tidak ada gabi dia selalu menabuh bandingannya kendang di malam hari tabrak, bertabrakan v tabur v magsaboy: pagsasaboy mabangga: apat na sasakyan ng bulaklak tabur bunga ang nagbanggaan empat bertaburan v humawan, kendaraan bertabrakan magsabog, magkahiwa- -- lari n hit and run may hiwalay, kumalat, maisaboy, kagagawan ng hit and run ay maihasik: nawarak ang mga sa wakas naaresto na ng sako ng semento at ang laman pulisya pelaku tabrak lari itu ng mga ito ay kumalat sa akhirnya tertangkap polisi sahig ng bodega sak semennya penabrak n nakabangga: ang pecah dan isinya bertaburan nakabangga na iyon ay di lantai gudang dumiretso ng tumakas tadi n kanina: sino ang dumating penabrak itu langsung kabur kaninang umaga? siapa yang datang tadi?
245 tafsir tak tafsir n interpretasyon: tahanan n 1 hadlang: ang interpretasyon ng panaginip bola na iyon ay patuloy sa tafsir mimpi pagpapadulas dahil walang menafsirkan v ipakahulugan, hadlang bola itu terus bigyang kahulugan: hiniling meluncur karena tidak ada nila na bigyan niya ng tahanannya; 2 bilanggo: kahulugan ang talata ng Koran bilanggo na iyon ay tumakas na binigkas niya ia diminta mula sa kulungan tahanan itu menafsirkan ayat Qur'an yang kabur dari penjara; baru saja disebutkannya itu 3 kustodiya: kustodiya ng penafsiran n kahulugan: ang estado tahanan negara kahulugan ng tao na iyon ay tahi n dumi / tae: maraming nakalista sa pahayagan dumi / tae ng kabayo sa penafsiran orang itu paligid ng baranggay banyak dicantumkan dalam surat tahi kuda di sekitar jalan kabar kampung tagih, ketagihan a -- mata n muta muta ay 1 pagkagumon: ang batang lumalabas kapag ang mata ay iyon ay may pagkagumon sa masakit tahi mata sering paginom ng tsaa anak itu muncul saat mata kita sedang sudah ketagihan minum teh; sakit 2 hayok, sugapa, adik, lulong: tahta n korona, trono: umakyat kapag ang isang tao ay sa trono naik takhta nalulong na sa sigarilyo, tahu, ketahuan v ma: sa wakas, mahirap nang tumigil kalau nalaman na rin ang mga sudah ketagihan rokok, susah ginawa niya akhirnya untuk menghentikannya ketahuan juga perbuatannya tahan, bertahan v nanatili: siya pengetahuan n karunungan; ay nanatili sa gitna ng ulan dia agham: aplikadong agham tetap bertahan di tengah pengetahuan terapan guyuran hujan tak adv hindi: hindi tayo dapat pertahanan n depensa, mag-alala tungkol sa mga pagtatanggol, tanggulan: bagay na iyon kita tak perlu pagtatanggol sa sarili risau akan hal tersebut pertahanan diri
246 takdir tancap takdir n tadhana: tadhana ang pertambangan n pagmimina: nag patagpo sa kanila takdir kagawaran sa pagmimina at telah mempertemukan enerhiya departemen pasangan itu pertambangan dan energi menakdirkan v nag takda: tampil v gumaganap: ang ang Panginoon ay nag takda mangawit na iyon ay ng kasalan na ito Tuhan sudah gumaganap sa palabas ng menakdirkan pernikahan ini sining penyanyi itu tampil takluk v sumuko: si prinsipe dalam acara pagelaran seni Diponegoro ay hindi sumuko menampilkan v magpakita, sa mga mananakop pangeran magpamalas, magtanghal, Diponegoro tidak mau takluk magladlad: ang seremonya ay pada penjajah nagpakita ng puwersa ng menaklukkan v talunin: sa ABRI upacara menampilkan wakas ay nag tagumpay siya parade kekuatan ABRI na talunin ang kalaban penampilan n hitsura: ang akhirnya dia berhasil hitsura niya ang nakapahanga menaklukan musuh sa madla penampilannya tamat v tapos na: ang pelikula memukau para penonton na iyon ay tapos na film itu tamu, bertamu v bumisita: si sudah tamat tatay ay bumisita sa kapit menamatkan v tinapos: bahay ayah sedang bertamu tinapos niya ng mabilis ang ke rumah tetangga kanyang gawain dia tancap v pasak: ang mananahi menamatkan pekerjaannya na iyon ay nagpasak ng dengan cepat perdible sa bawat damit na tamatan n nakapagtapos: tapos niya ng tahiin penjahit siya ay nakapagtapos sa itu menancapkan peniti pada kilalang unibersidad dia setiap baju yang selesai tamatan perguruan tinggi dijahitnya ternama -- gas v humaharurit ng takbo: tambang n mina: minahan ng noong nakita ang mga pulis, ginto tambang emas ang magnanakaw kaagad humaharurot ng takbo ketika melihat polisi, perampok tsb langsung tancap gas
247 tanda, bertanda tangan, menangani tanda, bertanda v markado; tandingan n katapat: huwag may tanda: trabahong kang mag-alala, hindi kayo minarkahan ng kompyuter magkatapat jangan khawatir, tugas bertanda komputer dia bukan tandinganmu -- baca n bantas: ang guro ay tanduk n sungay: maraming nagpapaliwanag ng mga uri mga mangangaso ang ng bantas sa mga pumupuntirya sa sungay ng pangungusap pak guru sedang mga rhino dahil mataas ang menerangkan jenis-jenis halaga nito banyak pemburu tanda baca dalam kalimat mengincar tanduk badak bertanda tangan v may karena bernilai tinggi pirma; pirmado: isang tandus a tigang: tigang na lupa litratong may pirma foto tanah tandus bertanda tangan tang n plais: plais na gato tang menandatangani v pirmahan, kunci lagdahan: ang manlalaro ng tangan, menangani v hawakan: putbol ay pumipirma ng mga sa tingin mo kaya niyang kamiseta para sa kanyang mga pangasiwaan ang problema tagahanga pesepak bola itu apakah menurutmu dia dapat menandatangani kaos untuk menangani masalah itu? para penggemarnya -- besi a kamay na bakal: ang tanding n kapantay: wala siyang pinuno na iyon ay may kapantay sa pagtakbo dalam palayaw na kamay na bakal hal lari, dia tidak memiliki penguasa itu memiliki julukan lawan tanding si tangan besi bertanding v makipag -- kanan n 1 kanang kamay: kompitensya: kinansela namin buhat-buhat niya ang kanyang ang paglabas ng bagong anak sa kanyang kanang produkto namin dahil ayaw kamay at ang kanyang mga namin makipag kompitesnya pinamili sa kaliwang kamay da ibang kompanya kami dia menggendong anaknya menunda perilisan produk dengan tangan kanannya dan terbaru kami karena tidak membawa belanjaan dengan ingin bertanding dengan tangan kirinya; perusahaan itu
248 tangga tangguh 2 kanang-kamay: naging menanggalkan v alisin, kanang kamay siya ng opisyal tanggalin, umalis: tinanggal na iyon sa loob ng sampung niya ang kanyang salamin sa taon dia menjadi tangan mata at ipinatong ito sa kanan pejabat itu selama ibabaw ng aparador dia sepuluh tahun menanggalkan kacamatanya -- kosong a walang dala: sila dan menaruhnya di atas ay umuwi ng walang dala lemari mereka pulang dengan tangan penanggalan n 1 kalendaryo: kosong kalendaryong Javanese -- terbuka a bukas palad: penanggalan Jawa; ang pamilya niya ay 2 paglalagay ng petsa: may sumalubong sa amin ng bukas mali sa pagkakalagay ng petsa palad keluarganya menyambut sa mga dokumento terdapat kedatangan kami dengan kesalahan dalam tangan terbuka penanggalan berkas-berkas tangga n hagdan: hiniram ng itu kapitbahay ang aming hagdan tertanggal v petsa: sa taas ng tangga kami dipinjam oleh liham na may petsang ika-13 tetangga ng Disyembre pada bagian -- lipat n natitiklop na atas surat tersebut tertanggal hagdan: itinago ni tatay ang 13 Desember natitiklop na hagdan sa 1tangguh v suspinde: ang bodega ayah menyimpan paliparan ng Soekarno-Hatta tangga lipat di dalam gudang ay nag suspinde ng ilang -- nada n iskala: ang kapatid biyahe dahil sa masamang (ko) ay nagaaral ng iskala ng panahon bandara Soekarno- diatonic adik sedang Hatta menangguhkan mempelajari tangga nada beberapa penerbangan diatonis karena kendala cuaca buruk 2 tanggal n nalaglag: nalaglag ang tangguh a malakas, matatag, kanyang ngipin giginya matibay, matigas: isa siyang tanggal matatag na babae dia seorang wanita yang tangguh
249 tanggulang, menanggulangi tangkas menangguhkan v tangkal, menangkal v iwasan: ipagpaliban: ipinagpaliban hindi natin maaring iwasan niya ang kanyang pag-alis ang kalamidad kita tidak patungong Netherlands dia dapat menangkal bencana menangguhkan tangkap, tangkapan n huli: keberangkatannya ke Belanda panghuhuli gamit ang tanggulang, menanggulangi v pamimingwit tangkapan 1 sumupil: sumupil ng pancing panganib ng pagbaha tertangkap v nahuli, nabihag: menanggulangi bahaya banjir; hindi pa nahuhuli ang 2 sumupil: sumupil ng pumatay pelaku pembunuhan pagkadelingkwente ng itu belum tertangkap kabataan menanggulangi ~ basah v nahuli sa akto: siya kenakalan remaja ay nahuli sa akto habang tanggung a asiwa: tila asiwa nagnanakaw sa supermarket kapag hindi na tapos ang dia tertangkap basah sedang gawain na ito rasanya mencuri di pasar swalayan tanggung kalau pekerjaan ini ~ tangan v nahuli sa akto: tidak diselesaikan ang tao na iyon ay nahuli sa menanggung v magtiis: hindi akto at may mga ilang niya kayang magtiis dalhin katibayan orang itu ang mabigat na bagay ia tidak tertangkap tangan dengan sanggup menanggung beban sejumlah barang bukti berat itu tangkar, penangkaran n bihag: tanggungan n umaasa: ang binisita nila ang mga bihag na batang hindi pa matanda ay hito mereka mengunjungi umaasa pa din sa magulang penangkaran ikan lele anak yang belum dewasa tangkas a maayos: siya ay masih dalam tanggungan sumalo ng bola na iyon ng orang tua maayos dia menangkap bola tangkai n tangkay: mayroon itu dengan tangkas pang tangkay ang mansanas ketangkasan n kagalingan: na ito masih ada tangkai pada katalinuhan at kagalingan ng buah apel itu mga mag-aaral ay masusubukan kecerdasan dan ketangkasan siswa akan diuji 250 tangki tanya tangki n tangke: tangke ng gas tanjakan n paakyat: paakyat tangki bensin na iyon ay dinaanan niya ng tangkis, menangkis v pag-pigil: sobrang mahirap tanjakan itu ang kanyang kamay ay dilaluinya dengan susah nasugatan sa pag-pigil ng payah atake ng magnanakaw tanjung n imus: imus na lugar tangannya terluka saat ay karamihan ginagawang menangkis serangan lugar para sa turista daerah perampok tanjung banyak dijadikan tani n pagsasaka: pagsasaka ay sebagai tempat wisata simula nang inabanduna ng tanpa adv wala: siya ay mga tao usaha tani mulai pumunta nang walang kasama ditinggalkan oleh orang- sa salu-salo dia datang tanpa orang pasangan ke pesta itu bertani v magtanim, tantang, menantang v hamon: magbukid, magsaka: sumabak ang batang iyon ay nag hamon sa tradisyonal na pagsasaka sa kanyang nakakataas upang bertani tradisional mag away anak itu menantang pertanian n 1 pagsasaka, seniornya untuk berkelahi pagtatanim: maliitang penantang n taga hamon: pagsasaka pertanian rakyat; siya ay kumikilos bilang taga 2 pagsasaka, agrikultura, hamon sa paligsahan na ito pagbubukid: pirmihang dia bertindak sebagai agricultura pertanian menetap penantang dalam petani n magsasaka: pertandingan ini maginoong magsasaka petani tantangan n hamon: berdasi kahirapan ay isang hamon tanjak, menanjak v 1 pataas: upang mas maging mabuti siya ay naglakad ng pataas dia kesulitan merupakan melalui jalan yang menanjak; tantangan untuk bisa lebih 2 pataas: sa iilang taon na ito baik lagi ang kanyang karera ay laging tanya v tanong: huwag ka mag pataas beberapa tahun ini tanong kung bakit jangan karirnya terus menanjak tanya kenapa
251 tapi taruh, bertaruh mempertanyakan v tarian n mga sayawan: ang magtanong, tanungin, mag- kapatid (ko) ay nag aral ng usisa, usisain: magtanong mga sayawang tradisyonal sa tungkol sa problema studio adik belajar tarian mempertanyakan masalah tradisional di sanggar menanyakan v itanong, tarik v hila: siya ay nag hila ng magtanong: mayroon akong pinto ia menarik pintu gustong itanong sa iyo ada -- suara n pagkanta: siya ay yang mau saya tanyakan sobtrang masaya mag-aral ng tapi p ngunit/pero: ang bag na pagkanta dia sangat senang iyon ay maganda ngunit ang mempelajari bidang tarik presyo ay napaka mahal tas suara itu bagus tapi harganya tertarik v interesado, may terlalu mahal gusto: interasado siya sa taplak n tapete: si nanay ay babaing iyon dia tertarik pada bumili ng tapete sa palengke gadis itu ibu membeli taplak di pasar taring n pangil: ang pusa ay tara, setara n katumbas: ang nagpapakita ng kanyang enerhiya na inilabas ay dapat pangil kapag galit kucing itu na katumbas ng resulta tenaga menunjukkan taringnya saat yang dikeluarkan harus setara marah dengan hasilnya taruh, bertaruh v tumaya: siya tari v sayaw: ang kapatid (ko) ay tumaya na mananalo sa nag aral ng sayaw sa studio paligsahan ang kanyang adik belajar tari di sanggar paboritong tim sa putbol dia menari v sumayaw: ang bertaruh tim bola kapatid (ko) ay sumayaw ng kesayangannya akan menang jaipong sa kaganapan ng dalam pertandingan palabas ng sining adik menari mempertaruhkan v isinugal, jaipong dalam acara itaya: Itinaya niya ang pagelaran seni kanyang buhay dia penari n mananayaw: ang mempertaruhkan nyawanya babae na iyon ay nag taruhan n pustahan: ang tatrabaho bilang mananayaw lalaking iyon ay natalo sa wanita itu bekerja sebagai pustahan sa putbol laki-laki penari itu kalah dalam taruhan bola 252 tas, tas belanja tata tas, tas belanja n bag na -- cara n pamamaraan: si pambili: kasalukuyan nanay ay nag paliwanag ng ikinampanya ang paggamit ng pamamaraan gumamit ng bag na tela pambili saat ini makina kau kuya/ate ibu sedang dikampanyekan sedang menjelaskan tata cara penggunaan tas belanja menggunakan mesin jahit berbahan kain pada kakak -- gendong n kinakarga na -- kota n pagpaplano ng bag: ang kapatid (ko) ay mas lungsod: pagpaplano ng gusto gumamit ng kinakarga lungsod sa lugar na ito ay na bag adik lebih senang napaka maayos tata kota menggunakan tas gendong daerah ini sangat rapi tata n sistema: sistema ng -- krama n pag-uugali: kami pamumuno sa merkado ng ay kinakailangan mag-aral ng lugar na ito ay kailangan pa pag-uugali ng mabuti kita din ayosin tata kelola pasar di harus belajar tata krama yang daerah ini masih harus baik diperbaiki -- rias n pagpapaganda: si -- bahasa n balarila: sila ay tiyahin ay nagpursige sa nag-aaral ng balarila mereka larangan ng pagpapaganda sedang mempelajari ilmu tata bibi sedang menekuni bidang bahasa tata rias -- boga n pagluluto: siya ay -- surya n sistemang solar: nagsipag sa pagluluto noong ang kapatid (ko) ay nag aaral nasa kolehiyo dia menekuni ng sistemang solar sa bidang tata boga semasa eskwelahan niya adik kuliahnya mempelajari ilmu tata surya -- busana n mananahi ng di sekolah damit: ang kaibigan ko na -- tertib n alituntunin: babae ay kumuha ng kurso na kailangan natin sundin ang mananahi ng mga damit alituntunin ng trapiko kita teman saya kuliah di jurusan harus mematuhi tata tertib tata busana lalu lintas
253 tatap tatar, menatar tertata n maayos: ay -- muka n harapan: ag kuwartong ito ay napaka dalawang lalaki na iyon ay maayos at malinis ruangan ini gumawa ng pulong harapan sa sangat tertata rapi lihim na silid kedua orang itu menata v nag-aayos: si mengadakan pertemuan tatap nanay ay nag-aayos ng hapag muka di ruang rahasia kainan ibu sedang menata menatap v tumitig: siy aay meja makan tumitig sa larawan na iyon ng penata n taga pagayos: ang napakatagal dia menatap taga-pagayos ng kuwarto na lukisan itu lama sekali iyon ay napaka seryoso iniisip tatapan n titig: ang titig ng ang plano ng pagaayos ng kanyang mata ay napaka party penata ruangan itu matalim tatapan matanya sedang serius memikirkan sangat tajam rencana tata ruang pesta tatar, menatar v nagturo: si ~ busana n moda estilista: si tatay ay nagtuturo sa kanyang ate/kuya ay nangangarap na mga mag-aaral kung paano maging moda estilista kakak paglilinang ng kabote ayah bercita-cita menjadi seorang sedang menatar murid- penata busana muridnya cara budi daya ~ rambut n mangugulot: siya jamur ay isang kilalang penataran n pagsasanay: si mangungulot sa lungsod na ito nanay ay dumalo sa dia adalah seorang penata pagsasanay para sa edukasyon rambut ternama di kota ini ibu sedang mengikuti tatap v titig(an): titig(an) mo penataran pendidikan ang kanyang mga mata ng malagkit, at iyongmakikita ang katotohanan tatap matanya lekat-lekat, maka akan kamu temukan kejujuran
254 tatih, tertatih tawar tataran n tuntunin: sa mga 2 nang-aakit: karisma ng praktikan na mga tuntunin, babae na iyon ang nang-aakit ang islamiko na bangko ay ng puso ng bawat lalake na nagbibigay sa kanilang lumalapit sa kanya pesona parokyano upang bumuo ng wanita itu menawan hati malikhaing negosyo dalam setiap pria yang mencoba tataran praktis, bank-bank mendekatinya syariah memberi keleluasaan menawan v 1 nakunan: kepada nasabahnya untuk nakunan ng pulis ang mengembangkan usaha magnanakaw polisi telah industri kreatif menawan pencuri tersebut; tatih, tertatih-tatih v pamimilay: 2 kaakit-akit: ang kanyang ang babaing iyon ay magandang mukha ay kaakit- naglalakad ng pamimilay akit sa puso ng mga perempuan tua itu berjalan kalalakihan parasnya yang dengan tertatih-tatih cantik telah menawan hati taut, bertaut v kumapit: ang para lelaki tingin ng kanyang mga mata tawanan n bilanggo: ay kumapit sa babae na iyon bilanggo sa bilangguan ay pandangan matanya bertaut hindi nagtagumpay tumakas pada gadis itu tawanan penjara itu tidak tautan n link: siya ay nag berhasil kabur hahanap ng link sa internet ~ perang n bilanggo ng dia mencari data dalam digmaan: sila ay naging tautan internet bilanggo ng digmaan sa tawan v 1 nang-akit: mga pirata panahon na iyon mereka ay nang-akit ng mga menjadi tawanan perang saat mangigisda sa makipot na itu sunda para perompak itu 1tawar a walang lasa: ang luto menawan nelayan penangkap na ito ay walang lasa sa dila ikan di Selat Sunda; masakan ini terasa tawar di lidah
255 tawar tebus 2tawar v tawad: sa palengkeng tebakan a hula: ang hula tradisyonal madalas mangyari niya ay napaka tugma ang tawaran ng tagapamili at tebakannya sangat tepat tagabenta di pasar tradisional tebal, tebal muka a makapalang sering terjadi tawar-menawar muka: ang lalaki na iyon ay antara penjual dan pembeli makapal ang muka laki-laki tayang v ipapalabas: ang itu tebal muka pelikula na iyon ay tebang v putulin: malinaw na magsisimula ng ipapalabas sa pamumutol tebang habis araw na ito film tersebut mulai menebang v nagputol: si tayang hari ini tiyuhin ay nagputol ng puno menayangkan v naghahatid: ng saging paman menebang channel sa telebisyon na iyon pohon pisang ay naghahatid ng direktang tebar v nag-laladlad: siya ay brodkast ng putbol na laging nag nag-laladlad ng paligsahan saluran televisi itu karisma sa harap ng mga menayangkan siaran langsung magagandang babae dia pertandingan sepak bola selalu tebar pesona di depan tayangan n brodkast: kami wanita canitk ay na nonood ng bertebaran v kalat: nagkalat pangkasalukuyan putbol ang mga magasin sa ibabaw brodkast kami sedang ng lamesa majalah bertebaran menyaksikan tayangan di atas meja langsung pertandingan sepak tebing n bangin: ang bahay niya bola ay napapalibutan ng matataas tebak v hulaan: kaya ko na na bangin rumahnya hulaan ang iyong edad saya dikelilingi oleh tebing yang bisa menebak berapa usia tinggi Anda tebu n baston, tungkod; tubo: menebak v hulaan: kaya naggigiling ng tubo tebu biasa niyang hulaan kung ano ang tebus v tumubos: ang nasa isip ko dia dapat pamahalaan ay sa wakas menebak apa yang ada dalam tumubos sa mga bihag ng pikiran saya terorista pemerintah akhirnya menebus sandera yang mejadi tawanan teroris itu 256 teduh tegang 1menebus v tinubos: tinubos tega a lakas na loob: siya ay ni tatay an gamot sa kahera ng may lakas na loob na iwan parmasya ayah sedang ang kanyang anak magisa sa menebus resep obat di kasir merkado dia tega sekali apotik meninggalkan anaknya 2menebus v tinubos: ang mga sendirian di pasar bayani tinubos ang kalayaan tegak a matuwid: ang sundalo ng mga luha at dugo para ay nakatayo ng matuwid pahlawan menebus prajurit itu berdiri dengan kemerdekaan dengan air mata tegak dan darah -- lurus a tindig: siya ay 3menebus v mapawalang sala: nakatayo ng tindig sa siya ay laging tumutulong sa direkyon ng parola dia berdiri mga mahihirap upang tegak lurus dengan arah mapawalang sala dia selalu mercusuar menolong setiap pengemis menegakkan v magtuwid: untuk menebus kesalahannya ang kapatid (ko) ay tebusan a pangtubos: sinusubukan magtuwid ng pangtubos na hinihingi ng isang kahoy adik sedang mga kidnaper ay masyadong berusaha menegakkan tongkat mataas uang tebusan yang tegang a panahunan: ang diminta penculik itu sangat kapaligiran sa silid ng pulong tinggi ay nagsisimulang panahunan teduh a makulimlim: ang suasana di ruang rapat mulai kanyang bahay ay tegang makulimlim dahil sa mga bersitegang v nakipag talo: puno sa paligid rumahnya siya ay nakipag talo sa nag terasa teduh karena pohon bebenta ng damit sa palengke di sekitarnya dia bersitegang dengan berteduh v magkubli, penjual pakaian di pasar sumilong, magtago: sumilong menegangkan v malubha, sa ilalim ng puno berteduh di nakakanerbyos, nakakahindik: bawah pohon nakakanerbyos talaga ang pelikulang iyon film itu sangat menegangkan
257 tegap tekad tegangan n tensyon, -- sapa n pagbati: napaka wili pagkabahala, pag-aalala, ng kanyang pag-uugali at pagkabanat, igting, pag-igting: pagbati betapa menarik mataas na tension tegangan tingkah laku dan tegur tinggi sapanya tegap a bunata: siya ay nakatayo menegur v 1 bumati: si ng bunata dia berdiri dengan tiyuhin ay bumati sa isang tao tegap na nakita niya s amerkado tegar a matapang: hinarap niya paman menegur seseorang ang mga hamon ng matapang yang ditemuinya di pasar; dia menghadapi cobaan hidup 2 pinagsabihan: pinagsabihan dengan tegar ng guro ang mag-aaral na tegas a matatag: si tatay ay huling dumating ibu guru laging matatag sa amin ayah menegur siswa yang datang selalu bersikap tegas pada terlambat kami teguran n 1 babala: menegaskan v nag pahayag: angbabae na iyon ay hindi siya ay muling nag pahayag sumagot sa babala ng katabi ng kahulugan nag pag dating niya wanita itu tidak niya dia kembali menegaskan merespon teguran orang di maksud kedatangannya sampingnya; teguh a matatag: siya ay laging 2 babala: siya ay nakatanggap nakahawak ng matatag sa na ng dalawang beses na prinsipyo niya dia selalu babala mula sa pinuno dia memegang teguh pendirian- sudah mendapatkan dua kali nya teguran dari atasan keteguhan hati n katatagan: tekad n paghahangad: siya ay katatagan ng kanyang puso ay nagsimula magtayo ng bahay hindi pangkaraniwan na may malakas na keteguhan hatinya sungguh paghahangad dia mulai luar biasa membangun rumah dengan tekad yang kuat tegur v tawagin: tawagin mo ako kapag tayo ay nagkasabay sa daan tegur saya jika kita berpapasan di jalanan!
258 tekan teladan bertekad v determinadong: si -- silang n krosword: si lolo ate/kuya ay determinadong ay laging nag-sasagot ng magtapos ng kolehiyo sa krosword sa kanyang tamang panahon kakak bakanteng oras kakek selalu bertekad untuk lulus kuliah mengisi teka-teki silang di tepat waktu waktu luangnya tekan v pindutin: pindutin ang teko n pitsel: si tiyuhin ay pulang pindutan upang nagsalin ng tubig mula sa mamatay ang ilaw tekan isang pitsel paman tombol merah itu agar menuangkan air dari dalam lampunya mati teko menekan v pinindot: tekuk, bertekuk lutut v pinindot niya ang botones ng sumuko: siya ay sumuko sa sasakyan upang umandar ang harap ng kalaban niya dia makina dia menekan tombol bertekuk lutut di hadapan itu untuk menyalakan mesin lawannya menekankan v diniin: ang tekun a masipag: ang kapatid ay tagapagsalita ay diniin ang nagaaral ng masipag adik kahalagaan ng edukasyon belajar dengan tekun pembicara menekankan telaah n pagsusuri: sila ay pentingnya pendidikan gumawa ng pagsusuri upang tertekan v pagkagipit: siya magkasundo mereka ay nakakaramdam ng mengadakan telaah untuk pagkagipit sa situasyon na ito permukiman dia merasa tertekan dengan menelaah v suriin: kailangan situasi ini natin suriin ang pinagmulan teka-teki n palaisipan: ang ng isang magandang libro kita kapatid (ko) ay mahilig perlu menelaah buku sumber tumapos ng palaisipan adik yang bagus senang sekali menyelesaikan teladan n ehemplo: siya ay teka-teki naging ehemplo ng kanyang mga kaibigan dia menjadi teladan bagi teman-temannya
259 telaga telur, bertelur telaga n lawa: sila ay naglalakad teliti a masusi: ang guro ay sa paligid ng lawa mereka nagsiyasat ng resulta sa berjalan berdua di sekitar pagsusuri ng masusi ibu guru telaga memeriksa hasil ulangan telan, menelan v lumunok: ang dengan teliti lasa niya ay parang lumunok meneliti v nagsasaliksik: sila ng isang mapait na tableta ay nagsasaliksik ng proseso rasanya seperti menelan pil ng potosintesis mereka sedang pahit meneliti proses fotosintesis tertelan v malunok: ang peneliti n mananaliksik: ang bilog na kendi ay hindi sadya mga mananaliksik ay na malunok bulatan permen nagsagawa ng isang pulong sa itu tidak sengaja tertelan pribadong kuwarto para telanjang v naka hubad peneliti mengadakan rapat di ruangan khusus telapak n palad: siya ay nag pakita ng kanyang palad sa penelitian n pananaliksik: manghuhula dia ang mga resulta ng memperlihatkan telapak pnanaliksik ay hindi pa tangannya pada peramal ipinamimigay hasil penelitian itu belum disebarluaskan -- kaki n palad ng paa: palad ng paa niya ay masakit dahil teluk n baybayin: sila ay masyadong matagal nakatayo nasiyahan sa tanawin ng telapak kakinya terasa sakit hapon sa baybayin mereka karena terlalu lama berdiri menikmati pemandangan sore di teluk -- tangan n palad kamay: palad ng kanya kamay ay telunjuk n hintuturo: siya ay nakikitang namumula telapak gumagamit ng hintuturo tangannya terlihat memerah upang magturo ng daan dia menggunakan jari telunjuk untuk menunjukkan arah telur, bertelur v nangitlog: ang alagang manok ni tatay ay nagitlog na ayam peliharaan ayah sudah bertelur
260 telusur, menelusuri tempel telusur, menelusuri v -- cahaya a pumasok naghahanap: ang pulis ay angliwanag: ang bahay biya naghahanap para sa mga ay nilagyan ng salamin na bakas ng mga detenidong bubong upang pumasok ang krimen polisi sedang liwanag rumahnya diberi menelusuri jejak kejahatan genting kaca agar dapat tahanan itu tembus cahaya tema n suliranin: ang guro ay -- pandang a umalam: ang nagpasiya ng suliranin ng materyal na ginamit ay kwento pak guru menentukan umalam bahan yang tema karangan digunakan adalah bahan tembaga n tanso: binisita namin tembus pandang ang lugar ng artisano na tempat, bertempat v gaganapin: ginawa mula sa tanso kami ang pagdiriwang ay gaganapin mengunjungi tempat sa kultural na gusali acara itu pengrajin berbahan tembaga bertempat di gedung budaya tembak, tembakan n pagbaril: -- parkir n paradahan: pagbaril niya ay tumpak sa hinintay niya ang kanyang target tembakannya kena tepat kaibigan sa paradahan dia di sasaran menunggu temannya di tembakau n tabako: si tiyuhin tempat parkir ay mayroong malawak na -- tinggal n tirahan: si tatay taniman ng tabako paman ay nag hahanap ng memiliki perkebunan magandang tirahan para sa tembakau yang luas amin ayah sedang mencari tembok n pader: sa pader ng tempat tinggal yang lebih baik kanyang tahanan ay mayroong untuk kami sikat na magandang larawan tempel v idikit: idikit ang bulak di tembok rumahnya terdapat na basa sa pasa na meron ka lukisan mural yang indah sa iyong paa tempelkan kapas tembus, menembus v natagos: basah pada luka memar yang resulta ng benta sa buwan na ada pada kaki Anda ito ay natagos ang limitasyon na target hasil penjualan bulan ini sudah menembus batas target
261 tempuh tenaga menempel v dumikit: ang temu v pagkikita: ang pagkikita papel ay dumikit ng matatag ng dalawang bagong kasal ay pagkatapos mabigyan ng kola ngyari ng maayos upacara kertas itu menempel dengan temu kedua mempelai telah kuat setelah diberi lem berlangsung dengan lancar tempuh v agwat: ang -- kangen n muling paglalakbay na ito ay pagsasama-sama: si nanay ay mayroong mahabang agwat dumalo sa pagdiriwang ng ng mga milya perjalanan ini muling pagsasama-sama sa memiliki jarak tempuh yang kanyang paaralan ibu panjang menghadiri acara temu menempuh v magdanas, kangen di sekolahnya sumailalim, batahin, dumaan, bertemu muka v nagkita ng umabot: Inabot nang harapan: kami ay nagkita ng dalawang oras ang aming harapan sa pagdiriwang ng byahe perjalanan kami pagtatapos ng pagaaral kami menempuh waktu dua jam bertemu muka dalam acara tempur v labanan: ang hukbo n pesta kelulusan aiyon ay ilang araw na nasa menemui v nakipagkita: siya labanan ng digmaan pasukan ay nakipagkita sa kanyang itu sudah berhari-hari doktor sa silid niya dia bertempur di medan perang menemui dokter di bertempur v pakikipaglaban: ruangannya ang mga bayani pakikilaban pertemuan n pulong: ang da larangan ng digmaan para pulong ay tumagal mula pahlawan bertempur di umaga hanggang tanghali medan perang pertemuan itu berlangsung pertempuran n labanan: ang dari pagi sampai siang labanan na iyo ay umubos ng tenaga n lakas: ang trabaho na maraming biktima ito ay nangangailangan ng pertempuran itu menelan dagdag na lakas pekerjaan ini banyak korban membutuhkan tenaga yang ekstra
262 tenang, ketenangan tengah -- kerja n manggagawa: ~ bebas n libreng sipa: manggagawa sa bansa na iyon putbolista na iyon ay ay nagsimulang nabawasan naghahanda na para sa isang tenaga kerja di negara libreng sipa pesepakbola itu tersebut mulai berkurang bersiap melakukan tendangan bertenaga v masigla: siya ay bebas nag ehersisyo na may masigla tengadah v nakatitig paitaas: na kilos dia melakukan senam siya ay pinarusahan na dengan gerakan yang tumayo sa habang nakatitig bertenaga paitaas dia dihukum berdiri di tenang, ketenangan n lapangan sambil tengadah mapayapa: siya ay menengadah v tumitingin: nangangailangan ng ang kapatid (ko) ay tumatakbo mapayaba na puso at isipan pa labas ng bahay habang dia memerlukan ketenangan tumitingin patungo sa hati dan pikiran eroplano adik berlari ke luar tenda n tolda: sila ay nagtayo ng rumah sambil menengadah tolda sa bakuran ng bahay melihat ke arah pesawat mereka mendirikan tenda di tengah n gitna, habang: halaman rumah nanonood ako ng telebisyon tendang v sipa: ang matandang noong tumawag siya aku babae na iyon ay tinamaan ng sedang menonton televisi sipa ng lalakeng nag wawala ketika dia meneleponku ibu tua itu kena tendang menengah a gitnang antas: orang yang sedang mengamuk ang kakayanan niya ng eikang menendang v sumipa: ang Ingles ay nasa gitnang antas kapati (ko) ay sumipa patungo kemampuan bahasa sa layunin adik menendang Inggrisnya berada di tingkat bola ke arah gawang menengah tendangan n sipa: siya ay pertengahan n kalagitnaan: nag sipa ng penalti dia si tatay ay pupunta ng melakukan tendangan penalti Lombok da kalagitnaan ng buwan ayah akan pergi ke Lombok di pertengahan bulan
263 tenggang rasa tepi setengah baya a tentu a tiyak: tiyak ako ay katamtamang edad: babae na makikipagkita sayo sa opisina katamtamang edad perempuan ngayon tanghali tentu saya setengah baya akan menemuai Anda di setengah mati adv halos kantor siang nanti mamatay: siya ay nag aral ng ketentuan n probisyon: halos mamatay upang pumasa probisyon na ito ay sa pagsusulit dia belajar nagsisimula sa araw na ito setengah mati untuk lulus ketentuan ini berlaku mulai ujian hari ini tenggang rasa n pagpapaubaya: menentukan v magdesisyon: maayos na lipunan ay laging ang bayan ang magdesisyon nakatutok sa mga saloobin na kung sino ang kanilang pagpapaubaya at matulongin presidente rakyat ikut masyarakat yang harmonis menentukan siapa presiden selalu mengedepankan sikap mereka tenggang rasa dan tolong- tenun, menenun v maghabi: si menolong nanay ay magaling maghabi tenggang waktu n palugit na ibu pandai menenun pakaian panahon: palugit na panahon tenunan n ilala: ang tela na para sa pagbayad ng kuryente ito ay gawa sa ilala kain ini ay matatapos ngayong buwan terbuat dari tenunan tenggang waktu pembayaran tepat, menepati janji v iuran listrik akan berakhir tumupad sa pangako: kami ay pada akhir bulan ini kinakailangan tumupad sa tenggat n deadline: deadline ng pangako kita diharuskan pagbabayad ng iyong credit selalu menepati janji card ay tapos na masa tenggat tepi n tabi: ang magsasaka na pembayaran kartu kredit iyon ay nilipat ang kanya ani Anda sudah berakhir sa tabi ng ilog petani itu tenteram a maginhawa: bawat memindahkan hasil panennya tao ay may gusto na ke tepi sungai magkaroon ng pamilyang maayos at maginhawa setiap orang menginginkan keluarga yang damai dan tenteram
264 tepuk terima tepian n gilid: dahil malaki penerbangan n lipad: ang ang alon siya ay lumangoy sa aming lipad ay inantala dahil gilid lang ng dagat karena sa malakas na ulan ombak besar dia hanya penerbangan kami ditunda berenang di tepian pantai karena hujan lebat tepuk v palakpak: mag palakpak terbit v sumisikat; inilathala: ka ng iyong kamay tepuk aang araw ay sumisikat sa tanganmu silangan ; ang aking bertepuk tangan v paboritong komik ay nagpalakpakan: mga inilathala sa araw na ito manonood ay nagpalakpakan matahari terbit di Timur; upang ipahayag ang kanilang komik favoritku terbit hari ini pagpapahalaga penonton penerbitan n pagtanyag: ang bertepuk tangan menyatakan pagtanyag ng libro panitikan apresiasi meraka ay tumaas ng makabuluhan tepung n pulbo/harina: ang keyk penerbitan buku sastra tahun na ito ay gawa sa gatas na ini meningkat secara pulbo at itlog kue ini terbuat signifikan dari tepung susu dan telur terbitan n pahayag: ang pag teras n terasa: lalaki na hindi pupublikasyon ng babasahin kinikilala ay matagal ng sa aming paaralan ay nakaupo sa aming terasa lelaki idinaraos ng isang beses sa tidak dikenal itu sudah lama isang buwan terbitan jurnal duduk di teras rumah kami di kampus kami berjalan teratai n lotus: lotus ay isang sebulan sekali tanim na ang tubig ay terigu n trigo: ang produkyon gumagapang teratai adalah ng trigo ay tumataas ng tanaman air yang merambat pandaigdigan produksi terigu terbang v lumilipad: ang ibon tahun ini meningkat secara na iyon ay lumilipad mula sa global isang puno appunta sa ibang terima v tanggap: pagtanggap puno burung itu terbang dari ng pagsusulit uji penerimaan satu pohon ke pohon yang lain
265 terjal terumbu terjal a matarik: ang mga terobos v diretsohin: diretsohin mangaakyat ay umaakyat sa mo lang ang pader, ito ay nasa matarik na burol pendaki itu kagipitan terobos saja pagar sedang menaiki bukit yang itu, ini darurat! terjal menerobos v sumugod: siya terjun v lumundag: siya ay ay tumakbo sumugod sa ulan lumundag ng malaya sa dia berlari menerobos hujan kataasan ng 30 metro dia terobosan n pambihirang terjun bebas dari ketinggian tagumpay: bagong hirang ng 30 meter isang linggo, ang direktor ay terlalu, keterlaluan a hindi gumagawa ng ilang mga makatwiran: ang kanyang pambihirang tagumpay sa aksyon ay tinuturing na hindi kumpanya baru seminggu di makatwiran tindakannya angkat, direktur itu dianggap sudah sangat melakukan beberapa keterlaluan terobosan di perusahaannya terlanjur v pa: habang wala pa, tertib a mahusay: ang halalan sa mas maigi na umiwas na sa taon na ito ay tumakbo ng mga binabawal na gamot ligtas an mahusay pemilu sebelum terlanjur, lebih baik tahun ini berjalan aman dan kamu menghindari obat- tertib obatan terlarang itu ketertiban n patakaran bawat ternak n alaga na hayop: mag-aral ay kinakailangan trabaho niya araw-araw ay sumunod da mga patakaran ng mag-aalaga ng alaga na hayop paaralan setiap siswa at hardin pekerjaanya setiap diwajibkan mematuhi hari mengurus ternak dan ketertiban di sekolah kebun menertibkan v disiplina: ang beternak v pagpapalaki: pulis ay nag disiplina ng mga trabaho ng kanyang magulang tao polisi menertibkan massa ay pagpapalaki ng baka terumbu n korales: tuhod niya pekerjaan orang tuanya ay nasugatan dahil sa beternak sapi koraleshabang sumisisid peternakan n alaga(ng): lututnya terluka terkena alagang baka peternakan sapi terumbu karang ketika sedang menyelam
266 terus tim -- karang n bahura: ang menewaskan v kumitil: nag paggamit ng bomba sa isda ay natural na kalamidad ay ipinagbabawal dahil tinuturing kumitil ng mamamayan nakakasira sa mga bahura bencana alam menewaskan penggunaan bom ikan penduduk dilarang karena dianggap tiada v wala na: wala na ang merusak terumbu karang naiwan tiada lagi yang tersisa terus adv tapos(in): taposin mo tiang; tonggak n patpat: ibinaon ang iyong gawain hanggang niya ang patpat sa lupa dia matapos teruskan menancapkan tiang itu ke pekerjaanmu sampai selesai tanah tetap patuloy: kahit na inaantok tik, mengetik v naglilimbag: si ang bata na iyon ay patulogy nanay ay naglilimbag ng na ginagawa ang kanyang eksamen ibu sedang mengetik gawain sa paaralan meskipun soal ujian mengantuk, anak itu tetap tikar n banig: igulong ang banig mengerjakan tugas na iyon gulung tikar itu! sekolahnya tikus n daga: maraming daga sa ketetapan n paglalaan: pinal bahay niya banyak tikus di na paglalaan ketetapan akhir rumahnya menetapkan v nag tatalaga: tilang v hulihin: hulihin mo ang presidente ay nagtatalaga nalang ang sasakyan na ng kanyang ministro presiden lumalabag manong tilang saja menetapkan menterinya kendaraan yang melanggar tetes n patak: inubos niya ang itu pak! gatas hanggang sa huling menilang v hinuli: hinuli ng patak dia menghabiskan susu pulis ang mga lumalabag itu sampai tetes terakhir polisi menilang pelanggar menetes v tumulo: ang luha tim n koponan: koponan ng niya ay tumulo dahil basket na iyon ay malungkot air matanya nagtagumpay manalo sa menetes karena sedih paligsahan tim basket itu tewas v namatay: siya ay berhasil memenangkan namatay ng kalunos-lunos dia pertandingan tewas dengan mengenaskan
267 timbang, menimbang tinju timbang, menimbang v tinggal, meninggal dunia v nagtimbang: ang sumakabilang buhay: ang mangangalakal ay nagtimbang tatay niya ay sumakabilang ng asukal pedagang buhay ng maayos ayahnya menimbang gula meninggal dunia dengan timbangan n bugat: bigat ng tenang kanyang katawan ay unti-unti tingkah, tingkah laku n pag- tumataas timbangan berat uugali: pag-uugali ng bata na badannya berangsur naik iyon ay kagaya ng kanyang timbul v manggaling: ang bote ama tingkah laku anak itu na iyon ay manggaling sa loob mirip bapaknya ng dagat botol itu timbul dari tingkat, bertingkat v palapag: dalam air laut ang bahay niya ay may tatlong timur n silangan: ang araw ay palapag rumahnya bertingkat sumisikat sa silangan tiga matahari terbit di timur meningkat v tumaas: ang tindak v ipatupad: ang kanyang sahod niya ang tumaas sa taon pag-uugali ay dapat ipatupad na ito gajinya meningkat perilakunya harus segera tahun ini ditindak! tingkatan n antas: siya ay -- lanjut v pagkasunod: nsa isang antas sa ilalim ng pagkasunod ng legal na antas ng kanyang kapatid dia proseso ay naantala dahil ang berada satu level di bawah suspek ay may malubhang tingkatan kakaknya sakit tindak lanjut proses tinju n boksing: paligsahan ng hukum itu tertunda karena boksing ay hinihintay ng tersangka sakit parah maraming tao pertandingan bertindak v kumilos: ang tinju itu dinanti banyak orang pulis ay kumilos upang bertinju v boksing: si pigilan ang karamihan ng tao Muhammad Ali ay nag polisi bertindak menertibkan boksing ng pasayaw-sayaw kerumunan massa Muhammad Ali bertinju tindakan n hakbang: menari-nari hakbang na kanyang ginawa ay napaka puri tindakan yang dilakukannya sangat terpuji 268 tinta tong petinju n boksingero: siya ay toko, pertokoan n tindahan: ang isang kilala na boksingero dia tindahan na iyon ay bukas adalah seorang petinju yang hanggang 10 ng gabi terkenal pertokoan itu buka sampai tinta n tinta: tinta ng printer na pukul 10 malam iyon ay ubos na tinta printer -- swalayan n tindahan ng itu sudah habis groseri: ang kanyang ama ay tipu, tipu daya n pandaraya: mayroong tindahan ng groseri maraming pandaraya ang ayahnya memiliki sebuah toko kanya ginawa upang makuha swalayan ang kanyang biktima berbagai tolong, pertolongan n tulong: tipu daya telah dilakukan residente na apektodo ng baha untuk mendapatkan ay nangangailangan ng tulong mangsanya warga yang terkena musibah -- muslihat n panlilinlang: banjir itu sangat siya ay nahikayat ng membutuhkan pertolongan panlilinlang dia sudah tomat n kamatis: ang kamatis ay terbujuk tipu muslihatnya naglalaman ng antioxidant tirai n kurtina: ang kanyang tomat mengandung bahay ay kompleto ng kurtina antioksidan kulay krema rumahnya tombak n kahoy: ang kahoy na dilengkapi dengan tirai iyon ay ginagamit upang berwarna krem mahuli ang isda tombak itu titip v pasuyo: pasuyo ng digunakan untuk menangkap pasalubong para sa anak mo ikan titip oleh-oleh ini untuk tombol n pindutan: idiniin niya anakmu ya! ang berdeng pindutan upang menitipkan v iniwan: iniwan makakuha ng isang numero ni tatay samin ang aming mga pang-pila dia menekan tombol kapatid ayah menitipkan adik hijau untuk mengambil nomor pada kami antrian titipan n padala: pakiusap tong n tangke: tangke na iyon ay pabigay ng padala na ito sa naglalaman ng langis tong itu inay mo, anak tolong berikan berisi minyak sawit titipan ini pada ibumu ya nak!
269 tongkat tulis, menulis tongkat n baton: baton ng tugas, bertugas v tungkulin: ang majoret at gawa sa bakal tatay ay may tungkulin sa tongkat mayoret itu terbuat puwersa ng pulisya ayah dari besi bertugas di kepolisian topeng n maskara: siya ay tugu n bantayog: ang nagsigawa ng pista ng monumento na iyon ay itinayo maskara sa kanyang bahay dia noong taon 1982 monumen itu mengadakan pesta topeng di dibangun pada tahun 1982 rumahnya Tuhan n panginoon: maraming topik n paksa: paksa tungkol sa salamat panginoon! terima halalan ng presidente ay gusto kasih Tuhan! ng mga mamamayan topik tukang n tagapag-ayos: tiyuhin mengenai pemilihan presiden niya ay tagapagayos sedang diminati masyarakat pamannya adalah seorang toserba n merkado: iyon ay mekanik pinaka-elegante na merkado tukar v palitan: palitan mo ang itu adalah toserba termegah damit na iyon ng mas malaki di kotanya tukar baju itu dengan ukuran traktir v manlilibre: mamayang yang lebih besar! tanghali ako ay manlilibre penukaran mata uang n sayo ng pagkain nanti siang palitan ng pera: lugar ng saya traktir kamu makan ya! palitan ng pera ay madalas truk n trak: ang trak na iyon ay matao dahil pinupuntaan bago gumulong dahil karga niya ay mag pista tempat penukaran masyadong marami truk itu uang biasanya ramai terguling karena muatannya didatangi pengunjung terlalu banyak menjelang hari raya tuang, menuangkan v tulang n buto: buto ay kulay puti nagbuhos: ang tagapagsilbi ay habang ang dugo ay kulay nagbuhos ng tubig pelayan pula tulang berwarna putih menuangkan minuman sementara darah berwarna tubi, bertubi-tubi adv paulit- merah ulit: sila ay nagtatanong ng tulis, menulis v magsulat: siya bagay na iyon ng paulit-ulit ay mahilih magsulat ng mereka menanyakan hal itu kwento dia suka menulis bertubi-tubi cerita 270 tulus tutup tulisan n sulat kamay: sulat turunan n lipi: siya ay isang kamay ng tao na iyon ay lipi ng marangal na pamilya napaka hirap basahin tulisan dia adalah keturuan keluarga orang itu sangat sulit dibaca bangsawan tulus a taos-puso: lalake na iyon turut, menuruti v masunurin: ay taos-puso na tumutulong sa mga bata ay masunurin sa mga tao na nasa kahirapan magulang anak-anak menuruti pria itu tulus membantu perintah orang tua orang-orang yang berada penurut a masunorin: ang dalam kesusahan bata na iyon ay gusto ng mga tumpah v bumuhos: ang kape na tao dahil masunorin anak itu iyon ay bumuhos sa pantalon disenangi banyak orang ko na puti air kopi itu tumpah karena ia anak penurut mengenai celana putihku tusuk n tuhog: tuhog ng satay tunai adv salapi: pagbabayad ng tusuk sate salapi pembayaran tunai menusuk v tumusok: nanay menunaikan v nag-tutupad: ay tumusok ng karne para sa siya ay nag-tutupad ng paggawa ng barbeque ibu pagsamba dia sedang menusuk daging untuk dibuat menunaikan ibadah sate tunduk v magsumite: bawat tao tutup n takpan: takpan ang ay dapat magsumite sa pagkain na iyon gamit ang kanilang panginoon setiap plastik bago ipasok sa ref manusia wajib tunduk kepada tutup makanan itu dengan Tuhannya plastik sebelum disimpan di menunduk v yumuko: siya kulkas ay yumuko dahil sa paggalang menutupi v tinakpan: dia menunduk karena hormat tinakpan ni nanay ang pagkain turun, menuruni v bumaba: sila sa itaas ng mesa ibu menutupi ay bumaba sa bundok ng may makanan di atas meja pag-iingat mereka menuruni gunung dengan hati-hati
271
272
U - u uang n pera: bawat tao ang beruban v buhok na puti: nangangailangan ng pera par ang buhok niya ay may buhok asa buhay setiap orang na puti rambutnya sudah memerlukan uang untuk beruban hidupnya ujar, ujaran n pagsasalita: -- kas n pera: panustos na pagsasalita niya ay pera namin ay nagsisimula ng nakakaanting ng puso manipis persediaan uang kas ujarannya sangat menyentuh kami sudah mulai menipis hati -- lelah n bayad: kumpanya uji n pagsubok: ang babae na na iyon ay karaniwang iyon ay sumali sa pagsubok nagbibigay ng bayad para sa ng pagbubuntis wanita itu empleyado niya na mengikuti uji kehamilan di nagtatrabaho hanggang gabi rumah sakit perusahaan itu biasanya -- coba n pagsubok: memberikan uang lelah bagi pagsubok ng sasakyan uji karyawannya yang bekerja coba kendaraan hingga larut malam menguji v pagsubok: ang keuangan n pinansyal: aming guro ay nag bibigay ng pinansyal na kumpanya pagsubok bago ang pagsusuri perusahaan keuangan guru menguji kami sebelum uap, menguap v sumisingaw: ujian ang tubig ay sumsingaw sa ujian n pagsusulit: bawat tanghali air menguap siang mag-aaral ay karaniwang hari sumasali ng huling pagsusulit penguapan n pagsingaw: sa paaralan setiap murid pagsingaw ay ginagawa upang biasanya harus mengikuti buksan ang pores ng balat ujian akhir di sekolah penguapan dilakukan untuk ujud, berujud v hugis: ang membuka pori-pori kulit regalo sa aking kaarawan ay uban n uban: sa kanyang ulo ay hugis kahon kado hadiah lumago ng ilang mga uban di ulang tahunku berujud kotak kepalanya telah tumbuh beberapa uban 273 ujung umur, berumur ujung n dulo: dulo ng mundo umbi n tuber: ang langis na iyon ujung dunia ay ginawa mula sa ugat ng berujung v humantong: ang tuber minyak itu terbuat dari paligsahan na iyon ay akar umbi humantong sa pagkapanalo umpama n halimbawa: namin pertandingan itu halimbawa siya ay hindi berujung kemenangan kami dadating pakiusap sabihan ako ukir, mengukir v mag-ukit: ang umpama dia batal datang tatay niya matalino mag-ukit tolong beri tahu saya ya! ng larawan ayahnya pandai umpan n pain: bulate ay isang mengukir kayu mahusay na pain para sa ukiran n tabas: tabas ng pangingisda cacing adalah kahoy ukiran kayu umpan yang baik untuk memancing ikan ukur n pagsukat: pagsukat ukur mengukur v nagsukat: ang mengumpan v ipinasa: ang manlalaro na iyon ay ipinasa mananahi ay nagsukat ng ang bola sa kanyang katawan tukang jahit kasamahan pemain itu mengukur badan mengumpan bola ke arah ulang tahun n kaarawan: siya ay kawannya nagpaplano na ipagdiwang umum, umumnya a kadalasan: ang kanyang kaarawan dia ang kuneho ay kadalasan berencana untuk merayakan kulay puti kelinci umumnya ulang tahunnya berwarna putih ulang, berulang-ulang v pa ulit- umur, berumur v may edad na: ulit: siya ay pa ulit-ulit na ang anak niya ay may edad na nagtatanong ng pareho dia dalawang buwan anaknya berulang-ulang menanyakan baru berumur dua bulan hal yang sama seumur n ka-edad: ang anak ulang-alik v balikan: eroplano niya ay ka-edad ng anak ko na balikan pesawat ulang alik anaknya seumur dengan ulur, mengulur v magpabagal: anakku tim na iyon ay naglalaro ng umur, usia n taon: ang taon maayos upang magpabagal ng nila ay hindi magkalayo usia oras tim itu bermain keras mereka tidak jauh berbeda untuk mengulur waktu
274 undi, mengundi ungkap, mengungkapkan undi, mengundi v binunot: unek-unek n hinanakit: lahat ng binunot niya ang mga hinanakit niyang itinago masuwerteng kalahok na sa mahabang panahon ay makakuha ng regalo dia inilabas na niya segala unek- mengundi peserta yang unek yang menyesak di beruntung mendapatkan rongga dada telah hadiah dikeluarkan undian n palabunutan: ang unggul a kalidad: kalidad na palabunutan na iyon ay buto bibit unggul napanalunan ng babaeng ungkap, mengungkapkan v nakadamit pula undian itu 1 ipahayag: hindi kaya dimenangkan oleh wanita ipahayag ng mga salita ang berbaju merah aking kaligayahan kata-kata unduh v (i)download: i- tidak dapat mengungkapkan download ang for sa kegembiraanku; 2 ipaalam, pmamagitan ng link unduh ilantad, ihayag, isiwalat: hindi saja formulir itu melalui niya ipinapaalam ang kanyang tautannya! tunay na pagkatao sa mga mengunduh v download: pulis dia tidak akan ang aplikasyon na ito ay mengungkapkan identitas diri puedeng i-download ng libre yang sebenarnya kepada dapat mengunduh dengan polisi; 3 ipahayag: nagawa gratis aplikasi itu niyang ipahayag ang kanyang undur v bawiin: bawiin nalang pagkahilig sa kanya dia ang pagpapatupad ng berusaha mengungkapkan aktibidad na iyon undur saja rasa antusias kepadanya; pelaksanaan kegiatan itu! 4 magpaliwanag: ipinaliwanag mengundur v nag paliban: pa niya ang kanyang opinyon siya ay nagpaliban ng sa labas ng klase ia kanyang pag-alis patungong mengungkapkan lebih lanjut Ambon dia mengundur pendapatnya di luar kelas keberangkatannya ke Ambon
275 ungsi, mengungsi unjuk rasa terungkap v 1 pinahayag, pengungsi n eskapo: ang ipinahiwatig, ipinakilala; mga eskapo ay sa wakas inihayag, sinabi: ang mga nagtagumpay umakyat sa katotohanan ay malinaw na mataas na dako pengungsi itu nakasaad sa ulat fakta-fakta akhirnya berhasil naik ke terungkap dengan jelas di tempat tinggi dalam laporan; 2 maihayag; ungu a lila: lila ay kulay na masiwalat: lahat ng kanyang paborito ko ungu adalah krimen ay naisiwalat akhirnya, warna kesukaannya semua kejahatannya terungkap unik a kaakiba: bawat tao ay ungkapan n 1 ekspresyon: may kakaibang marka ng pananalita niya ay palaging daliri na hindi nagbabago sa mayroong ekspresyon na pagdaan ng panahon setiap maganda tutur katanya selalu orang memiliki sidik jari yang disisipi ungkapan yang indah; tidak berubah 2 ekspresyon: ekspresyon ng unjuk rasa n malaking pulong: kanyang mukha ay malinaw malaking pulong ay madalas na nagpapakita ng ginaganap sa lungsod na iyon kalungkutan ungkapan unjuk rasa sering kali wajahnya jelas menunjukkan dilakukan di kota itu perasaan sedih -- gigi v magpasikat: mga ungsi, mengungsi v lumikas, mananayaw ay nagkaroon ng lumipat, umalis: sinabihan ang pagkakataon na magpasikat sa mga naninirahan sa lugar na harap ng presidente para lumikas dahil sa baha penari mendapat kesempatan penduduk lokal diberi tahu untuk unjuk gigi di depan untuk mengungsi karena presiden banjir -- gaya v nagpapakitang gilas: mengungsikan v lumikas, batang maliit na iyon ay lumisan: gumamit ng mga nagpapakitang gilas sa harap helikopter upang mailikas ang ng kanyang magulang anak mga tao mula sa kanilang mga kecil itu unjuk gaya di depan tahanan helikopter digunakan orang tuanya untuk mengungsikan orang- orang dari rumah mereka
276 untung berunjuk rasa v magpakita -- bersih n neto: neto na ng opinyon, magpahayag ng nakuha ay malaki untung damdamin, magdemonstra: bersih yang didapat cukup libu-libong tao ang nagtipon- besar tipon para magprotesta laban -- rugi n tubo at pagkawala: sa mga bagong patakaran maging isang negosyante ay ribuan orang berkumpul siguradong makakaranas ng untuk berunjuk rasa tubo at pagkawala menjadi menentang kebijakan baru seorang pedagang pasti pengunjuk rasa n mengalami untung rugi nagproprotesta, raliyista: beruntung v 1 tumubo, Tinanggap at binati niya ang kumita: paano ako tutubo mga kinatawan ng kung napakamahal ng demonstrador ia menerima pamasahe bagaimana dapat dan menyalami wakil-wakil beruntung kalau ongkos mahasiswa pengunjuk rasa angkutnya saja sudah mahal untung n 1 tadhana: mabuti ang sekali; kapalaran sa akin untung 2 suwertihin, palarin: iyong berpihak padaku; 2 swerte mga nakatanggap ng libreng tayo ay maswerte na edukasyon ay napakapalad dia hanggang ngayon kita sudah beruntung dapat mengenyam sangat untung sejauh ini; pelajaran di bangku sekolah 3 kita, tubo: hindi malaki ang dng cuma-Cuma; 3 maswerte: kita sa pagbubukas ng ikaw ay maswerte nakasali sa restawran sa panahon ngayon pagsusulit kamu beruntung tidak banyak untung yg bisa mengikuti ujian itu diperoleh dengan membuka restauran saat ini; 4 kalamangan: ano ang kalamangan sa pananakot ng tao? apa untungnya menakut- nakuti orang
277 upacara upah keuntungan n 1 kita, tubo: menguntungkan v kumita, ang pagbabago sa sistema ng tumubo, maging kapaki- buwis ay mangangahulugan pakinabangan; makabubuti: nang malaking kita sa ilang ang pagbebenta ng yelo kumpanya perubahan sistem ngayong panahon ng tag-init pajak berarti keuntungan ay siguradong magbibigay besar bagi sejumlah nang malaking tubo sa tindera perusahaan; 2 tubo, kita, berjualan es pada musim dibidendo: hindi pa panas begini pasti nagdedeklara ang kumpanya menguntungkan penjualnya ng kanyang dibidendo para sa upacara n 1 seremonya: taong ito perusahaan itu seremonya ay ginanap upang belum mengumumkan magbigay karangalan sa keuntungan untuk tahun ini; bayani upacara dilakukan 3 tubo, pakinabang, swerte, untuk menghormati pahlawan; kapalaran: isang malaking 2 seremonya, ritwal: ang swerte ang matanggap ka seremonya ng kasal ay idinaos bilang isang lingkod-bayan ng simple upacara keuntungan besar bagimu perkawinan kalau kamu dapat diangkat dilakukan secara sederhana jadi pegawai negeri; upah n 1 sweldo, sahod, bayad, 4 tubo, pakinabang, swerte, upa: tataasan ng pamahalaan kabuluhan, saysay: walang ang pinakamababang sahod sa saysay ang pag-usapan ang mga rehiyon sa susunod na kahinaan ng ibang tao tidak buwan pemerintah akan ada keuntungan kita menaikkan upah minimum membicarakan kekurangan regional bulan depan; orang lain 2 gantimpala, pabuya: ito ay isang napakalaking gantimpala para sa amin ini adalah upah yang luar biasa untuk kita
278 upaya urut mengupah v umarkila, uraian n paglalarawan: umupa, magbayad ng tao: paglalarawan ng problema kung hindi mo kayang gawain niya ay napaka-interesante mag-isa ang trabaho, mas para obserbahin uraian makakabuti para sa iyo na tentang makalahnya sangat umupa ng tao kalau tidak menarik untuk disimak dapat mengerjakan sendiri, urat n kalamnan: kalamnan at lebih baik mengupah orang litid ng bodybuilder na iyon upaya n pagpupunyagi, ay halatang malaki urat dan pagpipilit, pagsisikap, otot binaragawan itu tampak pagsasakit, sikap, besar pagsusumakit: dahil sa -- nadi n arterya: karayon na kanyang pagsisikap, iyon aytinusok sa loob ng nakalikom nang sapat na kanyang arterya jarum itu perang pambili ng mga ditusukkan ke dalam urat kagamitan melalui upayanya, nadinya sejumlah uang berhasil urus, mengurus v inaasikaso: diperoleh untuk membeli ang batang iyon ay inaasikaso peralatan ang nanay niyang may sakit berupaya v hangarin: siya ay anak itu mengurus ibunya naghangad na pag-ibayuhin yang sakit ang kanyang pagganap ia pengurus n komite: ang tatay harus berupaya meningkatkan niya ay isang komite sa prestasinya organisasyon ayahnya adalah urai a lugay: ang babae na iyon seorang pengurus organisasi ai nag lugay ng buhok niya terurus v inalaga: lahat ng hanggang sa bewang gadis itu kagamitan niya ay inalaga ng mengurai rambutnya hingga maayos semua peralatannya ke pinggang terurus dengan baik terurai v bumubuhos: ang urut v hilot: pakiusap hilot ng luha niya ay bumubuhos air paa ni nanay Siya ay nahulog matanya jatuh terurai sa hagdan tolong urut kaki ibu itu! dia tadi terjatuh di tangga
279 usaha, perusahaan utuh mengurut v masahihin: ang usir, mengusir v nag-paalis: si trabaho niya ay masahihin ang nanay ay nag-paalis ng mga taong may pilay pekerjaannya lamok bago kami matulog ibu mengurut orang keseleo mengusir nyamuk sebelum berurutan v magkasunod: kami tidur sila ay nakaupo ng usir, terusir v pinaalis: siya ay magkasunod sa harap na pinaalis mula sa kanyang upuan hanggang likod mereka bayan dia terusir dari duduk berurutan di kursi kampungnya depan sampai belakang usus n isaw: isaw usus urutan n ika: siya ay -- buntu n apendiks: siya ay nakakuha ng ika-lima upang ooperahan ng apendiks dia kumuha ng reseta ng gamot akan menjalani operasi usus dia mendapatkan urutan ke-5 buntu untuk pengambilan resep obat usut, mengusut v sinisiyasat: usaha, perusahaan n kumpanya: ang pulis ay sinisiyasat ang profile ng kumpanya profil insidente polisi mengusut perusahaan kejadian itu usang a lipas: lipas na damit utak-atik v inaayos: ang tekniko baju usang na iyon ay inaayos ang sirang usap v punasan: punasan ang makina teknisi itu mengutak- iyong luha usap air matamu atik mesin yang rusak mengusap v punas: ako ay utik, mengutik-utik v magayos: nag punas ng aking pawis sa mahilig siya mag ayos ng noo aku mengusap keringat di puzzle dia senang mengutak- kening atik puzzle usik, mengusik v nag abala: utuh a kompleto: bawat walang nag abala sa kanya mamimili ay may kagustohan habang natutulog tidak ada sa gamit na binili ay kompleto yang mengusiknya ketika tidur setiap pembeli menghendaki terusik v na abala: ang tulog barang yang dipesannya niya ay mahimbing hindi na berada dalam keaadaan utuh abala ng kahit anong ingay tidurnya nyenayak tidak terusik suara apapun
280 utus, mengutus uzur utus, mengutus v nag-utos: ang uzur a mahina: dahil mahina na, estado ay nag-utos ng ang tagapagsanay ng putbol magtutuo ng wikang ay umalis na sa kanyang indonesia sa ibang bansa posisyon bilang tagasanay negara mengutus pengajar karena sudah uzur, pelatih bahasa Indonesia ke luar sepakbola itu mengundurkan negeri diri dari posisinya sebagai utusan n delegado: ang pelatih pulong na internasyonal na iyon ay binubuo ng delegado at internasyonal na negosyante pertemuan internasional itu terdiri atas utusan dan pengusaha internasional
281
282
V - v vakansi n bakante: taunan na vonis n pasya, pasya ng hurado, bakante vakansi tahunan opiniyon, palagay, kuru-kuro, valas n palitan ng pera: hatol ng hurado: ibinaba ng nanatiling matataga ang ang hukom ang hatol na pound sa palitan ng pera sa 'nagkasala' sa pagtatapos ng merkado di pasar valas mata paglilitis hakim menjatuhkan uang rupiah tetap kokoh vonis bersalah pada akhir voli, voli pantai n dalampasigan persidangan na volleyball: manlalaro ng dalampasigan na volleyball pemain voli pantai
283
284
W - w wabah n epidemya: mahigit 30 wajah n mukha: mukha niya ay bata ang namatay dahil sa maganda ang bawat tao ay epidemya ng tikdas lebih dari masigasig upang lumapit sa 30 anak meninggal karena kanya wajah cantiknya wabah campak membuat setiap lelaki tertarik mewabah v 1 maging untuk mendekatinya epidemya: ang sakit ay naging berwajah v may mukhan: epidemya sa nayong ito babaeng may mukhang penyakit itu telah mewabah di kaakit-akit gadis berwajah desa ini; 2 laganap: ang menawan facebook ay laganap sa mga wajan n kawali: kawali wajan kabataan Facebook mewabah wajar a 1 makatwirang: di kalangan remaja makatwirang hakbang wadah n 1 lalagyan lalagyan ng tindakan wajar; 2 a maayos: pagkain wadah makanan; kumilos ng maayos na parang 2 lugar institusyon ay bilang walang nagyari bersikaplah isang lugar para sa pagtitipun wajar seperti tidak ada apa- lembaga itu sebagai wadah apa; 3 natural: natural lang na tempat berkumpulnya siya ang maging panalo wajar masyarakat kota saja jika dia menjadi waduk n imbakan ng tubig: ang pemenangnya pamahalaan ay gumawa ng sewajarnya adv gaya ng imbakan ng tubig sa gutna ng nararapat: gaya ng nararapat lungsod para sa pagbaha na siya ay maging mahiyain pemerintah membangun sudah sewajarnya dia waduk di tengah kota untuk bersikap malu mengatasi banjir wajib v 1 kinakailangan: wafat v binawian ng buhay: kinakailangan na edukasyon matandang lalaki na iyon ay pendidikan wajib belajar; sa wakas binawian ng buhay 2 dapat: bawat lipunan ay sa daan papuntang hospital dapat sumunod sa mga lelaki tua itu akhirnya wafat regulasyon setiap masyarakat dalam perjalanan ke rumah wajib menaati peraturan sakit 285 wakil wara, pewara berwajib v awtoridad: waktu, sewaktu-waktu adv partido na may awtoridad anumang oras: regulasyon na pihak berwajib ito ay maaring magbago kewajiban n obligasyon: anumang oras peraturan ini moral na obligasyon dapat berubah sewaktu-waktu kewajiban moral walau p bagaman: bagaman ang wakil n 1 bise: bise presidente kanyang puso ay masakit, siya wakil presiden; 2 kinatawan: ay naghahangad ng lubos sa kinatawan ng mga kanya walau hatinya sakit, dia organisasyon wakil organisasi; sangat merindukannya 3 represante: ang tatay niya ay walaupun p kahit na: kahit na isang represante direktor umuulan, siya ay lumabas pa ayahnya adalah seorang din ng bahay walaupun hujan, wakil direktur dia tetap pergi ke luar rumah mewakili v kumatawan: siya wangi a mabango: mabango na ay kumatawan ng kaniyang bulaklak ay karaniwang konpanya upang dumalo sa lumilikha ng isang pista dia mewakili komportableng kapaligitan sa perusahaannya untuk hadir kuwarto wangi bunga dalam pesta itu biasanya membuat suasana perwakilan n 1 nyaman di ruangan representasyon: siya ay wangi-wangian n pabango: dumating sa pagtitipun bilang pabango wangi-wangian representasyon ng wanita n 1 babae: siya ay ang organisasyon niya dia datang unang babaeng lider ng bansa ke pertemuan itu sebagai dia adalah wanita pertama perwakilan organisasinya; pemimpin negara; 2 babae: 2 kinatawan: kinatawan na trabahadora buruh wanita opisina kantor perwakilan wara, pewara n tagapagbalita: perwakilan n kinatawan: isang tagapagbalita ay dapat kinatawan ng estado magkaroon ng mataas na perwakilan negara tiwala sa sarili seorang pewara harus memiliki kepercayaan diri yang tinggi
286 waralaba warna-warni waralaba n prangkisiya: kewarganegaraan n 1 maraming prangkisiya na pagkamamamayan: siya ay lumalago sa mga malalaking may dalawang lungsod kamakainlan lamang pagkamamamayan dia banyak waralaba yang memiliki kewarganegaraan tumbuh di kota besar akhir- ganda; 2 pagkamamamayan; akhir ini pangsibiko: edukasyong warga n mamamayan: bawat pangsibiko pendidikan mamamayan ay dapat kewarganegaraan sumunod sa mga naaangkop waris n kayamanan: sila ay na batas setiap warga wajib nagbabahagi ng kayamanan sa mematuhi peraturan hukum opisina ng abogado mereka yang berlaku sedang bagi waris di kantor -- masyarakat n residente: pengacara! konstruaksyon ng tulay ay pewaris n tagapagmana: siya nagsasangkot ng maraming ay naging nag-iisang mga residente pembangun tagapagmana ng kayamanan jembatan itu melibatkan ng kaniyang mga magulang banyak warga masyarakat dia menjadi pewaris tunggal warga negara n mamamayan: kekayaan orang tuanya mamamayan ng Indonesia warisan n pamana: warga negara Indonesia testamento surat warisan ~ asing n banyaga: ang warna, berwarna v kulay: ang pamahalaan ay nag-ubliga sa rosas ay kulay pula, dilaw at mga banyaga upang dalhin puti mawar berwarna merah, ang kanilang mga pasaporte kuning, dan putih kapag naglalakbay sa warna-warni n makulay: batang pasyalan pemerintah mas-asawa ay karaniwang mewajibkan warga negara pumili ng makulay na pintura asing untuk membawa paspor para sa kanyang bahay mereka ketika bepergian di pasangan muda biasanya tempat wisata memilih cat warna-warni untuk rumahnya
287 warnet wenang, berwenang warnet n internet café: berwasiat v habilin: si tatay maraming internet café na ay nag habilin upang kami ay nagbukas malapit sa paaralan mag patuloy nag pag aaral banyak warnet yang dibuka di ayah berwasiat agar kami dekat kampus itu melanjutkan sekolah warta n balita: balita tungkol sa wasit n tagahatol/reperi: ang laro berita olahraga reperi ay sa wakas hinipan -- berita n balita: radyo ng ang pito sinyales ng republika ng Indonesia ay nag pagtatapos ng laban na putbol hahatid ng mga balita Radio wasit itu akhirnya meniup Republik Indonesia sedang peluit tanda pertandingan menyiarkan warta berita sepakbola telah berakhir mewartakan v ipinahayag: waswas a nag-aalinlangan: kami ipinahayag ng tagabasa ng ay nag-aalinlangan sa pagsali balita tungkol sa pagkawala niya sa paligsahan ng maraton pembaca berita mewartakan kami waswas dengan berita tentang kehilangan itu keikutsertaannya dalam lomba maraton itu wartawan n mamamahayag: isang mamamahayag ay dapat watak n ugali: ugali niya ay madalas magsulat at humanap angkop na maging isang lider ng balita seorang jurnalis wataknya cocok untuk harus sering menulis dan menjadi pemimpin mencari berita berwatak v mayugaling: ang warung n tindahan: maraming lalaking iyon ay mayugaling tindahan na naghahain ng sar- matigas lelaki itu berwatak saring tradisyonal na pagkain keras sa pasyalan na iyon terdapat wenang, berwenang v 1 may banyak warung yang karapatan ang guro ay may menyajikan beraneka ragam karapatan na magbigay ng makanan tradisional di kota grado sa kanilang mag-aaral wisata itu guru berwenang memberi wasiat n pahimakas: pahimakas nilai muridnya; ng kanyang magulang ay siya ay agad ng magpakasal wasiat orangtuanya adalah agar dia segera menikah 288 wibawa wisatawan 2 napaka-karampatang ang wiraswasta n negosyante: ang KBBI ay Indonesian kanyang ama ay isang diksyunaryo na napaka- negosyante ayahnya adalah karampatang KBBI seorang wiraswasta merupakan kamus bahasa wirausaha n negosyante: ang Indonesia yang paling gobyerno y naghihkayat sa berwenang mga kabataan upang maging sewenang-wenang a basta negosyante upang lumikha ng lang: isang lider ay hindi trabaho pemerintah dapat kumilos ng basta lang mendorong kaum muda untuk laban sa kanyang tauhan menjadi wirausahawan agar seorang pemimpin tidak boleh tercipta banyak lapangan bertidak sewenang-wenang kerja terhadap bawahannya wisatawan n turista: turista wibawa n karangalan: siya ay wisatawan napaka maingat sa kanyang -- mancanegara n turista: karangalan sa harap ng ang turista ay masaya kanyang mga kaibigan dia bumisita sa isla ng Bali sangat menjaga wibawa di wisatawan mancanegara depan teman-temannya senang mengunjungi pulau berwibawa v may Bali karangalan ang lalaking iyon -- nusantara n lokal na ay napaboran ng mga tao turista: lokal na turista ay dahil ito ay may karangalan bibisita sa intramuros sa pria itu digemari banyak susunod na linggo Wisatawan orang karena tampak tenang nusantara akan berkunjung ke dan berwibawa Intramuros minggu depan wilayah n lugar: ipinagbawal na lugar wilayah terlarang wiraniaga n salesperson: isang salesperson ay dapat mabait at mahilig tumulong seorang wiraniaga harus ramah dan senang membantu
289 wisma wujud wisma n 1 bahay ang wudu, berwudu v mag- pamahalaan ay bumuo ng ablusyon: bawat muslim ay maraming bahay sa kabisera obligadong mag-ablusyon upang mapaunlakan ang mga bago manalangin setiap bisita sa kampeonato na muslim diwajibkan berwudu palaro pagitan ng mga bansa sebelum salat pemerintah membangun wujud n anyo: ang kaniyang sejumlah wisma di ibukota anyo ay mahirap na makilala untuk menampung pagkatapos ng sunog pengunjung kejuaraan wujudnya sulit lagi dikenali olahraga antarnegara; setelah peristiwa kebakaran 2 bahay: ang bahay na ito ay itu pinapaupahan sa publiko berwujud v konkreto: wisma ini disewakan untuk konkreto na ari-arian harta umum berwujud wisuda n gradwasyon: mga terwujud v maisasakatuparan: mag-aaral dumalo sa umaasa ako sa programang ito gradwasyon sa paaralan para ay maisasakatuparan sa lalong mahasiswa menghadiri madaling panahon saya harap wisuda di kampus itu program ini dapat terwujud secepat mungkin
290
Y - y
1 ya p oo: oo Diyos ya Allah meyakinkan v 1 kukumbinsi 2ya p okay: maging mabait kang ako ay kukumbinsi sakanya bata, okay? jangan nakal, ya? upang sumali sa aming yaitu p iyon ay: ang sumali sa organisasyon saya akan paligsahan ng pagtakbo mula meyakinkannya untuk sa aming paaralan ay may bergabung dengan organisasi dalawang tao, iyon ay ako at kami; 2 tiyakin: pananalita ang aking kapatid na babae niya ay nagtagumpay tiyakin yang mengikuti lomba lari para ang mga residente na jarak pendek dari sekolah hindi gumawa ng karahasan kami ada dua orang, yaitu pidatonya berhasil saya dan adik perempuan meyakinkan para penduduk saya untuk tidak berbuat kekerasan yakin, keyakinan n paniwala: yakni p ay: ang kanyang lahat ng tao ay dapat dalawang anak na kambal ay respetohin ang paniniwala ng ana at ani kedua anaknya iba setiap orang harus kembar yakni Ana dan Ani menghormati keyakinan yang p ang: siya ang laging orang lain tumutulong sa amin kapag meyakini v nakakatiyak: ako nahihirapan dia yang selalu ay nakakatiyak na pumasa sa menolong kami ketika dalam pagsusulit mamaya saya yakin kesusahan saya mampu lulus ujian nanti yatim a ulila: ulila yatim yayasan n pundasyon: tara tara punta tayo sa paaralan
291
292
Z - z zaitun n igos, olibo: langis ng zat, zat pengawet n pang-imbak olibo minyak zaitun na sangkap: pagkain na iyon zakar n titi: titi zakar ay mayroong pang-imbak na zaman, zaman dahulu n sangkap na mapanganib sa sinaunang panahon: sinaunang kalusugan makanan itu panahon ang mga tai ay mengandung zat pengawet gumagamit ng bato at mga yang berbahaya untuk sanga upang gumawa ng apoy kesehatan zaman dahulu manusia -- tambahan n karagdagan menggunakan batu dan na sangkap: inumin n aiyon ay ranting untuik membuat api mayroong karagdagan na -- keemasan n ginintuang sangkap na mapanganib panahon: bansang tsina ay minuman itu menggunakan nakaranas ng ginintuang zat tambahan yang berbahaya panahon noong mga 1000 ad zebra n sebra: sebra kuda Zebra sa ilalim ni dinasti tang ziarah v paglalakbay (sa banal bangsa Cina mengalami masa na lugar), pamamakay, keemasan sekitar tahun 1000 pagbisita: ang kanyang Masehi di bawah dinasti Tang libingan ay naging pook ng -- sekarang n sa panahon pamamakay makamnya ngayon: sa panahon ngayon menjadi tempat ziarah ang mga tao ay gumagamit ng berziarah v namamakay: pinakabagong teknolohiya kami ay namamakay sa upang mag usap ng malayo libingan ng aming magulang zaman sekarang orang-orang kami berziarah ke makam menggunakan teknologi orang tua kami mutakhir untuk berkomunikasi zina n pangangaliwa: jarak jauh ipinagbabawal ng relihiyon sa zamrud n esmeralda: siya ay mga tao ang pangangaliwa nangongolekta ng batong agama melarang umatnya esmeralda dia mengoleksi melakukan zina batu zamrud zat n sangkap: radioavtive na sangkap zat radioaktif 293