Pambubuliglig Mga Tula Ng Pagkampay at Pagsisid
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
pambubuliglig mga tula ng pagkampay at pagsisid emmanuel villajuan dumlao Dagli akong tumigil at nag-ala tuod Isang umaga nangabute kami ni Manong sa bangkagan. DzMagdala ka ng patpat,dz mahigpit niyang tagubilin. Habang naglalakad, hampasin ko raw ang magkabilang panig ng dadaanan naming damuhan para matakot ang mga ahas. Pero kung mayroon kaming masabat pumrente lamang daw ako at huwag magulat at tiyak na ahas ang masisindak. Pagdating sa kulumpon ng kawayan, inginuso ko sa kanya ang isang tudtud Ȃ gabulateng ahas, pakendeng-kendeng na gumagapang sa silong ng Pukinggang1 Dagli akong tumigil at nag-ala tuod. Nang lingunin ko si Manong singlaki na lamang siya ng kabute, kumakaripas sa halip na pumrente. 1 (clitoria racemosa) ligaw na halamang baging, kulay biyoleta at korteng pekpek ang bulaklak Kahit anag-ag na lamang ng dapit-hapon (kay ǮTang alyong, bayani ng Pantabangan) Dinidilaan na ng alon ang balkon ng iyong bahay; ngunit haliging bato kang hindi natigatig, nakatunghay sa tubig na sumasakmal sa bukiring umaruga sa iyong araroǯt tirador. Tila litrato ng yumaong kabiyak, hinaplos ng iyong mga mata ang bawat burol, bawat bubong, bawat sanga na hindi pa nilalamon ng tubig-dam. Ay! sinong nakaunawa sa luhang namaybay sa kulay lupa mong pisngi? DzNababaliw na ang matanda,dz Paismid na wika ng mga kababayan mong ang tinig ng pag-aklas agad pinaos ng pilak. Para sa kanila, singsalimuot ng nilalala mong bilao at buslo ang pagtanggi mong lisanin ang bayang iyong sinilangan, sukdulang ikapigtas ng nagninisnis nang hibla ng iyong hininga. Walang tambol ang iyong pagtutol ngunit yumanig sa aking dibdib ang alingawngaw ng iyong tinig. Mandirigma kang hindi nasindak kahit sumuko na ang iyong pinuno, kahit nabihag na ang iyong mga kasama. Kahit anag-ag na lamang ng dapit-hapon ang nalalabi mong tanglaw. Kahit tatlumpong taon nang nakalibing Sa bawat pagbabalik, pinapagpag ko ang alikabok binabakbak ko ang putik, iginagadgad sa nakabaligatad na mga tansang pinagdikit-dikit ang pagal kong sapatos. Pagkatapos ay sasalampak ako sa kawayang sahig ng aming balkon. Oo, sa panahon ng pagkabalisa, ng pagkabagot, ng pangungulila, may pamawing-hapdi ang pag-uwi; may pamukaw-galak ang pagbabalik. Kahit limot na ng lumot at mga alon ang aking bayan, ang aking tahanan. Kahit tatlumpong taon nang nakalibing sa luha at tubig-dam ang Pantabangan. Bisukol2 at ispeling Tuwing hapon pagkagaling ko sa eskwela lumulusong kami ni Ingkong sa Nabao para mamulot ng bisukol. Hindi maglilipat-minuto at mapupuno ang dala naming bakol. Matapos ibukod ni Ingkong ang pang-ulam namin sa hapunan, aataduhin niya sa mga platong lusa ang mga bisukol; buong ingat na aayusin sa bilaong magmimistulang pumpon ng itim na kampupot, bilaong susunungin koǯt ilibot sa buong bayan. Isang hapon, habang pumapalakat ako nang pakanta, pinapanpanan ko ng aking mga siko ang aking mukha upang salagin ang mga sibat ng ngisiǯt titig ng aking mga kaeskwela. Kung puwede lamang maging singtahimik ng kuhol. Pero kailangan kong sumigaw: DzBisukol, bisukol kayo diyaaaandz Kaya malayo pa ako, alam na nila kung saan ako tatambangan. At muli, sinundan ako ng walang katapusang tawanan at alingawngaw: DzBISUKOOOL, BISUKOOOL, BISUKOOOLdz! Ganito pa rin ang nangyari kahit nangako silang hindi na nila ako tutuksuhin matapos ko silang pakopyahin ng ispeling ng facade at Mississippi. 2 kuhol May tanghali kayang sa saplok ng alon ay magbabalikwas (sa mga kabataan ng Pantabangan) Nilamon na ng mga alon ang malawak na kaparangan Ȃ ang larangan na nagpatibay sa ating mga murang tuhod, napugnaw na ang mga hamog na yumayakap sa damuhang sa ating mga talampakaǯy kumikiliti, pumupupog. Malamig na at nilulumot ang naulilang mga patpat na ipinangtutugis natin sa mga tutubi't tipaklong, wala nang bagting ng sapot na sa kadawaga'y nagsalabat Ȃ krokis na tagapagturo sa mga gagambang nagkakanlong. Nagsitakas na sa pandinig matitinis na hagikhikang kalaro ng tulirong isip at kasiping ng pagal na dibdib, wala nang makikipagsayaw sa tanglaw ng bitui't buwan wala na, wala nang iindak sa tugtog ng mga kuliglig. Ay! sa paglabusaw na ito sa halumigmig ng pangarap, may umaga kayang sa saplok ng alon ay magbabalikwas? Pantabangan Dam Isang dambuhalang dahumpalay Ȃ lumilingkis sa burol, bukid at gubat na kumalong sa ating mga pangarap at katawang gusgusiǯt sugatan. Kaliskis ang mga munting along yumasa sa hitik-sa-hamog na lambat ng mga sapot-gagambang nakalatag sa parang ng ating mga sipol. Ngunit patuloy na umaangil sa ating mga mata, dibdib at utak angaw na saranggolang nagpapasulak ng daluyong sa dam na kumitil Sa ating paglulaǯt paninimbang sa timbulan ng kawalang-muwang. Sana singtaas ng mandala ang mga butil Tilyadora ang kapiling namin ni Inang tuwing bakasyon. Sa tabi nito, naglalatag kami ng tarapal na gawa sa pinagtagpi-tagping sako. Habang ang mga luray na uhay ay humahangos paimbulog, umiindak sa hangin pababa, at nagiging mandala; parang pulubi kaming nakasahod ang palad, sinasambot ang mga mumong tumatalsik mula sa bumubugang tumbong ng tilyadora. At habang gumuguhit sa aking leeg ang alikabok at gilik, walang patlang ang aking pag-asam: Maging singtaas sana ng mandala ang mga butil na pumapatak sa aming tarapal, sa aming palad. Tuko akong gutay ang tuhod Binubudburan namin ng abo ang kalsada upang iguhit ang hanggahan ng mga kampo at ang larangan ng aming gera. Sino mang mataga ng palad sa labanang ito ay magiging bihag; pero hindi puwedeng tagain ang kawal na nakakapit sa bakod na himpilan ng kaniyang pangkat. Tuko akong bantay-bakod, minsan-minsang nangangahas na lumapit sa guhit ngunit iglap ding babalik. Ikakatuwirang babantayan ko na lamang ang mga bihag na kaagad namang napapalaya ng mga kalaban na ipinanganak yatang may imbisibol na pakpak! Madalas akong mataga at mabihag at natatapos ang gerang hindi ako naililigtas Ȃ tuwing tatangkain akong isalba ng katropa hindi kami makalusot kahit sa lampang tanod Ȃ Tuko akong gutay ang tuhod. Mam me ay gu awt Nang himasin ng hari ng row por na si Anton ang kaniyang tainga, agad ikinaluskos ng mga lalaki sa klase ang pagbubulakbol. Isa-isa naming iniwan ang mga des na nanggigitata sa pawis Ȃ habang may gumagapang patakas, nagkakandabulol naman ang iba sa pagma-mam me ay gu awt. Parang mga kabayo kaming lumikwad sa kabila ng naaagnas na pader ng iskul. Nagkarera kami sa paghuhuboǯt hubad at paglabusaw sa mga sanga at ulap na sapo ng naghihintay na ilog. Hindi namin alintana ang bukas, kahit alam naming muling lalapnusin ng tila papel de-lihang daliri ni mam ang mga tainga naming burdado ng banil. Nambubulaga na ang mga bulalakaw Tuwing gapasan, sinusuyod namin ni Inang ang mga pinitak na dinaanan ng mga manggagapas. Kilik ni Inang ang kaniyang bakol, nakasakbat naman sa aking baywang ang maliit na buslong gawa sa sako. Sinusuklay ng aming mga daliri ang mga bumagsak na uhay na may nakakapit pang mga butil; mga uhay na nakaligtas sa ngipin ng gapas; mga uhay na sadyang iniwan ng manggagapas para sa tulad ni Inang na walang sariling saka. Mga manok kaming bihasa sa pagkahig at pagtuka ng mga butil na humalik sa lupa. Magsisimula kaming singnipis pa lamang ng uhay ang guhit ng liwanag sa tuktok ng burol; matatapos kaming nambubulaga na ang mga bulalakaw. Sulyap sa bayang nilamon ng alon Bakasyon noon, may mga sugong dumating sa bahay mula sa Malakaniyang. Ginusot ng isa sa kanila ang aking buhok, at kinamayan nila si Tatang at si Inang Hibla ng ginto ang kanilang laway at pangako Ȃ Namilog ang mata ni Tatang, Natunaw ang puso ni Inang Mula noon, umukyabit na sa hangin, at naging bulaklak ng bawat umpukan ang papuri sa bayang handa raw lunurin ang sarili, makahinga lamang nang maginhawa ang mas nakararami. Umatungal ang mga makina, nagtugisan ang mga higanteng trak, binungkal ang kalsada at kinutkot ang ilog, ibinulagta ng mga umaangil na lagare ang mga mangga at santol, sinuwag ng buldoser ang mga bakod at pader. Tinibag ang mga nitso, hinalungkat ang mga kalansay at inilipat sa mga kahong playwud. Tila sawang gumapang ang tubig-dam. Sinagpang ang mga pampang, nilingkis ang mga bakuran at bukirin, ang mga gulod at gilid ng ilog. ang bawat burol, bundok, bangin. Kumislap ang pangarap sa palatak at sulyap ni Tatang at ni Inang. Habang ako at si Manong nakamasid sa pagsinghap ng mga kalsadang pumasan sa aming pangarap, nangingilid ang luhang nakatunghay sa pagkagunaw ng aming mga halakhak. Singit na nilapnos ng pinong kurot Super-bagyo raw ang darating kaya pinulak ang matandang puno ng Kamatsile sa sentro ng bayan para hindi makadagan ng tao o bahay. Namumutiktik sa bunga ang nasabing puno, kaya sumabo ang mga tao noong umagang iyon. Hindi nila alintana ang mga tinik na kumakalmot sa kanilang mga balat May nagkakaumpugan, may napapasubasob, may naghahablutan habang may sunong na bakol, o kilik na palanggana, o bitbit na bayong, o hilang sako. Pinabantayan sa akin ni Inang ang isang palangganitang umaapaw sa mga kamatsileng busaksak3 Ȃ manilaw-nilaw, mamula-mula, nakasungaw ang ga-pundakol4 na laman. Nakipaggitgitan si Inang sa kulumpon ng mga katawang tila mga uod na nag-uumbangan. Mayamaya, isang ga-dangkal na kamatsile ang tumalsik at sumabit sa bakod, mga dalawang dipa mula sa aking kinauupuan. Saglit ko itong dinagit, iglap lang akong nalingat pagbalik koǯy wala na ni bakas ng binabantayan kong palangganita! Sabi ni Ingkong, kung sino raw sa aking mga kalaro kinabukasan ang may pinakamakapal na kupal, siya ang aking singilin sa singit kong nilapnos ng pinong kurot ni Inang. 3 salitang Pantabangan na ang ibig sabihi¶y namumutok sa kahinugan. 4 salitang Pantabangan sa hinlalake Sumaliw, magpasaklaw sa panambitan 1. Sa muling paghalik ng aking talampakan sa landas-paang kaytagal kong hindi nakaulayaw, isa-isang gumising ang mga sandaling walang sinisinong wakas.