Allan Starski Promocja CZASEM TRZEBA SIĘ UPRZEĆ Filmowa Spis Treści

NR 29 / STYCZEŃ 2014 ISSN 1898–2530 WWW.SFP.ORG.PL

WYWIAD TEMAT NUMERU Allan Starski Promocja CZASEM TRZEBA SIĘ UPRZEĆ filmowa Spis treści

SFP/ZAPA Świąteczna gala SFP 3 ZAPA 4

ROZMOWA NUMERU Allan Starski 6

TEMAT NUMERU Promocja filmowa 14

WYDARZENIA Nagroda „Perspektywa” 20 Przegląd Filmów o Pisarzach 21

FESTIWALE KRAJOWE Festiwal Muzyki Filmowej 22 Regiofun 23 American Film Festival 24 Etiuda&Anima 26 Festiwal Mediów „Człowiek w zagrożeniu” 27 Camerimage 28 NURT 30 Rozmowa numeru Allan Starski 6 NAGRODY Nagrody SFP 32

Fot. Kuba Kiljan/SFP Platynowe Koziołki 40

POLSKIE PREMIERY TOMASZ Kalendarz premier 43 WASILEWSKI Rozmowa z Wojtkiem Smarzowskim 44 Premiery po latach 46

W PRODUKCJI 48

FESTIWALE ZAGRANICZNE Wiedeń 49 Mińsk 50 Skopje 51

HISTORIA FESTIWALI Tribeca 52

POLSCY FILMOWCY NA ŚWIECIE 53

PRODUKCJE/FIRMY/TECHNOLOGIE VOD 54 Legalna Kultura 55

Temat numeru OPINIE Promocja filmowa 14 Nie ma stolika 56 Moja (filmowa) muzyka 57

Fot. Manfred Thomas/KVIFF Audiowizualna historia kina 58

SWOICH NIE ZNACIE Alina Faflik 60

NIEWIARYGODNE PRZYGODY POLSKIEGO FILMU Ósmy dzień tygodnia 61

MIEJSCA Vis-à-vis 62

PISF 64

STUDIO MUNKA 66

KSIĄŻKI 68

DVD 69

POŻEGNANIA Jan Szmańda 70 Zbigniew Szymański 71

VARIA 72

BOX OFFICE 75 Rys. Henryk Sawka

Na okładce: Allan Starski Fot. Piotr Pękala nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 1 Od prezesa SFP sfp/zapa

18 grudnia ub.r. w warszawskim hotelu Sheraton prezes Jacek Bromski wręczył doroczne wyróżnienia Stowarzyszenia tyczniowy numer „Magazynu Filmo- czamy medialnymi patronatami coraz więcej Filmowców Polskich. wego SFP” to pierwsze wydanie na- prestiżowych imprez filmowych, a także war- Sszego periodyku jako miesięcznika. tościowych wydawnictw. Przed rokiem przechodziliśmy z kwartalni- W tym numerze szczególnie polecam ka na dwumiesięcznik, w tym roku – zacho- rozmowę z Allanem Starskim, laureatem wując poszerzoną objętość – zdecydowali- Oscara sprzed dwudziestu lat za scenografię śmy, że będziemy ukazywać się częściej. do Listy Schindlera Stevena Spielberga, Paweł Zwoliński Będzie zatem więcej miejsca na informacje a także obszerny artykuł o promocji polskich ŚWIĄTECZNA o naszym życiu filmowym w różnych jego filmów. Piszemy również o laureatach do- aspektach, a także na to, by poruszać pro- rocznych Nagród SFP, które wręczyliśmy w blemy szczególnie nurtujące nasze środo- grudniu podczas naszej tradycyjnej Filmowej GALA Fot. Studio 69 wisko. Choinki. Jak widać, treści w naszym biulety- Jacek Bromski Zakres naszego działania to branża i kino nie, który staramy się przekształcić w profe- polskie. „Wszystko, co najważniejsze w pol- sjonalne pismo jest coraz więcej - teraz pra- skim kinie” – tym hasłem promujemy „Maga- cujemy nad formą. Mamy nadzieję, że wio- agrody SFP przyznaje zarząd Stowa- deusza Konwickiego, Wojciecha Marczew- zyn”. Uruchamiamy nowe działy, m.in.: „Swo- sną otrzymacie „Magazyn” także w nowej rzyszenia za wybitne osiągnięcia ar- skiego i Roberta Glińskiego; Jan Laskowski – ich nie znacie”, „W produkcji”, „Niewiarygodne szacie graficznej. Ntystyczne i wkład w rozwój polskiej operator, scenarzysta, reżyser, współtwórca przygody polskiego filmu”. Pozyskujemy no- A póki co, przyjmijcie życzenia wszelkiej kinematografii. W tym roku otrzymali je: pamiętnego Ostatniego dnia lata; Wincenty wych autorów – rysuje już dla nas Henryk Saw- pomyślności w Nowym Roku. Niech Wam się Halina Dobrowolska – świetna scenografka Ronisz, dokumentalista specjalizujący się w ka, codzienne zapiski drukuje Jerzy Gruza. Ota- wiedzie. i dekoratorka wnętrz, bliska współpracow- historii polskiej wojskowości, przez wiele lat nica m.in. Krzysztofa Zanussiego i Krzyszto- związany z WF „Czołówka” (w jego imieniu fa Kieślowskiego; Marta Kobierska – ko- nagrodę odebrał Tadeusz Filipkowski); Jerzy stiumografka, pracująca m.in. z Jerzym Hof- Rutowicz – wybitny kierownik produkcji i pro-

fmanem, Stanisławem Różewiczem, Woj- ducent filmowy; oraz Stanisław Janicki – kry- JACEK BROMSKI, ciechem Jerzy Hasem; Mariusz Kuczyński – tyk filmowy, znakomity przewodnik po sta- AGNIESZKA ODOROWICZ Ola Salwa, Anna Wróblewska, ZARZĄD GŁÓWNY Andrzej Haliński – Koło Scenografów Zbigniew Żmudzki – operator dźwięku, laureat licznych nagród rym kinie, a także uznany scenarzysta, reży- Marcin Zawiśliński, Paweł Zwoliński Prezesi Honorowi (Przewodniczący) Oddział Łódzki Andrzej Wajda Barbara Hollender – Koło Piśmiennictwa (Przewodniczący) Fot. Kiljan/SFP Kuba i wyróżnień, m.in. za dźwięk do filmów Ta- ser i pedagog. Uroczysta gala w hotelu Sheraton była Reklama Janusz Majewski (Przewodnicząca) równocześnie wigilijnym spotkaniem człon- Cecylia Żuk-Obrębska Jerzy Kawalerowicz Maciej Karpiński – Koło Scenarzystów SĄD KOLEŻEŃSKI ków SFP i pracowników Polskiego Instytutu (e-mail: [email protected]) (Przewodniczący) Przewodniczący LAUREACI Projekt zrealizowany przy wsparciu: NAGRÓD SFP Prezes Paweł Kędzierski – Sekcja Filmu Marek Piestrak Sztuki Filmowej. Z tej okazji świąteczno-no- Projekt graficzny, DTP Jacek Bromski Dokumentalnego woroczne życzenia złożyli zebranym go- Fot. Kiljan/SFP Kuba Rafał Sosin (Wiceprzewodniczący) Sekretarz ściom prezes SFP Jacek Bromski i dyrektor Wiceprezesi Jerzy Kucia – Sekcja Filmu Animowanego Beata Matuszczak Druk Janusz Chodnikiewicz (Wiceprzewodniczący) PISF Agnieszka Odorowicz. „Za nami bardzo Oficyna Wydawnicza READ ME Janusz Kijowski Michał Kwieciński – Koło Producentów Członkowie dobry rok dla środowiska filmowego. Na fe- (Przewodniczący) Tomasz Miernowski Nakład: 2300 egz. Skarbnik Ryszard Janikowski – Koło Kaskaderów Magdalena Łazarkiewicz stiwalu filmowym w Gdyni zaprezentowano WYDAWCA Michał Kwieciński (Przewodniczący) Andrzej Stachecki wiele wybitnych, wspaniałych filmów. Za to Stowarzyszenie Filmowców Polskich Adres redakcji Andrzej Roman Jasiewicz – Piotr Wojciechowski wam dziękuję i zarazem życzę, aby przyszły Stowarzyszenie Filmowców Polskich Członkowie Zarządu Koło Realizatorów Jan Purzycki REDAKCJA 00–068 Warszawa Juliusz Machulski Filmów dla Dzieci i Młodzieży Grażyna Banaszkiewicz rok pod względem filmowym nie był gor- Redaktor naczelny ul. Krakowskie Przedmieście 7 Marcin Pieczonka (Przewodniczący) Andrzej Sołtysik

szy” – powiedział Jacek Bromski. Fot. Kiljan/SFP Kuba Jerzy Armata tel.: (48) 22 556 54 62 Allan Starski Krzysztof Magowski – Sekcja Telewizyjna Barbara Kosidowska faks: (48) 22 845 39 08 Witold Giersz (Przewodniczący) Henryk Bielski Sekretarz redakcji e-mail: [email protected] Witold Adamek Marek Serafiński – Sekcja Filmu Marcin Ehrlich Cecylia Żuk-Obrębska www.sfp.org.pl Dorota Lamparska Animowanego Anna Głaszczka Filip Bajon (Przewodniczący) KOMISJA REWIZYJNA Aneta Ostrowska Stowarzyszenie Filmowców Polskich oraz Andrzej Rafał Waltenberger – Przewodnicząca Bank PEKAO S.A. O./W-wa, ul. Jasna 1 Witold Będkowski – Sekcja Oddział Wrocławski Urszula Wolska Redakcja tekstów Konto: 31124062471111–000049801952 Telewizyjna (Wiceprzewodniczący) (Przewodniczący) Iwona Cegiełkówna Stowarzyszenie Filmowców Polskich Tomasz Dettloff – Oddział Krzysztof Wierzbiański – Wiceprzewodnicząca Sekretariat Krakowski (Przewodniczący) Koło Seniora (Przewodniczący) Ewa Jastrzębska Współpraca ul. Krakowskie Przedmieście 7 Andrzej Marek Drążewski Michał Wnuk – Koło Młodych Andrzej Bukowiecki, Józef Gębski, 00–068 Warszawa – Sekcja Filmu Dokumentalnego (Przewodniczący) Sekretarz Barbara Hollender, Krystyna Krup- tel.: (48) 22 845 51 32, (Przewodniczący) Andrzej Wojnach – Koło Cyfrowych Łukasz Mańczyk ska-Wysocka, Marek Łuszczyna, Łu- (48) 22 556 54 40 Janina Dybowska-Person Form Filmowych (Przewodniczący) kasz Maciejewski, Anna Michalska, faks: (48) 22 845 39 08 – Koło Charakteryzatorów Michał Żarnecki – Członkowie Kalina Pietrucha, Jerzy Płażewski, e-mail: [email protected] (Przewodnicząca) Koło Reżyserów Dźwięku Irena Strzałkowska STATUETKI AUTORSTWA (Przewodniczący) Zbigniew Domagalski DOROTY DZIEKIEWICZ-PILICH

2 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 3 sfp/zapa

Krystyna Krupska-Wysocka Koleżanki i Koledzy. Na szczególną uwagę w tym miesiącu za- sługuje też wywiad ze scenografem Allanem o Waszych rąk trafił styczniowy numer Starskim, jego opowieść o wyzwaniach tego „Magazynu Filmowego SFP”. Mam na- zawodu i o tym, jak pracowało się scenogra- Ddzieję, że przy nowej, comiesięcznej for- fom kiedyś, a jak to wygląda dziś. mule ciekawej lektury Wam nie zabraknie. Na koniec, chciałabym skorzystać z okazji, Jak zapewne wiecie, w grudniu przyznano żeby w Nowym Roku 2014 życzyć Wam samej Nagrody Stowarzyszenia Filmowców Polskich pomyślności, dużo zdrowia, wielu nowych in- wybitnym twórcom kinematografii. Wszystkim spiracji i samych ciekawych projektów. No i że- laureatom serdecznie gratuluję i polecam Wam byśmy się w grudniu spotkali w tym samym poczytać o ich imponujących osiągnięciach. Są gronie. to reprezentanci różnych zawodów, bez których

Fot. Adrianna Kędzierska/SFP nie powstawałoby świetne polskie kino. Pozdrawiam serdecznie.

kablowej w Polsce – UPC Polska sp. z o.o. – ma wej w Polsce. Jest także ostatecznym potwier- SFP wygrywa zapłacić Stowarzyszeniu Filmowców Polskich dzeniem, iż z uwagi na istniejącą praktykę ryn- wielomilionowe odszkodowanie za bezumowne kową stawka 2,2 proc. jest stosownym wyna- z UPC reemitowanie utworów audiowizualnych. Zasą- grodzeniem za korzystanie z praw autorskich dzona kwota stanowi trzykrotność należnego chronionych przez Stowarzyszenie Filmowców ąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem SFP wynagrodzenia, tj. stawki 2,2 proc. wpły- Polskich. z dnia 14 października 2013 r. w sprawie wów operatora z tytułu reemisji kanałów tele- Kilka miesięcy wcześniej umowę ze staw- SStowarzyszenia Filmowców Polskich wizyjnych. ką 2,2 proc. zawarł z SFP trzeci co do wielkości przeciwko UPC Polska sp. z o.o. (sygn. akt VI ACa Wyrok w sprawie UPC to znaczący krok w operator telewizji kablowej - Multimedia Pol- 208/13) orzekł, że największy operator telewizji kierunku uporządkowania rynku reemisji kablo- ska S.A.

CYKL WARSZTATÓW FINANSOWO-PRAWNYCH KIPA dla producentów, kierowników produkcji, dystrybutorów, profesjonalistów z branży filmowej

więcej informacji już wkrótce

Biuro KIPA, tel. 22 840 59 01, www.audiowizualni.pl (zakładka szkolenia)

WSPÓŁFINANSOWANIE:

4 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 5 Rozmowa numeru: Allan Starski

ALLAN STARSKI NA PLANIE POKŁOSIA, REŻ. WŁADYSŁAW PASIKOWSKI Fot. Apple Film Production/Marcin Makowski TRZEBA SIĘ UPRZEĆ Z Allanem Starskim rozmawia CZASEM Anna Wróblewska

6 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 7 Rozmowa numeru: Allan Starski Czasem trzeba się uprzeć

książce „Scenografia” pisze pan, że film powstanie. Bo ważna jest nić porozu- towanej scenografii. Nie wierzę we wnętrze że scenograf to człowiek do wy- mienia, jaka nawiązuje się pomiędzy nimi idealne, z miejsca gotowe do zdjęć. Za każdym W najęcia. Czy właśnie tak pan w trakcie przygotowań do filmu. Każdy nowy razem omawiam z reżyserem gamę kolory- się czuje? projekt, nawet niezrealizowany, jest ważnym styczną filmu, dramaturgię poszczególnych W zasadzie nie. Owszem, scenograf to czło- doświadczeniem. scen i powiązaną z nimi scenografię. wiek wynajęty – przez reżysera i producenta. Myślę jednak, że wyrobiłem sobie pozycję, Woli pan pracować we wnętrzach natural- Jaka jest przewaga dekoracji budowanej nad która pozwala mi decydować, przy jakim filmie nych i adaptować je czy budować dekoracje zaadoptowaną? chcę pracować. na hali? Zbudowana dekoracja jest po prostu dla filmu Z czasem zmieniłem też styl pracy. Kiedyś wy- Wolę pracować z dobrymi reżyserami, przy cie- wygodniejsza. Zwłaszcza wnętrza, gdyż we dawało mi się, że każdy film, z którego zrezy- kawych filmach i robić dobrą scenografię. To współczesnych filmach plenery realizuje się gnuję, każdy projekt, na jaki się nie decyduję, zawsze jest wspólna kreacja: moja, reżysera, najczęściej na ulicach miast, choć, rzecz jasna, to strata, że może nie być kolejnej, dobrej pro- uzależniona od stylu produkcji, a także od niesie to ze sobą różne problemy organizacyj- pozycji. Często robiłem kilka filmów w jednym możliwości budżetowych. ne. Mieszkania, sądy lub szpitale w zasadzie

roku, choć zawsze trzymałem się zasady, że Umiejętność projektowania i budowania de- powinno się budować. Dekoracja musi spra- PROJEKT SCENOGRAFII ALLANA STARSKIEGO DO angażuję się w projekt, który uważam za cie- koracji studyjnych jest podstawą zawodu. wiać wrażenie realistyczne, chyba że konwen- FILMU OLIVER TWIST, REŻ. ROMAN POLAŃSKI kawy i wartościowy. Scenograf, który jej nie posiadł, jest jedynie cja filmu jest specyficzna. Ściany powinny być odpowiednio spatynowane przez fachowych ma- że powstają w nich filmy amerykańskie. Więk- ście, Nowy Świat, bulwary pod Wawelem, także wykorzystywana twórczo, jak w filmie

ALLAN STARSKI larzy, którzy potrafią to zrobić o wiele bardziej szość studiów francuskich padła. Niemcy ro- Agora… Tarantino Bękarty wojny, gdzie scenograf I ANDRZEJ WAJDA przekonywująco niż pozornie idealnie filmowa, bią dużo filmów, ale przeważnie są to dość To sprawa pośpiechu. „Odfajkowuje się” zmienił jej wygląd i dobudował kino. naturalna patyna. Coraz częściej zdarza się, że pa- skromne produkcje. Z tej sytuacji wyjściem są obiekty sztampowe, standardowe, spraw- Oczywiście, mimo problemów powstają tynuje się wnętrza… w komputerze, podczas po- koprodukcje. Dopiero one dają możliwość po- dzone wiele razy. Podczas realizacji Smugi cie- co pewien czas dobre, „scenograficzne” filmy. stprodukcji, bo nie udało się tego odpowiednio stawienia większej, bardziej pracochłonnej nia Wajdy z powodu skromnych finansów Ostatnio przeżyłem miłe zaskoczenie

zrobić w czasie zdjęć. To bezsens. Dlatego tak Fot. Archiwum Allana Starskiego scenografii. musieliśmy często pracować we wnętrzach oglądając Papuszę. Film ma dobre zdjęcia, do- ważne są umiejętności pracowników techniczno- Bardzo istotny jest długi okres przygoto- naturalnych. Odkrywałem nowe miejsca, któ- brze zaadaptowane obiekty, jest dopracowany -twórczych, dekoratorów wnętrz, malarzy, tapi- wawczy: trzeba dobrze dopracować dekoracje re później wielokrotnie wykorzystywano pod względem plastycznym. Także efekty cerów. Ubolewam, że w Polsce te zawody od- i założyć odpowiednią liczbę dni zdjęciowych. w kolejnych filmach. Ale i tak postawiliśmy komputerowe pomogły w rekreowaniu specy- chodzą do przeszłości. Przy dzisiejszych możliwościach technicznych wiele interesujących dekoracji! Wnętrze ża- ficznego świata romskiego. Czyli jednak – odtwarzania filmu, już nie tylko w kinie trady- glowca, port w Bangkoku zbudowany na nad- można. To światełko w tunelu. Nie są już potrzebne? cyjnym, ale i w „kinach” domowych, jak na dło- brzeżach Warny! W Polsce bardzo rzadko powstają duże filmy, ni widoczne są usterki: niedoróbki scenogra- Ulica do Pianisty, którą postawiłem w Ba- Czy w takim razie scenografia cyfrowa bę- o bogatej inscenizacji. Tak zresztą dzieje się ficzne, kakofonia kolorów, brak koncepcji, nie- belsbergu była potem wielokrotnie używana, dzie komplementarna z tradycyjną, czy ją w całej Europie, może poza Wielką Brytanią, dobrze spatynowane wnętrza. Widz może nie często bez żadnych zmian! Choć czasem była zastąpi? gdzie realizuje się wiele produkcji dla Hollywo- zauważy, że ściana jest „papierowa”, ale taki od. Kraje europejskie nie są w stanie samo- film go nie przekona, nie poruszy, nie wyda się dzielnie wyprodukować filmu z dużym budże- autentyczny. tem – tak aby na przygotowania był odpo- Ale przy pewnym uporze i determinacji wiedni czas i pieniądze, aby wybudować i do- można zrobić porządne kino! pracować scenografię. Do tego przygotowane Pan Tadeusz nie jest co prawda produkcją

Nie żałuje pan żadnej ze swoich decyzji? przyuczony do tej pracy. Może dobrze dora- są głównie studia angielskie i to tylko dlatego, Fot. Archiwum Allana Starskiego międzynarodową, ale zrobiony jest profesjo-

Nie zawsze podejmuje się trafne decyzje. Po- dzać reżyserowi, mieć wyczucie plastyczne czy nalnie. W filmie znalazły się plenery naturalne Fot. Archiwum Allana Starskiego czucie lojalności czy zawodowy honor wielo- dramaturgiczne, ale dopóki nie stanie przed i zaadoptowane wnętrza. Większość dekoracji krotnie nie pozwalały mi rzucić filmu, do któ- koniecznością wybudowania dekoracji i temu została jednak przez nas zbudowana. Posta-

Fot. Kuba Kiljan/SFP rego zdjęcia się odwlekały. Przez to traciłem wymaganiu nie sprosta – nie jest prawdziwym wiliśmy w studio dekoracje dworu, a zbudo- inne, ciekawe propozycje. Tak się parę razy scenografem. Wyobrażenie, że scenograf wany przez nas folwark dzisiaj jest atrakcją tu- zdarzyło. Odrzuciłem propozycję pracy przy fil- to osoba, która znajduje plenery i ciekawe rystyczną. Film jest dobrze oświetlony, sfoto- mie Schlöndorffa Król Olch, bo czekałem na wnętrza, i tam kieruje ekipę zdjęciową, jest grafowany, zagrany. Oczywiście, do tego po- inny projekt, bardzo ciekawy, który miał być z gruntu fałszywe. Wielokrotnie pracowałem trzebny był przyzwoity budżet. kręcony na Hawajach, ale ostatecznie nie do- w obiektach naturalnych, ale wówczas grun- szedł do skutku. To ryzyko zawodowe. Często townie je przeprojektowywałem, zmieniałem Ale to nie tłumaczy, dlaczego tak wiele pol- DEKORACJA ZAPROJEKTOWANA PRZEZ ALLANA STARSKIEGO PROJEKT SCENOGRAFII ALLANA STARSKIEGO DO reżyserzy chcą wcześniej pracować ze sceno- kolory, urządzenie, dobudowywałem elemen- DO FILMU PAN TADEUSZ, REŻ. ANDRZEJ WAJDA skich filmów powstaje w tych samych ple- FILMU PIANISTA, REŻ. ROMAN POLAŃSKI grafem, nawet jeśli nie mają jeszcze pewności, ty – żeby stały się jednorodną częścią projek- nerach i wnętrzach: Krakowskie Przedmie-

8 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 9 Rozmowa numeru: Allan Starski Czasem trzeba się uprzeć

Uważam, że to bardzo pomocne, dodatkowe w przemyśle filmowym, mimo jego globalne- nicach, widział Warszawę w 1939 roku, a pod Coraz częściej powstają cyfrowe rekonstruk- narzędzie pracy – pod warunkiem, że mam go charakteru, pracuje mnóstwo osób, które koniec filmu w kompletnej ruinie. Ukazanie cje dawnych miast, zwłaszcza Warszawy. Co nad efektami scenograficznymi kontrolę, się znają, choć mieszkają w różnych krajach. tego procesu było prawdziwym wyzwaniem. pan o tym myśli? a oczywiście zawsze staram się ją mieć. Coraz I ta unikalna grupa znakomitych fachowców To jest świetna ikonografia – dla nas sceno- częściej stosuję w filmach dorysówki, korekty nie jest wcale duża. Wiele osób uważa, że słynna, zrujnowana grafów, a także źródło wiedzy dla zwykłego komputerowe. Jeśli są rozsądnie użyte, stają Dzisiaj absolwenci wydziałów architek- ulica z końcowej części filmu to wyłącznie widza. Ważne, żeby rekonstrukcja była wyko- się integralną częścią scenografii. tury do projektowania używają programów efekt komputerowy. nana dobrze i dokładnie. Jej twórcy mają wię- Filmy wygenerowane wyłącznie komputero- komputerowych. A ja potrzebuję rysunków, Spotkałem się wielokrotnie z opinią, że nie- cej czasu, by pieczołowicie odtworzyć wygląd wo, z pełną scenografią cyfrową to dzisiaj które będą wyglądały tak jak w epoce wikto- możliwe jest postawienie tak dużej dekora- i detale starych budynków, wygląd ulic. Wi- w zasadzie gry, których jakość staje się coraz riańskiej. Są fachowcy, którzy potrafią je zro- cji zrujnowanej Warszawy. Poprzeczka była działem Warszawę 1935, a w Muzeum Po- lepsza. Ale na razie nie powstał w ten sposób bić. Pierwsza, niemiecka ekipa Pianisty nie ustawiona bardzo wysoko. Ale większość wstania Warszawskiego obejrzałem znako- film na tyle przekonujący, by mógł konkuro- potrafiła narysować architektury starej War- tej sceny to dekoracja realistyczna. Wyko- micie zrekonstruowane materiały filmowe wać z tymi klasycznymi. Aktor powinien grać szawy, sztukaterii, tynków, elewacji, i dopie- rzystałem przeznaczone do rozbiórki stare z wydarzeń sierpnia i września 1944 roku. w scenografii realistycznej, to pozwala mu ro po rozeznaniu na rynku udało mi się stwo- niemieckie koszary. Nie wystarczyło jednak, prawdziwie reagować na otaczającą go prze- rzyć zespół kompetentnych specjalistów wynająć dźwig i rozwalić część budynków. Podczas lektury pana książki ze zdumieniem strzeń. Trudniej mu grać wśród wyłącznie zie- wsparty polskim projektantem Markiem Ku- Do tego należało dobudować tkankę war- przeczytałam, że Nowa Huta w filmie Andrze-

lonych czy niebieskich ekranów. Jeśli tak ma PROJEKT SCENOGRAFII DO FILMU kawskim. szawskiej ulicy z kioskami, latarniami, ja Wajdy Człowiek z marmuru jest dekoracją. się dziać, to może trzeba by aktorów też wy- PAN TADEUSZ, REŻ. ANDRZEJ WAJDA Fot. Archiwum Allana Starskiego generować cyfrowo, podobnie jak postaci z gier komputerowych… co charakterystyczne dla poszczególnych Dlaczego to właśnie w Pradze zdecydował Kiedy aktorzy weszli do dekoracji pubu miejsc w Londynie – doków czy głównej ulicy. się pan zbudować Londyn? z Olivera Twista, czuli się jak w prawdziwej Scenografia to w zasadzie skupione sygnały Zawsze bierze się pod uwagę budżet. Wy- knajpie i zaczęli się zachowywać w sposób na- tego, co buduje klimat poszczególnych scen. twórnia Barrandov oferowała rozsądny kosz- turalny. Porozlewałem nawet piwo na stołach, Ogólne plany widzimy przez moment, gdyż torys, a jednocześnie zatrudniała znakomi- dla uzyskania specyficznego dla tych miejsc kamera zazwyczaj podąża za aktorem. W tych tych rzemieślników, dysponowała wspaniały- zapachu. krótkich momentach widz powinien się zo- mi warsztatami, dużymi studiami. Czesi są Londyn z Olivera Twista powstawał w Pra- rientować, gdzie jest, w jakiej epoce, w jakim niezwykle otwarci na nowy styl pracy, na na- dze. Jeden z brytyjskich aktorów wszedł na miejscu. Scenografia to rodzaj plakatu. Jeśli ukę, nowe doświadczenia. Sprowadziłem do dach dekoracji, spojrzał przed siebie i wskazał jednak będzie zbyt symboliczna czy będzie Pragi malarzy angielskich, którzy umieją ręką: „O, w tej kamienicy się wychowałem”. operować przerysowanymi elementami, sta- świetnie patynować dekoracje. Czescy koledzy Oczywiście, nie była to prawda. Nie tworzyłem nie się dekoracją teatralną – nie do zaakcepto- szybko przyswoili sobie tajniki ich zawodu, konkretnych ulic, ale zagęszczony obraz tego, wania przez publiczność kinową. więc przy następnym filmie –Hannibal. Po drugiej stronie maski – ekipę zamiejscową mo-

PROJEKT SCENOGRAFII DO FILMU głem znacznie ograniczyć. OLIVER TWIST , REŻ. ROMAN POLAŃSKI Wiedziałem, że praska ekipa jest w stanie PROJEKT SCENOGRAFII DO FILMU CZŁOWIEK CZŁOWIEK Z MARMURU, Z MARMURU, REŻ. ANDRZEJ WAJDA REŻ. ANDRZEJ WAJDA w ciągu dwóch miesięcy postawić dekoracje Londynu, małe miasteczko angielskie i szereg i dekoracji w halach zdjęciowych. Roman Po- Czy to było największe wyzwanie w pracy słupami ogłoszeniowymi. W zrujnowanych Upór scenografa jest czasem potrzebny. By- lański, który ma w głowie precyzyjnie określo- przy Pianiście? domach odsłoniły się wnętrza, trzeba je wają momenty, kiedy nie można odpuścić.

Fot. Archiwum Allana Starskiego ny każdy detal, dobrze się czuje w dekoracjach Film był też trudny logistycznie. Wiele dekora- więc było urządzić spalonymi meblami, pie- Film ten powstawał w czasach kina moral- studyjnych. W przypadku Olivera… było to cji powstało na warszawskiej Pradze, co nie cami, nadpaloną tapetą. Dowiezione zosta- nego niepokoju, kiedy triumfowały kamery trudne zadanie. Należało odtworzyć w Cze- znaczy, że pracowaliśmy w warunkach natu- ły tony cegieł, a dostawione dodatkowe bu- z ręki i wnętrza naturalne. Był to czas wiel- chach kulturę anglosaską, wnętrza zapełnić ralnych. Dostawialiśmy całe fasady budyn- dynki zagęściły ruiny. Scena była realizowa- kiej płyty, więc zdawałem sobie sprawę, że

angielskimi meblami, obiciami, tkaninami, Fot. Archiwum Allana Starskiego ków, które musiały się idealnie wkompono- na na początku zdjęć, ale w filmie jest jedną nie znajdziemy dużych, nowych budynków Fot. Archiwum Allana Starskiego zgromadzić rekwizyty z epoki wiktoriańskiej. wać w istniejącą zabudowę, także pod wzglę- z ostatnich. Adrian Brody wychodzi z ukry- z czerwonej cegły, charakterystycznej dla Każdy z londyńskich domów miał inną elewa- dem koloru i patyny. W tym samym czasie bu- cia, przechodzi przez mur (także przez nas Nowej Huty. Zbudowałem więc jeszcze jed- cję, bo zabudowania powstawały w różnych dowałem duże dekoracje na zapleczu studia postawiony) i widzi zrujnowaną Warszawę. ną Nową Hutę – w Warszawie. To była na- czasach – należało więc odtworzyć różnorod- Babelsberg. Musiałem więc nadzorować zdję- Czekaliśmy z dekoracją na śnieg, który na prawdę duża dekoracja! Dzisiaj wiem, że po- ność stylów i epok. Pracowali ze mną projek- cia w Niemczech i pilnować budowy w War- szczęście spadł, choć mieliśmy także przy- pełniłem też błędy… Zbudowałem na przy- tanci z Polski, Czech, Słowacji, Anglii i Włoch, szawie. Także dramaturgia filmu jest skompli- gotowany śnieg sztuczny. W perspektywie kład ściany tylko frontowe, bez głębi… Co bo fachowców, którym mogłem zawierzyć kowana i narzuca wyzwania. Szpilman ukry- ulicy znalazła się część stworzona elektro- prawda nie jest to widoczne i na więcej nie szukałem po całym świecie. To ciekawe, że wał się w wielu mieszkaniach, w rożnych dziel- nicznie. było pieniędzy.

10 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 11 Rozmowa numeru: Allan Starski Czasem trzeba się uprzeć

W jakim stopniu praca przy Dantonie wpły- Co jest zatem ważniejsze w pracy scenogra- WNĘTRZA ZAPROJEKTOWANE PRZEZ ALLANA STARSKIEGO nęła na rozwój pańskiej międzynarodowej DO FILMU LISTA SCHINDLERA, REŻ. STEVEN SPIELBERG fa: talent i kreacyjność czy wytrwałość? kariery? Realizuję marzenia i sny reżysera, ale jedno- Miała dla mnie bardzo duże znaczenie. Ale już cześnie muszę moje pomysły pogodzić z bu- wcześniej na świecie byłem postrzegany jako dżetem, liczbą dni zdjęciowych i kalendarzem „scenograf Andrzeja Wajdy”. Alan J. Pakula, produkcji. Muszę umieć budować dekoracje przygotowując się do realizacji Wyboru Zofii, szybko i dobrze. Dekoracje do Pianisty zaczęli- Fot. Archiwum Allana Starskiego zaproponował mi dużą turę dokumentacji. Nie śmy budować w czasie Bożego Narodzenia, wiedział jeszcze, jak się nazywam, ale chciał, zdjęcia były zaplanowane na luty. Londyn żeby pracował dla niego „scenograf Andrzeja w Oliverze Twiście powstawał w dwa miesiące. Wajdy”. Wylądowałem w amerykańskiej eki- producenci europejscy. Starają się powstrzy- Mój ostatni europejski obraz był realizo- To zawód bardzo stresujący, który wymaga pie, bardzo zaprzyjaźniłem się z Alanem J. Pa- mać wyobraźnię twórców. Ale z drugiej strony: wany aż w pięciu krajach, na trzech kontynen- koncentracji i dobrego zorganizowania. Nie kulą. Wiele się od niego nauczyłem, ale odkry- oferują większe możliwości. Pracowałem chy- tach. Ogromnym wyzwaniem była logistyka wystarczy mieć szaloną wizję – trzeba wie- łem jednocześnie, że pracował w podobnym ba z najsłynniejszym producentem filmowym i transport dekoracji czy rekwizytów. W każ- dzieć, jak ją zrealizować, ile to będzie koszto- stylu, co Wajda. Dzięki Wajdzie nigdy nie mia- na świecie, Dino De Laurentiisem. Wszyscy dym kraju pracowałem z inną ekipę scenogra- wało, ilu ludzi zatrudnić, jak długo będzie łem kompleksów, że pochodzę z Polski, z kra- mnie ostrzegali, że ta współpraca będzie trud- ficzną, malarską, budowlaną – i w każdym trwało przygotowywanie dekoracji i jak zorga- ju biedniejszego, z małą, prowincjonalną kine- na, że Dino kontroluje wszystko. Tymczasem z tych miejsc musiałem zbudować swój auto- nizować pracę, by każda dekoracja była na matografią. wspominam ją wspaniale. Podczas realizacji rytet i egzekwować ten sam poziom wyko- czas. Bez względu na warunki pogodowe czy PROJEKTY SCENOGRAFII ALLANA STARSKIEGO DO FILMU Fot. Archiwum Allana Starskiego LISTA SCHINDLERA, REŻ. STEVEN SPIELBERG Danton był filmem historycznym, w cało- filmuHannibal. Po drugiej stronie maski sprze- nawstwa. Praca przy takiej produkcji to trudności techniczne. ści realizowanym we Francji, dobrze znanym ciwiłem się zbudowaniu „wioski” litewskiej ogromna odpowiedzialność. Poza tym: każdy reżyser jest inny. Uwielbiam Bardzo lubię tę dekorację i ten film. Ostatnio chiwałem się w pomysły Andrzeja, ale czę- na świecie, np. w Wielkiej Brytanii. Inaczej bo- złożonej z… jednej chaty. Zbudowałem ją więc pracować z Andrzejem Wajdą, ale praca z Ro- widziałem go w zrekonstruowanej cyfrowo sto, kiedy oglądałem nowe obiekty, „pod- wiem interpretował konflikt między Robe- tak, jak powinna wyglądać, uparłem się, ryzy- Jak pan ocenia polskie zaplecze scenogra- manem Polańskim, Agnieszką Holland czy ze wersji i nadal ogląda się go świetnie. powiadały” mi one nowe rozwiązania. Pro- spierre’em a Dantonem, wywoływał żywą kując w ten sposób kontraktem i karierą. Wi- ficzne? Stevenem Spielbergiem to też fantastyczne ponowałem je więc Andrzejowi, a on potra- dyskusję. Udział w tej produkcji ogromnie uła- dząc efekt Dino przyznał mi rację. Powstają dobre hale, jak np. ATM w Warsza- doświadczenia. Każdy z nich jest wielkim arty- Czy pan i Andrzej Wajda tworzycie duet ide- fił je zaakceptować i wykorzystać. Często twił mi dalszą pracę przy zagranicznych fil- Producenci amerykańscy śledzą proces wie. Parę lat temu włączyłem się w przygoto- stą, ale każdy ma inny temperament, sposób alny? reżyserzy są tak przywiązani do swojej bar- mach. Jeszcze wiele lat po premierze spotyka- powstawania filmu od początku do końca. Nie wanie koncepcji tego studia. Problem jednak podejścia do problemów, inny system przeka- To jest też pytanie do niego. Dla mnie An- dzo konkretnej wizji, że nie umieją otwo- łem filmowców, którzy byli przekonani, że tylko organizują pieniądze na produkcję, ale nie leży w wytwórniach, które są coraz lepiej zywania swoich pomysłów scenografowi. Do drzej Wajda to wzór reżysera. Potrafi prze- rzyć się na nowe pomysły. W tym przypad- mieszkam we Francji. także kontrolują sposób ich wydatkowania. wyposażone, ale w braku dobrze przygotowa- tych różnych stylów pracy trzeba się dostoso- kazać scenografowi wszystkie swoje emo- ku jest zupełnie inaczej. Dla mnie ważne Jeżdżą na dokumentację, uczestniczą w dys- nych ekip. Świetne studio w Alicante upadło, wać, ale i zachować piętno twórcy. Fot. Archiwum Allana Starskiego cje, wrażenia, oczekiwania, a jednocześnie jest, że Andrzej świetnie rysuje, potrafi jed- Początkowo część filmu miała podobno po- kusjach, czy robić film we wnętrzu natural- bo nie miało fachowców, a nie sprawdził się jest niezwykle otwarty na wszelkiego ro- nym szkicem pokazać cały pomysł na deko- wstawać w Polsce? nym, czy w hali. Codziennie są na planie filmo- pomysł ściągania ekip np. z Madrytu. Naj- Warszawa, zima 2013 dzaju sugestie i propozycje. Zawsze wsłu- rację! Wprowadzono stan wojenny, musiałem więc wym. Dino De Laurentiis, który miał wówczas większym problemem jest zanik pewnych rze- od początku do końca poradzić sobie we Fran- 87 lat, pojawiał się na planie każdego dnia. Ze miosł filmowych. Sztukę tę trzeba kultywo- cji. Uparłem się, że specjalnie do filmu zbudu- wstydem codziennie stwierdzałem, że przyje- wać. W Polsce są na przykład znakomite piony PROJEKT SCENOGRAFII ALLANA STARSKIEGO jemy gilotynę, choć paryskie magazyny tele- DO FILMU DANTON, REŻ. ANDRZEJ WAJDA chał przede mną i czeka na mnie z kawą w biu- operatorskie. Ale jeśli mówimy o scenografii, wizyjne były oczywiście zapchane najprzeróż- rze produkcji. Każdego dnia oglądał materiały to brakuje doświadczenia w dużych produk- niejszymi modelami gilotyn. Ale ja chciałem, i zawsze miał coś ważnego do powiedzenia. cjach historycznych. Dobrze byłoby też realizo- żeby filmowa gilotyna była potężna, ciężka wać filmy na drodze koprodukcji, a nie usług, i przerażająca. Nie poddałem się ani naciskom Czy producenci pozwolili panu zrealizować w których liczy się najtańsza oferta. finansowym, ani rutynie francuskich współ- swoją wizję również w Placu Waszyngtona, Po Liście Schindlera coś zostało zaprze- Fot. Archiwum Allana Starskiego pracowników i zrobiłem ją po swojemu. gdzie prawie wszystkie dekoracje są zbudo- paszczone. Nie jestem ekspertem od ulg i fi- wane? nansów, ale ciągle stykam się z problemem Dużo pracuje pan za granicą. Jaka jest głów- Agnieszka Holland to silny reżyser, który po- niskiej konkurencyjności polskiej produkcji. na różnica między pracą w Polsce a pracą dla trafi każdego producenta przekonać do swo- Przy dużych produkcjach amerykańskich do np. amerykańskiego producenta? ich racji i przeforsować własne pomysły. Był to standardowych procedur należy odwiedzanie Kiedy w Szwajcarii robiłem filmMiłość zdecydowanie najsilniejszy autorytet w naszej wielu studiów – w Budapeszcie, Bukareszcie, w Niemczech pewien dziennikarz zadał mi po- ekipie. Pradze – i porównywanie cen. Wiadomo, że dobne pytanie, oczywiście z intencją – jak się Muszę przyznać, że robiąc filmy na świe- preferowane są kraje, które wprowadziły sys- robi film tu, a jak w komunistycznej Polsce? cie, te dużobudżetowe, mam poczucie pewne- temy ulg dla zagranicznych producentów. Bez Odpowiedziałem, że tu mogę kupić gwoździe. go zniewolenia. Chociaż zauważyłem ostat- decyzji, które zachęciłyby ekipy do przyjazdu ALLAN Producenci amerykańscy odgrywają dużo nio, że polskie filmy produkowane są w po- do Polski, nadal będziemy skazani na filmowe STARSKI większą rolę w procesie powstawania filmu niż dobny sposób, tyle że taniej. peryferie.

12 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 13 Temat numeru: Promocja filmowa Temat numeru: Promocja filmowa

Zachęcanie publiczności do obejrzenia filmu to sztuka i biznes. Często ryzykowny. O tym, jak skutecznie promować kino

opowiadają fachowcy. czy duże wytwórnie”. Narzędzia, jakie ma do dyspozycji dystrybutor to między innymi płatne reklamy w mediach, na nośnikach zewnętrznych oraz w ki- Ola Salwa nie, gdzie większość świadczeń jest darmowa. „Dystrybutor ma prawo dołączyć do swojego JAK ZDOBYĆ tytułu dwa zwiastuny, o reszcie emisji decyduje kino” – mówi Izabela Lasowy-Cibor zajmują- WIDZA? ca się promocją w firmie Kino Świat, a wcze- śniej w Monolith Films. Drugi element promocji to PR, czyli działa- nie, którego efektem są noty dziennikarskie, recenzje, wywiady, reportaże radiowe i telewizyjne. „Film jest dziwnym zjawiskiem ekono- ziałamy w bardzo specyficznej branży, co można porównać z wprowadzeniem nowej Jak stworzyć jedno i drugie? Oprócz mar- micznym – dużo kosztuje, krótko jest obecny która jest kombinacją biznesu i działalno- marki czy nowego produktu na rynek. Kampania ketingowych narzędzi i strategii przydatne są DAWID OGRODNIK, MARCIN KOWALCZYK I KATARZYNA na rynku i rzadko przynosi zyski. Nakłady na WAJDA W JESTEŚ BOGIEM, REŻ. LESZEK DAWID Dści artystycznej. Każdy film jest unikato- promocyjna, choćby minimalna jest w takiej sy- intuicja i… odpowiedni charakter. „Dobrze jest reklamę to dodatkowe koszty, a działania PR wym produktem i trudno jest stosować zawsze tuacji konieczna, żeby poinformować widzów być pasjonatem kina i trochę wariatem, bo jak nie są drogie, więc w promocji filmu odgrywa- te same zasady. Jednak biznes i gra rynkowa wy- o pojawieniu się nowego filmu na rynku”. Sala- już wejdziesz do tej branży, to nie dasz rady 7 milionów widzów, i Quo vadis Jerzego Ka- Macieja Dutkiewicza, to była bułka z masłem. ją dużą rolę” – podkreśla Jarosz. „Zresztą, magają standaryzacji i ogólnych modeli bizne- mon dodaje, że cele kampanii reklamowej są z niej wyjść” – żartuje Roman Jarosz, produ- walerowicza (4,3 miliona widzów). Salamon Urzędnicy Poczty Polskiej byli życzliwi i po- w przeciwieństwie do dóbr konsumpcyjnych sowych, które trzeba stosować z dużym wyczu- dwa: poinformowanie widzów o istnieniu dane- cent i dystrybutor z Alter Ego Pictures, który wspomina, że tamte kampanie były prowa- mocni dla polskiego filmu. My w podziękowa- takich jak mydło czy samochód, film jest ciem” – mówi Sławomir Salamon, współzałoży- go tytułu oraz przekonanie ich do zakupu biletu. wcześniej pracował 12 lat w firmach dystrybu- dzone według hollywoodzkich wzorców: niu sprezentowaliśmy im kilka kaset wideo. wdzięcznym tematem dla mediów, bo rozbu- ciel jednej z dwóch pierwszych dużych firm dys- Zdarza, że udaje się osiągnąć tylko pierwszy cel. cyjnych Syrena Films (nie mylić z Syrena En- „Bardzo silny outdoor, duża kampania tele- Potem zaczęła się papierologia. A jeszcze póź- dza wyobraźnię, wytwarza oczekiwania i to trybucyjnych – Syrena Entertainment Group – Szef Forum Film tłumaczy to brakiem „energii tertainment Group) i Best Film oraz sieci kin wizyjna, pokaźny budżet reklamowy. Cho- niej – konieczność płacenia za wszystko. często zanim powstanie. Zadaniem PR-u jest

a obecnie dyrektor generalny Forum Film. – idącej za filmem” oraz brakiem „społecznej cie- Silver Screen. Fot. Katarzyna Kural/Kino Świat ciaż w przypadku Sienkiewicza trudno mó- W mediach też nie ma już stuprocentowych tworzenie w głowach odbiorców właśnie tych

Fot. Zodiak Film Production „Premiera kinowa jest początkiem życia filmu, kawości tematu”. wić o budowaniu świadomości tytułu po- barterów tylko półbartery lub rabaty na rekla- wyobrażeń i oczekiwań” – dodaje. Narzędzia płatne i bezpłatne przez kampanię reklamową”. mę” – mówi Matuszewska. – „Kiedyś wcho- W przypadku większości polskich filmów

MICHAŁ ŻEBROWSKI I IZABELLA SCORUPCO Branża dystrybucyjna jest w Polsce stosun- Czasy superprodukcji i superbudżetów dziło też mniej filmów i łatwiej było zaintere- wysiłki specjalistów od PR-u nie są konieczne, W OGNIEM I MIECZEM, REŻ. JERZY HOFFMAN kowo młoda, ma dopiero 24 lata. „W 1990 skończyły się w latach 90., obecnie trudno sować dziennikarzy tytułem, który miał po- bo media i ich odbiorcy są w sposób naturalny

roku na polskim rynku wystartowały dwie marzyć i o takich wynikach, i o takiej skali pro- tencjał, a za którym nie stały wielkie nazwiska bardziej zainteresowane rodzimą produkcją, Fot. ITI Cinema duże firmy: ITI Cinema (z kontraktem War- mocji. Jak tworzy się budżety P&A*, czyli na ner Bros.) i Syrena Entertainment Group promocję i reklamę? Na podstawie zakłada- (z kontraktem Columbia)” – wspomina Sa- nej frekwencji. „Liczymy, że dystrybutor na lamon. „Mało kto pamięta, że wcześniej widzu zarabia 7,5 zł, jest to kwota z biletu po- w ogóle nie było dystrybucji, a kina otrzymy- mniejszona o zarobek kina, podatek i 1,5 proc. wały filmy z Centrali Dystrybucji Filmów, wpływów, jakie idą do PISF” – wylicza Jarosz. która nie przygotowywała żadnej kampanii – „Jeśli oceniamy, że film obejrzy 200 tysięcy promocyjnej. Kopie filmowe były rozsyłane ludzi, to zarobimy na nim 1,5 miliona złotych. bezpośrednio do kin i często to właśnie kina Wielkość budżetu P&A w zależności od firmy decydowały, kiedy zagrają tak zwaną . Zdarzało się nawet, że film nie miał tysięcy. Dobrze wybrać taką wielkość budże- też żadnego plakatu. Zmiana repertuaru natu, która się zwróci przy połowie szacowanej stępowała z początkiem nowego tygodnia, widowni, czyli w tej symulacji przy 100 tysią- czyli w poniedziałek. Dopiero pojawienie się cach widzów”. dużych studiów hollywoodzkich spowodo- Małgorzata Matuszewska, która ponad 10 wało zmianę modelu dystrybucji. Studia na- lat zajmowała się PR-em w firmie Vision Film rzuciły wzorce, o których rozmawiamy” – Distribution, od kampanii promocyjnej Fuksa kontynuuje dyrektor Forum Film. Syrena En- Macieja Dutkiewicza (lato 1999 roku), zwraca tertainment Group wprowadziła do kin dwa uwagę, że kilka lat temu promocja była mniej z trzech najbardziej dochodowych polskich kosztowna niż obecnie. „Załatwienie czego- TOMASZ KAROLAK I AGNIESZKA DYGANT produkcji po 1989 roku: Ogniem i mieczem Je- kolwiek, jak choćby kilku worków jutowych po- W LISTACH DO M., REŻ. MITJA OKORN rzego Hoffmana, które obejrzało ponad trzebnych do scenografii na premierę Fuksa

14 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 15 Temat numeru: Promocja filmowa Temat numeru: Promocja filmowa

a rolą przedstawiciela dystrybutora jest wtedy conym przez debiutanta. Kryzys w mediach ogólnotematycznych, gdzie dużo trudniej Kampania od dnia zero miesiące dla polskich tytułów to wrzesień, z firmy Solopan przyznaje, że data premiery udostępnienie dziennikarzom niezbędnych tradycyjnych zbiegł się w czasie z rozwojem przebić się z komunikatem o filmie. Czasem Polskie filmy w odróżnieniu od zagranicznych październik, listopad, a potem okres od 26 Idy Pawła Pawlikowskiego została przełożona materiałów lub umożliwienie kontaktu Internetu, gdzie możliwości promocyjne są kierunek działań promocyjnych jest przeciw- można promować już od etapu przygotowaw- grudnia do połowy kwietnia. Ale nie zawsze. z listopada na październik, gdy film zdobył z twórcami. W ostatnich latach, wraz ze wzro- prawie nieograniczone. ny – są to specjalistyczne fora internetowe, czego, jak w przypadku Miasta44 Jana Koma- Wczesną wiosną zazwyczaj zdarza się jeden Złote Lwy. „Nagrody i zachwyty krytyków były stem liczby produkowanych i dystrybuowa- W PR podstawą jest oczywiście znajo- gdzie można znaleźć wąską, ale wyselekcjo- sy – w mediach regularnie pojawiały się infor- weekend z nieoczekiwanym spadkiem fre- – obok nowej jakości, jaką Ida wnosi do pol- nych filmów i kryzysem na rynku prasy (co mość rynku, czyli specyfiki poszczególnych nowaną grupę widzów, którzy jak ulał pasu- macje o castingach oraz relacje z nich. Tytuł kwencji – film, który trafi pechowo na tę datę, skiego kina oraz świetnych kreacji aktorskich – spowodowało choćby zamknięcie „Filmu”), pism i kanałów oraz kontakty z dzienni- ją do grupy docelowej filmu. Podstawą wir- będzie miał premierę we wrześniu 2014 roku, przepada w kinach. „Tak było na przykład elementami, które eksponowaliśmy w kam- zmniejszenie stron poświęconych kulturze karzami lub redaktorami decydującymi tualnej promocji jest stworzenie profilu fil- a okres promocyjny trwa już od kilku miesięcy w weekend między 16 a 19 marca 2012 roku, panii promocyjnej” – mówi. w pismach ogólnotematycznych, a także zdję- o doborze tematów. Roman Jarosz: „Media mu w portalu społecznościowym Facebook. – na początku grudnia pojawiły się zdjęcia ob- gdy premierę miał Hans Kloss. Stawka większa Udział na festiwalach i nagrody były waż- cie niemal wszystkich programów filmowych trzeba wypełnić po brzegi treściami, bo nikt „Od samego początku stawialiśmy na pro- sady, podsycające zainteresowanie filmem. niż śmierć i Królewna Śnieżka” – wspomina nym elementem promocji Płynących wieżow- z anten telewizyjnych (o czym pisaliśmy nie czyta na przykład wszystkich czterech mocję w sieci. Równocześnie z rozpoczęciem Co jeszcze wyróżnia promocję polskich fil- Izabela Lasowy-Cibor z Kino Świat. „Zaświeci- ców Tomasza Wasilewskiego. „Reżyser nie w „Magazynie Filmowym SFP” w nr 25/2013) magazynów kobiecych – wybiera albo zdjęć ruszył fanpage na Facebooku, który mów? Dystrybutorzy mogą sami tworzyć ło mocniej słońce, nikogo nie było w kinach, co jest szeroko znanym w Polsce twórcą, film jak sprawiło, że coraz trudniej umieścić informa- albo , a potem miał na celu zbudowanie długofalowej ko- kampanię od kluczowych elementów graficz- okazało się bardzo znaczące dla wyniku obu na polską mentalność jest odważny i szybko cję o filmie, szczególnie skromnym lub nakrę- dokupuje lub . Jeśli chodzi munikacji z naszym widzem” – mówi o pro- nych, takich jak plakat czy ulotka, zwiastun czy filmów” – dodaje. Wiosną, latem i w tygo- byłby zaszufladkowany po pierwszej recenzji, hasła reklamowe, po całościową koncepcję. dniach poprzedzających Boże Narodzenie wi- więc chcieliśmy, żeby najpierw trafił na festi- Przy produkcjach zagranicznych najczęściej downia się zmniejsza, wtedy na dobre wyniki wale światowe. Przyznane mu nagrody i – dostają gotowe projekty i wytyczne. Ważna mogą liczyć hollywoodzkie widowiska. w większości – pochlebne recenzje, nadały ton jest też dostępność twórców, którzy mogą na Wczesna jesień to korzystna data także pozytywnego mówienia o Płynących wieżow- bieżąco wspierać promocję swojego filmu. ze względu na bliskość festiwalu w Gdyni. cach. W przypadku kameralnego kina jedna Małgorzata Matuszewska, która po odej- Zdaniem Sławomira Salamona impreza „bu- trzecia komunikacji to informacje płynące ściu z Vision założyła z koleżanką agencję PR, duje i umacnia świadomość filmu. Praca z festiwali” – opowiada Roman Jarosz. Too PR, podkreśla, że ważną rolę odgrywają dziennikarzy akredytowanych jest nieocenio- premiery i pokazy z udziałem twórców na dla dystrybutorów i widowni. Doskonale Wyrafinowanie kontra skuteczność w mniejszych miastach. „Warszawa jest – dy- wiemy, że jeśli film ma potencjał komercyjny Strategia strategią, ale nie ma recepty na wy-

TOMASZ KOT I PIOTR ADAMCZYK NA PLANIE HANS KLOSS. plomatycznie mówiąc – nieco oziębła, a tam i osiągnie również sukces na festiwalu w Gdy- tworzenie dobrej energii wokół filmu, bo w tej Fot. Paweł Dyllus/Kino Świat STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŚMIERĆ, REŻ. PATRYK VEGA

mocji Płynących wieżowców Tomasza Wasi- lewskiego Iza Igel z Alter Ego Pictures. – „Po- czątkowo zamieszczaliśmy tam zdjęcia z planu, pokazując od kuchni naszą produk- cję i informując o jej kolejnych etapach. Wraz z rozpoczęciem życia festiwalowego Płyną- cych wieżowców rozpoczęliśmy właściwą Fot. Monika Zielska / Kino Świat kampanię promocyjną filmu. To właśnie na

MIASTO44, Facebooku najszybciej ukazywały się infor- REŻ. JAN KOMASA o telewizję, to trzeba wziąć pod uwagę co- macje o kolejnych festiwalach, a o zdobytych raz więcej kanałów. Do niedawna liczyły się nagrodach informowaliśmy prosto z gali ich cztery: TVP1, TVP2, TVN i Polsat. Teraz rozdania. Co ciekawe, nasz fanpage polubiło mamy mnóstwo stacji tematycznych, do wielu dziennikarzy, którzy wiedzieli, że znaj- tego dochodzą jeszcze telewizje interneto- dą na nim najświeższe informacje. Wiedzie- we. Oglądalność wszystkich stacji spada, liśmy też, że na portalu spotkamy naszego bo widownia rozprasza się na kilka kanałów widza – młodego, otwartego na świat”. i aby trafić do tak samo licznej grupy poten- W promocji pomógł też przypadek: wiel- cjalnych widzów, co kiedyś, trzeba znaleźć koformatową reklamę filmu, powieszoną na KAMIL TKACZ I DOROTA KOLAK W CHCE SIĘ ŻYĆ, REŻ. MACIEJ PIEPRZYCA się w większej liczbie kanałów”. warszawskim placu Konstytucji, oprotesto- Stosunkowo nowe miejsce na kampa- wali dziennikarze „Frondy”, której redakcja nie, czyli Internet sprawia czasem trudności mieści się naprzeciwko. „Całe zdarzenie zosta- twórcy są ciepło przyjmowani, na spotkania ni, to pierwsza część kampanii, czyli budowa- branży skuteczna promocja opiera się przede w nawigacji z powodu nadmiaru adresów. ło w sposób dość zabawny opisane na ich por- przychodzą tłumy, jest większe zainteresowanie świadomości filmu została zrealizowana. wszystkim na przekazie emocjonalnym. Oprócz portali filmowych, takich jak Film- talu – a potem udostępnione i nagłośnione nie lokalnych mediów” – mówi. Pozostaje druga część – zaprosić widzów do „Chodzi o to, żeby wytworzyć oczekiwania web.pl, Stopklatka.pl czy (do niedawna) Por- przez inne media. Rozeszło się to w Internecie Ważnym elementem planu promocyjne- kina. Tak było choćby w przypadku filmów: Je- związane z filmem, ale na tyle ogólne, żeby

Fot. Aleksandra Grochowska/Akson Studio talfilmowy.pl, trzeba trafić do serwisów viralowo” – opowiada Igel. go jest też data premiery filmu – najlepsze steś Bogiem oraz Chce się żyć. Dagmara Molga jak najwięcej widzów poczuło, że to film dla

16 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 17 Temat numeru: Promocja filmowa Temat numeru: Promocja filmowa

nich” – twierdzi Roman Jarosz. „Jako dystry- Przekaz powinien być więc zwięzły i precy- butor nie lubię promować filmu pod hasłami zyjny. Izabela Lasowy-Cibor wspomina, że Plan promocji i dystrybucji jest obli- macji może oznaczać trzy sprawy. Pierwsza: że za darmo. Jednak to też dystrybucja i należy Mogą na to liczyć, ale powinni mieć świado- czy , bo to manipulacja spłaszcza- skomplikowane kampanie ambientowe były składanego do Polskiego Instytutu I szczerze mówiąc, chciałbym, żeby tak było. downi. w film, tym większa musi być kwota zwrotu, jąca wydźwięk filmu” – mówi Dagmara Mol- po prostu mało skuteczne. Dobrym przykła- Sztuki Filmowej w ramach PO Pro- bo pieniądz zainwestowany w styczniu ma ga. Do wzbudzenia tych emocji dystrybutorzy dem jest porównywanie rodzimych Listów do dukcja filmowa. Jak producenci sobie inną wartość w grudniu tego samego roku. To często sięgają po skojarzenia z innymi filma- M. do brytyjskiego To właśnie miłość – oba fil- z nim radzą, mówi Kamil Przełęcki, koszt pieniądza w czasie. Poza tym rynek DVD mi – kierując się słynną zasadą inżyniera Ma- my mają podobną konstrukcję, przekaz i emo- który na zlecenie PISF wykonuje eks- (rental) właściwie przestał istnieć, Blu-ray – monia – lub sugerują kody, które kinomani cje. Podobną nie znaczy, że identyczną. Bywa, pertyzy ekonomiczne wniosków. nie przebił się tak jak na to liczyliśmy, więc je- mają dawno przyswojone. „Na przykład pla- że polski „odpowiednik” nie ma nic wspólnego dyna nadzieja to VOD, który raczkuje, choć za kat z białym tłem wysyła sygnał, że film jest z oryginałem, jak Wyjazd integracyjny z ame- 2-3 lata się rozwinie, bo ma potencjał. komedią, tytuł pisany pochyłym fontem od- rykańskim Kac Vegas. syła do kina sensacyjnego” – tłumaczy Jarosz. Zdarzają się innego rodzaju manipulacje, Z czego właściwie wynika brak zaintereso- Cel? Plakat ma budzić proste i szybkie skoja- gdy dystrybutor uwypukla niewielki element wania producentów promocją ich filmów? rzenia z czymś, co lubią, także u tych, którzy filmu, robiąc z niego główny walor. Na przy- Z filozofii produkcji filmowej. W szkole uczo- nie mają dużo czasu, aby się mu przyjrzeć, jak kład nazwisko znanej aktorki, która gra w jed- PRACA no nas, że tok produkcji to okres przygoto-

kierowcy skoncentrowani na prowadzeniu sa- nej scenie, pojawia się na plakacie i w większo- DAWID OGRODNIK I IGOR WILEWSKI-SOBCZYK wawczy, zdjęciowy, montażu i udźwiękowie- mochodu czy internauci, którzy czasem widzą ści materiałów prasowych sprawiając wraże- NA SUCHO W FILMIE CHCE SIĘ ŻYĆ, REŻ. MACIEJ PIEPRZYCA nia oraz prac końcowych. Z mojego zawodowego doświadczenia wynika, że najważniej- Jak pan ocenia plany promocji i dystrybucji Druga: może to być brak pomysłu, co nie jest Skoro na etapie produkcji trudno przewi- sze są dwa zupełnie inne etapy przedsię- składane przez polskich producentów? jeszcze najgorsze, bo na etapie produkcji trudno dzieć, jaki będzie ostateczny efekt, to czy jest wzięcia produkcyjnego: development i dys- Nie widziałem jeszcze dobrze zrobionego planu założyć, jaki będzie ostateczny efekt. Trzecia sens tworzenia planu promocji „na sucho”? trybucja. W tym pierwszym pojęciu mieści promocji i P&A. Często mam wrażenie, że twór- możliwość jest taka, że nie rozumieją, w jakiej Faktycznie, przygotowanie precyzyjnego pla- się zarówno znalezienie scenariusza, reżyse- cy nie uświadamiają sobie tak podstawowej branży działają. Producent pisze, że planuje zro- nu promocji na etapie produkcji jest niemożli- ra, obsady, jak i funduszy. W drugim cały sprawy jak ta, do kogo skierowany jest ich film. bić film za 10 milionów zł, z czego połowę chce we, ale to nie zwalnia producenta z określenia sens produkcji – i niekoniecznie chodzi tu tyl- Fot. Paweł Dyllus/Kino Świat Przedstawienie walorów ekonomicznych i arty- wziąć z PISF, ale nie wiadomo, jak chce na nim podstawowych parametrów: atutów filmu, ko o pieniądze, ale o trafienie z przekazem do stycznych oraz planu promocji jest po to, aby od- zarobić. Średnia cena biletu w Polsce to 17-18 zł widowni docelowej, zakładanej frekwencji, widza. I już na etapie produkcji myślę o dys- powiedzieć na trzy pytania. Pierwsze: dla kogo netto, z czego producent dostaje między 6,20 liczby kopii, doboru mediów. Niewykonanie tej trybucji. Jest takie powiedzenie: produkować jest film, drugie: jak twórcy chcą do tej widowni a 7,40 zł. Kwota zależy od umowy z dystrybuto- pracy nawet „na sucho” jest błędem w sztuce. coś bez reklamy, to jak puszczać oko do dotrzeć. Trzecie pytanie dotyczy tego, jaką kwo- rem: jego prowizji i kosztu P&A, a także od śred- dziewczyny w ciemnym pokoju. tę należy wydać na promocję, aby nie przeszaco- niej ceny biletu w kinie. Jeśli producent przy ta- Może producenci liczą, że zarobią na sprze- wać wkładu ani nie „zabić” filmu tanią i małą kim budżecie liczy na frekwencję 50 tysięcy wi- daży płyt DVD lub licencji telewizyjnej? Rozmawiała: Ola Salwa dystrybucją. Te dokumenty są dołączone do pa- dzów, to zwróci mu się w pierwszym oknie eks- kietu produkcyjnego, aby uzmysłowić eksper- ploatacji około 350 tysięcy zł (jeśli nie liczyć

KRZYSZTOF DRACZ, TOMASZ KOT I KATARZYNA FIGURA W FILMIE tom, co się stanie, jak film powstanie. Często kosztów promocji). Albo jest szaleńcem, albo to WYJAZD INTEGRACYJNY, REŻ. PRZEMYSŁAW ANGERMAN brakuje w planach podstawowych badań mar- nieprawdziwa kalkulacja. Brak myślenia o zwro- Fot. Kino Świat ketingowych, oszacowania szans projektu. A je- cie kosztów produkcji zawęża naszą kinemato- jednocześnie kilkanaście obrazków. Choć kinie, że gra ona na pierwszym planie. Skrajnym śli producenci źle oszacują swój wkład, wpadną grafię. Choć z drugiej strony trzeba przyznać, że nomani często narzekają na uproszczenia przypadkiem jest tak zwane repozycjonowa- w długi. Lepiej nie liczyć na szczęście, tylko pod- nie jest to łatwe, przy obecnej frekwencji w ki- w materiałach promocyjnych, ich styl jest nie filmu – klasyczny przypadek to promowa- dać projekt analizie i spróbować go sparametry- nach, podkopywanej przez dystrybucję w Inter- uzasadniony ograniczonym czasem ekspozy- nie komediodramatu jako komedii. „Pewne zować. Jeśli horrory ogląda w kinie maksymalnie necie (głównie nielegalną). cji. „Na rynku konsumenckim markę buduje metody manipulacji są dozwolone, ale naj- 400 tysięcy widzów, to nie ma realnych szans, Należy też pamiętać, że wiele projektów się przez lata. W filmie ten czas jest ograni- ważniejsze to nie szkodzić filmowi i nie oszu- żeby polski horror obejrzały 3 miliony. Zdarzyło artystycznych nie miałoby szansy powstać, czony do kilku miesięcy, a najczęściej do kilku kiwać widza” – mówi osoba z branży. się nawet, że producenci składający dwa projek- gdyby rozpatrywać je tylko w kategoriach eko- tygodni. Drugim ograniczeniem jest budżet, Niezależnie jednak od budżetu P&A, na- ty w jednej sesji dołączali do nich identyczne pla- nomicznych. Niemniej w przypadku filmów, co powoduje, że korzystamy ze skrótów my- rzędzi i doświadczenia, żaden dystrybutor nie ny promocji i budżety P&A, zapomnieli nawet których głównym celem powstania są aspek- ślowych albo innych marek, czyli powołujemy ma wpływu na najważniejszy element kam- zmienić tytuły filmów… ty artystyczne czy edukacyjne – nawet w ode- się na inne tytuły, bo takie porównanie jest panii. Film, oczywiście. rwaniu od pieniędzy – liczy się widz. skuteczne i uzasadnione. Jeśli ktoś lubi kon- Co jeszcze jest ważne? Efektem ma być skala widowni. Wówczas kretny gatunek filmowy, to prawdopodobnie Patrząc na wnioski widzę, że producenci nie wie- być może to nie będzie publiczność kinowa MICHAŁ ŻEBROWSKI I IZABELLA SCORUPCO da szansę filmowi, który jest podobny” – *Prawidłowe rozwinięcie tego skrótu to „Prints and Adver- dzą, co dalej z filmem chcą zrobić. Brak tej infor- płacąca za film, a telewizyjna, oglądająca go W OGNIEM I MIECZEM, REŻ. JERZY HOFFMAN tising”, czyli koszt wytworzenia kopii i promocja. mówi Jarosz. Fot. Zodiak Film Production

18 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 19 Wydarzenia: Nagroda „Perspektywa” Wydarzenia: Przegląd Filmów o Pisarzach

Laureatami Nagrody im. Janusza „Kuby” Morgensterna W listopadzie ub.r. w warszawskim Domu Literatury odbył „Perspektywa” 2013 zostało troje twórców krótkich metraży. się pierwszy Przegląd Filmów o Pisarzach. Stowarzyszenie Filmowców Polskich było partnerem imprezy.

Marcin Zawiśliński ZASKAKUJĄCY Paweł Zwoliński LITERAT WERDYKT W KADRZE

minionym roku obejrzeliśmy wiele omysłodawcą przeglądu jest Wacław znał też, że jego czyn nie był wcale heroiczny, nieważ same są dziełami sztuki filmowej. Te filmów młodych twórców. Wśród Holewiński. Autor „Lamentu nad Babi- bo w przeciwieństwie do pisarzy w ZSRR, nie obrazy często zaskakują mało znanymi fakta- Wnich zbrakło jednak wybijającej się P lonem” poprowadził spotkania z twór- wsadzono go do łagru. Jego sytuacja była też mi, anegdotami i przenikliwymi opiniami fabuły pełnometrażowej” – przyznała Krysty- cami poprzedzające projekcje filmowe. bez porównania lepsza niż pisarzy-dysyden- o świecie. Filmów opowiadających o pisarzach na Morgenstern, przewodnicząca Kapituły Na- Pierwszy dzień był poświęcony dwóm tów w Czechosłowacji czy NRD. Po spotkaniu jest co najmniej kilkaset, a są wśród nich nagrody „Perspektywa”, przyznawanej za najbar- wielkim powojennym poetom: Tadeuszowi pokazano film poświęcony pisarzowi – Errata wet takie, których nigdy nie pokazywano – dziej obiecujący debiut dla reżysera, którego Różewiczowi i Mironowi Białoszewskiemu. Za- do biografii w reżyserii Mariusza Malinowskie- głównie ze względów politycznych. Dlatego twórczość posiada wielki potencjał i perspek- prezentowano filmy: Tadeusz Różewicz. Twa- go. Wyświetlony został również Kawałek przeglądy w Domu Literatury będą kontynu- tywę rozwoju na przyszłość. „Dlatego zdecy- rze w reżyserii Piotra Lachmanna i Miron autor- wody, interesujący teledysk literacki na pod- owane. Tym bardziej, że tegoroczna edycja dowaliśmy się wyróżnić trzy krótkometrażowe stwa Jana Sosińskiego. Drugiego dnia przegląd stawie utworu Macieja Malickiego. Po projekcji trafiła w gusta odbiorców, o czym świadczyła filmy bardzo młodych twórców, będących skupił się wokół sylwetek Marka Nowakow- Wacław Holewiński rozmawiał z autorką fil- wypełniona po brzegi sala. jeszcze przed swoim pierwszym długometra- skiego, wybitnego przedstawiciela małego remu, Katarzyną Plichtą-Szwarc. Gospodarz imprezy zaapelował do produ- żowym filmem fabularnym” – dodała Grażyna alizmu, oraz Michała Głowińskiego – pisarza Pierwszy Przegląd Filmów o Pisarzach za- centów i reżyserów, by zgłaszali swoje filmy na Torbicka, dziennikarka TVP i zarazem członkini i teoretyka literatury. W spotkaniu poprzedza- prezentował filmy wybrane nie tylko dlatego, kolejną edycję przeglądu (kontakt: warszawski

Kapituły, w której zasiadają również: Jacek jącym seans dokumentów Powidok Pawła że traktują o znakomitych literatach, ale po- oddział Stowarzyszenia Pisarzy Polskich). Fot. Krzysztof Pakulski/ SF Kalejdoskop Bromski, Andrzej Kotkowski, Michał Kwieciń- Woldana i Dwie szuflady Jana Strękowskiego ski i Juliusz Machulski. wzięli udział reżyser drugiego obrazu i bohater

Tegorocznymi laureatami Nagrody „Per- LAUREACI NAGRODY „PERSPEKTYWA” 2013: jego filmu, prof. Michał Głowiński. Profesor nie spektywa” zostali: Elżbieta Benkowska i Łu- ŁUKASZ OSTALSKI, JULIA KOLBERGER I ELŻBIETA BENKOWSKA widział siebie w roli filmowego protagonisty, kasz Ostalski z Gdyńskiej Szkoły Filmowej oraz ale – jak wspomina Jan Strękowski – bez opo- Julia Kolberger, która swój film zrealizowała Ukraińców, tytułowej Olenie i Dimie. Oboje Trzecie równorzędne wyróżnienie przypadło rów poddał się jego zaleceniom jako reżysera. w Studiu Munka – SFP (jej opiekunem arty- podróżują przez Polskę do Szwecji, wplątu- Julii Kolberger, autorce filmu o matce (w tej roli Michał Głowiński podkreślił, że efektem pracy stycznym był Wojtek Smarzowski). Oprócz jąc się po drodze w serię kłopotliwych sytu- Kinga Preis), która podczas wielkanocnego śnia- nad filmem jest jego przyjaźń z reżyserem. statuetek, artyści otrzymali po 10 tys. zł. acji. „Dla mnie każda nagroda jest ogromną dania poznaje partnera swojej córki. Problem Ostatni dzień przeglądu zaprezentował Elżbieta Benkowska została nagrodzona motywacją i zarazem potwierdzeniem tego, w tym, że mężczyzna jest sporo starszy od jej Fot. Kiljan/SFP Kuba sylwetkę Jana Himilsbacha, słynnego, choć

Fot. Kiljan/SFP Kuba za filmOlena – opowieść o parze młodych że obrałam dobrą drogę i powinnam nią da- pociechy, a jej trudno się z tym pogodzić. „Na- niekonwencjonalnego pisarza i aktora. Wy- lej podążać. Dotyczy to również Nagrody groda jest dla mnie o tyle wyjąt- świetlono dokument Himilsbach. Prawdy, buj- ” – podkreśliła młoda reży- kowa, że nie przyznaje jej żadne jury festiwalo- dy, czarne dziury w reżyserii Stanisława Man- serka. we. Traktuję to wyróżnienie bardzo osobiście” – turzewskiego i Małgorzaty Łupiny. Drugim bo- „To ogromne wyróżnienie, ponieważ do wyznała reżyserka filmu Mazurek, który zdobył haterem tego dnia był Kazimierz Orłoś, który tej pory tę Nagrodę otrzymywali twórcy peł- już kilka nagród na festiwalach filmowych (m.in. wziął udział w spotkaniu z widzami. Wacław nometrażowych filmów fabularnych. Tym ra- na Dwóch Brzegach w Kazimierzu) i odbył małe Holewiński spytał pisarza, czy warto było wy- zem stało się inaczej, z czego bardzo się cie- tournée po Stanach Zjednoczonych. dawać książkę „Cudowna melina” pod wła- szę” – mówił wzruszony Łukasz Ostalski, re- Uroczysta gala wręczenia nagród odbyła snym nazwiskiem w paryskiej „Kulturze” na- żyser filmu Matka. Tytułowa postać (w tej roli się 18 listopada 2013 roku w warszawskim ki- rażając się – w przypadku literata na to, co naj- Danuta Stenka), na co dzień ważny polityk, je- nie Kultura. Organizatorami wydarzenia byli: gorsze – całkowity zakaz druku w kraju. Orłoś ELŻBIETA BENKOWSKA, ŁUKASZ HIMILSBACH. PRAWDY, BUJDY, CZARNE DZIURY, OSTALSKI I JULIA KOLBERGER dzie do domu nad jeziorem, aby pomóc syno- Stowarzyszenie Filmowców Polskich oraz Stu- podkreślił, że zakaz obejmował nie tylko druk, REŻ. STANISŁAW MANTURZEWSKI, MAŁGORZATA ŁUPINA wi-narkomanowi. dio Filmowe „Zebra”. ale w ogóle wymienianie jego nazwiska. Wy-

20 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 21 Festiwale krajowe: Festiwal Muzyki Filmowej Festiwale krajowe: Regiofun

We wrześniu ub.r. w Łodzi odbył się 16. Festiwal Muzyki Filmowej, „Każdy festiwal ma swoją historię i ważne jest, że jest ich na świecie wielkie święto muzyczne, a zarazem wspaniała lekcja historii wiele. Historia każdego filmu jest tworzona także przez festiwale. polskiego kina. Recepcja danego tytułu jest ważnym elementem jego losów” – mówił Thierry Frémaux, dyrektor MFF w Cannes i Instytutu Lumière. A powiedział to na festiwalu… Regiofun w Katowicach. Anna Michalska PAMIĘTASZ, Anna Wróblewska ROMANTYZM BYŁA JESIEŃ… PIERWSZEGO RAZU A SIŁA REGIONU

ohaterem tej edycji był Lucjan Kaszycki naniu Orkiestry MPK Łódź, górali z Iste- dziełem przypadku i intuicji Wojciecha Jerze- o jedyny festiwal, w którym osoba pro- Juliusz Machulski, szef tegorocznego jury, sienia sukcesu. Przestrzeń do rozmów o finan- – kompozytor, pedagog i publicysta mu- bnej i jazzowej pianistki Aleksandry Kędry. go Hasa: „Piosenka z Pożegnań powstała ducenta stoi w jaśniejszym świetle niż w rozmowie o swoim ulubionym gatunku fil- sach dedykowana jest przede wszystkim produ- Bzyczny, autor muzyki m.in. do filmów W Muzeum Kinematografii odbyło się spo- jako temat, który napisałem podczas podró- T reżysera. Cztery lata temu Cecylia mowym, mówi: „Problemem komedii jest je- centom” – mówi Anna Szrama, dyrektor festiwa- Wojciecha Jerzego Hasa (Pożegnania, Jak być tkanie z Lucjanem Kaszyckim, który opowia- ży pociągiem z Krakowa do Łodzi. Hasowi Gasz-Płońska, ówczesna dyrektor Silesia-Film den – lokalność. Inne poczucie humoru mamy lu. – „Chcemy pokazać, że producent nie jest po- kochaną), Stanisława Różewicza (Świadectwo dał o swoich przygodach z muzyką: „Od dziec- przedstawiłem dwa tematy. On wybrał ten, i jednocześnie szefowa Śląskiego Funduszu w Polsce, inne mają Anglicy. Jest ono niewy- zostawiony sam sobie, że wszyscy możemy przy- urodzenia) oraz Jerzego Hoffmana i Edwarda ka grałem, zawsze mnie to frapowało. Odda- który jest teraz tak znany i kojarzony z fil- Filmowego, postanowiła zrobić festiwal dedy- mienialne i lokalno-endemiczne. Natomiast czynić się do ukończenia filmu”. Skórzewskiego (Gangsterzy i filantropi). Mot- wałem się muzyce. Czasem pisałem jadąc po- mem. Has też postanowił, że będzie to mo- kowany – w węższym zakresie – regionalnym jeżeli komedia jest udana i zyskuje uznanie wi- Młodzi twórcy i producenci rozmawiają tem wydarzenia był cytat z piosenki „Pamię- ciągiem, gdy wszyscy spali. Wiele razy pisa- tyw przewodni filmu i że powstanie do tego funduszom filmowym, a szerzej – producen- dzów, to twórca, być może, nie powinien żądać z przedstawicielami instytucji, funduszy, firm tasz, była jesień”, którą w Pożegnaniach wyko- łem też partytury w czasie urlopu”. piosenka. Zmieniono scenariusz, zaangażo- tom. Oryginalny pomysł chwycił, głównie dla- uznania krytyków i nagród na festiwalach”. producenckich. W tym roku przyjechali profe- nywała Sława Przybylska. W kolejnych dniach publiczność mogła wano aktorkę do śpiewania tej sceny i po- tego, że Silesia – jako instytucja z wieloletnią Twórca Seksmisji ma rację. Ale zdarzało się na sjonaliści z Włoch, Szwecji, Łotwy, Estonii, Fin- Festiwal rozpoczął się koncertem plene- uczestniczyć w muzycznych wydarzeniach od- wstał tekst utworu. Chwilę wcześniej odkry- tradycją i kontaktami – potrafiła przyciągnąć Regiofun, że właśnie te lokalne komedie czy landii, Norwegii, Danii, Holandii, Francji, Nie-

Fot. Anna Michalska / Muzeum Kinematografii w Łodzi rowym na słynnej ulicy Piotrkowskiej w wyko- bywających się na terenie całego miasta. W Te- to Sławę Przybylską, która miała wspaniały zaprzyjaźnionych filmowców. Na festiwalu też filmy z komediowym zacięciem otrzymy- miec, Wielkiej Brytanii. Wielu jak na tak młody atrze Muzycznym Orkiestra Symfoniczna Teatru głos i piosenka w jej wykonaniu bardzo się pokazywane są więc filmy dofinansowane wały laury od jurorów bądź publiczności. Tu festiwal, ale Silesia-Film jako RFF ma kontakty Muzycznego w Łodzi pod batutą Lesława Sa- przyjęła. Przypadkowi zawdzięczam moje przez RFF-y. Dziwny pomysł, można pomy- jest ich miejsce. w całej Europie. Udział produkcyjny w Kon- łackiego wykonała suity z filmów: Pożegnania, powodzenie”. Kompozytor z dużą sympatią śleć. Jednak filozofia działania funduszy odci- Na Regiofun jeżdżę nie dla filmów (bez ujmy gresie Ariego Folmana, filmu pokazywanego Gangsterzy i filantropi oraz Katastrofa w Gibral- wyrażał się o łódzkiej imprezie: „Koncepcja ska się na formule programowej, której wyraz dla tych ostatnich), ale dla spotkań. „Poruszamy w konkursie głównym, z pewnością przyczynił tarze. Koncert uświetnił porywający występ go- tego festiwalu dotyczy muzyki. To nie jest daje kino regionów, spoza stolic i wielkich me- się w obszarze filmów posiadających walory arty- się do umocnienia wizerunku Silesia-Film jako ścia specjalnego – Sławy Przybylskiej. 22 wrze- oczywiste, że się dostrzega i docenia muzy- tropolii, lokalne i – żeby użyć modnego okre- styczne, równocześnie nie omijając kwestii bu- instytucji wspierającej kinematografię.

śnia odbył się koncert w klubie Wytwórnia. Na kę. Mówi się o reżyserii, o zdjęciach, ale rzad- Fot. Arkadiusz Ławrywaniec ślenia – glokalne. dżetu i marketingu, które są potrzebne do odnie- Na Regiofun mówi się o wszystkim. scenie pojawili się m.in. Olga Bończyk, Małgo- ko honoruje się kompozytorów. Muzyka jest W tym roku szczególnie dużo o zmianach

rzata Hutek, Dorota Miśkiewicz, Herdzin Trio zauważana, jeśli jest wyjątkowo dobra. Dla- GALA ZAMKNIĘCIA w dystrybucji i polach eksploatacji. I słusznie, i ponownie Sława Przybylska, niekwestionowa- tego bardzo dobrze, że taki festiwal jest FESTIWALU REGIOFUN gdyż w tym segmencie zachodzą zmiany re- na gwiazda tegorocznej edycji festiwalu. W Ki- właśnie w Łodzi, mieście filmu”. wolucyjne. Mówi się o crowdfundingu, którego nematografie były wyświetlane najsłynniejsze Podczas poprzednich odsłon wydarzenia, bym zresztą nie przeceniała jako źródła finan- filmy z muzyką Lucjana Kaszyckiego. Wśród go- poczynając od pierwszej edycji w 1997 roku, sowania, ale także, bardzo ciekawie, w szero- ści festiwalu znaleźli się przede wszystkim kom- zaprezentowano muzykę: Wojciecha Kila- kim europejskim kontekście, o filmie dla dzie- pozytorzy, m.in. bohaterowie wcześniejszych ra, Krzysztofa Komedy-Trzcińskiego, Michała ci. Oraz o rekonstrukcjach klasyki – i to w wy- edycji: Henryk Kuźniak, Jan Kanty Pawluśkie- Lorenca, Zygmunta Koniecznego, Krzesimira daniu pierwszoligowym. Odnowione arcydzie- wicz, Stanisław Syrewicz, najzdolniejszy uczeń Dębskiego, Andrzeja Korzyńskiego, Jana Kan- ła braci Lumière komentował na żywo Thierry Kaszyckiego-pedagoga – Andrzej Zieliński (lider tego Pawluśkiewicza, Henryka Warsa, Henry- Frémaux: „W tych filmach tkwi kojąca niewin- zespołu Skaldowie), piszący dla filmu dyrygent ka Kuźniaka, Andrzeja Kurylewicza, Jerzego ność gestu oraz siła i romantyzm pierwszego i kompozytor Zdzisław Szostak oraz twórca „Dudusia” Matuszkiewicza, Jerzego Satanow- razu. Żyjemy w świecie, który zasypuje nas młodszego pokolenia i też „filmowiec” – An- skiego, Waldemara Kazaneckiego, Stanisława różnego rodzaju obrazami cyfrowymi, którym drzej Krauze. Radwana i Stanisława Syrewicza. nie możemy ufać”. Dla tych słów i dla tych spo- Podczas wszystkich koncertów nie za- tkań warto wybrać się do Katowic. brakło muzycznego motywu przewodniego LUCJAN KASZYCKI W MUZEUM KINEMATOGRAFII W ŁODZI festiwalu, czyli piosenki „Pamiętasz, była je- Organizatorami wydarzenia są: Muzeum Kinematografii W tekście wykorzystano fragmenty wywiadów z gazety fe- sień”, która – jak wspominał Kaszycki – była w Łodzi i Stowarzyszenie Miłośników off Kultury SMoK. stiwalowej Regiofun „Re:produkcje”.

22 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 23 Festiwale krajowe: American Film Festival Festiwale krajowe: American Film Festival

Czwarta edycja rozgrywającego się jesienią we Wrocławiu American Film Festival ugruntowuje coraz pewniejszą pozycję

tej imprezy na festiwalowej mapie. To już nie eksperyment, jest coraz bardziej lubiana i ma więcej przyja- sondowanie publiczności, a raczej dynamicznie i konsekwentnie ciół w Stanach Zjednoczonych. I choć skrom- rozwijające się święto kina zza oceanu. ny budżet może czasami stanowić pewną przeszkodę w zapraszaniu ich do Wrocławia, Kuba Armata nierzadko decydują się przyjechać tu nawet na swój koszt. To bez wątpienia cenne, ale z drugiej stro- KOŁO ny, przyglądając się temu, jak pod okiem Jana Naszewskiego rozwija się branżowa strona American Film Festival, specjalnie nie może SIĘ ZAMYKA dziwić. W ramach US in Progress młodzi twór- cy mogą bowiem otrzymać wymierną pomoc zarówno na etapie postprodukcji, jak i dystrybucji. To seria zamkniętych branżowych o więcej, wydarzenie istotne, bo jak to festiwal zdecydowanie bardziej przyjazny ska, jak choćby Alex Gibney, laureat Oscara pokazów niezależnych amerykańskich filmów podkreślał w przekazanym na ręce or- dla przypadkowego, mniej wyrobionego widza sprzed pięciu lat, prezentujący tym razem ku- fabularnych zorganizowanych dla grupy C ganizatorów liście ambasador Stanów aniżeli T-Mobile Nowe Horyzonty. A to w dużej lisy głośnej sprawy Lance’a Armstronga. Przy- zaproszonych profesjonalistów – agentów Zjednoczonych w Polsce Stephen Mull, jedyne mierze dlatego, że prezentowane podczas glądając się tegorocznej selekcji przygotowa- sprzedaży, dystrybutorów czy selekcjonerów takie w Europie Środkowej. A drugie w całej American Film Festival pozycje to przede nej przez dyrektor artystyczną festiwalu Ur- największych festiwali z całego świata. Wy- Europie, po francuskim Deauville. Publiczność wszystkim kino narracyjne, skoncentrowane szulę Śniegowską i jej współpracowników, TYLKO KOCHANKOWIE PRZEŻYJĄ, darzenie interesujące także z perspektywy REŻ. JIM JARMUSCH po raz kolejny dała jasny sygnał (ponad 140 wokół historii dużo bardziej niż na badaniu trudno oprzeć się wrażeniu, że finalne roz- rodzimej branży. Umożliwia bowiem podjęcie seansów zobaczyło w sumie około 17 tys. wi- granic kina czy formalnych eksperymentach. strzygnięcia, tak w jednej, jak i drugiej kompe- współpracy na którymś z etapów produkcji. dzów), że chce oglądać amerykańskie kino, i to Publiczność w ogóle odgrywa na wrocław- tycji, okazały się stosunkowo bezpieczne. rzanie” klasyki. Abstrahując od waloru eduka- ry Schatzberg, a obecnie producentka i zało- Tak było w przypadku prezentowanego przed

Fot. Rafał Placek/AFF nie tylko to dobrze znane z ekranów mul- skim festiwalu niepoślednią rolę. Wzorem Podczas gdy amerykańskie kino środka ko- cyjnego, z pewnością jest coś pociągającego życielka kultowej wytwórni Killer Films, Chri- rokiem Hide Your Smiling Faces w reżyserii Da- w tym, żeby nawet dobrze znany obraz zoba- stine Vachon. Wśród gości spotkać można niela Patricka Carbone’a, który w efekcie zo- Fot. Gutek Film czyć raz jeszcze z odświeżonej kopii na dużym było wielu młodych twórców, którzy chcieli stał ukończony w warszawskim studiu Platige ekranie. A festiwalowe projekcje najczęściej skonfrontować swoje filmy z festiwalową Image. Co więcej, film znalazł się w programie stwarzają ku temu jedyną okazję. Przyjem- publicznością. Nawiązując do tego, Roman tegorocznej sekcji Spectrum. W ten sposób fe- nym widokiem dla organizatorów musiały być Gutek przekonuje, że impreza z roku na rok stiwalowe koło się zamyka. Fot. Forum Film zatem wypełnione sale podczas projekcji w ramach cyklu przygotowanego z okazji 90. urodzin jednej z najbardziej znanych amerykańskich wytwórni Warner Bros. To spod jej skrzydeł wyszły takie arcydzieła jak Czarnoksiężnik z Oz Victora Fleminga, Tramwaj zwany pożądaniem Elii Kazana, Rio Bravo Howarda Hawksa czy Mechaniczna po- marańcza Stanleya Kubricka. Wyświetlane w tym roku – wśród wielu innych – w Kinie ROMAN GUTEK, URSZULA ŚNIEGOWSKA STEPHEN MULL I CHRISTINE VACHON PODCZAS ZAKOŃCZENIA AFF I ROMAN GUTEK Nowe Horyzonty we Wrocławiu. Estymę dla historii amerykańskiego kina tipleksów. Co ciekawe, i takie mogliśmy tu pierwszych edycji Nowych Horyzontów to jarzy się przede wszystkim z artystycznym i szeroko otwarte oczy na nowe zjawiska, uświadczyć, jak choćby w przypadku Piątej właśnie w jej rękach organizatorzy pozostawi- pazurem, niepokornością i bezkompromisową trendy, chęć odkrywania kolejnych reżyser- władzy Billa Condona czy Don Jona Josepha li najważniejsze decyzje, czyli rozstrzygnięcia wizją otaczającej rzeczywistości, triumfowały skich talentów, dobrze obrazuje także mie- Gordona-Levitta. sekcji konkursowych. A te, niezmiennie, są filmy, które można by określić mianem miłych, szanka festiwalowych gości. Z tą pierwszą

O powodzeniu całego projektu mówił dy- dwie. W pierwszej z nich, Spectrum, o laur ry- lekkich i przyjemnych. Co oczywiście nie ozna- Fot. Rafał Placek/AFF związana jest część retrospektywna (w tym rektor American Film Festival Roman Gutek, walizują fabuły podpisane często przez de- cza, że muzyczna pocztówka Big Easy Express roku poświęcona królowej nowojorskiej przekonując, że siła festiwalu tkwi w jego ka- biutantów bądź twórców będących dopiero na Emmetta Malloya czy słodko-gorzka Przecho- awangardy filmowej, Shirley Clarke) oraz co- meralnym charakterze, ale i różnorodności, co początku swojej filmowej drogi. W drugiej – walnia numer 12 Destina Crettona to produk- roczna nagroda Indie Star Award, przyzna- zresztą ściśle wiąże się z heterogenicznością American Docs – prezentowany jest wybór cje mniej udane. Wręcz przeciwnie. wana znaczącym postaciom kinematografii PIĄTA WŁADZA, samych Stanów Zjednoczonych. Trudno się pełnometrażowych dokumentów zza oceanu. Od początku swojego istnienia American zza Oceanu. Podczas poprzedniej edycji ode- REŻ. BILL CONDON z tym nie zgodzić. Dodając jeszcze uwagę, że Tu często pojawiają się bardziej znane nazwi- Film Festival kładzie duży nacisk na „odku- brał ją we Wrocławiu znakomity reżyser Jer-

24 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 25 Festiwale krajowe: Etiuda&Anima Festiwale krajowe: „Człowiek w zagrożeniu”

Niegdyś marginalizowana, lekceważona, dziś coraz bardziej „Nędza, bryndza, brudno, zarzygane bramy, ulice” – mówią o swoim hołubiona - etiuda studencka w Krakowie króluje już od 20 lat. najbliższym otoczeniu mieszkańcy kamienicy przy ul. Pogonowskiego w Łodzi, bohaterowie filmu Pogonka Aleksandry Rek. To jeden z wielu obrazów prezentujących różne oblicza życia w wielkiej aglomeracji. Dagmara Romanowska ŚWIĘTO Anna Michalska DOKUMENTY MŁODEGO KINA W NATARCIU

wydarzeń imprezy okazało się spotkanie ze ilm jest przywołany nieprzypadkowo – Dewajtis, Listy ze Szczuczyna). Obok nich poja- znanymi aktorami, którzy zgodzili się na wy- tematem przewodnim 23. edycji Festi- wiła się silna reprezentacja filmów traktują- stęp u debiutantów. O pracy na studenckich F walu Mediów „Człowiek w zagrożeniu”, cych o rozmaitych współczesnych bolączkach: planach – energii, którą z nich czerpią i wyzwa- który odbywał się w listopadzie ub.r. w Łodzi, wyobcowaniu, samotności człowieka, trudach niach, które stwarzają one dla obu stron – było miasto, które przestało pełnić swoją pier- egzystencji w wielkim mieście (Zagubieni opowiadali m.in. Dorota Segda, Edward Linde- wotną funkcję obrony i ochrony. w Wigilię, Maksimum przyjemności, Albert Ci- -Lubaszenko, Marian Dziędziel, Arkadiusz Ja- Mieczysław Kuźmicki, dyrektor Muzeum nema, Edward, Moja Wola). Zbigniew Wi-

kubik i Zdzisław Wardejn. Kinematografii, mówi o wydarzeniu: „To naj- chłacz, operator filmowy, profesor łódzkiej Fot. Muzeum Kinematografii w Łodzi Tradycyjnie – i w myśl edukacyjnej misji starszy w Łodzi filmowy przegląd konkurso- Szkoły Filmowej, podkreśla: „Rozpiętość te- Etiudy&Animy – Bogusław Zmudziński umowy, święto polskiego kina dokumentalnego, matyczna i formalna prezentowanych pod- żliwił młodym gościom festiwalu poznanie zorientowanego społecznie. Ma niezłą reno- czas festiwalu filmów jest olbrzymia. Za to

ZŁOTY JABBERWOCKY: OJCIEC, REŻ. IVAN BOGDANOV, twórczości klasyków. Na otwarcie imprezy mę w środowisku i to mnie bardzo cieszy. w programie było kilkanaście bardzo dobrych MORITZ MAYERHOFER, ASPARUH PETROF swój najnowszy film, inspirowane rysunkami Wśród laureatów Białej Kobry – Grand Prix fe- tytułów, które miały szlachetne, uniwersalne, Fot. Materiały organizatora

naskalnymi Signum, osobiście przedstawił Fot. Anna Michalska stiwalu są najwybitniejsi polscy filmowcy-do- wręcz filozoficzne przesłanie”. dy Bogusław Zmudziński organizował Okrągła rocznica festiwalu przyniosła licz- nestor polskiej animacji, Witold Giersz. Sekre- Kręgosłupem festiwalu jest konkurs, któ- pierwsze edycje swojego festiwalu, pa- ne projekcje retrospektywne. Organizatorzy ty swojego warsztatu zdradzili publiczności ry trwał trzy dni. W jury zasiedli: Janusz Koło- MUZYKA I CISZA, Gtrzono na niego z pewnym pobłaża- przypomnieli nie tylko laureatów Dinozaurów Vladimir Leschiov, Kunio Kato i Ferenc Rofusz. dziej (przewodniczący), Jacek Bieleński, Kry- REŻ. DAGMARA DRZAZGA niem i podejrzliwością. „Od kolegów słysza- i Jabberwockych – nagród w dwóch głównych W czasie projekcji można było przypomnieć styna Piątkowska, Janusz Połom i Zbigniew łem, że prace studenckie powinny być pokazy- konkursach festiwalu, poświęconych etiudom sobie dzieła Geoffa Dunbara oraz Johna i Faith Wichłacz. największe zagrożenia drzemią w samym wane tylko w murach akademii jako projekty studenckim i animacjom, ale i skonfrontowali Hubleyów. Nie zabrakło także odrestaurowa- Grand Prix festiwalu, Białą Kobrę otrzy- człowieku. Do tej pory determinantą było na- zaliczeniowe. Byłem innego zdania. Widzia- się z własnymi wyborami sprzed lat. Zmu- nych animacji Waleriana Borowczyka (z jego mał (już po raz trzeci!) Paweł Łoziński, reżyser sze otoczenie, środowisko naturalne. To było łem, że coś się w tej dziedzinie przełamuje dziński rzucił wyzwanie samemu sobie, pre- wczesnego okresu pobytu we Francji) i najcie- odważnego filmu Ojciec i syn, w którym kieru- źródło napięć i kryzysów. Teraz filmy pokazują i zainwestowałem w to swój czas i energię” – zentując zarówno największe osobiste odkry- kawszych pełnometrażowych animacji ostat- je kamerę na siebie i ojca. Słynni dokumentali- wewnętrzne zagrożenia: samotność, autode-

mówił dyrektor artystyczny Etiudy&Animy cia imprezy (m.in. Guernicę Emira Kusturicy nich miesięcy (w tym łączącego wiele technik DAGMARA DRZAZGA ODBIERA NAGRODĘ ści decydują się na wspólną podróż samocho- strukcję, alienację, depresję”. Fot. Wajda Studio IM. KAZIMIERZA KARABASZA w trakcie konferencji poprzedzającej jubile- i Animę Gisèle Ansorge), jak i tych, którym Zżerającego dusze Chrisa Sullivana). dową do Paryża, której efektem jest niezwy- uszową edycję imprezy. – „Dziś filmy studenc- przyznał własną nagrodę – Wielkiego (Nie)Do- Organizatorzy nie zapomnieli o nagro- kły film drogi. kie startują w profesjonalnych konkursach, cenionego (m.in. Madame Tutli Putli Chrisa La- dach. W dwudziestolecie przyznano hono- kumentaliści, m.in. Jacek Bławut, Maciej Dry- Nagrodę im. Kazimierza Karabasza otrzy- często zwyciężają. Traktowane są bardzo po- visa i Macieja Szczerbowskiego i Rozmowę rowe wyróżnienia Danielowi Szczechurze – gas, Marcel Łoziński, Paweł Łoziński, Marcin mała Dagmara Drzazga za obraz Muzyka i ci-

Fot. Materiały organizatora ważnie”. Piotra Sułkowskiego). „Dzisiaj czas wrócić do za zaufanie, którym obdarzył festiwal, oraz Koszałka, Andrzej Różycki. Nasz festiwal jest sza, której bohaterem jest Jan Sztwiertnia – tych mniej oficjalnych odkryć, filmów, które Wernerowi Herzogowi – za niestandardowe demokratyczny w tym sensie, że często lau- genialny kompozytor, zupełnie dziś zapo- zostawiły trwały ślad w mojej pamięci, metody nauczania przyszłych filmowców. reatami zostają debiutanci lub twórcy począt- mniany. Nagrodę Stowarzyszenia Filmow- w emocjach, i raz jeszcze podzielić się nimi Specjalną statuetkę otrzymała również kujący”. ców Polskich jury festiwalu podzieliło mię- z publicznością” – komentował Zmudziński. Szkoła Filmowa w Łodzi. Wśród zwycięz- W ubiegłym roku do udziału w festiwalu dzy dwie autorki: Monikę Pawluczuk (Kiedy Wraz ze swoimi nowymi i starymi filmami ców sekcji konkursowych znalazł się m.in. zgłoszono 80 filmów, z czego 40 zaprezento- będę ptakiem) i Barbarę Medajską (Zagubie- do Krakowa zawitało również wielu zwycięz- Mateusz Głowacki z głośną już ekranizacją wano w konkursie. Napłynęło szczególnie ni w Wigilię). ców minionych edycji. Wśród nich m.in. Julia prozy Andrzeja Bursy – Zabicie ciotki (Srebr- dużo dokumentów z udziałem ostatnich Konkurs podsumowuje Janusz Kołodziej: ZŁOTY DINOZAUR: HUŚTAWKA TRUMNIARZA, KIEDY BĘDĘ PTAKIEM, REŻ. ELMAR IMANOV Loktev (Najsamotniejsza z planet) i Leszek Da- ny Dinozaur, Nagroda Publiczności, Don Ki- świadków wojny, Holocaustu (Perskie ocalenie, „Wszystkie filmy miały cechę wspólną – nie- REŻ. MONIKA PAWLUCZUK wid (Jesteś Bogiem). Jednym z najciekawszych chot). Campo di Fiori, Wołyń 1943. A wy jak myślicie?, zależnie od formy i metrażu – pokazywały, że

26 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 27 Festiwale krajowe: Camerimage Festiwale krajowe: Camerimage

Nagrodę za całokształt twórczości na 21. Międzynarodowym Fe- stiwalu Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych Camerimage odebrał

Sławomir Idziak. Złote Żaby z konkursu głównego i Złota Kijanka z „Czy może coś gorzej brzmieć niż ”? – pytał włoski mistrz. Po panelach o przyszłości 3D i taśmy fil- Katarzyna Skorupska mowej przyszedł czas na dyskusję o procesie debayeryzacji i kontroli obrazu na etapie post- PO STRONIE produkcji. Włączyli się w nią producenci kamer profesjonalnych, licznie obecni na festiwalu. AUTORA ZDJĘĆ Celem tych rozmów jest wypracowanie w przyszłości wspólnych standardów. Camerimage stwarza przestrzeń dla tar- gów profesjonalnego sprzętu poprzez prezen- tacje i seminaria z udziałem najwybitniejszych ŁUKASZ ŻAL – LAUREAT ZŁOTEJ ŻABY ZA FILM IDA, REŻ. PAWEŁ PAWLIKOWSKI operatorów, na które są zapraszani również d 1993 roku festiwal rozrósł się, ale nie Fot. Michał Koepke twórcy z Polski – w tym roku Łukasz Żal i Piotr stracił wyjątkowego, kameralnego Podczas Camerimage odbyło się 10 kon- rimage i dyskusji o taśmie filmowej. Jego Sobociński. Jednym z najbardziej fascynują- Ocharakteru. Podkreślał to Sławomir kursów i 21 przeglądów w ramach sekcji poza- głównym wątkiem jest poszukiwanie nega- cych wydarzeń festiwalu był warsztat Seana Idziak, autor zdjęć do filmów Krzysztofa Za- konkursowych. W debiutującym w tym roku tywu zdjęcia na okładkę ostatniego, papie- Bobbitta, poświęcony zdjęciom kręconym nussiego, Krzysztofa Kieślowskiego i Ridleya konkursie filmów 3D zwyciężyły Pina (w kate- rowego wydania magazynu „Life”. Jego au- z ręki. W specjalnie zaaranżowanej i oświetlo- Scotta, bohater tegorocznej retrospektywy gorii filmu dokumentalnego) i Grawitacja (w tor, słynny reporter, fotografuje na materiale nej scenografii wybitny operator realizował i pięknego albumu, wydanego jak co roku na kategorii filmu fabularnego). Pojawienie się światłoczułym Kodaka. jedno ujęcie komentując swoje działania. cześć laureata nagrody za całokształt twór- nowej konkurencji świadczy o tym, że dla or- Przedstawiciel firmy Kodak podczas pa- Twórców Camerimage interesuje nie tyl- czości. „Operatorzy nie przyjeżdżają na ten fe- ganizatorów równie ważna jak poziom arty- nelu dyskusyjnego zapewniał, że nie przesta- ko przyszłość. W ramach cyklu „Mistrzowie, stiwal, żeby znaleźć reżyserów czy producen- styczny festiwalu i jego goście jest dyskusja nie on produkować taśmy. Tę dobrą wiado- którzy odeszli” zaprezentowano twórczość tów, nie szukają tu nowych projektów. Ich ce- o przyszłości kina. Podczas panelu Michael Se- mość przysłoniła jednak informacja, że Kodak Mieczysława Jahody, autora zdjęć do filmów lem jest spotkanie, wymiana myśli” – mówił resin przekonywał o wartości kina 3D powsta- redukuje ilość swoich laboratoriów, co odbija Wojciecha Jerzego Hasa: Pętli, Pożegnań, Rę- Idziak. W podobnym tonie wypowiadał się jącego na planie (native 3D) w opozycji do fil- się na dostępności tradycyjnej technologii. Je- kopisu znalezionego w Saragossie, a także

Adam Holender, autor zdjęć do Nocnego kow- ADAM mów poddawanych konwersji z 2D do 3D. den z autorów zdjęć przyznawał, że fotogra- Krzyżaków Aleksandra Forda, pierwszego boja, Narkomanów i Dymu, przewodniczący HOLENDER Operator niedawno zakończył zdjęcia do Dawn fuje na materiale światłoczułym, żeby nie polskiego filmu zrealizowanego w Eastman- jury tegorocznego konkursu głównego. of the Planet of the Apes zrealizowanego w tej stracić kontroli nad efektami swojej pracy colorze i systemie Cinemascope. Złote Żaby zdobyli Łukasz Żal i Ryszard skiego, autor zdjęć do Ostatniego wyjścia, Lata ści dla reżysera, Joan Churchill (Aileen: Life & technice. Przyznawał, że taka produkcja trwa podczas postprodukcji. Podobnego zdania Tegoroczne nagrody to dowód, że twór- Lenczewski. Dla pierwszego z nich Ida to debiut miłości i Kobiety z piątej dzielnicy. Razem z Ma- Death of a Serial Killer, Punishment Park) po dłużej, ale z wizualnego punktu widzenia jest jest Vittorio Storaro, promujący podczas fe- czość polskich autorów zdjęć filmowych ma w filmie fabularnym, choć na tym samym festi- riuszem Grzegorzkiem sprawował opiekę arty- nagrodę za wybitne osiągnięcia w filmie doku- bardziej wartościowa. Innego zdania był Barry stiwalu album „The Art of Cinematography”. się nieustająco dobrze.

walu młody operator był nominowany jeszcze styczną nad Takim pejzażem w reżyserii Jagody mentalnym, John Turturro (Barton Fink, Big Fot. Anna Konop B. Sandrew, założyciel firmy Legend 3D, wy- dwukrotnie: za Joannę i Lewą połowę twarzy Szelc i ze zdjęciami Zuzanny Pydy ze Szkoły Fil- Lebowski) po nagrodę specjalną dla aktora – nalazca i stereograf. Odpowiadał za trójwy- w konkursie krótkometrażowych filmów doku- mowej w Łodzi, który wygrał konkurs etiud stu- reżysera, Rick Carter (Forrest Gump, Avatar) miarowe efekty wizualne w Top Gun 3D, być mentalnych. Wygrał go zresztą przed dwoma denckich. Młoda operatorka wyjechała z Byd- po nagrodę dla scenografa, a Joel Cox (Bez może najbardziej obleganego filmu Cameri- laty Paparazzim. Z kolei Ryszard Lenczewski to goszczy nie tylko ze Złotą Kijanką, ale także przebaczenia, Za wszelką cenę) – po nagrodę mage. Jego zdaniem i native 3D, i konwersja są

Fot. Ewelina Kamińska wieloletni współpracownik Pawła Pawlikow- z nagrodą ufundowaną przez Stowarzyszenie dla montażysty. Za wybitne osiągnięcia równie dobre. Filmowców Polskich. w dziedzinie wideoklipów nagrodę otrzymał Na festiwalu nie cichły również rozmowy Konkurs polski wygrali Bodo Kox i Arkadiusz Samuel Bayer (Nirvana Smells Like Teen Spirit, o przyszłości taśmy filmowej. Zaskakująco Tomiak Dziewczyną z szafy. Wydaje się, że mię- The Cranberries Zombie, The Rolling Stones wielu twórców światowego kina w porówna- dzy twórcami istnieje znakomite porozumienie, Anybody Seen My Baby?). Każdy z nich spotkał niu do polskich wciąż kręci filmy na materia- pełne sympatii partnerstwo, twórcza wymiana się z publicznością w ramach wykładu mile światłoczułym. Tak powstał: otwierający energii, doświadczenia i pasji. Wśród nagród po- strzowskiego lub warsztatu. tegoroczny Camerimage Ratując pana Bank- zakonkursowych znajduje się i taka dla duetu Widzowie mogli również posłuchać roz- sa ze zdjęciami Johna Schwartzmana, Znie- autor zdjęć – reżyser. W tym roku odebrali ją Ro- mowy o współpracy reżyserki Agnieszki Hol- wolony. 12 Years a Slave ze zdjęciami Seana berto Schaefer i Marc Forster (Czekając na wy- land i operatora Martina Strby, autorów cze- Bobbitta, Co jest grane, Davis? ze zdjęciami rok, Marzyciel, 007 Quantum of Solace). skiego Gorejącego krzewu, zakwalifikowanego Bruno Delbonnela (oba z konkursu główne- Na Camerimage przyjechał również Jim do konkursu głównego, a także spotkać się go), jak i Sekretne życie Waltera Mitty ze ARKADIUSZ TOMIAK TOM HANKS I EMMA THOMPSON W FILMIE I BODO KOX Sheridan (Moja lewa stopa, W imię ojca, Nasza z Lechem Majewskim (Młyn i Krzyż), który był zdjęciami Stuarta Dryburgha. Ten ostatni RATUJĄC PANA BANKSA, REŻ. JOHN LEE HANCOCK

Ameryka) po nagrodę za całokształt twórczo- jurorem w konkursie etiud studenckich. film jest jakby stworzony na potrzeby Came- Fot. Materiały organizatora

28 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 29 Festiwale krajowe: NURT

Wielkim zwycięstwem filmu o sztuce… teatru, czyli W sprawie ducha Krzysztofa Rzączyńskiego, zakończył się ubiegłoroczny Festiwal Form Dokumentalnych NURT w Kielcach.

Maria Malatyńska SZTUKA, ŚWIAT I LUDZIE

e „formy” nie przypadkowo pozostały w tytule imprezy, choć „niezależny prze- Tgląd” (pierwotna nazwa imprezy – przyp. red.) już dawno zmienił się w „festiwal”. Programowa swoboda w wyborze tematów, stylistyk i sposobów patrzenia – zawsze bu- dziła ciekawość. I twórców, i odbiorców. Ci pierwsi od początku wiedzą, że każda formuła dokumentu: reportaż, notacja, portret, film dokumentalny, dokument inscenizowany, tylko na tym festiwalu może zmieścić się w programie. Ci drudzy, czyli publiczność odpowia- W SPRAWIE DUCHA, dają nieodmiennie tłumną obecnością. Przy- REŻ. KRZYSZTOF RZĄCZYŃSKI chodzą, dyskutują, są. Tak zostało to wymyślone 19 lat temu mie Głosy, gdzie wysmakowana, a dziś już zapo- w tym roku dwa filmy. Pierwszy to polsko– przez Krzysztofa Miklaszewskiego i tak się mniana sztuka słowa sprzyjała refleksji (nagro- niemieckie W imię syna – historia zza Żelaznej rozwija w bardzo otwartym, chłonnym i inspi- da studentów Uniwersytetu w Kielcach, nagro- Kurtyny Rosalii Romaniec: opowieść o wielkiej rującym środowisku Kielc i Kieleckiego Cen- da Radia Kielce). Zachwycił portret aktora w fil- manipulacji, w skutkach rodzinnych trwającej trum Kultury. mie Marty Węgiel Aktor odnaleziony. Marian do dziś, o wykradzionej przez polskie, socjali- Niespodziewaną specyfiką tegorocznego Dziędziel (wyróżnienie jury). Krzysztof Glondys styczne tajne służby tożsamości jednego programu były dokumenty przybliżające ludzi zaproponował piękną Opowieść o Ołtarzu Ma- człowieka, by obdarzyć nią innego, tego „do Fot. Popiel-Machnicki Michał sztuki. Czyżby „coś” było w powietrzu? O tym riackim w Krakowie, z Andrzejem Nowakow- zadań specjalnych”. Dokument (wyróżniony świadczyłaby już najwyższa nagroda, czyli Wyda- skim jako przewodnikiem. Bezdomni kręcili nagrodą publiczności) oglądało się jak najlep- rzenie Nurtu. W sprawie ducha to uważny i nie- „swój” film, a Agnieszka Zwiefka sfilmowała szy film Hitchcocka. I drugi film: o ekshumacji mal intymny portret wielkiego reżysera Jerzego ich i powstał obraz Albert Cinema. Grzegorz na tzw. Łączce na Powązkach szczątków za- Jarockiego, realizowany przy okazji jego pracy nad Kwinta zajął się nieżyjącym już, krakowskim mordowanych przez UB naszych rodaków. „Samuelem Zborowskim” Juliusza Słowackiego. królem statystów w filmie Człowiek Wellesa. Jest tu codzienność i historia, świadomość Ileż zobaczyliśmy na festiwalu różnorodne- Liczyły się nawet przegrane: oto znakomita niespodziewanej misji młodych archeologów go smakowania artyzmu: fascynujący, dowcipny w fabule Magdalena Piekorz, przy pomocy po- i patriotyczne poczucie świętości naszej zie- i inteligentny obraz sztuki telewizji w filmie Cały ety Adama Zagajewskiego jako narratora obez- mi. Kwatera „Ł” Arkadiusza Gołębiewskiego Gruza stworzył Ireneusz Engler. Młodziutka władniła widownię najbardziej niemądrym otrzymała nagrodę Brązowego Nurtu. Inne przedstawicielka Szkolnej Telewizji, Katarzyna i bezmyślnym, dokumentalnym portretem Kra- opowieści, współczesne i historyczne, brawu- Wójcik, zbudowała żywiołowy portret zapo- kowa w filmie Widok Krakowa. Czy tak wielka rowo uzupełniały tegoroczny, wyraźnie niety- mnianego artysty w Janie Rybkowskim. Pro Me- jest w nas samych tęsknota za sztuką, że pro- powy, bo nachylony w stronę sztuki program moria (nagroda za debiut, Nagroda Miklaszew- gram festiwalu się temu poddał? A może nie tego wciąż intrygującego festiwalu. A prze- skiego), Konrad Szołajski złożył hołd własnemu ma świata poza sztuką? cież były to zaledwie 33 filmy wybrane ze 106, ojcu, słynnemu radiowemu spikerowi Lucjanowi Oczywiście jest i filmowcy potrafią do które napłynęły. Szkoda, że nie mieliśmy wię- Szołajskiemu i jego wspaniałym kolegom w fil- niego dotrzeć. Największe wrażenie zrobiły cej nagród do rozdania.

30 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP WWW.TELEPRO.COM.PL nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 31 Nagrody: Nagrody SFP Nagrody: Nagrody SFP

Polskie kino zawdzięcza jej łuki w domu inżyniera Karwowskie- „Film wymaga nie kostiumów, ale ubrań. Kostium musi być dla go, które zawładnęły masową wyobraźnią Polaków. A także bar aktora wygodny, musi on o nim zapomnieć” - uważa Marta Ko- mleczny z łańcuchami i przykręconymi talerzami, na których lą- bierska. Spod ręki wybitnej kostiumograf wyszły stroje, które dowały „pire z dżymem”. Scenograf Halina Dobrowolska zrobiła znamy z takich filmów i seriali jak: Chłopi, Kariera Nikodema Dy- dziesiątki filmów z najbardziej znanymi polskimi reżyserami. zmy, Rodzina Połanieckich.

Anna Wróblewska Anna Wróblewska OD BAREI DO BALZAKA: CHŁOPI BEZ CEPELII: HALINA DOBROWOLSKA MARTA KOBIERSKA

tudia na Wydziale Architektury i Projek- chłopaków ze szkoły filmowej. „Co masz za- domu na Mokotowie. W WFDiF znalazła się arta Kobierska ukończyła Państwo- towania Wnętrz na Akademii Sztuk miar robić po studiach?” – zapytał Andrzej dekoracja – słynna toaleta to autentyczny wą Wyższą Szkołę Sztuk Plastycz- SPięknych w Krakowie ukończyła w 1952 Munk. – „Nie wiesz? To przyjdź do filmu”. wychodek wytwórniany. Podziemny klub sce- Mnych. Po studiach znalazła pracę roku. Z koleżanką pojechały na festiwal szkol- Był też drugi czynnik. Profesor z ASP pole- nografka znalazła w pobliskiej fabryczce. w nowo otwartej Telimenie, ale nie miała do nictwa artystycznego, aby przyjrzeć się, powa- cił ją legendzie polskiej scenografii, Romanowi „Podłoga tonęła w wodzie, trzeba było rzucić tego serca. „Kostium tworzy się dla konkret- letować, bez specjalnego planu. Tam poznała Mannowi. „To był najcudowniejszy szef na kilka desek i oto scenografia gotowa” – śmie- nego aktora, a szycie na sprzedaż jest nudne” świecie. Na planie Krzyżaków pracowało mi się je się Dobrowolska. – uważa laureatka Nagrody SFP za osiągnięcia z nim tak dobrze, że najchętniej bym już przy Przy serialu Wielka miłość Balzaka życia. Szybko trafiła więc do filmu i już tam nim została” – wspomina Dobrowolska. zgodnie i twórczo pracowała z Tadeuszem została. Na planie filmu Czas przeszły Leonar- Wielokrotnie pracowała z Krzysztofem Kosarewiczem. Tu szczególnie ważna była da Buczkowskiego zatrudniono ją… przy deko- Zanussim, z którym zrobiła m.in. Życie jako dbałość o szczegóły historyczne, gdyż do- racji wnętrz. Jako samodzielny kostiumograf śmiertelna choroba przenoszona drogą robek wielkiego pisarza ma swoje klu- zadebiutowała w filmieMężczyźni na wyspie płciową, cykl Opowieści weekendowe, Cwał. by wiernych admiratorów, wyłapujących Jana Laskowskiego. Dzisiaj z właściwym sobie Wiele lat pracowała z Krzysztofem Kie- w balzakowskich filmach każdy fałsz. Pod- ogromnym poczuciem humoru ocenia: „Cóż ślowskim. „Kiedy robiliśmy po- czas zdjęć w Leningradzie znalazła w ma- można było zrobić? Dziesięciu kosiarzy na Ma- MARTA KOBIERSKA prosił, żebym znalazła mu mieszkania z ar- gazynie wspaniałą złotą karocę Orłowa. zurach w gumiakach”… Fot. Kiljan/SFP Kuba chitekturą osiedla Stawki. Jak w życiu, żad- Wspólnie z rosyjskim historykiem ustalili, Wkrótce pojawiła się perspektywa pracy nego budowania dekoracji” – wspomina że Orłow, jako kochanek carycy, miał prawo w charakterze asystenta przy Popiołach An- ubrać elegancką hrabinę Rostocką w taki ko- Marta Kobierska dbała o pozorne szcze- Dobrowolska. Przejechała chyba cały Ursy- do złotego koloru karety – ale miejscowy drzeja Wajdy. Pieczołowicie odtwarzała militaria stium?” – zastanawiała się. Zrobiła po swoje- góły: wkładała aktorkom gorsety, choć nów i wszystkie inne osiedla. „Bardzo cie- malarz dekoracji „wiedział lepiej” i pomalo- z dokumentów źródłowych, a wzory jedwab- mu. „Grosza będziesz miał, gdy będziemy krę- czasem trzeba je było przekonać, że gor- kawym, choć i stresującym doświadcze- wał ją na buraczkowo… nych, zdobionych brokatem pasów słuckich cić knajpę!” – oświadczyła wściekłemu reżyse- set przez wiele godzin na planie narzuca niem były różnice między francuską a pol- Wnętrza i plenery Haliny Dobrowolskiej przerysowywała ze zbiorów muzealnych. „Po- rowi. A potem usłyszała, jak Rybkowski mówi sposób poruszania się, ruchu ręki. „W gor- ską praktyką przy Podwójnym życiu Weroni- zna każdy widz polskiego kina. To kamienica pioły to mój uniwersytet kostiumowy” – mówi w wywiadzie: „Z tego serialu najbardziej udały secie się nie więdnie, nie zakłada nogi na ki i Trzech kolorach. Trzeba było przekonać na Pańskiej z drugiej serii Domu, ulica Długa Kobierska. Wielokrotnie wracała do wiedzy mi się kostiumy!”. nogę” – tłumaczy kostiumograf. „Zawsze ekipę z Paryża, że zakład fryzjerski z Białe- z Akcji pod Arsenałem, którą budowała i umiejętności, zdobytych na planie filmu Wajdy. Kto wie, że większość strojów z Chłopów pilnowałam, żeby aktor miał odpowiedni go musi być mały, bo mieści się w na przedmieściu, a operator na A także snobistyczne mieszkania ze Sztuki dziej. Po to, by czuli się na planie jak w swojej pani poszuka po wsiach, po chatach i skrzy- da” – mówi – „Miałam szczęście do ludzi, pewno sobie poradzi, nie ma obawy, jest kochania, neonowa Warszawa z Nie lubię po- skórze. Preferencje kolorystyczne omawiała niach” – usłyszała w muzeum w Łowiczu. z którymi pracowałam. Cieszył ich wspa- przyzwyczajony do ciasnoty”. Dzięki znajo- niedziałku czy klasztor z Siódmego pokoju z reżyserem, scenografem, operatorem. W se- I rzeczywiście – znalazła w nich pasiaki, niały efekt, choćby okupiony wysiłkiem”. mości francuskiego, Halina Dobrowolska Marty Meszaros, autentyczna siedziba kra- rialu Rodzina Połanieckich, przy którym praco- sukmany, kaftany, serdaki, lejbiki, koszule ha- Efekt ten podziwiamy dzisiaj w kano- często pracowała w koprodukcjach między- kowskich Dominikanów. „Ktoś mi pokazał wała wspólnie z Janiną Tur-Kiryłow, kolory bu- ftowane, a nawet korale. nie polskiej kina. Komediantka, Jak roz- narodowych, m.in. przy realizacji filmu wyciągniętą z Internetu listę wszystkich fil- dują postaci – Anna Nehrebecka nosi biele, Serialowi, kręconemu w rejonie księżackim, pętałem drugą wojnę światową, Chudy Wiatr ze wschodu (Vent d’est) Roberta Enri- mów, jakie zrobiłam. Aż trudno mi uwierzyć, beże, ciepłe pastele, Ewa Szykulska – fiolet, kibicowały całe wsie. A gdy się okazało, że nie i inni, Mniejsze niebo… Ponad 50 pol- co. W Krakowie stworzyła… księstwo że to wszystko to filmy i re- czerwień i bordo, Alicja Jachiewicz – zielenie. ma autentycznego wełniaka ślubnego dla Jagny, skich filmów nosi znamię jej talentu. I nie Lichtensteinu! żyserzy” – mówi laureatka Nagrody SFP. Po- Raz postawiła się „na ostro”, kiedy Jan Ryb- znalazło się i zdjęcie babki, i pomoc kobiet, dzię- trzeba być reżyserem czy plastykiem, by Z sentymentem wspomina Misia. Stani- nad sto filmów fabularnych to wielka histo- kowski, przygotowując Karierę Nikodema Dy- ki którym pieczołowicie odtworzyła biało-nie- zachwycić się perfekcją kostiumów – HALINA DOBROWOLSKA sław Bareja postawił warunek: wszystkie ria polskiego kina, od lat 50., aż do początku zmy, chciał, aby kostiumy zainspirowane były bieski pasiak. „Ze wszystkich sił chciałam unik- współczesnych czy tych „ustawionych”

obiekty mają być blisko Wytwórni albo jego XXI wieku. Fot. Kiljan/SFP Kuba rozbuchanym malarstwem Grosza. „Ale jak nąć Cepelii” – wspomina Kobierska. gorsetem.

32 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 33 Nagrody: Nagrody SFP Nagrody: Nagrody SFP

Historyk kina, krytyk filmowy, dziennikarz, pisarz, scenarzysta Operator dźwięku ponad 50 filmów fabularnych i dokumental- i reżyser blisko 40 filmów dokumentalnych. Filmy archiwalne – nych. Laureat Orła i czterech nagród na festiwalu w Gdyni. Pol- z okresu międzywojennego czy jeszcze starsze, zwłaszcza skie kino zawdzięcza mu pierwsze nagrania w systemach Dolby polskie – ukochał sobie jak mało kto. Stereo i Dolby Digital. A także szereg innowacji, z rewelacyjnym kompresorem ANIA na czele.

Andrzej Bukowiecki Andrzej Bukowiecki MIKROFON, DUBBING, ZA I PRZED KAMERĄ: INNOWACJE: STANISŁAW JANICKI MARIUSZ KUCZYŃSKI

iłość do nich od lat rozpala w sercach Urodził się 11 listopada 1933 roku w Cze- ocham Mariusza! Wniósł cenne pomy- gdzie zaprojektował wszystko, co wiązało się rym Kuczyński pracował wielokrotnie, również telewidzów, radiosłuchaczy i czytel- chowicach-Dziedzicach. Marzył o reżyserii sły do mojej Lawy, a jako przyjaciel po- z dźwiękiem, ale gdzie był też operatorem np. przy Zmorach (1978) i Dreszczach (1981), Mników, zarówno prasy filmowej, filmowej, lecz gdy nie dostał się do Pań- Kzostał mi wierny do dziś, więc cieszę się, dźwięku głośnych filmów dokumentalnych, powiedział o nim: „To był mój guru, nie tylko z którą był długo związany także jako redak- stwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi, że ma nagrodę SFP” – wyznaje Tadeusz Kon- m.in. Spojrzenia na wrzesień Macieja Sieńskie- w sprawach dźwięku”. Do zasług Mariusza tor, jak i licznych książek swego autorstwa. postanowił zostać dziennikarzem filmo- wicki. go (1970), skopiowanego na taśmę 70mm ze Kuczyńskiego należy zaliczyć ponadto realiza- Trudno nie znać Stanisława Janickiego, wym. Specjalizował się w tej dziedzinie Mariusz Kuczyński urodził się 30 czerwca stereofonią Żołnierskiego trudu Janusza Chod- cję dźwięku w filmach górskich Jerzego Surde- choćby z ekranu telewizora. Przez 32 lata u prof. Jerzego Toeplitza podczas studiów 1930 roku w Warszawie w rodzinie o trady- nikiewicza (1973) i Dróg do ojczyzny Wincente- la, przeszkolenie w zakresie dubbingu pracow- (1967-1999) prowadził w Telewizji Polskiej na Wydziale Dziennikarstwa Uniwersytetu cjach wojskowych i patriotycznych. W 1949 go Ronisza (1974). Następnie zaczął pracować ników studia opracowań filmów w TVP, swój program „W Starym Kinie”. Dzielił się Warszawskiego, które ukończył w 1955 roku rozpoczął pracę w Wytwórni Filmów Do- w fabule. I tu przyszły sukcesy w postaci na- udźwiękowienie Ogniem i mieczem Jerzego w nim z widzami kolosalną wiedzą o daw- roku. Już na studiach pisywał do „Żołnierza kumentalnych, gdzie na wieść o tym, że inte- gród na FPFF w Gdyni, za współrealizację Hoffmana (1999) oraz wielu innych filmów nych filmach, gwiazdach, reżyserach, kino- Wolności”, co było – jak dziś wspomina – resuje się elektroniką i potrafi naprawiać ra- dźwięku w filmach: Lawa Tadeusza Konwic- w Master Film Studio (nasz laureat jest jego teatrach… „Staszek rozbudził w telewi- dobrą szkołą dziennikarstwa. Teksty Janic- dioodbiorniki, skierowano go do dźwięku. kiego (1989), Wszystko, co najważniejsze… Ro- współwłaścicielem), a przede wszystkim – dzach zainteresowanie przeszłością kine- kiego spodobały się redakcji „Filmu”, która Z pomocą kolegów uruchomił aparaturę berta Glińskiego (1992, pierwszy film polski skonstruowanie kompresora dźwięku ANIA, matografii” – uważa realizator programu ściągnęła go do siebie. Pracował w niej dźwiękową angielskiej firmy G.B. Kalee, która w Dolby Stereo), Bandyta Macieja Dejczera który wyrównując proporcje głośności między Jan Bielawski. „A wszystko zaczęło się od w latach 1959-1970, m.in. jako kierownik nadeszła do Polski bez dokumentacji tech- (1997, pierwszy film polski w Dolby Digital) dialogiem a tłem, kapitalnie poprawia czytel- przypadku” – wspomina Stanisław Janicki. działu polskiego. Z „Filmu” przeszedł do nicznej. Dzięki temu w WFD możliwe stało się i Weiser Wojciecha Marczewskiego (2000). ność tego pierwszego. – „Na prośbę Hani Goszczyńskiej, która pra- „Kina” (1970-1974). Pełna lista redakcji, przegrywanie filmów. Ten ostatni przyniósł Kuczyńskiemu także Jak to wszystko osiągnąć? „Trzeba polubić cowała w telewizyjnej redakcji filmowej, za- z którymi współpracował jest długa, po- Na planie zdjęciowym Kuczyński zadebiu- Polską Nagrodę Filmową – Orła. pracę, którą się wykonuje i starać się, żeby jej stąpiłem przed kamerą kogoś, kto miał dobnie jak uczelni, na których wykładał. tował w 1950 roku, asystując Zbigniewowi W wywiadzie dla „Magazynu Filmowego efekty były nieprzeciętne” – odpowiada Ma- przeprowadzić wywiady z polskimi reżyse- W 1998 roku obronił doktorat. Wolskiemu podczas realizacji dźwięku w do- SFP” (nr 19/2012) Wojciech Marczewski, z któ- riusz Kuczyński. rami, lecz zachorował. Moje zastępstwo Wśród miłośników kina popularnością cie- kumencie Wojciecha Jerzego Hasa i Jana Zelni- spodobało się w Telewizji. Hani i mnie szą się książki naszego laureata: „Polscy twór- ka Pierwszy plon. Sześć lat później pracował zaproponowano stworzenie programu cy filmowi o sobie” (1962), „Film polski od A do z Wolskim przy pierwszym polskim filmie pa- o filmach przedwojennych. Obowiązywała Z” (1972-1977, trzy wydania), „Film japoński” noramicznym i stereofonicznym – Zielonym w nim zasada: uczyć bawiąc, bawić ucząc, (1982), „Polskie filmy fabularne 1902-1988” i czarnym Śląsku Witolda Lesiewicza. co przysporzyło mu popularności”. (1990), czy „Odeon. Felietony filmowe” (2012). Wtedy też, po odejściu z WFD, rozpoczął Wielotysięczną widownię przyciągała też W bogatym dorobku Janickiego-scena- przygodę z dubbingiem – ku radości Zwonimi-

przed telewizory osobowość prowadzącego. rzysty i reżysera, obok filmów o kinie (Za STANISŁAW ra Feriča, kierownika produkcji filmów i dyrek- JANICKI „Na planie dokumentu Nie robić głupstw, które- winy niepopełnione. Eugeniusz Bodo, 1997; tora Studia Opracowań Filmów w Warszawie, go bohaterem jest Staszek Janicki, przygodni lu- Marzenia są ciekawsze, 1999 – o niezrealizo- które przystosował do nagrań dźwiękowych dzie reagowali z entuzjazmem, gdy mówiłem wanych projektach Andrzeja Wajdy; Kochany III Sobieskim; Skoczowskie okruchy, 1999 – i wyposażył w odpowiednią aparaturę. W la- im, że będzie to film o nim” – informuje współ- i nienawidzony. Dramat życia i śmierci twórcy o dziejach rodu Janickich; Za żydowską bra- tach 1956-1970 udźwiękowił polskie wersje ję- pracujący z naszym laureatem od 30 lat opera- Krzyżaków, 2002), znajdziemy dokumenty mą, 2013 – o Żydach w przedwojennym Lu- zykowe ponad 200 filmów! tor i reżyser Krzysztof Tusiewicz. „Stare Kino” poświęcone np. innym dziedzinom sztuki blinie, produkcja w okresie przygotowaw- „Praca w dubbingu była dla operatora

zniknęło z TVP, za to w Kino Polska pan Stani- (Ach, ta chata rozśpiewana, 1978 – architek- czym). Fot. Kiljan/SFP Kuba dźwięku świetną szkołą zawodu. Zatęskni- sław zaprasza co tydzień na „W iluzjonie”. tura drewniana, Scena pełna muzyki i tańca, „W moich filmach unikam publicystyki, łem jednak za powrotem na plan filmowy” – MARIUSZ W RMF Classic, w „Odeonie Stanisława Janic- 2011 – opera) czy też przeszłości historycznej portretuję ludzi” – podkreśla Stanisław Janicki, zwierza się Kuczyński. Sposobność do tego KUCZYŃSKI

kiego”, wygłasza felietony o filmie. (Konterfekty króla jegomości, 1983 – o Janie członek SFP od 1967 roku. dała praca w Wytwórni Filmowej „Czołówka”, Fot. Kiljan/SFP Kuba

34 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 35 Nagrody: Nagrody SFP Nagrody: Nagrody SFP

Wybitny autor zdjęć filmowych. Współpracował z reżyserami tej Klasyk polskiego dokumentu. Reżyser i scenarzysta filmów rangi, co Jerzy Kawalerowicz, Tadeusz Konwicki, Janusz Morgen- o tematyce wojennej i historycznej, przez większość życia stern czy Jerzy Skolimowski. Nowoczesnym, a przy tym poetyc- zawodowego związany z Wytwórnią Filmową „Czołówka”. kim stylem fotografii filmowej przyczynił się do sukcesów arcy- dzieł słynnej polskiej nowej fali.

Andrzej Bukowiecki Andrzej Bukowiecki NAJWAŻNIEJSZA NA TROPIE BIAŁYCH JEST PRAWDA: PLAM HISTORII: JAN LASKOWSKI WINCENTY RONISZ

oja siła opierała się głównie na ge- dyś, idąc do pracy, kupiłem aparat fotograficz- zdjęcia Laskowskiego w Ostatnim dniu lata „Filmem interesowałem się od młodości, głość poświęcił m.in. filmy: Wymarsz (1988, niuszu Janka Laskowskiego (…). Wie- ny i zacząłem robić zdjęcia. W drodze do szko- czy w Do widzenia do jutra… (1960) i Jowicie chciałem zostać operatorem. Trafiłem do fil- po premierze na krótko wycofany z ekranów Mdziałem, że z nim pokonam każdą ły zobaczyłem plakat filmu Dzwonnik z Notre (1967) Morgensterna były dla nas, studentów mu poprzez plastykę” – mówi. Studiował z uwagi na apoteozę Józefa Piłsudskiego), przeszkodę”. Tak w książce Katarzyny Bielas Dame i połknąłem bakcyla kina. Na drzwiach Szkoły Filmowej, niedościgłym wzorem”. przez rok w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk A jednak Polska. 1918-1921 (1992, film miał kil- i Jacka Szczerby „Tadeusz Konwicki. Pamię- Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej prze- Majstersztyk Laskowskiego – Pociąg w re- Plastycznych we Wrocławiu. Ukończył historię kumilionową widownię dzięki emisji w porze tam, że było gorąco” (Kraków 2001) jej bohater czytałem ogłoszenie o zapisach studentów. żyserii podziwianego przezeń Kawalerowicza sztuki na Uniwersytecie Warszawskim (1957). dużej oglądalności w TVP), Gorlice (1995). wspominał realizację filmu Ostatni dzień lata – spytał (1959; 10 lat później obaj filmowcy spotkali się Był scenografem Studenckiego Teatru Satyry- Po 1989 roku Ronisz nakręcił również do- (1958), który dał początek polskiej nowej fali. mnie Antoni Bohdziewicz. . . Tak wyglądał mój egzamin filmowi, Do widzenia, do jutra…, nasz laureat filmTramwaj do nieba (1958, Główna Nagroda 1998), dramacie kielecko-radomskiej party- gicznego. Jego siostra, Irena, i Jan Machulski wstępny” – śmieje się Jan Laskowski. zawdzięcza nagrodę w Melbourne. Dziurze na Ogólnopolskim Konkursie Filmów Amator- zantki akowskiej (Byliśmy żołnierzami „Jodły”,

grali główne i jedyne role, a brat Jerzy był kie- Po dyplomie (1955) był operatorem kame- w ziemi Andrzeja Kondratiuka (1970) – trofeum WINCENTY skich w Warszawie). 2000), sprawie Romualda Spasowskiego rownikiem produkcji. To Laskowski przekonał ry w Człowieku na torze Andrzeja Munka w Łagowie. RONISZ Kilku kolegów Ronisza z ruchu amator- w stanie wojennym (Kariera i sumienie, 2003) „Nie uważam tego, co robiłem w filmie, za skiego pomagało w zorganizowaniu produkcji czy o akowcach broniących po wojnie Polski sztukę. Szukałem rozwiązań praktycznych, po- PRL-u nie bez trudności przypo- filmowej w „Czołówce”. Trafił tam i on; etat przed komunistami (Żołnierze wyklęci, 2006). zwalających zbliżyć się obiektywem do prawdy, minał walki Polaków na zachod- w wytwórni otrzymał w 1964 roku. Na fali ko- Swój ostatni film, Kresy. Arkadia i piekło która jest dla mnie w kinie najważniejsza” – W nich frontach II wojny światowej. kietowania Zachodu przez władze udało mu (2007), poświęcił wschodnim rubieżom II RP. mówi skromnie Laskowski. W imię tej prawdy Po 1989 roku wywabiał obiektywem białe pla- się zrealizować film o Władysławie Sikorskim „Twórczość Ronisza jest piękna i kultywu- stosował realistyczne, miękkie oświetlenie. my, np. działalność Armii Krajowej na Wołyniu Przerwana podróż (1966), Bitwę o Anglię (1967, je mądrze pojmowany patriotyzm” – uważa Fot. Archiwum prywatne Laskowski to również autor zdjęć, przeczy kwestię żołnierzy wyklętych. Złota Kaczka – nagroda czytelników „Filmu”), krytyk filmowy Tadeusz Szyma. „Człowiek rzetelny i uczciwy. Nawet ważnie barwnych, m.in. do komedii Stanisła- Skok na Arnhem (1968, Srebrny Lajkonik na Wincenty Ronisz jest członkiem-założy- Fot. WFDiF wa Barei Poszukiwany, poszukiwana (1972) i Co w trudnych czasach Polski Ludowej starał się Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Krótkome- cielem SFP. mi zrobisz jak mnie złapiesz (1978), komedii robić takie filmy, których dzisiaj nie musiałby trażowych w Krakowie) i Monte Cassino (1974). muzycznej Janusza Rzeszewskiego i Mieczy- się wstydzić” – mówi o naszym laureacie Ta- Ronisz tak ciekawie łączy archiwalia z re- KRESY. ARKADIA I PIEKŁO, sława Jahody Hallo Szpicbródka czyli ostatni deusz Filipkowski z Fundacji Filmowej Armii lacjami uczestników wydarzeń historycznych, REŻ. WINCENTY RONISZ występ króla kasiarzy (1978) oraz serialu Jana Krajowej. że film dokumentalny ogląda się jak fabularny Batorego Karino (1974). „Ronisz był wymagający, ale nigdy nie wy- – i to dobry, oddziałujący na emocje widzów. Jan Laskowski pozostaje, jak mówi o nim magał więcej od współpracowników niż od sie- „Bo ja zawsze ukazuję historię XX wieku JACEK BROMSKI prof. Marek Hendrykowski, „niedoścignio- bie. Nie jadł, nie spał, aby osiągnąć zamierzony oczyma ludzi, bohaterów moich filmów, np. I JAN LASKOWSKI nym mistrzem liryczno-dramatycznej foto- cel, lecz potrafił zjednoczyć wokół tego celu żołnierzy wplątanych w machinę wojenną” – Fot. Kiljan/SFP Kuba grafii filmowej w kinematografii polskiej”, ale ekipę filmową” – mówi Grzegorz Borowski, au- tłumaczy. Konwickiego, że mając dobry scenariusz, moż- (1956). W Cieniu Kawalerowicza (1956) figuro- na koncie ma też liczne scenariusze, wyreży- tor zdjęć do filmów Ronisza z lat 1995-2007. Politrucy zepsuli mu dokument Drogi do na z nieliczną obsadą nakręcić ciekawy film. wał już pod szyldem współpraca operatorska, serowany samodzielnie film fabularny Męż- Wincenty Ronisz urodził się 9 lutego 1934 ojczyzny (1974) – panoramę walk Polaków na A potem zrobił skromnymi środkami rewela- podobnie jak w Pożegnaniach Wojciecha Jerze- czyźni na wyspie (1962), szereg filmów doku- roku w Warszawie. Szczęśliwe dzieciństwo wszystkich frontach II wojny światowej – „na- cyjne zdjęcia. go Hasa (1958). W tym samym roku debiuto- mentalnych (najważniejszy: Zbyszek, 1969, przerwała wojna, podczas której był świad- kazując wyrównanie różnic w krajobrazie mię- Urodził się w wileńskich Piotrowicach 10 wał Ostatnim dniem lata jako autor zdjęć. o Zbigniewie Cybulskim), a nawet animowa- kiem m.in. szturmu hitlerowców na dom ro- dzy Wschodem a Zachodem”. Odkłamał te- lutego 1928 roku. Po wojnie mieszkał w Łodzi, Przylgnął do polskiej nowej fali. Paweł nych. „Lubiłem tworzyć każdy rodzaj kina” – dzinny i bombardowania stolicy w latach 1942- mat w Gorzkim zwycięstwie (1995). I wojnie gdzie łączył pracę zarobkową z nauką. „Kie- Edelman wspomina: „Znakomite czarno-białe wyznaje. 1943 przez… Sowietów. światowej i wybijaniu się Polski na niepodle-

36 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 37 Nagrody: Nagrody SFP

Wyprawy „w pustynię i w puszczę” o mało nie przypłacił życiem. Kręcił film pod wodą, ale bez wody. Kierował Zespołami Filmo- wymi. Życie Jerzego Rutowicza, kierownika produkcji i producenta, wyznaczają kamienie milowe polskiego kina. Anna Wróblewska ŻYCIE NA SZÓSTKĘ: JERZY RUTOWICZ

fił do administracji w Wytwórni Filmów Fa- dukcję nagrodzonego Oscarem holenderskie- JERZY RUTOWICZ bularnych. Tam zajął się porządkami, a pracy go filmu Charakter Mike’a van Diema, pieczo- było mnóstwo. Kosztorys do Żołnierza zwy- łowicie odtwarzając we Wrocławiu i na hali cięstwa liczył 140 stron, wymieniona w nim w „Czołówce” Rotterdam z lat 20. była każda śrubka. Jego zadaniem było upro- Zna cztery języki obce, wielokrotnie praco- ścić wzory. wał więc przy międzynarodowych produk- Zadebiutował w 1955 roku w Godzinach cjach. Nic więc dziwnego, że powierzono mu nadziei Jana Rybkowskiego, gdzie był kierowni- misję ekranizacji W pustyni i w puszczy. Jako kiem zdjęć. Młodzież z filmu przekonała go, że reżysera wskazał Władysława Ślesickiego. jego miejsce jest na planie. Pracował na nim aż Pojechał z ekipą do Bułgarii i do Egiptu, gdzie do lat 80., kiedy został dyrektorem ostatniej przedzierał się przez barierę języka arabskiego generacji Zespołów Filmowych. Wtedy jako i trudy klimatu. Ekipa jechała na plan o 4 rano szef Zespołów i producent Krótkiego filmu i pracowała zaledwie do 12. Dłużej się nie dało. o zabijaniu Krzysztofa Kieślowskiego otrzymał Przeżył chwilę grozy, gdy z reżyserem i opera- Feliksa – Europejską Nagrodę Filmową. torem utkwili w zepsutym samochodzie na Pierwszym poważnym wyzwaniem, otrzy- pustyni. Ale dziś wspomina to jako wielką manym wprost od Aleksandra Forda, były przygodę. Wraki Ewy i Czesława Petelskich. „Zdjęcia pa- W latach 80. jako dyrektor Zespołów miętam, jakby to było wczoraj, bo kręciliśmy je Polskich Producentów Filmowych najpierw niby pod wodą, tyle że na sucho” – śmieje się pracował przy ustawie o kinematografii Rutowicz. „Karol Chodura i Kurt Weber wymy- z 1987 roku, a następnie przygotował Zespo- ślili okrągłą szybkę, która nie została równo ły do łagodnego przejścia w nową rzeczywi- wylana. Kiedy się obracała, to sprawiała wra- stość po 1989 roku. Przez całe życie przyjaź- żenie, że film powstaje w wodzie. Na dużej nił się z Jerzym Kawalerowiczem, wspólnie gąbce rozsypali popiół, który pod ciężką nogą zrealizowali w latach 90. piękny film Dzieci nurka podnosił się, wyglądając jak muł. Nie Bronsteina. A dzisiaj gromadzi środki na film było efektów cyfrowych, kinematografia mu- z Jerzym Domaradzkim. Nadal jest pełen siała sobie sama poradzić” – mówi laureat Na- energii. grody SFP. Jerzy Rutowicz w 1966 roku współtwo- ego brat, wybitny operator Wiesław Kierował produkcją dziesiątek filmów fa- rzył Stowarzyszenie Filmowców Polskich – Rutowicz, studiował w szkole filmowej bularnych, współtworzył polską szkołę filmo- z Jerzym Bossakiem, Wandą Jakubowską, Ja- Jw Łodzi, podczas gdy on, ze swoim rozbu- wą – takie filmy jak:Pociąg i Faraon Jerzego nem Rybkowskim i Jerzym Kawalerowiczem. dowanym zmysłem organizacyjnym i finan- Kawalerowicza, Do widzenia, do jutra… Janu- „Połączyła nas wspólność interesów, walka

Fot. Kiljan/SFP Kuba sowym, w Szkole Głównej Handlowej. „Cią- sza Morgensterna, Zaduszki Tadeusza Kon- o każdy scenariusz była walką polityczną. gle przychodziło do nas pełno studentów, wickiego. A potem – Nie ma mocnych i Kochaj Szkoda, że dzisiaj nie ma już środowiskowej a to Polański, a to Sobociński. To oni namó- albo rzuć Sylwestra Chęcińskiego, gdzie do więzi, że młodzi się od nas oddzielili”. Jego wili mnie, żebym poświęcił się pracy w fil- obywatelskiego statystowania zachęcił tysią- numer legitymacji to 0006. Kawalerowicz mie” – mówi Jerzy Rutowicz. W 1951 roku tra- ce Polaków. To on zorganizował polską pro- miał 0001.

38 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP Nagrody: PLATYNOWE KOZIOŁKI Nagrody: PLATYNOWE KOZIOŁKI

Sto lat dla Bolka i Lolka! Oczywiście, dla każdego z osobna! Na razie sympatycznym chłopakom z Bielska-Białej stuknęła setka –

wspólnie, czyli każdemu – pięćdziesiątka. Z okazji półwiecznego Bolka i Lolka (1972-1980, 65 odcinków, reż. Jó- Byrdy, Marian Cholerek, Stanisław Dülz, Wła- jubileuszu poznański festiwal Ale Kino! obdarował ten znakomity zef Byrdy, Marian Cholerek, Józef Ćwiertnia, dysław Nehrebecki, Zbigniew Stanisławski, filmowy duet Platynowymi Koziołkami, z nadzieją, że wspólnie Stanisław Dülz, Jan Hoder, Romuald Kłys, Eu- Bronisław Zeman) próbowali powtórzyć wy- jeszcze kiedyś pofikają po ekranach naszych kin. geniusz Kotowski, Zdzisław Kudła, Ryszard czyn milionera Phileasa Fogga – bohatera Jerzy Armata Lepióra, Władysław Nehrebecki, Franciszek słynnej książki Juliusza Verne’a – i okrążyć Zie- Pyter, Wacław Wajser, Edward Wątor, Broni- mię w ciągu osiemdziesięciu dni. Materiały Chciałbym być zawsze niewinny i prawdziwy, sław Zeman). Znalazły się tu m.in.: Zagubiony z tej ostatniej serii posłużyły do powstania chciałbym być zawsze pełen wiary i nadziei, ślad i Zmylony trop, Wycieczka kajakiem i Za- pełnometrażowej wersji Wielkiej podróży Bol- tak jak Bolek i Lolek… TAK JAK wody latawców, Lotnicza przygoda i Morska ka i Lolka (1978) Władysława Nehrebeckiego (z piosenki zespołu Hurt) wyprawa, Wiosenne porządki i Zimowe igrasz- i Stanisława Dülza, pierwszego kinowego pol- BOLEK I LOLEK… ki, Imieniny mamy i Imieniny Toli. Po dziesięciu skiego filmu animowanego. latach ekranowego życia Bolka i Lolka w 1973 Następnie dziecięcy bohaterowie zagościli roku do dwójki bielskich bohaterów dołączyła w kopalni (Bolek i Lolek wśród górników, 1980, bowiem Tola, w pierwszych scenariuszach na- 7 odcinków, reż. Józef Byrdy, Stanisław Dülz, Jan tworzeni przez Władysława Nehre- którzy wystąpili aż w dwunastu seriach Stu- zwana koleżanką, później – kuzynką. Podobno Hoder, Romuald Kłys, Ryszard Lepióra), na spor- LESZEK beckiego, Alfreda Ledwiga i Leszka dia Filmów Rysunkowych. LOREK stało się to na usilne prośby oglądających do- towych arenach (Olimpiada Bolka i Lolka, 1983- WŁADYSŁAW SLorka, po raz pierwszy pojawili się Zaczęło się od serii Bolek i Lolek (1963- NEHREBECKI tychczasowe serie dziewczynek. Pojawienie 1984, 13 odcinków, reż. Józef Byrdy, Marian Cho- w Kuszy (1963) Nehrebeckiego, zabawiając 1964, 13 odcinków, reż. Stanisław Dülz, Alfred Fot. Studio Filmów Rysunkowych się Toli zburzyło jednak ustaloną – i dobrze do- się dość niebezpiecznie – inspirowani doko- Ledwig, Leszek Lorek, Lechosław Marszałek, tychczas funkcjonującą – konwencję, a także naniami Wilhelma Tella – tytułową kuszą. Władysław Nehrebecki, Wacław Wajser, sław Marszałek, Wacław Wajser, Edward Wą- osłabiło dramaturgię poszczególnych odcin- Na szczęście wszystko skończyło się dobrze, Edward Wątor). W poszczególnych odcinkach tor, Bronisław Zeman). Inspiracją kolejnej serii ków. Bielscy reżyserzy wyczuli tę niedogod- chłopcy porzucili niebezpieczną zabawę, film chłopcy przeżywali wiele atrakcyjnych przygód coraz bardziej popularnych chłopaków z Biel- ność i kuzynka chłopców pojawiała się tylko bardzo się podobał (czego dowodem presti- zainspirowanych lekturą czy otaczającą ich ska-Białej stały się bajki i baśnie (Bajki Bolka w niektórych seriach. żowe nagrody na festiwalach w Gijon rzeczywistością. Skrzyżowanie szpady (1963) i Lolka, 1970-1971, 13 odcinków, reż. Stanisław Równolegle z Przygodami Bolka i Lolka re- i Gotwaldowie) dając początek jednej z naj- Wajsera – przywodziło na myśl wyczyny Zorro, Dülz, Zdzisław Kudła, Alfred Ledwig, Lecho- alizowano w Bielsku-Białej inne serie z tymi większych karier w dziejach rodzimego kina. Król puszczy (1964) Ledwiga – Tarzana, Robin- sław Marszałek, Władysław Nehrebecki, Wa- bohaterami: w Zabawach Bolka i Lolka (1975- Dwaj rezolutni chłopcy o imionach Bolek son (1964) Dülza – tytułowego bohatera książ- cław Wajser, Edward Wątor, Bronisław Ze- 1976, 7 odcinków, reż. Józef Byrdy, Marian Cho- i Lolek stali się najpopularniejszymi – i naj- ki Daniela Defoe, Yeti (1963) Lorka – legendar- man). Już tytuły poszczególnych odcinków se- lerek, Romuald Kłys, Zdzisław Kudła, Wacław WIELKA PODRÓŻ BOLKA I LOLKA, sympatyczniejszymi – bohaterami polskiej nego człowieka śniegu, a Kosmonauci (1964), rii sugerują często źródło inspiracji: Złota ryb- Wajser, Edward Wątor) chłopcy wcielili się m. REŻ. WŁADYSŁAW NEHREBECKI, STANISŁAW DÜLZ Fot. Studio Filmów Rysunkowych

animacji w całej jej dotychczasowej historii, również Lorka – Jurija Gagarina, pierwszego ra- Fot. Studio Filmów Rysunkowych ka, Czerwony Kapturek, Smok, Czarodziejskie in. w konstruktorów, żołnierzy, opiekunów lustro, Latający kufer, Tomcio Paluch, Baba zwierząt, a nawet filmowców, w Uwaga, pożar dzieckiego kosmonautę. Oglądane w telewizji Jaga, Pantofelek Kopciuszka, Brzydkie kacząt- (1977-1978, 7 odcinków, reż. Józef Byrdy, Marian lerek, Józef Ćwiertnia, Stanisław Dülz, Jan Hoder, zmagania z bykiem stają się punktem wyjścia ko, Lampa Aladyna, Zaklęty zamek, Uwięziona Cholerek, Eugeniusz Kotowski, Zdzisław Ku- Romuald Kłys, Ryszard Lepióra), a na koniec wy- Corridy (1963) Marszałka, widowisko cyrkowe królewna, Królowa Śniegu. dła, Franciszek Pyter, Edward Wątor) w atrak- brali się w podróż po Starym Kontynencie (Bolek – Pogromcy zwierząt (1963) Wątora, western – Po zanurzeniu się w magicznym świecie cyjny sposób przeprowadzili przeciwpożarowy i Lolek w Europie, 1983-1986, 5 odcinków, reż. Indiańskiego trofeum (1963) Ledwiga i Dziel- bajek animowani gwiazdorzy powrócili na instruktaż (jedyna seria z Bolkiem i Lolkiem Marian Cholerek, Stanisław Dülz, Romuald Kłys, nych kowbojów (1963) Dülza, a szkolna olim- szlak, tym razem po drogach i bezdrożach bez ich imion w tytule), w Wielkiej podróży Bol- Bronisław Zeman). Z materiałów serialowych piada – Sportowców (1964) Wajsera. W Poła- Ameryki Północnej (Bolek i Lolek na Dzikim ka i Lolka (1978-1979, 15 odcinków, reż. Józef powstały ponadto dwa pełnometrażowe filmy Fot. Studio Filmów Rysunkowych wiaczach skarbów (1964) Marszałka chłopcy Zachodzie, 1971-1972, 7 odcinków, reż. Stani- montażowe, wyreżyserowane przez Bronisława wcielają się w morskich wilków, a w Dwóch ry- sław Dülz, Władysław Nehrebecki, Wacław Zemana: Sposób na wakacje Bolka i Lolka (1987) cerzach (1964) Nehrebeckiego w średnio- Wajser, Bronisław Zeman). Piętnaście lat póź- oraz Bajki Bolka i Lolka (1987). wiecznych wojów. niej ten materiał stał się punktem wyjścia peł- W sumie bielscy bohaterowie wystąpili Po udanym sezonie bielscy bohaterzy nometrażowego filmu Stanisława Dülza Bo- w 198 filmach! Zadziwiająca jest ogromna po- udali się na wakacje (Bolek i Lolek na waka- lek i Lolek na Dzikim Zachodzie (1986), w któ- pularność tych postaci. W przeprowadzonym cjach, 1965-1966, 13 odcinków, reż. Józef Byrdy, rym popularni dziecięcy bohaterowie rozpra- w 1997 roku przez TVP i „Gazetę Wyborczą” Stanisław Dülz, Alfred Ledwig, Leszek Lorek, wiają się z groźnym bandytą Pif-Pafem i jego plebiscycie na „Dobranockę” wszech czasów Lechosław Marszałek, Władysław Nehrebec- kompanem, rewolwerowcem Johnnym. filmy z ich udziałem pozostawiły daleko za ki, Wacław Wajser, Edward Wątor), a następ- By nie krępować się zbytnio miejscem sobą odcinki m.in. Smerfów, Wilka i zająca, nie wyruszyli w świat (Bolek i Lolek wyruszają i czasem akcji, a także charakterem przygód Kubusia Puchatka, Pszczółki Mai, a nawet w świat, 1968-1970, 18 odcinków, reż. Józef protagonistów, następną – najbardziej pojem- Myszki Miki, zaś w ogłoszonym osiem lat póź- WIELKA PODRÓŻ BOLKA I LOLKA, ALFRED REŻ. WŁADYSŁAW NEHREBECKI, STANISŁAW DÜLZ Byrdy, Józef Ćwiertnia, Stanisław Dülz, Zdzi- ną ilościowo – serię z popularnym duetem LEDWIG niej przez „Gazetę Wyborczą” plebiscycie na

sław Kudła, Władysław Nehrebecki, Lecho- Fot. Studio Filmów Rysunkowych bielscy animatorzy nazwali po prostu Przygody bohatera wszech czasów polskiej animacji –

40 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 41 Nagrody: PLATYNOWE KOZIOŁKI Polskie Premiery

a więc blisko dwadzieścia lat po ostatnim fil- terami ponad 180 jednoaktowych animacji, Wkręceni mie z Bolkiem i Lolkiem – bielscy gwiazdorzy czterech pełnometrażowych filmów kinowych premiera: 10 stycznia reżyseria: Piotr Wereśniak KALENDARZ wygrali bezapelacyjnie. – dwóch autonomicznych (Wielka podróż Bol- scenariusz: Piotr Wereśniak Konstrukcja filmów z ich udziałem jest ka i Lolka, 1977, reż. Władysław Nehrebecki zdjęcia: Maciek Majchrzak prosta: wartka akcja, brak dialogów, pogodna i Stanisław Dülz; Bolek i Lolek na Dzikim Za- muzyka: Bartosz Chajdecki PREMIER scenografia: Agata Przybył muzyka i komizm postaci oparty na fizycznym chodzie, 1986, reż. Stanisław Dülz) oraz dwóch wykonawcy: Piotr Adamczyk, Bartosz Opania, Paweł Do- wyglądzie bohaterów (chudy Bolek i gruby Lo- montażowych (Sposób na wakacje Bolka i Lol- magała, Kamilla Baar, Dominika Kluźniak, Krzysztof Stel- maszyk, Kacper Kuszewski, Monika Krzywkowska, Piotr styczeń 2014 lek, jak niegdyś w kinie aktorskim – Flip i Flap ka, 1987, reż. Bronisław Zeman; Bajki Bolka Głowacki, Marian Opania, Julia Kamińska, Krzysztof Tyniec, czy Pat i Pataszon), a fabuła w dużym stopniu i Lolka, 1987, reż. Bronisław Zeman), licznych WIELKA PODRÓŻ BOLKA I LOLKA, Katarzyna Glinka REŻ. WŁADYSŁAW NEHREBECKI, STANISŁAW DÜLZ producent: Tadeusz Lampka – jak w niemych filmach – na gagach. Ta for- reklam, książeczek, kart pocztowych etc. produkcja: MTL Maxfilm muła okazała się niezwykle trafna; gdy w póź- Rzadko można pochwalić się tak bogatą, a za- czas projekcji: 105 min. dystrybucja: Studio Interfilm niejszych filmach pojawiły się dialogi, nie razem tak obfitą w sukcesy filmografią. Alfred Ledwig i Leszek Lorek, efektowną muzy- wniosły nic nowego, okazały się zbędne. A wszystko zaczęło się tak skromnie i tak kę napisał Waldemar Kazanecki, później wspo- Opowieść o powolnym upadku człowieka spę- Odcinki serialu Bolek i Lolek w Europie to niewinnie. Władysława Nehrebeckiego zainspi- magał go Tadeusz Kocyba, montażem, dźwię- tanego nałogiem, niełatwej, momentami tra- ostatnie pozycje z udziałem bohaterów, któ- rowały postacie i wyczyny jego nastoletnich sy- kiem i efektami zajęli się Otokar Balcy i Alojzy gicznej walce o przetrwanie, zwątpieniu, na- rzy przez 24 lata władali wyobraźnią dzieci nów – Janka i Romka (w chwili powstawania se- Mol. Potem doszlusowali inni i właściwie trudno dziei, kolejnym upadku, wielkiej determinacji, z ponad 80 krajów. Powołani do życia w 1963 rii mieli po dziesięć i dwanaście lat). Imiona fil- byłoby znaleźć w bielskim Studiu pracownika, aż po światełko w tunelu w postaci odwzajem- roku przez Władysława Nehrebeckiego, Alfre- mowych bohaterów „pożyczył” z przedwojennej który nie uczestniczyłby w powstawaniu jakie- nionej miłości do kobiety, która jest ostatnią da Ledwiga i Leszka Lorka, stali się autentycz- komedii Michała Waszyńskiego Bolek i Lolek goś filmu z Bolkiem i Lolkiem. Tak jak trudno by- Fot. Studio Filmów Rysunkowych szansą na powrót do normalności. Jerzy jest pi- nymi gwiazdorami kina dziecięcego – bawiąc, (1936), w zaprojektowaniu rysunkowych wize- łoby znaleźć widza, który nigdy nie zetknął się sarzem i alkoholikiem. Poznajemy go w mo- ucząc i wychowując wiele pokoleń. Byli boha- runków pomogli koledzy z bielskiego Studia – z przygodami bielskich łobuziaków. mencie, w którym uwierzył, że może wygrać z nałogiem. Zakochuje się w młodej dziewczynie i wreszcie czuje, że ma po co i dla kogo żyć. Fot. MTL Maxfilm Fot. Kino Świat Franczesko, Fikoł i Szyja pracują na Śląsku w bezpieczeństwa przyjął nową tożsamość - osie- fabryce samochodów. Dyrekcja decyduje się roconego Polaka wyznania rzymskokatolickie- Facet (nie)potrzebny od zaraz na grupowe zwolnienia i trzej przyjaciele tra- go. Wskutek dramatycznego splotu wydarzeń premiera: 31 stycznia fiają na bezrobocie. Kiedy firma przelewa na reżyseria: Weronika Migoń chłopiec musi opuścić gościnny dom i rusza w scenariusz: Weronika Migoń, Michał Czarnecki ich konta odprawę, umawiają się na ostatnie pełną przygód i niebezpieczeństw wędrówkę zdjęcia: Kacper Fertacz „szaleństwo”, a prawdziwa przygoda zaczyna przez ogarnięty wojną kraj. Dzięki pomocy pol- scenografia: Katarzyna Lewińska wykonawcy: Katarzyna Maciąg, Joanna Kulig, Anna Czarto- się, gdy trójka bohaterów zostaje omyłkowo skich rodzin i przybranej tożsamości próbuje ryska, Paweł Małaszyński, Maciej Stuhr, Michał Żebrowski, wzięta za ludzi, którymi nie są. przetrwać koszmar okupacji. Łukasz Garlicki, Cezary Kosiński, Czesław Mozil producent: Włodzimierz Niderhaus produkcja: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych dystrybucja: Kino Świat Biegnij, chłopcze, biegnij Pod Mocnym Aniołem (Lauf, Junge, lauf) premiera: 17 stycznia Młoda kobieta rozstaje się z chłopakiem po premiera: 10 stycznia reżyseria: Wojtek Smarzowski tym, jak nakrywa go w swoim mieszkaniu z scenariusz: Wojtek Smarzowski reżyseria: Pepe Danquart inną dziewczyną. Zdradzona, staje przed ko- scenariusz: Heinrich Hadding zdjęcia: Tomasz Madejski zdjęcia: Daniel Gottschalk muzyka: Mikołaj Trzaska niecznością ułożenia sobie życia na nowo. Za muzyka: Stéphane Moucha scenografia: Jagna Janicka namową przyjaciółki postanawia odszukać scenografia: Matthias Müsse wykonawcy: Robert Więckiewicz, Julia Kijowska, Adam wykonawcy: Zbigniew Zamachowski, Izabela Kuna, Prze- Woronowicz, Jacek Braciak, Arkadiusz Jakubik, Lech Dyblik, mężczyzn, którzy byli kiedyś ważni w jej życiu mysław Sadowski, Grażyna Szapołowska, Mirosław Baka, Kinga Preis, Marian Dziędziel, Marcin Dorociński

i sprawdzić, czy gdzieś po drodze nie przega- Fot. Kino Świat Olgierd Łukaszewicz, Grażyna Błęcka-Kolska, Andrzej producent: Jacek Rzehak Tkacz, Kamil Tkacz produkcja: Profil Film piła wielkiej miłości. producent: Pepe Danquart, Susanne Kusche, Uwe Spiller czas projekcji: 95 min. produkcja: Bittersuess Pictures, Ciné-Sud Promotion, A dystrybucja: Kino Świat Company Filmproduktionsgesellschaft, B.A. Produktion, Quintefilm, Niemcy, Francja, Polska czas projekcji: 104 min. dystrybucja: Kino Świat

Oparty na faktach film przedstawia losy ośmio- letniego uciekiniera z warszawskiego getta, któ- ry po utracie rodziny jest zdany na pomoc ob- cych ludzi. Trafia do domu życzliwej Polki, która decyduje się go przygarnąć i namawia, by dla Fot. Jacek Drygała/Kino Świat

42 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 43 Polskie Premiery: Pod Mocnym Aniołem Polskie Premiery: Pod Mocnym Aniołem

Z Wojtkiem Smarzowskim innym razem bardziej w tle. Staram się, żeby pać od takich ludzi, którzy są indywidualno- rozmawia Jurek Armata NASZE PICIE JEST ten trzeci plan żył, aby na nim również coś ściami, którzy dają swój stempel na tym, co istotnego się działo. robią, a nie tych, którzy wyłącznie kopiują.

BLIŻSZE ŻYCIU Lubisz z tymi ludźmi pracować. Czy uważasz, że Pod Mocnym Aniołem to Lubię, ale wciąż dochodzą nowi. twój najtrudniejszy – pod względem aktorskim – film? Grając pijanego, można łatwo Jednak silny kręgosłup ekipy Smarzola ist- wpaść w kabaretowe przerysowanie. nieje: Marian Dziędziel, Marcin Dorociński, Chyba nie był najtrudniejszy, bo jak się bierze POD MOCNYM ANIOŁEM, REŻ. WOJTEK SMARZOWSKI Arkadiusz Jakubik, Kinga Preis… Nawet jeśli zawodnika z Premier League, to wszystko wy- któryś z najbliższych ci aktorów nie zagra chodzi. Gdy bierze się z drugiej ligi polskiej, to w twoim nowym filmie, bo nie może albo ty pewnie jest gorzej. Wszystko precyzyjnie obga- Przed trzydziestu laty John Huston nakręcił nie masz odpowiedniej roli, to nadal go ob- daliśmy, a Robert to umiejętnie pokolorował. Pod wulkanem według świetnej, głośnej po- serwujesz… zwał, tak zwał – Małżowiny i Kuracji. Dlatego o alkoholu, chyba dojrzewał we mnie od za- wieści Malcolma Lowry’ego. Pozostaje w kręgu moich zainteresowań. Dlaczego ten film o gorzale tak w tobie sie- że o pisarzu i dlatego że o chorobie. wsze. Nagle parę wektorów się nałożyło – po- Znam ten film, przeżyłem go. Ale gdy myślę dział? wiedziałem sobie, że to właśnie moment, by o alkoholowych filmach, to bardziej do mnie Kiedyś powiedziałeś, że kompletując ekipę Myślę, że jestem w tym kraju jednym z wielu Czy czytając książkę Jerzego Pilcha wiedzia- zrobić film tylko o gorzale, tylko o piciu. dotarły Pętla Wojciecha Jerzego Hasa oraz Żół- przyszłego filmu, zaczynasz od Mariana ekspertów w tej dziedzinie. Czasy były takie. łeś, że będziesz przenosił ją na ekran? Fot. Jacek Drygała/Kino Świat ty szalik Janusza Morgensterna. Dziędziela, nawet w sytuacji, gdyby on Wczesny Gierek, późny Gierek, wczesny Jaru- Nie, zupełnie nie. W czasie lektury całkowicie Czytałeś wcześniej inne książki Pilcha? w nim miał nie wystąpić. zelski – to lata przepełnione piciem: bimbrem, odpuściłem ją jako temat filmowy. Nie mia- Tak. I uważam, że są trudne do przeniesienia Znów proza Pilcha. Marian jest wyznacznikiem standardu pewne- wódką kartkową, peweksowską… Więc pomy- łem pomysłu, jak taką niefabularną powieść na ekran, wręcz afilmowe. Jest jeszcze Zostawić Las Vegas Mike’a Figgi- go rodzaju gry, która bardzo mi odpowiada. ślałem, że jak się już tak nawdychałem tych przenieść na ekran. Po kilku latach zwrócił się sa, dobre amerykańskie kino o piciu, ale wolę Mimo że moje historie mają wiele wątków, oparów, to przyszła pora, aby wszystko z sie-

do mnie producent Jacek Rzehak, z propozycją Nie myślałeś o ich adaptacjach? nasze – siermiężne, chropowate. Ono jest bliż- jest drugi i trzeci plan, to jednak nie mam tak bie wypluć. Fot. Jacek Drygała/Kino Świat ekranizacji właśnie tej książki. Przyrzekłem, że W ogóle nie myślałem, że będę przenosił ja- sze życiu. dużo ról, w których aktor mógłby sobie coś jeszcze raz przeczytam, ale przestrzegłem go, kąś książkę na ekran. Chociaż kłamię, bo by- zbudować – początek, środek i koniec, bo prze- aby sobie wiele nie obiecywał. Przeczytałem łem bardzo blisko ekranizacji „Toksymii” Mał- Co cię ujęło w tych filmach? cież o to chodzi. Wbrew pozorom, ciągle jest i wydaje mi się, że znalazłem klucz na jej sfil- gosi Rejmer. Niestety, musiałem się wycofać U Hasa – atmosfera, a u Morgensterna – tego za mało. Są też tacy aktorzy, na przykład mowanie. z jej ekranizacji, bo w klimatach jest dość po- przede wszystkim Janusz Gajos. Michał Gadomski czy Piotrek Głowacki, którzy dobna. Aby zachować pewną świeżość w swo- są świetni, ale ja nie umiem ich jeszcze odpo-

WOJTEK Czyli w zasadzie uległeś namowom produ- ich opowieściach, muszę uprawiać płodoz- A Gustaw Holoubek w Pętli? wiednio obsadzić. Mamy wielu bardzo dobrych SMARZOWSKI centa. mian. Też, choć bardziej Tadeusz Fijewski. Gra Holo- aktorów. Rola przypadku w życiu i w filmie. Ważne, kie- ubka – patrząc na nią teraz – jest jednak tro- od Mocnym Aniołem to w twoim kinie dy to zrobiłem. Bo ten film zrealizowałem po Wspomniałeś, że od dawna myślałeś o alko- chę z innej epoki, a gdyby wycięło się Fijew- Do kompozytora też się przywiązałeś. Kolej- pierwszy przypadek przenoszenia na Drogówce, która była dla mnie swego rodzaju holowym filmie. skiego, zresztą z tej samej sceny przy kontu- ny film – kolejna muzyka Mikołaja Trzaski,

Pekran literatury. Do tej pory sam pisa- odreagowaniem po Róży. Ten temat, czyli film Nie tyle myślałem, co on był we mnie. Fot. Jacek Drygała/Kino Świat arze, którą zacytowałem w moim filmie, to on który kiedyś grał z Tymonem Tymańskim łeś scenariusze albo realizowałeś cudze, jak jest po prostu – tu i teraz. To granie ponadcza- w Miłości. Zacząłeś od Tymona, który napi- Fot. Kiljan/SFP Kuba w przypadku Róży. sowe. On gra tak, jak się gra teraz. Holoubek sał muzykę do Wesela, zresztą także w nim Nieprawda. Zrobiłem ekranizację książki Jacka ma jednak coś takiego, co go przypisuję do wystąpił. Głębskiego „Kuracja”. tamtej epoki. Tymona wpisałem w opowieść, on jako czło- wiek-orkiestra był idealny do Wesela, a muzy- Ale to był spektakl telewizyjny. Czy pisząc scenariusz myślałeś o Robercie ki Mikołaja – z całym do niej szacunkiem – nie Dla mnie to bez znaczenia. Kurację też traktu- Więckiewiczu? byłem sobie w stanie do tamtego filmu wy- ję jak film. Generalnie te moje opowieści Myślałem o trzech aktorach… godzinę albo obrazić. Choć gdybym dzisiaj go robił, już chy- mieszczą się tak trochę na styku filmu i te- dwie, nie więcej. Robert był jednym z nich. ba potrafiłbym to uczynić. Ciężko mówić atru. o muzyce, ale generalnie chodzi mi o to, aby W powszechnym obiegu przyjął się już ter- oddawała swym charakterem stan bohatera. Małżowina jest tego chyba najlepszym przy- min „ekipa Smarzowskiego”. Nie lubię muzyki ilustracyjnej. W filmie Pod kładem. Bardzo mnie to cieszy, choć do końca tego nie Mocnym Aniołem wiele rzeczy dzieje się Jedność czasu, miejsca i akcji. Dla mnie to ten rozumiem. Chyba wynika to stąd, że robię fil- w głowie, mniej jest akcji w tradycyjnym rozu- ROBERT WIĘCKIEWICZ W FILMIE POD MOCNYM ROBERT WIĘCKIEWICZ I WOJTEK SMARZOWSKI sam worek, a Pod Mocnym Aniołem to wypad- ANIOŁEM, REŻ. WOJTEK SMARZOWSKI my wieloplanowe, więc aktorzy mogą sobie mieniu tego słowa. A wracając do Trzaski – NA PLANIE POD MOCNYM ANIOŁEM, REŻ. WOJTEK SMARZOWSKI kowa tych dwóch filmów czy spektakli – jak pograć na różnych planach, raz na pierwszym, a także moich aktorów – chodzi o to, by czer-

44 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 45 Polskie Premiery po latach

„Często jestem pytany, kiedy zrobię drugą część Piłkarskiego pokera. Odpowiadam zawsze, że wtedy, Grzegorz Wojtowicz kiedy pierwsza przestanie być aktualna” – mówił Janusz Zaorski w warszawskim kinie Kultura podczas premiery zrekonstruowanego cyfrowo filmu. MAFIA PIŁKARSKA PORYWA ZAORSKIEGO JANUSZ ZAORSKI Fot. Kuba Kiljan/SFP

uroczystej projekcji uczestniczyli wie ekipy filmowej. Takie to były czasy” – kazywany w telewizji i w jego zapowiedziach m.in.: Janusz Gajos – odtwórca roli wspominał odtwórca roli sędziego Laguny. zawsze pojawia się ta scena, co zwykle jest Wsędziego Jana Laguny, Marian Jan Purzycki przypomniał, że Piłkarski pretekstem do złośliwych komentarzy koleża- Opania, który wcielił się w postać Bola, Dariusz poker powstał, bo udało im się osłabić czuj- nek mojej żony” – opowiadał aktor. Szpakowski – komentator sportowy w roli ko- ność decydentów i działaczy piłkarskich, do- Janusz Zaorski powiedział, że zamurowa- mentatora, Witold Adamek – autor zdjęć, Jan prowadzając do realizacji tak kontrowersyjne- ło go niedawno, gdy usłyszał, że nie musi już Purzycki – scenarzysta oraz Janusz Zaorski. go scenariusza. „Przedstawiliśmy spreparo- robić filmów, bo żyje ze sprzedaży wódki. „Po- Reżyser przypomniał żart, który przygo- waną eksplikację, która nosiła tytuł Kocham czątkowo nie wiedziałem, o co chodzi, ale towali razem z Janem Purzyckim w związku piłkę i opowiadała o byłym piłkarzu, który sie- sprawa się szybko wyjaśniła. Otóż w sklepach z premierą Piłkarskiego pokera. Impreza odby- dzi na trybunie, patrzy na mecz i wspomina pojawiła się wódka „Piłkarski poker”. W butel- ła się 31 marca 1989 roku w nieistniejącym już dawne, wspaniałe chwile. To się decydentom ce w kształcie czarno-białej piłki z dołączo- kinie Relax, dzień przed prima aprilis. „W pew- spodobało i zachwyceni skierowali film do pro- nym gwizdkiem. Takich rzeczy nie wolno robić nym momencie w trakcie części oficjalnej zga- dukcji. Dziś jak idioci, uważając, że żyjemy bez zgody właścicieli praw autorskich do tytu- sło światło. Kiedy się ponownie zapaliło na w wolnym kraju, pokazujemy scenariusze łu, dlatego jesteśmy w trakcie procesu. Mam proscenium leżały tylko moje okulary. Uczest- w prawdziwej formie i często okazuje się, że to nadzieję, że jeśli zdecyduję się na realizację nicy premiery byli przekonani, że porwała nie przechodzi” – mówił Jan Purzycki. kontynuacji Piłkarskiego pokera, to jego pro- mnie mafia piłkarska. Pułkownik Płócienni- Marian Opania przyznał, że jedna ze scen dukcję będzie można sfinansować z zasądzo- czak przez cały dzień nadawał komunikaty, że znajdująca się w filmie przysporzyła mu wielu nego odszkodowania” – mówił reżyser. rozwiązanie tej tajemnicy nastąpi wieczorem „kłopotów”. „Klęczałem przed reżyserem, że- w telewizji. A wieczorem został wyemitowany by przekonać go do usunięcia sceny, w której Organizatorami premiery byli: Stowarzyszenie Fil- film, który nakręciliśmy z Jankiem Purzyckim. w taksówce poczynam sobie dzielnie z przed- mowców Polskich, Polski Instytut Sztuki Filmowej, Opowiadał on o procesie, w którym za sprze- stawicielką najstarszego zawodu świata. Na Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, niewierzenie się polskiej piłce nożnej zostaje- nic się moje prośby zdały. Film jest często po- Kino Kultura oraz twórcy projektu KinoRP. my skazani z Jankiem Purzyckim na najwyższy wymiar kary, na karę śmierci. W oczekiwaniu na wykonanie wyroku siedzimy w celi w jar- mułkach więziennych i gramy w piłkarskiego pokera” – opowiadał Janusz Zaorski. Janusz Gajos także nawiązał do premiery. „W tamtych czasach było dość trudno kupić dobry garnitur. W tym filmie grałem w dość dobrym garniturze, więc zaklepałem sobie w produkcji, że po zdjęciach go odkupię, z prze- znaczeniem na różne odświętne okazje, m.in. premiery. No i na premierze Piłkarskiego pokera wyszliśmy wszyscy na scenę i nagle zoba- EKIPA FILMU PIŁKARSKI POKER czyłem, że w takim samym eleganckim garni- PODCZAS REPREMIERY

turze jest operator i jeszcze trzej inni członko- Fot. Kuba Kiljan/SFP

46 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 47 W produkcji Festiwale Zagraniczne: Wiedeń

Dyrektor Viennale Hans Hurch określił przed rokiem imprezę Fotograf mianem „festiwalu na wysokości oczu”. Wydaje się, że etap produkcji: montaż reżyseria: Waldemar Krzystek ta z pozoru lakoniczna wypowiedź trafnie oddaje klimat, scenariusz: Waldemar Krzystek, Krzysztof Kopka PEŁNOMETRAŻOWE zdjęcia: Arkadiusz Tomiak jaki każdego roku towarzyszy dwóm październikowym scenografia: Dorota Dąbrowska wykonawcy: Aleksandr Baluev, Tatiana Arntgoltz, Dmitri FILMY FABULARNE tygodniom spędzanym w austriackiej stolicy. Ulianov, Artem Tkaczenko, Nodarii Djanelidze, Adam Wo- ronowicz, Sonia Bohosiewicz, Agata Buzek, Tomasz Kot, Marat Basharov, Alena Babenko, Andrij Kostash ga osnuta jest wokół wyzwoleńczej walki Pola- Młody mężczyzna przechodzi tytułowy mur, Kuba Armata producent: Ewa Jacuta, Małgorzata Jurczak, Waldemar Krzystek ków tuż przed wybuchem powstania wielkopol- opuszcza matkę i wynajmuje mieszkanie na produkcja: Yes To Film Sp. z o.o. skiego. Film powstaje z m.in. inicjatywy Samo- nowym osiedlu. Szybko przekonuje się jed- NA WYSOKOŚCI czas projekcji: ok. 100 min. planowane zakończenie produkcji: kwiecień 2014 rządu Województwa Wielkopolskiego. nak, że szara rzeczywistość, od której chce uciec, tak łatwo mu na to nie pozwala – boha- OCZU ter uświadamia sobie, że nie może stać się Kebab & Horoskop kimś innym, dopóki nie poukłada wszystkich etap produkcji: postprodukcja spraw w swoim życiu. reżyseria: Grzegorz Jaroszuk scenariusz: Grzegorz Jaroszuk zdjęcia: John Magnus Borge muzyka: Wojciech Mazolewski Fot. Yestofilm scenografia: Katarzyna Filimoniuk Obywatel tu, że Viennale pełni rolę oficjalnego podsu- wykonawcy: Bartłomiej Topa, Piotr Żurawski, Marek Kalita, etap produkcji: montaż DYREKTOR FESTIWALU We współczesnej Moskwie działa nieuchwyt- HANS HURCH Dorota Kolak, Janusz Michałowski, Tomasz Schuchardt, reżyseria: Jerzy Stuhr mowania roku rodzimej kinematografii. Bo to ny seryjny zabójca nazywany Fotografem, Agnieszka Wagner, Justyna Wasilewska, Andrzej Zieliński scenariusz: Jerzy Stuhr właśnie w trakcie festiwalu przyznawane są który przy zwłokach swych ofiar zostawia producent: Agnieszka Kurzydło zdjęcia: Paweł Edelman muzyka: Adrian Konarski cykliczne Wiedeńskie Nagrody Filmowe, któ- kartoniki z numerami, jak policyjny technik produkcja: MD4 czas projekcji: 80 min. scenografia: Monika Sajko-Gradowska rych laureatami podczas tej edycji byli: Ulrich podczas wizji lokalnej. To wszystko, co wie o planowane zakończenie produkcji: 2014 wykonawcy: Jerzy Stuhr, Maciej Stuhr, Barbara Horawianka, Gosia Dobrowolska, Magdalena Boczarska, Sonia Bohosie- Seidl (Raj: miłość – fabuła) i Juri Rechinsky nim ścigający go od lat szef grupy specjalnej. wicz, Viola Arlak, Aleksander Krom (Sickfuckpeople – dokument). Po części także W rozwikłaniu zagadki pomaga mu młoda producent: Opus Film w ręce Austriaków trafił laur FIPRESCI, bo- policjantka z drogówki, która jako jedyna koproducent: Jerzy Stuhr, Orange Telekomunikacja Polska, ITI Cinema, Chione Limited wiem wyróżniono nim koprodukcję z Francją – przeżyła spotkanie z Fotografem. produkcja: Opus Film czas projekcji: ok. 100 min. Grand Central w reżyserii Rebeki Zlotowski. planowane zakończenie produkcji: kwiecień 2014 Rozległy horyzont, jaki obierają sobie organizatorzy wiedeńskiego festiwalu, widać Hiszpanka Fot. Jacek Drygała również w sekcjach retrospektywnych. Bo jak etap produkcji: postprodukcja Opowieść o grupie indywidualistów pracujących reżyseria: Łukasz Barczyk inaczej potraktować sytuację, w której w ra- scenariusz: Łukasz Barczyk w bankrutującym sklepie z dywanami, którzy zdjęcia: Karina Kleszczewska mach jednej imprezy widzowie mogą podzi-

szukają miłości i nieporadnie walczą z samotno- Fot. Robert Newald/Viennale scenografia: Jagna Janicka wiać dokonania tak różnych artystów jak: rela- charakteryzacja: Waldemar Pokromski ścią. Gdy szef i właściciel sklepu postanawia ra- o najważniejszy nie jest tu wyścig po na- cji, bowiem w programie znazł się 12-minuto- tywnie mało znany hiszpański reżyser Gonzalo kostiumy: Dorota Roqueplo tować upadający biznes, sprzedawcy dywanów wykonawcy: Crispin Glover, Jakub Gierszał, Karl Markovics, grody, a raczej prawdziwa kinofilska wy film Wojciecha Bąkowskiego Suchy pion. García Pelayo, niezależny twórca z Filipin John zostają skonfrontowani z dwoma oszustami o Patrycja Ziółkowska, Bruce Glover, Florence Thomassin, przyjemność, jaką widz czerpie z kolej- Na Viennale egzotyka miesza się z lepiej zna- Torres czy popularny amerykański aktor kome- Sandra Korzeniak, Magdalena Popławska, Jan Peszek, przydomkach Kebab i Horoskop, podszywający- B Piotr Głowacki, Jack Recknitz, Thomas Schweiberer. nych projekcji. Wiedeński festiwal tym samym nymi nam kręgami kulturowymi, a legendom diowy Will Ferrell. A wspomniana publika dopi- producent: Łukasz Barczyk, Maciej Szwarc, Jolanta Tobota mi się pod specjalistów od marketingu. produkcja: Studio Filmowe „Kadr” i Instytucja Filmowa Film-Art nie może pochwalić się prestiżowym, rozpo- czy obecnym mistrzom X Muzy towarzyszą suje. Zwłaszcza na popołudniowych i wieczor- planowane zakończenie produkcji: marzec 2014 znawalnym konkursem na miarę Cannes, We- nierzadko debiutanci. I, paradoksalnie, to wła- nych seansach, kiedy wypełnia festiwalowe dystrybutor: ITI Cinema (Vue Movie Distribution) Mur necji czy Berlina, ale w gruncie rzeczy nie o to tu śnie ci ostatni odciskają coraz wyraźniejsze obiekty do ostatniego miejsca. Utwierdzając etap produkcji: montaż i udźwiękowienie przecież idzie. Laury są tu przyznawane, i ow- piętno na nobliwej, odbywającej się w tym tym samym w przekonaniu, że austriacka sto- reżyseria: Dariusz Glazer scenariusz: Dariusz Glazer szem (głównie przez publiczność), ale w pierw- roku już po raz 51. imprezie. Bo jeżeli znaleźć lica to nie tylko mekka muzyki klasycznej, ale

zdjęcia: Wojciech Staroń szej kolejności organizatorzy Viennale starają jakiś wspólny mianownik, którym można by i kina. Przynajmniej na te dwa chłodne, paź- Fot. Robert Newald/Viennale Akcja filmu rozpoczyna się w latach 50. XX scenografia: Anna Wunderlich się roztoczyć jak najszerszą perspektywę tego, zdefiniować „dzisiejsze” Viennale, co wcale do dziernikowe tygodnie. wykonawcy: Tomasz Schuchardt, Aleksandra Konieczna, wieku i prowadzi przez najważniejsze, przeło- Marta Nieradkiewicz co obecnie w kinie współczesnym najciekaw- łatwych zadań nie należy, to chyba właśnie ta- producent: Jacek Bromski, Dariusz Gajewski, Ewa Jastrzębska mowe wydarzenia minionego okresu: m.in. Fot. Opus Film sze. Mimo iż trudno o jakieś przejrzyste kryte- kie pojęcia jak młodość czy witalność wiodłyby produkcja: Stowarzyszenie Filmowców Polskich marzec ’68, stan wojenny, wybór papieża, czas projekcji: ok. 90 min. ria selekcji, przez co program na pierwszy rzut prym. Filmów, które obrazowały dojrzewają- Fot. Jacek Piotrowski/SF Kadr pierwsze wolne wybory. Główny bohater, czło- planowane zakończenie produkcji: wiosna 2014 oka może wydawać się nieco chaotyczny, cych, często na ekranie, bohaterów w przeróż- Sensacyjna opowieść o grupie jasnowidzów i wiek aktywny życiowo - chcąc brać udział w w tym szaleństwie z pewnością jest metoda. nym kontekście – kulturowym, społecznym, spirytystów, która u schyłku I wojny światowej, zmieniających się uwarunkowaniach społecz- Wiedeński festiwal staje się zatem czymś terytorialnym, było bowiem zdecydowanie przy pomocy swoich zdolności parapsychicz- nych – bez przerwy napotyka na trudności wy- w rodzaju kinematograficznego tygla. Swoje najwięcej. nych, usiłuje ochronić polskiego pianistę i polity- nikające ze splotu absurdalnych okoliczności, ka Ignacego Jana Paderewskiego przed mental- nieprzewidywalności wypadków albo swojego miejsce znajduje tu bowiem każdy rodzaj kina Zaskakującą dla mnie pozostaje kwestia, nym atakiem wybitnego medium – doktora nieudacznictwa. Filmowa oś czasu jest jednak – fabuły, dokumenty, jak i krótkie ekspery- że w tym programowym rogu obfitości au- OTWARCIE FESTIWALU Abuse, pracującego dla pruskiej armii. Opowie- odwrócona i losy głównego bohatera śledzimy mentalne formy. Z nimi zresztą związany był striackie produkcje policzyć można było nie- W GARTENBAUKINO jedyny polski akcent podczas tegorocznej edy- mal na palcach jednej ręki. Co nie zmienia fak- dziana z dystansem i przymrużeniem oka intry- Fot. Małgorzata Mikołajczyk od wieku dojrzałego do narodzin.

48 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 49 Festiwale Zagraniczne: Mińsk Festiwale Zagraniczne: Skopje

20. edycja białoruskiego Międzynarodowego Festiwalu Skopje, stolica Republiki Macedonii, jest kulturalnym centrum Filmowego „Listapad”, przebiegająca pod hasłem państwa. Po katastrofalnym trzęsieniu ziemi z 1963 roku i „In Kino Veritas”, okazała się szczególnie szczęśliwa rozpadzie Jugosławii w 1991, miasto wciąż buduje własną dla polskich produkcji. tożsamość rozpiętą pomiędzy imperialistycznymi tęsknotami a wysokim, liczącym niemal 35 proc. bezrobociem. Anna Serdiukow NAGRODY Łukasz Maciejewski WAŁĘSA DLA POLAKÓW NA CINEDAYS

o konkursu głównego zakwalifikowało względem artystycznym i intelektualnym kino. Prix konkursowej sekcji dokumentalnej, w któ- się 13 filmów, m.in. nagrodzony w Can- Forma jest komplementarna wobec treści nie- rej pokazano 13 filmów. Największym rywa- Dnes za scenariusz chiński Dotyk grzechu oceniających i niewartościujących historii oraz lem Polaków była niemiecko-koreańska ko- Jia Zhang-ke, serbsko-chorwacka koprodukcja decyzji bohaterów”. produkcja Camp 14: Total Control Zone Marka Dzieci księdza Vinko Brešana, długo oczekiwa- W imieniu twórców nagrody odebrał Wiese’a opowiadająca o urodzonym w obozie ny film 80-letniej ukraińskiej reżyserki Kiry współautor zdjęć Łukasz Żal. „Usłyszałem pracy w Korei Północnej więźniu, któremu Muratovej – Vecnoe Vozvrašcenie, doceniony dużo dobrych opinii o Idzie” – wspomina. – udało się zbiec i zamieszkać w Seulu. Film zo- na Berlinale 2013 obraz Lekcje harmonii (Uroki „Przede wszystkim, że to piękna, wzruszająca stał włączony do programów edukacyjnych Garmonii) Emira Baigazina oraz słowacko- historia. Widzowie mówili o zdjęciach, wspa- międzynarodowych organizacji humanitar- -czeski Mój pies Killer (Môj pes Killer) Miry For- niałej Agacie Kuleszy, najważniesze jednak, że nych, a jego bohater, Shin Dong-Huyk, jeździ nay. Okazało się jednak, że żaden z konkurso- zachwycił ich film w całości. Choć Ida jest zapo świecie z cyklem wykładów. wych tytułów nie miał szans z Idą Pawła Paw- korzeniona w wydarzeniach historycznych, W imieniu Pawła Łozińskiego nagrodę likowskiego. Polsko-duńską koprodukcję uho- postrzegana jest jako uniwersalna historia odebrał Krzysztof Gierat, dyrektor artystycz- norowano czterema statuetkami: Grand Prix, o dramatach ludzi, którzy stanęli wobec naj- ny Krakowskiego Festiwalu Filmowego, który nagrodą za najlepsze zdjęcia, Nagrodą Mię- trudniejszych i najważniejszych wyborów. Ten do Mińska został zaproszony jako ekspert od Fot. Łukasz Maciejewski dzynarodowego Jury Krytyków Filmowych za film działa niezależnie od szerokości geogra- kina dokumentalnego: „Mój warsztat doty- mponująco, ale i dosyć osobliwie wygląda kreację Agaty Kuleszy oraz nagrodą za najlep- ficznej. Wszyscy przeżywają tę historię, Ida nie czył tendencji w polskim i zagranicznym fil- centrum Skopje. Nad rzeką Wardar za gigan- szy film (Silver Award for Art as Phenome- pozostawia obojętnym. Słyszałem, że za- mie dokumentalnym. Zajęcia odbyły się na Ityczne pieniądze wzniesiono kompleks no- non). Przewodnicząca jury Nancy Condee – zdroszczą nam takich filmów”. Akademii Sztuk Pięknych i wzięło w nich wych budynków nawiązujących wprost do an- WAŁĘSA. CZŁOWIEK Z NADZIEI, wykładająca na Uniwersytecie w Pittsburghu Ale to nie jedyne sukcesy polskiego kina udział ponad 30 studentów reżyserii i mło- tycznych obiektów z czasów cesarza Justynia- REŻ. ANDRZEJ WAJDA kulturę i kinematografię krajów słowiańskich na festiwalu w Mińsku. Film dokumentalny dych dokumentalistów. Starałem się opisać na I Wielkiego i Aleksandra Macedońskiego. – uzasadniła werdykt: „To przemyślane pod Ojciec i syn Pawła Łozińskiego otrzymał Grand stan bieżącej polskiej i światowej produkcji Z pietyzmem wykonane rekonstrukcje budzą tomiast konkurs główny to przede wszystkim dzieł sezonu”, a w bałkańskiej prasie ukazało z punktu widzenia dyrektora festiwalu. Spo- podziw części turystów, ale dla autochtonów nowe, szerzej nieznane nazwiska. Razem się sporo, z reguły bardzo życzliwych recenzji. tkanie trwało ponad dwie godziny, a jego koń- są raczej tematem żartów. „Witamy w Di- z wybitnym chorwackim reżyserem, Branko O polskim kinie rozmawiano zresztą sporo cową część wypełniły pytania”. Podczas wie- sneylandzie” – usłyszałem od przewodnika. Schmidtem i Ricardo Segredą, historykiem i zawsze z entuzjazmem. Zdaniem obecnego czoru z KFF Krzysztof Gierat przedstawił tak- W Skopje odbywa się rokrocznie jeden kina z Peru, który prezentował w Skopje retro- w Skopje Stephena Daltona, krytyka „Holly- że założenia i ideę swego festiwalu oraz Wir- z najważniejszych festiwali filmowych w kra- spektywę poświęconą nowemu kinu peru- wood Reporter”, polska kinematografia jest tualną wojnę Jacka Bławuta i Przeżyć Afgani- jach bałkańskich. Cinedays to zarówno prze- wiańskiemu, za najciekawszy obraz konkurso- dzisiaj jedną z najciekawszych w Europie stan Małgorzaty Imielskiej (organizatorzy wy- gląd najciekawszego kina europejskiego, sze- wy uznaliśmy słoweński Dual w reżyserii Nejca Środkowej i Wschodniej, a Ida Pawła Paw- Fot. Marcin Makowski/ITI Cinema brali je, by pokazać dwa oblicza wojny: wyima- reg retrospektyw, jak i osobny konkurs filmów Gazvody. likowskiego to prawdziwa perła sezonu. ginowanej i prawdziwej). „Listapad” gościł z byłej Jugosławii, którego miałem honor być Podczas Cinedays spore emocje budziły W Skopje wspominano również Ki Leszka Da- też Stefana Laudyna, dyrektora Warszaw- w tym roku jurorem. Bernd Buder, kurator kon- także polonika. Jednym z najważniejszych wy- wida, które było jednym z najcieplej przyję- skiego Festiwalu Filmowego, który przybliżył kursu i festiwalu, podkreślał, że zależało mu darzeń festiwalu była uroczysta premiera tych filmów podczas ubiegłorocznej edycji, publiczności profil WFF. na prezentacji jak największej liczby ciekawych Wałęsy. Człowieka z nadziei Andrzeja Wajdy. zaś w sekcji „Poetry Film” pokazano FF, eks- Na zakończenie festiwalu w Mińsku poka- i urozmaiconych pozycji kina europejskiego Obok nowych filmów Stevena Soderbergha, peryment Łukasza Twarkowskiego i Anki Her- zano polską produkcję Chce się żyć Macieja i światowego, których łącznikiem jest również Danisa Tanovicia, Abdellatifa Kechiche’a, Jima but, który jest rejestracją procesu powstawa- AGATA KULESZA W IDZIE, REŻ. PAWEŁ PAWLIKOWSKI Pieprzycy. Kreację Dawida Ogrodnika oklaski- metryka twórców. Kino klasyków pojawiało Jarmuscha i Woody’ego Allena, Wałęsa... zo- nia sztuki „Farinelli” w Teatrze Polskim we

Fot. Solopan wano na stojąco. się w licznych sekcjach i retrospektywach, na- stał umieszczony w prestiżowej sekcji „arcy- Wrocławiu.

50 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 51 Historia Festiwali Polscy Filmowcy na Świecie

Liczba festiwali filmowych rośnie w postępie geometrycznym. A przynajmniej liczba imprez, które ich organizatorzy festiwala-

mi nazywają. Papusza nagrodzona w Salonikach Srebrną Koronę Karpat – otrzymał film Żywie Gwizdek najlepszy w Bilbao Najnowszy film Joanny Kos-Krauze i Krzyszto- Biełaruś! w reżyserii Krzysztofa Łukaszewicza. Wyprodukowany przez Studio Munka w rafa Krauze otrzymał nagrodę publiczności na Twórca muzyki do tego obrazu – Lavon Volski mach programu „Pierwszy Dokument” film 54. MFF w Salonikach. Papusza była prezen- – zdobył specjalne wyróżnienie przewodniczą- Grzegorza Zaricznego Gwizdek zdobył nagro- Jerzy Płażewski towana w pozakonkursowej sekcji Open Hori- cego jury. dę Złotego Mikeldi dla najlepszego dokumen- zons. tu podczas 55. edycji baskijskiego Międzyna- TRIBECA rodowego Festiwalu Filmu Dokumentalnego Fuck For Forest nominowany do i Krótkometrażowego ZINEBI w Bilbao. Nagrody dla Idy w Gijón Spotlight Award Na 51. Międzynarodowym Festiwalu Filmo- Fuck For Forest w reżyserii Michała Marczaka wym w Gijón w Hiszpanii pięć nagród zdobyła otrzymał nominację do Cinema Eye Honors Polskie dokumenty nagrodzone Ida Pawła Pawlikowskiego: dla najlepszego w kategorii filmów dokumentalnych. Film ma w Meksyku filmu festiwalu (Premio Principado de szansę otrzymać nagrodę Spotlight Award. Na 8. Międzynarodowym Festiwalu Kina Do- Asturias), nagrodę za najlepszy scenariusz kumentalnego DocsDF w Meksyku w kate- moim rozumieniu festiwalem – wszystkim, że powstał z inicjatywy wielkiego pominać, że kino USA to nie tylko Hollywood. (Paweł Pawlikowski, Rebecca Lenkiewicz), dla gorii Najlepszy Międzynarodowy Film Krót- niezależnie od jego programu – jest filmowca. Ma to jeden precedens, także Że istnieje liczne i ciekawe, a przede wszyst- najlepszej aktorki (Agata Kulesza), za najlep- kometrażowy pierwszą nagrodę zdobyło Wtylko taki pokaz filmów, który sta- w przypadku imprezy amerykańskiej i także kim znacznie bardziej niezależne kino nowo- szą scenografię Gil Parrondo Prize (Katarzyna Niebiańskie jezioro w reżyserii Diany Aszyk, wia je do konkursu z nagrodami według istnie- z kręgu najmłodszych: przypomina Sundance, jorskie, zwykle spychane na drugi plan przez Sobańska, Marcel Sławiński) i nagrodę jury a w kategorii Najlepszy Telewizyjny Film Do- jącego uprzednio regulaminu, stosowanego ukonstytuowany w 1985 przez aktora i reżyse- opanowane machinacjami wielkich wytwórni młodzieżowego dla najlepszego filmu pełno- kumentalny – Uwikłani w reżyserii Lidii Dudy. FUCK FOR FOREST, przez wyłonione oficjalnie jury. Wszystkie inne ra Roberta Redforda. Festiwal Tribeca założył Hollywood. Filmy amerykańskie głównego metrażowego. REŻ. MICHAŁ MARCZAK

imprezy to przeglądy, często pomysłowe, cen- w 2002 roku aktor Robert De Niro (wraz z Jane nurtu rozrywkowego nie mają tu na ogół do- Gravity Against Fot. ne kulturalnie, ale nie usiłujące ujawniać pu- Rosenthal i Craigem Hatkoffem). stępu, zwłaszcza filmy o rekordowych budże- Chyra najlepszy we Francji tach. Jeśli idzie o zagranicę, to faworyzowane Kox nagrodzony we Francji Andrzej Chyra otrzymał nagrodę dla najlep- zdają się zwłaszcza filmy latynoskie i azjatyc- Film Dziewczyna z szafy w reżyserii Bodo Koxa Nagroda ARTE dla Sieniawki szego aktora podczas 15. Cinessonne Europe- kie. Wymieńmy dla przykładu dwie I Nagrody otrzymał II nagrodę, Srebrnego Atlasa (l’Atlas Film Sieniawka Marcina Malaszczaka otrzy- an Cinema Festival we Francji za rolę w filmie Tribeki – filmy, które osiągnęły znaczny sukces d’argent), oraz nagrodę jury młodzieżowego mał nagrodę ARTE podczas 37. Tygodnia Fil- W imię… Małgośki Szumowskiej. na świecie, w tym i w Polsce: Wiedźma wojny na 14. MFF we francuskim Arras. mowego w Duisburgu (Duisburger Filmwo- Kima Nguyena i Co wiesz o Elly? Asghara che), prezentującego niemieckojęzyczne filmy Farhadiego. dokumentalne. Nagroda dla Boczarskiej w Indiach Ubiegłoroczna edycja Tribeki przyniosła na- Magdalena Boczarska zdobyła nagrodę Srebr- grodę dla najlepszego filmuRakiecie Australij- nego Pawia dla najlepszej aktorki na 44. Mię- czyka Kima Mordaunta, nagrodę dla aktorki Ve- Toto wygrywa w Amsterdamie dzynarodowym Indyjskim Festiwalu Filmo- erle Baetens za rolę w filmie W kręgu miłości Be- Film Zbigniewa Czapli Toto zdobył nagrodę dla wym w Goa za rolę w filmie W ukryciu Jana Ki- lga Felixa Van Groeningena i nagrodę za zdjęcia Najlepszej Krótkometrażowej Animacji pod- dawy-Błońskiego. FILM PŁYNĄCE WIEŻOWCE, REŻ. TOMASZ WASILEWSKI BYŁ PREZENTOWANY W SEKCJI VIEWPOINTS TRIBECA FILM FESTIVAL 2013 epopei Przed śnieżycą (Før snøen faller) kurdyj- czas 6. Festiwalu Filmów Krótkometrażowych

Fot. Alter Ego Pictures DZIEWCZYNA Z SZAFY, skiego reżysera Hishama Zamana, który nakrę- REŻ. BODO KOX KLIK! w Amsterdamie.

bliczności światowej dzieł jeszcze nieznanych, Inaczej niż można by przypuszczać Tribeca cił film dla kinematografii norweskiej. Fot. Anna Rzepka/Kino Świat Lewa połowa twarzy z nagrodą we a tylko udostępniające lokalnej widowni dzieła nie jest miejscowością, w której festiwal się Tribeca wyróżnia się żywszymi od innych Włoszech w innym trybie mało jej dostępne. odbywa. To po prostu nazwa niezarobkowego festiwali kontaktami międzynarodowymi. Łaźnia nagrodzona w Portugalii Podczas 54. Festiwalu Filmów Dokumental- Najważniejsze festiwale to imprezy z wie- instytutu sztuki filmowej, którego festiwal Utrzymuje oficjalne „stosunki partnerskie” Polacy wygrywają w Cottbus Na 37. Międzynarodowym Festiwalu Filmów nych Dei Popoli we Florencji dokument Marci- loletnią tradycją, powtarzane rokrocznie i po- jest główną formą aktywności. Mieści się on z Rome Film Festival, którym Rzym próbuje Dwie polskie produkcje zdobyły nagrody na 23. Animowanych CINANIMA w Espinho w Portu- na Bortkiewicza Lewa połowa twarzy zdobył twierdzające swą rangę wysoką jakością de- w Nowym Jorku. Ten fakt tłumaczy, jak to rywalizować z Wenecją, oraz z Dohą Tribeca MFF w Cottbus: Dziewczyna z szafy w reżyserii galii nagrodę dla najlepszego filmu krótkome- nagrodę Syracuse Price przyznawaną przez monstrowanych filmów. Bywa jednak, że nie- możliwe, by frekwencja w trakcie 12-dniowego Film Festiwal w arabskim Katarze, imprezie Bodo Koxa otrzymała nagrodę jury studenc- trażowego w konkursie międzynarodowym studentów Syracuse University. spodziewanie do grona wybitnych przedostaje przeglądu mogła sięgnąć ponad pół miliona wyposażonej przez tamtejszego szejka w naj- kiego, a Psubrat Marii Zbąskiej – nagrodę dla o czasie trwania poniżej 5 minut otrzymał film się impreza nowa, która stopniowo, rok za ro- widzów! Jak żaden z festiwali kategorii „A”, Tri- wyższy budżet festiwalowy na świecie. najlepszego filmu w Konkursie Filmów Krót- Łaźnia Tomasza Duckiego. kiem, nabiera prestiżu, zdobywając dla swego beca jest związana z wydarzeniem, które upa- Jeszcze na plakacie żadnego filmu polskie- kometrażowych. Nagroda EAF dla Kongresu programu coraz ciekawsze filmy. miętnia – z tragedią z 11 września 2001. Impre- go nie znalazł się napis „nagrodzony na festi- Koprodukowany przez Polskę film Ariego Fol- Od paru lat przy tytułach interesujących za ma patronować odbudowie i rozwojowi walu Tribeca” (a Grand Prix wynosi tu 25 tys. Rogalik wygrywa w Alcine mana Kongres, oparty na opowiadaniu Stani- filmów pojawia się informacja: „nagrodzony Dolnego Manhattanu, dzielnicy dotkniętej za- dolarów). Przyczyna leży, być może, częściowo Korona Karpat dla Żywie Biełaruś! Wyprodukowany w Szkole Filmowej w Łodzi sława Lema, zdobył Europejską Nagrodę Fil- na festiwalu Tribeca”. Ten amerykański festi- machem. po naszej stronie: polscy twórcy niewiele wie- Podczas Międzynarodowego Festiwalu Fil- film Pawła Ziemilskiego Rogalik zdobył główną mową dla najlepszej animacji. wal staje się godzien uwagi także filmowców Jednak o powołaniu Tribeki De Niro myślał dzą o Tribece i rzadko w jej strony się wybiera- mów Telewizyjnych „Korona Karpat” w Tru- nagrodę w konkursie europejskim 43. Festiwalu i kinomanów polskich. Zastanawia przede już wcześniej. Festiwal nowojorski miał przy- ją. A warto. skawcu na Ukrainie specjalne wyróżnienie – Filmów Krótkometrażowych Alcine w Hiszpanii.

52 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 53 Produkcje/Firmy/Technologie: VOD Produkcje/Firmy/Technologie: Legalna kultura

Struktura kinematografii ulega przemianom. Obok nadawców Z myślą o artystach Legalna Kultura rozpoczyna cykl praktycznych pojawiła się nowa siła – Video on Demand. Ostatnie wyniki ba- porad z zakresu prawa autorskiego i ochrony własności dań nie pozostawiają wątpliwości – to już nie moda, a znaczący intelektualnej. Dziś pierwsza z nich, dotycząca udzielania licencji. segment rynku. Anna Wróblewska VOD ZMIENIA dr Katarzyna Jacyno Błeszyńska* LICENCJA? FILMOWY ŚWIAT TAK!

rzeprowadzone jesienią ub.r. przez GfK czekania na premierę ulubionej produkcji. Ob- pierwsza, wiosenna kontrola dostawców wi- utorzy często zbyt pochopnie przeno- wypowiedzenia po upływie 5 lat z rocznym udzielić nikomu innemu praw do korzystania Polonia badanie pokazuje, że liczba in- serwatorzy rynku uważają, że deklaracja ta to deo na żądanie wykazała, że ich duża część szą prawa do swoich utworów na na- terminem wypowiedzenia. A zatem: nawet je- np. z naszej piosenki, jeśli wcześniej udzielili- Pternautów korzystających z VOD wzro- forma nacisku na wielkie studia z Hollywood, w wielu punktach naruszała przepisy ustawy Astępców prawnych, zamiast wykorzy- śli zawarliśmy umowę na 10 lat, to możemy ją śmy na nią licencji wyłącznej. Pozostaje nam sła w ciągu roku do 48 proc. wszystkich użyt- aby ugięły się przed nowym, polifonicznym i jed- i rozporządzenia. Druga, jesienna kontrola, stać formułę licencji, wystarczającą w obrocie wypowiedzieć po 5 latach z rocznym termi- czekać aż licencja wygaśnie po upływie termi- kowników sieci, czyli do potężnej liczby 9,4 mln noczesnym sposobem dystrybucji, bardziej do- choć pokazała pewną poprawę w niektórych i gwarantującą następcy prawnemu odpo- nem wypowiedzenia, co ostatecznie da nam nu jej zawarcia. Polaków. Jak zwraca uwagę portal Wirtual- pasowanym do współczesnej kultury. Takie sy- punktach (np. dotyczących oznakowania wie- wiedni zakres uprawnień. Licencja jest zgodą 6-letni okres jej trwania. Licencja niewyłączna daje licencjodawcy nemedia.pl, ten rodzaj konsumpcji filmów tuacje zdarzają się i w Polsce (Ki), ale nadal nale- kowego audycji) prowadzi do wniosku, że do- na czasowe korzystanie z utworu – na polach Umowa licencyjna wiąże strony także ten przywilej, że nie ogranicza go w możliwo- jest najpopularniejszy wśród ludzi młodych żą do rzadkości. Jednak to może się zmienić. stawcy cały czas w stopniu niesatysfakcjonu- eksploatacji w niej określonych. Twórca nie wy- wtedy, gdy została zawarta w formie ustnej. ści udzielania zgody na korzystanie z utworu i mieszkańców dużych miast, gdzie wynosi już zbywa się swoich uprawnień autorskich, a je- Twórcy, czasem mylnie sądzą, że jeśli nie pod- w zakresie, w którym już tym utworem rozpo- blisko 70 proc. osób w wieku od 15 do 19 lat. dynie dzieli się nimi z kimś, kto ich potrzebuje, pisali żadnej umowy, to nie są w żaden sposób rządził. Jest to więc formuła najbardziej ko- Wśród miast powyżej 200 tys. udział widzów aby w sposób zgodny z prawem wykorzystać zobowiązani względem swojego kontrahenta. rzystna dla autora. Licencjobiorca, przed za- to już 51 proc. Prawie 40 proc. badanych dekla- np. utwór muzyczny w reklamie telewizyjnej. Jeśli pobieraliśmy wynagrodzenie za korzysta- warciem licencji niewyłącznej powinien się za- ruje, że ogląda wideo na żądanie przynajmniej Ustawodawca w żaden sposób nie ograni- nie z naszego utworu, jeśli godziliśmy się stanowić, czy możliwość udzielenia przez trzy razy w tygodniu. Ta grupa oddanych VOD- cza stron umowy licencyjnej w określeniu cza- z tym, że płyta z naszymi utworami jest twórcę licencji na utwór, do którego prawa -maniaków systematycznie rośnie i zapewne su trwania umowy licencyjnej. Może ona być w sprzedaży, jeśli dokonywaliśmy jakichś uzyskał, nie będzie sprzeczna z jego intere- jako pierwsza „odstawi” tradycyjną telewizję. zawarta na wiele lat, a może obejmować zale- ustaleń odnośnie zasad wynagradzania, ter- sem. Kiedy na przykład agencja reklamowa Na razie jednak te dwie formy są komplemen- dwie kilka dni. Tak krótki okres trwania licencji minów płatności, okresu korzystania z na- uzyskuje licencję niewyłączną na wykorzysta- tarne, co również dla filmowców – w tym jest wystarczający, jeśli właśnie tyle trwa kam- szych nagrań, wyglądu okładki, to tym sa- nie 30-sekundowego fragmentu znanego zwłaszcza dla dystrybutorów i osób odpowie- pania reklamowa produktu z wykorzystaniem mym weszliśmy w relację umowną, w której przeboju w filmie reklamowym, powinna mieć dzialnych za zakupy programowe stacji – jest utworu. Po jakimś czasie może nastąpić kolej- każda strona miała swoje prawa i obowiązki. świadomość, że za chwilę może usłyszeć tę informacją bardzo istotną. ny etap kampanii i wówczas licencję można Ich określenie, przy braku formy pisemnej, ro- piosenkę w jakiejś innej reklamie. Wiedza o rynku VOD nie zdążyła się jeszcze wydłużyć o kolejny czas jej trwania, mocą od- dzi problemy dowodowe, co nie zmienia faktu, Zawierając umowę licencyjną licencjobior- ADAM WORONOWICZ I KAMIL MALECKI ugruntować w świadomości ani w zwyczajach W FILMIE KI, REŻ. LESZEK DAWID powiedniego aneksu do umowy. Umowa może że umowa licencyjna została zawarta. ca powinien być także świadomy faktu, że li-

branży filmowej. Podczas konferencji na festi- Fot. Karol Bagiński/Best Film także zawierać klauzulę, zgodnie z którą twór- Oczywiście, w przypadku braku umowy cencja nie daje mu prawa udzielania dalszych walu Regiofun w Katowicach Artur Majer W grupie polskich witryn udostępniają- jącym realizowali wymogi ustawy obligujące ca nie będzie ograniczał możliwości wykorzy- w formie pisemnej, licencji nie uznamy za li- licencji np. swoim kontrahentom. Aby mógł z Agencji Produkcji Filmowej i Telewizyjnej po- cych filmy i seriale w systemie wideo na żąda- ich do promowania audycji europejskich. Jak stania przedmiotowego utworu w przypadku cencję wyłączną, gdyż to właśnie licencja wy- tego dokonywać, powinien zadbać o zamiesz- wiedział wprost: „Jesteśmy zakładnikami stare- nie najpopularniejszy jest należący do Grupy podaje Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, podjęcia przez licencjobiorcę decyzji o wykorzy- łączna jako jedyna wymaga dla swej ważności czenie w umowie klauzuli o prawie do subli- go myślenia o dystrybucji filmowej”. Jeszcze Onet VoD.pl, który ma 3,6 mln użytkowników najwięcej punktów otrzymały serwisy Iplex.pl, staniu utworu w kolejnym etapie kampanii. formy pisemnej. Nawet jeśli strony ustnie cencji, co oznacza prawo licencjobiorcy do dziesięć lat temu wszystko było jasne i zawarte i 28,9 mln odsłon (badanie z lipca 2013). Z kolei Vod.Interia.tv i Strefavod.pl, a także Kinoplex. Licencja gaśnie po upływie czasu, na który umawiały się na wyłączność, a umowy pisem- udzielania dalszych zgód na korzystanie w umowach koproducenckich: najpierw film polsatowska Ipla.pl, która oprócz filmów, seria- pl, tvnplayer.pl i Ipla.tv. została zawarta. Jeśli nie określimy w umowie nej nie zawarły, to taką umowę możemy z przedmiotowego utworu jeszcze innym pod- szedł do kin, potem do telewizji płatnej, następ- li i programów tv oferuje np. transmisje sporto- Niestety, ani nowelizacja ustawy o radio- czasu jej trwania, to będzie obowiązywał uznać jedynie za licencję niewyłączną. I tu po- miotom, których sobie do współpracy wybie- nie do publicznej, na kasety i na DVD. Tymcza- we, naliczyła w tym samym okresie 1,2 mln fonii i telewizji, ani dotychczasowe działania ustawowy termin 5 lat, o czym warto pamię- jawiają się terminy, które każdy twórca czy na- rze. O sublicencji nie musimy nic pisać, chcąc sem umowy telewizyjne nie nadążają za tym użytkowników. Te liczby muszą robić wrażenie. Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji pod tać, gdy ktoś nie chce na tak długi czas wiązać stępca prawny twórcy znać powinni: licencja dalej rozporządzać nabytym prawem, jeśli modelem, choć nie są jedynymi, które z tym so- Przypomnijmy, że od roku obowiązuje no- rządami Michała Boniego, nie przyczyniły się się umową. Licencję możemy wypowiedzieć wyłączna i niewyłączna. zawrzemy umowę przenoszącą prawa – ale bie nie radzą. Kilka tygodni temu największa welizacja ustawy o radiofonii i telewizji, która do redukcji piractwa, czyli czynnika, który naj- z zachowaniem terminów umownych. Jeśli zo- Licencja wyłączna oznacza, że to tylko ten temat zostawmy na kolejne spotkanie amerykańska sieć telewizji na żądanie, Netflix, obejmuje prawem usługi VOD, do niedawna bardziej osłabia zarówno legalne źródła, jak stała zawarta na okres dłuższy niż 5 lat, uwa- nasz licencjobiorca może w okresie trwania li- w świecie Legalnej Kultury. ogłosiła, że będzie dążyć do zrównania dat pre- znajdujące się poza systemem prawa telewi- i branżę audiowizualną. W tym, niestety, sa- ża się ją po upływie tego okresu za zawartą na cencji korzystać z utworu na polach eksploata- mier kinowej i VOD, aby nie zmuszać widzów do zyjnego. Usankcjonowana nowym prawem mych twórców. czas nieoznaczony, co daje nam możliwość jej cji określonych w umowie. Nie możemy zatem *Autorka jest radcą prawnym i pisarką.

54 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 55 Opinie Opinie:Opinie MOJA (FILMOWA) MUZYKA

Zygmunt Konieczny, Stanisław Radwan, Jan Kanty Pawluśkiewicz, Zbigniew Preisner – wielu wybitnych polskich kompozytorów filmowych wywodzi się z Piwnicy Pod Baranami. To artyści z jednego artystycznego pnia, którym stał się dla nich krakowski kabaret. nie Jerzy Gruza ma Jerzy Armata stolika Z PIWNICY Część 1 NA EKRAN

„A W OGÓLE, LEPIEJ NIE WYSTAWIAĆ LEWANDOWSKIEGO” Fot. Mateusz Jagielski/East News Jagielski/East Mateusz Fot.

Motto Dalsze wymysły i okrzyki protestu: z boiska, bo dryblas skosił mnie jako super nie- oniecznego, ówczesnego studenta kra- mu i teatru. To dzięki jego muzyce do wierszy pretuje tekst. Muzyka teatralna czy filmowa To, co mi się zdarza nie dotyczy mnie, ponie- „Wstyd!”, „Dość!”, „To jest teatr narodowy!”, bezpiecznego napastnika. A przecież ten mój kowskiej Akademii Muzycznej, wprowa- m.in. Juliana Tuwima („Tomaszów”, „Grande wyrasta z takich samych założeń, ma zinter- waż jestem kimś innym. poważnie zintegrowały zespół aktorski – strzał to był tylko przypadek, dobiegnięcie, Kdził do Piwnicy Mieczysław Święcicki za valse brillante”), Krzysztofa Kamila Baczyń- pretować treści podane obrazem czy sło- (Schopenhauer) oświadcza dyrektor Teatru. z trudem dotknięcie końcem buta piłki, która butelkę wina i obietnicę napisania piosenki skiego („Deszcze”, „Wiersze wojenne”), Miro- wem, jest więc pewnym dalszym ciągiem. (Filozof w wieku prawie osiemdziesięciu lat poszybowała w stronę bramki i tego magiczne- (zobowiązanie kompozytor wypełnił z nad- na Białoszewskiego („Karuzela z madonna- Swym studentom doradzam, by najpierw oświadcza się siedemnastoletniej dziewczy- Zbliżają się Święta go trójkąta między słupkiem a poprzeczką. datkiem, pisząc dwie – „Ogon” do wiersza Ta- mi”) zdobyła olbrzymią popularność i uznanie zajęli się właśnie piosenką, by poczuli tekst nie, którą widział tylko raz. Prosi o jej rękę ro- „Z roku na rok, prezenty pod choinkę są coraz A w ogóle, lepiej nie wystawiać Lewandow- deusza Kubiaka i „Wiatr” Józefa Paszkowskie- Ewa Demarczyk, zwana Czarnym Aniołem. poprzez muzykę. Poczuć inny element – dziców. Zostaje wyśmiany.) trudniejsze do rozpakowania”. skiego. On jest w takiej samej sytuacji, w jakiej ja go), Radwan trafił tu dzięki koneksjom towa- A później Anna Szałapak, zwana Białym Anio- tekst, obraz – poprzez dźwięki. Główną za- Będzie: „Święta, święta i po świętach… i więk- byłem… i jestem do dzisiaj. Pilnują go. rzysko-rodzinnym, Pawluśkiewicz – razem łem, która zasłynęła przede wszystkim son- sadą muzyki filmowej czy teatralnej jest Gonitwa faktów szość życzeń straci swą ważność”. z Markiem Grechutą – za sprawą Zbigniewa gami ze „Sztukmistrza z Lublina” („Grajmy współzależność z innymi elementami – ob- Zdążyć przed Panem Bogiem. Św. Ambroży… Palety, piwnicznego skrzypka, także grającego Panu”). Wiele satysfakcji i trofeów przyniosła razem, słowem, reżyserską wizją” – wyznaje Albo codzienną gazetą „Fakt”. Polacy, co wy robicie?! …zadziwiał współczesnych tym, że umiał czytać w zespole Anawa, a Zbigniew Preisner – dzię- krakowskiemu kompozytorowi muzyka te- Konieczny. Taka idea przyświecała i przy- Bóg, los, kismet, przeznaczenie ściga się z co- „Polacy, co wy robicie” – kilkanaście tysięcy wi- po cichu. „Kiedy czytał, oczy przebiegały stronice, ki swej upartości i samozaparciu (czaił się za- atralna i filmowa. A współpracował z najlep- świeca również jego piwnicznym współpra- dziennością. dzów wyje na stadionie we Wrocławiu. Dwa a umysł kojarzył treść tekstu, język zaś był bez- wsze w pobliżu fortepianu, i gdy tylko Koniecz- szymi reżyserami, m.in. z Konradem Swinar- cownikom i kontynuatorom: Radwanowi, zero do przerwy dla Słowaków. Irytująca niepo- czynny i żaden dźwięk nie dobywał się z ust”. ny zwalniał miejsce, kierując się do baru, za- skim, Andrzejem Wajdą, Wojciechem Mar- Pawluśkiewiczowi, Preisnerowi oraz Zbi- Odwijam taśmę z pamięcią… radność naszych reprezentantów. Chciałbym siadał przy instrumencie i trudno było go zgo- czewskim, Tadeuszem Konwickim. gniewowi Rajowi, Grzegorzowi Turnauowi, …i będzie na początku to, co było wczoraj, a co ze swoim doświadczeniem reżysera w telewi- „Stefan Walczak… nić, wszak to zwaliste chłopisko). A prawdę „W Piwnicy zająłem się piosenką literac- Adrianowi Konarskiemu. Ale to już „partytu- dawniej… na końcu. Zadziwiające są w przeszło- zji, teatrze i na wielkich masowych imprezach …to już denat. Jego życie nigdy już nie będzie mówiąc, pionierami piwnicznej piosenki byli… ką, a więc piosenką, w której muzyka inter- ry” na kolejne opowiadania. ści znaki, co zdarzy się za chwilę, za miesiąc, za spotkać się z tymi chłopakami w biało-czerwo- takie samo jak dawniej!”. aktorzy – Jan Guntner i Krzysztof Litwin, także rok, na końcu życia. I gdy do tych niepozornych sy- nych strojach i zrobić im kilka wykładów z teo- Zapowiedź kolejnego sensacyjnego odcinka malarz. To oni pisali muzykę do pierwszych ka- gnałów wracamy po latach, to wydaje się, że rii. Na wideo pokazać najprostsze błędy, które serialu telewizyjnego. baretowych szlagierów, a Litwin dodatkowo wszystko jest zapisane już dawno gdzieś tam są widoczne nawet dla laika. W każdym meczu przygrywał na nie zawsze nastrojonej gitarze. i wypełnia się z precyzją szwajcarskiego zegarka. jest kilkanaście sytuacji powtarzających się… Wyjazd na urlop „Biologicznie czuję się piwniczaninem. By- mimo przypadku, szczęścia czy sprytu. Nie ma telefonów, nie ma wiadomości, nie ma ra- wały czasy, że od wtorku do niedzieli wieczora- Skandal w Starym Teatrze w Krakowie! To można wyćwiczyć jak próbę w teatrze czy chunków, zaproszeń, wezwań, e-maili, manda- mi graliśmy spektakle kabaretowe, a po połu- Aktor Krzysztof Globisz (l. 56) na oczach pu- w cyrku. Rytm, tempo i skuteczność wypowie- tów… Dzieci i ich pretensji o stracone dzieciństwo, dniu spotykaliśmy się w Kolorowej [nieistnie- bliczności kopulował ze scenografką na scenie dzi… piłkarskiej. Byłem w młodości tylko za- chociaż są już po czterdziestce, nie ma świata, jąca już kawiarnia przy ul. Gołębiej – przyp. podczas spektaklu. Wielokrotnie kopulowa- wodnikiem trzeciej ligi. Nie strzeliłem ani jedne- który na siłę chce się z tobą komunikować. aut.], a po kabarecie w kuchni u Piotra [przy łem z różnymi scenografkami, ale nigdy na go gola. Raz otarłem się końcem buta o piłkę i Reset! placu Na Groblach 12, w mieszkaniu Janiny Ga- scenie w trakcie spektaklu. o mało nie zaliczyłem okienka w bramce prze- Albo jak mówił Heidegger: „Spierdalać!”. ryckiej – przyp. aut.]. Prowadziliśmy wtedy Zakładam okulary, aby dokładnie przeczy- ciwnika. Ale powoli nie ma co robić. taki trochę kloszardowsko-włóczęgowski tryb tać o wstrząsających ekscesach. Okazuje się, Usłyszałem pełen podziwu oddech tłumu życia. Potem nabrałem do tego nieco dystan- że aktor Globisz nie ze scenografką, a ze s c e n kibiców i głos kapitana przeciwnej drużyny: „Pil- Z ostatniej chwili su. Ale ideowo z Piwnicą zawsze czuję się o g r a f i ą kopulował w Krakowie. nuj go!”. Powiedział to do dwumetrowego dry- Orkan Ksawery zerwał 300 metrów kwadrato- związany. I dlatego gdy się z kimś spotykam, Widzów, nie mogących znieść kopulacji czo- blasa o kwadratowym łbie. wych z dachu kościoła Miłosierdzia Bożego. to umawiam się w Vis-à-vis, a nie w jakimś in- łowego aktora Małopolski z najbardziej intere- Od tego momentu nie dotknąłem piłki. Bie- Proboszcz zdążył uciec przed Ksawerym. nym miejscu” – mówi Konieczny. Jest kompo- KRZYSZTOF LITWIN W FILMIE sującą nawet oprawą plastyczną spektaklu, któ- gałem po boisku w kałużach z błotem jak idiota Ksawery opuścił Kołobrzeg. Ludzie zaczęli kar- zytorem wszechstronnym. Pisze piosenki, ale DRUGI CZŁOWIEK, REŻ. KONRAD NAŁĘCKI

rzy krzyczeli: „Hańba!” – wyproszono z sali. przez następną godzinę, aż mnie zniesiono mić łabędzie. i szersze formy muzyczne, komponuje dla fil- Fot. SF Kadr/Filmoteka Narodowa

56 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 57 Opinie Opinie

Józef Gębski zytowego, które obok kina malowanego, prowadzi kinematograf do nowego etapu – tego, który AUDIOWIZUALNA ma właściwość udanego opowiadania o wyzwaniach współczesności. Autor Philippe Dubois wni- kliwie analizuje filmy Godarda, Greenawaya, Rybczyńskiego, Vinterberga i zastępu młodzieży

Fot. Kino Świat odcinającej się od „kina papy”. HISTORIA KINA Oscary Amerykańskiej Akademii Filmowej są już synonimem „starego testamentu” kina. Ta formuła może być zaledwie stylowym cytatem, jak postąpił z nią autor filmu Artysta. W formie CZĘŚĆ 10 pastiszu. Dotychczasowa formuła narracji może być zaledwie cytowana w filmach historycznych jako oddanie atmosfery epoki. Tak postępował proroczo Andrzej Munk w Zezowatym szczęściu, pokazując każdy czas historyczny w stylu kina tejże epoki.

RZEŹ, Literatura Stachury, Gombrowicza, Białoszewskiego poszybowała tak wysoko, że wszel- REŻ. ROMAN POLAŃSKI kie próby adaptacji manierycznej w stylu Aleksandra Forda są klęska artystyczną. Już nawet abyłem kapitalne studium, które ukazało się nakładem wydawnictwa naukowego Har- Pianista Romana Polańskiego domagał się formy współczesnej, choćby takiej jak ta, użyta mattan, „Jean Luc Godard, filmowiec akustyczny”. Ta ogromna książka jest otwarciem no- w jego Rzezi. Nwego świata kina, tego upatrywanego jak kania dżdżu – odrodzenia… poprzez dźwięk. Żyjemy w epoce ironicznej. Wszelkie rozczulanie jest starożytne, to manipulacja warta Upiór seriali telewizyjnych, swojego rodzaju radiowych słuchowisk z dodanymi obrazkami ludzi, publicystyki na poziomie telewizji prywatnych, język mieszczaństwa. I to tego po ustrojowej którzy recytują teksty, dokonał nieprawdopodobnych zniszczeń sztuki kina. Dzisiejsza sztuka pi- transformacji. Niewiele z niej zrozumieli. Stali się w większości jej ofiarą, a nie bohaterami. sania scenariusza jest – niestety – sztuką sporządzania dialogów z całym indeksem dialogowych I dlatego tęsknią – niestety – za tym, co dawniej rozumieli. A dzisiejszy dzień rozpatrują w ka- chwytów, oraz z nakładania na nie muzyki jako sosu keczupowego wypełniającego chwile nudy. tegorii zrozumiałego (to z liceum) romantycznego zrywu solidarnościowego, tego, od które-

Fot. Forum Film Poland Film Godarda Socjalizm pokazał, że dialog nie musi być informacją i komunikacją – dialog już jest go odżegnali się beneficjenci i główni aktorzy. Ironia polega na tym, że zrywamy z naszym (nareszcie) wręcz dezinformacją i zanikiem porozumiewania. To już tylko cytaty, klisze czerpane dawnych obliczem, a nowe dopiero rozeznajemy. W środku jest enigma. Czarna dziura. To jest

SOCJALIZM, Fot. www.wildbunch.bizfilmssocialism z telewizora i z gwary młodzieżowej. Tymczasem autor książki o Godardzie akustycznym zwraca REŻ. JEAN-LUC GODARD dekonstrukcja rzeczywistości, a nie zwyczajne burzenie, to jest rekreowanie. O czymś takim naszą uwagę na myśl, że dźwięk jest kluczem do obrazu i jest niebywałą, samodzielną, arty- marzył kiedyś Witkacy, autor niezwykłej koncepcji umierającego gatunku twórczości – opo- styczną warstwą narracyjną, wręcz jego dekonstrukcją. Już kilka lat temu, nieocenione „Cahiers wieści. Zamieniał ją w „worek”, katalog wszystkiego – „w interfejs powieści” złożonej z wielu ARTYSTA, REŻ. MICHEL du Cinema” zarejestrowały dwa duże wywiady z Tatim, upatrującym wielkości dźwięku trakto- możliwych okienek. HAZANAVICIUS wanego jako partytura muzyczna. To „czwarty wymiar kinematografu”. Poza granicami prawdy. Żegnamy się z akademizmem sztuki. Żegnamy się z dawnym filmem traktowanym jako W głąb umysłu. „grupa rekonstrukcyjna”, jakże modna wśród polityków używających i traktujących artystów jako Mam dwa kolejne tomy wydane przez Harmattan „La vidéo contre le cinema (Neige agentów reklamy swoich programów… Gdzie jesteśmy? Dokąd zmierzamy? MICHEL HAZANAVICIUS NA PLANIE FILMU ARTYSTA électronique)”. Ów tytułowy śnieg to opad z żywych pikseli, które tworzą śnieżycę układa- Jest tylko jedna propozycja. Idźmy, nie oglądając się na to, co już było. Opowiadajmy swoje jącą się w nową jakość, w nowy obraz. Na wstępie autor pisze, że pragnienie autorów, by własne historie. Bo nagle w tym wirze zniszczenia pada już ostatnia świątynia polskiej sztuki przeniknąć w obrazie do wnętrza obrazu, było od dawna wyzwaniem. Obłoczek komiksu to kina – Studio Filmowe „Kronika”. Może to była tylko przydrożna kapliczka, ale winna być wpisa- było tylko otwarcie tematu. Upodobnienie technologiczne ekranu kinowego do kompozy- na pospiesznie na listę dziedzictwa narodowego. Tego nie wolno burzyć. towego ekranu wielookiennego w komputerze otworzyło nowe perspektywy narracyjne. Niszcząc teatry (Współczesny, Ateneum, Dramatyczny) i zamieniając je na doraźne po-

Fot. Forum Film Poland Teraz ekrany dyskutują ze sobą jednocześnie, a nie jak w tradycyjnym montażu, kiedy to czekalnie dla aktorów do seriali, zbliżono się do miary doraźnego teatru akcjonaryjnego, ujęcia pojawiały się jedno po drugim. Zapping zastąpił proces montowania oraz zbliżył roz- swoistego „pospolitego ruszenia” mobilizowanego na wypadek wojny. Likwidacja Zespo- maite faktury – powołując nowe skojarzenia, ożywiając światy równoległe, wręcz materia- łów Filmowych, również zniszczyła impuls twórczy. Wreszcie likwidacja (poza nazwą) Wy- lizując czwarty wymiar opowieści. Narodził się nowy szok wizualny, szok jednoczesności twórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych skończyła „twórczą interpretację rzeczywi- kilku światów: materialnych i mentalnych. Widz jak na seansie performance ogląda nie tyl- stości”. Znienawidzone „gadające głowy” zastąpiono „wszystkowiedzącym komentato- ko skończony, powieszony na ścianie galerii obraz, ale samo powstawanie obrazu. Widz go rem”. Co za głupota. Styl telewizyjnego „ulepka”, wzbogaconego pośpiesznie montowany- współtworzy. mi skrawkami wartkich wywiadów (nierzadko tylko inscenizowanych na potrzeby tezy) W tej śnieżycy wydawnictw, wspomaganej dzielnie przez liczne DVD filmów z historii kina znieszczył gatunek kina, który teraz ratuje się ironiczną formułą „łże-dokumentu” – insce- i realizowanych na bieżąco, mam Wujek Boonmee, który potrafi przywołać swoje poprzednie nizowanego filmu dokumentalnego zrodzonego z obserwacji i doświadczeń amerykańskich wcielenia (Złota Palma w Cannes). Nadal pojawiają się ważne dzieła–podręczniki. W Polsce stacji sieci Discovery. mamy „Język nowych mediów” Lwa Manowicza. To dzieło pionierskie, posługują się nim jak Studio Filmowe „Kronika” było ostatnim bastionem notowania wydarzeń krajowych na ta- podręcznikiem studenci wydziałów nowych mediów i szkół filmowych na świecie. Wycho- śmie filmowej, oddaje teraz ducha, bez specjalnych uroczystości pogrzebowych. Spoczywa w ro- dząc od pojęć z języka komputerowego, Manowicz zwraca uwagę na możliwości twórczego wie przydrożnym, na poboczu „drogi ku globalizacji”. Niestety, Telewizyjny serwis informacyjny kompozytowania, tworzenia obrazu nowej generacji. Tym językiem włada znakomicie znany nigdy nie zastąpi Polskiej Kroniki Filmowej. Jest on swoistą agencją reklamową rządzących partii. na całym świecie Lech Majewski. Jego Młyn i Krzyż to fenomen nowego języka i nowej narra- I nawet nie zrelacjonuje tej żałobnej uroczystości.

cji. Chwała mu. Fot. Henryk Kucharski/SF Kadr/Filmoteka Narodowa Jean Luc Godard jest przekonany, że historia nigdy nie powinna być materią twórczości filmo- Pojawił się natomiast podręcznik – powiedziałbym nowej generacji, drugiego stopnia – „La wej, ponieważ twórczość sama jest już historią. Godard twierdzi, że fakty historyczne są absolut- question vidéo (Entre cinéma et art contemporain)”. Ta książka sytuuje nowoczesnych twórców nie obecne w dziele jako formy ekspresji polityki, która się wciska pomiędzy kolejnymi obrazami. ANDRZEJ MUNK I ROMAN POLAŃSKI NA PLANIE FILMU nie na poziomie awangardowych eksperymentatorów skazanych na zagładę, ale uważa ich za ZEZOWATE SZCZĘŚCIE, REŻ. ANDRZEJ MUNK Po latach nikt nie będzie pamiętał, kto był premierem, ministrem czy zarządcą. Zostanie dzieło autorów „nowej nowej fali”. W szeregu rozdziałów autor omawia skuteczny rozwój kina kompo- i ewentualnie jego mecenas. Historia filmu to po prostu historia sztuki.

58 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 59 Swoich nie znacie Niewiarygodne Przygody Polskiego Filmu

Niewiele brakowało, a zostałaby aktorką albo prawniczką. Przez Losy Ósmego dnia tygodnia Aleksandra Forda, filmu, który przypadek trafiła do montażowni i została w niej 40 lat. Przy stole powstał 56 lat temu, to jedna z najciekawszych historii w montażowym głowiły się z nią nad swoimi filmami reżyserskie sła- powojennym polskim kinie. Zderzają się w niej ludzie, polityka, wy: Bohdziewicz, Ford, Różewicz, Skolimowski, Ber, Bareja, Bajon, emigracja, sztuka i miłość. Gliński, Hoffman.

Andrzej Bukowiecki Stanisław Zawiśliński MONTAŻ ÓSMY DZIEŃ JAKO PRZYGODA: TYGODNIA ALINA FAFLIK

odzianka Alina Faflik, rocznik 1929, dzi- Najpierw musiała nauczyć się klejenia ta- Najlepszą szkołę montażu otrzymała ie byłoby tego filmu, gdyby nie polityczna że „carowi polskiego kina” szybciej niż komu- wa Hłaski”. Pisarz, po otrzymaniu w Polsce wi się rodzicom, którzy nie chcą posyłać śmy filmowej w taki sposób, żeby nie trzeba współpracując z przedwojennym fachowcem, odwilż połowy lat 50. To na jej fali opubli- kolwiek innemu uda się uzyskać skierowanie prestiżowej nagrody wydawców, w lutym 1958 Łsześciolatków do szkoły. Sama rozpo- było powtarzać tej czynności wielokrotnie, bo Czesławem Raniszewskim. Nauczyła się od Nkowano w „Twórczości” (nr 11/1956) opo- scenariusza do produkcji? Być może, bo tak się roku, wyjechał na stypendium do Paryża. Tam częła w tym wieku swoją edukację i dzięki taśma sporo kosztowała, a cięcie jej w nie- niego, jak nie utonąć w stercie ujęć i dubli. Z ich wiadanie Marka Hłaski „Ósmy dzień tygodnia”. stało już w styczniu 1957 roku. W lutym podpi- udzielił kilku wywiadów, które nie spodobały temu szybko przeobraziła się z nieśmiałej je- skończoność mogło ją uszkodzić. „Dawniej stołu montażowego zeszły m.in. Szkice wę- Historia o parze bezdomnych kochanków, którym sano umowę o koprodukcji Ósmego dnia tygo- się polskim władzom. Na dodatek, w emigra- dynaczki w osobę dającą sobie radę w życiu. Ta montaż był przygodą, bo należało skleić scenę glem i Kalosze szczęścia Bohdziewicza oraz „straszni” ludzie i warunki życia uniemożliwiają dnia z zachodnioniemiecką firmą CCC Film Ar- cyjnej oficynie Jerzego Gierdoycia wydał uzna- umiejętność bardzo się jej przydała, zarówno raz a dobrze. Nie to, co teraz, kiedy elektronika Zamach Jerzego Passendorfera. W 1960 roku wspólne spędzenie choćby kilku chwil, doskonale tura Braunera, co było wydarzeniem niezwy- ny za antykomunistyczny utwór „Cmentarze”. podczas wojny, jak i po wyzwoleniu. pozwala na dowolną ilość wariantów bez nara- Alina Faflik wspólnie z Mirosławą Garlicką wpisywała się w rozrachunkowy klimat ówcze- kłym, potwierdzającym trwanie popaździerni- To wystarczyło, by rozpocząć w polskiej prasie Tuż po wojnie Alina Faflik, którą w dzieciń- żania materiału na straty” – tłumaczy Alina zmontowała Krzyżaków Aleksandra Forda. snego czasu. 22-letni Hłasko, któremu przed Paź- kowego „powiewu wolności” (krótkiego – jak kampanię piętnowania niepokornego pisarza. stwie kino niezbyt interesowało, dowiedziała Faflik. Współpracę z reżyserem nazywa fantastycz- dziernikiem’56 wydano tom szesnastu opowia- się niebawem okazało). Niemcy zobowiązali Przy okazji ukarany został film Forda. Zamiast się o możliwości zarobku dzięki statystowaniu Pierwszym reżyserem, z którym zetknęła ną, gdyż nakręcony przez niego materiał sam dań „Pierwszy krok w chmurach”, niemal z dnia się do sfinansowania 30 proc. kosztów pro- na ekrany, trafił na półki. Polską anatemą, w Wytwórni Filmów Fabularnych w Łodzi. się przy montażu był Antoni Bohdziewicz. podsuwał cięcia montażowe. na dzień stał się idolem młodej inteligencji dukcji filmu i opłacenia części honorariów. Zy- którą objęto Ósmy dzień tygodnia nie musieli Wanda Jakubowska poszukiwała dziewcząt do „Bohdziewicza bano się w wytwórni. Krążyły Mile wspomina również Stanisława Ró- i wschodzącą gwiazdą polskiej literatury. Utalen- skiwali również prawo do dystrybucji filmu się przejmować niemieccy koproducenci. Ostatniego etapu. Alinę Faflik wybrała od razu. słuchy, że współpracowników, z których jest żewicza. „Był bardzo ciepłym człowiekiem, towany pisarz i publicysta nonkonformistyczne- w krajach kapitalistycznych. Sprzedali film do 17 krajów zachodnich. Ni- Ale nastolatka bakcyla kina nie połknęła. niezadowolony, zwalnia po dwóch dniach. spokojnym, nigdy się nie denerwował” – go tygodnika „Po prostu” portretował Polskę bez Ford potraktował opowiadanie Hłaski ob- gdzie nie zyskał on jednak większego uznania. Wkrótce potem jednak spotkała kierownika Tymczasem okazał się uroczym człowiekiem, mówi. Poznali się, gdy Raniszewski z powo- upiększeń. Romantyzmowi przygód i czystości cesowo. Na potrzeby scenariusza i scenopisu Markowi Hłasce też się nie podobał. Pisarz zy- produkcji Mieczysława Wajnbergera, który za- choć bardzo nerwowym” – wspomina. Poma- du choroby musiał przerwać pracę nad mon- uczuć przeciwstawiał nieopisywane przez obo- wygładził „kanty”, przeniósł akcję z odrapanej skał dzięki niemu jedynie żonę. Sonię Zie- proponował jej pracę w powstającym w WFF gała Bohdziewiczowi zmontować jego film Za tażem Głosu z tamtego świata i Różewicz wiązujący socrealizm brud, zakłamanie, pijań- ulicy Brzeskiej na odnowione Stare Miasto. mann poznał właśnie podczas zdjęć do Ósme- Wydziale Montażu. Ponieważ Wydział był wami pójdą inni…. Udało jej się uporządkować porosił Alinę Faflik, by ją dokończyła. Trzy stwo, nudę, beznadzieję. W rolach głównych obsadził ówczesnego ido- go dnia tygodnia, we Wrocławiu. Pobrali się w fazie organizacji i zatrudniano w nim zaled- stos ścinków taśmy, które zapełniały szafę jego późniejsze filmy – Piekło i niebo, Szkla- „Ósmy dzień tygodnia”, który wzbudził la Zbigniewa Cybulskiego i zachodnioniemiec- cztery lata później, w Londynie. wie trzech montażystów, młodziutka asy- w montażowni mistrza. Mimo to usłyszała od ną kulę i Drzwi w murze – zmontowała już kontrowersje wśród krytyków literackich, naj- ką aktorkę Sonię Ziemann. Kolaudacja Ósme- Hłasko do końca życia przebywał na emi- stentka rozpoczynała pracę o 8 rano, a kończy- niego, że montażystki z niej nie będzie, więc samodzielnie. pierw zamierzał przenieść na ekran Andrzej go dnia tygodnia odbyła się na początku mar- gracji. Podobnie jak Aleksander Ford, który ła o 2 w nocy. W styczniu 1949 roku otrzymała on pomoże jej zostać aktorką. „Nie zgodziłam Do schyłku lat 80., kiedy kończyła karierę Wajda. Hłasko znał reżysera; spotkał się z nim ca 1958 roku. Wypadła pozytywnie. Wkrótce opuścił Polskę w roku 1969 z powodu pomar- etat. „Przepracowałam w WFF 40 lat, tworzy- się, nie opuściłam montażowni” – mówi pani komediami Łabędzi śpiew Roberta Glińskiego m.in. na planie Kanału, gdzie romansował po niej władze kinematografii zdecydowały cowej, antysemickiej nagonki. Hłasko w tym liśmy tam jedną wielką rodzinę” – opowiada. Alina. i Co lubią tygrysy Krzysztofa Nowaka, przez jej z odtwórczynią głównej roli kobiecej, Teresą o wysłaniu filmu na festiwal do Cannes, ale czasie przebywał już w Kalifornii. Był po roz- stół montażowy przewinęło się ponad 60 fil- Iżewską. Ale swoje opowiadanie ostatecznie tuż przed jego inauguracją wycofały go wodzie z Sonią Ziemann, ale wciąż utrzymy- mów i seriali. Były wśród nich zarówno super- „sprzedał” Aleksandrowi Fordowi. Czy liczył, z udziału w konkursie. Powodem była „spra- wał z nią kontakty zawodowe. Miała grać produkcje (Pan Wołodyjowski Jerzego Hoffma- główną rolę w ekranizacji jego opowiadania na czy serial Ryszarda Bera Lalka), jak i obra- „Wszyscy byli odwróceni”. Nie zagrała. 14 zy skromniejsze (np. Niespotykanie spokojny czerwca 1969 roku Hłasko zmarł w mieszkaniu człowiek Stanisława Barei i Wizja lokalna 1901 swojego znajomego w Monachium, z powodu Filipa Bajona). przedawkowanie środków nasennych. 4 Dziś pani Alina mówi: „Jestem szczęśliwa, kwietnia 1980 roku w swoim domu w Naples że przypadkowo moją pierwszą i – jak się oka- na Florydzie popełnił samobójstwo Aleksan- zało – jedyną pracą był montaż filmów, który der Ford. Wkrótce po jego śmierci w DKF-ie mnie absolutnie zafascynował i dał mi wiele „Kwant” w Warszawie odbył się pierwszy WANDA BARTÓWNA I HUGUETTE FAGET SONIA ZIEMANN, ZBIGNIEW CYBULSKI I ALEKSANDER FORD NA W FILMIE OSTATNI ETAP, REŻ. WANDA JAKUBOWSKA satysfakcji. Niczego piękniejszego nie mogła- PLANIE ÓSMEGO DNIA TYGODNIA, REŻ. ALEKSANDER FORD w Polsce publiczny pokaz Ósmego dnia tygo- Fot. SF Kadr/Filmoteka Narodowa Fot. Wojciech Urbanowicz/SF Kadr/Filmoteka Narodowa bym dostać od życia”. dnia. Na kolejne pozwolono w roku 1983.

60 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 61 Miejsca: Vis-à-vis Miejsca: Vis-à-vis

W Krakowie z każdą ważniejszą knajpą związany jest barman- poeta albo właściciel-powieściopisarz. Kawiarnia Vis-à-vis ma W 2005 roku zmarł Zbigniew Fijałkowski. Warszawa miała i ma Czarnego Romana, znacznie więcej: poetów po obu stronach baru, licencjonowanego „osobowość miejską”, wokół której krążą le- wariata i miejsce w literaturze współczesnej. gendy, Kraków miał „Szajbusa” Fijałkowskie- go, którego w jednym (słabym, niestety) filmie genialnie zagrał Jerzy Trela. Fijałkowski to była prawdziwa figura. Marek Łuszczyna Wszyscy wiedzieli, że cierpi na zdiagnozo- waną, nie leczoną schizofrenię, ale nikomu ZWIS nie przeszkadzał. Nie stanowiła problemu ani jego obecność, ani stany psychotyczne, ELEGANCKI w których bardzo często się znajdował, wy- wołując ogólne rozbawienie. Można w tym miejscu postawić pytanie o sens przyjaźni, a przyjaźnili się z nim podobno i Piotr Skrzy- necki, i Grzegorz Turnau, i Marek Wawrzyń- się od frazy „W aucie Filipa Zylbera”, co się reżyse- ski. rowi bardzo spodobało, bo wtedy, pod koniec lat Opowieść o życiu „Szajbusa”, który ponad 90, było to podobno dość drogie, dobre auto. wszystkie kawiarnie ukochał sobie Zwis, peł- PIOTR na jest prawdziwych, pół prawdziwych oraz SKRZYNECKI Wisieć jak najdłużej całkiem zmyślonych anegdot. Wedle jednej Zwis leży w miejscu bardzo strategicznym. Tuż z historii, pod koniec życia namówił piętnastu obok lokalu mieści się komisariat, na który od cza- Załoga wisząca com i kabareciarzom udało mu się wydać osiem pijanych, agresywnych „gości z Wysp Brytyj- su do czasu zdarza się trafić jakiemuś artyście, Kiedy niezwykłym zbiegiem okoliczności w Zwi- dobrze przyjętych tomów poezji, które – jak skich”, żeby zabrali z Rynku „Głowę” Mitoraja. który „powisiał za długo”. To jedno z ulubionych sie znajdą się jednocześnie jego najpopularniejsi twierdzą krytycy z Bronisławem Majem na cze- Po prostu im ją oddał, nie żądając zapłaty. Po- żartobliwych sformułowań dyżurujących poli- bywalcy, kawiarnia zaczyna mieć bardzo eklek- le – stanowią żelazny kanon polskiej poezji mini- licjanci z komisariatu zainteresowali się dopie- cjantów. Mają trochę racji – knajpa przypomina tyczny charakter. Przy jednym poprzecznym malistycznej. Jest Wawrzyński przekładany na ro, kiedy gigantyczna rzeźba, która wydaje się wąski wagon „Warsu”. W wersji podstawowej nie stoliku siedzi manierycznie skurczony Świetlicki, języki obce, jest znanym literatem i powinien się ważyć wiele ton, drgnęła. ma stolików, konsumenci wiszą na wysokich ta- przy następnym Andrzej Sikorowski (od lat nie- z poezji utrzymywać. Można zaryzykować twier- Fijałkowski przyjaźnił się z artystami, za

boretach przy poprzecznych kontuarach. Z tych Fot. Archiwum Piwnicy Pod Baranami odparcie przypominający garncarza leprechau- dzenie, że gdyby było to możliwe, poeta zawie- komuny był cinkciarzem, później próbował stołków łatwo jest polecieć na podłogę, a później na, chowającego złoto na końcu tęczy), a zaraz siłby swoją działalność gastronomiczną. Ale swoich sił jako taksówkarz, ale pewnego dnia winę za upadek nietrafnie przypisać siedzącemu przy barze, tuż obok barmana Marka Wawrzyń- może się mylę, może bardziej prawdziwa jest choroba dopadła go gdzieś w jakimś cichym, obok koledze, co nie raz doprowadzało do bójek skiego, dostojnie sączy koniak Jan Nowicki wersja dla romantyków, że owo „przebywanie”, eleganckim, mało uczęszczanym miejscu. Po- i kończyło się na komisariacie właśnie. w białym garniturze. Żeby osiągnąć efekt bliski nalewanie piwa z kija i obcowanie dzięki temu wiesił się, osierocając Zwis. Tak mówiono, czę- Po jednej stronie Zwisu stoi więc komisa- surrealizmu: do 2005 roku można było do tego z bohemą artystyczną Krakowa, to najlepsze sto przez łzy, ale wiersz na ten temat już nie riat, po drugiej, dla równowagi, pomnik Piotra grona dodawać słynnego na cały Kraków „Szaj- z możliwych zajęć dla prawdziwego poety. powstał.

KAWIARNIA Skrzyneckiego, bo Zwis to było kiedyś niefor- busa” – Zbigniewa Fijałkowskiego. No ale to jest VIS-À-VIS malne biuro Piwnicy Pod Baranami, z „obsłu- bohater na odrębną opowieść. gą naziemną” – jak mawiał Skrzynecki. Jego ak naprawdę knajpa Vis-à-vis (zwana Świetlicki w Zwisie przesiadywał często z Fi- pomnik przed lokalem ufundował Zbigniew Wariat i poeta Zwisem) przy Rynku Głównym 29 za- lipem Zylberem, reżyserem filmowym. Tak było Preisner, i słusznie. Drugie, dobrze widoczne W Krakowie prawie każda szanująca się knajpa Tczęła być sławna w 1998 roku, kiedy głównie w latach 90. Wtedy powstał wiersz, któ- zza szyb Zwisu dzieło sztuki, to leżąca pośrod- ma barmana-poetę albo właściciela-powieścio- miasto należało do Marcina Świetlickiego. ry uczynił knajpę sławną. Nazywał się „Do zwisu i ku Rynku na uchu głowa autorstwa Igora Mi- pisarza, albo malarza „po malarstwie” jako me- Ogłosił to osobiście w wierszu „Opluty”, po- z powrotem”. Wiersz jednak nie mówił wcale toraja. Artysta usytuował swoją rzeźbę vis-à- nedżera sali. Zwis ma jednak za barem poetę tem niby odwoływał w wierszu „Opluty 2”, o cudownej atmosferze lokalu, ale o zakomplek- -vis lokalu, co było przez jego bywalców bar- stuprocentowo autentycznego, tak autentycz- niby się rakiem wycofywał, twierdząc, że Kra- sionych poetach w nim przesiadujących, za- dzo trudne do zaakceptowania ze względu na nego jak autentyczny jest Smok w noweli An- ków należy raczej do Zbigniewa Preisnera i ks. zdroszczących Świetlickiemu sławy, sukcesu zły gust twórcy. Z Mitorajem i jego rzeźbą bez- drzeja Bursy. Może i Marek Wawrzyński ma cza- Józefa Tischnera, ale dla wszystkich było ja- i władzy nad miastem. Miała być w tym wierszu litośnie obeszła się Marianna G. Świeduchow- sami zły humor, może i pogoni jakiegoś dzie- sne, że to kokieteria, próba ukrycia własnego ujęta ponoć również osoba Filipa Zylbera, ale kie- ska w książce „Katecheci i frustraci”. Autorka – więtnastolatka z Warszawy twierdząc, że „dzi-

Fot. B. Zimowski/Archiwum Piwnicy Pod Baranami ego za woalem fałszywej skromności. Świe- dy twórca filmowy dowiedział się, kto jeszcze przytaczając jej opinię w dużym skrócie – napi- siaj wódka od trzydziestki, bo to nie jest zabaw- tlicki władał miastem niepodzielnie, tak jak w nim występuje, i że są to w większości słabi sała, że bywalcy Zwisu zasługują na lepszy wi- ka dla dzieci”, może wydaje się momentami wy- sercami małoletnich, łasych na mitotwór- krakowscy poeci, poprosił Świetlickiego o to, by dok z okna, a rzeźbiarza „po prostu pierdolą”. niosły, milczący i niedostępny. Ale – proszę wie- PIOTR czość mistrza czytelników i słuchaczy płyt ze- napisał dla niego jakiś osobny tekst. I tak powstał W ten sposób lokal Vis-à-vis trafił do literatu- rzyć – ma do tego prawo. W przerwach między SKRZYNECKI

społu brutalnych doświadczeń Świetliki. wiersz „Czerwona łódź podwodna”, zaczynający ry polskiej po raz drugi. nalewaniem koniaku znanym poetom, filmow- Fot. Archiwum Piwnicy Pod Baranami

62 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 63 PISF PISF

Komisja 3: Komisja 3: Stypendia scenariuszowe i rozwój KOMISJE projektu filmu dokumentalnego: EKSPERCKIE Komisja 1:

Fot. Marcin Warszawski Składy stałych komisji eksperckich PISF Fot. Archiwum prywatne w Programie Operacyjnym Produkcja Filmowa 2014 Marcin Koszałka, Wojciech Wawszczyk,

Robert Sowa, Katarzyna Wilk Joanna Jasińska, Jakub Tarkowski Fot. Kuźnia Zdjęć/SFP

Komisja 4: Jacek Petrycki, Polskim Instytucie Sztuki Filmo- Produkcja filmu fabularnego: Komisja 5: Stypendia scenariuszowe i rozwój Rafał Listopad, Andrzej Titkow wej trwa pierwsza sesja, podczas projektu filmu fabularnego: Wktórej przyznawane będą dofinan- Komisja 1: Komisja 2: sowania dla projektów filmowych. W ramach Komisja 1:

Programu Operacyjnego Produkcja Filmowa Fot. SFP Fot. Marcin Warszawski Fot. Kiljan/SFP Kuba

wpłynęło blisko 180 wniosków, z czego prawie Fot. SFP 40 przypada na priorytet „Produkcja filmów Paweł Łoziński, fabularnych”. Ostateczne wyniki sesji 1/2014 Jerzy Skolimowski, Dorota Wardęszkiewicz, Wojciech Staroń Fot. Marcin Warszawski będą znane pod koniec lutego. Michał Lorenc, Artur Urbański W najbliższym roku projekty we wszystkich Sylwester Chęciński, Komisja 5: Jerzy Śladkowski, priorytetach będą oceniane przez trzyosobo- Roman Gutek, Marek Lechki Komisja 6: Jacek Bławut, Agnieszka Bojanowska, Andrzej Zaporowski we stałe komisje eksperckie. Dodatkowo, lider Jolanta Dylewska, Maria Malatyńska każdej komisji będzie miał możliwość zlecenia Komisja 2: dodatkowej opinii doradczej, która może być Komisja 2: Stypendia scenariuszowe i rozwój dla niego pomocna przy podejmowaniu reko- projektu filmu animowanego: Fot. Archiwum prywatne

mendacji. Projekty filmowe do dofinansowa- Fot. Kuźnia Zdjęć/SFP nia będą nadal wybierane w obowiązującym Maria Zmarz-Koczanowicz, Komisja 1:

od 2012 roku dwuetapowym systemie oceny : Fot. Kuźnia Zdjęć/SFP Jerzy Stuhr, Maciej Cuske, Tadeusz Sobolewski eksperckiej. Regulamin pracy ekspertów jest Arthur Reinhart, Olga Tokarczuk Fot. Joanna Pieczara dostępny na stronie: www.pisf.pl. Sławomir Fabicki, Maciej Karpiński, Katarzyna Klimkiewicz Produkcja filmu dokumentalnego: Produkcja filmu animowanego: Michał Oleszczyk, Urszula Antoniak, Rafael Lewandowski

Komisja 3: Komisja 1: Komisja 1: Fot. Marcin Kułakowski/PISF Komisja 3: Izabela Plucińska,

Fot. SFP Justyna Celeda, Anna Jadowska

Komisja 2: Fot. Kuźnia Zdjęć/SFP Fot. Archiwum prywatne

Robert Gliński, Beata Dzianowicz, Piotr Dumała, Fot. Marcin Kułakowski/PISF Grzegorz Łoszewski, Piotr Trzaskalski Łukasz Maciejewski, Marcin Sauter Stach Szabłowski, Olga Wroniewicz Maciej Pieprzyca,

Andrzej Gołda, Zygmunt Miłoszewski Fot. Kuźnia Zdjęć/SFP Komisja 4: Komisja 2: Komisja 2: Wioletta Sowa, Agnieszka Polska, Piotr Szczepanowicz Fot. Phillip Skraba

Fot. Marcin Warszawski Fot. Archiwum prywatne

Anna Kazejak-Dawid, Paweł Kędzierski, Joanna Olech, Joanna Kos-Krauze, Andrzej Mellin Jan Mogilnicki, Krzysztof Rogulski Agnieszka Glińska, Maciej Jakubczyk

64 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 65 Studio Munka Studio Munka

Grand Prix festiwalu Sundance 2013 dla dokumentu Gwizdek 26 listopada ub.r. zakończyły się zdjęcia do debiutu fabularnego to największy ubiegłoroczny sukces Studia Munka – SFP. Filmy Dariusza Glazera Mur z Tomaszem Schuchardtem, Aleksandrą wyprodukowane przez Studio zdobyły również wiele innych nagród. Konieczną i Martą Nieradkiewicz w rolach głównych. To już trzecia pełnometrażowa produkcja Studia Munka.

Kalina Pietrucha Kalina Pietrucha ROK PEŁEN MUR JUŻ PO NAGRÓD ZDJĘCIACH

ła Kinga Preis, zdobyła serca polskiej pu- zwyciężyła w konkursie filmów krótkome- rwające 28 dni zdjęcia do filmu rozpoczęły szego podziału naszego społeczeństwa na GWIZDEK, REŻ. GRZEGORZ ZARICZNY bliczności i wiele nagród. Film zdobył nagro- trażowych na Międzynarodowym Festiwa- się 8 października ub.r. i były realizowane dwie części: bogatszą i biedniejszą. Dlatego dę za krótki metraż fabularny podczas festi- lu Kina Wschodnioeuropejskiego w Cott- Tw przeważającej części w Warszawie. Do akcja toczy się między nowoczesnym, za- walu „Młodzi i Film” w Koszalinie, nagrodę bus oraz otrzymała wyróżnienie w Kon- współpracy przy Murze Glazer zaprosił m.in.: ope- mkniętym osiedlem apartamentowców a sta- specjalną w Konkursie Młodego Kina 38. kursie Młodego Kina podczas festiwalu ratora Wojciecha Staronia, scenografkę Annę rą postkomunistyczną zabudową dużego mia- Gdynia – Festiwal Filmowy, nagrodę specjal- w Gdyni. Psubrat, będący luźną adaptacją Wunderlich oraz kostiumografkę Natalię Czeczott. sta. Elementem łączącym te dwa światy jest ną na Kameralnym Lecie w Radomiu, a także opowiadania Etgara Kereta „Dziewczyna Głównym bohaterem filmu jest Turek (To- postać głównego bohatera, Turka – mieszka- MUR, REŻ. DARIUSZ główną nagrodę w Niezależnym Konkursie Corbiego”, to przewrotna opowieść wigilij- masz Schuchardt). Poznajemy go w momen- jącego z matką w starej kamienicy, a wykań- GLAZER

Filmów Krótkometrażowych 7. Festiwalu na z polskim blokowiskiem w tle. W filmie cie, kiedy przekracza tytułowy mur: opuszcza czającego mieszkania na nowo powstających Fot. Małgorzata Mikołajczyk Filmu i Sztuki Dwa Brzegi. Ponadto Mazurek zagrała m.in. dawno nie widziana w pol- matkę (Aleksandra Konieczna) i wynajmuje osiedlach” – mówi reżyser. Marta Nieradkiewicz dodaje, że „jest to film został doceniony przez publiczność w Ra- skich produkcjach Agnieszka Krukówna. mieszkanie na nowym osiedlu. Szybko prze- Tomasz Schuchardt, grający głównego o podejmowaniu decyzji, o mierzeniu się z rze- wycięstwo filmu Grzegorza Zaricznego domiu i Opolu, Julia Kolberger otrzymała Nagroda dla najlepszej animacji na festi- konuje się jednak, że szara rzeczywistość, od bohatera zdradza, że Mur jest filmem o zwy- czywistością i jakimś pragnieniu, które jest na najważniejszym festiwalu kina nie- za film Nagrodę „Perspektywa” im. Janusza walu Cinefiesta 2013 dla Ronda Artura Korda- której chce uciec, tak łatwo mu na to nie po- czajnym człowieku. Aktor zwraca także uwa- w człowieku”. Zzależnego to pierwsza tak ważna mię- „Kuby” Morgensterna. sa to najważniejsza ubiegłoroczna nagroda dla zwoli. Uświadamia sobie, że nie może stać się gę na fakt, że „przełomy i zwroty akcji w na- Mur jest trzecią pełnometrażową pro- dzynarodowa nagroda dla produkcji zrealizo- Kolejnym debiutem, który na swoim produkcji z programu „Młoda Animacja”. kimś innym, dopóki nie poukłada wszystkich szym życiu nie muszą być spektakularne. Tak dukcją Studia Munka – SFP po Lęku wysoko- Fot. Studio Munka wanej w ramach programu „Pierwszy Doku- koncie ma już dwie ważne nagrody, jest Informacje o kolejnych sukcesach filmów spraw w swoim dotychczasowym życiu. naprawdę u każdego człowieka te małe zmia- ści Bartosza Konopki i Dniu kobiet Marii Sa- ment”. Już samo uczestnictwo w konkursie fil- Psubrat Marii Zbąskiej, wyprodukowany Studia Munka – SFP można na bieżąco śledzić „W scenariuszu chciałem przedstawić ak- ny, pokonanie jakichś swoich , są dowskiej. Premiera filmu planowana jest na

mów krótkometrażowych tej imprezy było wspólnie z Wajda Studio. „Trzydziestka” na stronie internetowej: www.studiomunka.pl. Fot. Studio Munka tualne moim zdaniem zjawisko coraz więk- wielkimi wydarzeniami”. Partnerująca mu 2014 rok. wielkim sukcesem. O możliwość udziału w ze- szłorocznej edycji ubiegało się ponad osiem tysięcy filmów z całego świata. Do programu imprezy trafiło ostatecznie 65, czyli niecały je- Pod koniec zimy rozpoczną się zdjęcia do pełnometrażowego den procent z nich. debiutu Kuby Czekaja – Królewicz Olch. Triumf w Sundace otworzył worek z nagrodami dla Gwizdka. Dokument nagrodzono także w Hiszpanii, na Litwie i Słowacji. W li- DEBIUT stopadzie Gwizdek został uhonorowany Zło- tym Mikeldi dla najlepszego dokumentu baskijskiego festiwalu ZINEBI w Bilbao. Za każ- KUBY CZEKAJA dym razem werdykty jury były podobne – Gwizdek nagradzano za wspaniały język fil- cenariusz filmu autorstwa reżysera to tys. zł) był już prezentowany podczas dwóch konwencje i trendy charakterystyczne dla thril- mowy, rytm i poczucie humoru, które budują historia wybitnie utalentowanego 13– międzynarodowych pitchingów: we Wrocła- lera, filmu przygodowego czy science fiction. uniwersalną opowieść mimo że film pokazuje Sletniego chłopca, który rozpoczyna na- wiu w ramach „Polish Days” podczas festiwa- Najbliżej mu jednak do dramatu rodzinnego konkretną, osobistą historię. Obecnie Grze- ukę fizyki na uniwersytecie. Pracuje nad teorią lu T-Mobile Nowe Horyzonty, oraz podczas fe- z szansą na interesujące kreacje aktorskie”. gorz Zariczny pracuje nad swoim pełnometra- światów równoległych, których łącznikiem – stiwalu w Cottbus, w ramach marketu „Conec- Kompletowanie obsady do filmu trwa, ale żowym debiutem fabularnym. jak sądzi – jest światło. ting Cottbus”. znane są już nazwiska aktorów, którzy wcielą RONDO, Debiut fabularny Julii Kolberger, Mazu- REŻ. ARTUR KORDAS Projekt, który latem uzyskał dofinanso- Kuba Czekaj opowiada: „Planuję film nie- się w role rodziców chłopca. Będą to: Agniesz- rek, historia Urszuli, którą brawurowo zagra- wanie z PISF (2 mln zł) oraz z Odra-Film (200 realistyczny, łączący w sobie różne filmowe ka Podsiadlik i Sebastian Łach. KP

66 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 67 Recenzje: Książki Recenzje: DVD

W cyklu „Arcydzieła polskiego kina” przyszedł czas na największego mistrza polskiego kina – Andrzeja Wajdę. W pakiecie znalazły się legendarne tytuły, odrestaurowane cyfrowo: Człowiek z marmuru, Człowiek z żelaza i Bez znieczulenia oraz dokument grupy Paladino Andrzej Wajda: róbmy zdjęcie!.

Łukasz Maciejewski KOLEKCJA ARCYMISTRZA

Allan Starski, Irena A. Stanisławska Lew Hunter Roman Włodek ka Grochowska i Robert Więckiewicz, nie- jekt przypadało kilka pomysłów niezrealizo- Scenografia. Allan Starski Kurs pisania scenariuszy 100 lat Marzenia. zapomniana odtwórczyni roli Agnieszki wanych. Życie Wajdy było i jest fertyczne, re- Wydawnictwo Wojciech Marzec Wydawnictwo Filmowe Historia kina w Tarnowie w Człowieku z marmuru i Człowieku z żela- żyser jest ciągle w ruchu, z notesem, w któ- Warszawa 2013 Myślenice 2013 Tarnowskie Centrum Kultury za, napisała: „Takiego spotkania dawno rym zapisuje nowe koncepty, projekty sceno- Tarnów 2013 nie było. Tylu anegdot i wspomnień. Tyle grafii przedstawień teatralnych i pomysły wzajemnej miłości i szacunku. Miłości obsadowe. Firma „Andrzej Wajda” niejedno Podczas spotkania promującego „Scenografię” Gra- Niemiecki reżyser Niko von Glasow stwierdził w jed- „Kina w XXI wieku są dla większości miłośników fil- i szacunku, wdzięczności, podziwu, poma imię. Wajda łączy w sobie osobowość żyna Torbicka powiedziała: „To podręcznik, ale czyta nym z wywiadów, że szczerze nie znosi szkół filmo- mu przeżytkiem, niczym… parasolka zamiast kap- dziękowań, czułości do NIEGO, dla NIEGO, społecznika, który – wspólnie z Krystyną Za- się go jednym tchem”. Pomyślałam, że to ukłon w wych. Jego zdaniem absolwenci placówek edukacyj- tura czy rękawiczki zamiast długich kieszeni. Tylko z JEGO powodu”. chwatowicz – podarował Krakowowi Mu- stronę laureata Oscara. A jednak nie. „Scenografia” nych nie są przygotowani do wykonywania zawodu nieliczni doceniają nadal społeczną, kulturalną, oby- Twórczość Wajdy przenika ciekawość czy zeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha to podręcznik w tym sensie, że niesie ze sobą ogrom- od strony rzemieślniczej i pragmatycznej. „Chcesz czajową i estetyczną rolę tego magicznego miejsca, ny ładunek wiedzy, tyle że nie teoretycznej, modelo- być stolarzem – naucz się obróbki drewna. Chcesz traktując je jako ważne czy optymalne, by przeżywać raczej zadziwienie światem. Właśnie „zadzi- i duszę pedagoga, spiritus movens Szkoły wej, ale praktycznej, wynikającej z osobistego do- być filmowcem – naucz się, jak pisać scenariusze (…) emocje wywołane przez historie dziejące się na wienie” pchało autora Bez znieczulenia w stro- Wajdy. To osobowość po witkacowsku nie- świadczenia scenografa. Osobiste emocje i wspo- etc.” – mówi reżyser. Każdy, kto podziela opinię von <świetlnym> ekranie” – pisze Barbara Lena Gier- nę odważnych wyzwań, nietypowych projek- nasycona. Wajda jest niesyty nowych ksią- mnienia artysty zmieniają podręcznik w pasjonującą Glasowa, powinien sięgnąć po książkę Lwa Huntera. szewska w aneksie do książki „100 lat Marzenia. Hi- tów, pozwalało podnosić się z porażek i unie- żek i autorów (scenariusze z reguły pisali literacką wędrówkę po planach Pianisty, Smugi cie- Autor jest legendarnym amerykańskim scenarzystą storia kina w Tarnowie”. Dla nich jest ta książka. Nie możliwiało twórczą stagnację po odniesio- Wajdzie najciekawsi pisarze pokolenia), nienia, Pana Tadeusza, Dantona, Placu Waszyngtona i wykładowcą, twórcą wielu skryptów filmowych i tylko o Marzeniu, nie tylko o Tarnowie. To książka nych sukcesach. Wajda wciąż jest zdziwiony: syty nowych pomysłów. Potrafi twórczo wy- czy Listy Schindlera. Trudno sobie wyobrazić, żeby telewizyjnych, który od lat prowadzi słynny kurs sce- przede wszystkim o rodzeniu się kultury kinowej na sobą, kinem, ludźmi. To coś znacznie więcej korzystywać cudze pomysły, czerpać z ener- ignorant scenograficzny zainteresował się np. sekre- nariopisarstwa na UCLA w Kalifornii. Peany na jego ziemiach polskich, o jej rozkwicie w dwudziestoleciu niż artystyczny grymas. Postawa egzysten- gii innych i, na jej bazie, budować świat wła- tami patynowania czy tapicerki. A jednak! „Możemy cześć wygłaszają zarówno reżyserzy z całego globu międzywojennym oraz meandrach kolejnych dzie- zastosować kauczukowe odlewy bruku, nakleić na (od Richarda Donnera po Jerzego Antczaka), jak i rze- sięcioleci. A także o współczesności i wyzwaniach cjalna: zdziwienie życiem. sny i oryginalny. asfalt płaskie kamienie z MDF-u lub fototapetę bru- sze studentów – absolwentów jego kursu. Hunter nowej rzeczywistości, która dla kultury nie jest by- Biografia tego artysty jest szczególna. Jako reżyser jest zapewne największym ku, ale żadna z tych metod nie jest naprawdę sku- łączy w swojej pracy cechy wykładu i warsztatu – najmniej łaskawa. Kino, znane filmowcom z całego Wyłania się z niej zbiorowy portret Polaka, odkrywcą filmowych talentów aktorskich teczna” – pisze Starski. - „Dlatego ja po prostu współ- dzieląc się pryncypiami, sugeruje jednocześnie, jak kraju jako miejsce związane z Tarnowską Nagrodą który wplątany w tryby i uwikłania histo- w Polsce: od Zbigniewa Cybulskiego, po- czesną jezdnię brudzę. (…) Dbam o końcowy efekt do przełożyć je na twórczą pracę. „Kurs pisania scena- Filmową, jest jednym z nielicznych, które doczekały ryczne, chciał pozostać artystą. I właśnie ar- przez Tadeusza Janczara, Daniela Olbrych- tego stopnia, że często poprawiam pracę ekipy bu- riuszy” nie jest zatem książką stricte teoretyczną, w się swojej monografii. Jej autor, Roman Włodek, tystycznym, a nie obyczajowym czy politycz- skiego, Krystynę Jandę, Stanisławę Celińską, dowlanej i sam chwytam za miotłę”. Dyscyplina lite- której przedstawiane na początku koncepcje byłyby spędził wiele miesięcy w miejskich archiwach, z do- nym stemplem dawał świadectwo praw- Marka Kondrata, Jerzego Radziwiłowicza, racka i logiczny, wręcz żelazny układ rozdziałów po- następnie rozwijane w oparciu o przykłady i pogłę- kumentów, projektów, ilustracji i prasy starając się dzie, która, pars pro toto, okazała się prawdą Wojciecha Pszoniaka, po Beatę Fudalej. wodują, że krok po kroku czytelnik zanurza się w re- biane za pomocą analitycznej pracy. Po części dlate- odtworzyć nie tylko losy Marzenia, ale i innych kin, alia i tajemnice pracy scenografa. Struktura książki go, że nie wszystkie reguły konstrukcji scenariusza, stanowiących niegdyś istotną tkankę w życiu Tarno- całego pokolenia. Tego pokolenia, któremu W dużej mierze dzięki Wajdzie polskie kino ściśle wiąże się z rytmem pracy na planie. „Powta- jakie wykłada Hunter, są jego autorskim pomysłem. wa. Świadomie używam słowa „niegdyś”, bo liczba chciało się chcieć, żeby Polska, wyśniona ma własną twarz. Twarz odbijającą się rzam od lat: to są nasze filmy” – pisze we wstępie Przede wszystkim jednak wynika to z faktu, że sam stron poświęconych przedwojennej roli kina znacz- ndrzej Wajda nie pozwala o sobie za- i wspominana w wielkiej literaturze i w ma- w ciemnych okularach Maćka Chełmickiego, Andrzej Wajda, który od czasu Smugi cienia zrobił ze wyznaje zasadę „kuj żelazo, póki gorące”. Masz ponie przewyższa kolejne siedemdziesiąt lat razem pomnieć. Najnowszym filmem, Wałę- rzeniach, stała się wreszcie kiedyś realnym w zdyszanym, spoconym obliczu Panny Mło- Starskim czternaście tytułów. Współautorka książki mysł na skrypt – pisz, pisz i jeszcze raz pisz. Trening wzięte. Myślę, że autor zdecydował się na ten brak sa. Człowiek z nadziei, udowodnił, że świętem, zapisanym przez Konwickiego dej (Ewa Ziętek) na bronowickim weselu Irena A. Stanisławska na spotkaniu autorskim po- czyni mistrza. Lekką, przystępną i merytoryczną za- proporcji w sposób świadomy. To, co zostało w archi- A pomimo upływu lat, jest ciągle aktywny, twór- w Kompleksie polskim – owym prawdziwym albo w egzaltowanej i jednocześnie bardzo wiedziała: „Zawsze wydawało mi się, że w filmie naj- razem książkę Huntera należy traktować jako pod- wach, odzwierciedla status zarówno kina, jak i kultu- czy, z dziesiątkami pomysłów w głowie. W ni- „matecznikiem tolerancji, oazą wolności”. smutnej Telimenie (Grażyna Szapołowska) ważniejszy jest operator. Teraz zmieniłam zdanie”. stawowe know-how scenariopisarstwa, nie zaś ry w danym okresie. „100 lat Marzenia” to już trze- czym nie przypomina czcigodnego nestora Żeby marzenie wyprzedziło rzeczywistość. z Pana Tadeusza. Te pojedyncze twarze na- I rzeczywiście, siła autorskiego przekazu scenografa obowiązującą wykładnię sztuki pisania filmowego. ci album, wydany przez Tarnowskie Centrum Kul- – o ile, jak zastrzega Starski, dysponuje on warunka- Jak bowiem podkreśla sam autor, łamanie zasad w tury: poprzednie poświęcono 25-leciu Tarnowskiej polskiego kina. A głos artysty w tych latach brzmiał dono- kładają się zaś na fizys zbiorową (np. sceny mi – wpływa nie tylko na plastyczny kształt filmu, ale celach artystycznych jest ze wszech miar chwaleb- Nagrody Filmowej i 20-leciu Tarnowskiego Cen- Po promującej album DVD dyskusji, śnie. I był traktowany poważnie. Na pewno z wydanych właśnie po cyfrowej rekonstruk- także na jego przekaz merytoryczny i ideowy. ne. Tylko najpierw trzeba te zasady znać. trum Kultury. w której wziął udział Andrzej Wajda oraz poważniej niż dzisiaj. cji legendarnych filmów:Człowieka z mar- jego ukochani aktorzy: Krystyna Janda, Dla Wajdy sztuka nigdy nie była zawo- muru, Człowieka z żelaza czy z Bez znieczule- Anna Wróblewska Błażej Hrapkowicz Anna Wróblewska Wojciech Pszoniak, Daniel Olbrychski, Ma- dem i profesją, zawsze czymś więcej. Sa- nia) czy twarz samego reżysera. Bo przecież rian Opania, Jerzy Radziwiłowicz, Agniesz- mym życiem. Na każdy sfinalizowany pro- polskie kino to Wajda właśnie. Recenzje i omówienia na stronie: www.sfp.org.pl/ksiazki_i_film

68 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 69 Pożegnania Pożegnania

Jan Szmańda, reżyser dźwięku – wybitny fachowiec, „Nadeszła jesień, pora umierania, nadchodzi zima, pora śmier- profesor, kolega. Ile Jego twarzy poznaliśmy przez lata ci…” – śpiewał Leszek Wójtowicz, bard Piwnicy Pod Baranami, znajomości z Nim? w jednym ze swych najlepszych songów. Zbyszek Szymański zmarł 5 grudnia, gdy powoli kończyła się jesień… Jego najlepszy film nosił tytuł Jesień.

Michał Żarnecki ZBIGNIEW Jerzy Armata Małgorzata Przedpełska-Bieniek SZYMAŃSKI Nikodem Wołk-Łaniewski NASZ PROFESOR: Fot. SFP JAN SZMAŃDA OD ABECADŁA DO KRYSZTAŁU: ZBIGNIEW SZYMAŃSKI

giem, kierował sekcją filmową Wydziału Patrząc wstecz widzimy, jak dużo od Nie- a zrealizowana przed 37 laty przejmująca z Andrzejem Warchałem, artystą Piwnicy Pod terowie filmu wspinają się coraz wyżej, próbując (obecnie – Reżyserii Dźwięku), awansował do go dostaliśmy. Pod Jego okiem kończyliśmy impresja animowana była poświęcona je- Baranami, wówczas pełniącym obowiązki kie- sięgnąć pojawiającego się od czasu do czasu grona z tytułem profesorskim, pełnił wiele studia, broniliśmy prac magisterskich, stawa- Tsieni życia. Oto stary, emerytowany górnik rownika literackiego krakowskiego Studia Fil- barwnego mirażu. Cel nie zostanie nigdy osią- odpowiedzialnych funkcji na uczelni. Miał liśmy się asystentami na uczelni i na planie. – jak Karol Habryka z Paciorków jednego różańca mów Animowanych. Film był dość nowatorski gnięty, kolejne „drabiny” pozwolą zaliczyć tylko wielkie wyczucie w wyborze kandydatów do To On wspierał nasze debiuty realizatorskie, Kazimierza Kutza – nie potrafiący pogodzić się ze w formie, miał uczyć dzieci w wieku przed- następne poziomy (levele) wędrówki. Pozosta- zawodu, wspierał młodych kolegów i zawsze rekomendował na członków Stowarzyszenia „stanem spoczynku”. Nadal codziennie wstaje szkolnym abecadła metodą audiowizualną. nie mozół syzyfowego wędrowania. Piękny, im- pamiętał, by ich wkład w film był doceniony. i utwierdzał w obowiązku społecznego dzia- o świcie, je śniadanie i udaje się pod bramę swej Kolejne literki pojawiające się na ekranie były ponujący oryginalną plastyką i znakomicie z nią Był życzliwym człowiekiem, o jasnych, czy- łania. kopalni. Siada na ławce, oczekując końca szychty. ilustrowane zabawnymi scenkami i komento- zespoloną ścieżką dźwiękową, perfekcyjnie ani- stych zasadach. Pamiętamy i zawsze będziemy pamiętali, I wraz z niedawnymi kompanami wraca z pracy wane wpadającą w ucho rymowanką. I zoba- mowany film, wspaniały come back dwóch mi- W maju 1966 roku znalazł się w gronie że był Naszym Profesorem. do domu. Ta przepiękna czarno-biała opowieść czyłem, a właściwie usłyszałem, że dzieci nie strzów krakowskiej animacji. O ile Kiwerski cią- członków założycieli Stowarzyszenia Filmow- W dniu, w którym dowiedzieliśmy się, że przyniosła Szymańskiemu laury na festiwalach tylko oglądają Abecadło, ale chóralnie w czasie gle obraca się w świecie animacji (zwłaszcza

JAN ców Polskich, kierował Komisją do spraw odszedł, zadaliśmy sobie pytanie, jakiego do- w Huesca i Oberhausen. Szczególnie cenił sobie projekcji je recytują. Taki żywiołowy odbiór to komputerowej), prowadząc pracownię multi- SZMAŃDA Dźwięku Zarządu Głównego SFP. Pomagał żył wieku, mając poczucie, że ciągle jest mło- to drugie wyróżnienie, przyznane przez pracowni- dla twórcy nagroda najcenniejsza. mediów w krakowskiej Akademii Sztuk Pięk- Fot. Archiwum rodzinne Archiwum Fot. skonsolidować środowisko filmowe, dbał dy, zawsze z pogodnym, optymistycznym ków festiwalu dla najlepszego filmu niedocenio- Szymański zrealizował ponad dwadzie- nych, o tyle dla Szymańskiego był to powrót do ie sposób wymienić Jego wszystkie fil- o szacunek dla zawodów reżysera, operatora uśmiechem na twarzy, interesujący się naszy- nego przez konkursowe jury. ścia filmów, m.in. Deszcz (1975), Signum tem- kina animowanego po 16 latach milczenia. my. 85 tytułów dokumentalnych, 33 i montażysty dźwięku. Dziś członkami Stowa- mi realizacjami, planami rozwoju Wydziału, Prawdę mówiąc, twórczość Szymańskiego poris (1980) oraz wyróżnione w Oberhausen – Przed kilkoma miesiącami przysłał mi Nfilmy fabularne, 8 fabularnych seriali. rzyszenia zostają wychowankowie Jego wy- a także naszymi rodzinami. 81 lat! To wiek sę- nie była zbytnio zauważana przez konkursowe Drogę (1980) i Gabinet śmiechu (1981). scenariusz pt. Kryształ – nowego filmu inspi- Wśród nich filmy, które pamiętamy do dziś, na chowanków. dziwy, lecz określenie to nie pasuje do Niego. sądy. Zaledwie kilka festiwalowych laurów Najbardziej utkwił mi w pamięci jego film rowanego „Bajkami robotów” Stanisława trwałe zapisane w historii polskiego kina: Wy- Odegrał bardzo ważną rolę w życiu zawo- Tak jakby taśma filmowa zamrażała wiek nie w Poznaniu, Krakowie… Ale doceniała ją pu- ostatni – nakręcony wspólnie z Krzysztofem Ki- Lema i rysunkami Daniela Mroza. Nie zdążyli- strzał, Hrabina Cosel, Barwy walki, Sposób by- dowym, akademickim i naukowym sporej gru- tylko utrwalonych w kadrze aktorów, ale i re- bliczność. Ot, choćby takie zdarzenie. Projekcja werskim – Level (2005), przejmująca przypo- śmy pogadać o tym projekcie. Teraz może go cia, Małżeństwo z rozsądku, Molo, Kolumbo- py reżyserów dźwięku. To on był szefem kolej- alizatorów będących poza kadrem. dla kilkulatków jego debiutanckiego Abecadła wieść o ludzkim dążeniu do absolutu, inspiro- skonsultować z samym pisarzem i jego nad- wie, Poślizg, Zielone lata, Wigilia ’81, Ballada nych pokoleń młodych profesjonalistów, nie- Odszedł w dniu 58. rocznicy swego ślubu. (1974), do którego scenariusz napisał wspólnie wana miedziorytem Jacka Gaja „Drabiny”. Boha- wornym ilustratorem… o Januszku, Katastrofa w Gibraltarze. Pracował zależnie od piastowanych funkcji. Nauczył nas Pokaz slajdów w trakcie ceremonii pogrzebo- nad filmem z niezwykłą precyzją. Osiągnął wiele, szanował nasze wybory, pomagał, trak- wej pokazał nam jeszcze jedno Jego oblicze – w swoim zawodzie mistrzostwo. Z jednej tował każdego z nas jako osobnego, indywi- wspaniałego Męża, Ojca, Dziadka, mającego strony cechowała Go wrażliwość i wyobraźnia dualnego artystę. Potrafił naginać sztywne czas dla Rodziny, cieszącego się „życiem poza- 20 listopada zmarła Krystyna Kozanecka (53 l.), aktorka szawie i Lahti oraz Biennale w São Paulo. W 2006 roku zo- 1 grudnia w Warszawie zmarł Jerzy Matałowski teatralna i filmowa, dialogistka, scenarzystka, pedagog i re- stał odznaczony Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze – (65 l.), aktor filmowy i teatralny. Ukończył łódzką dźwiękowa, z drugiej – zdolność logicznego zasady i zachęcać do własnej ścieżki zdobywa- filmowym”, co jest często czymś bardzo trud- żyser dubbingu. W 1982 roku ukończyła PWST w Krakowie. Gloria Artis”. Szkołę Filmową; był związany ze stołecznymi teatra- myślenia, posługiwania się intelektem i zawo- nia wiedzy i doświadczeń twórczych. Uczył nas nym w naszych wymagających zawodach. Filmowo zadebiutowała rok przed ukończeniem studiów mi: Klasycznym, Dramatycznym, Narodowym, Studio * * * dowa odwaga. Powodowały one, że podejmo- tego, co było Jego znakiem rozpoznawczym – W tym wielobarwnym obrazie Jego postaci nie w Klejnocie wolnego sumienia Grzegorza Królikiewicza, ale i Rozmaitości. Popularność przyniosła mu rola Ko- najważniejsze aktorskie kreacje stworzyła w Teatrze Studio 29 grudnia 2013 w Katowicach zmarł Wojciech Kilar (81 l.) lumba w serialu Janusza Morgensterna Kolumbowie. wał decyzje szybko i bez wahania. I z reguły odwagi, umiejętności dokonywania zdecydo- można nie wspomnieć o Jego pasji do brydża. w Warszawie. – kompozytor, autor muzyki filmowej, która przyniosła mu Ostatnim filmem z jego udziałem było Chce się żyć okazywały się trafne. Solidność, poważne wanych posunięć, podejmowania szybkich de- Uważał, że możliwość grania w tę grę jest międzynarodową sławę. Współpracował z najwybitniej- Macieja Pieprzycy. * * * traktowanie współpracowników – członków cyzji – ale i poczucia odpowiedzialności za te istotnym elementem jakości życia, łącząc szymi polskimi reżyserami, m.in.: Andrzejem Wajdą, Ro- 27 listopada w Warszawie zmarł Waldemar Świerzy (82 l.), manem Polańskim, Krzysztofem Zanussim, Jerzym Hof- ekipy zapewniały Mu wdzięczność i szacunek. decyzje, rozwagi – ale nie asekuranctwa, ana- kwestię przypadku z koniecznością myślenia, * * * jeden z najbardziej rozpoznawalnych na świecie polskich ar- fmanem i Wojciechem Jerzym Hasem, a także zagranicz- Był absolwentem Wydziału Reżyserii lizy sytuacji i klarowności wypowiedzi, przewi- pamiętania, a także ryzykowania, z satysfak- tystów plakatu filmowego, współtwórca polskiej szkoły nymi: Francisem Fordem Coppolą (Dracula), Jane Campion 4 grudnia w Płocku zmarł Edward Czurko (91 l.), realizator Muzycznej warszawskiej PWSM, pierwszego dywania i wyciągania wniosków. Jeśli w nas cją w przypadku wygranej. Niestety, już nie za- plakatu. Ukończył studia na Wydziale Grafiki w Katowicach. (Portret damy). Obszerne wspomnienie o Wojciechu Kilarze filmów dokumentalnych. Był absolwentem Wydziału Re- w Polsce wydziału kształcącego młodzież do wierzył – puszczał nas na głęboką wodę, za- łoży impasu i nie skontruje nieodpowiedzial- Był profesorem projektowania plakatu w Akademiach opublikujemy w lutowym wydaniu „Magazynu Filmowego żyserii PWSF w Łodzi. Pracował jako reżyser, scenarzysta Sztuk Pięknych w Poznaniu i Warszawie. Wielokrotnie na- SFP”. i operator przy ponad 40 filmach. Zawodowo był związany wykonywania artystycznego zawodu reżysera wsze życzliwie sekundując. Wiedzieliśmy, że nej licytacji, w którą wciągnął Go Los. Smutne. gradzany za granicą, m.in. Grand Prix Toulouse Lautrec z Wytwórnią Filmów Oświatowych w Łodzi. * * * dźwięku. Szybko stał się cenionym pedago- możemy liczyć na Jego pomoc. Żegnaj Janku. w Wersalu, na Międzynarodowych Biennale Plakatu w War-

70 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 71 Varia Varia

filmPOLSKA München Kos-Krauze i Krzysztof Krauze, Nagroda Pre- Nominacje do Paszportów Generation skierowanego do studentów szkół mów na 54. Krakowski Festiwal Filmowy dla Łozińska, Elżbieta Starostecka i Joanna Żół- 27 listopada ub.r. w Monachium rozpoczęła się zydenta Festiwalu (ex aequo) – Syberiada Polityki filmowych dopuszczone będą wszystkie ga- filmów ukończonych po 31 października 2013 r. kowska. 3. edycja festiwalu filmPOLSKA München. polska, reż. Janusz Zaorski, W imię…, reż. Do tegorocznych Paszportów Polityki w kate- tunki filmowe o czasie trwania do 30 minut, W programie znalazły się pokazy i spotkania Małgośka Szumowska, Obietnica dzieciń- gorii „Film” zostali nominowani: Tomasz Wa- zrealizowane po 1 stycznia 2013 – można je z twórcami najnowszych polskich filmów, ta- stwa, reż. Ryszard Kaczyński, Nagroda „Od- silewski, Agata Kulesza i Dawid Ogrodnik. No- zgłaszać tylko do 1 lutego 2014. kich jak: Płynące wieżowce Tomasza Wasilew- krywcze oko” (ex aequo) – Dziewczyna z sza- minacje przyznało jury w składzie: Barbara Trwa nabór na O!PLA Kiełkiewicz na czele skiego, Dziewczyna z szafy Bodo Koxa, Jesteś fy, reż. Bodo Kox, Baczyński, reż. Kordian Pi- Hollender, Bożena Janicka, Tadeusz Lubelski, Do końca stycznia 2014 r. można przesyłać Kreatywnej Europy Bogiem Leszka Dawida, Bejbi Blues Katarzyny wowarski, Czwarta dzielnica, reż. Adrian Pra- Łukasz Maciejewski, Michał Oleszczyk, Anita zgłoszenia do 2. edycji Ogólnopolskiego Festi- Małgorzata Kiełkiewicz została kierownikiem Rosłaniec, W imię… Małgośki Szumowskiej, wica, Miłość, reż. Filip Dzierżawski, Society Piotrowska, Małgorzata Sadowska, Tadeusz Zgłoszenia na Annecy walu Polskiej Animacji O!PLA (21 marca – 31 Wydziału Kreatywna Europa w Instytucie Ada- Obława Marcina Krzyształowicza, Beats of Humanitarian Award – Układ zamknięty, reż. Sobolewski, Jakub Socha i Grażyna Torbicka. Na 38. edycję Międzynarodowego Festiwalu maja 2014). Organizatorzy czekają na filmy ma Mickiewicza, który będzie operatorem pro- Freedom – Zew wolności Leszka Gnoińskiego Ryszard Bugajski, Nagroda „Skrzydła” – Wa- Nazwiska laureatów poznamy 14 stycznia Filmowego w Annecy (9-14 czerwca 2014) animowane adresowane do widzów doro- gramu Komisji Europejskiej na lata 2014-2020 i Wojciecha Słoty, Gwizdek Grzegorza Zaricz- łęsa. Człowiek z nadziei, reż. Andrzej Wajda. 2014 roku. przyjmowane są produkcje, które będą rywali- słych, zrealizowane przez polskich twórców przeznaczonego dla sektora audiowizualnego nego i Trzy siostry T Macieja Kowalewskiego. zować w następujących kategoriach: film krót- między 1 stycznia 2012 r. a 31 grudnia 2013 r., i pozostałych przemysłów kultury. ki, film telewizyjny, film na zamówienie, film w dowolnej technice animacyjnej, o czasie dyplomowy (zgłoszenia do 7 lutego 2014) oraz trwania nie dłuższym niż 30 minut. Róże Gali dla filmowców Nagrody dla aktorów film pełnometrażowy i animowany (nabór do Laureaci Cinergii Agnieszka Grochowska i Robert Więckiewicz zo- Piotr Fronczewski i Mariusz Bonaszewski odebra- 15 marca 2014). Na towarzyszące imprezie tar- Holland szefową zarządu EFA 18. Forum Kina Europejskiego Cinergia przy- stali wyróżnieni w 11. edycji plebiscytu „Róże Gali”. li z rąk ministra kultury Bogdana Zdrojewskiego gi animacji Mifa (11-13 czerwca 2014) projekty znało następujące nagrody: za Najlepszy De- Aktorzy zostali docenieni za swoje role w filmie Medale „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis”. W filmów krótkich lub seriali telewizyjnych moż- TVN Style czeka biut Europejski uznano Salvo, reż. Fabio Cas- Andrzeja Wajdy – Wałęsa. Człowiek z nadziei. Kry- czasie uroczystości zostały wręczone także na zgłaszać do 3 lutego, a projekty filmów peł- na dokumenty sadonio i Antonio Piazza, wyróżnienie w Kon- stynę Jandę uhonorowano za kreację w monodra- „Wielkie Splendory” – nagrody Zespołu Arty- nometrażowych do 21 lutego 2014. Stacja TVN Style zaprasza do współpracy re- kursie na Najlepszy Debiut Europejski otrzy- mie „Danuta W.”, a Ewę Błaszczyk – za działal- stycznego Teatru Polskiego Radia, które otrzy- żyserów filmów dokumentalnych trwających mał Oh Boy!, reż. Jan Ole Gerster, a Nagroda ność założonej przez nią Fundacji „Akogo?”. mali Mariusz Bonaszewski i Maria Pakulnis. ponad 22 minuty, którzy ukończyli swoje filmy, Publiczności trafiła do Bodo Koxa za Dziewczy- jak również tych, którzy właśnie je realizują. AGNIESZKA nę z szafy. Off Plus Camera czeka na filmy Kontakt: Joanna Karpiuk, tel. 516 444 526, HOLLAND

Organizatorzy 7. edycji Międzynarodowego Fe- [email protected]. Fot. Kuba Kiljan/SFP stiwalu Kina Niezależnego Off Plus Camera (2- Polska reżyserka Agnieszka Holland będzie 11 maja 2014) tylko do 30 stycznia 2014 r. cze- pierwszą kobietą w 25-letniej historii Europej- „Kinoteka” w Indiach kają na zgłoszenia filmów pełnometrażowych skiej Akademii Filmowej, która stanie na czele Na przełomie listopada i grudnia 2013 r. w New do Konkursu Głównego „Wytyczanie Drogi” Konkurs na multipleks jej zarządu. W styczniu 2014 roku zastąpi na Delhi w Indiach odbył się Festiwal Polskich Fil- (debiuty lub drugie filmy) oraz Konkursu Pol- Urząd Komunikacji Elektronicznej poinformo- tym stanowisku francuskiego producenta mów „Kinoteka”, podczas którego widzowie skich Filmów Fabularnych. wał o zainteresowaniu 16 podmiotów wolny- Yvesa Marmiona. mogli zobaczyć m.in. Wałęsę. Człowieka z nami zasobami częstotliwości z zakresu 174-230 dziei i Ziemię obiecaną Andrzeja Wajdy, Ilumi- MHz do wykorzystania przez systemy telewi- nację Krzysztofa Zanussiego oraz Mój rower zji cyfrowej w standardzie DVB-T w multiplek- Piotra Trzaskalskiego. Zgłoś film na Planete+ Doc sie ogólnopolskim. Ponieważ zainteresowanie Do 9 lutego trwa nabór filmów dokumentalnych przekroczyło dostępne częstotliwości ogło- KALENDARZ IMPREZ: o czasie trwania dłuższym niż 45 minut, nie po- szony zostanie konkurs, na podstawie którego styczeń 2014 kazywanych dotychczas w Polsce na 11. edycję zostanie wyłoniony operator nowego mul-

Polish Film Festival MARIUSZ BONASZEWSKI, BOGDAN Planete+ Doc Film Festival (9-18 maja 2014 r.). tipleksu. ZDROJEWSKI I PIOTR FRONCZEWSKI Nagrody 25. Polish Film Festival in America, 10. Przegląd Filmów Górskich który odbywał się w listopadzie ub.r. w Chi- Matloch/MKiDN Danuta Fot. Ustrzyki Dolne, 17-19 stycznia cago, otrzymali: Złote Zęby dla najlepszego www.bieszczady.pl/10._Przeglad_Filmow_ Złote Berło dla Nabór na Brussels Gorskich filmu fabularnego – Chce się żyć, reż. Maciej Danuty Szaflarskiej Short Film Festival Nabór na Gdańsk DocFilm Gloria Artis dla ludzi kina Pieprzyca, Złote Zęby dla najlepszego filmu Danuta Szaflarska została uhonorowana pre- Organizatorzy 17. Festiwalu Filmów Krótko- Do 28 lutego 2014 trwa nabór na 12. edycję 11 grudnia ub.r. w siedzibie MKiDN minister 16. Międzynarodowy Festiwal Filmów Nieprofesjonalnych „Kochać człowieka” dokumentalnego – Uwikłani, reż. Lidia Duda, stiżową nagrodą przyznawaną od 1999 roku metrażowych w Brukseli (23 kwietnia – 3 maja Gdańsk DocFilm Festival (4-8 czerwca 2014) Bogdan Zdrojewski wręczył medale „Zasłużo- Oświęcim, 23-25 stycznia Nagroda Specjalna Jury – Imagine, reż. An- przez Fundację Kultury Polskiej. Aktorka oso- 2014) do 11 lutego 2014 r. czekają na zgłosze- do konkursu o nagrodę „Brama Wolności”. ny Kulturze – Gloria Artis” ludziom kultury, www.ock.org.pl drzej Jakimowski, Nagroda Specjalna Jury – biście odebrała Złote Berło podczas uroczy- nia. Do Konkursu Międzynarodowego i Kon- w tym także osobom związanym z branżą fil- 2. Festiwal Filmowy „Oko na Bałkany” Strateg, reż. Katarzyna Kolenda-Zalewska, stości, która odbyła się 25 listopada 2013 roku kursu Studentów Szkół Filmowych przyjmo- mową. Złote Medale „Zasłużony Kulturze – Warszawa, Kraków, Katowice, Wrocław, Nagroda Publiczności – Wałęsa. Człowiek w Teatrze Narodowym w Warszawie. wane są fabuły lub animacje o czasie trwania Gloria Artis” odebrali m.in. Bohdan Łazuka, Lublin, Toruń, Gdynia, 23-27 stycznia z nadziei, reż. Andrzej Wajda, Nagroda Kry- nie przekraczającym 30 minut i wyproduko- Ostatnie zgłoszenia na KFF Wojciech Pokora i Zbigniew Preisner. Srebrny- www.cinemania.org.pl/okonabalkany tyków Chicagowskich – Papusza, reż. Joanna wane po 1 listopada 2012. Do konkursu Next 15 lutego 2014 roku mija termin zgłoszeń fil- mi Medalami zostali odznaczeni: Sławomira

72 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 73 Varia Box Office

Od stycznia do listopada 2013 roku czołowe hity sezonu obejrzało 12,3 miliona widzów. Czas pogodzić się z myślą, że ubiegły rok nie należał do najbardziej udanych.

Paweł Zwoliński SUKCES DROGÓWKI

tle trochę zawiódł filmMinionki rozrabiają Pierre’a Coffina i Chrisa Renauda, który w Pol- sce obejrzało 553 tys. osób (w USA produkcja stała się trzecim przebojem sezonu zarabiając 367 mln dolarów). Jeśli chodzi o polską kinematografię, 20 najpopularniejszych tytułów zgroma- dziło 6,5 mln widzów. Poza wspomniany- mi Drogówką i Wałęsą. Człowiekiem z na- DROGÓWKA, REŻ. WOJTEK dziei duże rzesze publiczności poszły na SMARZOWSKI Sępa Eugeniusza Korina (603 tys. wi- Fot. KrzysztofFot. Film Wiktor/Next dzów), Układ zamknięty Ryszarda Bugaj- decydowanie zabrakło dużych przebo- się też animacje, m.in.: Uniwersytet Potworny skiego (591 tys.), Oszukane Marcina Sola- jów, które przyciągałyby milionową (627 tys. widzów), Zambezia (597 tys.), Krudo- rza (425 tys.) oraz Bejbi Blues Katarzyny Zpubliczność. Jedynym takim tytułem wie (587 tys.) czy Samoloty (581 tys.). Na tym Rosłaniec (423 tys.). była wprowadzona na ekrany w lutym Dro- gówka Wojtka Smarzowskiego (1,015 mln widzów). Duże szanse na pokonanie tego pułapu miały premiery grudniowe: Kraina lodu Chrisa Bucka i Jennifer Lee oraz Hobbit: Pustkowie Smauga Petera Jacksona. Ten ostatni jednak większą część widowni przy- ciągnie już w 2014 roku. W ostatnich miesiącach pojawiły się dwa filmy, które przebiły się do czołówki polskiego box office. Pierwszy to Wałęsa. Człowiek z nadziei Andrzeja Wajdy (939 tys. widzów). Spo- dziewano się pokonania bariery miliona osób, jednak tym razem się nie udało. Drugim filmem, który porwał tłumy jest Grawitacja Al- fonso Cuaróna. Jeden z faworytów przyszło- rocznego rozdania Oscarów zainteresował 513 tys. widzów. W czołówce w dalszym ciągu dominują filmy dla młodych odbiorców, ze Smerfami 2 (823 tys. widzów) na czele. Wysoko znalazły Rys. Henryk Sawka

74 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP 75 Box Office BOX OFFICE, STYCZEŃ – LISTOPAD 2013 WSZYSTKIE FILMY

L P. TYTUŁ POLSKI TYTUŁ ORYGINALNY DYSTRYBUTOR KRAJ WPŁYWY WIDZOWIE WPŁYWY WIDZOWIE OD EKRANY DATA OD PREMIERY PREMIERY PREMIERY

1 Drogówka Drogówka NEXT FILM Polska 19 250 780 1 015 243 19 250 780 1 015 243 167 01.02.2013 2 Hobbit: Niezwykła The Hobbit: An FORUM FILM USA/Nowa 18 894 789 976 953 42 044 236 2 100 199 385 28.12.2012 podróż Unexpected Zelandia Journey 3 Smerfy 2 The Smurfs 2 UIP USA 15 255 793 823 820 15 255 793 823 820 225 02.08.2013 4 Wałęsa. Człowiek Wałęsa. Człowiek VUE MOVIE Polska 15 033 061 939 213 15 033 061 939 213 290 04.10.2013 z nadziei z nadziei 5 Iron Man 3 Iron Man 3 DISNEY USA/Chiny 13 746 867 611 850 13 746 867 611 850 197 09.05.2013 6 Grawitacja Gravity WARNER USA 11 630 972 513 376 11 630 972 513 376 279 11.10.2013 7 Krudowie The Croods IMPERIAL- USA 11 504 126 587 867 11 504 126 587 867 212 05.04.2013 CINEPIX 8 Uniwersytet Monsters DISNEY USA 11 163 277 627 898 11 163 277 627 898 232 03.07.2013 Potworny University 9 Układ zamknięty Układ zamknięty KINO ŚWIAT Polska 10 979 921 591 136 10 979 921 591 136 142 05.04.2013 Zambezia KINO ŚWIAT RPA 10 876 364 597 836 10 876 364 597 836 145 15.08.2013 138 335 950 7 285 192 11 Samoloty Planes DISNEY USA 10 739 713 581 759 10 739 713 581 759 212 15.08.2013 12 Sęp Sęp ITI CINEMA Polska 10 609 016 603 777 10 609 016 603 777 161 11.01.2013

13 Minionki Despicable Me 2 UIP USA 10 159 497 553 178 10 159 497 553 178 155 12.07.2013 rozrabiają 14 Iluzja Now You See Me MONOLITH Francja/ 10 150 026 555 945 10 150 026 555 945 117 28.06.2013 USA 15 Kac Vegas 3 The Hangover WARNER USA 9 944 193 541 690 9 944 193 541 690 245 07.06.2013 Part III 16 Niemożliwe The Impossible MONOLITH Hiszpania 9 251 965 502 232 9 251 965 502 232 125 25.01.2013 17 Thor: Mroczny Thor: The Dark DISNEY USA 8 886 187 398 714 8 886 187 398 714 290 08.11.2013 świat World 18 Szybcy i wściekli 6 The Fast and the UIP USA 8 820 510 478 428 8 820 510 478 428 112 24.05.2013 Furious 6 19 Django Django Unchained UIP USA 8 353 567 438 779 8 353 567 438 779 110 18.01.2013 20 Życie Pi Life of Pi IMPERIAL- USA/ 8 160 699 385 945 8 160 699 385 945 155 11.01.2013 CINEPIX Tajwan/ Wlk. Brytania 95 075 373 5 040 447 TOP 20: 233 411 323 12 325 639

BOX OFFICE, STYCZEŃ – LISTOPAD 2013 – FILMY POLSKIE

WPŁYWY OD WIDZOWIE OD L P. TYTUŁ DYSTRYBUTOR WPŁYWY WIDZOWIE PREMIERY PREMIERY Ekrany PREMIERA 1 Drogówka NEXT FILM 19 250 780 1 015 243 19 250 780 1 015 243 167 01.02.2013 2 Wałęsa. Człowiek z nadziei VUE MOVIE 15 033 061 939 213 15 033 061 939 213 290 04.10.2013 3 Układ zamknięty KINO ŚWIAT 10 979 921 591 136 10 979 921 591 136 142 05.04.2013 4 Sęp ITI CINEMA 10 609 016 603 777 10 609 016 603 777 161 11.01.2013 5 Oszukane ITI CINEMA 7 555 901 425 630 7 555 901 425 630 144 10.05.2013 6 Bejbi Blues KINO ŚWIAT 7 415 431 423 228 7 415 431 423 228 140 04.01.2013 7 Syberiada polska KINO ŚWIAT 5 757 864 364 989 5 757 864 364 989 136 22.02.2013 8 Mój biegun VUE MOVIE 5 018 473 327 204 5 018 473 327 204 158 25.10.2013 9 Chce się żyć KINO ŚWIAT 4 589 413 275 259 4 589 413 275 259 125 11.10.2013 10 W imię... KINO ŚWIAT 3 327 254 191 247 3 327 254 191 247 165 20.09.2013 89 537 114 5 156 926

76 nr 29/styczeń 2014 / MAGAZYN FILMOWY SFP For making movies in Poland

Diversity of locations and full state-of-the-art facilities Qualified technical staff and competitive pricing www.filmcommissionpoland.pl