PPOOWWIIAATT KKOOSSZZAALLIIŃŃSSKKII

PPRROOGGRRAAMM OOCCHHRROONNYY ŚŚRROODDOOWWIISSKKAA DDLLAA PPOOWWIIAATTUU KKOOSSZZAALLIIŃŃSSKKIIEEGGOO NNAA LLAATTAA 22001122--22001155 ZZ PPEERRSSPPEEKKTTYYWWĄĄ DDOO RROOKKUU 22001199

Koszalin, marzec 2012

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

BIURO

PROJEKTOWE 60-401 POZNAŃ, ul. Wiślana 46 e-mail: [email protected] tel. 0-61 8433485, tel./fax. 8430630 www.abrys-technika.pl

TYTUŁ OPRACOWANIA:

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

ZLECENIODAWCA: Powiat Koszaliński ul. Racławicka 13 75 - 620 Koszalin

WYKONAWCA:

ABRYS Technika Sp. z o.o. mgr Alicja Bunikowska ul. Wiślana 46 60-401 Poznań Prezes Zarządu

AUTORZY OPRACOWANIA:

mgr inż. Katarzyna Cieszyńska Główny autor i koordynator projektu: Specjalista ds. ochrony środowiska

Współautorzy: mgr inż. Monika Szulc Specjalista ds. ochrony środowiska

mgr Jacek Świst Geolog

KOREKTA MERYTORYCZNA:

Anna Chmielińska-Bernacka Dyrektor Wydziału Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa, Starostwa Powiatowego w Koszalinie

Koszalin, marzec 2012

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 2 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

SPIS TREŚCI

I. WSTĘP...... 6 1.1. Podstawa prawna opracowania ...... 6 1.2. Przedmiot i zakres opracowania...... 6 1.3. Potrzeba i cel opracowania ...... 6 1.4. Metodyka opracowania aktualizacji programu ochrony środowiska ...... 7 1.5. Terminologia...... 9 1.5.1. Terminologia z zakresu rozwoju zrównoważonego ...... 9 1.5.2. Terminologia z zakresu ochrony środowiska...... 9 1.5.3. Terminologia z zakresu gospodarki wodno-ściekowej...... 10 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU...... 13 2.1. Dane ogólne...... 13 2.2. Położenie fizyczno-geograficzne ...... 14 2.3. Warunki klimatyczne ...... 15 2.4. Użytkowanie terenu ...... 16 2.5. Uwarunkowania gospodarcze ...... 17 2.6. Uwarunkowania społeczne...... 19 2.6.1. Procesy demograficzne...... 19 2.6.2. Struktura bezrobocia ...... 21 2.7. Turystyka i walory kulturowe ...... 23 III. INFRASTRUKTURA POWIATU ...... 29 3.1. Gospodarka wodno - ściekowa...... 29 3.1.1. Zaopatrzenie w wodę ...... 29 3.1.1.1. Ocena jakości wody przeznaczonej do spożycia ...... 30 3.1.1.2. Charakterystyka sieci wodociągowej ...... 32 3.1.2. Gospodarka ściekowa...... 33 3.1.2.1. Charakterystyka sieci kanalizacyjnej ...... 33 3.1.2.2. Oczyszczalnie ścieków ...... 34 3.1.2.3. „Zintegrowana gospodarka wodno – ściekowa w Dorzeczu Parsęty” ...... 37 3.2. Urządzenia wodne...... 39 3.3. Gospodarka odpadami ...... 40 3.4. Komunikacja ...... 44 3.4.1. Drogi ...... 44 3.4.2. Koleje ...... 46 3.5. Sieć ciepłownicza i gazowa...... 47 3.5.1. Ciepłownictwo...... 47 3.5.2. Gazownictwo ...... 48 3.6. Energia odnawialna ...... 49 IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ..... 57 4.1. Rzeźba terenu i budowa geologiczna ...... 57 4.1.1. Przekształcenia rzeźby terenu i przypowierzchniowej warstwy skorupy ziemskiej ...... 60

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 3 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

4.2. Gleby...... 61 4.3. Wody podziemne...... 65 4.3.1. Charakterystyka ogólna wód podziemnych ...... 65 4.3.1.1. Jakość wód podziemnych ...... 67 4.4. Wody powierzchniowe...... 68 4.4.1. Sieć rzeczna...... 69 4.4.2. Jeziora...... 70 4.4.3. Wody przybrzeżne...... 71 4.4.4. Jakość wód powierzchniowych...... 72 4.4.4.1. Stan czystości rzek...... 73 4.4.4.2. Stan czystości jezior...... 76 4.4.4.3. Stan wód przybrzeżnych...... 77 4.5. Zagrożenie powodzią i suszą ...... 78 4.6. Powietrze atmosferyczne ...... 82 4.6.1. Emisja zanieczyszczeń do powietrza ...... 87 4.6.2. Metody ograniczania emisji zanieczyszczeń do powietrza ...... 90 4.7. Klimat akustyczny ...... 90 4.7.1. Hałas komunikacyjny...... 91 4.7.2. Hałas przemysłowy...... 94 4.7.3. Hałas komunalny ...... 95 4.8. Pola elektromagnetyczne ...... 95 4.9. Charakterystyka elementów przyrody ożywionej...... 98 4.9.1. Lasy ...... 98 4.9.2. Zieleń urządzona...... 100 4.10. Formy ochrony przyrody ...... 102 4.10.1. Rezerwaty przyrody...... 102 4.10.2. Obszary chronionego krajobrazu...... 104 4.10.3. Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000...... 105 4.10.4. Pomniki przyrody...... 108 4.10.5. Użytki ekologiczne ...... 109 4.10.6. Zespoły przyrodniczo - krajobrazowe...... 111 4.10.7. Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów ...... 112 4.10.8. Korytarze ekologiczne ...... 113 4.10.9. Ostoje różnorodności biologicznej ...... 113 4.10.10. Proponowane formy ochrony przyrody ...... 114 4.11. Poważne Awarie ...... 127 V. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 129 5.1. Założenia rozwoju społeczno – gospodarczego w świetle ochrony środowiska....129 5.1.1. Cele i kierunki działań w zakresie ochrony środowiska określone w Polityce ekologicznej Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016...... 129 5.1.2. Cele i kierunki działań w zakresie ochrony środowiska określone w Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Zachodniopomorskiego...... 131 5.1.3. Cele i kierunki działań w zakresie ochrony środowiska określone w Strategii Rozwoju Powiatu Koszalińskiego...... 138 5.2. Piorytety, cele i działania do realizacji w ramach Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego ...... 140

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 4 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

5.2.1. Harmonogram realizacyjny powiatu ...... 149 VI. ZAŁOŻENIA SYSTEMU EDUKACYJNO - INFORMACYJNEGO ...... 178 6.1. Potrzeba edukacji ekologicznej ...... 179 6.2. Społeczne kampanie informacyjne...... 179 6.2.1. Media w kampanii informacyjnej...... 179 6.2.2. Okresowe kampanie informacyjne...... 181 6.3. Realizacja edukacji ekologicznej w powiecie...... 182 VII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 186 7.1. Założenia systemu finansowania inwestycji...... 186 7.1.1. Emisja obligacji komunalnych...... 186 7.1.2. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej...... 187 7.1.3. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej...... 187 7.1.4. Fundusze Unii Europejskiej...... 187 7.1.4.1. Fundusze strukturalne...... 187 7.1.4.2. Programy pomocowe – operacyjne ...... 188 7.1.5. Bank Ochrony Środowiska...... 192 7.2. Zarządzanie aktualizacją Programu Ochrony Środowiska...... 193 7.2.1. Instrumenty prawne...... 193 7.2.2. Instrumenty finansowe...... 194 7.2.3. Instrumenty społeczne ...... 194 7.2.4. Instrumenty strukturalne ...... 195 7.3. Monitorowanie Programu Ochrony Środowiska...... 196 7.3.1. Zasady monitoringu...... 196 7.3.2. Monitorowanie założonych efektów ekologicznych ...... 197 VIII. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM...... 200 IX. BIBLIOGRAFIA...... 203

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 5 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

I. WSTĘP

1.1. Podstawa prawna opracowania

Prawo Ochrony Środowiska obwiązujące od 27 kwietnia 2001 roku nakłada na Starostę Powiatu Koszalińskiego obowiązek opracowania powiatowego programu ochrony środowiska. Obowiązek ten jest formalną przesłanką dla utworzenia niniejszego opracowania - art. 14 i 17 ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008r., Nr 25 poz. 150 z późn. zm.). Formalną podstawą opracowania jest umowa zawarta pomiędzy Powiatem Koszalińskim z siedzibą w Koszalinie, ul. Racławicka 13, a spółką ABRYS Technika Sp. z o. o. z siedzibą w Poznaniu, ul. Wiślana 46.

1.2. Przedmiot i zakres opracowania

Przedmiotem opracowania jest aktualizacja dokumentu pn. „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego - obejmuje lata 2008-2011 z perspektywą na 2012-2015 – okres planistyczny dla lat 2009-2011”. Aktualizacja programu ochrony środowiska prezentuje aktualne problemy, związane z ochroną środowiska oraz kształtowaniem środowiska przyrodniczego. Zagadnienia z zakresu ochrony środowiska obejmują przede wszystkim ochronę powietrza, wód, powierzchni ziemi, zasobów przyrodniczych, środowiska akustycznego oraz ochronę przed promieniowaniem elektromagnetycznym. Program ochrony środowiska dla Powiatu Koszalińskiego wskazuje tzw. „punkty zapalne” w środowisku, wywołane niezrównoważonym rozwojem gospodarczym oraz przedstawia konkretne propozycje działań zmierzających do stopniowej likwidacji zagrożeń. Hierarchiczne uporządkowanie celów pod kątem ich ważności decyduje przede wszystkim o podziale przyszłego budżetu oraz o spodziewanych środkach pomocowych przeznaczony na ochronę środowiska prowadzoną na terenie powiatu. Program ochrony środowiska spełnia także funkcje promocyjną oraz informacyjną. Dokument informuje o bieżącym stanie środowiska na analizowanym terenie oraz o podejmowanych działaniach które zmierzają do jego poprawy. Program ten oprócz promowania walorów przyrodniczych i kulturowych, ma za zdanie promować także sam powiat, którego elementem strategii rozwoju gospodarczego jest szeroko rozumiana ochrona środowiska.

1.3. Potrzeba i cel opracowania

Programy ochrony środowiska są podstawowym instrumentem realizacji Polityki ekologicznej Państwa. Sporządzanie programów ochrony środowiska dla kolejnych szczebli administracji samorządowej, umożliwi najbardziej efektywną ochronę środowiska przyrodniczego. Ochrona środowiska przyrodniczego jest jedną z głównych dróg do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju, czyli osiągnięcia ładu ekologicznego, społecznego, ekonomicznego (gospodarczego) oraz przestrzennego. Wszystkie wymienione zasady zrównoważonego rozwoju oraz ochrony środowiska zostały uwzględnione w niniejszym opracowaniu. Zasady te są zależne od specyfiki oraz od rzeczywistych potrzeb powiatu, na nim bowiem spoczywa większość obowiązków związanych z wdrażaniem zdań zmierzających do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 6 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Do najistotniejszych celów i kierunków działań w zakresie rozwoju społeczno – gospodarczego i ochrony środowiska wytyczonych dla Powiatu Koszalińskiego należą:
racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych (zmniejszenie zużycia energii, surowców i materiałów, wzrost udziału wykorzystywanych zasobów odnawialnych, ochrona zasobów kopalin),
ochrona powietrza, ochrona przed hałasem (zapewnienie wysokiej jakości powietrza, redukcja emisji gazów i pyłów, zminimalizowanie uciążliwego hałasu) ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym,
ochrona wód (zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód, racjonalizacja zużycia wody, ochrona przed powodzią, właściwa gospodarka wodno-ściekowa),
ochrona gleb,
ochrona zasobów przyrodniczych (zachowanie zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem ich różnorodności oraz rozwój zasobów leśnych, racjonalna eksploatacja lasów),
prowadzenie skutecznej akcji edukacyjno-informacyjnej gwarantującej powodzenie realizacji wyżej wymienionych działań.

Realizacja zdefiniowanych ekologicznych celów strategicznych w powiązaniu z programem edukacji ekologicznej społeczeństwa powinna zapewnić rozwój zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju.

1.4. Metodyka opracowania aktualizacji programu ochrony środowiska

Program ochrony środowiska dla Powiatu Koszalińskiego został opracowany zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi, a także z „Wytycznymi sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym” wydanymi przez Ministerstwo Środowiska w 2002 roku. W trakcie opracowywania niniejszego programu uwzględniono jego zgodność z opracowanymi i zatwierdzonymi dokumentami rządowymi, tj.: • Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016, • Krajowy Program Zwiększania Lesistości- aktualizacja 2003r., • Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, • Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, • Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych – AKPOŚK 2010, • Narodowy Program Edukacji Ekologicznej, Program wykonawczy Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej oraz warunki jego wdrożenia, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, luty 2001r.

Zakres i forma opracowania, w tym wyznaczone cele i zadania zawarte w programie są również zgodne z dokumentami regionalnymi i lokalnymi, tj.: • Program Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2012-2015 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2016 – 2019, • Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego – 19.X.2010r. (Uchwała XLV/530/10), • Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do 2020 roku, • Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2009- 2012 z uwzględnieniem perspektywy 2013-2018, • Roczna Ocena Jakości Powietrza dla Województwa Zachodniopomorskiego, Raport za rok 2009 oraz 2010,

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 7 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

• Raport o stanie środowiska w województwie zachodniopomorskim w latach 2008-2009, • Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego – obejmuje lata 2008-2011 z perspektywą na 2012-2015 – okres planistyczny dla lat 2009-2011, • Plan Gospodarki Odpadami dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2009 – 2012 (z perspektywą na lata 2013 – 2018), • Strategia Rozwoju Powiatu Koszalińskiego na lata 2011-2015, • Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Koszalińskiego na lata 2011-2015, • Program Usuwania Azbestu i Wyrobów Zawierających Azbest na terenie Powiatu Koszalińskiego na lata 2010 – 2032, • Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego za lata 2009-2010, • Wieloletnia Prognoza Finansowa Powiatu Koszalińskiego na lata 2011-2018.

Program ochrony środowiska Powiatu Koszalińskiego oparty został o postanowienia ww. dokumentów oraz o postanowienia wynikające z innych dokumentów planistycznych - opracowań lokalnych, z uwzględnieniem wymogów wynikających z obowiązujących przepisów.

Metoda konstruowania aktualizacji programu oparta była o następujące elementy: • ustalenie zakresu i formy opracowania programu ochrony środowiska dla Powiatu Koszalińskiego w oparciu o dyskusje z przedstawicielami władz samorządowych, • zgromadzenie, przegląd oraz ocena wszystkich aktualnych danych dotyczących ochrony środowiska na analizowanym terenie, • sporządzenie inwentaryzacji zasobów środowiska przyrodniczego i infrastruktury oraz ocena ich stanu, źródeł i tendencja przeobrażeń w oparciu o wizje lokalną na terenie powiatu, • sprecyzowanie potrzeb i możliwości zrównoważonego rozwoju Powiatu Koszalińskiego na podstawie programów rozwoju wyższych szczebli administracyjnych (kraju, województwa), • sprecyzowanie harmonogramu celów krótkoterminowych oraz długoterminowych wraz z określeniem zadań priorytetowych do realizacji w zakresie programu ochrony środowiska z uwzględnieniem wytycznych programów wyższego szczebla oraz innych opracowań strategicznych, • określenie metod i kierunków realizacji programu oraz monitorowania wdrażania programu, • weryfikacja i konsultacja opracowanego programu z przedstawicielami Starostwa Powiatowego w Koszalinie, dążąca do akceptacji opracowania, • Uzyskanie pozytywnej opinii społeczności lokalnej, jak i organu Zarządu Województwa Zachodniopomorskiego zgodnie z art. 17 Ustawy Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku, • Przekazanie opracowania do zatwierdzenia przez Zarząd Powiatu Koszalińskiego.

Całość opracowania została oparta o bieżące konsultacje oraz współpracę ze Starostwem Powiatowym w Koszalinie. Do sporządzenia programu niezbędne były także konsultacje z gminami Powiatu Koszalińskiego oraz z jednostkami i organizacjami, których działalność na terenie powiatu związana jest z ochroną środowiska, edukacją ekologiczną oraz z rozwojem infrastrukturalnym.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 8 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

1.5. Terminologia

Program ochrony środowiska wymusza na wszystkich uczestnikach procesów decyzyjnych i inwestycyjnych zastosowania jednakowej terminologii dotyczącej całokształtu ochrony środowiska. Poniżej podane zostały znaczenia zwrotów użytych w opracowaniu.

1.5.1. Terminologia z zakresu rozwoju zrównoważonego

Ochrona środowiska - rozumie się przez to podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiających zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególności na: • racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, • przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom, • przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego. Równowaga przyrodnicza - jest to taki stan, w którym na określonym obszarze istnieje równowaga we wzajemnym oddziaływaniu: człowieka, składników przyrody żywej i układu warunków siedliskowych tworzonych przez składniki przyrody nieożywionej. Środowisko – rozumie się przez to ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnię ziemi, kopaliny, wody, powietrze, zwierzęta i rośliny, krajobraz, klimat oraz pozostałe elementy różnorodności biologicznej, a także wzajemne oddziaływanie pomiędzy tymi elementami. Zrównoważony rozwój - rozumie się przez to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń.

1.5.2. Terminologia z zakresu ochrony środowiska

Emisja – rozumie się przez to wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności człowieka, do powietrza, wody, gleby lub ziemi: • substancje, • energie, takie jak ciepło, hałas, wibracje lub pola elektromagnetyczne. Hałas - rozumie się przez to dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16.000 Hz. Obszar chronionego krajobrazu - obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Celem tworzenia obszarów chronionego krajobrazu może być w szczególności zapewnienie powiązania terenów poddanych ochronie w system obszarów chronionych. Oddziaływanie na środowisko - rozumie się przez to również oddziaływanie na zdrowie ludzi. Organ ochrony środowiska – rozumie się przez to organy adm inistracji powołane do wykonywania zadań publicznych z zakresu ochrony środowiska, stosownie do ich właściwości określonej w tytule VII w dziale I Prawa ochrony środowiska. Organizacja ekologiczna – rozumie się przez to organizacje społeczne, których statutowym celem jest ochrona środowiska. Pomnik przyrody – są to pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 9 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Poważna awaria – rozumie się przez to zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. Powierzchnia ziemi - rozumie się przez to naturalne ukształtowanie terenu, glebę oraz znajdującą się pod nią ziemię do głębokości oddziaływania człowieka, z tym że pojęcie „gleba” oznacza górną warstwę litosfery, złożoną z części mineralnych, materii organicznej, wody, powietrza i organizmów, obejmującą wierzchnią warstwę gleby i podglebie. Powietrze - rozumie się przez to powietrze znajdujące się w troposferze, z wyłączeniem wnętrz budynków i miejsc pracy. Poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB) - rozumie się przez to wartość poziomu ciśnienia akustycznego, skorygowaną według charakterystyki częstotliwościowej A, wyznaczoną zgodnie z Polską Normą. Poziom substancji w powietrzu - rozumie się przez to stężenie substancji w powietrzu w odniesieniu do ustalonego czasu lub opad takiej substancji w odniesieniu do ustalonego czasu i powierzchni. Standardy emisyjne – rozumie się przez to dopuszczalne wielkości emisji. Substancja niebezpieczna – rozumie się przez to jedną lub więcej substancji albo mieszaniny substancji, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze mogą, w razie nieprawidłowego obchodzenia się z nimi, spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi lub środowiska; substancją niebezpieczną może być surowiec, produkt, półprodukt, odpad, a także substancja powstała w wyniku awarii. Użytki ekologiczne – rozumie się przez to zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania. Wielkość emisji - rozumie się przez to rodzaj i ilość wprowadzanych substancji lub energii w określonym czasie oraz stężenia lub poziomy substancji lub energii, w szczególności w gazach odlotowych, wprowadzanych ściekach oraz wytwarzanych odpadach. Zakład – rozumie się przez to jedną lub kilka instalacji wraz z terenem, do którego prowadzący instalacje posiada tytuł prawny, oraz znajdującymi się na nim urządzeniami. Zanieczyszczenie – rozumie się przez to emisję, która jest szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, może powodować szkodę w dobrach materialnych, może pogarszać walory estetyczne środowiska lub może kolidować z innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska.

1.5.3. Terminologia z zakresu gospodarki wodno-ściekowej

Ścieki – rozumie się przez to wprowadzane do wód lub do ziemi: • wody zużyte, w szczególności na cele bytowe lub gospodarcze ciekłe odchody zwierzęce, z wyjątkiem gnojówki i gnojowicy przeznaczonych do rolniczego wykorzystania w sposób i na zasadach określonych w ustawie z dnia 10 lipca 2007 roku o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 147, poz. 1033 z późn. zm.), • wody opadowe lub roztopowe, ujęte w otwarte lub zamknięte systemy kanalizacyjne, pochodzące z powierzchni zanieczyszczonych o trwałej nawierzchni, w szczególności z miast, portów, lotnisk, terenów przemysłowych, handlowych, usługowych i składowych, baz transportowych oraz dróg i parkingów.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 10 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

• wody odciekowe ze składowisk odpadów i miejsc ich magazynowania, wykorzystane solanki, wody lecznicze i termalne, • wody pochodzące z odwodnienia zakładów górniczych, z wyjątkiem wód wtłaczanych do górotworu, jeżeli rodzaje i ilość substancji zawartych w wodzie wtłaczanej do górotworu są tożsame z rodzajami i ilościami substancji zawartych w pobranej wodzie, • wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów gospodarki rybackiej, jeżeli występują w nich nowe substancje lub zwiększone zostaną ilości substancji w stosunku do zawartych w pobranej wodzie, • wody wykorzystywane, odprowadzane z obiektów chowu lub hodowli ryb łososiowatych, • wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów chowu lub hodowli ryb innych niż łososiowate albo innych organizmów wodnych, o ile produkcja tych ryb lub organizmów, rozumiana jako średnioroczny przyrost masy tych ryb albo tych organizmów w poszczególnych latach cyklu produkcyjnego, przekracza 1.500 kg z 1 ha powierzchni użytkowej stawów rybnych tego obiektu w jednym roku danego cyklu. Ścieki bytowe – rozumie się przez to ścieki z budynków mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego oraz użyteczności publicznej, powstające w wyniku ludzkiego metabolizmu lub funkcjonowania gospodarstw domowych oraz ścieki o zbliżonym składzie pochodzące z tych budynków. Ścieki komunalne – rozumie się przez to ścieki bytowe lub mieszaninę ścieków bytowych ze ściekami przemysłowymi albo wodami opadowymi lub roztopowymi, odprowadzane urządzeniami służącymi do realizacji zadań własnych gminy w zakresie kanalizacji i oczyszczania ścieków komunalnych. Ścieki przemysłowe – rozumie się przez to ścieki niebędące ściekami bytowymi albo wodami odpadowymi lub roztopowymi powstałe w związku z prowadzoną przez zakład działalnością handlową, przemysłową, składową, transportową lub usługową, a także będące ich mieszaniną ze ściekami innego podmiotu, odprowadzane urządzeniami kanalizacyjnymi tego zakładu. Instalacje – rozumie się przez to: • stacjonarne urządzenie techniczne, • zespół stacjonarnych urządzeń technicznych powiązanych technologicznie, do których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot i położonych na terenie jednego zakładu, • budowle niebędące urządzeniami technicznymi ani ich zespołami, których eksploatacja może spowodować emisję. Przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne – przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, jeżeli prowadzi działalność gospodarczą w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków, oraz gminne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, prowadzące tego rodzaju działalność. Urządzenia wodne - rozumie się przez to urządzenia służące kształtowaniu zasobów wodnych oraz korzystaniu z nich, a w szczególności: • budowle: piętrzące, upustowe, przeciwpowodziowe i regulacyjne, a także poldery przeciwpowodziowe kanały i rowy, • zbiorniki, obiekty zbiorników i stopni wodnych, • stawy rybne oraz stawy przeznaczone do oczyszczania ścieków, rekreacji lub innych celów, • obiekty służące do ujmowania wód powierzchniowych oraz podziemnych, • obiekty energetyki wodnej, • wyloty urządzeń kanalizacyjnych służące do wprowadzania ścieków do wód lub urządzeń wodnych oraz wyloty urządzeń służące do wprowadzania wody do wód lub urządzeń wodnych, • stałe urządzenia służące do połowu ryb lub do pozyskiwania innych organizmów wodnych, • mury oporowe, bulwary, nabrzeża, pomosty, przystanie, kąpieliska, • stałe urządzenia służące do dokonywania przewozów międzybrzegowych.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 11 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Zanieczyszczenie – rozumie się przez to emisję, która jest szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, może powodować szkodę w dobrach materialnych, może pogarszać walory estetyczne środowiska lub może kolidować z innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska. Eutrofizacja – rozumie się przez to wzbogacanie wody biogenami, w szczególności związkami azotu lub fosforu, powodującymi przyspieszony wzrost glonów oraz wyższych form życia roślinnego, w wyniku którego następują niepożądane zakłócenia biologicznych stosunków w środowisku wodnym oraz pogorszenie jakości tych wód. Sieć – przewody wodociągowe lub kanalizacyjne wraz z uzbrojeniem i urządzeniami, którymi dostarczana jest woda lub którymi odprowadzane są ścieki, będące w posiadaniu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego. Urządzenia kanalizacyjne – sieci kanalizacyjne, wyloty urządzeń kanalizacyjnych służących do wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi oraz urządzenia podczyszczające i oczyszczające ścieki oraz przepompownie ścieków. Urządzenia wodociągowe – ujęcia wód powierzchniowych i podziemnych, studnie publiczne, urządzenia służące do magazynowania i uzdatniania wód, sieci wodociągowe, urządzenia regulujące ciśnienie wody. Przyłącze kanalizacyjne – odcinek przewodu łączącego wewnętrzną instalację kanalizacyjną w nieruchomości odbiorcy usług z siecią kanalizacyjną, za pierwszą studzienką, licząc od strony budynku, a w przypadku jej braku do granicy nieruchomości gruntowej. Urządzenie pomiarowe – przyrząd pomiarowy mierzący ilość odprowadzanych ścieków, znajdujący się na przyłączu kanalizacyjnym. Przyłącze wodociągowe – odcinek przewodu łączącego sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług wraz z zaworem za wodomierzem głównym.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 12 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU

2.1. Dane ogólne

Powiat Koszaliński leży w północno-zachodniej części kraju, w północnowschodniej części województwa zachodniopomorskiego. Jego północną granicę stanowi wybrzeże Morza Bałtyckiego, od zachodu graniczy z Powiatem Kołobrzeskim i Białogardzkim, od południa z Powiatem Szczecineckim, natomiast od wschodu z Powiatem Sławieńskim. W wyniku reformy administracyjnej z 1999 roku w skład powiatu weszło osiem gmin: Bobolice, Polanów i Sianów o statusie miejsko-wiejskim, oraz gminy Będzino, Biesiekierz, Manowo, Mielno i Świeszyno o statusie wiejskim. Siedziba powiatu mieści się w Koszalinie - mieście posiadającym status samodzielnego powiatu grodzkiego. Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego w Szczecinie powierzchnia Powiatu Koszalińskiego wynosi 1.652 km 2 i zamieszkuje go łącznie 64.411 osób, z czego 32.364 stanowiły kobiety (stan na dzień 31.12.2010r.). Przez teren powiatu i miasto Koszalin przebiega droga międzynarodowa E28 (Berlin – Szczecin – Gdańsk – Kaliningrad), której część stanowi drogę krajową nr 6 (Szczecin-Gdańsk). Przez powiat koszaliński przebiegają również: droga krajowa nr 11 (Kołobrzeg-Bytom) oraz droga krajowa nr 25 (Bobolice – Oleśnica). W zakresie komunikacji kolejowej powiat obsługują:
linia kolejowa nr 402: Koszalin – Goleniów,
linia kolejowa nr 202: Stargard Szczeciński – Gdańsk Główny.

Na terenie powiatu występują 23 jeziora o powierzchni większej niż 10 ha, 44 jeziora poniżej 10 ha oraz dwa duże zbiorniki sztuczne - Hajka i Rosnowo, które stanowią jeziora zaporowe na rzece Radwi. Rozmieszczenie jezior nie jest równomierne, szczególnie bogate w naturalne zbiorniki wodne są gminy Bobolice, Polanów i Manowo. Charakterystycznym elementem krajobrazu powiatu są jeziora polodowcowe rynnowe np. Nicemino, Kamienne i Trzebień oraz morenowe np. Lubiatowo, Debro i Policko, czy też bardzo liczne oczka polodowcowe, np. jezioro lobeliowe Morskie Oko. Największym jeziorem powiatu jest przybrzeżne jezioro Jamno powstałe w 1690 roku, w wyniku sztormu, który zamknął mierzeję pod Łazami. Teren powiatu przecinają liczne rzeki np.: Radew, Grabowa, Unieść, czy Dzierżęcinka. Lesistość powiatu jest wysoka i wynosi 42%, w przeważającej mierze są to lasy sosnowe. Na terenie powiatu, ze względu na duże walory zasobu środowiska, licznie występują rezerwaty przyrody, np. Rezerwat Jezioro Piekiełko (gm. Bobolice), Rezerwat Jodły Karnieszewickie (gm. Sianów), Rezerwat Wierzchomińskie Bagno (gm. Będzino i Biesiekierz), Rezerwat Sieciemińskie Rosiczki (gm. Sianów), Rezerwat Jezioro Lubiatowskie (gm. Manowo i miasto Koszalin), Rezerwat Parnowo (gm. Biesiekierz), Rezerwat na rzece Grabowej (gm. Polanów), Rezerwat Warnie Bagno (gm. Biesiekierz), Rezerwat Buczyna (gm. Bobolice), Rezerwat Jezioro Szare (gm. Bobolice), Rezerwat Wieleń (gm. Polanów). Na szczególną uwagę zasługują też obszary chronionego krajobrazu nacechowane niespotykanymi walorami krajobrazowymi i zróżnicowanymi ekosystemami, a są to: Koszaliński Pas Nadmorski, Dolina Radwi oraz Okolice Polanowa i Okolice Żydowo - Biały Bór. Na terenie Powiatu Koszalińskiego znajduje się 12 Specjalnych Obszarów Ochrony Siedlisk (SOO): Dolina Grabowej, Dorzecze Parsęty, Warnie Bagno, Bobolickie Jeziora Lobeliowe, Trzebiatowsko-Kołobrzeski Pas Nadmorski, Jezioro Bukowo, Jezioro Bobęcińskie, Dolina Radwi Chocieli i Chotli, Bukowy Las Górki, Mechwisko Manowo, Wązogóra, Dolina Bielawy oraz 2 obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO): Zatoka Pomorska i Przybrzeżne wody Bałtyku.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 13 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

2.2. Położenie fizyczno-geograficzne

Powiat Koszaliński zajmuje powierzchnię 1.669 km 2, należy do makroregionu Pobrzeże Południowobałtyckie z mezoregionami Pobrzeże Słowińskie, Równina Białogardzka i Równina Słupska oraz do makroregionu Pojezierze Południowobałtyckie z mezoregionem Wysoczyzna Polanowska. Obszar powiatu posiada urozmaiconą rzeźbę terenu - od łagodnego pasa wybrzeża, poprzez równiny, pojezierza, w teren Wysoczyzny Polanowskiej. W okolicy Polanowa obszar charakteryzuje się największymi deniwelacjami terenu, dochodzącymi do 100m. Miasto Polanów znajduje się na wysokości 80 m. n.p.m., a leżąca obok niego Góra Warblewska wznosi się na wysokość 170 m. n.p.m. Według dziesiętnej, fizyczno-geograficznej regionalizacji Polski autorstwa Jerzego Kondrackiego, Powiat Koszaliński znajduje się w granicach następujących makroregionów: Pobrzeże Koszalińskie, Pojezierze Zachodniopomorskie, Pojezierze Południowopomorskie. Pobrzeże Koszalińskie - jest położone między przylądkiem Rozewie na wschodzie, a doliną Parsęty na zachodzie. W jego skład wchodzą Wybrzeże Słowińskie i pas wysoczyzn - Równina Białogardzka, Równina Słupska, Wysoczyzna Damnicka, Wysoczyzna Żarnowiecka oraz Pradolina Redy - Łeby. Rzeźba krainy urozmaicona jest licznymi wzgórzami morenowymi. Zachodnią część Pobrzeża Koszalińskiego zajmuje Równina Białogardzka, będąca wysoczyzną morenową o charakterze rolniczym. Większe miasta na jej terenie to Białogard, Koszalin i Kołobrzeg. Pomiędzy Równiną Białogardzką a Wysoczyzną Damnicką leży lekko falista morenowa Równina Słupska (Równina Sławieńska). Przecinają ją doliny rzek: Unieść, Grabowej, Wieprzy i Słupi. Główne miasta to Słupsk i Sławno. Wysoczyzna Damnicka od zachodu oddzielona jest od Równiny Sławieńskiej rzeką Słupią, a od Wysoczyzny Żarnowieckiej na wschodzie doliną Łeby. Od północy ogranicza ją Wybrzeże Słowińskie, a na południu kraina przechodzi w Wysoczyznę Polanowską. Ukształtowanie terenu jest faliste, a średnia wysokość wynosi 70 m n.p.m. Do większych miejscowości należą Damnica i Potęgowo. Pradolina Redy - Łeby oddziela Wysoczyznę Żarnowiecką na północy od Pojezierza Kaszubskiego na południu i Wysoczyzny Damnickiej na zachodzie. Jej wschodnia część jest odwadniana przez Redę, a zachodnia przez Łebę. Największe miasta to Lębork i Wejherowo. Wschodni rejon Pobrzeża Koszalińskiego zajmuje Wysoczyzna Żarnowiecka, położona między Wybrzeżem Słowińskim na północy a Pradoliną Redy- Łeby na południu. Teren składa się z kęp morenowych oddzielonych od siebie rynnami polodowcowymi, w których często znajdują się jeziora, np. Jezioro Żarnowieckie. Większe miejscowości to Krokowa, Gniewino, Choczewo, Starzyno i Żarnowiec. Pojezierze Zachodniopomorskie - makroregion naturalny w północno-zachodniej Polsce, stanowiący północno - zachodnią część podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, położoną w strefie marginalnej fazy pomorskiej ostatniego zlodowacenia. Makroregion zajmuje powierzchnię 9719 km 2. Obszar wznosi się z zachodu ku wschodowi (maksymalnie do 256 m n.p.m.), cechuje się występowaniem szeregu wałów morenowych, o przebiegu w przybliżeniu równoległym do wybrzeża Morza Bałtyckiego. Wzdłuż Zachodniopomorskiego Pojezierza biegnie dział wodny pomiędzy rzekami uchodzącymi bezpośrednio do Morza Bałtyckiego – Łupawą, Słupią, Wieprzą, Parsętą, Regą oraz dopływami dolnej Odry – Iną i Płonią, a dopływami Noteci – Drawą, Gwdą oraz dopływami Wisły – Brdą i Wdą. Na dość żyznych glebach brunatnych występują tereny uprawne. Region w związku z występowaniem szeregu jezior cechuje się znaczną atrakcyjnością turystyczną. Głównymi miastami są: Bytów, Miastko, Połczyn – Zdrój, Złocieniec, Drawsko Pomorskie, Świdwin, Łobez i Myślibórz. Zachodniopomorskie Pojezierze dzieli się na Pojezierza: Bytowskie, Drawskie, Ińskie, Choszczeńskie i Myśliborskie oraz Wysoczyzny: Polanowską i Łobeską. Pojezierze Południowopomorskie - obejmuje terytoria pomiędzy morenami fazy pomorskiej na północy, Pradoliną Toruńsko – Eberswaldzką na południu, doliną Odry na zachodzie i doliną Wisły na wschodzie, na szlaku odpływu lodowcowo-rzecznego, który spowodował powstanie

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 14 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 rozległych piaszczystych równin w dorzeczach dopływu Noteci – Drawy oraz dopływów Wisły – Brdy i Wdy. Pomiędzy dolinami tych rzek występują liczne jeziora wytopiskowe. Klimatycznie jest to region bardziej suchy (średnia roczna 500-550 mm) i cieplejszy niż Pojezierze Wschodnio- i Zachodniopomorskie. W składzie lasów przeważają tu bory sosnowe na sandrach. Mieszane lasy liściaste na wysoczyznach morenowych przeważnie ustąpiły miejsca polom uprawnym. Makroregion zajmuje powierzchnię 17.789 km² i dzieli się na 12 następujących mezoregionów: Równina Gorzowska, Pojezierze Dobiegniewskie, Równina Drawska, Równina Tucholska, Pojezierze Wałeckie, Równina Wałecka, Pojezierze Szczecineckie, Równina Charzykowska, Dolina Gwdy, Pojezierze Krajeńskie, Bory Tucholskie, Dolina Brdy, Wysoczyzna Świecka.

2.3. Warunki klimatyczne

Zgodnie z podziałem Polski na krainy klimatyczne dokonanym przez E. Romera (1949) obszar powiatu leży na terenie Krainy Pobrzeża Koszalińsko - Słupskiego i zalicza się do typu klimatów bałtyckich, zaś według klasyfikacji agroklimatycznej R. Gumińskiego (1948) teren ten zaliczony został do dzielnicy zachodniobałtyckiej. Klimat Powiatu Koszalińskiego cechuje się dużą zmiennością frontów atmosferycznych. Stanowią one efekt naprzemiennego oddziaływania morskich i kontynentalnych mas powietrza. Klimat powiatu kształtują masy powietrza napływające znad Atlantyku, których cechy ulegają modyfikacji za sprawą sąsiedztwa Bałtyku i deniwelacji terenu na granicy Pobrzeży i Pojezierza Pomorskiego. Przeciętna roczna temperatura wynosi 7,0-7,7°C, przy przeciętnej temperaturze miesiąca najcieplejszego (lipca) około 18°C. Roczna suma opadów mieści się w granicach 650-800 mm (przy przeciętnej z wielolecia nieco przekraczającej 700 mm). Najmniej opadów notuje się w lutym i marcu, a najwięcej w lipcu. Na terenie powiatu zdecydowanie przeważają wiatry wiejące z kierunków południowo-zachodnich (sektor W-SE). W miesiącach zimowych wieją wiatry zachodnie i południowo-zachodnie, które przynoszą odwilż oraz zmieniają pogodę. Na wiosnę wieją wiatry północne i północno-wschodnie, przynoszące pogodę dość suchą i silnie skontrastowaną termicznie, zaś w lecie przewagę mają chłodne wiatry zachodnie i północnozachodnie, przynoszące wilgotne i deszczowe masy powietrza polarno-morskiego. Zima na terenie powiatu jest łagodna i krótka, przeciętna temperatura powietrza jest ujemna tylko w styczniu i lutym. Wiosna jest relatywnie długa i chłodna. Również lato jest chłodniejsze niż w Polsce centralnej, lecz różnice te są mniejsze aniżeli wiosną. Szczególnie charakterystyczna jest niewielka liczba dni gorących. Jesień jest długa i ciepła, znacznie cieplejsza od wiosny. Okres wegetacyjny trwa 200 do 208 dni. Na terenie Powiatu Koszalińskiego nie funkcjonuje żadna stacja monitoringu zanieczyszczeń oraz parametrów meteorologicznych. Na terenie Miasta Koszalin (ul. Armii Krajowej) funkcjonuje stacja automatycznego monitoringu zaniczyszczeń komunikacyjnych. Dodatkowo na stacji mierzone są parametry meteorologiczne, tj. temperatura powietrza, wilgotność powietrza, prędkość wiatru, kierunek wiatru oraz ciśnienie atmosferyczne. Watrości parametrów meteorologicznych badanych na stacji w Mieście Koszalin, będą zbliżone do parametrów panujących na terenie powiatu. Zestawienie średnich temperatur okresowych i rocznych zarejestrowanych na stacji pomiarowej w Koszalinie, ul. Armii Krajowej w latach 2009-2010 przedstawia tabela 1.

Tabela 1. Średnie temperatury okresowe i roczne zarejestrowane na stacji pomiarowej w Koszalinie, ul. Armii Krajowej w latach 2009-2010 Średnie temperatury okresowe i roczne [°C] Sezon grzewczy Sezon letni Rok 2009 2010 2009 2010 2009 2010 3,7 1,7 15,7 15,1 9,7 8,4 Źródło: Roczna ocena jakości powietrza dla województwa zachodniopomorskiego za rok 2010

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 15 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

2.4. Użytkowanie terenu

Całkowita powierzchnia Powiatu Koszalińskiego pod względem użytkowania terenu charakteryzuje się dość znacznym udziałem obszarów rolnych oraz leśnych, gdyż na ponad połowie jego powierzchni znajdują się lasy i użytki rolne. Ogólna powierzchnia ewidencyjna powiatu wg danych Starostwa Powiatowego w Koszalinie wynosiła 165.275 ha (stan na dzień 01.01.2012r.), w tym: użytki rolne – 76.386 ha, grunty leśne oraz grunty zadrzewione i zakrzewione – 73.956 ha, pozostałe – 14.933 ha. W stosunku do roku 2010 ogólna powierzchnia gruntów powiatu zwiększyła się o 4 ha. Strukturę użytkowania gruntów Powiatu Koszalińskiego przedstawiono w tabeli 2, a uproszczoną strukturę użytkowania gruntów dla powiatu przedstawia wykres 1.

Tabela 2. Wykaz powierzchni ewidencyjnej gruntów [ha] na terenie Powiatu Koszalińskiego

Rodzaj Powierzchnia [ha]

Użytki rolne 76386 Grunty orne 56701 Sady 489 Łąki trwałe 9232 Pastwiska trwałe 7744 Grunty rolne zabudowane 1643 Grunty pod stawami 77 Grunty pod rowami 500 Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 73956 Lasy 72043 Grunty zadrzewione i zakrzewione 1913 Grunty zabudowane i zurbanizowane 5226 Tereny mieszkaniowe 584 Tereny przemysłowe 228 Inne tereny zabudowane 463 Zurbanizowane tereny niezabudowane 360 Tereny rekreacyjno – wypoczynkowe 201 Tereny komunikacyjne 3306 Użytki kopalne 84 Grunty pod wodami 4372 Powierzchniowymi płynącymi 4134 Powierzchniowymi stojącymi 238 Użytki ekologiczne 1024 Nieużytki 3859 Tereny różne 425

Ogólna powierzchnia 165275

Źródło: Starostwo Powiatowe w Koszalinie, stan na dzień 01.01.2012r.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 16 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Wykres 1. Uproszczona struktura użytkowania gruntów na terenie Powiatu Koszalińskiego

0,63% 0,25% 2,64% 2,34% 3,17% 46,22% Użytki rolne

Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione Grunty zabudowane i zurbanizowane

Gurnty pod wodami

Użytki ekologiczne

Nieużytki 44,75% Tereny różne

Źródło: Starostwo Powiatowe w Koszalinie, stan na dzień 01.01.2012r.

2.5. Uwarunkowania gospodarcze

W powiecie koszalińskim, wg danych Głównego Urzędu Statystycznego na rok 2011, zarejestrowanych było 6.834 podmiotów gospodarczych, z czego 171 w sektorze publicznym i 6.663 w sektorze prywatnym. Podstawowe dziedziny działalności gospodarczej w powiecie to: rolnictwo, leśnictwo, turystyka i przemysł. W przemyśle dominujące sektory to: przetwórstwo rolno-spożywcze, przetwórstwo drewna. Gmina Będzino ma charakter przemysłowy, co wynika lokalizacji gminy obok miasta powiatowego Koszalina. Największym zakładem produkcyjnym na terenie gminy jest „PZZ” w Stoisławiu zajmujący się wytwarzaniem produktów z przerobu zbóż. Działalność produkcyjną i usługową oraz handlową w 2011 roku na terenie gminy prowadziło około 753 podmioty gospodarcze, m.in. drobne zakłady rzemieślnicze, zakłady usługowe, sklepy, zakłady produkcyjne. Podstawową gałęzią gospodarki gminy Biesiekierz jest rolnictwo, czego powodem jest duża powierzchnia użytków rolnych (około 70% ogólnej powierzchni). Rozwija się tu również produkcja i usługi, m.in. w branży: drzewnej, poligraficznej, motoryzacyjnej i hotelarskiej – motele i zajazdy wzdłuż drogi krajowej nr 6. Na koniec 2011 roku na terenie gminy funkcjonowało 627 podmiotów gospodarczych. Działalnością gospodarczą na terenie miasta i gminy Bobolice jest zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych. Gmina koncentruje się na rozwijaniu sektora usług oraz wykorzystaniu walorów turystycznych do rozwijania sektora turystyki biznesowej i wypoczynkowej. Powołując się na dane Głównego Urzędu Statystycznego na koniec 2011 roku na terenie gminy funkcjonowało 699 podmiotów gospodarczych. W gminie Manowo dominuje działalność produkcyjna (przetwórstwo przemysłowe - drzewne), budownictwo oraz handel. Występuje również duża liczba podmiotów gospodarczych, zajmujących się: obsługą nieruchomości, wynajmem i usługami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej. Całkowita ilość podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na koniec 2011 roku wynosiła 664. Gminę Mielno zamieszkuje około 5 tys. mieszkańców, których głównym zajęciem jest świadczenie usług turystycznych (hotele i gastronomia). W mniejszym stopniu rozwinięte jest rolnictwo i rybactwo. Pozostała działalność gminy to: działalność produkcyjna (przetwórstwo),

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 17 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 budownictwo, handel, administracja, służba zdrowia i opieka socjalna. Na terenie gminy brak jest rozwiniętego przemysłu, a całkowita ilość zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w 2011 roku wynosiła 1.482. Na terenie miasta i gminy Polanów najwięcej podmiotów gospodarczych działa w branżach: rolnictwo, leśnictwo, handel i naprawa oraz budownictwo. Na koniec 2011 roku na terenie gminy funkcjonowało 612 podmiotów gospodarczych. W gminie i mieście Sianów dominują handel i rzemiosło. Dynamika rozwoju tych branż jest ściśle związana z lokalizacją gminy. Położenie przy drodze krajowej nr 6 (E – 28), powoduje wzrost ruchu turystycznego i może stać się miejscem atrakcyjnym dla inwestorów. Powołując się na dane Głównego Urzędu Statystycznego na koniec 2011 roku na terenie gminy funkcjonowało 1.301 podmiotów gospodarczych. Użytki rolne na terenie gminy Świeszyno zajmują ponad 50% jej całkowitego obszaru, w związku z czym na terenie gminy dominuje rolnictwo. W środkowej i południowej części gminy usytuowane są gospodarstwa wielkoobszarowe, zajmujące się produkcją roślinną i zwierzęcą. Całkowita ilość podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na koniec 2011 roku wynosiła 696. Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego na koniec 2011 roku na terenie Powiatu Koszalińskiego ilość zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w systemie REGON wynosiła 6.834. Strukturę oraz podział funkcjonujących podmiotów ze względu na rodzaj branży przedstawia tabela 3.

Tabela 3. Struktura podmiotów gospodarczych gminy wg rodzaju branż w roku 2011

Branża Liczba podmiotów

Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo i rybactwo 360 Górnictwo i wydobywanie 4 Przetwórstwo przemysłowe 524 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, 16 gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych Dstawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność 29 związana z rekultywacją Budownictwo 892 Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, 1.614 włączając motocykle Transport i gospodarka magazynowa 414 Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 1.094 Informacja i komunikacja 53 Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 167 Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 272 Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 277 Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 138 Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia 45 społeczne Edukacja 160 Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 302 Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 128 Pozostała działalność usługowa 345

Razem 6.834

Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych, stan na dzień 31.12.2011r.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 18 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

2.6. Uwarunkowania społeczne

2.6.1. Procesy demograficzne

Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego w Szczecinie powierzchnia Powiatu Koszalińskiego wynosi 1.652 km 2 i zamieszkuje go łącznie 64.411 osób, z czego 32.364 stanowiły kobiety (stan na dzień 31.12.2010r.). Szczegółowy przebieg procesów demograficznych na analizowanym obszarze w latach 2005-2010 przedstawia tabela 4.

Tabela 4. Ogólna liczba mieszkańców na terenie Powiatu Koszalińskiego w latach 2005 – 2010 Ludność Ludność Lata ogółem Kobiety Mężczyźni 2005 63.968 32.192 31.776 2006 64.205 32.260 31.945 2007 64.366 32.418 31.948 2008 64.681 32.553 32.128 2009 65.049 32.349 32.700 2010 64.411 32.364 32.047 Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych, stan na dzień 31.12.2010r.

Tabela 3 obrazuje, iż ilość ludności powiatu w kolejnych latach systematycznie wzrastała. Nieznaczną tendencję spadkową zauważa się w roku 2010. Ponadto zauważa się przewagę liczebną kobiet w stosunku do liczby mężczyzn. Szczegółową charakterystykę procesów demograficznych na terenie poszczególnych gmin Powiatu Koszalińskiego w 2010 roku prezentuje tabela 5.

Tabela 5. Szczegółowa charakterystyka struktury demograficznej na terenie powiatu wg gmin w roku 2010 Jednostka Ludność Ludność administracyjna ogółem Kobiety Mężczyźni Gmina Będzino 8.401 4.219 4.182 Gmina Biesiekierz 5.940 2.974 2.966 Miasto i Gmina Bobolice 9.755 4.831 4.924 Gmina Manowo 6.490 3.247 3.243 Gmina Mielno 5.084 2.628 2.456 Miasto i Gmina Polanów 9.106 4.551 4.555 Gmina i Miasto Sianów 13.436 6.789 6.647 Gmina Świeszyno 6.199 3.125 3.074 Powiat Koszaliński 64.411 32.364 32.047 Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych, stan na dzień 31.12.2010r.

Zróżnicowanie ludności pod względem wieku na terenie powiatu w latach 2005-2010 przedstawia tabela 6.

Tabela 6. Struktura ludności na terenie Powiatu Koszalińskiego wg wieku w latach 2005 – 2010 Liczba ludności wg określonych grup wiekowych Rok Ogólna liczba ludności przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym 2005 63.968 11.985 44.529 7.454 2006 64.205 11.683 44.978 7.544 2007 64.366 11.380 45.329 7.657 2008 64.681 11.139 45.719 7.823 2009 65.049 11.028 45.952 8.096 2010 64.411 10.722 45.570 8.119 Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych, stan na dzień 31.12.2010r.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 19 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

W związku z ogólnym wzrostem liczby ludności na terenie powiatu, zauważa się wzrost liczby ludności w wieku produkcyjnym. Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym wykazuje również tendencję wzrostową. Nieznaczne spadki ludności we wszystkich grupach zanotowano w 2010 roku. Charakterystykę procesów demograficznych na terenie Powiatu Koszalińskiego w latach 2005-2010 obrazuje tabela 7.

Tabela 7. Procesy demograficzne na terenie Powiatu Koszalińskiego w latach 2005-2010 Rok Przyrost naturalny Urodzenia żywe Zgony ogółem 2005 71 628 557 2006 113 702 589 2007 97 687 590 2008 125 686 561 2009 141 745 604 2010 92 715 623 Źródło: Główny Urząd Statystyczny (Bank Danych Lokalnych), stan na dzień 31.12.2010r.

Zmieniającą się demografię w powiecie najlepiej obrazuje przyrost naturalny, a jego kształtowanie ze względu na rodzaj płci w latach 2005 – 2010 obrazuje wykres 2.

Wykres 2. Kształtowanie przyrostu naturalnego na terenie Powiatu Koszalińskiego w latach 2005-2010

160

140

120

100

80

60

40

20

0

-20 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Przyrost naturalny Mężczyźni Kobiety

Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych, stan na dzień 31.12.2010r.

Przyrost naturalny na terenie Powiatu Koszalińskiego cechował się tendencją wzrostową. Nieznaczny spadek przyrostu zanotowano w 2010 roku. Dodatkowo liczba urodzeń kobiet przewyższała liczbę urodzeń mężczyzn. Zgodnie z przeprowadzoną analizą można przyjąć, iż w kolejnych latach liczba ludności przy optymistycznych prognozach demograficznych będzie utrzymywała tendencję zwyżkową. Trendy demograficzne na terenie powiatu będą zależeć od zahamowania odpływu młodych ludzi z terenu powiatu (głównie kobiet) oraz wzrostu przyrostu naturalnego.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 20 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

2.6.2. Struktura bezrobocia

Dokonujące się w ostatnich latach przekształcenia strukturalne i gospodarcze mają ogromny wpływ na sytuację ekonomiczną ludności. Wśród głównych przyczyn bezrobocia należy wymienić: • restrukturyzację gospodarki (likwidacja miejsc pracy), • brak wystarczającej liczby ofert dla absolwentów szkół, • regres gospodarczy w sektorze rolniczym i innych gałęziach gospodarki.

Na koniec 2011 roku w ewidencji Powiatowego Urzędu Pracy w Koszalinie znajdowało się 10.993 bezrobotnych, a stopa bezrobocia dla powiatu koszalińskiego wynosiła 26,9%. Liczba osób bezrobotnych na koniec 2011 roku na terenie Powiatu Koszalińskiego wynosiła 5.483 osoby. W stosunku do roku 2010 zanotowano spadek ilości osób bezrobotnych o około 0,5%. Kształtowanie się bezrobocia w poszczególnych miastach i gminach Powiatu Koszalińskiego na koniec 2011 roku prezentuje tabela 8.

Tabela 8. Bezrobotni zarejestrowani i wyłączeni z ewidencji w poszczególnych gminach Powiatu Koszalińskiego w 2011 roku

Z prawem Zamieszkali Ogółem Jednostka do zasiłku na wsi Wskaźnik administracyjna bezrobocia [%] Razem Kobiety Razem Kobiety Razem Kobiety Gmina Będzino 696 384 192 123 696 384 12,2 Gmina Biesiekierz 367 211 105 56 367 211 9,2 Miasto i Gmina Bobolice 992 524 256 126 601 330 15,6 Gmina Manowo 462 277 132 82 462 277 10,6 Gmina Mielno 339 185 87 55 339 185 10,1 Miasto i Gmina Polanów 1.039 613 197 97 762 458 17,4 Gmina i Miasto Sianów 1.059 562 246 133 600 327 11,9 Gmina Świeszyno 532 290 153 83 532 290 12,9 Powiat Koszaliński 5.483 3.046 1.368 755 4.359 2.462 12,8 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy Koszalin, stan na dzień 31.12.2011r.

W latch 2000-2010 nastąpił spadek ilości osób bezrobotnych na terenie Powiatu Koszalińskiego. Charakterystykę kształtowania się liczby osób bezrobotnych w analizowanym okresie czasu na terenie Powiatu Koszalińskiego oraz Miasta Koszalin przedstawia wykres 3.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 21 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Wykres 3. Liczba osób bezrobotnych w Mieście Koszalin i Powiecie Koszalińskim w latach 2000-2010

Źródło: Informacja o działalności Powiatowego Urzędu Pracy w Koszalinie, rok 2010

Jedną z najliczniejszych grup bezrobotnych w Powiecie Koszalińskim stanowią osoby w wieku 25-34 lata (27,6 %). Ogólną strukturę bezrobocia wg wieku na terenie Powiatu Koszalińskiego oraz Miasta Koszalin (stan na koniec grudnia 2010r.) przedstawia tabela 9.

Tabela 9. Bezrobotni wg wieku - Miasto Koszalin i Powiat Koszaliński w 2010 roku Grupa wiekowa

Wyszczególnienie 18 –24 lata 25 – 34 lata 35 – 44 lata 45 – 54 lata ponad 55 lat liczba % liczba % liczba % liczba % liczba %

Miasto Koszalin 623 11,6 1.484 27,6 936 17,3 1.409 26,2 932 17,3

Powiat Koszaliński 1.044 18,9 1.520 27,6 1.029 18,7 1.290 23,4 626 11,4

Źródło: Informacja o działalności Powiatowego Urzędu Pracy w Koszalinie, rok 2010

Najliczniejszą grupę osób bezrobotnych w Powiecie Koszalińskim w 2010 roku stanowiły osoby w wieku 25-34 lat. Dodatkowo dość znaczną grupę bezrobotnych bo aż 23,4% stanowiły osoby w wieku 45-55 lat. Struktura kształtowania się bezrobocia na terenie powiatu w 2010 roku pod względem wykształcenia obrazuje, iż wśród wszystkich bezrobotnych Powiatu Koszalińskiego najwięcej legitymuje się wykształceniem gimnazjalnym i poniżej – 43,9%. Następną grupą bezrobotnych są osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym – 28,7%. Aktywizacja osób najniżej wykształconych na rynku pracy stanowi największy problem w zwalczaniu bezrobocia, ponieważ szansa znalezienia pracy jest stosunkowo mała, a szkolenie tych osób w celu dostosowania do potrzeb rynku pracy wymaga dużych nakładów finansowych. Udział pozostałych grup kształtuje się następująco: z wykształceniem wyższym – 4,6%, z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym – 14,2%, z wykształceniem średnim ogólnokształcącym – 8,6%. Strukturę bezrobocia

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 22 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

na terenie Powiatu Koszalińskiego oraz Miasta Koszalin pod względem wykształcenia na koniec 2010 roku zaprezentowano w tabeli 10.

Tabela 10. Bezrobotni wg wykształcenia w roku 2010 - Miasto Koszalin i Powiat Koszaliński Poziom wykształcenia

Policealne średnie zasadnicze gimnazjalne i średnie Wyszczególnienie wyższe ogólnokształcące zawodowe i poniżej zawodowe liczba % liczba % liczba % liczba % liczba %

Miasto Koszalin 687 12,8 1.174 21,8 607 11,3 1.304 24,2 1.612 29,8

Powiat Koszaliński 252 4,6 781 14,2 472 8,6 1.584 28,7 2.420 43,9

Źródło: Informacja o działalności Powiatowego Urzędu Pracy w Koszalinie, rok 2010

Podobnie jak w przypadku danych dla Miasta Koszalin, najliczniejszą grupę osób bezrobotnych w powiecie w 2010 roku stanowiły osoby o wykształceniu gimnazjalnym i poniżej. Osoby takie stanowiły 43,9% całkowitej liczby bezrobotnych z terenu powiatu zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy. Ponadto dość znaczną liczbę bezrobotnych, bo aż 28,7% stanowiły osoby o wykształceniu zasadniczym zawodowym.

2.7. Turystyka i walory kulturowe

Ważną dziedziną gospodarki powiatu jest turystyka. Dominującą rolę w tym zakresie odgrywają miejscowości nadmorskie. Liczba turystów odwiedzających Powiat Koszaliński systematycznie rośnie. W powiecie spośród wszystkich obiektów świadczących usługi noclegowe najwięcej jest kwater prywatnych (kwater agroturystycznych, pokoi gościnnych). Obiekty te oferują bardzo dobre usługi w zakresie noclegu i wyżywienia. Niejednokrotnie w kompleksach hotelowych można oddać się zabiegom SPA, skorzystać z basenu, sauny, jacuzzi, solarium, kręgielni, kortu tenisowego i innych rozlicznych atrakcji. W miejscowościach nadmorskich są organizowane również pobyty rehabilitacyjne. Ośrodki wychodząc potrzebom firm i osób prywatnych organizują spotkania szkolno-konferencyjne, integracyjne oraz wszelkiego rodzaju imprezy okolicznościowe. Z kolei ciągle rozwijające się gospodarstwa agroturystyczne umożliwiają swym gościom bezpośredni kontakt z naturą i zasmakowania sielanki dnia codziennego na wsi. Turyści ci mogą, oprócz nieskazitelnej przyrody, spotkać się z ogromną życzliwością gospodarzy, skosztować dań przygotowanych przez panie domu z własnych produktów oraz korzystać z rozlicznych atrakcji, m.in. spacerów, kąpieli w pobliskich jeziorach, zbieraniu runa leśnego, przejażdżek konnych lub rowerowych oraz wędkowania. Powiat Koszaliński na swoim terenie posiada również wioski tematyczne. Po pojęciem „wiosek tematycznych" kryje się kompleksowy projekt mający na celu ożywienie gospodarki wiejskiej, poprzez integrację lokalnej społeczności wokół zagadnień związanych z jakimś produktem, usługą, lub kulturą danego regionu. Miejscowości, których rozwój podporządkowany jest jakiemuś konkretnemu pomysłowi, stanowiący swoisty produkt turystyczny, wokół którego tworzone są sposoby na alternatywne dochody mieszkańców. Należą do nich: Wioska Zdrowego Życia w Dąbrowie oferująca przyjezdnym uroki wiejskiego i zdrowego życia, od prawdziwego wytwarzanego na miejscu sera i chleba po tradycyjne zabawy i warsztaty rękodzieła. W gospodarstwach edukacyjnych można spróbować wszystkiego, co wiąże się z naturalnym, wiejskim stylem życia. Ponadto na terenie powiatu funkcjonuje Wioska Końca Świata w Iwęcinie oferująca zajęcia edukacyjne z astronomii, historii i rolnictwa oraz sprawdzenia swoich umiejętności artystycznych z wykorzystaniem między innymi słomy, siana, trzciny czy kamienia.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 23 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Na terenie wioski znajduje się „podwórzec czasu", który w rozgwieżdżone niebo zaprasza do obserwacji odległych krańców kosmosu, a w dzień słoneczny zegar odmierza upływający czas. Dodatkowo na terenie powiatu znajduje się jeszcze jeden tego typu obiekt, tj. Wioska Hobbitów w Sierakowie Sławieńskim. Znajdują się w niej bajkowe budowle, kramy pod strzechą, warsztaty rzemieślnicze i wieża widokowa. Turyści odwiedzający wieś mogą wziąć udział w grach terenowych oraz cyklicznie w sierpniu odbywającym się Jarmarku Hobbistów, podczas którego mogą uczestniczyć w warsztatach ceramicznych, nauce żonglowania oraz spróbować hobbickiego jadła.

Na terenie Powiatu Koszalińskiego można korzystać z następujących pieszych szlaków turystycznych: Międzynarodowy Szlak Północny (nadmorski – 45 km) R-10 - Pleśna - Gąski - Sarbinowo - Mielno - Unieście - Osieki - Iwięcino - Bielkowo. Jest to fragment szlaku o randze międzynarodowej, zaczynający się, aż we Francji i biegnący do Broniewa. Na terenie powiatu szlak prowadzi częściowo wzdłuż wybrzeża morskiego oraz południowego brzegu jeziora Jamno. W gminie Będzino obejmuje pas ok. 6 km i przechodzi przez miejscowość Pleśną. Szlak Doliny Radwi im. Tadeusza Brzezińskiego (zielony – 35 km) - Mostowo - Cybulino - Wietrzno - Polanów. Trasa rozpoczyna się w Mostowie (gm. Manowo) - atrakcją jest tu rezerwat archeologiczny „Kamienne Kręgi” – miejsce kultowe Gotów z I i II w n.e. Na terenie gminy Bobolice szlak prowadzi rozlewiskami Radwi przez miejscowości: Kępiste (Kępno), Kurowo i Cybulino. Na trasie znajdują się, m.in. grodzisko wyżynne datowane na VIII-X w. w miejscu nieistniejącej już osady Zbocze, dwie chałupy ryglowe oraz neogotycki kościół z kamienia ciosanego w Kurowie, pałac rodu von Kleist z kaplicą zamkową w Cybulinie. Dalej szlak prowadzi do Polanowa przez Chocimono i Wietrzno. Szlak im. Józefa Chrząszczyńskiego (czerwony – 50 km) - Góra Chełmska - Maszkowo - Rosnowo - Pobądź - Bukowo - Tychowo. Atrakcyjny szlak prowadzi z Krzyżanki (szczytu Góry Chełmskiej - 136,6 m n. p. m.) poprzez gminy Sianów i Manowo, pogranicze gmin Świeszyno i Bobolice oraz tereny Powiatu Białogardzkiego do miejscowości Tychowo. Na terenie gminy Manowo jest to szlak pieszo-rowerowy. Trasa przebiega przez: rezerwat ornitologiczny Jezioro Lubiatowskie , który chroni zagrożone gatunki, m.in. siedlisko łabędzia niemego, Ścieżkę Edukacji Przyrodniczej Czaplą Górę (miejsce lęgowe czapli siwej) oraz w pobliżu dwóch pomników – dębów „Bogusław” i „Józef”, a także elektrowni wodnej na rzece Radwi w Rosnowie. Szlak Kamieni Granicznych (zielony – 12 km) - Lubiatowo - jezioro Policko - Bonin. Nazwa szlaku wywodzi się z faktu, że na trasie znajdują się kamienie graniczne z wyrytymi znakami właścicieli ziem należących do klasztoru i ziem przynależnych do miasta. Szlak Pielgrzymkowy im. Jana Pawła II (biały – ok. 40 km) - Góra Chełmska - Maszkowo - Węgorzewo Koszalińskie - Szczeglino - Kościernica - Nacław - Garbno - Dadzewo - Rosocha - Święta Góra Polanowska . Trasa powstała w oparciu o średniowieczny trakt łączący dwa miasta – Koszalin i Polanów oraz położone obok nich dwie Góry – Chełmską i Świętą Polanowską. Szlak wiedzie leśnymi i polnymi drogami oraz nasypem pozostałym po kolei wąskotorowej (od Kościernicy). Łączy 8 założonych w średniowieczu wsi, z których połowa z nich znajduje się w granicach gminy i miasta Sianów, a druga połowa w granicach administracyjnych Polanowa. Na trasie ustawione są przydrożne kapliczki i przygotowane miejsca do wypoczynku.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 24 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Teren Powiatu Koszalińskiego można zaliczyć do obszaru o wysokiej atrakcyjności przyrodniczej, krajobrazowej i turystycznej. Na jego terenie znajdują się liczne zabytki architektoniczne. Najważniejsze elementy kultury materialnej na terenie Powiatu Koszalińskiego to: Gmina Będzino
Kościół p.w. św. Trójcy w Dobrzycy - neogotycki kościół parafialny p.w. św. Trójcy zbudowany został 1867 roku (dzwon z 1661 roku),
Pałac w Kładnie - rezydencja została wzniesiona pod koniec XIX wieku, przebudowana w 1954 roku. Pałac otoczony jest parkiem,
Kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela w Łeknie - w XV wieku został wzniesiony gotycki kościół św. Jana Chrzciciela z wysoką wieżą. Szachulcowe zagrody pochodzą z połowy XIX wieku,
Dworek w Pleśnej - dworek powstał w XIX wieku. Obecnie mieści się tam Ośrodek Rekolekcyjno – Wypoczynkowy,
Kościół MB Królowej Polski w Śmiechowie – kamienno - ceglany kościół MB Królowej Polski w Śmiechowie swą metryką sięga XIII wieku. Był dwukrotnie przebudowywany. Gmina Biesiekierz
Kościół p.w. Chrystusa Króla w Biesiekierzu - gotycki kościół został wzniesiony XIV - XVII wieku. Wnętrze zdobi wczesnobarokowy ołtarz, chrzcielnica z XVII w., fragment nastawy ołtarzowej z datą renowacji z 1932 roku, a także dwie rzeźby barokowe oraz dzwon gotycki,
Pałac w Nosowie - neorenesansowy pałac został wzniesiony w Nosowie w XIX w. Obecnie siedzibę tam ma Ochotniczy Hufiec Pracy,
Pałac w Nowych Bielicach - pałac klasycystyczny powstały w końcu XVIII w. Obecnie znajduje się tam Dom Pomocy Społecznej. Pensjonariusze domu od wielu lat zdobywają czołowe miejsca w różnego rodzaju konkursach plastycznych, ceramicznych, fotograficznych itp.,
Kościół p. w. Najświętszej Rodziny w Parnowie - został wzniesiony prawdopodobnie przed 1319 rokiem, ale przyjmuje się, że mury obecnej świątyni powstały w XV wieku,
Kościół p.w. św. Piotra i Pawła Apostoła w Parsowie - neogotycki Kościół w Parsowie wzniesiono w 1880 roku,
Pałac w Parsowie - barokowy pałac został wzniesiony w XVIII wieku. Po 1974 roku rozpoczęto remont obiektu. Obecnie pałac pełni funkcję Domu Pomocy Społecznej dla osób starszych, przewlekle chorych somatycznie,
Kościół św. Stanisława Kostki w Starych Bielicach - neogotycki Kościół wzniesiony w 1894 roku. Zawieszony na wieży kościelnej dzwon, został pierwotnie odlany w 1569 roku. Na tyłach kościoła znajduje się zabytkowy cmentarz z wkopaną w ziemię gotycką kropielnicą,
Dworek w Warninie - został wzniesiony na początku XVIII w. Obecny wygląd wskazuje na klasycystyczny charakter obiektu. Gmina Bobolice
Kościół Rzymsko-Katolicki p.w. Wniebowzięcia NMP w Bobolicach - powstał w latach 1865 – 1886 na miejscu wcześniejszej świątyni. Budowla ta jest wykonana w stylu neogotyckim,
Kościół prawosławny p.w. Wszystkich Świętych w Bobolicach - wybudowany został w końcu XIX wieku. Styl neogotycki - materiałem budowlanym była cegła i głazy granitowe,
Bobolicki Krzyż Pamięci - w pięćdziesiątą rocznicę zakończenia II wojny światowej na obrzeżach Bobolic został wzniesiony Monumentalny Krzyż (staraniem Towarzystwa Ekologiczno – Kulturalnego). Powstał on dla upamiętnienia ofiar,

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 25 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Neogotycki Kościół p.w. Jana Chrzciciela w Chmielnie - kościół został zbudowany od podstaw w 1925 roku na planie prostokąta z prostokątnym prezbiterium i zakrystią oraz kwadratową wieżą z prostokątnymi kruchtami po bokach, wnętrze jednonawowe. Budowla unikatowa w skali regionu z uwagi na rodzaj materiału użytego do budowy murów,
Kaplica grobowa rodu von Kleist w Cybulinia - kaplica zbudowana została w 1662 roku, jako kaplica grobowa rodu von Kleist. Budowla w stylu barokowym. Do budulca użyto kamienie polne i granitowe,
Neogotycki Kościół p.w. Świętego Jakuba Apostoła w Goździe - kościół został zbudowany w II połowie XIX wieku na miejscu starej budowli średniowiecznej,
Grodzisko Słowiańskie w Bobolicach - pochodzi z pierwszych wieków naszej ery. Obiekt położony jest na południowo – zachodnim skraju miasta, bezpośrednio na zachód od nieużytkowanego żydowskiego cmentarza,
Kościół parafialny p.w. św. Apostołów Piotra i Pawła w Kłaninie - kościół w Kłaninie istniał już w okresie średniowiecza, co potwierdza protokół wizytacji z 1563, 1567 i 1575 roku. Obecny kościół został wzniesiony w konstrukcji szkieletowej w XVIII wieku. W końcu XIX - na początku XX wieku kościół został przebudowany i zyskał charakter świątyni neogotyckiej,
Kościół p.w. Świętej Trójcy w Krępie - zbudowany został w II połowie XIX wieku, jako kaplica grobowa rodu von Versen. W 1977 roku wyremontowana i zaadoptowana na kościół. Zbudowany w stylu neogotyckim z cegły,
Kościół p.w. Bożego Ciała w Kurowie - został zbudowany z kamieni graniowych, obrobionych bloków i cegły. Obiekt należy do grupy wczesno - neogotyckich świątyń budowanych od połowy do końca XIX w. na terenie Powiatu Koszalińskiego,
Obelisk w hołdzie ofiarom pracy niewolniczej w Kurowie - obelisk został postawiony w hołdzie ofiarom pracy niewolniczej w Kurowie i okolicach oraz przesiedlonym ze swych ojczyzn,
Obelisk „Den Toten Bublizern” w Boblicach - obelisk poświęcony jest zmarłym Niemcom, mieszkającym w Bobolicach. Został odsłonięty w 1990 roku,
Kościół p.w. M.B. Szkaplerznej w Poroście - neogotycki kościół został zbudowany w 1867 r. z gazów granitowych, obrobionych bloków i cegły,
Kościół p.w. św. Piotra i Pawła Apostołów w Świelinie - kościół filialny p.w. św. Piotra i Pawła Apostołów w Świelinie został zbudowany ok. 1500 roku. W 1840 roku został rozbudowany - przedłużona została nawa w kierunku wschodnim i dobudowane po bokach dwie kruchty,
Kaplica grobowa rodziny von Holtz w Wojęcinie - kaplica zbudowana została na przełomie XIX - XX w, jako kaplica grobowa rodu von Holtz z głazów narzutowych nieregularnych i cegły. Położona na dawnym cmentarzu rodowym z przełomu XIX-XX wieku. Gmina Manowo
Kościół św. Izydora w Boninie - powstał w XV wieku. Kościół budowany w stylu gotyckim. Dawniej należący do parafii w Manowie, a obecnie do parafii Trójcy Przenajświętszej w Kretominie,
Dwór w Policku - neoklasycystyczny dwór został wymurowany na przełomie XIX i XX w. Budynek parterowy wzniesiony w 1858r. na planie prostokąta, od strony północnej posiada ganek z balkonem wsparty na 4 filarach wybiegający przed ryzalit zwieńczony tympanonem, od południa zaś – portyk sześciokolumnowy na planie półkola,
Zespół hydrotechniczny Elektrowni Rosnowo - powstała w latach 1910-1924. Zapora o wysokości 10 m z przepustem Starej Radwi i kanał o głębokości 3 m doprowadzający wody do elektrowni w Lisowie,

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 26 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Zespół pałacowo-parkowy w Wyszeborzu - neobarokowy, dwukondygnacyjny pałac wzniesiony na planie litery „L” powstał w końcu XIX wieku. Pałac posiada trzy trójkondygnacyjne, koliste wieże komunikacyjnie zwieńczone hełmami stożkowymi,
Kościół parafialny p.w. Wojciecha Biskupa i Męczennika w Wyszewie - neogotycki kościół został wzniesiony pod koniec XIX w. Gmina Mielno
Bunkry w Mielnie - znajdują się 500 metrów na zachód od ul. 1 Maja w Mielnie, przy leśnej drodze prowadzącej do Mielenka i Chłopów. Dwa betonowe bunkry zbudowane w ramach obrony brzegu w latach 1940 – 1941 znajdują się na trasie czerwonego szlaku pieszego w kierunku Mielenka, na zachód od miejscowości,
Chałupa w Sarbinowie - zabytkowa chałupa znajduje się w zagrodzie nr 2. Ma ściany konstrukcji szachulcowej z drewna dębowego, dach kryty trzciną. Jest przykładem chałupy rybackiej tak zwanej wąsko frontowej,
Zespół dworsko - parkowy w Mielnie - dwór wzniesiony na przełomie XIX i XX wieku przez Schmellingów. Zabudowania gospodarcze z końca XIX i początku XX wieku, w jednym z nich obecnie mieści sie ośrodek jazdy konnej. Park założony w XVIII w. przekomponowany na początku dwudziestego stulecia na krajobrazowy,
Pałac w Gąskach - neoklasycystyczny pałac z końca XIX w. Obecnie ośrodek kolonijny. W otoczeniu pałacu park krajobrazowo - naturalistyczny o powierzchni około 5,5 ha, założony w końcu XIX wieku,
Kościół p.w. Przemienienia Pańskiego w Mielnie - kościół powstał w XV wieku i znajduje się przy ulicy Kościelnej 11, około 1 kilometra na zachód od centrum Mielna. Przebudowywany był kilkakrotnie, ostatnio w 1856 roku. Zachował gotycki styl. Jest murowany z cegły i kamienia polnego, orientowany, jednonawowy na rzucie prostokąta z prezbiterium zamkniętym trójbocznie, oszkarpowany,
Kościół p.w. Wniebowzięcia NMP w Sarbinowie - kościół został wybudowany z czerwonej cegły w 1856 roku w stylu neogotyckim z wysoką wieżą na planie ośmiokąta, nie przy szczycie kościoła lecz z jego boku,
Rzeźba jelenia w Mielnie - rzeźba jelenia na zieleńcu przed Urzędem Gminy w Mielnie na ul. Chrobrego 10. Ufundowana została w okresie międzywojennym przez jednego z ziemian na pamiątkę udanego polowania,
Zabytkowa willa w Mielnie - budynek z XIX wieku wykonany w całości z drewna, z okrągłą wieżyczką o czterech kondygnacjach, z licznymi galeryjkami i ozdobnym dachem,
Secesyjne pensjonaty z przełomu XIX i XX wieku podziwiać można również przy ulicach Kościuszki i Chrobrego. Z przyplażowych zabudowań zachowała się dawna restauracja Hohenzollern, dziś pensjonat z kawiarnią Floryn. Gmina Polanów
Kościół św. Antoniego w Garbnie - we wsi Garbno znajduje się odnowiony, szachulcowy kościół św. Antoniego z XVIII w. Wewnątrz zabytkowy witraż i dzwon z 1684 roku,
Kościół MB Królowej Polski w Kościernicy - w XV stuleciu powstał kościół MB Królowej Polski w Kościernicy, przebudowany w XVIII i XIX wieku. Zachowały się gotyckie mury i oszkarpowania wyodrębnionej wieży. Wewnątrz witraże oraz zabytkowa chrzcielnica, obok zaś żeliwna naziemna dzwonnica z barokowym dzwonem,
Pałac w Krągu - dawna posiadłość rycerska rodziny Podewilsów, leżąca przy drodze do Sławna. Zespół zamkowo-parkowy powstał w początkach XV wieku, później wielokrotnie był przebudowywany a w roku 1580 rozebrano go do fundamentów i odbudowano w stylu renesansowym,
Pałac w Nacławiu - we wsi Nacław znajduje się eklektyczny pałac rodziny von Senden, wzniesiony na przełomie XIX i XX wieku oraz rozległy park dworski,

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 27 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Czerwony Most w Polanowie - stalowy most nad rzeka Grabową o długości blisko 120 m, zbudowany na rozebranej przez Rosjan w roku 1945 linii kolejowej Polanów – Korzybie,
Kościół Wniebowzięcia NMP w Polanowie - najstarsza budowla Polanowa, powstała w XVIII wieku, z zachowaną późnogotycką wieżą. Wybudowano ją na miejscu kościoła spalonego podczas pożaru w 1736 r.,
Kościół p.w. Chrystusa Króla w Wielinie - w roku 1698 wybudowano istniejący szachulcowy kościół p.w. Chrystusa Króla, o bogatym barokowym wyposażeniu,
Pałac w Wietrznie - znajdujący się 7 km na południe od Polanowa, przy drodze do Cybulina i Chocimina. Neobarokowy zespół pałacowo-folwarczny z przełomu XIX i XX wieku,
Elektrownia szczytowo – pompowa w Żydowie - w latach 60-tych wybudowano elektrownię szczytowo-pompową, wykorzystującą 80-metrową różnicę poziomów między Jeziorem Kamiennym a Kwiecko. Oba zbiorniki połączono otwartym kanałem oraz ciągiem wielkośrednicowych rur. Z krawędzi wzgórza nad jez. Kwiecko (dojście wzdłuż kanału) rozpościera się wspaniała panorama doliny Radwi. Gmina i Miasto Sianów
Brama eklektyczna - Brama pochodzi z 1896 roku,
Dworek w Osiekach - zabytkowy dworek o konstrukcji szachulcowej i park podworski w Osiekach z drzewostanem bogatym w pomniki przyrody. Dworek został wybudowany w I poł. XX wieku (1923 r.),
Dworek w Skibnie - eklektyczny dwór w Skibnie został wzniesiony pod koniec XIX wieku. Konstrukcja szachulcowo-ceglana. Dwór otoczony jest parkiem krajobrazowym o powierzchni 2,7 ha,
Kościół w Karnieszewicach p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa - kościół z dwoma zabytkowymi dzwonami, pochodzi z początku XIX wieku,
Kościół w Dąbrowie p.w. św. Stanisława Kostki - został wzniesiony pod koniec XIV wieku. Przebudowany został w 1850 roku. W wyposażeniu kościoła m.in. wczesnobarokowa ambona, stalle z połowy XVIII wieku, a także trzy dzwony. Najstarszym zabytkiem ruchomym jest kamienna chrzcielnica, która może pochodzić nawet z XII w.,
Kościół filialny p.w. Matki Bożej Królowej Polski w Iwięcinie - gotycki kościół powstał w XIV wieku,
Kościół w Osiekach p.w. św. Antoniego - został wzniesiony XIV-XV wieku – halowy układ naw, wydzielone prezbiterium,
Kościół w Suchej Koszalińskiej p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego - pochodząca z XIV wieku Świątynia jest orientowana i nie posiada wyodrębnionego prezbiterium,
Kościół w Szczeglinie - neogotycki kościół w Szczeglinie p.w. Matki Boskiej Szkaplerznej został wzniesiony w 1908 roku,
Ratusz w Sianowie - najcenniejszym zabytkiem miasta Sianów jest ratusz pochodzący z 1979 roku. Przed wejściem do budynku znajduje się herb miasta oraz działający do dzisiaj zegar,
Kościół w Sianowie - pochodzący z XV i XVII wieku kościół p.w. św. Stanisława Kostki o konstrukcji reglowej z późnogotycką wieżą i bogatym wyposażeniem renesansowym. Nad wejściem w ścianie wmurowany jest kamień młyński,
Kościół w Sierakowie Sławieńskim p.w. Matki Boskiej Różańcowej – kościół został wzniesiony w centrum wsi w XV wiek. Gmina Świeszyno
Gród warowny w Bardzinie - pozostałości grodu warownego oraz ślady ognisk średniowiecznych,
Kościół w Jerzycach - najstarszy kościół na terenie gminy Świeszyno. Powstał on na przełomie XIII i XIV wieku,

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 28 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Kościół p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Konikowie,
Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa pochodzi z XIV wieku. Zachowały się gotyckie przyziemia wieży oraz ściany prezbiterium,
Młyn i elektrownia wodna w Niedalinie – we wsi Niedalino znajdują się zabytkowe obiekty: młyn wodny i elektrownia wodna o zbiorniku zaporowym,
Pałac w Strzekęcinie - w miejscowości Strzekęcino znajduje się zabytkowy zespół pałacowy - pałace Biały i Bursztynowy, stanowiące jednocześnie bazę hotelową na terenie gminy.

III. INFRASTRUKTURA POWIATU

3.1. Gospodarka wodno - ściekowa

Zaniedbanie, jakim jest prowadzenie gospodarki wodno-ściekowej z naciskiem na jeden jej element wpływa niekorzystnie na środowisko i zwiększa ryzyko zanieczyszczenia środowiska ściekami bytowymi. Gospodarka wodno - ściekowa na terenie Powiatu Koszalińskiego jest obecnie tylko częściowo uregulowana. Powiat posiada dość znaczny stopień zwodociągowania (83,02% mieszkańców powiatu jest objętych siecią wodociągową), a niedostatecznie rozbudowana jest sieć kanalizacji sanitarnej oraz deszczowej. Ponadto na analizowanym obszarze znajduje się 36 komunalnych oczyszczalni ścieków.

3.1.1. Zaopatrzenie w wodę

Zaopatrzenie ludności w wodę przeznaczoną do spożycia realizowane jest przez gminne zakłady wodociągowe. Woda do celów komunalnych w powiecie pobierana jest w ujęć wód podziemnych. Na terenie Powiatu Koszalińskiego prawnie ustanowiono tylko jedną strefę ochronną - dla ujęcia „Mostowo” zlokalizowanego w gminie Manowo. Strefa ta obejmuje zarówno teren ochrony bezpośredniej jak i teren ochrony pośredniej (wewnętrzny i zewnętrzny). Ustanowiona została ona decyzją Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 14 czerwca 2000r., znak: K-OSR-Ś-3/6814/3/00. Zasięg tej strefy ochronnej obejmuje częściowo obszary gmin: Manowo, Polanów oraz Bobolice – łącznie jest to około 79,5 km 2.

Powołując się na dane opracowania pn. „Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego Powiatu Koszalińskiego za rok 2010”, ogółem z wodociągów publicznych w powiecie zaopatrywanych jest 159.800 osób. W tym z wodociągów miejskich woda dostarczana jest dla 117.747 osób i z wodociągów gminnych dla 42.053 osób. Znaczna też liczba ludności mieszka na terenach niezwodociągowanych, a są to:
gm. Świeszyno- 117 osoby,
gm. Bobolice – 270 osób,
gm. Biesiekierz – 30 osób,
gm. Polanów – 111 osób,
gm. Manowo – 100 osób,
gm. Sianów- 669 osób,
gm. Będzino- 25 osób.

Ogólne dane dotyczące zużycia wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w latach 2008 - 2010 na terenie Powiatu Koszalińskiego przedstawia tabela 11.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 29 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Tabela 11. Zestawienie ogólnego zużycia wody na terenie Powiatu Koszalińskiego w latach 2008-2010 w tym na potrzeby Ogółem 3 gospodarstw eksploatacji sieci [tys. m /rok] przemysł domowych wodociągowej Rok 2008 4.944,6 2.214,4 151,0 2.796,6 Rok 2009 3.053,4 2.288,3 189,0 2.864,4 Rok 2010 2.945,6 2.052,8 232,0 2.713,6 Źródło: Główny Urząd Statystyczny (Bank Danych Lokalnych)

Analizując powyższe zestawienie można stwierdzić, że największe zużycie wody zanotowano na potrzeby ogólnej eksploatacji sieci wodociągowej. Z roku na rok obserwuje się tendencję spadkową poboru wód w poszczególnych sektorach gospodarki. Obserwowane ograniczenie zużycia wody związane jest głównie ze zmianami produkcji przemysłowych oraz zamykaniem obiegów wodnych.

3.1.1.1. Ocena jakości wody przeznaczonej do spożycia

Na terenie Powiatu Koszalińskiego występują studnie głębinowe, z których ujmowana jest woda do zbiorowego zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia. Ujmowana z terenu powiatu woda charakteryzuje się stabilnym składem fizyko-chemicznym. Podstawowym zanieczyszczeniem tej wody są ponadnormatywna zawartość żelaza i manganu. W związku z powyższym procesami w technologii uzdatniania wody jest jej filtracja i napowietrzanie w celu usunięcia zawyżonej zawartości żelaza i manganu w wodzie. Potwierdzają to prowadzone badania jak monitoringu kontrolnego i przeglądowego. W aspekcie zabezpieczenia zdrowia publicznego przekroczenia tych parametrów w wodzie nie stwarzają zagrożenia zdrowia i życia jej konsumentów. Niezależnie od powyższego w celu doprowadzenia jakości wody przeznaczonej do spożycia do obowiązujących wymagań, prowadzone są działania naprawcze przez Zarządców wodociągów i postępowania administracyjne wynikające z nadzoru bieżącego nad wodociągami i jakością dostarczanej z nich wody. Zgodnie z ustawą z dnia 7 czerwca 2001 roku o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków (Dz. U. 2006 Nr 123 poz. 858 z późn zm.) wynika, że wójt (burmistrz, prezydent miasta) jest obowiązany do informowania mieszkańców o jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (art. 12 ust. 5). Badania jakości ujmowanych wód prowadzi Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Koszalinie. Prowadzi ona ocenę jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi w ramach nadzoru sanitarnego w okresach kwartalnych we wszystkich gminach Powiatu Koszalińskiego. Państwowy Powiatowy Inspektorat Sanitarny stwierdza przydatność wody w przypadku urządzeń wodociągowych dostarczających wodę na podstawie Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku w sprawie wymagań bakteriologicznych, fizykochemicznych i organoleptycznych dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. 2007 nr 61 poz. 417 z późn. zm.). Zaopatrzenie w wodę do spożycia dla ludzi na terenie Powiatu Koszalińskiego prowadzone jest w większości przypadków przez gminne i miejskie przedsiębiorstwa wodociągowe, które prowadzą kontrolę wewnętrzną jakości wody przeznaczonej do spożycia dostarczanej przez siebie konsumentom. Badania jakości próbek wody prowadzone są przez laboratoria posiadające decyzję Państwowych Powiatowych Inspektorów Sanitarnych dopuszczającą do prowadzenia badań wody przeznaczonej do spożycia. W jednej gminie Manowo zarządcą wodociągu jest Urząd Gminy. Nie prowadzi on kontroli wewnętrznej jakości wody przeznaczonej do spożycia dla ludzi w żadnym zakresie. Zgodnie z danymi

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 30 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 przedstawionymi w dokumencie pn. „Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu koszalińskiego za rok 2010”, w 2010 skontrolowano 121 wodociągów na terenie powiatu ze względu na jakość wody, w tym: 99 - wodociągów o wydajności do 100 m 3/d, 21 - wodociągów o wydajności od 100-1000m 3/d oraz 1 wodociąg o wydajności 10.000 – 100.000m 3/d. W 2010r. w ramach prowadzonego monitoringu kontrolnego i przeglądowego jakości wody przeznaczonej do spożycia przeprowadzono badania jakości wody w 117 wodociągach publicznych. Zgodnie z danymi Powiatowej Stacji Sanitarno - Epidemiologicznej w Koszalinie podczas prowadzonego monitoringu jakości wody przeznaczonej do spożycia w 2010r. przekroczenia parametrów w z załącznika nr 1 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku w sprawie wymagań bakteriologicznych, fizykochemicznych i organoleptycznych dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. 2007 nr 61 poz. 417 z późn. zm.) stwierdzono, w jednym wodociągu. Był to wodociąg o wydajności 82 m 3/d zaopatrujący 619 osób. Stan ten był krótkotrwały. Stwierdzono zanieczyszczenie bakteriami paciorkowca kałowego. Badanie laboratoryjne wykazały obecność 26 jtk. bakterii paciorkowców kałowych w próbce 100ml wody. Powtórne badania przeprowadzone po podjęciu działań naprawczych przez zarządcę wodociągu wykazały utrzymywanie się zanieczyszczenia do 3 jtk. paciorkowców kałowych w 100 ml wody. Zachodziła konieczność wyłączenia pracy wodociągu. Powtórne uruchomienie dostaw wody z przedmiotowego wodociągu nastąpiło po uzyskaniu prawidłowych wyników badań laboratoryjnych jakości wody. Dodatkowo w jednym z funkcjonujących wodociągów na terenie powiatu w 2010 roku wymagania mikrobiologiczne nie zostały zachowane. W przedmiotowym wodociągu Gniazdowo odnotowano przekroczenia ogólnej liczby bakterii, tj. 63 jtk ogólnej liczby bakterii w 36°C. Badania przeprowadzone w ramach powtórnej kontroli nie wykazały zanieczyszczeń. Dodatkowo w wyniku prowadzonych badań jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi w 2010 roku odnotowano fizyko-chemiczne skażenie wody parametrami z załącznika nr 3. W trakcie badań kwestionowano jakość wody przeznaczonej do spożycia dla ludzi, z uwagi na zawyżoną zawartość manganu, żelaza i mętności w kontrolowanych wodociągach. Wyniki badań jakości wody przeznaczonej do spożycia dla ludzi pod względem zawartości manganu, żelaza oraz jej mętności dla wybranych wodociągów kontrolowanych w 2010 roku prezentuje tabela 12.

Tabela 12. Wyniki badań jakości wody przeznaczonej do spożycia dla ludzi w roku 2010 pod względem zawartości manganu, żelaza oraz jej mętności

Wartości dopuszczalne Wartości zbadane Wodociąg Mętność Fe μg/l Mn μg/l Fe μg/l Mn μg/l Mętność NTU NTU Rosnowo 200 50 1 396 113 4,6 Cewlino 321 94 b.d. Dęborogi 962 120 b.d. Manowo 232 b.d. b.d. Bonin 711 71 1,5 Strachomino 301 b.d. 1,1 Nowe Łozice b.d. 230 1,2 Ujazd 1322 216 17 Ubiedrze 240 b.d. 2,9 Wilczogóra b.d. 116 b.d. Wojęcino 557 83 b.d. Porost 264 99 18 Rosocha 962 b.d. 11 Garbno 101 90 12 Sucha Koszalińska b.d. 105 1,8 Warnino b.d. 197 b.d.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 31 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Świemino 288 145 b.d. Nosowo 640 114 6,9 Śmiechów 0,458 0,259 2,6 Nowe Bielice b.d. 200 b.d. Drzewiany b.d. 105 1,7 Chmielno b.d. 68 b.d. Sowinko b.d. 173 b.d. Giezkowo b.d. 74 b.d. Strzekęcino 311 171 2,2 Źródło: „Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu koszalińskiego za rok 2010”, Powiatowa Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna w Koszalinie

Wszystkie wodociągi, w których stwierdzono ww. nieprawidłowości w 2010 roku były wodociągami o wydajności do 100 m 3/d. Zgodnie z danymi Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Koszalinie, jakość wód w pozostałych wodociągach eksploatowanych na terenie Powiatu Koszalińskiego odpowiadała wymaganiom zapisanym w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku w sprawie wymagań bakteriologicznych, fizykochemicznych i organoleptycznych dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. 2007 nr 61 poz. 417 z późn. zm.).

3.1.1.2. Charakterystyka sieci wodociągowej

Łączna długość eksploatowanej sieci wodociągowej na terenie Powiatu Koszalińskiego w 2010 roku wynosiła 716,7 km. Całkowita ilość mieszkańców objętych siecią wodociągową na terenie powiatu wynosiła 53.487, co stanowi około 83% ogólnej liczby mieszkańców. Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego długość sieci wodociągowej na terenie powiatu systematycznie się zwiększała. Charakterystykę istniejącej sieci wodociągowej w poszczególnych gminach Powiatu Koszalińskiego przedstawia tabela 13.

Tabela 13. Charakterystyka sieci wodociągowej na terenie Powiatu Koszalińskiego wg gmin w roku 2010 Stopień objęcia Ludność Woda dostarczona Długość sieci Jednostka siecią korzystająca gospodarstwom wodociągowej administracyjna wodociągową z sieci domowym [km] [%] wodociągowej [tys. m 3] Gmina Będzino 98,2 92,07 7.735 325,0 Gmina Biesiekierz 86,1 87,65 5.206 181,0 Miasto i Gmina Bobolice 170,0 83,30 8.126 221,8 Gmina Manowo 41,4 78,29 5.081 251,5 Gmina Mielno 82,3 97,50 4.957 239,4 Miasto i Gmina Polanów 90,4 71,52 6.513 298,8 Gmina i Miasto Sianów 99,2 78,17 10.503 341,3 Gmina Świeszyno 49,1 86,56 5.366 194,0 Powiat Koszaliński 716,7 83,02 53.487 2.052,8 Źródło: Główny Urząd Statystyczny (Bank Danych Lokalnych), stan na dzień 31.12.2010r.

Zestawione w powyższej tabeli dane ilustrują, że największy stopień objęcia siecią wodociągową posiada Gmina Mielno, gdzie występuje sieć wodociągowa o łącznej długości 82,3 km, a stopień objęcia mieszkańców gminy siecią wodociągową wynosi 97,50%. Najmniejszy stopień rozwinięcia sieci wodociągowej posiada Miasto i Gmina Polanów, gdzie całkowita długość rozdzielczej sieci wodociągowej wynosi 90,4km, a stopień zwodociągowania tego terenu wynosi 71,52%.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 32 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Sieć wodociągowa na terenie Powiatu Koszalińskiego w ostatnich latach uległa dość znacznej rozbudowie. Powołując się na dane Głównego Urzędu Statystycznego, długość sieci wodociągowej powiatu w 2010 roku wynosiła 716,70 km i zwiększyła się o 117,6 km w porównaniu do roku 2005. Analizę wzrostu sieci wodociągowej oraz ilości połączeń prowadzących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania dla sieci wodociągowej na terenie powiatu w latach 2005-2010 obrazuje tabela 14.

Tabela 14. Charakterystyka sieci wodociągowej na terenie Powiatu Koszalińskiego w latach 2005-2010 Charakterystyka czynnej sieci wodociągowej Sieć wodociągowa 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Długość czynnej sieci rozdzielczej 599,1 617,0 638,1 686,0 696,9 716,7 bez przyłączy [km]

Połączenia do sieci wodociągowej budynków mieszkalnych i 8.926 8.395 9.487 11.346 11.837 10.535 zbiorowego zamieszkania [szt.] Źródło: Główny Urząd Statystyczny (Bank Danych Lokalnych)

3.1.2. Gospodarka ściekowa

3.1.2.1. Charakterystyka sieci kanalizacyjnej

Całkowita długość sieci kanalizacji sanitarnej w Powiecie Koszalińskim w 2010 roku wynosiła 449,8 km. Całkowita ilość mieszkańców objętych siecią kanalizacyjną na terenie powiatu wynosiła 32.107, co stanowi około 49,85% ogólnej liczby mieszkańców. Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego długość sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu systematycznie się zwiększała. Charakterystykę istniejącej sieci kanalizacyjnej w poszczególnych gminach Powiatu Koszalińskiego przedstawia tabela 15.

Tabela 15. Charakterystyka sieci kanalizacyjnej na terenie Powiatu Koszalińskiego wg gmin w roku 2010 Ludność Długość sieci Stopień objęcia Jednostka korzystająca Ścieki odprowadzane kanalizacyjnej siecią kanalizacyjną administracyjna z sieci [tys. m 3] [km] [%] kanalizacyjnej Gmina Będzino 15,0 31,95 2.684 253 Gmina Biesiekierz 13,5 32,52 1.932 125 Miasto i Gmina Bobolice 96,1 59,62 5.816 141 Gmina Manowo 21,3 40,65 2.638 120 Gmina Mielno 109,2 86,94 4.420 478 Miasto i Gmina Polanów 41,2 45,38 4.132 274 Gmina i Miasto Sianów 48,2 49,14 6.602 197 Gmina Świeszyno 105,3 62,64 3.883 133 Powiat Koszaliński 449,8 49,85 32.107 1.721 Źródło: Główny Urząd Statystyczny (Bank Danych Lokalnych), stan na dzień 31.12.2010r.

Zestawione w powyższej tabeli dane ilustrują, że największy stopień objęcia siecią kanalizacyjną posiada Gmina Mielno, gdzie występuje sieć kanalizacyjna o łącznej długości 109,2 km, a stopień objęcia mieszkańców gminy siecią kanalizacyjną wynosi 86,94%. Najmniejszy stopień rozwinięcia sieci kanalizacyjnej posiada Gmina Będzino, gdzie całkowita długość czynnej sieci wynosi 15,0 km, a stopień skanalizowania tego terenu wynosi 31,95%.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 33 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Sieć kanalizacyjna na terenie Powiatu Koszalińskiego w ostatnich latach uległa dość znacznej rozbudowie. Powołując się na dane Głównego Urzędu Statystycznego, długość sieci kanalizacyjnej po wiatu w 2010 roku wynosiła 449,80 km i zwiększyła się o 265,2 km w porównaniu do roku 2005. Analizę wzrostu sieci kanalizacyjnej oraz ilości połączeń prowadzących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania dla sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu w latach 2005-2010 obrazuje tabela 16.

Tabela 16. Charakterystyka sieci kanalizacyjnej na terenie Powiatu Koszalińskiego w latach 2005-2010 Charakterystyka czynnej sieci kanalizacyjnej Sieć kanalizacyjna 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Długość czynnej sieci kanalizacyjnej 184,6 266,6 313,8 351,8 382,7 449,8 [km] Połączenia do sieci kanalizacyjnej budynków mieszkalnych i 3.708 4.131 4.898 5.361 5.723 5.994 zbiorowego zamieszkania [szt.] Źródło: Główny Urząd Statystyczny (Bank Danych Lokalnych)

Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego ilość ścieków komunalnych odprowadzanych do oczyszczalni siecią kanalizacyjną w 2010 roku z terenu Powiatu Koszalińskiego wyniosła 1.721,0 tys. m3. Analizę ilości ścieków komunalnych odprowadzanych w latach 2005-2010 prezentuje wykres 4.

Wykres 4. Ilość ścieków komunalnych [tys. m 3] odprowadzanych z terenu powiatu w latach 2005-2010

1899,2 1900,0 1811,5

1800,0 1708,2 1711,9 1721,0

1700,0 1602,3

1600,0

1500,0

1400,0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Źródło: Główny Urząd Statystyczny (Bank Danych Lokalnych)

3.1.2.2. Oczyszczalnie ścieków

Gospodarka ściekowa Powiatu Koszalińskiego opiera się na 36 oczyszczalniach komunalnych, z czego 7 z nich objętych jest Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Zgodnie z danymi Starostwa Powiatowego w Koszalinie jedna spośród tych instalacji nie spełnia norm UE i wymaga podjęcia prac modernizacyjnych. W przypadku oczyszczalni ścieków w Sianowie gmina musi dokonać wyboru pomiędzy gruntowną modernizacją oczyszczalni lub włączeniem się w system kanalizacyjny prowadzący ścieki komunalne z terenu gminy i miasta Sianów na oczyszczalnię ścieków w m. Jamno. Szczegółowe dane dotyczące

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 34 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 gospodarki wodno-ściekowej w powiecie, wg podziału na aglomerację, zgodnie z KPOŚK 2010 prezentuje tabela 17.

Tabela 17. Gospodarka wodno - ściekowa na terenie Powiatu Koszalińskiego wg KPOŚK 2010 Oczyszczalnie ścieków Stan na 31.12.2006 r. Planowane na 31.12.2015 r. /d] /d] 3 3 Nazwa aglomeracji Nazwa aglomeracji Gminy w aglomeracji nazwa oczyszczalni przepustowość istniejącej oczyszczalni, [m istniejącej wydajność [RLM]oczyszczalni istniejącej rodzaj oczyszczalni planowanej rodzaj oczyszczalni inwestycji rodzaj przepustowość oczyszczalni, [m oczyszczalni wydajność [RLM] Koszalin,

Będzino, Koszalin Jamno 400000 266667 PUB1 PUB1 I 40000 266667 Świeszyno,

Manowo Mielno Mielno Unieście 6500 43333 PUB2 PUB2 I 6500 28765 Bobolice Bobolice Bobolice 1080 7200 B B I 1080 14100 Mielno, Sarbinowo Kiszkowo 3200 21333 B B MO 3200 40000 Będzino Polanów Polanów Polanów 740 4 933 B B I 740 9250 Sianów Sianów Sianów 705 4699 nonB B M 1200 23400 Manowo Manowo Bonin 159 1060 B B R 280 3500 Nakłady inwestycyjne planowane na lata Osady Efekty ekologiczne 2007-2015 [tys. zł] ilość suchej masy osadów ilość na powstających stan na oczyszczalni, 31.12.2015 r. kg[ s.m./d] efektutermin osiągnięcia w zakresieekologicznego ścieków oczyszczania efektutermin osiągnięcia w ekologicznego aglomeracji efektutermin osiągnięcia w zakresieekologicznego osadowejgospodarki kanalizacyjne sieci na ścieków oczyszczalnie na wraz z przeróbką osadu zagospodarowanie na osadu ścieków oczyszczalnie na wrazi osadu z przeróbką ogółem jego zagospodarowaniem jego zagospodarowaniem 10000 I I I 3595,7 0 0 0 3595,7 1625 I I I 51,2 10000 2700 12700 12751,2 270 I I I 8388,6 0 9 9 8 397,6 800 I I 2010 8287,8 6000 1800 7800 16 087,8 185 I I I 8103,7 0 43 43 8 146,7 300 2010 2010 2010 14238 13957 1000 14957 29 195 70 2015 2015 2015 1158,6 0 0 0 1 158,6 gdzie: Rodzaj istniejącej oczyszczalni: PUB1 – oczyszczalnia biologiczna z podwyższonym usuwaniem związków azotu (N), fosforu (P) spełniające standardy odprowadzanych ścieków dla aglomeracji ≥ 100 000 RLM; PUB2 – oczyszczalnia biologiczna z podwyższonym usuwaniem związków azotu (N), fosforu (P) spełniająca standardy odprowadzanych ścieków dla aglomeracji ≥ 15 000 RLM < 100 000 RLM; B – oczyszczalnia biologiczna spełniająca standardy odprowadzanych ścieków dla aglomeracji < 15 000 RLM; non B – oczyszczalnia biologiczna nie spełniająca standardów odprowadzanych ścieków dla aglomeracji < 15 000 RLM, Rodzaj inwestycji: I – istniejąca oczyszczalnia, która spełnia wymagania i nie wymaga inwestycji, M – istniejąca oczyszczalnia, która spełnia wymagania ze względu na przepustowość lecz wymaga modernizacji ze względu na jakość odprowadzanych ścieków, R – istniejąca oczyszczalnia, która wymaga rozbudowy ze względu na przepustowość, MO – modernizacja tylko części osadowej oczyszczalni, Źródło: Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych - AKPOŚK 2010

Zakres przedsięwzięć inwestycyjnych w ramach KPOŚK będzie mógł być uściślany na podstawie indywidualnych wniosków gmin opartych o dokumentację projektową i spełniających wymogi rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie wyznaczania obszarów i granic aglomeracji, wykazujących, że realizacja sieci kanalizacyjnej na obszarze aglomeracji z doprowadzeniem do oczyszczalni będzie uzasadniona finansowo i technicznie. Powyższe

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 35 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 ma szczególne znaczenie przy ocenie przez fundusze strukturalne i ekologiczne wniosków o dofinansowanie tych przedsięwzięć. Wnioski, oparte o dokumentację projektową ustalającą przedmiot, zakres i koszty przedsięwzięć dla wyposażenia zidentyfikowanych aglomeracji w systemy kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków, muszą spełniać podstawowe kryteria techniczne i ekonomiczne przede wszystkim dotyczące zasięgu systemu kanalizacyjnego, tj. granic aglomeracji, oraz prognozy ilości odprowadzanych ścieków i wskaźników. Charakterystykę wszystkich eksploatowanych oczyszczalni ścieków w 2010 roku znajdujących się w granicach Powiatu Koszalińskiego przedstawia tabela 18.

Tabela 18. Charakterystyka oczyszczalni ścieków na terenie Powiatu Koszalińskiego w 2010 roku Dane zbiorcze dotyczące oczyszczalni ścieków na terenie powiatu Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w % ogólnej liczby ludności 65,9 ogółem 42.417 Ludność obsługiwana przez mechaniczne 706 oczyszczalnie biologiczne 18.515

z podwyższonym usuwaniem biogenów 23.196 Ludność obsługiwana przez w miastach 13.250 oczyszczalnie na wsi 29.167 oczyszczalnie mechaniczne 2 Obiekty komunalne oczyszczalnie biologiczne 25 oczyszczalnie z podwyższonym usuwaniem biogenów 9 ogółem 859,0 stosowane w rolnictwie 130,0 stosowane do rekultywacji terenów, w tym gruntów na cele rolne 415,0 Osady ściekowe [Mg] stosowane do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu 0 wytworzone w ciągu roku przekształcone termicznie 0 składowane razem 254,0 magazynowane czasowo 0 ogółem [ilość obiektów] 3 Przemysłowe z podwyższonym usuwaniem biogenów [ilość obiektów] 0 oczyszczalnie ścieków przepustowość ogółem [tys. m 3] 355 Źródło: Główny Urząd Statystyczny (Bank Danych Lokalnych), stan na dzień 31.12.2010r.

Charakterystykę ładunków zanieczyszczeń w ściekach po oczyszczaniu, odprowadzanych ze wszystkich oczyszczalni eksploatowanych na terenie Powiatu Koszalińskiego w latach 2009-2010 przedstawia wykres 5.

Wykres 5. Ładunki zanieczyszczeń w ściekach po oczyszczeniu odprowadzanych z oczyszczalni Powiatu Koszalińskiego w latach 2009 - 2010

191082 200000 162025

160000

120000

62481 80000 55847 47350 50985 43008 45086

40000 4126 3619

0 2009 2010

BZT5 ChZT Zawiesina ogólna Azot ogólny Fosfor ogólny

Źródło: Główny Urząd Statystyczny (Bank Danych Lokalnych)

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 36 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Na obszarach wiejskich powiatu o niegodnych warunkach deniwelacyjnych zamieszkałych przez małą liczbą mieszkańców stosuje się przydomowe oczyszczalnie ścieków. Dla tych obszarów zastosowanie małych przydomowych oczyszczalnie jest najbardziej dogodnym rozwiązaniem pod względem ekonomicznym. Dodatkowo w miejscowościach gdzie sieć kanalizacyjna nie jest rozwinięta w znacznym stopniu, ścieki komunalne z gospodarstw domowych odprowadza się do zbiorników bezodpływowych, skąd wywożone zostają taborem asenizacyjnym na teren oczyszczalni ścieków.

3.1.2.3. „Zintegrowana gospodarka wodno – ściekowa w Dorzeczu Parsęty”

Zintegrowana gospodarka wodno-ściekowa w dorzeczu Parsęty jest projektem realizowanym w ramach Funduszu Spójności. Generalnym celem przedsięwzięcia jest poprawa jakości środowiska oraz ochrona dorzecza Parsęty (rzeki, która wpływa bezpośrednio do Morza Bałtyckiego i jest najdłuższą rzeką Przymorza Bałtyckiego, jej długość wynosi 127,1 km.), jednego z atrakcyjniejszych przyrodniczo i turystycznie regionów w Polsce. Celem przedsięwzięcia jest wyposażenie gmin na terenie Związku Miast i Gmin Dorzecza Parsęty w zbiorcze systemy odprowadzania ścieków spełniające wymagania dyrektywy Unii Europejskiej 91/271, zapewnienie właściwej gospodarki osadami oraz zapewnienie wody o odpowiedniej jakości dla mieszkańców. Cały obszar przedsięwzięcia zamieszkuje 250 294 osób. Projekt „Zintegrowana gospodarka wodno-ściekowa w dorzeczu Parsęty” realizowany jest na obszarze 22 miast i gmin. Jest to trzeci co do wielkości projekt w Polsce, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej, na realizację którego Związek pozyskał ponad 150 mln euro. Cały koszt projektu wyniesie prawie 180 mln euro. W grudniu 2005 r. Komisja Europejska wydała decyzję w sprawie przyznania dotacji. Podmiotem odpowiedzialnym za koordynację i monitoring jest Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty w Karlinie. Podział na rejony przebiega wokół trzech największych ośrodków miejskich – Białogardu, Kołobrzegu i Szczecinka. W każdym z rejonów jeden podmiot będzie odpowiedzialny za realizację zadań inwestycyjnych i będzie w przyszłości operatorem systemu wodno-ściekowego w danym rejonie. Podmiotami odpowiedzialnymi w poszczególnych rejonach są: Rejon I - Regionalne Wodociągi i Kanalizacja Sp. z o. o. w Białogardzie, Rejon II - Miejskie Wodociągi i Kanalizacja Sp. z o.o. w Kołobrzegu oraz Rejon III - Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Szczecinku. W skład poszczególnych rejonów wchodzą gminy:
Rejon I - gmina miejska Białogard, gmina wiejska Białogard, gmina Biesiekierz , miasto i gmina Bobolice , miasto i gmina Karlino, miasto i gmina Połczyn Zdrój, gmina Rąbino, gmina Tychowo,
Rejon II - gmina miejska Kołobrzeg, gmina wiejska Kołobrzeg, gmina Dygowo, gmina Gościno, gmina Rymań, gmina Siemyśl, gmina Sławoborze, gmina Ustronie Morskie,
Rejon III - gmina miejska Szczecinek, gmina wiejska Szczecinek, miasto i gmina Barwice, miasto i gmina Biały Bór, miasto i gmina Borne Sulinowo, gmina Grzmiąca.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 37 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Rysunek 1. Rejony projektu „Zintegrowana gospodarka wodno – ściekowa w Dorzeczu Parsęty”

Źródło: www.parseta.org.pl

Dwie gminy Powiatu Koszalińskiego zostały włączone do projektu „Zintegrowana gospodarka wodno – ściekowa w Dorzeczu Parsęty”. Na terenie Gminy Bobolice oraz Biesiekierz w ostatnim czasie zrealizowano następujące projekty:
Kontrakt nr VIII na roboty budowlane (żółty „FIDIC”) - Rejon I Białogard (zakończony). Kontraktem były objęte Miasto i Gmina Bobolice (Powiat Koszaliński). Zakończenie prac nastąpiło w lipcu 2010 roku. W ramach realizacji kontraktu wybudowano 34,79 km sieci wodociągowej, wymieniono 7,68 km sieci wodociągowej, wybudowano 20,84 km grawitacyjnej sieci kanalizacyjnej, wybudowano 53,35 km tłocznej sieci kanalizacyjnej, zmodernizowano jedną stację uzdatniania wody oraz wybudowano jedną stację uzdatniania wody. Dodatkowo wybudowano 80 sztuk przepompowni ścieków oraz zlikwidowano 4 istniejące oczyszczalnie ścieków.
Kontrakt nr VIIA na roboty budowlane (żółty „FIDIC”) - Rejon I Białogard (zakończony). Kontraktem był realizowany na terenie Gminy Biesiekierz. Zakończenie prac nastąpiło w maju 2011 roku. W ramach realizacji kontraktu wybudowano oraz poddano wymianie około 23,13 km sieci wodociągowej, wybudowano około 81,68 km sieci kanalizacyjnej, zmodernizowano oraz rozbudowano 4 sztuki SUW, wybudowano 40 sztuk nowych przepompowni ścieków oraz zlikwidowano 1 oczyszczalnię ścieków.
Kontrakt nr V na roboty budowlane (żółty „FIDIC”) - Rejon I Białogard (zakończony) . Kontraktem były objęte Gminy Biesiekierz, Tychowo oraz Rąbino. Zakończenie prac nastąpiło w grudniu 2009 roku. W ramach realizacji kontraktu na terenie gminy Biesiekierz wybudowano grupową oczyszczalnię ścieków o wydajności docelowej 1000 m 3/d oraz zlikwidowano istniejącą miejską oczyszczalnię.
Kontrakt nr IVA na roboty budowlane (żółty „FIDIC”) - Rejon I Białogard (zakończony). Kontraktem było objęte Miasto Bobolice. Zakończenie prac nastąpiło w maju 2010 roku. W ramach realizacji kontraktu na terenie miasta zmodernizowano i rozbudowano oczyszczalnię ścieków w Bobolicach o przepustowości 1.700 m 3/d.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 38 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Kontrakt nr III na roboty budowlane (czerwony „FIDIC”) - Rejon I Białogard (zakończony). Kontraktem objęto Miasto Białogard, Miasto i Gminę Połczyn Zdrój oraz Gminę Bobolice. Zakończenie prac nastąpiło w marcu 2009 roku. W ramach realizacji kontraktu wybudowano 16,30 km sieci wodociągowej, 18,42 km grawitacyjnej sieci kanalizacyjnej, 10,38 km tłocznej sieci kanalizacyjnej, wymieniono 0,23 km sieci kanalizacji sanitarnej oraz wybudowano 13 sztuk przepompowni ścieków.

3.2. Urządzenia wodne

Pod względem ilości i różnorodności urządzeń wodnych w powiecie dominują urządzenia służące do hodowli ryb i nawadniania upraw oraz budowle piętrzące: zastawki, jazy, zainstalowane na wszystkich ciekach powiatu. Aktualny wykaz budowli stale i okresowo piętrzących będących na ewidencji ZZMiUW w Szczecinie, Terenowy Oddział w Koszalinie prezentuje tabela 19.

Tabela 19. Wykaz budowli stale i okresowo piętrzących 2011 roku Nazwa obiektu (lokalizacja- miejscowość, gmina) wysokość piętrzenia, Rodzaj Lp. pojemność zbiornika budowli 1. rz. Uniesta (5+800) – Gorzebądź, gm Sianów h =1,0 m jaz 2. rz. Strzeżenica (5+940) – Kazimierz Pomorski obr. Łekno, gm. Będzino; h=1,2 m jaz 3. rz. Polnica (1+750) – Sianów gm. Sianów, h=1,2 m jaz 4. rz. Tymienica (2+160) – Tymień; h=1,0 m jaz 5. rz. Czerwona (7+100) – Śmiechów gm. Będzino; h=1,0 m jaz 6. rz. Czerwona (11+160) – Dworek obr. Kiszkowo gm. Będzino; h=1,0 m jaz Źródło: Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie, Terenowy Oddział w Koszalinie (stan na dzień 31.12.2011r.)

Aktualny wykaz stawów rybnych na terenie Powiatu Koszalińskiego prezentuje tabela 20.

Tabela 20. Wykaz hodowlanych stawów rybnych na terenie Powiatu Koszalińskiego w 2011 roku Lokalizacja (miejscowość, ciek w km, Lp. Powierzchnia stawów [ha] Rodzaj hodowli lub inne źródło poboru wody) 1. Siecieminko, rzeka Polnica 5 szt. 2,5x5m, 4 szt. 6x30m pstrąg 2. Rekowo, rzeka Mszanka 18,43 ha karp 3. Gajewo, rzeka Grzybniczka 0,13 ha karp 4. Sianów, rzeka Uniesta, km 7+320 7 szt. 6x25m pstrąg 5. Sianów, rzeka Uniesta, km 7+320 5 szt. 0,06 ha pstrąg 6. Sianów, rzeka Uniesta, km 7+320 4 szt. 5 szt. pstrąg 7. Sianów, rzeka Uniesta, km 7+320 6 szt. 5x28m, 1 szt. 2x10m pstrąg 8. Szczeglino, rzeka Uniesta, km 17+100 16 szt. 1,2x8m, 15 szt. 3-4x7-16m pstrąg 9. Karsino 6,69 ha karp 10. Drzewiany 1 szt. 0,8 ha, 1 szt. 0,7 ha, 1 szt. 1,0 ha karp 11. Kępiny 1 szt. 0,07 ha, 2 szt. 4x30m, 4 szt. 2x15m pstrąg 12. Bardzlino, rzeka Radew, km 30+330 pstrąg 13. Buszyno, rzeka Grabowa, 8 szt. 5x85m, 2 szt. 5x100m pstrąg 14. Sianów, Struga Sianowska, km 2+720 30,0 ha karp 15. Rekowo, rzeka Mszanka, km 7+320 4 szt. 3x20m, 3 szt. 5x30m pstrąg 16. Rekowo, rzeka Mszanka, km 7+320 5 szt. 3x20m, 6 szt. 5x30m pstrąg 17. Głodowa 4 szt. 4x30m, 14 szt. 5x30m pstrąg 18. Głodowa 0,42 ha karp 19. Maszkowo, rzeka Uniesta 1,2 ha karp 20. Węgorzewo 3,75 ha karp 21. Ratajki 0,2 ha karp 22. Głodowa 1,04 ha karp 23. Głodowa 5,83 ha karp

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 39 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

24. Mielenko 0,65 ha karp 25. Karsina 4,56 ha karp 26. Głodowa 5,66 ha karp 27. Świeszyno 0,3 karp 28. Strzeżenica 0,38 ha karp 29. Dąbrowa, 2,0 ha karp 30. Kędzierzyn 6,1 ha karp 31. Górawino 0,4 ha karp 4 szt. 5x30m , 26 szt. 2x10m, 12 szt. 4x30m, 32. Krąg, rzeka Grabowa, km 46+100 14 szt. 3,5x25m, 6 szt. 6x30m, 6szt. 6x39m pstrąg, karp 2,0 ha karpiowy 33. Olszak 3,38 ha karp 34. Porost 2,0 ha karp 35. Sianów, rzeka Uniesta, km 5+210 4 szt. 2,5x30m, 5 szt. 7x30m pstrąg 36. Sianów, rzeka Uniesta, km 7+320 5 szt. 0,06 ha pstrąg 37. Sieranie 6,3 ha karp 38. Sowinko, rzeka Polnica 10,71 ha karp 39. Kępiny, rzeka Debrzyca, km 2+640 8 szt. 2x15m, 10 szt. 5x30m pstrąg 40. Gajewo, rzeka Grzybniczka 0,2 ha karp 41. Skwierzynka 1,5 karp 42. Skwierzynka 1,13 ha karp 43. Kępsko, rzeka Debrzyca 4 szt. 4x25m, 5 szt. 5x25m, 4 szt. 5x40m 0,59 ha pstrąg, karp 44. Wyszebórz 3,18 ha karp 45. Chocimino 2,0 ha karp 46. Chocimino 9,3 ha karp Źródło: Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie, Terenowy Oddział w Koszalinie (stan na dzień 31.12.2011r.)

3.3. Gospodarka odpadami

Na obszarze Powiatu Koszalińskiego funkcjonuje zorganizowany system gospodarki odpadami komunalnymi realizowany przez gminy we własnym zakresie. Gminy odpowiedzialne są za zbieranie wszystkich odpadów komunalnych oraz za ich odzysk i unieszkodliwianie. Realizacja powyższych zadań należy do przedsiębiorców odpowiedzialnych za odbiór odpadów komunalnych. Zgodnie z danymi zawartymi w dokumencie pn. „Sprawozdanie z realizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Koszalińskiego za lata 2009 – 2010” ilość zebranych zmieszanych odpadów komunalnych z terenu Powiatu Koszalińskiego w 2009 roku wyniosła 13.268,88 Mg, natomiast w 2010 zmniejszyła się i łącznie z terenu powiatu zebrano 11.958,27 Mg. Ilość odpadów zebranych w latach 2009-2010 to ponad 25 tys. Mg, co stanowi 1 tys. Mg mniej w stosunku do lat 2007 – 2008 i w sytuacji obserwowanego w populacji stałego wzrostu produkowanej ilości odpadów stanowi sygnał do uszczelnienia procesu ewidencji umów na odbiór odpadów. Systemem wywozu odpadów na terenie powiatu objętych jest średnio 90% mieszkańców, z najmniejszym odsetkiem na terenie Gminy Bobolice, który wynosił 65% w roku 2009 i 75% w roku 2010. Podstawowym procesem unieszkodliwiana odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie Powiatu Koszalińskiego jest ich składowanie na składowiskach odpadów innych niż niebezpiecznie i obojętne. Na terenie powiatu zlokalizowane jest jedno składowisko odpadów komunalnych w obrębie Zakładu Odzysku Odpadów w gminie Sianów będące w trakcie eksploatacji oraz jedno składowisko w gminie Świeszyno m. Niedalino, będące w okresie przed rekultywacją. Dodatkowo na terenie powiatu znajdują się 3 już zamknięte składowiska odpadów, tj. Składowisko odpadów w Boboliczkach (gm. Bobolice), Składowisko odpadów w Cewlinie (gm. Polanów) oraz Składowisko odpadów w Wietrznie (gm. Manowo). Składowiska odpadów

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 40 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 innych niż niebezpieczne i obojętnych w Wietrznie, Boboliczkach i Cewlinie posiadają decyzje na zamknięcie składowiska. Dla składowiska w Wietrznie – decyzja Starosty Koszalińskiego znak: OŚ.6237.5.2011.AG z dnia 18.01.2012 r., dla składowiska w Boboliczkach – decyzja Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego znak: WRiOŚ-III-BKoc/7711/4-2-08 z dnia 17.06.2008 r., dla składowiska w Cewlinie – decyzja Starosty Koszalińskiego znak: OŚ.II.7627/01/09 z dnia 02.04.2009 r., zmieniona decyzją znak:OŚ.6237.4.2011.AG z dnia 01.03.2011 r. Zgodnie z zapisami Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego funkcjonowanie składowiska w Niedalinie nie jest przewidziane. Przedmiotowe składowisko odpadów ma zatwierdzoną przez Starostę Koszalińskiego instrukcję eksploatacji składowiska oraz wydane zezwolenie na unieszkodliwianie odpadów do 2020 roku. Składowisko odpadów w Sianowie fukcjonujące na terenie Zakładu Odzysku Odpadów i należy do klasy składowisk innych niż niebezpieczne i obojętne. Składowisko odpadów wyposażone jest w następujące maszyny niezbędne do prawidłowego funkcjonowania: spycharka gąsienicowa DZ 27 S do przemieszczania i wstępnego zagęszczania odpadów, spycharki DT 75 do przemieszczania odpadów (2 szt.), kompaktor CAT 8814 i kompaktor K 534 do przemieszczania i zagęszczania odpadów, ładowarka kołowa Ł 200 - sprzęt pomocniczy do przemieszczania przesypki sanitarnej, przerzucarka do przerzucania, napowietrzania i formowania pryzm kompostowych. Kwatery składowania przylegają do wyeksploatowanej i zrekultywowanej części „starego” składowiska, które obecnie jest odgazowywane. Teren przeznaczony na kwatery składowania (działki nr 102,103) jest zróżnicowany wysokościowo i rzędne jego zawarte są w granicach 15,0 – 23,5 m n.p.m. Rzędna dna niecki składowiska wynosi około 15,0 m n.p.m. Parametry kwater (6 szt.) wynoszą: powierzchnia dna: 60.000,0 m 2, powierzchnia korony: 70.300,0 m 2, średnia głębokość: 12,0 m, przybliżona pojemność: 780.000,0 m 3. Izolacja dna i skarpy wykonana została z geomembrany PEHD grubości 1,5 mm, zgrzewanej podwójnym szwem. Na geomembranie ułożony został drenaż odcieków odprowadzający odcieki do przepompowni. Drenaż ułożony został ze spadkiem 2% w kierunku zbieracza z rur perforowanych PEHD o średnicy 160, natomiast zbieracz z rur PEHD o średnicy 200 ze spadkiem 2 % o w kierunku przepompowni. Drenaż wykonany został w obsypce żwirowej grubości 60 cm. Na dnie i skarpach wykonano filtr gruntowy gr. 60,0 cm z gruntu przepuszczalnego (piasku). Na skarpach przed ułożeniem filtra gruntowego wykonano zabezpieczenia przed osuwaniem wykonane ze zużytych opon powiązanych pomiędzy sobą i wypełnionych gruntem. W miejscu styku kwater i kwatery zrekultywowanej wykonano drenaż zaporowy w celu ograniczenia ewentualnego spływu odcieków ze starej niecki składowiska do gruntu pod kwaterami. Poszczególne kwatery składowiska o powierzchni około 1,0 ha każda zostały oddzielone groblami ziemnymi na wysokości 1,0 m, co umożliwiało praktyczne wydzielenie poszczególnych kwater do czasowej eksploatacji. Eksploatacja poszczególnych kwater polega na formowaniu korpusu odpadów na wysokość roboczą około 2,0 m z kompaktowaniem warstwowo na wyznaczonych sektorach składowania – około 0,25 ha. Osiąganie takiej wysokości korpusu powoduje przejście na kolejną kwaterę z równoczesnym wykonaniem przesypki sanitarnej na kwaterze poprzedniej czasowo wyłączonej z eksploatacji. Dowóz odpadów na miejsce składowania odbywa się po drogach technologicznych do miejsca wyładunku i dalsza dyslokacja odbywa się przy zastosowaniu spychacza i kompaktorów do przemieszczania i zagęszczania składowanych odpadów. W miarę wzrostu wysokości korpusu odpadów okresowo dokonuje się podwyższania posadowienia dróg technologicznych oraz „płata” wyładowczego. Dobowa zdolność przyjmowania odpadów wynosi: 385 Mg. Ilość zdeponowanych odpadów na składowisku na rok 2010 wynosi około 554 tys. Mg. Systemy odbierające odcieki z kwatery pracują w układzie pół – i automatycznym, a ich funkcjonowanie w zasadzie nie jest zagrożone zdarzeniami awaryjnymi. Jedynym zagrożeniem dla środowiska związanym z eksploatacją byłaby długotrwała awaria przepompowni lub długotrwały zanik napięcia; powiększonym w przypadku równoczesnego intensywnego opadu atmosferycznego (z uwagi na ograniczoną pojemność buforową).

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 41 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Ogólne dane dot. składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Sianowie, na którym są składowane odpady komunalne z terenu Powiatu Koszalińskiego, które przewidziane jest do dalszej eksploatacji przedstawia tabela 21.

Tabela 21. Charakterystyka składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Sianowie w roku 2010

Nazwa i adres Pojemność Pojemność Pojemność Masa składowanych składowiska całkowita [Mg] wypełniona [Mg] pozostała [Mg] odpadów [Mg]*

Zakład Odzysku Odpadów w Sianowie, 975748,40 794711,14 181037,26 794711,14 ul. Łubaszan 80, 76-004 Sianów *od początku eksploatacji, stan na 31.05.2011 roku Źródło: „Sprawozdanie z realizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Koszalińskiego za lata 2009 – 2010”

Graficzną prezentację rozmieszczenia składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Sianowie (ZOO w Sianowie) oraz składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętnew Niedalinie przedstawia rysunek 2.

Rysunek 2. Rozmieszczenie składowisk odpadów Powiatu Koszalińskiego

Źródło: Opracowanie własne

W skład przedmiotowego Zakładu Odzysku Odpadów w Sianowie gdzie kierowane są odpady komunlane zebrane z ternu powiatu wchodzą następujące obiekty i instalacje: podczyszczalnia ścieków, agregat energii elektrycznej napędzany biogazem składowiskowym, kotłownia grzewcza, budynek techniczno – socjalny, kwatery na odpady azbestowo – cementowe i skażonego gruntu, kwatera na balast powstały po segregacji odpadów, kwatery składowania odpadów, wiata depozytowa na odpady niebezpieczne, wiata do rozdrabniania odpadów wielkogabarytowych, wagi elektroniczne, kompostownia pryzmowa, płytowa, linia sortownicza do makulatury, szkła i plastiku, linia sortownicza dla odpadów komunalnych zmieszanych,

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 42 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 stanowisko do rozbiórki odpadów wielkogabarytowych, magazyn paliw, myjnia opakowań i środków transportu, instalacja elektryczna, instalacja oświetlenia terenu, instalacja wodociągowa, myjnie, oraz maszyny niezbędne do prawidłowego funkcjonowania. Zakład prowadzony jest przez Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o. o. w Koszalinie. ZOO w Sianowie obsługuje nie tylko teren powiatu, ale również Miasto Koszalin i niektóre gminy Powiatu Sławieńskiego. Odpady z terenu Powiatu Koszalińskiego stanowią zaledwie około 20% wszystkich odpadów zagospodarowywanych na terenie ZOO Sianów. Charakterystykę sortowni odpadów komunalnych selektywnie zebranych oraz kompostowni osadów ściekowych i odpadów w pryzmach, funkcjonujących w ramach ZOO w Sianowie przedstwia tabela 22.

Tabela 22. Instalacje do odzysku lub innego niż składowanie unieszkodliwiania odpadów komunalnych w Powiecie Koszalińskim Rodzaj decyzji/ Numer decyzji; data Rodzaj instalacji Nazwa i adres podmiotu Data ważności Adres instalacji podstawa wydania/organ zarządzającego decyzji prawna wydający Sortownia odpadów Sortownia Przedsiębiorstwo Zakład Odzysku K-SR-Ś-6-6619/9/05; odpadów Gospodarki Komunalnej Odpadów Pozwolenie 22.03.2005r./ komunalnych Sp. z o.o. 02.03. 2015r. ul. Łubuszan 80; zintegrowane Wojewoda selektywnie ul. Komunalna 5 76-004 Sianów Zachodniopomorski zebranych 75-724 Koszalin Kompostownia Kompostownia Przedsiębiorstwo Zakład Odzysku K-SR-Ś-6-6619/9/05; osadów Gospodarki Komunalnej Odpadów Pozwolenie 22.03.2005r./ ściekowych i Sp. z o.o. ul. Łubuszan 80; zintegrowane Wojewoda 02.03.2015r. odpadów w ul. Komunalna 5 76-004 Sianów Zachodniopomorski pryzmach 75-724 Koszalin Źródło: „Sprawozdanie z realizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Koszalińskiego za lata 2009 – 2010”, stan na 31.05.2011r.

Selektywna zbiórka odpadów pozwala na wyselekcjonowanie takich odpadów jak: szkło, odpady plastikowe, papier, tekstylia, metale oraz pewną ilość odpadów organicznych. Do sortowni funkcjonującej na terenie ZOO dostarczane są odpady wyselekcjonowane, po czym trafiają na taśmę sortowniczą, gdzie następuje ich dalsza segregacja z wydzieleniem surowców wtórnych. Części szklane deponowane są w boksach magazynowych w postaci stłuczki szklanej, natomiast tworzywa sztuczne zostają rozdrobnione (na urządzeniach do rozdrabniania tworzyw sztucznych), a następnie pakowane w worki. Część tworzyw sztucznych (głównie opakowania plastikowe) zostaje zbelowana, podobnie jak odpady papierowe, po czym oba rodzaje odpadów zostają przekazane odbiorcom tego surowca do dalszej przeróbki. W skład sortowni wchodzą następujące obiekty i urządzenia:
hala z taśmą sortowniczą do szkła,
hala z taśmą sortowniczą do tworzyw sztucznych,
boksy na surowce wtórne,
myjnia opakowań i środków transportu,
rozdrabniarka do tworzyw sztucznych,
prasa do tworzyw sztucznych,
prasa do makulatury.

Obszar kompostowni znajdującej się na terenie ZOO w Sianowie to około 15.000 m 2, który składa się z 3 oddzielnych placów. Duży plac używany do magazynowania osadu ściekowego, słomy i rozdrobnionego materiału strukturalnego oraz zakładania 9 pryzm kompostowych o szerokości 4 m, długości 120 m i wysokości 1,8 m. Plac średni używany jako magazyn nierozdrobnionego materiału strukturalnego. Plac mały używany do magazynowania i dojrzewania gotowego kompostu. Teren dużego placu kompostowni jest utwardzony drogowymi

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 43 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 płytami żelbetowymi, natomiast plac mały i średni posiadają szczelną i utwardzoną nawierzchnię. Płyta kompostowa ułożona została ze spadkami umożliwiającymi odpływ wód opadowych i odcieków płytami korytkowymi do zbiorników pośrednich, które wykonane zostały jako zbiorniki osadnikowe i wyposażone w kosze do wyłapywania części pływających. Instalacja wyposażona jest w urządzenia peryferyjne – rozdrabniarkę do gałęzi i drzew, lej zasypowy z mieszarką, przerzucarkę kompostu do formowania pryzm i napowietrzania kompostu w pryzmach.

3.4. Komunikacja

3.4.1. Drogi

Powiązania komunikacyjne Powiatu Koszalińskiego wydają się być korzystne dla rozwoju regionu. Przez teren Powiatu Koszalińskiego i Miasta Koszalin przebiega droga międzynarodowa E28 (Berlin – Szczecin – Gdańsk – Kaliningrad), której część stanowi drogę krajową nr 6 (Szczecin- Gdańsk). Przez powiat koszaliński przebiegają również: droga krajowa nr 11 (Kołobrzeg-Bytom) oraz droga krajowa nr 25 (Bobolice – Oleśnica). Charakterystykę dróg krajowych na terenie powiatu przedstawia tabela 23. Tabela 23. Charakterystyka sieci dróg krajowych w Powiecie Koszalińskim w 2011 roku Nr drogi Długość GPR2010 Pikietaż początkowy Pikietaż końcowy Gmina krajowej [km] [poj./dobę] 6 118,859 137,459 18,600 Biesiekierz 13840 6 147,931 158,686 10,755 Sianów 11375 11 18,329 38,703 20,374 Będzino 7528 11 47,980 69,348 21,368 Manowo 9615 11 69,348 88,625 19,277 Bobolice 7227 25 0,000 9,287 9,287 Bobolice 3390 Źródło: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Oddział w Szczecinie, stan na dzień 31.12.2011r.

System komunikacyjny powiatu uzupełniają drogi wojewódzkie. Zgodnie z danymi Zachodniopomorskiego Zarządu Dróg Wojewódzkich w Koszalinie przez teren powiatu przechodzi 11 dróg wojewódzkich. Szczegółową charakterystykę sieci dróg w RDW Koszalin przedstawia tabela 24.

Tabela 24. Sieć dróg w RDW Koszalin w 2011 roku Numer Lokalizacja granicy Lokalizacja granicy Długość odcinka Nazwa odcinka odcinka od km do km w metrach 165 Mielno - Mścice 0 + 000 4+509 4509 167 Koszalin - Tychowo - Ogartowo 3 + 104 16 + 377 13273 Niedalino - Zegrze Pomorskie - 168 0 + 000 41 + 524 41524 Wyszewo -Mostowo - Drzewiany 171 Bobolice - Barwice - Czaplinek 0 + 000 44 + 342 44342 172 Połczyn Zdrój - Szczecinek 18 + 756 42 + 539 23783 201 Gwda Mała - Czarne - Barkowo 0 + 000 5 + 691 5691 Koszalin - Darłowo - Postomino - 203 0 + 223 56 + 498 56275 Ustka - Słupsk Darłówko - Darłowo - Krupy - 205 0 + 000 80 + 510 80510 Sławno - Polanów - Bobolice 206 Koszalin - Polanów - Miastko 6 + 516 42 + 571 36055 208 Barcino - Wielin 20 + 626 25 + 805 5179 209 Warszkowo - Suchorze - Bytów 0 + 000 8 + 281 8281 Razem 319422 Źródło: www.zzdw.koszalin.pl

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 44 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Charakterystykę długości dróg wojewódzkich Powiatu Koszalińskiego zgodnie z danymi Zachodniopomorskiego Zarządu Dróg Wojewódzkich w Koszalinie przedstawia tabela 25.

Tabela 25. Charakterystyka długości dróg wojewódzkich w powiecie w 2011 roku Nr drogi woj. Nazwa odcinka Długość (km) 165 Mielno - Mścice 4,509 167 Koszalin - gr. powiatu białogardzkiego 13,273 168 Niedalino - Zegrze Pomorskie - Wyszewo - Mostowo -Drzewiany 41,524 169 gr. powiatu białogardzkiego - Głodowa 9,991 171 Bobolice - gr. powiatu szczecineckiego 7,047 203 Koszalin - gr. powiatu sławieńska 14,788 205 Krąg - Bobolice 37,780 206 Koszalin - gr. województwa 36,055 208 Barcino - gr. województwa 5,179 Razem 170,146 Źródło: Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie, stan na dzień 31.12.2011r.

Dodatkowo drogi wojewódzkie powiatu w 2011 roku zostały poddane ocenie stanu zgodnie z wytycznymi Systemu Oceny Stanu Nawierzchni, zatwierdzonymi przez Generalnego Dyrektora Dróg Publicznych w dniu 4 marca 2002r. Stan techniczny dróg wojewódzkich prezentuje tabela 26.

Tabela 26. Stan techniczny dróg wojewódzkich w powiecie w 2011 roku

Nr drogi woj. Stan techniczny - Klasy

165 A - 4,509 km 167 C- 0,105 km ; D- 13,168 km 168 A- 0,557 km; B-4,181 km;C-1,648 km; D-35,130 km 169 A- 1,578 km; B-0,800km; C-0,400 km; D-7,213 km 171 A- 0,173 km; B-4,447 km; C-2,427 km; 203 D - 14,788 km 205 A- 9,962 km; B- 10,284 km; C- 8,907 km; D-8,627 km 206 A-3,121 km; B-17,574 km; C-7,830; D- 7,499 km 208 D-5,179 km gdzie klasa: A- stan dobry, nie wymaga w najbliższym czasie zabiegów remontowych B- stan niezadawalający - na niektórych odcinkach dróg zalecane są zabiegi profilaktyczne C- stan niezadawalający, droga ze znaczącymi uszkodzeniami, wymagany remont D- stan zły, droga z licznymi i rozległymi uszkodzeniami, wymagany natychmiastowy remont Źródło: Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie

Stan techniczny dróg w powiecie nie jest najlepszy. Biorąc pod uwagę zasadnicze znaczenie transportu drogowego dla lokalnych przedsiębiorców modernizacja dróg jest konieczna. Graficzną prezentację sieci najważniejszych dróg Powiatu Koszalińskiego przedstawia rysunek 3.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 45 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Rysunek 3. Najważniejsze drogi Powiatu Koszalińskiego

Źródło: www.zzdw.koszalin.pl

Uzupełnieniem sieci dróg krajowych oraz wojewódzkich są drogi powiatowe oraz gminne. Na drogach Powiatu Koszalińskiego odbywa się ruch pojazdów samochodowych o zróżnicowanym natężeniu. Struktura średniego natężenia ruchu na poszczególnych drogach wojewódzkich w 2010 roku opisana jest w rozdziale 4.5.1.

3.4.2. Koleje

W układzie komunikacyjnym powiatu ważne miejsce zajmują także linie kolejowe przechodzące przez jego teren. W zakresie komunikacji kolejowej powiat obsługują: linia kolejowa nr 202: Stargard Szczeciński – Gdańsk Główny oraz linia kolejowa nr 402: Koszalin – Goleniów. Całkowita długość linii kolejowej nr 202 relacji Gdańsk – Koszalin – Białogard – Stargard Szczeciński wynosi 33,7 km, natomiast w granicach województwa zachodniopomorskiego 187 km linii na odcinku Sycewice – Stargard. Linia jest zelektryfikowana i w 85% jednotorowa, dwa tory występują jedynie na odcinku Runowo Pomorskie – Stargard. Maksymalna prędkość pojazdów na tej linii to 120 km/h. Kolejną linią kolejową funkcjonującą na terenie powiatu jest linia kolejowa nr 402 relacji Koszalin – Kołobrzeg – Gryfice – Nowogard – Goleniów. Cała linia znajduje się w granicach województwa zachodniopomorskiego a jej długość wynosi 142,1 km. Linia jest w 100% jednotorowa i jest zelektryfikowana tylko na odcinku Koszalin – Kołobrzeg. Maksymalna prędkość pociągów na tej trasie wynosi 100 km/h. Linia przewidziana jest do modernizacji w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 46 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

2007-2013. W efekcie realizacji modernizacji powstanie nowe połączenie klejowe z Portem Lotniczym w Goleniowie oraz wzrośnie maksy lana prędkość dla pociągów pasażerskich do 120 km/h.

3.5. Sieć ciepłownicza i gazowa

3.5.1. Ciepłownictwo

Ciepło dostarczane do odbiorców może mieć rożne przeznaczenie. Dominujące są potrzeby ogrzewania i wentylacji obiektów, podgrzewania wody użytkowej oraz zastosowania technologicznego u odbiorców przemysłowych. Głównymi odbiorcami ciepła są sektor bytowo- komunalny oraz przemysłowy, który w ostatnich dwóch dekadach znacząco ograniczył swoje potrzeby z powodu rezygnacji z energochłonnych technologii oraz zmniejszenia produkcji. Sektor socjalno-bytowy także racjonalizuje zużycie energii poprzez termomodernizacje obiektów, budownictwo energooszczędne i stosowanie indywidualnych, nowoczesnych źródeł pozyskiwania ciepła. Wszystkie te działania prowadzą obecnie do zmniejszenia zapotrzebowania na ciepło, w tym w szczególności ciepło sieciowe. Zapotrzebowanie na energię cieplną ulega wahaniom związanym z warunkami atmosferycznymi w sezonie grzewczym, jednakże mimo to można zaobserwować tendencję zniżkową na przestrzeni ostatnich lat. Powołując się na dane Głównego Urzędu Statystycznego w Szczecinie całkowita sprzedaż energii cieplnej w Powiecie Koszalińskim na koniec 2010 roku wynosiła 12.725 GJ i w porównaniu do roku 2008 zanotowano spadek o 39,6%. W roku 2010 sprzedaż energii cieplej do budynków mieszkalnych wyniosła 10248 GJ, natomiast do urzędów i instytucji 2477 GJ. Innym parametrem opisującym stan rozwoju ciepłownictwa sieciowego jest ogólna długość sieci cieplnej przesyłowej oraz długość sieci cieplnej połączeń do budynków i innych obiektów. Druga wielkość pośrednio charakteryzuje liczbę odbiorców, a jej zmiany w czasie wskazują na wzrost lub spadek wykorzystania potencjału ogrzewania sieciowego za pomocą istniejącej sieci przesyłowej, a ponadto opisuje rozległość systemu ciepłowniczego. Całkowita długość sieci ciepłowniczej przesyłowej na terenie powiatu w 2010 roku wynosiła 8,5 km i w porównaniu do roku 2009 zanotowano wzrost długości sieci o 5,6 km. Dodatkowo w 2010 roku odnotowano znaczący spadek długości sieci cieplnej przyłączy do budynków i innych obiektów. W 2009 roku długość sieci cieplnej przyłączy do budynków i innych obiektów wynosiła 6,2 km, natomiast w roku 2010 - 3,4 km. W obrębie zabudowy jednorodzinnej, która dominuje w gminach Powiatu Koszalińskiego, przeważają indywidualne systemy ogrzewania. Zakłady przemysłowe w przeważającej większości korzystają z własnych kotłowni opalanych gazem. W 2010 roku zanotowano spadek ilości funkcjonujących kotłowni na terenie powiatu. W 2009 roku w powiecie eksploatowano 31 kotłowni, natomiast w 2010 roku – 24 kotłownie. Do ogrzewania zabudowy mieszkaniowej na terenach wiejskich stosuje się najczęściej paliwa stałe: węgiel i koks, które - zwłaszcza przy mniej sprawnych urządzeniach spalania - powodują emisje zanieczyszczeń do powietrza: S0 2, NO 2, C0 2 oraz pyłów. Sporadycznie do ogrzewania obiektów stosowany jest gaz propan-butan lub olej opałowy, paliwa bardziej korzystne z ekologicznego punktu widzenia niż paliwa stałe. Ze względu na wysoki koszt dostarczanego ciepła z sieci ciepłowniczych do odbiorców obserwuje się tendencje odłączania się odbiorców ciepła od sieci ciepłowniczych i przechodzenia na indywidualne ogrzewanie. Tam, gdzie jest to możliwe, przechodzi się na ogrzewanie gazowe z sieci lub na gaz płynny.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 47 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

3.5.2. Gazownictwo

Ogólna długość czynnej sieci gazowej na terenie Powiatu Koszalińskiego w 2010 roku wynosiła 364,497 km. Długość czynnej sieci gazowej przesyłowej w obszarze powiatu wynosiła 128,403 km, a ilość czynnych przyłączy do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych 3710 sztuk. Dodatkowo całkowita ilość odbiorców gazu na terenie powiatu wynosiła 4585. W latach 2007-2010 zanotowano wzrost ogólnej długości sieci gazowej natomiast spadek długości sieci przesyłowej, co obrazuje wykres 6.

Wykres 6. Rozwój sieci gazowej w latach 2007-2010

364,497 400 356,228 361,573 359,183

350

300

250

200 128,539 128,433 128,403 128,403 150

100

50

0 2007 2008 2009 2010 Ogólna długość czynnej sieci gazowej [km] Długość sieci gazowej przesyłowej [km]

Źródło: Główny Urząd Statystyczny, www.stat.gov.pl

Dodatkowo w latach 2007-2010 zanotowano dość znaczący wzrost ilości odbiorców gazu na terenie powiatu. W porównaniu do roku 2007 ilość odbiorców gazu zwiększyła się o około 22%. Charakterystykę wzrostu ilości odbiorców gazu w latach 2005-2010 przedstawia wykres 7.

Wykres 7. Charakterystyka ilości odbiorców gazu w latach 2005-2010

5000

4505 4585 4000 4193 3849 3577 3000 3263

2000

1000

0 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Źródło: Główny Urząd Statystyczny, www.stat.gov.pl

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 48 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Charakterystykę ogólnych danych dot. sieci gazowej na terenie poszczególnych gmin Powiatu Koszalińskiego w 2010 roku przedstawia tabela 27.

Tabela 27. Charakterystyka sieci gazowej na terenie gmin Powiatu Koszalińskiegow 2010 roku

ilość czynnych Długość czynnej przyłączy Ogólna długość Jednostka sieci gazowej do budynków czynnej sieci Odbiorcy gazu administracyjna przesyłowej mieszkalnych gazowej [km] [km] i niemieszkalnych [sztuk]

Gmina Będzino 44,172 16,517 374 839 Gmina Biesiekierz 106,120 28,114 1.059 994 Miasto i Gmina Bobolice 29,714 21,796 99 204 Gmina Manowo 32,045 18,088 282 498 Gmina Mielno 61,376 16,027 921 789 Miasto i Gmina Polanów - - - - Miasto i Gmina Sianów 32,845 14,765 338 527 Gmina Świeszyno 58,225 13,096 637 734 Powiat Koszaliński 364,497 128,403 3.710 4.585 Źródło: Główny Urząd Statystyczny, www.stat.gov.pl

Powołując się dane zamieszczone w dokumencie pn. „Program rozwoju sektora energetycznego w województwie zachodniopomorskim do 2015 r. z częścią prognostyczną do 2030 r.”, teren Powiatu Koszalińskiego w zakresie dostawy gazu jest obsługiwany przez Wielkopolską Spółkę Gazownictwa Sp. z o.o. (WSG), posiadająca swój oddział na terenie Koszalina. Długość gazociągów bez czynnych przyłączy gazowych obsługiwanych przez WSG na terenie powiatu na koniec 2009 roku wynosiła 333,005 km, a ilość czynnych przyłączy gazowych - 3.397 sztuki. Zakład Gazowniczy w Koszalinie corocznie realizuje inwestycje dotyczące modernizacji i rozbudowy sieci dystrybucyjnej, w celu przyłączenia nowych odbiorców gazu. W 2010 roku dokonano rozbudowy sieci gazowej oraz wykonano przyłączenia nowych odbiorców. Dodatkowo gaz na terenie Powiatu Koszalińskiego dostarczany jest przez G.EN. GAZ ENERGIA S.A., która jest obecnie największą prywatną spółką zajmującą się dystrybucją gazu ziemnego w Polsce. Podstawową działalnością Spółki jest obrót oraz dystrybucja gazu zaazotowanego i wysokometanowego na terenie województwa zachodniopomorskiego, wielkopolskiego, pomorskiego i dolnośląskiego. Gaz ziemny dostarczany jest do zakładów przemysłowych, firm usługowych, obiektów użyteczności publicznej oraz gospodarstw domowych za pośrednictwem systemu dystrybucyjnego złożonego z gazociągów wysokiego i średniego ciśnienia. Działalność G.EN.GAZ ENERGIA w województwie zachodniopomorskim jest prowadzona za pośrednictwem Oddziału Karlino. Sprzedaż gazu w Powiecie Koszalińskim w 2010 roku przez G.EN. GAZ Energia wyniosła 438,37 tys. m 3.

3.6. Energia odnawialna

W związku z ciągłym eksploatowaniem istniejących źródeł energii, wykorzystanie energii odnawialnej staje się coraz bardziej atrakcyjne i popularne. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w znacznym stopniu ogranicza emisję CO 2 do atmosfery oraz ogranicza import nośników energii z rejonów politycznie niestabilnych. Energia odnawialna to przede wszystkim energia wiatrowa, energia słoneczna, energia geotermalna, energia cieków wód powierzchniowych, energia biomasy.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 49 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Energia wiatrowa

Województwo zachodniopomorskie ma bardzo dobre warunki wiatrowe do budowy elektrowni wiatrowych i jest obecnie liderem w Polsce w wykorzystaniu energii wiatru do produkcji energii elektrycznej. Ogółem na terenie województwa zachodniopomorskiego we wrześniu 2010 r. pracowało 21 farm wiatrowych o łącznej mocy około 400 MW. Aktualnie na terenie Powiatu Koszalińskiego eksploatowany jest jeden park elektrowni wiatrowych. Park elektrowni znajduje się w miejscowości Tymień (gm. Będzino), a jego właścicielem jest firma EEZ Sp. z o. o. z siedzibą w Warszawie (przedsiębiorstwo zajmujące się wdrażaniem technologii pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych). Farma liczy 25 wiatraków o mocy 2 MW każdy, w efekcie zainstalowana moc wynosi 50 MW, jednakże w perspektywie nie wyklucza się jej zwiększenia. Farma działa w oparciu o turbiny typu Vestas V80 - 2.0MW zamontowane na gondolach o wysokości 100m, średnica wirnika wynosi 80m. Ich konstrukcja jest zoptymalizowana pod względem wydajności w szerokim zakresie warunków wietrznych jak i niskiej emisji fal dźwiękowych. Podobnie jak wszystkie turbiny firmy Vestas V80-2.0 MW jest wyposażona w sterowany mikroprocesorem system regulacji kąta nachylenia łopat, który nieprzerwanie reguluje ich nachylenie, tak aby były ustawione pod odpowiednim kątem w aktualnych warunkach wietrznych. Mechanizm ten znajduje się w piaście wirnika - zamontowane oddzielne cylindry regulują skok każdej łopaty. Wyhamowanie turbiny następuje poprzez selektywne przestawienie łopat wirnika. Turbina jest zabezpieczona, od końcówek łopat do podstawy wieży, przy pomocy systemu pełnego zabezpieczenia odgromowego. Wszystkie funkcje turbiny są monitorowane komputerowo. Optymalna prędkość wiatru dla pracy turbiny to 15m/s a prędkość obrotowa wirnika mieści się w przedziale 9-19 obr/min. Park elektrowni wiatrowych w Tymieniu przedstawiono na rysunku 4.

Rysunek 4. Park elektrowni wiatrowych w Tymieniu

Źródło: www.forbes.pl

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 50 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Zgodnie z dokumentem pn. „Program rozwoju sektora energetycznego w województwie zachodniopomorskim do 2015 r. z częścią prognostyczną do 2030 r.” koszt inwestycyjny 1 MW zainstalowanego w elektrowni wiatrowej wynosi 1, 2 - 1, 8 mln EUR/MW (bez kosztów finansowych) w zależności od wielkości projektu, wielkości turbiny wiatrowej oraz kosztów przyłączenia. Koszt rozbudowy sieci dystrybucyjnych na 1 MW mocy już zainstalowanej w farmach wiatrowych wyniósł średnio około stu tysięcy PLN. Budowa następnych farm wiatrowych napotyka na bariery wynikające z ograniczonych zdolności przesyłowych sieci elektroenergetycznych rożnych napięć (ich przepustowość ma decydujący wpływ na wydawanie decyzji o możliwości przyłączenia nowobudowanych źródeł do tych sieci) oraz ze względów ekologicznych (obszary chronione). Wielkości nowych inwestycji zgłaszane przez potencjalnych inwestorów znacznie przekraczają istniejące zdolności przesyłowe a nierealizowane projekty blokują poważnym inwestorom dostęp do sieci. Zmiana ustawy Prawo energetyczne (w styczniu 2010 r.) jeszcze nie przyniosła widocznej poprawy w tym zakresie.

Na terenie Powiatu Koszalińskiego planowana jest rozbudowa energetyki wiatrowej. Na terenie Gminy Bobolice planowana jest budowa dwóch farm wiatrowych. Pierwszą z nich jest Elektrownia wiatrowa Drzewiany o łącznej mocy do 48 MW wraz ze stacją elektroenergetyczną 11/030 kv i niezbędną towarzyszącą infrastrukturą techniczną. Farma składać się będzie z 16 siłowni wiatrowych, o wysokości 154 m każda o mocy 3,0 MW wraz ze stacją elektroenergetyczną 110kv, w wykonaniu napowietrznym z dwoma transformatorami. Inwestycja ta planowana jest na działkach Nr 91-76, 96-663, 96-661, 96-4/3, 96-72, 96-80/1, 96-85/2, 96-275/2, 96-39/6 w gminie Bobolice. Drugą planowaną inwestycją jest budowa farmy elektrowni wiatrowej Gozd o łącznej mocy do 48 MW, składającej się 16 siłowni wiatrowych o wys. 170 m każda i mocy 3,0 MW każda, wraz ze stacją elektroenergetyczną 110 kv, utwardzonych dróg dojazdowych do wież, przyłącza energetycznego z urządzeniami towarzyszącymi oraz linii energetycznych prowadzonych w gruncie. Inwestcyja planowana jest na działkach 89-68/4, 89- 85/1, 89-392, 89-287/2, 90-19/11, 90-39/1, 89-287/4 i 92-3. Dla ww. przedsięwzięc trwają procedury planistyczne dot. zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz procedury dot.wydania decyzji środowiskowej. W Gminie Polanów planuje się budowę dwóch parków elektrowni wiatrowych „Polanów I” oraz „Polanów II”. Przedsięwzięcie polegające na budowie parku elektrowni wiatrowych „Polanów I" przewiduje budowę 19 elektrowni wiatrowych do 2,5 MW na działkach nr: 5/36, 6/8, 7/14, 7/15, 8/2, 9/43, 16 i 17, obręb Nacław, wraz z infrastrukturą towarzyszącą obejmującą: fundamenty i utwardzone place techniczno-serwisowe dla każdej siłowni, utwardzone drogi dojazdowe do wież, podziemne przyłącza energetyczne pomiędzy poszczególnymi wiatrakami na terenie farmy, podziemne połączenie kablowe z stacją GPZ oraz budowę stacji GPZ koło miejscowości Jacinki. Obszar planowanej inwestycji położony jest w odległości ok. 30 km od Morza Bałtyckiego, przy drodze 206 Koszalin - Polanów, między tymi miastami, w odległości około 20 km od miasta Koszalina i około 15 km od miasta Polanów. Tereny zlokalizowane są po dwóch stronach drogi 206, koło miejscowości Nacław, obręb Nacław, w województwie zachodniopomorskim, gm. Polanów. Obszar inwestycji pod planowane elektrownie wiatrowe stanowią tereny typowo rolnicze, obecnie uprawiane. Ewidencyjnie są to grunty rolne klasy IVa, IVb i V i pod względem przydatności rolniczej należą w większości do kompleksu żytniego dobrego. Planowane przedsięwzięcie budowy parku elektrowni wiatrowych „Polanów II" przewiduje budowę 7 elektrowni wiatrowych do 2,5 MW o wysokości wieży nie mniejszej niż 100 m, na działkach nr 5, 4/4, 2/1 obręb Komorowo, 5/2, 3/1, 4/3 i 4/5 obręb Bożenice, wraz z infrastrukturą towarzyszącą obejmującą: fundamenty i utwardzone place techniczno- serwisowe dla każdej siłowni, utwardzone drogi dojazdowe do wież, podziemne połączenia światłowodowe i kablowe przyłącza energetyczne pomiędzy poszczególnymi wiatrakami na terenie farmy oraz podziemne połączenie kablowe z stacją GPZ położonej koło m. Jacinki.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 51 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Tereny budowy farmy zlokalizowane są koło miejscowości Komorowo, w woj. zachodnio- pomorskim, gm. Polanów. W planowanej farmie wiatrowej zostaną zastosowane siłownie o najbardziej technologicznie zaawansowanej konstrukcji i parametrach technicznych, dostosowanych do lokalizacji pod względem uwarunkowań środowiskowych (prędkość wiatru, emisja hałasu) i ekonomicznych. Dla ww. przedsięwzięc trwają procedury dot.wydania decyzji środowiskowej. Na terenie Gminy Biesiekierz planuje się budowę zespołu elektrowni wiatrowych wraz z infrastrukturą techniczną – obszary Kraśnik Koszaliński oraz Warnino zgodnie z Uchwałą Nr XLVI/352/10 z dnia 27 września 2010r. Rady Gminy Biesiekierz w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Biesiekierz – dla zespołu elektrowni wiatrowych wraz z infrastrukturą techniczną – obszary Kraśnik Koszaliński i Warnino. Budowę farm elektrowni wiatrowych planuje się również na terenie Gminy Manowo w obrębach Bonin i Cewlino zgodnie z Uchwałą Nr XIII/88/2011 Rady Gminy Manowo z dnia 29 grudnia 2011 roku w sprawie uchwalenia zmiany stidium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Manowo dla farmy elektrowni wiatrowych w obrębach Bonin i Cewlino. Zgodnie z danymi Urzędu Gminy Świeszyno, na terenie Gminy Świeszyno w latach 2013-2014 planowana jest budowa farmy elektrowni wiatrowej. Inwestycja będzie realizowana na terenie miejscowości Mierzym. Powołując się na dane Urzędu Gminy i Miasta Sianów, na terenie Gminy Sianów planuję się realizację przedsięwzięcia polegającego na budowie 6 elektrowni wiatrowych będących obiektami infrastruktury technicznej wraz z obiektami towarzyszącymi, fundamentem pod każdą z elektrowni i utwardzonymi drogami dojazdowymi skomunikowanymi z drogą publiczną. Inwestycję planuje się zrealizować na działkach nr 28/11, 105, 106/2 w obrębie Sucha Koszalińska oraz 1/34, 1/35, 1/42 – obręb Skibno, Gmina Sianów. Są to tereny położone na północ od miejscowości Skibno i wschód od miejscowości Sucha Koszalińska. Teren inwestycyjny ograniczają drogi polne, kompleks leśny Nadleśnictwa Karnieszewice (północny wschód) oraz dolina Rowianki (środkowy zachód). Planuje się budowę elektrowni wiatrowych o mocy znamionowej od od 2 MW do 4,5 MW każda. Dodatkowo zakłada się posadowienie obiektów o wysokości całkowitej do 190 m, wykonanie dróg dojazdowych utwardzonych o szerokości do 4,5 m. Planuje się wykonać posadowienie poszczególnych elektrowni na fundamencie do 400 m 2, wykonanie placu utwardzonego – plac techniczno-serwisowy o powierzchni do 1600 m 2 dla każdej z siłowni oraz wykonanie podziemnych przyłączy energetycznych pomiędzy poszczególnymi wiatrakami. Po rozpatrzeniu wniosku z dnia 16 kwietnia 2010r. złożonego przez EKO-EN SKIBNO 2 Sp. z o.o., 75-841 Koszalin, ul. Poprzeczna 11, o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedmiotowego przedsięwzięcia, decyzja została wydana przez Burmistrza Gminy i Miasta Sianów w dniu 14.02.2011 r. (znak decyzji OŚGN 7624/ 14.12/10/11).

Energia wodna

Powołując się na dane Urzędu Regulacji Energetyki na koniec 2010 roku w województwie zachodniopomorskim eksploatowanych jest około 70 elektrowni wodnych o łącznej mocy zainstalowanej około 13 MWe. Większość to obiekty małe i bardzo małe. Najwięcej czynnych obiektów znajduje się na terenie Powiatu Łobeskiego, Koszalińskiego, Gryfickiego, Stargardzkiego i Myśliborskiego. Z uwagi na mały potencjał energetyczny rzek na terenie powiatu, energia wód może być wykorzystywana do wytwarzania energii elektrycznej właśnie w małych elektrowniach wodnych. Energia elektryczna produkowana w takich obiektach może być wykorzystywana do napędu wielu urządzeń lokalnych (przepompowni, oczyszczalni ścieków i innych urządzeń). Utrudnieniem

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 52 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 rozwoju energetyki wodnej na terenie powiatu jest objęcie największych rzek powiatu, tj. rzeki Radew i Grabowej programem Natura 2000. Zgodnie z dokumentem pn. „Program rozwoju sektora energetycznego w województwie zachodniopomorskim do 2015 r. z częścią prognostyczną do 2030 r.” aktualnie na terenie Powiatu Koszalińskiego eksploatowane są 2 elektrownie wodne przepływowe o mocy do 5 MW (całkowita moc 4,40 MW) oraz 7 elektrowni wodnych przepływowych o mocy do 0,3 MW (całkowita moc 0,324 MW). Charakterystykę elektrowni wodnych eksploatowanych na terenie Powiatu Koszalińskiego o mocy do 5 MW prezentuje tabela 28.

Tabela 28. Elektrownie wodne o mocy do 5 MW

Jednostka terytorialna Nazwa elektrowni Rzeka/Jezioro Moc elektrowni [MW]

Gmina Manowo Rosnów Radew 3,3

Gmina Świeszyno Niedalino Radew 1,1 Źródło: „Program rozwoju sektora energetycznego w województwie zachodniopomorskim do 2015 r. z częścią prognostyczną do 2030 r.”

Szczegółową charakterystykę małych elektrowni wodnych na terenie Powiatu Koszalińskiego w 2011 roku przedstawia tabela 29.

Tabela 29. MEW na terenie Powiatu Koszalińskiego w 2011 roku Lp. MEW Ciek Kilometr Obręb Moc Tomasz Trznadel, Magdalena 1. rzeka Polnica 3+000 Sianów 7 20 kW i Marian Kiełdanowicz Elektrownia „NIEDALINO”, Jan 2. rzeka Radew 34+025 Niedalino 90 kW Tuschik Mała Elektrownia Wodna Janina rzeka 3. 9+690 Koszalin 0020 47,5 kW Sak i Spółka Dzierżęcinka Mała Elektrownia Wodna rzeka 4. 3+470 Koszalin 0053 25 kM „JAMNO”, Jan Nowicki Dzierżęcinka 5. Roman Bednarz rzeka Polnica 6+900 Sianów 5

6. „SEMA” Spółka z o.o. rzeka Chociel 6+500 Przydargiń 22 kW

7. Ewa Orzeł – Przewoźniak rzeka Polnica 11+000 Sieciemin 6 kW 8. PW „ELEKTRO – ADAMUS rzeka Grabowa 59+900 Polanów 2 36 kW ACOMASS Ekoźródła Energii 9. rzeka Uniesta 5+800 Gorzebądź 15 kW Robert Matera AM s 10. Józef Paluszek ciek bez nazwy b.d. Polanów 1 15 kW Źródło: Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych, Terenowy Oddział w Koszalinie, stan na dzień 31.12.2011r.

Dodatkowo na terenie Powiatu Koszalińskiego (Miasto i Gmina Polanów) znajduje się elektrownia wodna Żydowo , która z uwagi na jej moc nie jest uznawana za odnawialne źródło energii. Elektrownia położona jest na terenach Pojezierza Pomorskiego, ukształtowanego przez lodowiec pagórkowaty. Jest to obszar, na którym znajduje się wiele różnej wielkości jezior. W południowo-wschodniej części Powiatu Koszalińskiego wznoszą się wzgórza na wysokość do ponad 200 m n.p.m. Pomysł wykorzystania w celach energetycznych dwóch położonych tu blisko siebie jezior Kwiecko i Kamienno powstał w latach trzydziestych XX wieku. Inżynierowie niemieccy zwrócili uwagę na to, że dwa jeziora, pomimo małej odległości między nimi, dzieli duża różnica poziomów. Było to wręcz idealne ukształtowanie terenu pod budowę takiego obiektu jak elektrownia szczytowo-pompowa. Oba jeziora mają dużą pojemność, powierzchnie ich luster wody dzieli 80 m wysokości i tylko ok. 2,5 km odległości. W latach pięćdziesiątych prof. Alfons

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 53 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Hoffmann, który był wybitnym elektrykiem, pracownikiem Politechniki Gdańskiej, współtwórcą rozwoju systemu energetycznego na Pomorzu podjął temat budowy elektrowni w tym miejscu. Prace badawcze i projektowe trwały do początku lat sześćdziesiątych, natomiast budowę zakończono i elektrownię oddano do ruchu w 1971 roku. Była to wówczas jedyna elektrownia tego typu w Polsce i jedna z największych elektrowni wodnych w kraju. Przedmiotowa elektrownia składa się z: zapory filtracyjnej na rzece Radew (długość 50 metrów, wysokość 6,3 m), komory wlotowej do rurociągów dosyłowych wysokości 18,5 metrów. Górnym zbiornikiem jest jezioro Kamienne (powierzchnia maksymalna 100 ha, minimalna 78 ha, pojemność użytkowa 3,30 mln m 3), dolnym zbiornikiem jest położone 80 metrów niżej jezioro Kwiecko (powierzchnia maksymalna 140 ha, pojemność użytkowa 3,30 mln m 3). Parametry systemu hydrotechnicznego elektrowni szczytowo - pompowej w Żydowie:
zbiornik górny: Jezioro Kamienne (powierzchnia maksymalna 100 ha, powierzchnia minimalna: 78 ha),
zbiornik dolny: Jezioro Kwiecko (powierzchnia maksymalna 140 ha),
średnia różnica poziomów między zbiornikami: 82,7 m,
kanał roboczy (łączący J. Kamienne i komorę wlotową do rurociągów): długość 1316 m, szerokość dna 12 m, głębokość 9 m, prędkość wody 2,2 m/s,
rurociągi (od komory wlotowej do elektrowni): ilość 3, średnica 5 m, długość 467 m. W elektrowni zainstalowane są trzy turbozespoły produkcji czechosłowackiej wyposażone w turbiny Francisa, z których jeden to klasyczny generator, a dwa pozostałe to maszyny odwracalne do produkcji energii elektrycznej i do pompowania wody do zbiornika górnego.

Energia słoneczna

Na terenie Polski generalnie występują dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania. Na rysunku 5 przedstawiono rozkład sum nasłonecznienia na jednostkę powierzchni poziomej wg Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Z rysunku wynika, że powiat koszaliński większą powierzchnią swojego obszaru znajduje się w strefie stosunkowo dużego nasłonecznienia.

Rysunek 5. Rozkład sum nasłonecznienia na jednostkę powierzchni poziomej wg Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej

Na terenie Powiatu K oszalińskiego największa liczba instalacji słonecznych znajduje się w nadmorskiej gminie Mielno. Kolektory słoneczne wykorzystywane są najczęściej do ogrzewania wody użytkowej i wspomagania centralnego ogrzewania ośrodków wczasowych. Wykaz kolektorów słonecznych zlokalizowanych w Gminiwe Mielno prezentuje tabela 30.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 54 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Tabela 30. Kolektory słoneczne Gminy Mielno w 2011 roku Ilość luster, Moc zainstalo- Typ Miejsce wytwarzania energii dane Właściciel, adres wania urządzenia techniczne Policyjny Ośrodek Szkolno- kolektory 0,006 12 Unieście 6-go Marca 13 Wypoczynkowy „KROKUS” słoneczne kolektory Wojskowy Dom Wypoczynkowy 93,8 kW/h 64 Unieście Suriana 24 słoneczne Ośrodek Wypoczynkowo kolektory 150 kW/h 2 Chłopy Kapitańska 61-63 Rehabilitacyjny „LEDAN” słoneczne Dom Wczasowy „ALBATROS” Fundusz kolektory 230,3 kW/h 91 Mielno Kościuszki 6-8 Wczasów Pracowniczych słoneczne Ośrodek Leczniczo-Wypoczynkowy kolektory Mielno- - 24 Morska 20 A „EDEN” próżniowe Unieście kolektory Willa Millenium - 3 Mielno 1 Maja 20 A próżniowe Źródło: Urząd Gminy Mielno, stan na rok 31.12.2011r.

Brak jest danych dotyczących szczegółowej charakterstyki funkcjonujących kolektorów słonecznych na terenie innych gmin Powiatu Koszalińskiego.

Energia pochodząca z biomasy

Biomasa stanowi największe źródło energii odnawialnej na świecie. Zgodnie z Dyrektywą 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 września 2001r. termin biomasa oznacza podatne na rozkład biologiczny frakcje produktów, odpady i pozostałości z przemysłu rolnego (łącznie z substancjami roślinnymi i zwierzęcymi), leśnictwa i związanych z nim gałęzi gospodarki, jak również podatne na rozkład biologiczny frakcje odpadów przemysłowych i miejskich. Tak więc źródłem biomasy mogą być:
uprawy energetyczne takich roślin jak: wierzba energetyczna, róża wielokwiatowa, miskant, topinambur i kukurydza,
słoma (zbóż, rzepaku, kukurydzy) oraz odpady drewna,
odpady z produkcji zwierzęcej i roślinnej,
odpady komunalne oraz osady ściekowe.

Warunki przyrodnicze powiatu są wyjątkowo sprzyjające do produkcji biomasy (duża powierzchnia użytków rolnych, znaczna suma opadów atmosferycznych, długi okres wegetacyjny roślin – 205-210 dni). Powołując się na dane Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa na terenie Powiatu Koszalińskiego uprawia się ponad 100 ha roślin energetycznych. Plantacje roślin energetycznych na terenie powiatu prezentuje tabela 31.

Tabela 31. Plantacje roślin energetycznych na terenie powiatu koszalińskiego Jednostka administracyjna Powierzchnia plantacji [ha] Gatunek rośliny Miasto i Gmina Polanów 52,43 wierzba energetyczna 50,67 wierzba energetyczna Miasto i Gmina Bobolice 0,68 brzoza Źródło: Starostwo Powiatowe w Koszalinie

W roku 2009 w Koszalińskim Biurze Powiatowym Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa złożono 6 wniosków dotyczących uprawy roślin energetycznych. Biomasę można zastosować jako nośnik energii poprzez spalenie, zgazowanie lub produkcję biogazu (produkt fermentacji beztlenowej związków pochodzenia organicznego). Spalanie biomasy możliwe jest w specjalnych kotłach, których sprawność aktualnie sięga nawet

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 55 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

90%. Zarówno uprawiane rośliny energetyczne (po uprzednim zebraniu i rozdrobnieniu), jak i biomasa w postaci słomy i trocin, przed spaleniem poddawane są peletyzacji. Proces ten składa się z czterech etapów: rozdrabniania, suszenia, mielenia i prasowania. Peletyzacja biomasy umożliwia standaryzację paliwa oraz ułatwia jego transport i użytkowanie. Jednocześnie powoduje kilkakrotne zwiększenie jego gęstości oraz zwiększenie koncentracji energii w jednostce objętości. Aktualnie na terenie powiatu planowana jest inwestycja polegająca na budowie hali do produkcji peletów z trocin, zlokalizowana w miejscowości Polanów. Inwestycja ta aktualnie jest na etapie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację tego przedsięwzięcia. Efektywność procesu spalania roślin energetycznych można również zwiększyć poprzez uprzednie zgazowanie (suszenie, po którym następuje piroliza). W ten sposób z tony suchego drewna powstaje około 2000m 3 gazu palnego, który może być spalany, np. w kotle kogeneracyjnym, umożliwiającym jednoczesne wytwarzanie energii elektrycznej i cieplnej. Biogaz jest aktualnie wykorzystywany jako paliwo dla generatorów prądu elektrycznego (ze 100m³ biogazu można wyprodukować około 540-600 kWh energii elektrycznej), jako źródło energii do ogrzewania wody, a po oczyszczeniu i sprężeniu jako paliwo do napędu silników (instalacje CNG). Biogaz na terenie Powiatu Koszalińskiego produkowany jest w Zakładzie Odzysku Odpadów w Sianowie. Składowisko to posiada odgazowanie, a powstający w głębokich warstwach odpadów biogaz jest pobierany z wnętrzna składowiska przez system odwiertów, a po oczyszczeniu napędzając silnik generatora prądu, przetwarzany jest w energię. Energia jest wykorzystywana na potrzeby własne składowiska, a nadwyżka sprzedawana do sieci energetycznej. Biogaz celowo wytwarzany jest w biogazowniach rolniczych – instalacjach wykorzystujących wyprodukowany (między innymi z odchodów zwierzęcych) gaz do wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej. Biogazownie uznaje się za cztery razy bardziej efektywne niż elektrownie wiatrowe. Aktualnie na terenie powiatu brak jest funkcjonującej biogazowi rolniczej. Budowa takich obiektów planowana jest na terenie gminy Bobolice w m. Dobrociechy oraz Chlebowo. Jedna z planowanych inwestycji w m. Dobrociechy będzie zrealizowana na działce Nr 2/52 obręb Dobrociechy w gminie Bobolice. Przedsięwzięcie polegać będzie na produkcji energii elektrycznej i cieplnej z surowców pochodzenia rolniczego. Przedmiotowe przedsięwzięcie przewidziane jest do realizacji dwuetapowo. Pierwszy etap zakłada budowę i eksploatację instalacji wytwarzającej energię elektryczną o mocy 1,0 MWe i cieplną o mocy 1,2 MWt. Docelowo w projektowanej biogazowni planuje się wytwarzanie około 2MWe energii elektrycznej i 2,3 MWt energii cieplnej. Produkowana energia elektryczna zagospodarowana zostanie na potrzeby własne funkcjonowania biogazowni oraz odbierana będzie przez miejscowego operatora. Szacuje się, że roczna produkcja biogazu wyniesie około 4 mln m 3, z czego wyprodukowane zostanie 16000 MWe/rok energii elektrycznej oraz 18400 MWt/rok energii cieplnej. Na terenie m. Dobrociechy planowana jest budowa jeszcze jednej instalacji o mocy elektrycznej 1,0 MW . Planuje się budowę biogazowni o mocy elektrycznej 1MW, na terenie działki Nr 2/50, obręb ewidencyjny Dobrociechy, w miejscowości Dobrociechy, gmina Bobolice. Instalacja powstanie przy Przedsiębiorstwie Rolno – Spożywczym AGROBAŁT Sp. z o.o. w Gdyni, Oddział Dobrociechy. Działka obecnie zabudowana jest obiektami produkcyjno –magazynowymi, w tym czynną gorzelnią. Powierzchnia działki wynosi 2,203 ha. Zabudowa związana z projektowaną biogazownia, zajmować będzie około 1-1,5 ha. Dodatkowo na terenie gminy Bobolice planowna jest budowa elektrociepłowni biogazowej rolniczej ( biogazowni rolniczej) o mocy od 1000 do 1200KW i mocy cieplnej od 1000 do 2000kW wraz z infrastrukturą towarzyszącą zjazdem z drogi krajowej, ciepłociągiem, silosem na kiszonkę, linią energetyczną 04/15kV, zbiornika p. poż. studni kopanej”. Biogazownia rolnicza zlokalizowana będzie w obrębie ewidencyjnym Chlebowo, na działce Nr 249, oddalonej ok. 0,7 km na południe od miasta Bobolice. Powierzchnia działki inwestycyjnej wynosi 2,5 ha i położona jest wśród pól uprawianych rolniczo (głównie uprawa zbóż), na gruntach ornych klasy IVa i IVb.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 56 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

4.1. Rzeźba terenu i budowa geologiczna

Niewątpliwym atutem Powiatu Koszalińskiego jest urozmaicona rzeźba terenu, która przechodzi od pasa wybrzeża poprzez równiny, pojezierza i w tereny Wysoczyzny Polanowskiej. W okolicy Polanowa obszar charakteryzuje się największymi deniwelacjami terenu, dochodzącymi do 100m. Miasto Polanów znajduje się na wysokości 80 m. n.p.m. a leżąca obok niego Góra Warblewska wznosi się na wysokość 170 m. n.p.m. Zgodnie z mapą geologiczną Polski Państwowego Instytutu Geologicznego, podstawę powierzchniowej budowy geologicznej terenu powiatu stanowią czwartorzędowe utwory plejstoceńskie zlodowacenia północnopolskiego, które dzieli się na następujące grupy:
piaski i mułki rzeczne,
piaski i mułki jeziorne,
iły, mułki i piaski zastoiskowe,
piaski i żwiry sandrowe,
piaski i mułki kemów,
żwiry, piaski, głazy i gliny moren czołowych,
gliny zwałowe, ich zwietrzeliny oraz piaski i żwiry lodowcowe.

Z powyższych utworów największą powierzchnię powiatu zajmują gliny zwałowe, ich zwietrzeliny oraz piaski i żwiry lodowcowe, a także utwory z grupy piasków i żwirów sandrowych. Oprócz utworów plejstoceńskich na terenie powiatu występują czwartorzędowe utwory holoceńskie, do których można zaliczyć:
piaski, żwiry, mady rzeczne oraz torfy i namuły,
mułki, piaski i żwiry morskie,
piaski, mułki, iły i gytie jeziorne. Na terenie Gminy Mielno występują również piaski eoliczne, w tym piaski eoliczne w wydmach.

W obrębie powiatu stwierdzono występowanie czterech typów ekologicznych torfowisk (Succow 1988): torfowiska pojeziorne, torfowiska przepływowe (soligeniczne), torfowiska źródliskowe, torfowiska mszarne typu bałtyckiego i torfowiska mszarne typu kotłowego. Powierzchnia złóż torfów na terenie powiatu wynosi 9646 ha, z czego najwięcej występuje w gminach: Sianów (1796 ha) i Świeszyno (1663 ha), natomiast najmniej w gminie Mielno (216 ha). Na terenie powiatu brak jest udokumentowanych złóż torfu w rozumieniu przepisów ustawy Prawo geologiczne i górnicze z dnia 9 czerwca 2011 roku (Dz. U. z 2011 r. Nr 163 poz. 981 z późn. zm.). Podane wyżej torfowiska zostały rozpoznane w formie dokuemnatcji geobotanicznych, a ich zasoby nie były zatwierdzone. Złoża torfowe na terenie powiatu nie są eksploatowane. Powierzchnię i zasoby torfów jak również powierzchnię potorfi - złóż już wyeksploatowanych, które stanowią naturalne zbiorowiska roślinności i innych organizmów, często unikalnych, będących ostoją różnych zwierząt prezentuje tabela 32.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 57 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Tabela 32. Powierzchnia i zasoby złóż torfowych Powierzchnia [ha] Zasoby Jednostka Trwałe Potorfia Inne użytki torfów administracyjna Ogółem użytki Nieużytki 3 [ha] rolne [mln m ] zielone Gmina Będzino 1199 530 415 254 23,7 99 Gmina Biesiekierz 909 713 44 152 15 27 Miasto i Gmina Bobolice 1302 613 98 591 24,6 60 Gmina Manowo 1184 675 15 494 14,8 - Gmina Mielno 216 189 4 23 5,1 14 Miasto i Gmina Polanów 1377 759 224 394 27,3 87 Gmina i Miasto Sianów 1796 515 954 327 46,4 5 Gmina Świeszyno 1663 1431 139 93 30,3 35 Powiat Koszaliński 9646 5425 1893 2328 187,2 327 Źródło: Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2009-2010

Na terenie Powiatu Koszalińskiego występują również inne kopaliny, tj. kruszywa naturalne, surowce ilaste ceramiki budowlanej, piaski kwarcowe (służące głównie celom budownictwa mieszkaniowego, przemysłowego i drogownictwa), piaski formierskie używane w hutnictwie i odlewnictwie oraz kreda mająca zastosowanie w rolnictwie. Aktualny wykaz złóż kopalin występujących na terenie Powiatu Koszalińskiego prezentuje tabela 33.

Tabela 33. Zasoby kopalin i stan zagospodarowania złóż w 2010 roku Stan Zasoby złoża Nazwa złoża zagospodarowania Wydobywane - Wydobycie przemysłowe złoża bilansowe Piaski i żwiry [tys. Mg] Borkowice* R 31,00 - - Jadwiżyn R 145,00 - - Kędzierzyn Z - - - Kępiny* E 716 137 4 Kępsko* R 2214 - - Komorowo R 7892 - - Kościernica R 10415 - - Nowe Bielice - Tatow R 540 - - Ratajki II* Z 537 - - Ratajki III* Z 44 - - Ratajki V* T 834 533 - Ratajki Va Z 829 - - Ratajki VI* E 14754 2214 304 Ratajki VII* E 6262 4169 15 Rzeczyca* P 13236 - - Sianów* Z 31 - - Sianów II E 574 562 16 Sianów III Z - - - Sianów IV R 145 - - Sianów V E 1458 948 25 Sianów VI Z - - - Sianów VII E 130 - 30 Skwierzynka Z - - - Skwierzynka II R 110 - - Skwierzynka III R 91 - - Tatów Z 21 - - Warblewo R 71 - - Węgorzewo Koszalińskie* E 3096 2678 117 Węgorzewo Koszalińskie II E 422 164 63

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 58 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Węgorzewo Koszalińskie III E 741 621 69 Wietrzno* E 40 - 9 Wietrzno II* E 209 150 - Żydowo I, II* R 366 - - Surowce ilaste ceramiki budowlanej [mln m 3] Polana Z 109 - - Polanów I R 155 - - Stara Huta Z 451 - - Wietrzno R 526 - - Piaski formierskie [mln Mg] Węgorzewo Koszalińskie P 7596 - - Piaski kwarcowe [mln m 3] Manowo P 5437 - - Kreda [tys. Mg] Bonin (rejon) R 413.0 - - Kłanino – Bobrowo P 545.6 - - Wyszebórz (rejon) R 599.0 - - * - złoża zawierające piasek ze żwirem Skróty literowe stanu zagospodarowania zasobów w wykazach złóż oznaczają: E – złoża – eksploatowane,

P - złoże o zasobach rozpoznanych wstępnie (w kat. C 2+D, a dla ropy i gazu – w kat. C) R – złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo ( kategorie A + B + C 1 ), T – złoże zagospodarowane – eksploatowane okresowo, Z - złoże, z którego wydobycie zostało zaniechane Źródło: www.pig.gov.pl (stan na dzień 31.12.2010r.)

Powołując się na dane Państwowego Instytutu Geologicznego (stan na dzień 31.12.2010r.) na terenie Powiatu Koszalińskiego eksploatowano łącznie 10 złóż piasków i żwirów. W 2010 roku z eksploatowanych złóż wydobyto łącznie 648,0 tys. Mg piasków i żwirów. Część złóż w powiecie jest udokumentowana i częściowo eksploatowana. Zgodnie z danymi Państwowego Instytutu Geologicznego na koniec 2010 roku na terenie Powiatu Koszalińskiego zlokalizowanych było 9 obszarów górniczych o aktualnym statusie. Charakterystykę funkcjonujących obszarów górniczych prezentuje tabela 34.

Tabela 34. Obszary górnicze w Powiecie Koszalińskim Termin Stan Nazwa obszaru Koncesja Charakterystyka złoża ważności zagospodarowania górniczego eksploatacyjna koncesji złoża Kopalina Nazwa złoża OŚ.I-7512/2/07 Starostwo Złoże Kruszywa Kępiny 31.12.2017r. Kępiny Powiatowe zagospodarowane naturalne Złoże OS.V.7512/23/96 Wojewoda - Kruszywa Ratajki 31.12.2020r. eksploatowane Ratajki V UW w Koszalinie naturalne okresowo DOŚ.III-WP/7515/14/06/07 Złoże Kruszywa Ratajki VI Marszałek Wojew. 31.12.2017r. Kępiny zagospodarowane naturalne Zachodniopomorskiego WRiOŚ.II-WP/7515/13/07 Złoże rozpoznane Kruszywa Ratajki VII Marszałek Wojew. 01.12.2033r. Ratajki VII szczegółowo naturalne Zachodniopomorskiego OS.V.7512/28/96 Złoże Kruszywa Sianów Wojewoda - UW 31.12.2016r. Sianów II zagospodarowane naturalne w Koszalinie OŚ.I-7512/5/06 Złoże Kruszywa Sianów VII Starosta Powiatowy - pow. 31.12.2017r. Sianów VII zagospodarowane naturalne Koszalin Węgorzewo DOŚ.II-WP/7515/5/05/06 Węgorzewo Złoże Kruszywa Koszalińskie Marszałek Wojew. 31.12.2020r. Koszalińskie zagospodarowane naturalne II-B Zachodniopomorskiego II

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 59 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Węgorzewo Węgorzewo K-OSR-G3/7415/5/02 Złoże Kruszywa 31.12.2030r. Koszalińskie Koszalińskie III Wojewoda Zachodniopomorski zagospodarowane naturalne III OŚ.I-7512/4/05 Złoże Kruszywa Wietrzno II - A Starosta Powiatowy - pow. 31.12.2025r. eksploatowane Wietrzono II naturalne Koszalin okresowo Źródło: www.pig.gov.pl (stan na dzień 31.03.2011r.)

Dalsze prace związane z poszukiwaniem, badaniem i eksploatacją złóż kruszyw naturalnych oraz innych zasobów złóż, w ramach których wykonywane są wiercenia, pomiary geodezyjne, prace laboratoryjne oraz dokumentacje geologiczne złóż, regulowane są poprzez koncesje w zakresie poszukiwania i rozpoznania złoża, eksploatacji złoża lub jego rekultywacji. Występowanie poszczególnych utworów na terenie gmin Powiatu Koszalińskiego obrazuje rysunek 6.

Rysunek 6. Mapa Geologiczna Powiatu Koszalińskiego

Źr ódło: www.pig.gov.pl

4.1.1. Przekształcenia rzeźby terenu i przypowierzchniowej warstwy skorupy ziemskiej

Na terenie Powiatu Koszalińskiego do działalności przeobrażających teren, należy przede wszystkim intensywne użytkowanie rolnicze. Dodatkowo do przeobrażonych terenów należy także eksploatowane składowisko odpadów w Sianowie. Eksploatacja złóż powoduje znaczne zmiany w przypowierzchniowej warstwie skorupy ziemskiej, między innymi w postaci znacznych obszarów wyłączonych z użytkowania (grunty zdewastowane i zdegradowane). Intensywna eksploatacja złóż, np. piasków i żwirów, powoduje zmiany w ukształtowaniu terenu w postaci pozostawionych dołów wyrobiskowych i hałd w miejscach wydobywania.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 60 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Aktualnie na terenie powiatu prowadzona jest eksploatacja 10 złóż piasków i żwirów, tj.:
Kępiny* – wydobycie 4 tys. Mg,
Ratajki VI* - wydobycie 304 tys. Mg,
Ratajki VII* - wydobycie 15 tys. Mg,
Sianów II – wydobycie 16 tys. Mg,
Sianów V – wydobycie 25 tys. Mg,
Sianów VII – wydobycie 30 tys. Mg,
Węgorzewo Koszalińskie* – wydobycie 117 tys. Mg,
Węgorzewo Koszalińskie II – wydobycie 63 tys. Mg,
Węgorzewo Koszalińskie III – wydobycie 69 tys. Mg,
Wietrzno* - wydobycie 9 tys. Mg. * - złoża zawierające piasek ze żwirem.

Ponadto na terenie Powiatu Koszalińskiego znajduje się także jedno złoże zagospodarowane, które jest eksploatowane okresowo. Złoże Ratajki V*, którego kopaliną są kruszywa naturalne nie było eksploatowane w 2010 roku. W celu ochrony rzeźby terenu każdy przedsiębiorca wydobywający ze złoża kopalinę, po jej wydobyciu zobowiązany jest do przeprowadzenia rekultywacji tego terenu, zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego gminy oraz ustawą o ochronie gruntów leśnych i rolnych. Prowadzone prace rekultywacyjne po zakończonej eksploatacji w niewielkim stopniu łagodzą przeobrażenia spowodowane wydobywaniem kopalin. Użytkowanie rolnicze niesie mniejsze zagrożenie, niż eksploatacja surowców kopalnych. Łatwiejsza do realizacji jest rekultywacja terenów rolniczych, najczęściej stosowaną metodą jest zalesianie słabych gruntów.

4.2. Gleby

Gleby w powiecie charakteryzują się średnią klasą bonitacyjną. W gminach północnych powiatu występują również gleby kompleksów pszennych, natomiast w gminach południowych przeważają gleby żytnie dobre i słabe. Podział gleb pod względem bonitacyjnym przedstawia się następująco: gleby II klasy bonitacyjnej stanowią niecały procent ogółu gleb, gleby klas III-ich – 17 %, najwięcej, bo 58% stanowią gleby klas IV-tych. Gleby najsłabsze w klasach V-VI zajmują 25% powierzchni gruntów rolnych.

Wykres 8. Bonitacja użytków rolnych w Powiecie Koszalińskim

Źródło: Starostwo Powiatowe w Koszalinie

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 61 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Pod względem jakości jak i przydatności do uprawy, największy udział stanowią gleby kompleksów żytnich: bardzo dobrych i dobrych o średniej lekkiej kategorii agronomicznej. Pod względem zasobności jak i możliwości agronomicznych gleby kształtują się w większości w kategorii średniej. Najlepsze warunki do uprawy i uzyskiwania dobrych plonów istnieją w gminach Będzino i Biesiekierz, natomiast najmniej korzystne są w gminach Bobolice i Polanów. Charakterystykę kategorii agronomicznej gleb Powiatu Koszalińskiego w roku 2011 na podstawie badań Okręgowej Stacji Chemiczno – Rolniczej w Koszalinie w 2011 roku przedstawia tabela 35.

Tabela 35. Zestawienie użytków wg kategorii agronomicznej (%) w 2011 roku Kategoria agronomiczna gleb Powierzchnia Rodzaj Ilość przebadana bardzo użytku próbek lekka średnia ciężka organiczna [ha] lekka

Użytki 198,18 82 0% 36% 34% 4% 26% zielone Użytki 4525,84 1637 1% 51% 44% 2% 2% rolne Źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza Oddział w Koszalinie (pomiary zasobności gleby w okresie 01.2011-12.2011)

Degradacją gleb, są zmiany w środowisku glebowym, najczęściej będące efektem gospodarczej działalności człowieka. Zmiany te prowadzą do obniżenia żyzności i urodzajności gleby, a dalej do ogólnych zmian środowiskowych. Do najważniejszych zagrożeń prowadzących do degradacji gleby należą: • monokultury, które prowadzą do zubożenia gleby, • pożary roślinności wzmagające erozję gleby, co prowadzi do pustynnienia danego obszaru, • osuszanie podmokłych terenów i regulacja rzek obniżająca poziom wód gruntowych, • zbyt intensywne nawożenie mineralne, • niewłaściwa irygacja pól nawozami naturalnymi – gnojówką, gnojowicą, itp., • ścieki i różnego rodzaju odpady niewłaściwie składowane, • intensywne zabiegi agrotechniczne, • stosowanie nadmiernych ilości chemicznych środków owadobójczych chwastobójczych i grzybobójczych, • eksploatacja powierzchniowa surowców mineralnych, • zajmowanie obszarów rolniczych pod budownictwo przemysłowe i mieszkalne, • emisje i imisje gazów i pyłów.

Erozja gleby jest jednym z czynników degradujących środowisko przyrodnicze, a zwłaszcza rolniczą przestrzeń produkcyjną. Jej skutki przejawiają się w niekorzystnych z reguły trwałych zmianach warunków przyrodniczych oraz warunków gospodarczo-organizacyjnych (np. deformowanie granic pól, pogłębianie dróg). Zmiany te prowadzą do obniżenia potencjału produkcyjnego ziemi oraz walorów ekologicznych krajobrazu. Stopień zdegradowania gleby zależy od nasilenia erozji: • zmywanie gleby z poziomu próchniczego występuje przy erozji słabej, • zmiana poziomu orno-próchniczego gleby, zmniejszająca jej miąższość oraz częściowo pogarszająca właściwości biologiczno – fizyczno - chemiczne występuje dla erozji umiarkowanej, • redukcja poziomu próchniczego często zmycie poziomu próchniczego wywołane jest erozją średnią, a warstwa uprawna wytworzona jest z poziomu przejściowego,

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 62 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

• niszczenie profilu glebowego wywołuje erozja silna oraz bardzo silna, w takich warunkach warstwa uprawna tworzona jest z podłoża.

Degradacja naturalna gleb

Degradacja naturalna gleb spowodowana jest działaniem sił przyrody: wiatru, wody, siły grawitacyjnej, które wywołują erozję naturalną (geologiczną). Przebieg i charakter procesów erozyjnych zależy głównie od rzeźby i nachylenia terenu, wielkości, rozkładu i rodzaju odpadów atmosferycznych, temperatury, sposobu użytkowania terenu oraz składu mechanicznego gleb. Natężenie erozji jest wprost proporcjonalne do spadku i długości zbocza, przy czym wpływ spadku jest większy od wpływu długości zbocza. Istotnym czynnikiem wpływającym na degradację gleb jest działalność antropogeniczna człowieka, która jest inicjowana poprzez intensywne i nieprawidłowe użytkowanie rolnicze, nadmierny wyrąb lasów, niszczenie szaty roślinne, czy różnego rodzaju zabiegi melioracyjne powodujące erozję przyspieszoną. Na terenie powiatu w strukturze użytkowania dominują przede wszystkim użytki rolne oraz leśne, które zajmują odpowiednio około 90 % powierzchni całego powiatu. Jakość gleb jest więc bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na rozwój rolnictwa, warunkującym wysokość oraz jakość uzyskiwanych plonów. Wybór rodzaju upraw związany jest z występowaniem gleb najbardziej wartościowych pod względem przydatności rolniczej. Przy uprawach należy zwrócić uwagę na dobór zabiegów agrotechnicznych. Powinny one zabezpieczać cenne obszary rolnicze przed nadmierną erozją. Sposób uprawy powinno się również dostosować do spadku terenu. Na terenie powiatu mamy do czynienia ze średnim zagrożeniem erozją wodną powierzchniową uwzględniając główne kryteria przyrodnicze tj. wielkość opadu rocznego, nachylenie terenu oraz podatność gleb na zmywy powierzchniowe.

Degradacja chemiczna gleb

Gleby na terenie powiatu pod względem odczynu mają charakter bardzo kwaśny, kwaśny i lekko kwaśny. Wyniki prowadzonych badań gleb wskazują na ich podwyższoną kwasowość. Kwasowość to ważny wskaźnik degradacji gleb uprawnych. Nadmierna kwasowość najczęściej jest powodowana przez naturalne czynniki klimatyczno – glebowe, w mniejszym stopniu przez zanieczyszczenia kwasotwórcze powstające przez zanieczyszczenia przemysłowe i komunikacyjne lub przez niektóre nawozy. Na zakwaszenie gleb wpływają również związki siarki i azotu z atmosfery oraz fizjologiczne kwaśne nawozy sztuczne. Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza w Koszalinie w 2011 roku prowadziła badania odczynu gleb użytków rolnych na terenie poszczególnych gmin powiatu. Wyniki badań przedstawia tabela 36.

Tabela 36. Wyniki badań odczynu użytków rolnych w roku 2011 na terenie Powiatu Koszalińskiego ODCZYN (pH) POTRZEBY WAPNOWANIA

Jednostka

terytorialna zbędne kwaśny obojętny obojętny wskazane zasadowy konieczne konieczne potrzebne ograniczone ograniczone lekko kwaśnylekko bardzo kwaśnybardzo

149 262 204 33 6 267 132 122 76 57 Gmina Będzino 23% 40% 31% 5% 1% 41% 20% 19% 12% 9% 18 41 33 1 0 25 14 26 24 4 Gmina Biesiekierz 19% 44% 35% 1% 0% 27% 15% 28% 26% 4% Miasto 24 124 103 20 26 40 50 77 53 77 i Gmina Bobolice 8% 42% 35% 7% 9% 13% 17% 26% 18% 26%

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 63 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Gmina 5 21 13 9 0 5 11 10 10 12 Koszalin 10% 44% 27% 19% 0% 10% 23% 21% 21% 25% Gmina 80 101 30 14 4 78 52 52 16 31 Manowo 35% 44% 13% 6% 2% 34% 23% 23% 7% 14% Miasto 50 82 50 19 6 50 56 26 27 48 i Gmina Polanów 24% 40% 24% 9% 3% 24% 27% 13% 13% 23% Miasto 19 31 10 3 2 28 15 9 5 8 i Gmina Sianów 29% 48% 15% 5% 3% 43% 23% 14% 8% 12% Gmina 0 33 10 1 0 0 16 17 8 3 Świeszyno 0% 75% 23% 2% 0% 0% 36% 39% 18% 7% 345 695 453 100 44 493 346 339 219 240 RAZEM: 21% 42% 28% 6% 3% 30% 21% 21% 13% 15% Źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza Oddział w Koszalinie (pomiary zasobności gleby w okresie 01.2011-12.2011)

Gleby gminy i miasta Sianów charakteryzują się największą kwasowością. W Sianowie, aż 77% stanowią gleby o odczynie bardzo kwaśnym i kwaśnym. Podobna sytuacja kształtuje się w gminie Świeszyno, gdzie 75% użytków rolnych charakteryzuje się odczynem kwaśnym. Użytki rolne miasta i gminy Bobolice charakteryzują się najmniejszą kwasowością, tj. 50% stanowią gleby bardzo kwaśne i kwaśne. Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza w Koszalinie w 2011 roku prowadziła badania zasobności gleb w makro i mikroelementy. Wyniki prowadzonych badań zasobności gleb powiatu w makroelementy prezentuje tabela 37, natomiast zasobności gleb w mikroelementy tabela 38.

Tabela 37. Wyniki badań zasobności gleb Powiatu Koszalińskiego w makroelementy w 2011 roku ZAWARTOŚĆ FOSFORU ZAWARTOŚĆ POTASU ZAWARTOŚĆ MAGNEZU

Jednostka terytorialna niska niska niska niska średnia średnia średnia średnia wysoka wysoka wysoka bardzo niska niska bardzo niska bardzo niska bardzo bardzo wysoka wysoka bardzo wysoka bardzo wysoka bardzo

Gmina 26% 36% 20% 8% 11% 15% 26% 39% 9% 11% 6% 20% 34% 22% 19% Będzino Gmina 3% 26% 27% 28% 16% 6% 20% 24% 23% 27% 20% 17% 42% 16% 4% Biesiekierz Miasto i Gmina 4% 16% 21% 32% 28% 9% 24% 40% 21% 7% 6% 13% 37% 28% 16% Bobolice Gmina 0% 17% 31% 15% 38% 42% 29% 17% 4% 8% 6% 10% 25% 13% 46% Koszalin Gmina 9% 28% 27% 15% 20% 30% 42% 17% 5% 6% 28% 26% 25% 12% 9% Manowo Miasto i Gmina 12% 29% 25% 16% 17% 42% 39% 17% 0% 2% 24% 25% 25% 18% 8% Polanów Gmina i Miasto 12% 35% 25% 11% 17% 6% 51% 35% 6% 2% 9% 37% 32% 20% 2% Sianów Gmina 0% 2% 9% 25% 64% 0% 18% 27% 43% 11% 0% 2% 50% 41% 7% Świeszyno

RAZEM 15% 28% 22% 16% 19% 19% 30% 31% 11% 9% 12% 20% 33% 21% 14%

Źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza Oddział w Koszalinie (pomiary zasobności gleby w okresie 01.2011-12.2011)

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 64 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Na podstawie przeprowadzonych badań w 2011 roku można wywnioskować, iż użytki rolne Powiatu Koszalińskiego charakteryzują się niską oraz średnią zawartością fosforu. Najniższa zawartość fosforu występuje na terenie gminy Będzino oraz gminy i miasta Sianów. Podobnie kształtuje się zasobność gleb powiatu w potas. Około 61% gleb Powiatu Koszalińskiego charakteryzuje się niską oraz średnią zawartością potasu. Ponadto gleby analizowanego terenu cechuje średnia zasobność w magnez. Zgodnie z danymi Okręgowej Stacji Chemiczno – Rolniczej w Koszalinie około 33% gleb charakteryzuje się średnią zawartością magnezu. Natomiast bardzo wysoką oraz wysoką zawartością charakteryzuje się 35% gleb powiatu.

Tabela 38. Wyniki badań zasobności gleb Powiatu Koszalińskiego w mikroelementy w roku 2011 BOR MANGAN MIEDŹ CYNK ŻELAZO niska niska niska niska niska niska średnia średnia średnia średnia średnia średnia wysoka wysoka wysoka wysoka wysoka

90% 10% 0% 1% 89% 10% 23% 75% 2% 5% 81% 14% 3% 97% 0%

Źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza Oddział w Koszalinie (pomiary zasobności gleby w okresie 01.2011-12.2011)

Zgodnie z prowadzonymi badaniami przez Okręgową Stację Chemiczno – Rolniczą w Koszalinie w 2011 roku, określono iż gleby Powiatu Koszalińskiego wykazują średnią zawartość żelaza (100%), manganu (89%), miedzi (75%) oraz cynku (81%). Ponadto gleby charakteryzuje niska zasobność w bor na poziomie 90%.

4.3. Wody podziemne

4.3.1. Charakterystyka ogólna wód podziemnych

Jednym z ważniejszych bogactw naturalnych, decydujących o rozwoju regionów, są wody podziemne - często jedyne źródła wody pitnej. Dzięki zasilaniu przez wody podziemne możliwy jest stały odpływ rzeczny, nawet w okresach długotrwałej suszy. Na terenie Powiatu Koszalińskiego wody podziemne znajdują się głównie w osadach czwartorzędowych i są to zbiorniki międzymorenowe i powierzchniowe. Wszystkie udokumentowane zasoby wiążą się ze zbiornikami usytuowanymi na północnym skłonie Pomorza Zachodniego. Na terenie Powiatu Koszalińskiego zlokalizowane są częściowo dwa główne zbiorniki wód podziemnych, przy czym oba nie zostały dotychczas szczegółowo udokumentowane, a są to:
GZWP nr 118 – Zbiornik międzymorenowy Polanów (rozciągający się na wschód od Polanowa),
GZWP nr 129 – Zbiornik Szczecinek (obejmujący swym zasięgiem południowe krańce powiatu koszalińskiego – na obszarze gminy Bobolice).

Zasoby wód podziemnych w obszarach bilansowania wód, w których częściowo położony jest Powiat Koszaliński:
w roku 1994 udokumentowane zostały zasoby dyspozycyjne wód podziemnych w obrębie zlewni rzeki Wieprzy i strefy przymorskiej Bałtyku bezpośrednio związanej z tą zlewnią – łącznie dla obszaru 2572,2 km 2 ustalono wielkość zasobów dyspozycyjnych na 542 976 m 3/d z utworów czwartorzędowych, trzeciorzędowych i kredowych (dokumentacja hydrogeologiczna ustalająca powyższe zasoby została zatwierdzona przez

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 65 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa decyzją z dnia 07.02.1997 r. znak: KDH2/013/6023/97),
w roku 2007 udokumentowano zasoby dyspozycyjne wód podziemnych w obrębie zlewni rzeki Parsęty oraz zlewni Przymorza (tj. od rzeki Dębosznicy do rzeki Unieść) – łącznie dla obszaru 4081,47 km 2 ustalono zasoby dyspozycyjne w ilości 368 510 m 3/d z utworów czwartorzędowych, trzeciorzędowych i jurajskich (dokumentacja hydrogeologiczna ustalająca powyższe zasoby została przyjęta bez zastrzeżeń przez Ministra Środowiska zawiadomieniem z dnia 09.10.2008 r. znak: DGiKGkdh-4791-10/6689/5987/08/MJ).

Na terenie powiatu stwierdzono obecność różnorodnych form naturalnych wypływów wód podziemnych. Są one zróżnicowane pod względem położenia, charakteru wypływu, wydajności oraz występującej w ich obrębie szaty roślinnej. Największa koncentracja zjawisk źródliskowych występuje w zlewni rzeki Radwi i Grabowej, na terenie gminy Bobolice i Polanów. Większość stałych odpływów wód podziemnych znajduje się w dużych niszach źródlanych, które powstały w miarę cofania się stromych zboczy pod wpływem erozji wstecznej źródlisk (wypływu kilku źródeł położonych blisko siebie). Niekiedy źródła mają charakter pulsacyjny i wypływają pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego. Wszystkie obszary źródliskowe są bardzo cenne z przyrodniczego punktu widzenia i zasługują na szczególną ochronę. W środkowej części gminy Biesiekierz, na osi północ – południe, w kierunku do pradoliny rzeki Radew, znajduje się dno doliny rzeki Czerwonej, gdzie występują tereny źródliskowe o charakterze akumulacji torfowiskowo – rzecznej. W niszach źródlanych i w kompleksie erodujących torfowisk źródliskowych spotyka się typowe zbiorowiska źródliskowe z klasy Montio-Cardaminetea. Fitocenozy źródliskowe budowane są głównie przez mchy i wątrobowce. Występowanie wielu cennych zbiorowisk źródliskowych uzależnione jest w dużej mierze od aktywności procesów erozyjnych źródlisk, udostępniających w ten sposób stale nowe siedliska dla mszaków i wątrobowców. Na terenie gminy Bobolice różnorodne formy naturalnych wypływów wód podziemnych są zróżnicowane po względem położenia, charakteru wypływu, wydajności oraz występującej na ich powierzchni szaty roślinnej. Często badane źródła mają charakter pulsacyjny i wypływają pod wpływem ciśnienia. Zjawiska te można obserwować w dolinie Chocieli i Radwi na całej długości oraz w dolinie Chotli koło Wojęcina i w dolinie Debrzycy koło Drzewian. Większość źródlisk na terenie gminy Bobolice ma charakter źródlisk bagiennych. Rzadko występują źródła limnokreniczne w postaci nieckowatych zagłębień w ziemi, wypełniające się wodą od dna. Przeprowadzone badania potwierdziły obecność tego rodzaju źródlisk tylko w dolinie Debrzycy koło Drzewian i koło Tyczewa w dolinie Chotli. W wielu miejscach nie tworzą się klasyczne źródliska, lecz wytwarzają się zabagnione nisze źródlane, skupiające jednocześnie na swoim obszarze różne typy wypływów wód podziemnych. Są to najczęściej, przyjmując klasyfikację Gutra-Koryckiej i Wemer-Więckowskiej (1996): źródła (wypływy skoncentrowane), wycieki, wysięki i młaki (wypływy nieskoncentrowane) oraz wykapy (wypływy kropliste), które razem tworzą skupiony odpływ powierzchniowy. W takich miejscach zachodzą dodatkowo dynamiczne procesy erozji akumulacji torfowisk źródliskowych. Z wypływami wód źródliskowych związane są torfowiska źródliskowe, występujące licznie na terenie gminy. Typowe torfowiska źródliskowe porośnięte są lasem z olszą czarną. Najcenniejsze torfowiska źródliskowe zawieszone są na zboczach wzniesień kemowych koło Porostu i Opatówka w dolinie Chocieli . Na terenie gminy Manowo również stwierdzono obecność naturalnych wypływów wód podziemnych. Zjawiska źródliskowe skoncentrowane są głównie w dolinie Dzierżęcinki i Unieści oraz w obrębie małych dopływów Radwi .

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 66 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Na terenie gminy Mielno nie stwierdzono skoncentrowanych wypływów wód podziemnych, czyli wydajnych źródeł o charakterze helokrenu, wypływających pod wpływem dużego ciśnienia hydrostatycznego. Zjawiska źródliskowe mają charakter wysięków i skoncentrowane są głównie w dopływach rzeki Strzeżenicy, Dzierżęcinki i Czerwonej (dopływ Baby). Charakterystyczne dla terenu gminy Polanów, liczne obszary źródliskowe, stanowią ostoje bardzo rzadkich, zagrożonych lub ginących w skali Europy, gatunków roślin zarodnikowych - mchów liściastych oraz wątrobowców. Swoiste dla gminy Polanów są również soligeniczne (wiszące – usytuowane na zboczach dolin rzecznych) torfowiska źródliskowe, z płatami zbiorowisk mechowiskowych łąk.

4.3.1.1. Jakość wód podziemnych

Do głównych czynników wpływających na pogorszenie stanu wód podziemnych należy eutrofizacja powierzchniowych warstw litosfery, związana z nadmiernym nawożeniem i intensyfikacją gospodarki rolnej. Spływające związki azotu (amonowego, azotynowego) przenikają zwłaszcza do płycej położonych zasobów wód podziemnych powodując ich degradację. Ponadto na typowe antropogeniczne zanieczyszczenia nakładają się zanieczyszczenia typowo naturalne np. podwyższone stężenia chlorków. Monitoring jakości wód podziemnych województwa zachodniopomorskiego prowadzony jest przez Państwowy Instytut Geologiczny na poziomie krajowym oraz przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie na poziomie regionalnym. Celem monitoringu wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód podziemnych, śledzenie jego zmian oraz identyfikacja zagrożeń w skali kraju, na potrzeby zarządzania zasobami wód podziemnych oraz oceny skuteczności podejmowanych działań ochronnych ukierunkowanych na osiągnięcie dobrego stanu wód. Badania prowadzone są w jednolitych częściach wód podziemnych (JVWPd), w tym w częściach uznanych za zagrożone nieosiągnięciem dobrego stanu, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów narażonych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego. Badania chemizmu wód podziemnych w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego wykonano na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska przez Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie. Badania monitoringowe na terenie województwa zachodniopomorskiego wykonane zostały w 65 punktach pomiarowych zlokalizowanych w 14 JCWPd. Wody wgłębne ujmowane były w 36 punktach, a wody gruntowe w 29 punktach. Badania przeprowadzono z częstotliwością raz w roku. Zakres badań obejmował oznaczenie 41 wskaźników fizykochemicznych. Klasyfikacja i ocena stanu chemicznego wód podziemnych została wykonana w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 sierpnia 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896) oraz rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2010 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 72, poz. 466). Zgodnie z danymi Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska ostatnie badania wód podziemnych Powiatu Koszalińskiego były prowadzone w roku 2010 oraz 2007. W latach 2008-2009 na terenie Powiatu Koszalińskiego nie prowadzono badań wód podziemnych w ramach krajowego monitoringu operacyjnego. Zestawienie punktów pomiarowych na terenie powiatu i wyniki klasyfikacji oraz oceny stanu chemicznego wód podziemnych badanych w ramach monitoringu krajowego diagnostycznego w roku 2007 oraz 2010 prezentuje tabela 39.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 67 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Tabela 39. Jakość wód podziemnych Powiatu Koszalińskiego w roku 2007 oraz 2010

2) )

3 1) Wskaźniki determinujące Klasa jakości wód 1) jakość wód w 2010 roku 1) Nazwa punktu Nazwapunktu normy dla wód dla normy Typ wód /JCWPd Typwód wód w 2010 roku wód2010 w 2010 roku (mg/dm 2010roku Miejscowość / Gmina /Gmina Miejscowość Zawartość azotanów w Zawartośćazotanów

Klasa Klasa Klasa roku 2010 w przezludzi Wskaźniki przekraczające przekraczające Wskaźniki Ocena stanu chemicznego chemicznego stanu Ocena Nr punktu wg MONBADA / MONBADA wg punktu Nr

2007 2010 spożycia do przeznaczonych III IV V Polanów/ 194/Polanów G/10 - II - - - - 0,78 dobry Polanów Koszalin/ 199/Koszalin G/9 II II - - - Fe, Mn 0,01 dobry Koszalin

NO 2, F, Koszalin/ Mn, Ca, Fe, Mn, 945/Koszalin G/9 IV III Fe - 0,12 dobry Koszalin HCO 3, NH 4 temp. PEW, NH , NO , Mielno/ 4 2 2275/ Mielno W/9 V V NH , O NO , K B, Cl, Na, Cl, B, 1,50 słaby Mielno 4 2 2 Na PEW 1) w 2007 roku – ocena wg rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. Nr 32, poz. 284), a latach 2008-2010 ocena wg rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 sierpnia 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896) 2) ocena wg rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2010 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 72, poz. 466). Źródło: Stan środowiska w województwie zachodniopomorskim w roku 2010

Ocena jakości wód podziemnych wykonanych przez Państwowy Instytut Geologiczny w 2010 roku na terenie powiatu wykazała, iż w większości punktów pomiarowych znajdowały się wody dobrej jakości. Najgorsza sytuacja kształtowała się w punkcie pomiarowym nr 2275 Mielno, gdzie jakość wód została opisana klasą V, tj. wody złej jakości. Wpływ na taką klasyfikację miały przekroczenia PEW, B, Cl oraz Na. Dodatkowo stan chemiczny w badanym punkcie został oceniony jako słaby. Tak niska jakość wód w tym punkcie wskazywała na znaczący wpływ działalności człowieka. Ponadto podobnie jak w latach poprzednich w 2010 roku dość znaczący wpływ na kształtowanie się jakości wód miały związki żelaza oraz manganu. Przekroczenie dopuszczalnych zawartości żelaza dla wód dla celów pitnych stwierdzono w 3 ww. punktach pomiarowo kontrolnych.

4.4. Wody powierzchniowe

Powiat Koszaliński w całości należy do Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego. Podstawą analizy stanu zasobów wodnych i bilansowania wód - zarówno powierzchniowych jak i podziemnych w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego - jest podział regionu wodnego na jednostki bilansowe zwane regionami bilansowania wód. Podział ten jest również stosowany dla potrzeb wyznaczania obszarów, dla których przygotowywane są projekty warunków korzystania z wód zlewni. Ogółem w obszarze RZGW Szczecin aktualnie wydzielono szesnaście głównych regionów bilansowania. Każdy region bilansowania otrzymał numer i nazwę. Nazwa regionu pochodzi od nazwy lub nazw głównych rzek lub cieków znajdujących się na danym obszarze i jest w pewien sposób umowna - to znaczy nie oddaje dokładnie pełnego zasięgu obszarowego danego regionu. Powiat Koszaliński obejmują swym zasięgiem trzy regiony bilansowania. Charakterystykę regionów bilansowania na terenie Powiatu Koszalińskiego prezentuje tabela 40.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 68 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Tabela 40. Regiony bilansowania na terenie Powiatu Koszalińskiego Region bilansowania wód Zlewnie i główne rzeki regionu 2 bilansowania wód Numer Nazwa Powierzchnia [km ] 14 Parsęta 3150,9 Zlewnia rzeki Parsęta Zlewnia Jeziora Jamno to jest: Unieść, Dzierżęcinka-Wyszewka, Przymorze od Parsęty do Jeziora 15 687,0 dopływ spod Starych Bielic, Jamno Strzeżenica oraz zlewnie rzek: Czerwona, Malechowska Struga

Zlewnia rzeki Wieprza, zlewnia Jeziora Bukowo to jest: dopływ spod Bielikowa, dopływ spod Wierciszewa, Bagienica (Bukowa 16 Wieprza i przyległe Przymorze 2535,0 Młynówka), zlewnia Jeziora Kopań, Świdnik, Klasztorna, dopływ spod Złakowa oraz zlewnie rzek: Główniczka (Główy Rów) oraz Potynia (Potena) Źródło: RZGW Szczecin

Wody powierzchniowe powiatu obejmują rzeki, mniejsze cieki, jeziora, liczne oczka polodowcowe i sztuczne zbiorniki wodne. Znaczne zasoby wodne zmagazynowane są również w torfowiskach.

4.4.1. Sieć rzeczna

W granicach Powiatu Koszalińskiego znajdują się cztery zlewnie rzek i strefa bezodpływowa. Największą zlewnię tworzy rzeka Radew i jej dopływy – rzeka Kłosówka, Czarna, Chotla, Bielica, Mszanka, Drężnianka, Zgniła Struga i Chociel - rzeka Radew i jej dopływy należą do dorzecza Parsęty. Znaczna część obszaru powiatu znajduje się w zlewni rzeki Grabowej. Ponadto obszary z gminy Manowo, Sianów i Będzino należą do zlewni jeziora Jamno. Tabela 41 przedstawia wykaz ważniejszych rzek Powiatu Koszalińskiego.

Tabela 41. Ważniejsze cieki Powiatu Koszalińskiego Lp. Nazwa rzeki Obszar administracyjny występowania 1. Bagnica Manowo 2. Chociel Bobolice 3. Chotla Bobolice, Biesiekierz, Świeszyno 4. Czarna Koszalin, Manowo, Świeszyno 5. Czerwona Będzino 6. Debrzyca Bobolice 7. Dierżęcinka Manowo, Koszalin 8. Drężnianka Bobolice, Polanów 9. Grabowa Polanów, Sianów 10. Grzybnica Manowo 11. Mielna Polanów 12. Mszanka Manowo, Polanów 13. Polnica Polanów, Sianów 14. Pustynka Polanów 15. Radew Biesiekierz, Bobolice, Manowo, Polanów, Świeszyno 16. Raduszka Świeszyno, Koszalin 17. Strzeżnica Będzino

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 69 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

18. Trzebiegoszcz Bobolice 19. Tymienica Będzino 20. Unieść Sianów, Mielno, Koszalin 21. Wielinka Polanów 22. Zgniła Struga Polanów, Bobolice Źródło: Starostwo Powiatowe w Koszalinie

4.4.2. Jeziora

Powiat Koszaliński, podobnie jak całe województwo zachodniopomorskie, należy do obszarów bogatych w naturalne zbiorniki jeziorne. Ich rozmieszczenie nie jest jednak równomierne. Największą ilość jezior spotyka się w gminie Bobolice, Polanów i Manowo. Najmniej zbiorników wodnych występuje w gminie Biesiekierz, Mielno, Będzino i Świeszyno. Natomiast brak jest większych, naturalnych zbiorników wodnych w gminie Sianów. W granicach tej gminy znajdują się jedynie linie brzegowe Jeziora Jamno i Bukowo oraz dwa sztuczne zbiorniki – jezioro Topiele i Małe Świdno. Wszystkie jeziora na terenie powiatu są pochodzenia lodowcowego. Największą atrakcją powiatu są jeziora rynnowe. Charakteryzują się one tym, że są długie, wąskie, głębokie i posiadają strome brzegi. Ponadto jeziora te często układają się w jeden łańcuch, tworząc tzw. rynny jeziorne, które informują nas o kierunku spływu wód z topniejącego lodowca. Typowe jeziora rynnowe występują na terenie gminy Bobolice i Polanów. Odmienną formę reprezentują jeziora morenowe, które są przeważnie kształtu owalnego, płytkie i bez stromych brzegów. Na terenie powiatu zlokalizowane są w strefie przejściowej pomiędzy krajobrazem morenowym, a sandrowym oraz na terenie Pradoliny Pomorskiej. Utworzyły się one poprzez wytopienie brył martwego lodu, które pozostały w czasie cofania się lodowca. Do takich jezior możemy zaliczyć m.in. liczne jeziora na terenie gminy Manowo, w tym największe jezioro Lubiatowo. Na terenie powiatu znajduje się także duże jezioro przymorskie. Jest to jezioro Jamno, które należy do największych zbiorników wodnych w regionie. Położone jest na terenie gminy Mielno i ma powierzchnię 2239,6 ha, długość 10 km i szerokość do 3,9 km. Mierzeja oddzielająca jezioro od Morza Bałtyckiego jest wąska, piaszczysta i porośnięta lasem. Brzegi jeziora są płaskie, porośnięte trzciną i są trudno dostępne. Ponadto charakterystycznym elementem krajobrazu Powiatu Koszalińskiego są bardzo liczne oczka polodowcowe. Masowo pojawiają się one w obrębie falistych i pagórkowatych wysoczyzn morenowych, gdzie występuje wiele zagłębień wytopiskowych o różnych wielkościach. Często te lejkowate zagłębienia terenowe, bez możliwości odpływu wód powierzchniowych, ulegają zatorfieniu, tworząc unikatowe w skali kraju torfowiska kotłowe. Jak już wcześniej wspomniano Powiat Koszaliński to obszar o dużym nasyceniu w naturalne zbiorniki wód powierzchniowych. Na terenie powiatu znajdują się 23 jeziora powyżej 10,0 ha powierzchni lustra wody oraz dwa duże zbiorniki sztuczne, wykorzystywane na potrzeby energetyki wodnej. Charakterystykę wszystkich jezior powiatu o powierzchni lustra wody powyżej 10 ha przedstawia tabela 42.

Tabela 42. Jeziora Powiatu Koszalińskiego o powierzchni lustra wody powyżej 10 ha Nazwa jeziora Powierzchnia lustra jeziora [ha] Bobolice Chlewo 54,30 Wietrzno 33,80 Łozice 29,40 Trzebień Wlk. 29,40 Pniewo 27,90 Przybyszewko 25,70

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 70 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Trzebień 14,50 Szczawne 12,40 Polanów Nicemino 103,40 Kamienno 95,40 Kwiecko 83,50 Nidno 39,80 Wielkie /Cetuń/ 28,70 Łęczno 14,70 Płociczno 13,50 Wielin 13,10 Rącze /Rakowe/ 13,00 Biesiekierz Parnowo 55,10 Manowo Lubiatowo 159,10 Debro 30,10 Policko 18,20 Mielno Jamno 2239,60 Świeszyno Niedalino 11,00 Źródło: „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego”: obejmuje lata 2008-2011 z perspektywą na 2012-2015 – okres planistyczny dla lat 2009-2011

Sztuczne zbiorniki występujące na terenie powiatu o powierzchni lustra powyżej 10 ha zlokalizowane są w gminie Manowo – zbiornik Rosnówko (180,0 ha) oraz w gminie Świeszyno – zbiornik Hajka (100,0 ha). Ponadto zgodnie z danymi gmin Powiatu Koszalińskiego na ich obszarze znajduje się wiele innych, mniejszych jezior. W powiecie występują 44 jeziora o powierzchni lustra wody mniejszej niż 10 ha, a całkowita powierzchnia zajmowana przez te jeziora wynosi 216,0 ha.

4.4.3. Wody przybrzeżne

Nadmorskie położenie województwa zachodniopomorskiego, a tym samym Powiatu Koszalińskiego jest jedną z kluczowych determinant kierunków jego rozwoju. Z tego oczywistego stwierdzenia wypływa konieczność szczególnie uważnej ochrony wód morskich, zaliczanych do kategorii wód przybrzeżnych i przejściowych. Wody Bałtyku zalicza się do wód słonawych, co warunkuje specyficzne dla tego morza warunki środowiskowe. Normalnym stanem wód w tym morzu jest stagnacja, co sprzyja zanikom tlenu w warstwach przydennych i pojawianiu się tam siarkowodoru. Na procesy naturalne przebiegające w morzu nakładają się rezultaty działalności gospodarczej człowieka. Wpływ ten jest znaczący, co wynika z położenia na obszarze zlewiska Bałtyku państw o dużym stopniu zaludnienia. W efekcie dochodzi do znacznego wzrostu poziomu trofii, zanieczyszczeń fizycznych i chemicznych środowiska, co znajduje odbicie w stanie wód, w tym wód przybrzeżnych i przejściowych. Znaczącym problemem w ochronie Bałtyku jest jego rosnący poziom trofii, wywoływany przez nadmierny spływ z obszaru zlewiska azotu i fosforu, a także materii organicznej. Proces ten powoduje zmniejszenie produktywności wód i zakłócenie funkcjonowania biocenoz wodnych.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 71 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Zgodnie z definicjami zawartymi w RDW, pojęcie wody przejściowe oznacza wody powierzchniowe w obszarach ujść rzek, które są częściowo zasolone na skutek bliskości wód przybrzeżnych, ale które są pod znacznym wpływem dopływów wód słodkich. Wodami przybrzeżnymi natomiast nazywamy wody powierzchniowe po stronie w kierunku lądu od linii, której każdy punkt oddalony jest na odległość jednej mili morskiej po stronie w kierunku morza, od najbliższego punktu linii bazowej, od której mierzona jest szerokość wód terytorialnych, rozszerzając się, gdzie stosowne, aż do zewnętrznej granicy wód przejściowych. Mając na celu wdrożenie wynikającego z RDW systemu zarządzania wodami opartego na podziale wód na jednolite części wód (JCW) powierzchniowych, na terenie województwa zachodniopomorskiego wydzielono 9 jednolitych części wód przejściowych i przybrzeżnych; zidentyfikowano 2 typy abiotyczne wód przejściowych oraz 2 typy abiotyczne wód przybrzeżnych. Charakterystykę JCW przybrzeżnych znajdujących się na terenie powiatu przedstawiono poniżej:
JCW Sarbinowo – Dziwna: obejmuje pas wód przybrzeżnych do 1 mili morskiej od brzegu pomiędzy Dziwnowem a Sarbinowem. Zagrożenia jakości wód tej JCW wiążą się z zanieczyszczeniami odprowadzanymi z obszaru zlewni. Wybrzeże na tym odcinku posiada duże walory rekreacyjne, w związku z tym silnie jest rozwinięta infrastruktura żeglugi rekreacyjnej, istnieje też ciąg zorganizowanych kąpielisk morskich. Obszar tej JCW w całości leży na wyznaczonym w ramach sieci Natura 2000 SOOS „Ostoja na Zatoce Pomorskiej”,
JCW Jarosławiec – Sarbinowo: obejmuje pas wód przybrzeżnych do 1 mili morskiej od brzegu pomiędzy Sarbinowem a Jarosławcem. Na stan wód wpływają zanieczyszczenia odprowadzane wodami Wieprzy i mniejszych rzek Przymorza. Także i ten odcinek Wybrzeża znajduje się pod wpływem intensywnej turystyki i rekreacji. Obszar JCW pokrywa się z SOOS „Przybrzeżne Wody Bałtyku” oraz „Zatoka Pomorska”.

4.4.4. Jakość wód powierzchniowych

Do czynników wpływających na jakość wód powierzchniowych należą uwarunkowania naturalne, takie jak warunki klimatyczne i hydrologiczne, czy zdolność samooczyszczania oraz zanieczyszczenia antropogeniczne. Znaczną część zanieczyszczeń trafiających do wód powierzchniowych stanowią zanieczyszczenia obszarowe. Źródłem tych zanieczyszczeń jest przede wszystkim: • rolnictwo, co wynika głównie z faktu stosowania nawozów sztucznych i naturalnych (np. gnojowica), a także środków ochrony roślin (obecnie w ilościach malejących), • hodowla zwierząt poprzez niewłaściwe składowanie obornika i gnojowicy oraz ich niewłaściwe, zbyt duże lub zbyt częste stosowanie na polach, • niedostateczna infrastruktura odprowadzająca ścieki bytowo – gospodarcze, zwłaszcza w miejscowościach korzystających z wodociągów oraz na obszarach rekreacji, zarówno zbiorowej jak i indywidualnej, usytuowanych w sąsiedztwie zbiorników wodnych. Do zanieczyszczeń punktowych, stwarzających bardzo poważne zagrożenie dla czystości wód powierzchniowych należą przede wszystkim: • bezpośrednie zrzuty surowych ścieków bytowo – gospodarczych do cieków wodnych (na nie skanalizowanych obszarach), • zrzuty niedostatecznie oczyszczonych ścieków (nie odpowiadających warunkom pozwolenia wodno-prawnego).

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 72 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

4.4.4.1. Stan czystości rzek

W 2008 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie wykonał po raz pierwszy ocenę stanu wód powierzchniowych w oparciu o nowe rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu kwalifikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych, które dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia Dyrektywy 2000/60/WE (Ramowej Dyrektywy Wodnej). Rozporządzenie wymaga dokonania oceny:
stanu ekologicznego wód powierzchniowych – oceniany na podstawie wyników badań elementów biologicznych, fizykochemicznych i substancji szczególnie szkodliwych. W ocenie stanu ekologicznego w 2008 roku nie uwzględniono oceny hydromorfologicznej z powodu braku opracowanych metod,
elementów fizykochemicznych – oceniane elementy fizykochemiczne (wspierające elementy biologiczne) podzielone zostały na cztery grupy wskaźników charakteryzujących stan fizyczny, warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne, zakwaszenie i warunki biogenne,
stanu chemicznego,
stanu jakości wód – przeprowadza się na podstawie oceny stanu ekologicznego i stanu chemicznego. W przypadku gdy stan ekologiczny jest umiarkowany, słaby lub zły, wówczas stan wód klasyfikuje się jako zły. Natomiast gdy stan ekologiczny jest dobry lub bardzo dobry wówczas rozpatruje również wyniki oceny stanu chemicznego wód.

Ocena wód powierzchniowych w ostatnich latach na terenie województwa zachodniopomorskiego została wykonana wg Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu kwalifikacji stanu jednolitych wód powierzchniowych. W latach 2008-2009 WIOŚ w Szczecinie ocenił jakość wód trzech rzek Powiatu Koszalińskiego, tj. rzeki Czarnej, Czerwonej i Grabowej. Ocenę jakości wód rzecznych objętych monitoringiem w latach 2008 – 2009 prezentuje tabela 43.

Tabela 43. Ocena jakości wód rzecznych Powiatu Koszalińskiego w latach 2008-2009 biologicznej biologicznej załącznika 1 załącznika 8 załącznika Nazwa zlewni Nazwa zlewni fizykochemicznej fizykochemicznej Gmina / km rzeki/ Gmina Ocena Ocena elementów Ocena stanu w ppk w ppk Ocena stanu Rodzaj monitoringu monitoringu Rodzaj Nazwa Nazwa JCW Nazwa / punktu pomiarowego punktu fizykochemicznych wg fizykochemicznych Ocena stanu ekologicznego Ocena stanu szkodliwych wg 5 załącznika szkodliwych Ocena substancji szczególnie szczególnie Ocena substancji Ocena stanu chemicznego Ocena stanu wg Wskaźniki decydujące ocenie o Wskaźniki decydujące ocenie o Wskaźniki Klasa elementów biologicznych Klasa

2008 Czarna / Czarna Zlewnia Świeszyno ujście do MO, nie II MIR II - dobry 1 dobry dobry Parsęty / 0,5 km Radwii, MR badano poniżej m. Dunowo Grabowa do Zlewnia Polanów / Wielinki / MD, nie II IO II - dobry 1 dobry dobry Wieprzy 54,0 km Grabowa MR badano w m. Wielin

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 73 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

2009 Czerwona od Łopieniczki do ujścia / O , zw. Będzino / MD, poniżej 2 Przymorze Czerwona II IO organicz dobry umiarkowany dobry zły 0,5 km MR dobrego ujście do ne morza, m. Ustronie Morskie Źródło: Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2009-2010

Ocena jakości wód rzek w punktach pomiarowo - kontrolnych w latach 2008-2009 zlokalizowanym na terenie powiatu wykazała, iż ogólny stan jakości wód oceniono jako dobry. Wyjątek stanowił punkt na rzece Czerwonej, gdzie stan wód oceniono jako zły. Taka klasyfikacja była spowodowana oceną elementów fizykochemiczny (zanieczyszczenia organiczne i biogenne) – poniżej stanu dobrego oraz umiarkowaną oceną stanu ekologicznego. Badania jakości wód powierzchniowych w 2010 roku na terenie województwa zachodniopomorskiego zostały przeprowadzone zgodnie z „Programem Państwowego Monitoringu Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego w latach 2010 – 2012” zatwierdzonym przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. W roku 2010 badania jakości rzek przeprowadzono w 54 punktach monitoringu operacyjnego, które były zlokalizowane w 37 jednolitych częściach wód, reprezentujących 10 typów wód rzecznych. Badaniami objęto także wody rzeczne Powiatu Koszalińskiego. Jakość wód badana była w dwóch punktach pomiarowo – kontrolnych, które zlokalizowane były w gm. Sianów oraz gm. Manowo. Wyniki klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego rzeki Unieść oraz Grabowa, które były badane w 2010 roku prezentuje tabela 44.

Tabela 44. Ocena stanu/potencjału ekologicznego wód rzecznych Powiatu Koszalińskiego w 2010 roku Silnie Klasyfikacja wskaźników i elementów zmienione jakości wód Nazwa Nazwa Nazwa ppk / Typ lub Klasa Klasa elementów Stan / rzeki JCW Lokalizacja abiotyczny sztuczna elementów fizykochemicznych Potencjał JCW (T/N) biologicznych (1-5) ekologiczny Unieść – powyżej ujścia Unieść do Unieść Polnicy (m. 17 T II PPD III Polnicy Gorzebądź) / gm. Sianów Unieść – ujście Unieść od do jeziora Unieść Polnicy Jamno 24 T II PPD III do ujścia (m. Kleszcze) / gm. Sianów Grabowa od Wielinki Grabowa – m. Grabowa do dopł. Grabowo / gm. 24 T I PPD III Z polderu Manowo Rusko - Darłowo Źródło: Stan środowiska w województwie zachodniopomorskim w roku 2010

Ocena jakości wód rzecznych Powiatu Koszalińskiego w 2010 roku została wykonana w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu kwalifikacji stanu jednolitych wód powierzchniowych. Stan/potencjał ekologiczny wód

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 74 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 powierzchniowych ocenia się na podstawie wyników badań elementów biologicznych, fizykochemicznych oraz substancji szczególnie szkodliwych (załącznik 1, 2, 3, 4, 5 do rozporządzenia). Powołując się na ww. rozporządzenie ocenę końcową stanu wód (stan dobry lub zły) przeprowadza się na podstawie oceny stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego (załącznik 8 do rozporządzenia). W przypadku gdy stan/potencjał ekologiczny jest umiarkowany, zły lub słaby wówczas stan wód klasyfikuje się jako zły. Badania jakości wód rzecznych w 2010 roku wykazały, że charakteryzują się one umiarkowanym potencjałem ekologicznym. Zgodnie z powyższym stan wód rzecznych ocenia się jako zły. Podobnie do lat poprzednich w roku 2011 wykonana została ocena eutrofizacji wód obejmująca kolejny okres. Podstawą tej oceny były wyniki badań rzek z lat 2008-2010. Ocenę eutrofizacji wód rzecznych wykonano zgodnie z opracowanymi w GIOŚ „Wytycznymi do oceny eutrofizacji wód za lata 2007-2009”. Do oceny przyjęto wyniki badań z tego okresu dla elementów biologicznych (w zależności od typu rzeki odpowiednio: chlorofil „a” lub fitobentos) i fizykochemicznych (wybrane wskaźniki charakteryzujące warunki biogenne oraz warunki tlenowe) i zanieczyszczenia organiczne (BZT 5, OWO, azot amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosfor ogólny oraz fosforany). W przypadku braku wyników badań elementów biologicznych, ocenę eutrofizacji wykonano na podstawie elementów fizykochemicznych. Ocenę eutrofizacji wykonano dla pojedynczych punktów oraz dla jednolitych części wód. Jako wartość graniczną, powyżej której występuje eutrofizacja przyjęto stężenie właściwe dla dobrego stanu wód (II klasa) podane w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu kwalifikacji stanu jednolitych wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162, poz. 1008), a dla fosforanów za wartość graniczną dla stanu dobrego przyjęto

0,31 mg PO 4/l. Wody w danym punkcie pomiarowym lub w jednolitej części wód uznano za eutroficzne jeżeli przynajmniej jeden z ocenianych wskaźników przekraczał wartość określoną dla II klasy jakości wód. Ocena eutrofizacji rzek Powiatu Koszalińskiego w latach 2008-2010 przedstawia rysunek 7.

Rysunek 7. Ocena eutrofizacji wód rzecznych Powiatu Koszalińskiego w latach 2008-2010

Źródło: Stan środowiska w województwie zachodniopomorskim w roku 2010

Ocena eutrofizacji wód rzecznych Powiatu Koszalińskiego w latach 2008-2010 wykazała, iż wody rzeki Grabowa oraz Czarna nie są zeutrofizowane, natomiast wody rzeki Unieść wykazały eutrofizację. Z przeprowadzanych corocznie ocen wynika, iż jakość wód rzecznych na terenie powiatu obniżają głównie zanieczyszczenia organiczne, biogenne oraz procesy eutrofizacji.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 75 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

4.4.4.2. Stan czystości jezior

Klasyfikacja jezior w latach 2004-2007 opierała się na określeniu zasobności wód w związki mineralne i organiczne oraz na stwierdzeniu eutrofizacji. Badania oraz oceny stanu czystości jezior były prowadzone zgodnie z Wytycznymi monitoringu podstawowego jezior (Kudelska, Cydzik, Soszka 1994 r.) , metodyką zatwierdzoną przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. Ogólna ocena jakości wód w jeziorach opierała się na: ocenie klasy czystości wód, określonej na podstawie badań fizycznych, chemicznych i biologicznych oraz ocenie kategorii podatności zbiornika na degradację, określonej na podstawie jego naturalnych cech morfometrycznych, hydrograficznych i zlewniowych. Jakość wód jeziornych była oceniana według następujących klas czystości:
Klasa I – wody bardzo czyste;
Klasa II – wody nieznacznie zanieczyszczone i zanieczyszczone;
Klasa III – wody silnie zanieczyszczone;
PK – wody pozaklasowe, nie spełniające parametrów dla klasy III.

Klasyfikacja jezior była prowadzona na podstawie badań wykonywanych zgodnie z programem Systemu Oceny Jakości Jezior (SOJJ), opracowanym przez Instytut Ochrony Środowiska w Warszawie. Według programu SOJJ ocena wód jeziornych opierała się na określeniu zasobności wód w związki mineralne i organiczne (azot ogólny i mineralny, ortofosforany, fosfor ogólny) i stwierdzeniu rezultatów eutrofizacji. Integralną częścią oceny jezior według obowiązującego programu SOJJ było określenie stopnia podatności na degradację , która jest obliczana na podstawie wskaźników morfometryczno - zlewniowych. Pod uwagę brane są następujące parametry: głębokość średnia, termiczne uwarstwienie wód jeziora, wymiana wód, długość linii brzegowej, wielkość zlewni całkowitej i zagospodarowanie zlewni bezpośredniej. Podatność na degradację określana jest w sposób następujący:
I kategoria – akwen odporny,
II kategoria – odporność względna,
III kategoria – akwen o niskiej odporności,
PK - poza kategorią – brak odporności.

Od 2008 roku ocenę jakości wód jeziornych prowadzi się w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu kwalifikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych, które dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia Dyrektywy 2000/60/WE (Ramowej Dyrektywy Wodnej). W latach 2008-2010 jeziora Powiatu Koszalińskiego nie podlegały ocenie WIOŚ Szczecin. Ostatnie badanie przeprowadzone były w 2006 roku. Były to badania monitoringowe dwóch jezior z terenu Powiatu Koszalińskiego: jeziora Parnowskiego i jeziora Jamno. W obu przypadkach stwierdzono poprawę stanu jakości wód, w stosunku do badań z lat 1995-1996. Charakterystykę badanych w ostatnich latach wód jeziornych oraz ocenę ich jakości przedstawia tabela 45.

Tabela 45. Ocena jakości wód jeziornych na terenie Powiatu Koszalińskiego Klasa czystości wg programu Nazwa jeziora Rok badania SOJJ obowiązującego Zmiana jakości wody do roku 2006 1996 PK – poza klasą Jamno poprawa 2006 III 1995 III Parnowskie poprawa 2006 II Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie zachodniopomorskim w latach 2006–2007

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 76 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Zgodnie z prowadzonymi badaniami monitoringowymi wód jeziornych w 2006 roku, oceniono iż charakteryzowały się one II klasą jakości, tj. wody są nieznacznie zanieczyszczone i zanieczyszczone, oraz III klasą jakości, tj. wody silnie zanieczyszczone. Wyniki badań wykazały, iż jakość wód uległa znacznej poprawie. Dodatkowo w 2006 roku badano skład gatunkowy i liczebność fitoplanktonu. Wyniki badania liczebności fitoplanktonu przeprowadzone w wodach powyższych jezior, kształtują się następująco: ■ jezioro Jamno – liczebność organizmów wynosiła 5,2 mln na litr wody, przy czym udział bakterioplanktonu przekraczał 50%. W porze wiosennej udział sinic wynosił 54%, natomiast w porze letniej – 60%; ■ jezioro Parnowskie – w jeziorze tym nie stwierdzono obfitego występowania fitoplanktonu, liczebność organizmów oszacowano na 0,5 mln/l, przy czym tylko 5% stanowiły sinice.

Wody w zbiornikach wodnych są narażone na zanieczyszczenia ze względu na położenie w zagłębieniach terenu. Podlegają one wpływom otaczającego obszaru związanym ze spływem wód powierzchniowych zawierających związki biogenne. Substancje zanieczyszczające mogą być trwale kumulowane w osadach dennych jezior. W latach 2008-2010 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie nie prowadził oceny stopnia eutrofizacji jezior Powiatu Koszalińskiego.

4.4.4.3. Stan wód przybrzeżnych

Według RDW wody przybrzeżne oznaczają wody powierzchniowe po lądowej stronie linii, której każdy punkt znajduje się w odległości jednej mili morskiej po morskiej stronie od najbliższego punktu linii bazowej, od której mierzona jest szerokość wód terytorialnych, rozciągające się, gdzie stosowne, aż do zewnętrznej granicy wód przejściowych. Na obszarze powiatu zlokalizowane są dwa typu wód przybrzeżnych, tj. CWII – otwarte wybrzeże z klifami i substratem piaszczystym oraz CWIII – otwarte wybrzeże z klifami i substratem piaszczystym z brzegiem wydmowym. Badania wód przejściowych i przybrzeżnych w roku 2008 prowadzone były w ramach monitoringu diagnostycznego, na 18 stanowiskach, zlokalizowanych na 7 jednolitych częściach wód; 6 stanowisk na wodach przybrzeżnych (3 JCW) i 12 stanowisk na wodach przejściowych (4 JCW). Wyniki badań wód przybrzeżnych w 2008 roku na stanowiskach pomiarowych znajdujących się w granicach powiatu przedstawia tabela 46.

Tabela 46. Ocena jakości wód przybrzeżnych Powiatu Koszalińskiego w 2008 roku Stanwód (załącznik 3 i 4) i 3 (załącznik Ocena elementów elementów Ocena elementów Ocena fizykochemicznych fizykochemicznych (punkt pomiarowy) pomiarowy) (punkt JCW JCW Punkt Kod JCW/ Nazwa JCW JCW KodNazwa JCW/ szkodliwych (załącznik 5) (załącznik szkodliwych Kod punktu pomiarowego pomiarowego Kodpunktu Ocena stanu ekologicznego ekologicznego stanu Ocena pomiarowy pomiarowy Ocena substancji szczególnie szczególnie substancji Ocena biologicznych* (załącznik 3 i 4) i 3 (załącznik biologicznych*

PLCW II WB 8 / poniżej stanu PL02S0104_0448 Sarbinowo - b.d. słaby słaby zły zły dobrego Dziwna PLCW II WB 8 / poniżej stanu PL02S0104_0449 Sarbinowo - dobry umiarkowany umiarkowany zły zły dobrego Dziwna

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 77 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

PLCW II WB 8 / poniżej stanu PL02S0104_0450 Sarbinowo - dobry słaby słaby zły zły dobrego Dziwna PLCW III WB 7 / poniżej stanu PL02S0104_0451 Jarosławiec - b.d. słaby słaby zły zły dobrego Sarbinowo PLCW III WB 7 / poniżej stanu PL02S0104_0452 Jarosławiec - dobry umiarkowany umiarkowany zły zły dobrego Sarbinowo Źródło: Ocena jakości wód powierzchniowych w województwie zachodniopomorskim w roku 2008 według rozporządzenia ministra środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych

Ocena końcowa stanu wód została przeprowadzona na podstawie oceny stanu ekologicznego i stanu chemicznego (załącznik 8 rozporządzenia). W 2008 roku z listy parametrów zawartej w załączniku 8 badano jedynie na trzech stanowiskach kadm, ołów, nikiel. Z braku metod badawczych i aparatury pomiarowej nie oznaczono wszystkich wskaźników z załącznika 8, tak więc przeprowadzona ocena stanu chemicznego jest bardzo ograniczona. Ostatecznie, dla wód we wszystkich badanych punktach i JCW, stan wód przejściowych i przybrzeżnych zakwalifikowano jako zły, ze względu na ocenę stanu ocenę elementów biologicznych, elementów fizykochemicznych z załącznika 3 i 4 rozporządzenia. Podobną ocenę wykonano w roku 2009 dla JDWP Sarbinowo – Dziwna. Na trzech stanowiskach zlokalizowanych na JCWP Sarbinowo – Dziwna oceniono stan elementów fizykochemicznych poniżej stanu dobrego oraz umiarkowaną i słabą ocenę elementów biologicznych. W wyniku takiej klasyfikacji ogólny stan jakości wód przybrzeżnych w punktach na JCWP Sarbinowo – Dziwna oceniono jako zły. W 2010 roku wody przybrzeżne Powiatu Koszalińskiego poddano ponownej ocenie pod względem ich jakości. Ocena stanu i potencjału ekologicznego wód została przeprowadzona na podstawie oceny elementów wskaźników biologicznych oraz fizykochemicznych. W przypadku jednolitej części wód przybrzeżnych Sarbinowo – Dziwna stwierdzono zły stan ekologiczny. Dla silnie zmienionej jednolitej części wód przybrzeżnych Jarosławiec – Sarbinowo potencjał ekologiczny zaklasyfikowano jako zły. Dodatkowo w JCWP Sarbinowo – Dziwna oraz Jarosławiec – Sarbinowo stwierdzono eutrofizację. O słabej ocenie stopnia eutrofizacji wód zadecydowały zarówno elementy biologiczne jak też wspierające elementy fizykochemiczne. Elementy biologiczne wskazywały na eutroficzny stan ocenianych JCW. W zakresie wskaźników fizykochemicznych, podwyższone stężenia najczęściej dotyczyły azotanów, azotu ogólnego, fosforu ogólnego oraz przezroczystości wody.

4.5. Zagrożenie powodzią i suszą

Specyficzny wpływ klimatu morskiego oraz regionalne uwarunkowania mikroklimatyczne powodują, że województwo zachodniopomorskie narażone jest na działanie silnych wiatrów z kierunków północno-zachodnich i północno-wschodnich. Wiatry oddziaływujące na zbiorniki wodne oraz wysoko wypełnione akweny mogą powodować poważne zagrożenia dla stanu bezpieczeństwa powodziowego. Powołują się art. 88a na ustawy z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne (tekst jednolity: Dz. U. z 2012r. poz.145) – ochrona przed powodzią jest zadaniem organów administracji rządowej i samorządowej. Użytkownicy wód współpracują z organami administracji rządowej i samorządowej, w ochronie przed powodzią, w (tekst jednolity: Dz. U. z 2012r. poz.145) zakresie określonych w przepisach ustawy oraz w odrębnych przepisach. Ochronę przed powodzią prowadzi się z uwzględnieniem map zagrożenia powodziowego, map ryzyka powodziowego oraz planów zarządzania ryzykiem powodziowym.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 78 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Zgodnie z art. 88l. § 1 na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią zabrania się wykonywania robót oraz czynności utrudniających ochronę przed powodzią lub zwiększających zagrożenie powodziowe, w tym:
wykonywania urządzeń wodnych oraz budowy innych obiektów budowlanych,
sadzenia drzew lub krzewów, z wyjątkiem plantacji wiklinowych na potrzeby regulacji wód oraz roślinności stanowiącej element zabudowy biologicznej dolin rzecznych lub służącej do wzmacniania brzegów, obwałowań lub odsypisk,
zmiany ukształtowania terenu, składowania materiałów oraz wykonywania innych robót z wyjątkiem robót związanych z regulacja lub utrzymywaniem wód oraz brzegu morskiego, a także utrzymywaniem, odbudową, rozbudową lub przebudową wałów przeciwpowodziowych oraz obiektami związanymi z nimi funkcjonalnie.

Na odcinku Odry znajdującym się w regionie wodnym RZGW Szczecin groźne powodzie letnie należą do rzadkości i tylko sporadycznie jak w 1997r. stanowią poważne zagrożenie ludzi i mienia. Natomiast poważny problem stanowi zagrożenie zimowymi powodziami zatorowymi. Zagrożeniem powodziowym w powiecie objęte są obszary terenów wokół jezior przymorskich. Obszary zagrożone chronione są wałami przeciwpowodziowymi, a tereny polderowe odwadniane są pompowniami melioracyjnymi. W tabelach 47 – 49 zestawiono stan urządzeń i obiektów chroniących przed powodzią. Tabela 47 przedstawia zestawienie polderów w zlewni Przymorza od Parsęty do Jeziora Jamno, tabela 48 zestawienie pompowni melioracyjnych w zlewni Przymorza od Parsęty do Jeziora Jamno, a tabela 49 aktualny wykaz wałów przeciwpowodziowych na terenie Powiatu Koszalińskiego. Utrzymaniem tych urządzeń zajmuje się w obszarze RZGW Szczecin odpowiednio Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie, Terenowy Oddział w Koszalinie.

Tabela 47. Poldery w zlewni Przymorza od Parsęty do Jeziora Jamno

Pojemność Forma Powierzchnia Użytkownik Lokalizacja Nazwa polderu polderu zagospodarowania Rzeka / Akwen polderu [ha] polderu [km] [mln m 3] polderu

Gmina Będzino użytki zielone, ANR, rolnicy Czerwona I, II 643 1,29 rz. Czerwona L nieużytki indywidualni użytki zielone, Czerwona III 324 0,65 ANR rz. Czerwona L nieużytki użytki zielone, ANR, rolnicy Czerwona IV, V 694 1,39 rz. Czerwona P nieużytki indywidualni Kazimierz użytki zielone, ANR, rolnicy 530 1,06 Strzeżenica L Pomorski nieużytki indywidualni użytki zielone, ANR, rolnicy Strzeżenica 314 0,63 Strzeżenica P nieużytki indywidualni użytki zielone, rolnicy Dobiesławiec 540 1,08 nieużytki grunty j. Jamno - indywidualni orne użytki zielone, ANR, rolnicy Łabusz 1850 3,70 j. Jamno - nieużytki indywidualni Gmina Manowo użytki zielone, Bonin 443 0,89 ANR rz. Dzierżęcinka L nieużytki

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 79 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Gmina Mielno użytki zielone, Gąski 125 0,25 nieużytki grunty ANR - - orne użytki zielone, rolnicy Chłopy 413 0,83 nieużytki, grunty - - indywidualni orne użytki zielone, rolnicy Mielno 20 0,04 j. Jamno - nieużytki indywidualni użytki zielone, rolnicy Barnowo 196 0,39 j. Jamno - nieużytki indywidualni Gmina Sianów użytki zielone, Osieki 857 1,71 nieużytki, grunty ANR j. Jamno - orne użytki zielone, rolnicy Karnieszewice 20 0,04 - - nieużytki indywidualni Źródło: RZGW Szczecin, „Studium bezpośredniego zagrożenia powodziowego na obszarze RZGW Szczecin”, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Poznań 2008

Tabela 48. Pompownie melioracyjne w zlewni Przymorza od Parsęty do Jeziora Jamno

Powierzchnia Nazwa i Wydajność Wysokość Zw. wody max. Zw. wody min. odwadniania lokalizacja [mln m 3] podnoszenia [m] m n.p.m. m n.p.m. [ha]

Gmina Będzino Czerwona I, II 198 1,05 4,0;5,0 -2,80 -3,70 Czerwona III 149 0,45 3,6;4,0 -1,03 -1,83 Czerwona IV, V 360 0,99 4,0;5,0 -2,51 -3,51 Kazimierz 361 0,74 4,0;5,0;5,0 -2,10 -2,75 Pomorski Strzeżenica 135 0,18 3,0;3,0 -0,67 -1,72 Dobiesławiec 285 1,03 4,0;4,0;5,0 -2,06 -2,66 Łabusz 700 2,50 4,9;4,9;5,4 -4,84 -5,24 Gmina Manowo Bonin 215 0,30 4,0;4,0 23,64 24,74 Gmina Mielno Gąski 35 0,42 4,0;4,0 -1,60 -2,0 Chłopy 117 0,30 4,0;4,0 0,00 -1,80 Mielno 100 0,06 1,0 -0,28 -0,61 Barnowo 64 0,15 3,0 - - Gmina Sianów Osieki 597 0,60 3,0;4,0 - - Karnieszewice 40 0,30 3,0 26,63 26,93 Źródło: RZGW Szczecin, „Studium bezpośredniego zagrożenia powodziowego na obszarze RZGW Szczecin”, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Poznań 2008

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 80 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Tabela 49. Wykaz wałów przeciwpowodziowych Powiatu Koszalińskiego w 2011 roku Obszar Nazwa rzeki, kanału, km cieku km wału Długość Lp. Lokalizacja chroniony jeziora od-do od-do wału (km) (ha) Wał nad jeziorem 0+000 - 1. Łabusz m. Koszalin - 1,646 Jamno polder Łabusz 1+646 700 Wał lewy nad rzeką 0+000 - 0+000 - 2. obr. Kleszcze gm. Sianów 2,560 Uniestą 2+560 2+560 nr 1. 0+000 m. Koszalin - 2,550 - Wały nad jeziorem - 2+550 3. Lubiatowo nr 2. 0+000 obr. Bonin gm. Manowo - 0,890 - - 0+890 Wał nad jeziorem Mielno gm. Mielno obr. 0+000 - 4. - 2,344 Jamno polder Barnowo Strzeżenice gm. Będzino 2+344 Wał nad jeziorem obr. Strzeżenice, 0+000 – 5. Jamno polder - 0,910 Dobiesławiec gm. Będzino 0+910 Strzeżenica Wał nad jeziorem obr. Dobiesławiec gm. 0+000 - 6. Jamno polder Będzino; Jamno m. - 3,460 3+460 Dobiesławiec Koszalin Wał lewy nad rzeką 490 obr. Strzeżenice gm. 0+000 - 0+000 - 7. Strzeżenicą polder 0,184 Będzino 0+184 0+184 Barnowo Mielno gm. Mielno Wał do wysypiska 0+000 - 0+000 - 8. obr. Strzeżenice gm. 0,510 polder Barnowo 0+510 0+510 Będzino Wał prawy nad Strugą obr. Strzeżenice, 0+000 - 0+000 - 9. Mścicką polder 1,566 Dobiesławiec gm. Będzino 1+566 1+566 Strzeżenica Wał prawy nad rzeką obr. Strzeżenice gm. 0+000 - 0+000 - 10. Strzeżenicą polder 0,688 70 Będzino 0+688 0+688 Strzeżenica 0+000 - L. 0+000 – Jamno m. Koszalin 2,240 Wały nad rzeką 2+370 2+240 11. 320 Dzierzęcinką obr. Dobiesławiec gm. 0+000 - P. 0+000 – 2,370 Będzino 2+240 2+370 5+460 - L. 0+000 - Wały nad rzeką obr. Łekno 3,030 8+490 3+030 12. Strzeżenicą polder 221 5+460 - P. 0+000 - Kazimierz Będzinko gm. Będzino 0,500 5+960 0+500 2+520 - L. 0+000 - obr. Mielenko gm. Mielno 0,580 Wały nad rowem R1A 3+100 0+580 13. 145 polder Kazimierz obr. Łekno, Będzinko 0+000 - P. 0+000 - 3,960 gm.Będzino 3+960 3+960 L. 0+000 - L. 0+000 - 6,730 6+730 6+730 Wały nad rzeką obr. Łopienica, Tymień, P. 0+286 - P. 0+000 - 14. Czerwoną Pleśna, Kładno, Śmiechów 3+152 2+866 6,730 P. 3+720 - P. 2+866 - 7+350 6+730 L. 0+000 - L. 0+000 - 0,250 0+250 0+250 177 15. Wały nad rowem CS obr. Kładno gm. Będzino P. 0+000 - P. 0+000 - 0,250 0+250 0+250

L. 0+000 - L. 0+000 - 0,530 0+530 0+530 16. Wały nad rowem R-39 obr. Tymień gm. Będzino P. 0+000 - P. 0+000 - 0,430 0+430 0+430

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 81 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

L. 0+000 - L. 0+000 - 0,850 Wały nad rzeką obr. Łopienica, Tymień 0+850 0+850 17. 110 Tymienicą gm. Będzino P. 0+000 - P. 0+000 - 0,960 0+960 0+960 L. 0+000 - L. 0+000 - 0,250 Wały nad rzeką obr. Łopienica 0+250 0+250 18. 54 Łapieniczką gm. Będzino P. 0+000 - P. 0+000 - 0,250 0+250 0+250 L. 0+000 - L. 0+000 - 0,350 Wały nad Strugą 0+350 0+350 19. obr. Łekno gm. Będzino 15 Popowską P. 0+000 - P. 0+000 - 0,350 0+350 0+350 Razem: 47,918 3302 Źródło: Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie, Terenowy Oddział w Koszalinie (stan na dzień 31.03.2011r.)

Stan techniczny wałów wymaga wielu modernizacji, a nie tylko bieżącego utrzymania. Przeprowadzone przez komisje z zainteresowanych instytucji, kontrole jesienne i wiosenne potwierdzają fakt postępującej degradacji tych urządzeń i ich obniżoną sprawność techniczną. Od dłuższego czasu obserwowane jest niepokojące i niebezpieczne zjawisko postępującej erozji brzegów morskich i zaniku plaż. Procesy te stanowią poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa powodziowego terenów przybrzeżnych i bytu ekonomicznego gmin nadmorskich, opartego na turystyce nadmorskiej oraz cennego przyrodniczo środowiska strefy brzegowej. Najbardziej zagrożone odcinki brzegu morskiego to zachodnia część mierzei jeziora Jamno. Silna erozja plaż i wydm powoduje ryzyko zatopienia zaplecza, zagrożenie miejscowości wczasowej i przystani rybackiej. Jednym z elementów ochrony przed powodzią jest określenie obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią. Tereny te powinny zostać uwzględnione przy sporządzaniu różnego rodzaju dokumentów związanych z planowaniem przestrzennym, począwszy od studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, poprzez miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, na decyzji o warunkach zabudowy kończąc, co pozwoli gminom na prowadzenie odpowiedniej polityki przestrzennej.

4.6. Powietrze atmosferyczne

Substancje zanieczyszczające powietrze atmosferyczne mają różne stany skupienia – są to ciała stałe, ciecze lub gazy. Mogą one swobodnie przemieszczać się z masami powietrza. Okres przebywania substancji zanieczyszczających w atmosferze jest inny dla każdej z nich i może trwać od kilku dni do wielu, wielu lat. Różne też są źródła zanieczyszczeń, które generalnie możemy podzielić na dwie grupy – naturalne i sztuczne (antropogeniczne). O stanie powietrza decyduje wielkość i przestrzenny rozkład emisji zanieczyszczeń ze wszystkich źródeł, z uwzględnieniem przepływów transgenicznych i przemian fizykochemicznych zachodzących w atmosferze. Źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza jest miejsce wytworzenia substancji zanieczyszczających. Z punktu widzenia źródeł emisji wyszczególnia się emisję ze źródeł punktowych (emitory zakładów przemysłowych), powierzchniowych (sektor bytowo-gospodarczy) oraz liniowych (transport samochodowy). Do głównych zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego należą substancje gazowe, tj. dwutlenek siarki (SO 2) i dwutlenek azotu (NO 2). Dwutlenek siarki dostaje się do atmosfery w wyniku spalania różnego rodzaju paliw zawierających siarkę lub jej związki.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 82 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Do zagrożeń, jakie powoduje zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego, należą między innymi:

zmiany klimatyczne – wzrost stężeń CO 2, CH 4, N 2O oraz freonów i halonów w górnej warstwie atmosfery, poprzez wzmocnienie efektu cieplarnianego prowadzi do częstszych powodzi, susz, huraganów oraz zmiany w tradycyjnych uprawach rolniczych;

eutrofizacja – nadmiar ilości azotu, pochodzącego z NO 2 i NH 3 docierającego z powietrza do zbiorników wodnych prowadzi do zmian w ekosystemach.

Powyższe zjawiska są następstwem wzrostu ilości substancji zanieczyszczających atmosferę. Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem polega na zapobieganiu przekraczania dopuszczalnych stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu i ograniczaniu ilości lub eliminowaniu wprowadzania do powietrza tych substancji. Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego o charakterze przemysłowym, powstają w wyniku:

• spalania paliw: pył, dwutlenek siarki (SO 2), dwutlenek azotu (NO 2), tlenek węgla (CO), dwutlenek węgla (CO 2),

• procesów technologicznych: fluor (F), kwas siarkowy (H 2SO 4), tlenek cynku (ZnO), chlorowodór (HCl), fenol, krezol, kwas octowy (CH 3COOH), • procesów górniczych i kopalnych.

Emisja niska, przyczynia się do wzrostu stężeń w atmosferze: dwutlenku siarki (SO 2), tlenku węgla (CO), tlenków azotu i niemetanowych lotnych związków organicznych. Emisja komunikacyjna, powoduje wzrost zanieczyszczeń gazowych oraz pyłowych, będących efektem:

• spalania paliw - zanieczyszczenia gazowe: tlenek węgla (CO), dwutlenek węgla (CO 2), tlenki azotu i węglowodory, • ścierania opon, hamulców, nawierzchni drogowych - zanieczyszczenia pyłowe: zawierające ołów, kadm, nikiel i miedź.

Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska, Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska wykonują corocznie oceny jakości powietrza dla każdej ze stref województwa. Ocena jakości powietrza dla województwa zachodniopomorskiego roku 2010 została wykonana w oparciu o nowy podział stref. W nowym układzie dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnionych w ocenie strefę stanowią: aglomeracje o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys., miasto (nie będące aglomeracją) o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys. mieszkańców oraz pozostały obszar województwa zachodniopomorskiego nie wchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. mieszkańców. Dodatkowo po raz pierwszy w ocenie został uwzględniony pył PM2,5 wg wymagań i kryteriów określonych w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (dyrektywa CAFE).

Ocena jakości powietrza na terenie województwa zachodniopomorskiego została dokonana w odniesieniu do stref, w tym aglomeracji, z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ze względu na ochronę roślin. Jakość powietrza na terenie województwa podlegała ocenie zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz.150 z późn. zm.) oraz z innymi rozporządzeniami, tj.: • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r., w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U z 2008 r. Nr 47 poz.281), • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 marca 2008 r., w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. z 2008 r. Nr 52 poz. 310).

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 83 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Ochronę powietrza dokonuje się z uwzględnieniem dwóch grup ustanowionych kryteriów, ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ze względu na ochronę roślin. Ocena pod kątem ochrony zdrowia obejmuje następujące zanieczyszczenia :

• dwutlenek azotu NO 2,

• dwutlenek siarki SO 2,

• benzen C 6H6, • pył PM10, • pył PM2,5

• ozon O 3, • ołów Pb w PM10, • tlenek węgla CO, • arsen As w PM10, • kadm Cd w PM10, • nikiel Ni w PM10, • benzo(a)piren B(a)P w PM10. W ocenie pod kątem ochrony roślin należy uwzględnić:

• dwutlenek siarki SO 2, • tlenki azotu NO x,

• ozon O 3.

Wynikiem oceny jakości powietrza jest zaliczenie danej strefy do jednej z klas. Wyróżnia się następujące klasy: Klasa A - gdy stężenie zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekracza odpowiednio poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych oraz poziomów długoterminowych, Klasa B – gdy stężenia zanieczyszczeń na obszarze strefy przekraczają poziomy dopuszczalne lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji, Klasa C – gdy stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji, w przypadku, gdy margines tolerancji nie jest określony – poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe oraz poziomy celów długoterminowych, Klasa D1 – gdy stężenie na terenie strefy nie przekracza poziomu celu długoterminowego, Klasa D2 - gdy stężenie na terenie strefy przekracza poziomu celu długoterminowego.

Wynikiem rocznej oceny jakości powietrza województwa zachodniopomorskiego, przeprowadzonej w oparciu o obowiązujące w 2010 roku kryteria, jest wskazanie następujących stref do opracowania programów ochrony powietrza POP (strefy w klasie C). Biorąc pod uwagę ocenę jakości powietrza pod kątem ochrony zdrowia oraz pod kątem ochrony roślin wykonaną w roku 2010, Powiat Koszaliński zaliczany jest do strefy zachodniopomorskiej o ogólnej powierzchni 22.508 km2, posiadającej kod PL3203. Wyniki oceny według kryterium odniesionych dla ochrony zdrowia w roku 2010 prezentuje tabela 50.

Tabela 50. Ocena pod kątem ochrony zdrowia w 2010 roku

Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń Nazwa strefy

SO 2 NO 2 PM2,5 PM10 Cd As Ni BaP Pb C6H6 CO Strefa A A A C A A A C A A A zachodniopomorska

Źródło: Roczna ocena jakości powietrza dla województwa zachodniopomorskiego za rok 2010

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 84 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Dla większości zanieczyszczeń, zgodnie z oceną jakości powietrza w 2010 roku, strefa zachodniopomorska została zaklasyfikowana do klasy A, tj. stężenia ww. związków nie przekraczają poziomów dopuszczalnych i docelowych. Wyjątek stanowi stężenie BaP oraz pyłu zawieszonego PM10. Klasę C strefa zachodniopomorska otrzymała ze względu na stwierdzone na obszarze strefy przekroczenia standardu jakości powietrza przez 24-godzinne stężenia pyłu zawieszonego PM10. W wszystkich ośmiu stanowiskach gdzie prowadzono pomiary, tj. na 4 stanowiska w Szczecinie, na obu stanowiskach w Szczecinku oraz na stanowiskach w Widuchowej i w Gryfinie, przeprowadzone pomiary wykazały przekroczenia poziomu dopuszczalnego przez stężenia 24-godzinne pyłu zawieszonego PM10. Na wszystkich stanowiskach pomiarowych liczba dni z przekroczeniami była wyższa niż 35 i była jedną z najwyższych od 2005 roku. Przekroczony został więc obowiązujący standard jakości powietrza dla stężeń 24-godzinnych pyłu PM10. Należy jednak podkreślić, iż większość przekroczeń która występowała na stanowiskach pomiarowych w województwie miała miejsce w okresach grzewczych, tj. styczeń – marzec, październik – grudzień. Dodatkowo poza stężeniami dobowymi, dla pyłu obowiązuje jeszcze drugie kryterium oceny, które stanowi stężenie średnioroczne. Dopuszczalna wartość tego stężenia wynosi 40 µg/m 3. Wykonywane od 2005 roku pomiary, jak dotychczas nie wykazywały przekroczenia tej wartości, jednak w 2010 roku, w niektórych punktach województwa niebezpiecznie się do niej zbliżały (ponad 90% wartości dopuszczalnej na stanowiskach w Szczecinie i w Szczecinku). W latach 2005-2010 wysokość stężeń pyłu PM10 w powietrzu, ulegała zmianom w zależności od panujących w okresach grzewczych warunków meteorologicznych w danym roku. Na wszystkich stanowiskach pomiarowych zauważalna jest wyraźna sezonowość stężeń. W okresach grzewczych, stężenia są około dwukrotnie wyższe od stężeń rejestrowanych w sezonie letnim. Przeprowadzone na potrzeby rocznej oceny jakości powietrza za rok 2010 obliczenia rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń, wykazały iż w przypadku PM10 na przeważającym obszarze województwa zachodniopomorskiego, średnioroczne stężenie pyłu PM10 wynosi 16 µg/m 3, co stanowi 40% wartości dopuszczalnej. Taka sama wartość średniorocznego stężenia pyłu PM10 występuje na terenie Powiatu Koszalińskiego. Przypisanie całej dużej strefie zachodniopomorskiej do której należy powiat klasy C dla pyłu PM10, nie oznacza jednak że przekroczenia pyłu PM10 występują na całej jej obszarze.

Zgodnie z prowadzonymi pomiarami jakości powietrza, strefa zachodniopomorska do której należy Powiat Koszaliński w 2010 roku została zaliczona do klasy C, ze względu na stwierdzone przekroczenia poziomu docelowego przez średnioroczne stężenie benzo(a)pirenu. Benzo(a)piren w pyle zawieszonym PM10 podlega rocznym ocenom powietrza od 2007 roku, kiedy to do polskiego prawa została wdrożona Dyrektywa 2004/107/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 2004 roku w sprawie arsenu, kadmu, rtęci, niklu i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu. Benzo(a)piren do powietrza dostaje się głównie w wyniku niepełnego spalania paliw stałych (węgla i drewna), przede wszystkim w paleniskach domowych. W mniejszym stopniu obecność benzo(a)pirenu w powietrzu jest wynikiem jego emisji z dużych źródeł energetycznych i przemysłowych. Niewielki udział w emisji benzo(a)pirenu mają także spaliny samochodowe. W roku 2010 WIOŚ w Szczecinie wykonał pomiary dla benzo(a)pirenu w sześciu punktach województwa, tj. w Szczecinie – ul. Andrzejewskiego i Piłsudskiego, w Koszalinie – ul. Spasowskiego oraz w strefie zachodniopomorskiej – w Widuchowej i dwóch punktach Szczecinka (ul. Artyleryjska i 1 Maja). Podobnie jak w poprzednich latach, w roku 2010 na wszystkich stanowiskach pomiarowych stwierdzono przekroczenia poziomu docelowego przez średnioroczne stężenia benzo(a)pirenu. Z uwagi na fakt przekroczenia poziomu docelowego dla benzo(a)pirenu, który jest jednym z wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych o najbardziej rakotwórczych właściwościach, konieczne jest opracowanie Programu Ochrony Powietrza (POP) dla tego obszaru. Termin osiągnięcia docelowego poziomu benzo(a)pirenu

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 85 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 w powietrzu, określony rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu, wyznaczony jest na rok 2013. Najwyższe stężenia wykazały pomiary prowadzone na obu stanowiskach w Szczecinku. Stężenia benzo(a)pirenu charakteryzuje wyraźna zmienność w ciągu roku. W okresach grzewczych (od października do marca), zwłaszcza w najchłodniejszych miesiącach roku, następuje znaczny wzrost stężeń w porównaniu ze stężeniami rejestrowanymi w okresie letnim (od kwietnia do września). Tak duży wzrost stężeń zanieczyszczeń w sezonach grzewczych wskazuje na silny wpływ tzw. niskiej emisji pochodzącej głównie z palenisk domowych oraz osiedlowych kotłowni. Dodatkowo na potrzeby rocznej oceny jakości powietrza za rok 2010 dokonano obliczeń rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. Obliczenia wykazały, iż problem przekroczeń poziomu docelowego benzo(a)pirenu może dotyczyć również obszarów, gdzie pomiary nie były prowadzone. Należy jednak podkreślić, iż tak jak w przypadku pyłu PM10, przekroczenia poziomu docelowego oraz średniorocznych stężeń benzo(a)pirenu nie oznacza, iż na terenie całej strefy zachodniopomorskiej występują przekroczenia. Wyniki oceny według kryterium odniesionych dla ochrony roślin w 2010 roku prezentuje tabela 51.

Tabela 51. Ocena pod kątem ochrony roślin w 2010 roku Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń Nazwa strefy

SO 2 NO x Strefa A A zachodniopomorska

Źródło: Roczna ocena jakości powietrza dla województwa zachodniopomorskiego za rok 2010

Zgodnie z przeprowadzoną oceną zanieczyszczeń z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych dla ochrony roślin z uwzględnieniem poziomów dopuszczalnych oraz docelowych, dla wszystkich zanieczyszczeń strefa zachodniopomorska do której należy Powiat Koszaliński została opisana symbolem klasy A.

Ocena zanieczyszczeń ozonu w 2010 roku została przeprowadzona dla kryteriów ochrony zdrowia oraz dla ochrony roślin. Powiat Koszaliński pod względem oceny zawartości ozonu w powietrzu zaliczany jest do strefy zachodniopomorskiej. W 2010 roku pomiary stężeń ozonu były kontynuowane na czterech stanowiskach, tj. stacja tła miejskiego – Szczecin, ul. Andrzejewskiego oraz na stanowiskach pozamiejskich o znacznej reprezentatywności przestrzennej – w Storkowie, w Widuchowej oraz w Marwicach. Wyniki oceny według kryterium odniesionych dla ochrony zdrowia oraz ochrony roślin dla ozonu w 2010 roku przedstawia tabela 52. Tabela 52. Ocena pod kątem ochrony zdrowia i roślin dla ozonu w 2010 roku

Symbol klasy wynikowej dla zanieczyszczeń O 3 Ze względu na ochronę Ze względu na zdrowia ochronę roślin Nazwa Poziom celu Poziom docelowy Poziom docelowy Poziom celu strefy długoterminowego określony dla ozonu określony dla ozonu długoterminowego określony dla ozonu pod katem ochrony pod katem ochrony określony dla ozonu pod pod kątem ochrony zdrowia roślin kątem ochrony roślin zdrowia Strefa zachodniopomorska A D2 A D2

Źródło: Roczna ocena jakości powietrza dla województwa zachodniopomorskiego za rok 2010

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 86 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Zgodnie z prowadzonymi pomiarami ze względu na ochronę zdrowia – na stanowisku pozamiejskim w Widuchowie, liczba dni ze stężeniami ośmiogodzinnymi wyższymi niż 120 µg/m 3 wynosiła 25 dni. Poziom docelowy nie został więc przekroczony. Jednak, fakt iż liczba takich dni była równa wartości kryterialnej świadczy, o tym że na obszarze strefy występują w ostatnich latach wysokie stężenia ozonu. Obowiązek podjęcia na obszarze województwa zachodniopomorskiego działań na rzecz poprawy jakości powietrza pod kątem zanieczyszczenia ozonem – opracowanie przez Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego programu ochrony powietrza dla strefy zachodniopomorskiej, zaistniał w 2009 roku, jako wynik rocznej oceny za rok 2008. „Program ochrony powietrza dla strefy zachodniopomorskiej w zakresie ozonu” uchwalony został przez Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego w marcu 2011 roku. Dodatkowo obliczana na podstawie wyników pomiarów wykonanych na stanowisku pozamiejskim w Widuchowej, wartość współczynnika AOT40 z 5 lat (2006-2010) wyniosła 15207 µg/m 3. Wartość ta nie przekraczała określonego pod kątem ochrony roślin poziomu docelowego, który wynosi 18000 µg/m 3. Na podstawie wyników badań stężenia ozonu, mierzonego w 2010 roku przez stacje zlokalizowane na terenie województwa zachodniopomorskiego określono, że przekroczony został natomiast poziom celu długoterminowego określony dla ozonu ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ze względu na ochronę roślin. Poziom celu długoterminowego określony dla ozonu pod kątem ochrony zdrowia, jako wartość maksymalna stężeń 8-godz. wynosi 120 µg/m 3. Podobnie jak w latach poprzednich, również w 2010 roku poziom został przekroczony na wszystkich stanowiskach pomiarowych w województwie. Dodatkowo w strefie zachodniopomorskiej do której należy obszar Powiatu Koszalińskiego przekroczony został również poziom celu długoterminowego określony ze względu na ochronę roślin (klasa D2), który wynosił 6000 µg/m 3·h. Tymczasem obliczony z lata 2006-2010 współczynnik AOT40 na stanowisku w Widuchowej wyniósł 15207 µg/m 3·h. W przeciwieństwie do poziomu docelowego, przekroczenie poziomu długoterminowego nie wymaga przygotowywania programu ochrony powietrza. Ograniczenie emisji prekursorów ozonu – tlenków azotu i lotnych związków organicznych, prowadzące do zmniejszenia się ilości ozonu w warstwie przyziemnej atmosfery, powinno być jednym z celów wojewódzkich programów ochrony środowiska.

4.6.1. Emisja zanieczyszczeń do powietrza

Emisja zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego to zjawisko przedostawania się do powietrza substancji i pyłów z powierzchni ziemi, które w wyniku ruchu mas powietrza mogą być przenoszone na duże odległości. Rozróżnia się emisję naturalną oraz emisję antropogeniczną. Ze względu na źródło emisji wyróżnia się emisje ze źródeł punktowych (sektor energetyczno-przemysłowy), powierzchniowych (sektor komunalno-bytowy) oraz liniowych (transport samochodowy). Na terenie Powiatu Koszalińskiego brak jest większych zakładów przemysłowych, które mogłyby powodować emisję zanieczyszczeń do powietrza, natomiast w każdej gminie występują skupiska źródeł niskiej emisji gazów i pyłów. Głównym źródłem zanieczyszczeń jest emisja z sektora ciepłowniczego i emisja niezorganizowana z transportu drogowego i indywidualnych gospodarstw domowych. Emisja powierzchniowa: podstawowym problemem jest emisja zanieczyszczeń ze spalania węgla kamiennego w lokalnych kotłowniach i indywidualnych paleniskach domowych wyposażonych w nieekonomiczne piece z rusztem stałym, spalające opał o niskiej jakości, co jest źródłem pyłów i sadzy będących uciążliwymi dla okolicznych mieszkańców. Wynika to w głównej mierze ze słabego rozwoju sieci cieplnej. Szkodliwość emitorów wyraźnie wzrasta

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 87 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 w okresie jesienno-zimowym, kiedy to obserwuje się wyraźny wzrost stężenia pyłów i gazów emisyjnych, jednak ich negatywne oddziaływanie ma charakter w głównej mierze lokalny. Dominującą formą zaopatrzenia w ciepło mieszkańców gmin powiatu jest indywidualny system grzewczy. Chociaż nie jest on źródłem poważniejszej emisji zanieczyszczeń do powietrza, to jednak w okresie zimowym stanowi pewien problem. W celu poprawy parametrów termomodernizacyjnych budynków i ograniczenia emisji należałoby przewidzieć: • docieplenie stropów nad nieogrzewanymi piwnicami, • docieplenie stropodachów lub dachów, • docieplenie ścian zewnętrznych osłonowych, • wymianę okien pojedynczo szklonych na podwójnie lub potrójnie szklone, • wymianę drzwi zewnętrznych na ocieplone.

Emisja liniowa: zanieczyszczenia komunikacyjne należą do czynników najbardziej obciążających powietrze atmosferyczne. Szczególnie uciążliwe są zanieczyszczenia gazowe powstające w trakcie spalania paliw przez pojazdy mechaniczne. Drugą grupę emisji komunikacyjnych stanowią pyły, powstające w wyniku tarcia i zużywania się elementów pojazdów. Przy ocenie jakości powietrza atmosferycznego na terenie powiatu, należy jak najbardziej uwzględnić ilość zanieczyszczeń pochodzących z ruchu samochodowego, odbywającego się na jego obszarze. Głównym źródłem emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych powiatu są drogi: droga międzynarodowa E28 (Berlin – Szczecin – Gdańsk – Kaliningrad), której część stanowi droga krajowa nr 6 (Szczecin-Gdańsk), droga krajowa nr 11 (Kołobrzeg-Bytom) oraz droga krajowa nr 25 (Bobolice – Oleśnica). System komunikacyjny powiatu uzupełniają drogi wojewódzkie. W 2010 roku Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad przeprowadziła Generalny Pomiar Ruchu. Zgodnie z wykonanymi pomiarami średnie natężenie ruchu na przykładowych odcinkach dróg wojewódzkich przechodzących przez obszar Powiatu Koszalińskiego przedstawia tabela 53.

Tabela 53. Natężenie ruchu na drogach wojewódzkich w powiecie 2010 roku

Opis odcinka Pojazdy Pojazdy Pojazdy Nr drogi dostawcze Długość [km] Nazwa ogółem osobowe i ciężarowe Nr 165 4,5 Mielno - Mścice 7952 7514 438 Nr 167 16,7 Niedalino - Tychowo 1410 1176 234 Nr 168 17,4 Niedalino – DK /Wyszewo/ 1146 990 156 Nr 169 22,4 Tychowo – DK /Głodowa/ 859 655 204 Nr 171 16,6 Bobolice - Grzmiąca 849 655 194 Nr 203 19,5 Iwęcino - Darłowo 2904 2532 372 Nr 205 17,7 Polanów - Drzewiany 1640 1397 243 Nr 206 11,4 Nacław - Polanów 1941 1723 218 Nr 208 5,2 Gr. Woj. – DW 205 248 198 50 Źródła: Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie

Ilość emitowanych zanieczyszczeń zależy od natężenia ruchu, rodzaju pojazdów oraz paliwa stosowanego do ich napędu. Przy obliczaniu szacunkowych ilości zanieczyszczeń powstających w wyniku ruchu komunikacyjnego przyjęto następujące założenia: • samochody osobowe jako paliwa używają benzyny, średnie spalanie na 100 km – 8 litrów benzyny (5,76 kg), • samochody ciężarowe jako paliwa używają oleju napędowego, średnie spalanie na 100 km – 36 l oleju napędowego (29,52 kg). Emisja poszczególnych rodzajów zanieczyszczeń powstających w wyniku spalania 1 kg oleju napędowego i benzyny przedstawia tabela 54.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 88 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Tabela 54. Rodzaje i ilości zanieczyszczeń emitowanych przy spalaniu 1 kg benzyny i oleju napędowego Rodzaje zanieczyszczenia Benzyna [g/kg paliwa] Olej napędowy [g/kg paliwa] Pyły - 4,3

SO 2 2,0 6,0 NO 2 33,0 76,0 CO 240,0 23,0 węglowodory alifatyczne 30,0 13,0 węglowodory aromatyczne 13,0 6,0

Na podstawie wartości zamieszczonych w tabeli 54 oraz natężenia ruchu w 2010 roku obliczono emisję spalin samochodowych na wybranych drogach wojewódzkich powiatu. Otrzymane wartości przedstawia tabela 55. Należy podkreślić, iż jest to emisja szacunkowa.

Tabela 55. Ilość emisji spalin samochodowych na poszczególnych drogach wojewódzkich w 2010 roku Ilość emisji z pojazdów Ilość emisji z pojazdów Rodzaje zanieczyszczenia osobowych [Mg/rok] ciężarowych [Mg/rok] Droga wojewódzka nr 165 „Mielno – Mścice” Pyły - 2,50

SO 2 3,89 3,49 NO 2 64,27 44,22 CO 467,43 13,38 węglowodory alifatyczne 58,43 7,56 węglowodory aromatyczne 25,32 3,49 Droga wojewódzka nr 168 „Niedalino – DK /Wyszewo/” Pyły - 3,45

SO 2 1,98 4,81 NO 2 32,74 60,89 CO 238,13 18,43 węglowodory alifatyczne 29,77 10,42 węglowodory aromatyczne 12,89 4,81 Droga wojewódzka nr 171 „Bobolice - Grzmiąca Pyły - 4,09

SO 2 1,25 5,70 NO 2 20,67 72,25 CO 150,31 21,86 węglowodory alifatyczne 18,79 12,36 węglowodory aromatyczne 8,14 5,70 Droga wojewódzka nr 205 „Polanów - Drzewiany Pyły - 5,46

SO 2 2,85 7,62 NO 2 47,00 96,49 CO 341,83 29,20 węglowodory alifatyczne 42,73 16,51 węglowodory aromatyczne 18,52 7,62 Suma zanieczyszczeń Pyły - 15,50

SO 2 9,97 21,62 NO 2 164,68 273,85 CO 1197,70 82,87 węglowodory alifatyczne 149,72 46,85 węglowodory aromatyczne 64,87 21,62 Źródło: Obliczenia własne

Emisja zanieczyszczeń pochodzących z ruchu kolejowego na terenie powiatu jest niewielka i nie przyczynia się w znaczący sposób do pogorszenia jakości powietrza atmosferycznego.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 89 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

4.6.2. Metody ograniczania emisji zanieczyszczeń do powietrza

Utrzymanie dobrej jakości powietrza, a nawet poprawę jego jakości, można uzyskać przez ograniczenie szkodliwych dla środowiska technologii, zmniejszenie oddziaływania obszarów niskiej emisji na środowisko naturalne, stworzenie warunków rozwoju dla gazyfikacji gmin (budowy sieci gazowej wysokiego ciśnienia i stacji redukcyjnych, doprowadzenie sieci do miejscowości o zwartej zabudowie), likwidację lub modernizację kotłowni tradycyjnych (zmiana nośnika energii z węgla np. na gaz), poprawę nawierzchni dróg, budowę obwodnic, a przede wszystkim poprzez zwiększenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Zgodnie z art. 3 ustawy Prawo energetyczne odnawialne źródło energii to źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków lub rozkładu szczątek roślinnych i zwierzęcych. Rozwój bardziej przyjaznych środowisku alternatywnych źródeł energii, a takimi są źródła odnawialne, może być jednym z najbardziej skutecznych sposobów zapobiegania degradacji środowiska. Wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii pozwala uniknąć lub zmniejszyć emisję zanieczyszczeń atmosfery, zużycie wody, zanieczyszczenia cieplne, odpady, hałas oraz ujemne skutki wynikające z przemysłowego zagospodarowania terenu. Jednym z założeń ustawy – Prawo energetyczne jest wspieranie rozwiązań proekologicznych, w tym rozwój energetyki odnawialnej. Zadanie to realizowane jest przez nałożenie obowiązku zakupu energii produkowanej przez odnawialne źródła energii (OZE). Na szczycie Unii Europejskiej, który odbył się 7 oraz 8 marca 2007 roku przyjęto plan działań integrujących politykę klimatyczną z polityką energetyczną dla państw członkowskich, mający na celu ograniczenie wzrostu średniej globalnej temperatury o więcej niż 2°C, powyżej poziomu sprzed okresu uprzemysłowienia oraz zmniejszyć zagrożenie wzrostem cen oraz ograniczoną dostępnością ropy i gazu. Przyjęto nowe cele UE tj. cele 3 x 20% + 10%: • zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych do 2020 roku co najmniej o 20% w porównaniu do 1990 r. • racjonalizacja wykorzystania energii i w konsekwencji ograniczenie jej zużycia o 20%. • zwiększenie udziału energii produkowanej z OZE do 20% całkowitego zużycia energii średnio w UE w 2020 r. • Osiągnięcie co najmniej 10% udziału biopaliw w sprzedaży paliw transportowych w 2020 roku we wszystkich państwach członkowskich.

Szczegółową charakterystykę aktualnie wykorzystywanych źródeł energetyki odnawialnej na terenie powiatu prezentuje rozdział 3.5. Energia odnawialna.

4.7. Klimat akustyczny

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) definiuje hałas jako: dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16 000 Hz. Podstawowym wskaźnikiem klimatu akustycznego jest sumaryczny poziom hałasu danego obszaru. W decydującym stopniu zależy on od jego urbanizacji oraz rodzaju emitowanego hałasu, tj.: • hałasu komunikacyjnego od dróg i szyn, który rozprzestrzenia się na odległe obszary ze względu na rozległość źródeł, • hałasu przemysłowego obejmującego swym zasięgiem najbliższe otoczenie, • hałasu komunalnego towarzyszącego obiektom sportu, rekreacji i rozrywki.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 90 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Nadmierny hałas jest uciążliwością postrzeganą częściej niż degradacja innych elementów środowiska. Jego oddziaływanie nie powoduje nieodwracalnych zmian w środowisku, lecz jego ograniczanie napotyka wiele trudności i pociąga za sobą znaczące koszty (szczególnie hałasów komunikacyjnych). Wskaźnikiem oceny hałasu jest równoważny poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB). Poziom ten stanowi uśrednioną wartość w odniesieniu do pory doby (dzień od 6.00 do 22.00 lub noc od 22.00 do 6.00). Wartości dopuszczalne poziomu równoważnego hałasu określa rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2007 r. Nr 120, poz. 826). Od stycznia 2002 r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie wartości progowych poziomów hałasu. Wskaźnikiem oceny hałasu jest tzw. poziom progowy. Przekroczenie tego wskaźnika powoduje zaliczenie obszaru, na którym to przekroczenie występuje do kategorii terenu zagrożonego hałasem. Czynnikiem, który w sposób istotny wpływa na relacje między warunkami akustycznymi, a człowiekiem jest tzw. subiektywna wrażliwość na hałas. Dotyczy ona zarówno fizjologicznych predyspozycji odbioru dźwięku, reakcji emocjonalnych jak i subiektywnych odczuć. Odczuwanie dźwięku jako hałasu zależy więc zarówno od cech indywidualnych każdego człowieka jak też od cech fizycznych dźwięku. Wśród ludzi występują ogromne różnice indywidualne stąd ocena hałasu zależy od wieku, wrażliwości, stanu zdrowia, odporności psychicznej i chwilowego nastroju człowieka. Subiektywne odczuwanie hałasu przejawia się m. in. tym, że hałas wytwarzany przez daną osobę może nie być dla niej dokuczliwy, natomiast dla osoby postronnej może być męczący lub wręcz nieznośny. Dokuczliwość hałasu dodatkowo potęguje się wówczas, jeśli wystąpi on niespodziewanie lub nie można określić kierunku, z którego się on pojawi. Przykładową skalę subiektywnej uciążliwości hałasu komunikacyjnego przedstawia poniższa tabela 56.

Tabela 56. Skala subiektywnej uciążliwości hałasu komunikacyjnego

Uciążliwość LAeq [dB] mała <52 średnia 52...62 duża 63...70 bardzo duża >70 Źródło: Akustyka w urbanistyce, architekturze i budownictwie, Arkady, Warszawa 1971r.

Granica podziału między hałasem dokuczliwym, a niedokuczliwym jest płynna i zależna nie tylko od rodzaju słyszanych zakłóceń, ale również od odporności nerwowo-psychicznej człowieka, jego chwilowego nastroju lub rodzaju wykonywanej pracy. Bardzo często ten sam zespół dźwięków może w pewnych przypadkach wywoływać wrażenie przyjemne, a w innych znów nieprzyjemne. Wszystkie te czynniki powodują trudności w ocenie rzeczywistego zagrożenia społeczeństwa, gdy dysponujemy jedynie akustyczną oceną terenu na którym występuje skażenie hałasem. Dlatego też wyniki badań pomiarowych hałasu wymagają konfrontacji z opinią ludności wyrażoną w wypowiedziach ankietowych.

4.7.1. Hałas komunikacyjny

Głównymi czynnikami mającymi wpływ na poziom hałasu komunikacyjnego są natężenie ruchu i udział transportu ciężkiego w strumieniu wszystkich pojazdów, stan techniczny pojazdów, rodzaj nawierzchni dróg, organizacja ruchu drogowego. Dynamiczny rozwój motoryzacji, a tym samym wzrost natężenia przewozów towarowych i osobowych w ruchu lokalnym i tranzytowym ma znaczny wpływ na emisję hałasu. W ostatnich latach w wyniku licznych

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 91 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 przemian społeczno - gospodarczych na obszarze województwa zachodniopomorskiego nastąpił dynamiczny wzrost liczby pojazdów poruszających się po drogach na jego terenie. Na obszarze Powiatu Koszalińskiego największe i główne zagrożenie hałasem komunikacyjnym występuje wzdłuż największych szlaków drogowych jakim są drogi krajowe oraz wojewódzkie. Ruch pojazdów na terenie niektórych gmin przechodzi przez wsie położone wzdłuż tras, przyczyniając się do hałasu komunikacyjnego będącego dokuczliwym problemem. Szczegółowe dane dotyczące natężenia ruchu na przykładowych odcinkach dróg wojewódzkich przechodzących przez teren Powiatu Koszalińskiego zaprezentowano w rozdziale 4.6.1. Emisja zanieczyszczeń do powietrza. Przy natężeniu ruchu na poziomie od 1.000 do 5.000 pojazdów/dobę, a taki kształtuje się głównie na drogach wojewódzkich oraz około 8.000 pojazdów /dobę na drogach krajowych, zasięg oddziaływania akustycznego nie jest duży. Przyjmuje się, że przy natężeniu ruchu około 1.000 samochodów na dobę, strefa uciążliwości mieści się w granicach pasa drogowego. Ze względu na komunikacyjne drogowe oddziaływanie akustyczne na terenie powiatu należy podjąć działania zmierzające do zmniejszenia ponadnormatywnych poziomów dźwięku, zwłaszcza na terenie miejscowości o zwartej zabudowie. W tym celu należy przeprowadzić analizę układu komunikacyjnego miejscowości, zadbać o stan techniczny nawierzchni, zastosować osłony dźwiękochłonne oraz dźwiękoszczelne w stosunku do zabudowy mieszkaniowej podlegającej ochronie za pomocą zabezpieczeń urbanistycznych. W stosunku do projektowanej zabudowy należy zadbać o zachowanie odpowiednich odległości od ciągów komunikacyjnych. System komunikacyjny stwarza zagrożenia dla stanu akustycznego środowiska głównie z tytułu transportu drogowego, w tym przede wszystkim ruchu tranzytowego pojazdów ciężkich. Na terenie gmin Powiatu Koszalińskiego w najbliższych latach planuje się wykonać szereg prac modernizacyjnych ciągów komunikacyjnych, mających wpłynąć pozytywnie na zmniejszenie negatywnego oddziaływania klimatu akustycznego na mieszkańców. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie prowadził pomiary emisji hałasu komunikacyjnego na terenie Powiatu Koszalińskiego w roku 2008 oraz 2010. W 2008 roku pomiary prowadzone były w gminie Sianów wzdłuż ulicy Łużyckiej, gdzie natężenie hałasu komunikacyjnego wynosiło prawie 11 tys. pojazdów na dobę, w tym 14% to udział pojazdów ciężkich. Zgodnie z przeprowadzonymi pomiarami przekroczenia w porze dziennej wyniosły 7,1 dB, a w porze nocnej 12,3 dB (przy wartościach dopuszczalnych 60 dB i 50 dB w nocy). Ponadto pomiary prowadzone były wzdłuż ulicy Armii Polskiej w Sianowie, w dniach 25-26.06.2008r., w porze dziennej i nocnej. Analiza badań wskazuje, że równoważny poziom dźwięku przekroczony został o 8,3 decybela w porze dziennej i o 13,9 dB w porze nocnej. W 2010 roku pomiary emisji hałasu były wykonane w miejscowości Bobolice. Pomiary wykonywane były przy pomocy dwóch stacji automatycznych monitorowania hałasu, przy równoczesnym pomiarze warunków meteorologicznych oraz pomiarze struktury i natężenia ruchu komunikacyjnego. Pomiary hałasu drogowego wykonano zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 października 2007 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem (Dz. U. Nr 192, poz. 1392). Podczas pomiarów natężenia ruchu rejestrowano pojazdy z podziałem na poszczególne kategorie, tj. pojazdy lekkie i ciężkie. Na podstawie wielodobowych pomiarów wyznaczono długookresowe wartości wskaźników L DWN , zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 10 listopada 2010 roku w sprawie sposobu ustalania wartości wskaźnika hałasu L DWN (Dz. U. Nr 215 poz. 1414). Zestawienie wyników długookresowych średnich poziomów dźwięku w sąsiedztwie na analizowanych odcinkach dróg prezentuje tabela 57.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 92 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Tabela 57. Zestawienie wyników długookresowych średnich poziomów dźwięku Długookresowy średni poziom Długookresowy średni poziom dźwięku A wyznaczony dla dźwięku A wyznaczony w ciągu Miejscowość i lokalizacja Lp. wszystkich dób w roku wszystkich pór nocy w roku punktu pomiarowego uwzględniający pory: dnia, (przedział czasu od godz. 22:00 do

wieczoru, nocy LDWN godz. 6:00) LN

1. Bobolice, ul. Koszalińska 69,9 dB 62,3 dB

2. Bobolice, ul. Warszawska 66,3 dB 57,8 dB

Źródło: Stan środowiska w województwie zachodniopomorskim w roku 2010

Obszary przekroczeń dopuszczalnych wartości L DWN i L N prezentuje rysunek 8.

Rysunek 8. Obszary przekroczeń dopuszczalnych wartości L DWN i L N w mieście Bobolice

Źródło: Stan środowiska w województwie zachodniopomorskim w roku 2010

Zgodnie z prowadzonymi badaniami w 2010 roku można określić, iż stan klimatu akustycznego na terenie miasta Bobolice w otoczeniu głównych szlaków komunikacyjnych był niezadowalający. W niesprzyjających warunkach akustycznych mieszka około 17,3% całej ludności miasta Bobolice, a więc 755 mieszkańców jest zagrożonych ponadnormatywnym hałasem, w tym 670 osób zamieszkuje tereny, na których występują przekroczenia poziomów hałasu w porze nocnej. Niekorzystny klimat akustyczny w mieście Bobolice wynika gównie z jego układu urbanistycznego. W okresie rozwoju przestrzennego miasta jego rozbudowa przebiegała wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych. Z czasem na drogach zaczęło pojawiać się coraz więcej samochodów. Z aktualnej analizy stanu klimatu akustycznego wynika, iż część tych obszarów narażonych jest na przekroczenia hałasu komunikacyjnego, a wraz ze wzrostem natężenia ruchu problem ten będzie się tylko pogłębiał. Dodatkowo Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w 2010 roku prowadziła badania stanu klimatu akustycznego wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych. Badaniami objęto drogę krajową nr 6 – (Nazwa odcinka: Bielice k. Koszalina- punkt pomiarowy w 133 + 800 km) oraz drogę krajową nr 11 (Nazwa odcinka: Koszalin – Kretomino – punkt pomiarowy w 48 + 850 km). Badania prowadzone w czerwcu 2010 roku w 133 + 800 km drogi krajowej nr 6 wykazały przekroczenia poziomów hałasu zarówno w porze dziennej jak i nocnej. Podobna sytuacja miała miejsce na badaniach prowadzonych w październiku 2010 roku. W punkcie

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 93 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 pomiarowym usytuowanym na 48 + 850 km drogi krajowej nr 11 także zanotowano przekroczenia emisji hałasu w porze dziennej i nocnej. Zestawienie wyników pomiarów emisji hałasu dla drogi krajowej nr 6 oraz nr 11 przedstawia tabela 58.

Tabela 58. Zestawienie wyników pomiarów emisji hałasu na DK nr 6 oraz DK nr 11 w 2010 roku Wartości Różnica Wartości równoważnego pomiędzy Lokalizacja równoważnego Pora prowadzenia Rodzaj punktu poziomu hałasem punktu poziomu pomiarów pomiarowego dźwięku pomierzonym pomiarowego dźwięku (zmierzone) a poziomem (obliczone) [dB] [dB] dopuszczalnym PPH 72,2 72,9 12,2 Droga krajowa Dzień (6.00 – 22.00) PDH 68,6 69,1 8,6 nr 6 PPH 67,4 66,9 17,4 ( w 133 + 800 km) Noc (22.00 – 6.00) PDH 64,4 64,8 14,4 PPH 68,3 67,9 8,3 Droga krajowa Dzień (6.00 – 22.00) PDH 65,3 64,4 15,3 nr 11 PPH 62,4 62,6 12,4 (w 48 + 850 km) Noc (22.00 – 6.00) PDH 59,4 59,1 9,4 PPH – punkt referencyjny (podstawowy) pomiaru poziomu hałasu PDH – punkt pozostały (dodatkowy) pomiaru poziomu hałasu Źródło: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Oddział Szczecin

4.7.2. Hałas przemysłowy

Rozwój gospodarczy powoduje powstawanie nowych zakładów przemysłowych oraz rozbudowę lub modernizację już funkcjonujących. Działające zakłady, szczególnie usytuowane w bezpośrednim sąsiedztwie terenów wymagających ochrony przed hałasem są często źródłem uciążliwości akustycznej dla otoczenia. Oddziaływanie akustyczne zakładów przemysłowych ma charakter punktowy. O wpływie zakładu na klimat akustyczny środowiska decyduje jego lokalizacja. W przypadku zakładów zlokalizowanych w otoczeniu terenów, dla których rozporządzenie nie przewiduje dopuszczalnych poziomów dźwięku (tereny przemysłowe, aktywizacja gospodarcza, tereny rolne, lasy itp.) problem hałasu nie występuje. Pojawia się on wówczas, gdy zakład sąsiaduje z obszarami zapisanymi w planach zagospodarowania przestrzennego gminy, jako tereny wymagające ochrony przed hałasem (zabudowa mieszkaniowa, tereny oświaty, służby zdrowia, tereny rekreacyjne). Wówczas występują sytuacje, w których zakłady przekraczają obowiązujące wartości dopuszczalne poziomu równoważnego hałasu. Ochrona przed hałasem polega na zapobieganiu przekraczania dopuszczalnych wartości poziomu równoważnego hałasu. Hałas przemysłowy charakteryzuje się długotrwałością występowania (zmianowy charakter pracy), a także czasowymi krótkotrwałymi dużymi natężeniami. Ostatnie kontrole funkcjonujących na terenie powiatu zakładów przemysłowych pod względem ochrony przed hałasem prowadzono w roku 2010. Powołując się na dane Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Szczecinie, w 2010 roku skontrolowano następujące obiekty:
Przedsiębiorstwo Zbożowo – Młynarskie „PZZ” w Stoisławiu (gm. Będzino),
Firma Budowlana Krzysztof Gomułka w m. Nowe Bielice (gm. Biesiekierz),
POLDANOR S.A. – Ferma Nacław w m. Przechlewo (gm. Polanów). We wszystkich badanych obiektach nie stwierdzono przekroczeń poziomów hałasu przemysłowego.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 94 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

4.7.3. Hałas komunalny

Spośród źródeł hałasu komunalnego najistotniejsze znaczenie ma hałas towarzyszący obiektom sportu, rekreacji i rozrywki. Dyskoteki, nocne kluby, obiekty koncertowe na wolnym powietrzu, nawet ogródki wiedeńskie przy restauracjach i kawiarniach są źródłem hałasu. Z ich działalnością związany jest dyskomfort akustyczny. Negatywnie odbierany jest również tzw. hałas osiedlowy. Na terenie powiatu z tego typu hałasem mamy do czynienia na terenach zwartej zabudowy w większych miejscowościach. W ostatnich latach można zauważyć pojawienie się tzw. hałasu weekendowego spowodowanego nowym modelem życia mieszkańców; zwłaszcza wsi, którzy obszary ogródków wiejskich zamieniają na powierzchnie trawiaste i stosując zabiegi pielęgnacyjne trawników wykorzystują kosiarki będące głównym lokalnym emitorem hałasu w weekendy.

4.8. Pola elektromagnetyczne

Pola elektromagnetyczne występują w otaczającym nas środowisku, w postaci pola wytwarzanego w sposób naturalny lub sztuczny o różnych częstotliwościach. Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) zostały wdrożone nowe regulacje dotyczące ochrony przed polami elektromagnetycznymi (PEM). Ustawa definiuje pola jako, pola elektryczne, magnetyczne, elektromagnetyczne, o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz (zakres promieniowania niejonizującego). Głównym celem ochrony przed PEM jest zapewnienie jak najlepszego stanu środowiska, poprzez utrzymywanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczanych, lub co najmniej na tych poziomach. Źródłami pół elektromagnetycznych wytwarzanych w sposób sztuczny, na terenie województwa zachodniopomorskiego są: • stacje i linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia (110 kV i więcej), • stacje nadawcze radiowe i telewizyjne, • stacje bazowe telefonii komórkowej.

Najbardziej rozpowszechnione źródła promieniowania to m. in. - nadajniki baz telefonii komórkowej, które pracują w paśmie 900 MHz, 1800 MHz i w wyższych częstotliwościach; - nadajniki stacji radiowych, emitujący w sposób ciągły w paśmie częstotliwości od 88 MHz do 107 MHz, - nadajniki radiostacji telewizyjnych emitujących w paśmie częstotliwości od 181 MHz do 694 MHz. Źródła sztucznych pól elektromagnetycznych na terenie Powiatu Koszalińskiego stanowią obiekty elektroenergetyczne: linie przesyłowe o napięciu 400 kV i 220 kV, stacja energetyczna Dunowo oraz elektrownia szczytowo-pompowa Żydowo. Graficzną prezentację linii wysokiego napięcia na terenie całego województwa zachodniopomorskiego przedstawia rysunek 9.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 95 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Rysunek 9. Linie wysokiego napięcia na terenie województwa zachodniopomorskiego

Źródło: Program Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2012-2015 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2016-2019

Obiekty radiokomunikacyjne na terenie powiatu to Radiowo-Telewizyjne Centrum Nadawcze (RTCN) i nadawcza antena radiowa zlokalizowane w miejscowości Gołogóra (gmina Polanów). Lokalizację obiektów radiokomunikacyjnych na terenie powiatu przedstawia rysunek 10.

Rysunek 10. Lokalizacja obiektów radiokomunikacyjnych na terenie Powiatu Koszalińskiego

Źródło: Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego”: obejmuje lata 2008-2011 z perspektywą na 2012-2015 – okres planistyczny dla lat 2009-2011

Na terenie Powiatu Koszalińskiego zlokalizowane są stacje telefonii komórkowej będące emitorami pola elektromagnetycznego. Wpływ promieniowania elektromagnetycznego zależy od wysokości jego natężenia oraz częstotliwości, dlatego dopuszczalne wartości poziomów

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 96 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 pól elektromagnetycznych (mierzone składową elektryczną, składową magnetyczną i gęstością mocy) dla terenów przeznaczonych pod zabudowę oraz dla miejsc dostępnych dla ludności określane są w kolejnych pasmach częstotliwości. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie od 2005 roku prowadzi pomiary poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Pomiary prowadzone są w cyklu trzyletnim, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 roku w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. Nr 221, poz. 1645). W latach 2008-2010 pomiary monitoringowe poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku były wykonywane w trzyletnim cyklu pomiarowym - w 135 punktach pomiarowych, po 45 punktów pomiarowych w danym roku kalendarzowym w miejscach dostępnych dla ludności, tj. w centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys. oraz w pozostałych miastach i na terenach wiejskich. Monitoring pól elektromagnetycznych był realizowany poprzez pomiary składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w środowisku, w przedziale częstotliwości co najmniej od 3 MHz do 3000 MHz. W 2010 roku pomiary składowej elektrycznej wykonywane były w sposób nieprzerwany przez 2 godziny z częstotliwością próbkowania co najmniej jednej próbki co 10 sekund, pomiędzy godzinami od 10:00 do 16:00 w dni robocze, w temperaturze nie niższej niż 0°C, przy wilgotności względnej nie większej niż 75%, bez opadów atmosferycznych. Pomiary wykonywano miernikiem PMM8053A – wyposażony w sondę pola elektrycznego EP 300 oraz miernikiem Narda NBM-550 – wyposażony w sondę pola elektrycznego EF0391. W latach 2009 - 2010 monitoring pól elektromagnetycznych prowadzony był także na terenie Powiatu Koszalińskiego. Wyniki pomiarów monitoringu PEM na terenie Powiatu Koszalińskiego w latach 2008-2010 prezentuje tabela 59.

Tabela 59. Wyniki pomiarów monitoringu PEM na terenie Powiatu Koszalińskiego Lokalizacja punktu pomiarowego Gmina Wynik składowej elektrycznej [V/m] Rok 2008 Bobolice Bobolice 0,31 Stare Balice Biesiekierz 0,58 Biesiekierz Biesiekierz 0,63 Rok 2009 Mileno Mielno 0,19 Rok 2010 Polanów, ul. Dworcowa Polanów 0,1* Niedalino Świeszyno 0,1* * wartość pomiaru poniżej progu czułości przyrządu pomiarowego , za wynik przyjmuje się połowę wartości progu czułości przyrządu pomiarowego Źródło: Stan środowiska w województwie zachodniopomorskim w roku 2010, Program Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2012-2015 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2016-2019

W wyniku prowadzonych badań wartości składowej elektrycznej w latach 2008-2010 nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych na terenie Powiatu Koszalińskiego. Są one znacznie niższe od dopuszczalnych poziomów określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska. Dodatkowo zgodnie z Programem Państwowego Monitoringu Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2010-2012, pomiary monitoringowe poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku kontynuowane będą, tak jak we wcześniejszych latach, w trzyletnim cyklu pomiarowym - w 135 punktach pomiarowych, po 45 punktów pomiarowych w danym roku kalendarzowym w miejscach dostępnych dla ludności tj. w centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys. oraz w pozostałych miastach i na terenach wiejskich.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 97 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

4.9. Charakterystyka elementów przyrody ożywionej

4.9.1. Lasy

Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Szczecinku prowadzi nadzór nad działalnością 30 nadleśnictw w tym sześciu na terenie Powiatu Koszalińskiego oraz jednego Zespołu Składnic Lasów Państwowych – ZSLP w Białogardzie. Przeciętna wielkość nadleśnictwa wynosi 21 tys. ha. Swoim zasięgiem obejmuje 628 tys. ha gruntów Skarbu Państwa zarządzanych przez Lasy Państwowe, 57,7% powierzchni leży w województwie zachodniopomorskim, 42,2 % w pomorskim oraz 0,1% w wielkopolskim. W ramach sprawowanego zarządu, Lasy Państwowe prowadzą gospodarkę leśną, gospodarują gruntami i innymi nieruchomościami związanymi z gospodarką leśną, a także prowadzą ewidencję majątku Skarbu Państwa oraz ustalają jego wartość. Prowadzenie gospodarki leśnej w powiecie opiera się na zasadach trwałości utrzymania lasów oraz ciągłości i zrównoważonego rozwoju, a racjonalne użytkowanie ma w sposób trwały zapewnić optymalną realizację wszystkich jego funkcji. Wszystkie pełnione przez las funkcje są traktowane równorzędnie, co wyklucza nadrzędność jednej funkcji nad inną, np. produkcyjnej nad ochronną. Spełnianie przez las funkcji ochronnych i społecznych nie musi oznaczać ograniczenia funkcji produkcyjnej, tj. użytkowania lasu. Użytkowanie stanowi jeden ze składowych procesów utrzymania trwałości lasu. Bez użytkowania lasu nie będzie się odbywał proces odnawiania, a bez odnawiania - proces przeżywania drzew i drzewostanów. Lasy wielofunkcyjne powinny być użytkowane w sposób racjonalny, zgodny z ustaleniami procesu regulacji. W leśnictwie proekologicznym podstawowym celem genetyki drzew jest zachowanie całego bogactwa zmienności genetycznej każdego gatunku. Bogactwo genetyczne sprzyja dostosowaniu populacji, a tym samym odporności na wszelkie zagrożenia. Bardzo istotnym czynnikiem mającym wpływ na prawidłowe funkcjonowanie gospodarki leśnej jest odnawianie lasu. W przypadku odnawiania jest to przedłużenie istnienia lasu przez wprowadzenie nowego pokolenia drzew, zalesianie natomiast ma spowodować powstanie lasu na terenie bezleśnym (np. użytkowanym dotychczas rolniczo). Zalesianie jest nieomal z reguły dokonywane sztucznie - przez sadzenie. Każdego roku odnowienia następują na powierzchni 4,5 tys. ha, a zalesienia na areale wynoszącym około 1 tys. ha. Dominującymi w powierzchni lasów Powiatu Koszalińskiego gatunkami drzew leśnych są: Sosna –73,1%, Buk –7,8%, Brzoza –7,4%, Świerk – 4,3%, Dąb – 4,1%, Olsza 2,9% oraz inne o łącznym udziale 0,4%. Drzewostany liściaste zajmują 22,5% powierzchni leśnej. Drzewostany założone na gruntach porolnych stanowią 40%. Udział powierzchniowy gatunków drzew na terenie RDPL Szczecinek przedstawia rysunek 11.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 98 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Rysunek 11. Powierzchniowy udział gatunków drzew na terenie RDLP Szczecinek

Źródło: RDLP Szczecinek

Prowadzenie racjonalnej i zrównoważonej gospodarki leśnej w lasach powiatu opiera się na powszechnej ochronie lasów oraz powiększaniu zasobów leśnych. Powierzchnię gruntów leśnych na terenach poszczególnych gmin powiatu przedstawia tabela 60.

Tabela 60. Powierzchnia gruntów leśnych na terenie Powiatu Koszalińskiego w 2010 roku Jednostka Grunty leśne Lasy Grunty leśne Grunty leśne terytorialna ogółem [ha] ogółem [ha] publiczne [ha] prywatne [ha] Będzino 2018 1913 1894 124 Biesiekierz 2314 2257 2267 47 Bobolice 19023 18288 18604 419 Manowo 12630 12505 12581 49 Mielno 730 673 711 19 Polanów 22132 21612 21323 809 Sianów 10263 10085 10059 204 Świeszyno 4796 4659 4752 44 Powiat Koszaliński 73906 71992 72191 1715 Źródło: Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2009-2010

Ochrona i racjonalne użytkowanie lasów na terenie Powiatu Koszalińskiego w latach 2009-2010 przedstawia tabela 61.

Tabela 61. Powierzchnia gruntów leśnych na terenie Powiatu Koszalińskiego w 2010 roku Wskaźnik Jednostka Lata 2009-2010 iglaste % 66,80 Struktura lasów liściaste % 33,20 Liczba zarejestrowanych pożarów szt. 28 Pozyskanie drewna cięcia pielęgnacyjne i porządkujące % 46,83 lasy ha 94,50 Struktura użytkowania użytki rolne ha 2,30 gruntów pozostałe ha 3,20 Powierzchnia obszarów leśnych ha 73953,79 Powierzchnia lasów zniszczona przez pożary ha 12,91 Powierzchnia lasów uszkodzonych przez grzyby szkodniki ha 1019,03 Odnowienia i zalesienia ha 1342,33 Powierzchnia lasów poddana renaturalizacji ha 1359 Źródło: Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2009-2010

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 99 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

4.9.2. Zieleń urządzona

Mówiąc o zieleni urządzonej mówimy o zagospodarowanym terenie pod względem polepszenia środowiska przyrodniczego danego obszaru. Zagospodarowanie takie ma na celu: • zapobieganie erozji, • kształtowanie stosunków wodnych, • poprawę mikroklimatu, • poprawę estetyki krajobrazu.

Do terenów zagospodarowanych w taki sposób zaliczamy parki miejskie, kompleksy pałacowo – dworskie oraz zieleń śródpolną. Na terenie gmin Powiatu Koszalińskiego najistotniejsze kompleksy zadrzewień śródpolnych zlokalizowane są wzdłuż większości dróg, a także w rejonie oczek wodnych, cieków, rowów i miedz. Istniejące już zadrzewienia i zakrzaczenia winny podlegać systematycznym pracom pielęgnacyjnym i renowacji oraz w razie konieczności rozbudowie. Zieleń cmentarna stanowi uzupełnienie roślinności na terenie gmin. Parki wiejskie, aleje oraz starodrzewy przykościelne i cmentarne to wartościowy element krajobrazów gmin zarówno jako składnik szaty roślinnej, jak i część zasobów kulturowych. Teren powiatu charakteryzuje się stosunkowo dużym bogactwem zieleni pałacowo - dworskiej. Wśród nich znajdują się również obiekty objęte ochroną konserwatorską. Wykaz zabytkowych parków na terenie gmin Powiatu Koszalińskiego przedstawia tabela 62.

Tabela 62. Parki zabytkowe na terenie Powiatu Koszalińskiego w 2011 roku Lp. Miejscowość Obiekt Numer Nr decyzji, data Będzino 1. Dobre Park dworski II 1026 Kl.IV-5340/55/78, z dn. 12.06.1978r. 2. Dobre Park dworski I 1026 Kl.IV-5340/55/78, z dn. 12.06.1978r. 3. Dworek Park dworski 955 Kl.IV-5340/28/77, z dn. 10.03.1977r. 4. Kazimierz Pomorski Park dworski 1027 Kl.IV-5340/56/78, z dn. 12.06.1978r. 5. Kładno Park dworski 956 Kl.IV-5340/29/77 z dn. 12.03.1977r. 6. Łasin Park dworski 13 z dn. 16.11.1953r. 7. Miłogoszcz Park dworski 1126 Kl.IV-5340/39/80, z dn. 11.10.1980r. 8. Mścice Park dworski 1028 Kl.IV-5340/57/78, z dn. 12.06.1978r. 9. Pleśna Park dworski 957 Kl.IV-5340/57/78, z dn. 12.06.1978r. 10. Smolne Park dworski 1029 Kl.IV-5340/58/78, z dn. 12.06.1978r. 11. Strzepowo Park dworski 958 Kl.IV-5340/31/77, z dn. 12.03.1977r. Biesiekierz 12. Biesiekierz Park dworski 929 Kl.IV-5340/2/77, z dn. 20.01.1977r. 13. Cieszyn Park dworski 1025 Kl.IV-5340/54/78, z dn. 12.06.1978r. 14. Cieszyn Park dworski 1119 Kl.IV-5340/32/80. z dn. 06.10.1980r. 15. Kotłowo Park dworski 930 Kl.IV-5340/3/77, z dn. 20.01.1977r. 16. Kraśnik Koszaliński Park dworski 600 Kl-IV-Oa/60/66, z dn. 29.08.1966r. 17. Laski Koszalińskie Park dworski 931 Kl.IV-5340/4/77, z dn. 20.01.1977r. 18. Nosowo Park dworski 932 Kl.IV-5340/5/77, z dn. 29.01.1977r. 19. Nowe Bielice Park dworski 386 Kl.IV-Oa/20/64, z dn. 14.04.1964r. 20. Parnowo Park dworski 1120 Kl.IV-5340/33/80, z dn. 06.10.1980r. 21. Parsowo Park dworski 387 Kl.IV-Oa/21/64, z dn. 14.04.1964r. 22. Świemino Park dworski 1140 Kl.IV-5340/1/82, z dn. 15.03.1982r. 23. Warnino Park dworski 1022 Kl.IV-5340/51/78, z dn. 08.06.1978r. Bobolice 24. Boboliczki Park dworski 1030 Kl.IV-5340/59/78, z dn. 13.06.1978r. 25. Bożniewice Park dworski 962 Kl.IV-5340/35/77, z dn. 25.03.1977r. 26. Cybulino Park dworski 963 Kl.IV-5340/36/77, z dn. 25.03.1977r. 27. Dargiń Park dworski 968 Kl.IV-5340/41/77, z dn. 30.03.1970r. 28. Darżewo Park dworski 964 Kl.IV-5340/37/77, z dn. 25.03.1977r. 29. Dobrociechy Park dworski 1031 Kl.IV-5340/60/78, z dn. 13.06.1978r.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 100 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

30. Głodowa Park dworski 1032 Kl.IV-5340/61/78, z dn. 13.06.1978r. 31. Kępsko Park dworski 1136 Kl.IV-5340/49/80, z dn. 11.10.1980r. 32. Kłanino Park dworski 965 Kl.IV-5340/38/77, z dn. 30.03.1977r. 33. Krępa Park dworski 1033 Kl.IV-5340/62/78, z dn. 13.06.1978r. 34. Nowosiółki Park dworski 1069 Kl.IV.5340/6/79, z dn. 08.01.1979r. 35. Pomorzany Park dworski 1094 Kl.IV-5340/7/80, z dn. 06.06.1980r. 36. Przydargiń Park dworski 1070 Kl.IV.5340/7/79, z dn. 08.01.1979r. 37. Różany Park dworski 1071 Kl.IV.5340/8/79, z dn. 10.01.1979r. 38. Ujazd Park dworski 1093 Kl.IV-5340/6/80,z dn. 06.06.1980r. 39. Wilczogóra Park dworski 966 Kl.IV-5340/39/77, z dn. 30.03.1977r. 40. Wojęcino Park dworski 967 Kl.IV-5340/40/77, z dn. 30.03.1977r. Manowo 41. Bonin Park dworski 959 Kl.IV-5340/32/77, z dn. 21.03.1977r. 42. Dęborogi Park dworski 1090 Kl.IV-5340/3/80, z dn. 06.06.1980r. 43. Manowo Park dworski 960 Kl.IV-5340/33/77, z dn. 21.03.1977r. 44. Manowo Park leśny 1190 Kl.IV-5340/22/80, z dn. 12.06.1980r. 45. Policko Park dworski 961 Kl.IV-5340/34/77, z dn. 21.03.1977r. Mielno 46. Gąski Park dworski 1021 Kl.IV-5340/50/78, z dn. 08.06.1978r. 47. Mielno Park dworski 1020 Kl.IV-5340/49/78, z dn. 08.06.1978r. Polanów 48. Bożenice Park dworski 945 Kl.IV-5340/18/77, z dn. 20.02.1977r. 49. Bukowo Park dworski 946 Kl.IV-5340/19/77, z dn. 20.02.1977r. 50. Cetuń Park dworski 1019 Kl.IV-5340/48/78, z dn. 08.06.1978r. 51. Chocimino Park dworski 947 Kl.IV-5340/20/77, z dn. 25.02.1977r. 52. Domachowo Park dworski 948 Kl.IV-5340/21/77, z dn. 25.02.1977r. 53. Karsina Park dworski 949 Kl.IV-5340/22/77, z dn. 28.02.1977r. 54. Komorowo Park dworski 988 Kl.IV-5340/17/78, z dn. 20.02.1978r. 55. Kościernica Park dworski 1023 Kl.IV-5340/52/78, z dn. 08.06.1978r. 56. Krytno Park dworski 950 Kl.IV-5340/23/77, z dn. 28.02.1977r. 57. Nacław Park dworski 928 Kl.IV-5340/1/77, z dn. 15.01.1977r. 58. Rochowo Park dworski 1030 Kl.IV-5340/43/80, z dn. 11.10.1980r. 59. Rzeczyca Mała Park dworski 1129 Kl.IV-5340/42/80, z dn. 11.10.1980r. 60. Świerczyna Park dworski 951 Kl.IV-5340/24/77, z d. 28.02.1977r. 61. Warblewo Park dworski 989 Kl.IV-5340/18/78, z dn. 20.02.1978r. 62. Wielin Park dworski 953 Kl.IV-5340/26/77, z dn. 28.02.1977r. 63. Żydowo Park dworski 952 Kl.IV-5340/25/77, z dn. 28.02.1977r. Sianów 64. Kleszcze Park dworski 1102 Kl.IV-5340/15/80, z dn. 12.06.1980r. 65. Osieki Park dworski I 1096 Kl.IV-5340/9/80, z dn. 06.06.1980r. 66. Osieki Park dworski II 1132 Kl.IV-5340/45/80, z dn. 11.10.1980r. 67. Ratajki Park dworski 969 Kl.IV-5340/42/77, z dn. 04.04.1977r. 68. Sianów Park miejski 1095 Kl.IV-5340/8/80, z dn. 06.06.1980r. 69. Skibno Park dworski 1024 Kl.IV-5340/53/78, z dn. 08.06.1978r. 70. Sianów Park dworski 970 Kl.IV-5340/43/77, z dn. 04.04.1977r. 71. Sucha Koszalińska Park dworski 11 22.08.1953r. Świeszyno 72. Bardzlino Park dworski 933 Kl.IV-5340/6/77, z dn. 02.02.1977r. 73. Dunowo Park dworski 934 Kl.IV-5340/7/77, z dn. 02.02.1977r. 74. Giezkowo Park dworski 935 Kl.IV-5340/8/77, z dn. 02.02.1977r. 75. Mierzym Park dworski 1133 Kl.IV-5340/46/80, z dn. 11.10. 1980r. 76. Niedalino Park dworski 936 Kl.IV-5340/9/77, z dn. 02.02.1977r. 77. Sieranie Park dworski 1091 Kl.IV-5340/4/80, z dn. 06.06.1980r. 78. Strzekęcino Park dworski 242 16.02.1960r. 79. Zegrze Pomorskie Park dworski 1092 Kl.IV-5340/5/80, z dn. 06.06.1980r. Źródło: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Szczecinie - wkz.szczecin.pl (stan na dzień 31.03.2011r.)

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 101 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

4.10. Formy ochrony przyrody

Na podstawie ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity z 2009 r. Dz. U. Nr 151, poz. 1220 z późn zm.) formami ochrony przyrody są: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe oraz ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. Na terenie Powiatu Koszalińskiego znajduje się wiele form ochrony przyrody i krajobrazu. Charakterystykę powierzchni obszarów chronionych w 2010 roku na terenie powiatu przedstawia tabela 63.

Tabela 63. Obszary prawnie chronione na terenie Powiatu Koszalińskiego [ha]

Obszary prawnie chronione Powierzchnia [ha]

Rezerwaty przyrody 1144,4 Obszary chronionego krajobrazu 31552,0 Obszary Natura 2000 b.d. Użytki ekologiczne 1117,0 Zespoły przyrodniczo - krajobrazowe 72,50 Ogółem Powiat Koszaliński 33663,8 Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl (stan na dzień 31.12.2010r.)

4.10.1. Rezerwaty przyrody

W brzmieniu ustawy o ochronie przyrody, rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, tj. ekosystemy, ostoje oraz siedliska przyrodnicze, również siedliska roślin, zwierząt, grzybów, a także twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi oraz walorami krajobrazowymi. Przedmiotem ochrony może być całość przyrody na terenie rezerwatu lub poszczególne jej składniki, tj. fauna, flora czy twory przyrody nieożywionej. Na terenie Powiatu Koszalińskiego występują 3 rezerwaty florystyczne (Jezioro Piekiełko, Jodły Karnieszewickie, Wierzchomińskie Bagno), 3 rezerwaty faunistyczne (Jezioro Lubiatowskie, Parnowo i na Rzece Grabowej), 3 rezerwaty torfowiskowe (Warnie Bagno, Łazy i Sieciemińskie Rosiczki), jeden rezerwat leśny (Buczyna) oraz po jednym rezerwacie florystyczno- wodnym (Jezioro Szare) i florystyczno-leśnym (Wieleń). Rezerwat Jezioro Piekiełko - rezerwat o całkowitej powierzchni 9,95 ha, utworzony w 1965 roku. Znajduje się na terenie gminy Bobolice w rynnie jeziornej, wśród lasu bukowego mieszanego, porastającego strome zbocza. Brzegi jeziora są piaszczyste ze słabo rozwiniętą, piaszczystą ławicą przybrzeżną. W rezerwacie stwierdzone zostały interesujące elementy flory, m.in.: brzeżyca jednokwiatowa, elisma wodna, jeżogłówka pokrewna, nadwodnik naprzeciwlistny. Jest to obiekt o dużych walorach krajobrazowych i przyrodniczych. Występuje tam naturalnie wykształcony ekosystem jeziora rynnowego z żywotną populacją gatunków lobeliowych. Rezerwat Jodły Karnieszewickie - rezerwat o całkowitej powierzchni 37,14 ha, utworzony w 1978 roku. Znajduje się w obrębie gminy i miasta Sianów. Skupia on enklawę starodrzewu jodłowego (jodła biała) leżącą poza granicą naturalnego zasięgu tego gatunku w Polsce. Starodrzew ten stanowi domieszkę w drzewostanie bukowym, reprezentującym dwa odrębne zespoły: buczyny pomorskiej i kwaśnej buczyny niżowej. W rezerwacie również rosną: mrzanka wonna, wiciokrzew pomorski i gnieźnik leśny. Rezerwat Wierzchomińskie Bagno - rezerwat obejmuje obszar jeziora, mszaru i lasu o łącznej powierzchni 43,60 ha w Leśnictwie Trachomino, Nadleśnictwo Gościno. Położony w gminie Będzino. Utworzony Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 4 lipca 1984r.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 102 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 w sprawie uznania za rezerwaty przyrody (M.P. Nr 17, poz. 125). Przedmiotem ochrony jest zarastający mszarem zbiornik wodny, z tworzącym się torfowiskiem wysokim (atlantyckim) i z właściwą mu roślinnością. Występują tu stanowiska rzadkich i chronionych gatunków roślin, m.in.: wrzosiec bagienny, przygiełka biała, modrzewica zwyczajna, widłak jałowcowaty, rosiczka okrągłolistna i bagno zwyczajne. Jest to również jedno z największych w Polsce stanowisk wiciokrzewu pomorskiego. Rezerwat Sieciemińskie Rosiczki - został powołany w 2009 roku Zarządzeniem Nr 54/2009 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie z dnia 15 września 2009r. (Dz. U. Zach. Nr 68, poz. 1857). Omawiany obszar jest rezerwatem torfowiskowym, a jego otulina położona jest na terenie gminy i miasta Sianów. Swym zasięgiem obejmuje torfowisko, na którym występują cztery gatunki owadożernych rosiczek. Rośliny te wabią ofiary do swych czułek kroplami lepkiej i błyszczącej cieczy. Po utknięciu owada następuje zamknięcie liścia trwające około 3 godzin. Ponowne otwarcie po "strawieniu" zdobyczy następuje po 24 godzinach. W rezerwacie znajduje się drewniany pomost z platformą widokową. Rezerwat Jezioro Lubiatowskie im. Profesora Wojciecha Górskiego - rezerwat o całkowitej powierzchni 375,8 ha, utworzony 10 lipca w 1956 roku (Dz. U. Woj. Zach. Nr 15, poz. 268). Znajduje się na terenie gminy Manowo i miasta Koszalina. Rezerwat obejmujący jezioro Lubiatowskie wraz z pięćdziesięciometrowym pasem przybrzeżnych szuwarów i oczeretów. Jezioro położone jest w niecce otoczonej wzniesieniami morenowymi. Przepływa przez nie rzeka Dzierżęcinka. Na jeziorze i wokół niego wykształciły się różnorodne zbiorowiska roślinności wodnej, szuwarowej, torfowiskowej i łąkowej. W rezerwacie występują liczne gatunki roślin rzadkich i chronionych: grążel żółty, wierzba borówkolistna, wrzosiec bagienny i inne. Rezerwat jest ostoją ponad 80 gatunków ptaków wodno-błotnych, a w tym ok. 35 lęgowych. Wśród nich znajdują się m.in. łabędź niemy, krakwa, płaskonos, perkoz dwuczuby, bąk, czapla siwa, żuraw, błotniak stawowy. Jezioro jest miejscem odpoczynku ptaków migrujących w okresie wiosennych oraz jesiennych przelotów. Rezerwat Parnowo - rezerwat o całkowitej powierzchni 59,12 ha utworzony został w 1976 roku. Znajduje się na terenie gminy Biesiekierz. Ochroną objęty jest zarastający, wypłycony zbiornik wodny z licznymi pływającymi wyspami. Otoczony jest szuwarem, w przewadze trzcinowo-pałkowym oraz zaroślami wierzbowymi. W obrębie rezerwatu występują następujące gatunki ptaków: myszołów, gęgawa, żuraw, łabędź niemy, świstunka, pustułka (żerująca), łyska, piegża, pokrzywnica, pliszka siwa, kwokacz, piskliwiec, kokoszka, błotniak stawowy, dymówka, śmieszka, brzęczka i trzciniak. Rezerwat na Rzece Grabowej - rezerwat o całkowitej powierzchni 1,5 ha, utworzony w 1970 roku na podstawie Zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 10 grudnia 1970r. (M. P. Nr 3, poz. 19 z 1971r.). Rezerwat zlokalizowany jest w obrębie gminy Polanów. Obejmuje fragment górnego biegu rzeki Grabowej, który posiada cechy rzeki górskiej z właściwym składem ichtiofauny. Na terenie rezerwatu stwierdzono liczne stanowiska pstrąga potokowego, strzebli potokowej (gatunek objęty ochroną), głowacza białopłetwego i miętusa. Rezerwat Warnie Bagno - rezerwat o całkowitej powierzchni 518,92 ha, utworzony w 2005 roku. Znajduje się na terenie gminy Biesiekierz i Będzino (Powiat Koszaliński) oraz gminy Karlino (Powiat Białogardzki). Rezerwat jest jednym z największych obszarów torfowisk wysokich typu bałtyckiego na Pomorzu Zachodnim. Najcenniejszą florystyczną osobliwością jest masowe występowanie wrzośca bagiennego. Ponadto znajdują się tu stanowiska rzadkich i chronionych gatunków roślin, m.in. przygiełka biała, modrzewica zwyczajna, widłak jałowcowaty, rosiczka okrągłolistna, bagno zwyczajne, turzyca bagienna, wełnianka wąskolistna. Rezerwat Łazy - rezerwat obejmuje obszar lasów i bagien o łącznej powierzchni 220,13 ha, z czego 52,53 ha znajduje się na terenie gminy i miasta Sianów, natomiast 167,6 ha w obrębie gminy Mielno. Rezerwat powołany został w 2007 roku w celu zachowania niezwykle cennych ekosystemów torfowiskowych oraz leśnych z charakterystycznymi rzadkimi i chronionymi

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 103 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 gatunkami roślin, w tym szczególnie cennymi populacjami woskownicy europejskiej i storczyka Fuchsa. Rezerwat Buczyna - rezerwat o całkowitej powierzchni 9,78 ha utworzony został w 1984 roku. Znajduje się na terenie gminy Bobolice. Obszar rezerwatu obejmuje piękne fragmenty drzewostanu bukowego z licznymi pomnikowymi okazami drzew. Na terenie rezerwatu dominują zespoły kwaśnej buczyny niżowej z przestojami dorodnych buków zwyczajnych i nieznaczną domieszką dębów bezszypułkowych. Najstarsze rosnące tu buki liczą od 120 do 150 lat i osiągają w pierśnicy 220-285 cm. Jest to naturalny las odnawiający się z samosiewów i stąd w miejscach, w których wypadły samoistnie bądź zostały wycięte stare egzemplarze drzew, pojawiła się różnowiekowa drągowina bukowa, będąca kontynuacją tego zespołu. Występują tu takie gatunki roślin, jak: marzanka wonna, konwalia majowa, kruszyna pospolita oraz porosty. Rezerwat Jezioro Szare - rezerwat o całkowitej powierzchni 8,30 ha, utworzony w 1974 roku. Zlokalizowany jest na terenie gminy Bobolice. Obejmuje swym zasięgiem jedno z najpiękniejszych jezior oligotroficznych Pomorza Zachodniego - jezioro Szare. Jest to jezioro lobeliowe z lobelią jeziorną, poryblinem jeziornym i brzeżycą jednokwiatową. Na przyległych do jeziora mszarach licznie rośnie rosiczka okrągłolistna i rosiczka długolistna. Można również tu spotkać bagno zwyczajne, bagnicę torfową i borówkę bagienną. Rezerwat Wieleń - rezerwat o całkowitej powierzchni 2 ha, utworzony w 1965 roku i leży na terenie gminy Polanów. Rezerwat stanowi odcinek głębokiego jaru z lasem bukowym. Zbocza porośnięte są kwaśną buczyną z dużym udziałem mchów. Na początkowo suchym dnie jaru pojawia się zasilany źródłami strumień, szybko przybierający w wodę, zasilany dodatkowo krótkimi, bocznymi dopływami spływającymi z bocznych źródlisk. Niektóre ze źródlisk porośnięte są szuwarami manny gajowej. Dno strumienia jest kamieniste, dzięki czemu przypomina on górski potok. W zachodniej części rezerwatu na kamieniach występuje krwistoczerwony nalot krasnorostu Hildenbrandtia rivularis.

4.10.2. Obszary chronionego krajobrazu

Obszary chronionego krajobrazu obejmują tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. W granicach powiatu występują cztery obszary chronionego krajobrazu: Koszaliński Pas Nadmorski, Dolina Radwi, Okolice Polanowa i Okolice Żydowo-Biały Bór. „Koszaliński Pas Nadmorski” - to obszar o niezwykłych walorach krajobrazowych, który obejmuje Powiat Koszaliński (gminy Będzino, Koszalin, Manowo, Mielno i Sianów), miasto Koszalin, Powiat Kołobrzeski (Kołobrzeg i Ustronie Morskie) oraz Powiat Sławieński (gmina Darłowo). Obszar ten zajmuje powierzchnię 36229 ha. W skład obszaru wchodzą wydmy nadmorskie, tereny leśne oraz łąki z roślinnością halofilną (słonolubną). Na tym terenie zachował się pas drzewiastej i zaroślowej roślinności wydmowej wraz z podmokłymi łąkami i trzcinowiskami na zapleczu wydm oraz z efektownymi klifami i piaszczystymi plażami na wybrzeżu. W granicach obszaru znajdują się siedliska ważne dla bytowania cennych kręgowców, takich jak traszka zwyczajna, ropucha szara, żaby: jeziorkowa, trawna i moczarowa, jaszczurki: żyworodna i padalec. Spotkać można również derkacza, kszyka, kanię rudą i błotniaki: stawowego oraz łąkowego, świerszczaka oraz strumieniówkę, nietoperze i łasicowate. W pasie nadmorskim znajdują się obszary klifowe, nadmorskie wydmy szare, inicjalne stadia nadmorskich wydm białych, lasy mieszane na wydmach nadmorskich, żyzne buczyny, kwaśne buczyny, grąd subatlantycki, kwaśne dąbrowy, lasy łęgowe oraz łąki świeże użytkowane ekstensywnie i podmokłe łąki eutroficzne oraz przymorskie jezioro Jamno z mierzeją oddzielającą go od morza oraz przylegające do jeziora kompleksy lasów i bagiennych łąk.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 104 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

„Dolina Radwi” - zajmuje powierzchnię 3560 ha. Leży na terenach gmin: Manowo i Świeszyno. Obszar swoim zasięgiem obejmuje rzekę Radew z jeziorami zaporowymi Rosnowo i Hajka. W otoczeniu borów sosnowych na uwagę zasługują: cenne jeziora lobeliowe, torfowiska mszarne, roślinność mokradeł wzdłuż rzeki i jezior – skupiska grążeli żółtych, grzybieni białych i północnych, szuwary trzcinowe z rzadką pałką wąskolistną oraz oczka mezotroficzne z ceną florą, podmokłe łąki i źródliska. „Okolice Polanowa” - obejmuje fragment rzeki Grabowej na północ od Polanowa oraz tereny na wschód od doliny, położony pomiędzy miejscowościami: Polanów - Wielin – Rochowo w gminie Polanów (Powiat Koszaliński). Powierzchniowo rozciąga się na 1857 ha, z czego 1271 ha to lasy, a 14 ha stanowią wody. Obszar powołany został ze względu na niezwykle malowniczy i urozmaicony charakter krajobrazu, na który składają się liczne drzewostany lasów liściastych i świerczyn posiadających liczne wysokie wzniesienia, pagórki oraz wąwozy. W trakcie prowadzonych obserwacji, w dolinie rzeki i jej sąsiedztwie, stwierdzono największą koncentrację cennych gatunków zwierząt. Są to między innymi: derkacz, świerszczak, pliszka górska, zimą również pluszcz i orlik krzykliwy. Rzeka stanowi miejsce występowania wielu gatunków ryb w tym, m.in. minoga strumieniowego, pstrąga potokowego, tęczowego, lipienia, strzelby potokowej, kiełba, głowacza białopłetwego, różanki, węgorza i miętusa. „Okolice Żydowo-Biały Bór” - zajmuje powierzchnię 12350 ha. Leży na terenach gminy Bobolice i Polanów (Powiat Koszaliński) oraz gminy Biały Bór (Powiat Szczecinecki). Jest to teren młodoglacjalny, pofałdowany, z dużą liczbą zagłębień terenu wypełnionych wodą w postaci jezior, drobnych zbiorników trwałych i torfowisk. Obszar ten charakteryzuje się malowniczym krajobrazem. Duży kompleks leśny, obejmujący niemal wszystkie typy siedliskowe lasów, różnego rodzaju tereny podmokłe, zbiorniki wodne oraz szczególnie urozmaicona rzeźba terenu była głównym argumentem za powołaniem obszaru chronionego krajobrazu. W trakcie prowadzonych obserwacji potwierdzono ponadprzeciętne walory krajobrazowe okolic Żydowa. Wybrane elementy tego kompleksu krajobrazowego charakteryzują się dużymi walorami faunistycznymi w szczególności jezioro Kwiecko. Niezwykle malowniczy oraz cenny element obszaru stanowi również niespotykanej wielkości kompleks źródliskowy położony wzdłuż krawędzi doliny Radwi na wysokości jeziora Kwiecko.

4.10.3. Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000

Innym rodzajem ochrony przyrody w powiecie jest sieć Natura 2000, która została powołana na mocy postanowień Dyrektywy 92/43/EWG (tzw. siedliskowej lub Habitatowej), a wcześniej Dyrektywy 17/409/EWG (tzw. Ptasiej). W wyżej wymienionych dyrektywach państwa członkowskie Unii Europejskiej zobowiązały się do utworzenia do końca 2004 roku sieci obszarów chronionych. Pojęcie oraz zasady tworzenia Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 wprowadza Dyrektywa Siedliskowa, jednak część unormowań (dotyczących zasad wybie rania do ochrony siedlisk ważnych dla ptaków) jest także zawarta w Dyrektywie Ptasiej. Zgodnie z tekstem Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej, NATURA 2000 jest to spójna Europejska Sieć Ekologiczna która obejmuje: • Specjalne obszary ochrony (SOO) tworzone dla ochrony: siedlisk naturalnych oraz siedlisk gatunków roślin i zwierząt oraz obszary specjalnej ochrony (OSO) tworzone w ramach Dyrektywy Ptasiej dla ochrony siedlisk ptaków, połączone w miarę możliwości fragmentami krajobrazu zagospodarowanymi w sposób umożliwiający migrację, rozprzestrzenianie i wymianę genetyczna gatunków, • Obszary mające znaczenie dla Wspólnoty – projektowany specjalny obszar ochrony siedlisk, zatwierdzony przez Komisję Europejską w drodze decyzji, który w regionie biogeograficznym, do którego należy, w znaczący sposób przyczynia się do zachowania lub odtworzenia stanu właściwej ochrony siedliska przyrodniczego lub gatunku będącego

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 105 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także może znacząco przyczynić się do spójności sieci obszarów Natura 2000 i zachowania różnorodności biologicznej w obrębie danego regionu biogeograficznego; w przypadku gatunków zwierząt występujących na dużych obszarach obszarem mającym znaczenie dla Wspólnoty jest obszar w obrębie naturalnego zasięgu takich gatunków, charakteryzujący się fizycznymi lub biologicznymi czynnikami istotnymi dla ich życia lub rozmnażania.

W Europejską Ekologiczną Sieć Natura 2000 zostały także włączone tereny znajdujące się w granicach Powiatu Koszalińskiego. Na terenie Powiatu Koszalińskiego znajduje się 12 Specjalnych Obszarów Ochrony Siedlisk (SOO): Dolina Grabowej, Dorzecze Parsęty, Warnie Bagno, Bobolickie Jeziora Lobeliowe, Trzebiatowsko-Kołobrzeski Pas Nadmorski, Jezioro Bukowo, Jezioro Bobęcińskie, Dolina Radwi Chocieli i Chotli, Bukowy Las Górki, Mechwisko Manowo, Wązogóra, Dolina Bielawy oraz 2 obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO): Zatoka Pomorska i Przybrzeżne wody Bałtyku.

Zgodnie z Decyzją Wykonawczą Komisji z dnia 18 listopada 2011 r. (Dz.U. UE L 11/105) w sprawie przyjęcia piątego zaktualizowanego wykazu terenów mających znaczenie dla Wspólnoty składających się na kontynentalny region biogeograficzny, na terenie powiatu ustanowiono 12 specjalnych obszarów ochrony siedlisk (SOO), tj.:
„Dolina Grabowej” (kod obszaru: PLH 320003),
„Dorzecze Parsęty” (kod obszaru: PLH 320007),
„Warnie Bagno” (kod obszaru: PLH 320047),
„Bobolickie Jeziora Lobeliowe” (kod obszaru: PLH 320001),
„Trzebiatowsko – Kołobrzeski Pas Nadmorski” (kod obszaru: PLH 320017),
„Jezioro Bukowo” (kod obszaru: PLH 320041),
„Jezioro Bobięcińskie” (kod obszaru: PLH 320040),
„Dolina Radwi Chocieli i Chotli” (kod obszaru: PLH 320022),
„Bukowy Las Górki” (kod obszaru: PLH 320062),
„Mechowisko Manowo” (kod obszaru: PLH 320057),
„Wiązogóra” (kod obszaru: PLH 320066),
„Dolina Bielawy” (kod obszaru: PLH 320053).

„Dolina Grabowej” (kod obszaru: PLH 320003) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 8255,3 ha. Obszar ten stanowi dolinę rzeki Grabowej, od obszaru źródliskowego aż po pradolinę i jej południowy skraj w okolicy Sulechówka. Większość obszaru nie jest chroniona. Znajdują się tu 2 rezerwaty przyrody: Rezerwat na Rzece Grabowej i Wieleń. Część obszaru znajduje się w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Okolice Polanowa. „Dorzecze Parsęty” (kod obszaru: PLH 320007) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 27710,4 ha. Dolina rzeki Parsęty, od źródeł koło Parsęcka aż po strefę ujściową w Kołobrzegu. Obszar w większości nie jest chroniony. Obejmuje 48 użytków ekologicznych. Proponuje się utworzenie kilku obszarów chronionego krajobrazu, co najmniej pięciu rezerwatów przyrody i kilku zespołów przyrodniczo-krajobrazowych. Na całym obszarze dorzecza proponuje się utworzenie Parku Krajobrazowego Dorzecze Parsęty. „Warnie Bagno” (kod obszaru: PLH 320047) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 1012,0 ha. Obniżenie w sfalowanej morenie dennej, pierwotnie wypełnione przez kopułowe torfowisko wysokie o powierzchni 495 ha, obecnie w około 90% wyeksploatowane. Rozległy kompleks przestrzenny, obejmujący liczne potorfia z różnorodnymi stadiami sukcesji wtórnej roślinności mszarnej i leśnej oraz zarastające jeziorko dystroficzne. Obszar w większości nie jest chroniony, obejmuje rezerwat przyrody Wierzchomińskie Bagno i Warnie Bagno.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 106 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

„Bobolickie Jeziora Lobeliowe” (kod obszaru: PLH 320001) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 4759,3 ha. Ostoja obejmuje skupienie kilkunastu jezior rynnowych oraz bardzo dużą liczbę oczek polodowcowych w okolicach Bobolic i Porostu. W jej granicach, oprócz różnego typu zbiorników wodnych, znajdują się torfowiska i rozległe kompleksy buczyn. Na szczególną uwagę i ochronę zasługują jeziora lobeliowe. Obszar w większości nie jest chroniony, obejmuje 5 rezerwatów przyrody: Buczyna, Jezioro Głębokie, Jezioro Kiełpino, Jezioro Szare, Jezioro Piekiełko oraz 131 użytków ekologicznych. Proponuje się utworzenie trzech rezerwatów przyrody i zespołu przyrodniczo-krajobrazowego oraz Szczecinecko-Polanowskiego Parku Krajobrazowego. „Trzebiatowsko – Kołobrzeski Pas Nadmorski” (kod obszaru: PLH 320017) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 17468,8 ha. Ostoja obejmuje najlepiej zachowany fragment zróżnicowanego geomorfologicznie wybrzeża Bałtyku: brzegi klifowe (aktywne - erodujące i ustabilizowane z zaroślami), wydmowe, mierzeje odcinające lagunowe jeziora przymorskie, płytkie ujścia rzek. Typowo wykształcony układ pasowy biotopów obejmuje pas wód przybrzeżnych, plażę z ugrupowaniami organizmów psammofilnych oraz pasami kidziny, inicjalne stadia wydm białych, wydmy szare z roślinnością niską, wydmy ustabilizowane porośnięte borami bażynowymi, zagłębienia międzywydmowe z mokradłami. Obszar w większości nie jest chroniony i w jego granicach położony jest fragment Obszaru Chronionego Krajobrazu Koszaliński Pas Nadmorski. „Jezioro Bukowo” (kod obszaru: PLH 320041) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 3263,0 ha. Obszar obejmuje duże jezioro przymorskie wraz z mierzeją oddzielającą go od morza oraz przylegające do jeziora dwa kompleksy leśne: borów i brzezin bagiennych i łęgów w odmianie przymorskiej oraz bagien z woskownicą porastających wysokie torfowisko typu bałtyckiego. Obszar „Jezioro Bukowo” znajduje się w granicach obszaru chronionego krajobrazu „Koszaliński Pas Nadmorski”. „Jezioro Bobięcińskie” (kod obszaru: PLH 320040) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 3383,3 ha. Obszar swoim zasięgiem obejmuje 5 jezior lobeliowych, z których największe to jezioro Bobięcińskie Wielkie o powierzchni 524,6 ha i maksymalnej głębokości 48 m. W granicach obszaru znajduje się jeden rezerwat przyrody Jezioro Iłowatka. Jezioro Bobięcińskie uchwałą Rady Gminy w Miastku zostało uznane za użytek ekologiczny. Kilka użytków ekologicznych powołanych zostało przez Nadleśnictwo Bobolice na terenie gminy Bobolice. Ponadto część obszaru położona jest w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu okolice Żydowo-Biały Bór. „Dolina Radwi Chocieli i Chotli” (kod obszaru: PLH 320022) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 21861,7 ha. Obszar obejmuje dolinę Radwi i doliny jej największych dopływów: Chotli i Chocieli, począwszy od obszarów źródliskowych aż po strefę ujściową do rzeki Parsęty w Karlinie. Obszar w większości nie jest chroniony. Obejmuje część Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina Radwi, część Obszaru Chronionego Krajobrazu okolice Żydowo - Biały Bór, Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy Dolina rzeki Chocieli, 15 użytków ekologicznych na terenie gminy Polanów, 126 użytków ekologicznych na terenie gminy Bobolice. Projektuje się utworzenie rezerwatu przyrody "Pełnik europejski" w Bobolicach oraz Szczecinecko- Polanowskiego Parku Krajobrazowego.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz.U. Nr 25, poz. 133) na terenie powiatu ustanowiono 2 obszary specjalnej ochrony ptaków, tj.:
„Zatoka Pomorska” (kod obszaru: PLB990003)
„Przybrzeżne wody Bałtyku” (kod obszaru: PLB990002).

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 107 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

„Zatoka Pomorska” (kod obszaru: PLB990003) - obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO). Powierzchnia obszaru wynosi 309154,9 ha. Obszar obejmuje akwen o dużym zróżnicowaniu dna morskiego (od piaszczystych ławic, po rozległe żwirowiska i głazowiska). Centralną część Zatoki Pomorskiej zajmuje duże wypłycenie zwane Ławicą Odrzańską. Rozciąga się od zachodnich krańców jeziora Bukowo (Łazy), gdzie obejmuje 15 kilometrową szerokość pasa wód przybrzeżnych Bałtyku po granicę Państwa rozszerzając się tutaj do około 70 km. Obszar stanowi ostoję ptasią. Ptaki wodno-błotne występują w koncentracjach powyżej 20000 osobników, a zimą powyżej 100 000 osobników. „Przybrzeżne wody Bałtyku” (kod obszaru: PLB990002) - obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO). Powierzchnia obszaru wynosi 194626,7 ha. Obejmuje pas wód przybrzeżnych Bałtyku o około 15 kilometrowej szerokości i głębokości osiągającej od 0 do 20m. Rozciąga się na odcinku 200 km, poczynając od nasady Półwyspu Helskiego po granicę z ostoją Zatoki Pomorskiej przebiegającą prostopadle do zachodnich krańców jeziora Bukowo (Łazy). Dno morskie jest nierówne, deniwelacje dna sięgają 3 m. W faunie bentosowej dominują drobne skorupiaki. Rzadko obserwowane są morskie ssaki duże - foki szare i obrączkowane oraz morświny. Obszar stanowi ostoję ptasią o randze europejskiej. Na obszarze zimują w znaczących ilościach 2 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej: nur czarnoszyi i nur rdzawoszyi. Szczególne znaczenie mają również populacje lodówki, nurnika i uhli.

4.10.4. Pomniki przyrody

Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Na terenie Powiatu Koszalińskiego znajduje się 220 pomników przyrody. Do najciekawszego i najbardziej wartościowego należy aleja bukowa. Rozciąga się wzdłuż drogi nr 206 na odcinku Jacinki-Nacław. Aleja jest jedynym tego typu pomnikiem przyrody w Polsce. Około 400 drzew tworzących żywy tunel. Okazy liczą ponad 200 lat i niektóre obwody pni sięgają 400 cm. Warte uwagi są również aleje leszczynowa i lipowa w gminie Mielno. Dwurzędowa aleja leszczynowa zlokalizowana jest w odległości 3 km od Mielna na zachód, na sporym odcinku szosy za miejscowością Mielenko w kierunku do Gąsek. Aleję przydrożną tworzą dwa rzędy leszczyny tureckiej posadzone prawdopodobnie w latach dwudziestych XX wieku. Jest to drzewo pochodzące z południowo – wschodniej Europy i Azji Mniejszej. W Polsce spotykane jest bardzo rzadko. Okazy w alei dochodzą do 12 metrów wysokości i mają ponad 100 lat. Drzewa charakteryzują się koronami sztandarowymi, które zostały ukształtowane przez wiejące wiatry. Trójrzędowa aleja lipowa rozciąga się na odcinku 1,5 km wzdłuż szosy łączącej Mielno z miejscowością Mielenko. Aleję przydrożną tworzą trzy rzędy lip posadzone prawdopodobnie na przełomie XIX i XX wieku. Drzewa charakteryzują się naturalnie wytworzonymi koronami. Jest to aleja jednogatunkowa złożona wyłącznie z drzew lipy wielkolistnej. Aleje przydrożne były niegdyś sadzone z nader praktycznego powodu, bowiem dawały one cień podróżnym i stanowiły pasy wiatrochronne dla obszarów upraw polnych. Całkowitą ilość pomników przyrody na terenie poszczególnych gmin powiatu w latach 2008-2010 przedstawia tabela 64.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 108 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Tabela 64. Wykaz ilości pomników przyrody na terenie gmin powiatu w latach 2008-2010 Jednostka Ilość pomników przyrody administracyjna 2008 2009 2010 Gmina Będzino - - - Gmina Biesiekierz 5 5 5 Miasto i Gmina Bobolice 11 31 31 Gmina Manowo 12 8 8 Gmina Mielno 8 6 6 Miasto i Gmina Polanów 94 94 94 Gmina i Miasto Sianów 35 65 65 Gmina Świeszyno 7 11 11 Powiat Koszaliński 172 220 220 Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl

4.10.5. Użytki ekologiczne

Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody, użytki ekologiczne są to zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, mające znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej, np. naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne olczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybó, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania. Tereny użytków ekologicznych nie mogą być objęte ochroną rezerwatową ze względu na niewielką powierzchnię i zazwyczaj mniejszą rangę ich walorów przyrodniczych. Powołując się na dane przedstawione w gminnych waloryzacjach przyrodniczych, łącznie na terenie Powiatu Koszalińskiego znajduje się 568 użytków ekologicznych. Całkowita powierzchnia użytków ekologicznych w powiecie zgodnie z danymi GUS w 2010 roku wynosiła 1117,0 ha. Wykaz użytków ekologicznych w obrębie powiatu przedstawia tabela 65.

Tabela 65. Wykaz użytków ekologicznych w obrębie Powiatu Koszalińskiego w 2010 roku Lp. Nazwa użytku ekologicznego Podstawa prawna 1. „Bagno Mścice” Uchwała Nr XI/56/95 Rady Gminy Będzino z dnia 31 sierpnia 1995 r. 2. „Bagno Mścice” Uchwała Nr XI/56/95 Rady Gminy Będzino z dnia 31 sierpnia 1995 r. 3. „Bagno Mścice” Uchwała Nr XI/56/95 Rady Gminy Będzino z dnia 31 sierpnia 1995 r. 4. „Bagno Mścice” Uchwała Nr XI/56/95 Rady Gminy Będzino z dnia 31 sierpnia 1995 r. 5. „Bagno Stare Bielice I” Uchwała Nr XII/69/95 Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia 28 grudnia 1995 r. 6. „Bagno Stare Bielice II” Uchwała Nr XII/69/95 Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia 28 grudnia 1995 r. 7. „Mokradła pod Łabuszem” Uchwała Nr XII/69/95 Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia 28 grudnia 1995 r. 8. „Bagno i Łąki Cieszyn” Uchwała Nr XXI/150/95 Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia 28 grudnia 1995 r. 9. „Bagno Tatów ” Uchwała Nr XXI/150/95 Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia 28 grudnia 1995 r. 10. „Bagna Kotłowo” Uchwała Nr XXI/150/95 Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia 28 grudnia 1995 r. 11. „Zarastające Oczko” Uchwała Nr VII/60/99 Rady Miejskiej w Bobolicach z dnia 29 maja 1999 r., 12. „Torfowisko mszarne koło Lubowa” Uchwała Nr XV/134/07/2007 Rady Miejskiej w Bobolicach z 28 grudnia 2007 r. 13. „Torfowisko mszarne koło Kępna” Uchwała Nr XV/134/07/2007 Rady Miejskiej w Bobolicach z 28 grudnia 2007 r. 14. „Jeziorko koło Porostu” Uchwała Nr XV/134/07/2007 Rady Miejskiej w Bobolicach z 28 grudnia 2007 r. 15. 377 użytków bez nazwy Uchwała nr 7/60/99 Rady Miejskiej w Bobolicach 16. „Dołek Powidzki III” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 17. „Kościernickie Bagno” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996 r., 18 „Kościernicki Dołek I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 19. „Kościernicki Dołek II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 20. „Kościernicki Dołek III” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 109 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

21. „Kościernicki Mszar” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r., 22. „Kościernicki Dołek IV” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r 23. „Kościernicki Wrzosiec” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 24. „Kościernicki Dołek V” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 25. „Jeziorko Powidzkie” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 26. „Sowiński Dołek I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 27. „Sowiński Dołek II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 28. „Jeziorko Sowińskie” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 29. „Łozowisko Nacławskie” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 30. „Staw w Sowinku I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 31. „Staw w Sowinku II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 32. „Łąki Sowinko” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 33. „Sarnie Turzycowisko I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 34. „Sarnie Turzycowisko II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 35. „Staw w Sowinku III” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 36. „Jeziorko Nacławskie” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 37. „Mszar w Sowinku I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 38. „Mszar w Sowinku II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 39. „Bagienko Nacławskie” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 40. „Nacławskie Wrzośce I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 41. „Nacławskie Wrzośce III” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 42. „Trzęślice w Sowinku I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 43. „Łąka za Borami” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 44. „Polnica” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 45. „Dzikowe Mechowsko” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 46. „Trzęślice w Sowinku II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 47. „Trzęślice w Sowinku III” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r 48. „Nacławskie Wrzośce II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 49. „Łąki Nacławskie” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 50. „Torfowisko Krytno I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 51. „Torfowisko Krytno II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 52. „Torfowisko Krytno III” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 53. „Torfowisko Krytno IV” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 54. „Torfowisko Krytno V” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 55. „Torfowisko Krytno VI” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 56. „Torfowisko Krytno VII” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 57. „Bagno Buszyńskie” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 58. „Torfowisko przy piwnicy” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 59. „Pod Rabatami” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 60. „Gwiazda” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 61. „Bagno pracz” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 62. „Żurawisko” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 63. „Bagno Przebudowa” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 64. „Bagno Dębowe” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 65. „Bagno Kople” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 66. „Bagno Karlota” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 67. „Bagno Modrzewie” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 68. „Szczerbińskie Bagno” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 grudnia 1998 r. 69. „Na Żurawiu” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 70. „Szwajnebruch” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 71. „Żwirowa” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 110 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

72. „Kalce” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 73. „Torfowisko Wierzchlas” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 74. „Białe Bagno I” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 75. „Łaszczewska” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 76. „Przy Grabowej” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 77. „Bagno Dzikowo” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 78. „Bagno Hela” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 79. „Bór Bagienny Świerzno II” Uchwała Nr XII/45/99 Rady Gminy Polanów z dnia 30 grudnia 1999 r. 80. „Bór Bagienny Świerzno I” Uchwała Nr XII/45/99 Rady Gminy Polanów z dnia 30 grudnia 1999 r. 81. „Halizna Świerzno” Uchwała Nr XII/45/99 Rady Gminy Polanów z dnia 30 grudnia 1999 r. 82. „Karczyńskie Bagno I” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998r. 83. „Karczyńskie Bagno II” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 84. „Karczyńskie Bagno III” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 85. „Karczyńskie Bagno IV” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 86. „Karczyńskie Bagno V” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 87. „Karczyńskie Bagno VI” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 88. „Zgniła Struga III” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 89. „Bażynowe Jeziorko” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. „Mszar Przygiełkowy 90. Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. w Karczynie” 91. „Długie Bagno Bażynowe” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 92. „Bagno Nad Drężnianką III” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 93. „Bagno Nad Drężnianką IV” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 94. „Zgniła Struga I” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 95. „Zgniła Struga II” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 96. „Mechowiska Nad Radwią” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 97. „Dołek Powidzki II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia1996r. 98. „Bagno Pompa” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 99. „Bagno Drewniany Mostek” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. „Torfowisko poligeniczne - Bagno 100. Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. Wietrzno” 101. „Jeziorko Rude” Uchwała publikowana Nr 1 poz 51 Dz.W Zach. 13 stycznia 2009r. 102. „Rozworowskie Szuwary” Uchwała Nr XXXV/254/2009 Rady Gminy Manowo z dnia 26 listopada 2009 r. 103. 2 użytki bez nazwy Uchwała nr 6/51/99 Rady Gminy Manowo 104. 121 użytków bez nazwy Uchwała nr XXXI/128/96 Rady Miejskiej w Sianowie z dnia 3 kwietnia 1996 roku. Uchwała Nr XI/69/2003 Rady Miejskiej w Sianowie z 11 września 2009 r. 105. „Jezioro Topiele” (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 104/2003, poz. 1761), Źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, www.wzp.pl , Starostwo Powiatowe w Koszalinie, Waloryzacje przyrodnicze gmin Powiatu Koszalińskiego (stan na dzień 31.12.2010r.)

4.10.6. Zespoły przyrodniczo - krajobrazowe

Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody, zespoły przyrodniczo – krajobrazowe to fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego, zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe i estetyczne. Zespoły wyznacza się w celu ochrony wyjątkowo cennych fragmentów krajobrazu naturalnego i kulturowego, dla zachowania jego wartości przyrodniczych, kulturowych i estetycznych. Na terenie powiatu występuje jeden zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Dolina Rzeki Chocieli”. Obszar ten zlokalizowany jest na terenie gminy Bobolice, w strefie źródliskowej. Powołany został w dniu 7 marca 1995 roku Rozporządzeniem Nr 3/95 Wojewody Koszalińskiego (Dz. U. Woj. Koszalińskiego Nr 3, poz. 32). Obszar swoim zasięgiem obejmuje dolinę Chocieli z różnorodnymi zbiorowiskami bagiennymi i łąkowymi, w obrębie której występuje m.in. pełnik

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 111 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 europejski oraz dwa inne gatunki chronione – wawrzynek wilczełyko i podkolan biały oraz wiele innych roślin prawnie chronionych i zagrożonych.

4.10.7. Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów

Zgodnie z Ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (tekst jednolity z 2009 r. Dz. U. Nr 151, poz. 1220 z późn. zm.) ochrona gatunkowa obejmuje okazy gatunków oraz siedliska i ostoje roślin,zwierząt i grzybów. Ochrona gatunkowa ma na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko występujących na terenie kraju lub innych państw członkowskich Unii Europejskiej rzadkich, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie przepisów umów międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną, gatunków roślin, zwierząt i grzybów oraz ich siedlisk i ostoi, a także zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej. Minister Środowiska publikuje w formie rozporządzeń listy gatunków roślin, grzybów i zwierząt, które objęte są ochroną gatunkow:
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz. U. z 2004r. Nr 168, poz. 1765),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz. U. z 2004r. Nr 168, poz. 1764),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 marca 2006 r. w sprawie obrączkowania ptaków (Dz. U. z 2006r. Nr 48, poz. 305),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2011r. Nr 237, poz. 1419).

Przykładowe gatunki flory chronionej występującej na terenie powiatu:
Gatunki objęte ochroną ścisłą:  Barwinek pospolity, Bluszcz pospolity, Buławnik czerwony, Gnieźnik leśny, Grążel drobny, Grążel żółty, Grzybienie białe, Kruszczyk błotny, Kruszczyk szerokolistny, Lilia złoto głów, Listera jajowata, Lobelia jeziorna, Naparstnica zwyczajna, Obuwik pospolity, Orlik pospolity, Pełnik europejski, Pióropusznik strusi, Podkolan biały, Podkolan zielonawy, Poryblin jeziorny, Podgrzybek pasożytniczy, Purchawica olbrzymia, Rosiczka okrągłolistna, Rosiczka długolistna, Rosiczka pośrednia, Skrzyp olbrzymi, Storczyk Fuscha, Storczyk krwisty, Storczyk plamisty, Storczyk szerokolistny, Storczyk Traunsteinera, Szafirek drobnokwiatowy, Sromotnik bezwstydny, Śnieżyczka przebiśnieg, Wawrzynek wilcze łyko, Widłak jałowcowa ty, Wrzosiec bagienny, Wiciokrzew pomorski, Wielosił błękitny, Wrzosioc bagienny,
Gatunki objęte ochroną częściową:  Bagno zwyczajne, Bielistka sina, Bobrek trójlistkowy, Cis pospolity, Kalina koralowa, Konwalia majowa, Kruszyna pospolita, Marzanka wonna, Paprotka zwyczajna, Pierwiosnka lekarska, Porzeczka czarna, Torfowiec

Przykładowe gatunki fauny chronionej występującej na terenie powiatu:
płazy – traszka zwyczajna, kumak nizinny, żaba moczarowa, żaba śmieszka, żaba wodna, żaba trawna, żaba jeziorkowa, ropucha szara, grzebiuszka ziemna,
ryby – parposz, aloza, łosoś, ciosa, sum, lipień, słonecznica,
gady – jaszczurka żyworodna, padalec zwyczajny, zaskroniec zwyczajny, żmija zygzakowata,
ptaki -perkoz dwuczuby, kormoran, czapla siwa, łabędź niemy, gęś zbożowa, gęś białoczelna, gęgawa, świstun, krakwa, cyraneczka, krzyżówka, rożeniec, cyranka,

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 112 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

płaskonos, hełmiatka, głowienka, czernica, ogorzałka, lodówka, gągoł, tracz nurogęś, przepiórka, wodnik, kokoszka, łyska, ostrygojad, siewnica, czajka, batalion, kszyk, słonka, rycyk, kulik wielki, brodziec śniady, brodziec krawodzioby, kwokacz, śmieszka, mewa pospolita, sierpówka, turkawka, kukułka, jerzyk, lerka, skowronek, kos, kwiczoł, śpiewak, droździk, kruk, zięba, potrzeszcz,
ssaki – nietoperz, bóbr, jeż, zając, wiewiórka, jeleń, sarna, wydra.

Ochronie ścisłej na terenie powiatu podlegają również grzyby, np. sromotnik bezwstydny Phallus impudicus, podgrzybek pasożytniczy Xerocomus parasiticus i purchawica olbrzymia Langermannia gigantea. Niektóre gatunki grzybów objęte są także ochroną częściową, np. gatunki grzybów wielkoowocnikowych, wszystkie mchy torfowce Sphagnum spp. i bielistka sina Leucobryum glaucum.

4.10.8. Korytarze ekologiczne

Korytarz ekologiczny jest drogą przepływu materii, energii i migracji organizmów. Pełni funkcje przewodząco-łącznikową (generująco-zbierającą). Rozróżniane są dwa typy korytarzy – liniowe i pasowe. Istotną cechą korytarza są jego wymiary. Szerokość obszaru pełniącego role korytarza nie powinna być mniejsza niż 500 m, a korytarza rangi europejskiej powinna być kilkukilometrowej szerokości. Miejsca zwężenia powinny być uważane za obszary zwiększonego zagrożenia ich ciągłości. Cechą istotną jest także jego długość. Można przyjąć założenie, iż im długość korytarza jest większa, tym efektywność jego funkcjonowania jest mniejsza. Warunki bytowania gatunków roślin i zwierząt w korytarzach są gorsze niż w obszarach węzłowych. Na terenie Powiatu Koszalińskiego znajdują się korytarze ekologiczne o znaczeniu krajowym, są to:
Rzeka Radew - korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym, oznaczony symbolem „5k Radew”. Korytarz ten łączy obszary węzłowe: Wybrzeża Bałtyku i Pojezierza Kaszubskiego (przebiega przez gminy: Polanów, Bobolice, Biesiekierz, Manowo, Świeszyno).
Rzeka Grabowa – korytarz o znaczeniu krajowym (przebiega przez gminy: Polanów, Sianów. Do ważniejszych na terenie powiatu korytarzy ekologicznych o znaczeniu lokalnym należą: dolina Mszanki, Polnicy, Pustynki, Wielenki, Czarnej, Chotli, Chocieli, Unieści, Polnicy, Bielawy, Młynówki, pas nadmorski z jeziorem Jamno i Bukowo oraz Unieskimi Moczarami oraz dolinki innych cieków i rynien subglacjalnych na terenowe całego powiatu. Na ich obszarze nie należy realizować przedsięwzięć mogących przerwać naturalny charakter korytarza ekologicznego.

4.10.9. Ostoje różnorodności biologicznej

Powołując się na dane zamieszczone w projektach zarządzeń Nadleśniczych Nadleśnictw Białogard, Gościno, Manowo, Tychowo, na obszarze Powiatu Koszalińskiego w 2012 roku zostaną wydane zarządzenia Nadleśniczych Nadleśnictw Białogard, Gościno, Manowo, Tychowo w sprawie wyznaczenia ostoi różnorodności biologicznej. Ostoje różnorodności biologicznej wyznaczone na terenie Powiatu Koszalińskiego:
gmina Będzino, w tym leśnictwo Wierzchomino – około 358 ha, leśnictwo Strachomino – około 23 ha,
gmina Biesiekierz, w tym obszar Natury 2000 – Dolina Radwi, Chocieli i Chotli,
gmina Bobolice – leśnictwo Dargiń – około 24 ha, leśnictwo Krępa – około 87 ha, leśnictwo Glinki – około 83 ha,
gmina Manowo, w tym leśnictwo Kopaniewo – około 0,20 ha, leśnictwo Lubiatowo – około 128 ha, leśnictwo Rosnowo – około 44 ha, leśnictwo Kurozwęcz – około 12 ha,

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 113 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

leśnictwo Manowo – około 12 ha, leśnictwo Wyszewo – około 25 ha, leśnictwo Mostowo – około 27 ha, leśnictwo Zacisze – około 89 ha,
gmina Polanów – leśnictwo Kościernica – około 50 ha, leśnictwo Rekowo – około 64 ha, leśnictwo Osetno – około 46 ha,
gmina Sianów – leśnictwo Mokre – około 56 ha,
gmina Świeszyno – leśnictwo Niedalino – około 63 ha, leśnictwo Dunowo – około 87 ha.

4.10.10. Proponowane formy ochrony przyrody

W wyniku prowadzenia prac inwentaryzacyjnych w gminach Powiatu Koszalińskiego stwierdzono występowanie wielu obszarów o wysokich walorach przyrodniczych. W większości przypadków są to siedliska naturalnych zbiorowisk roślinnych, cennych w skali regionalnej (Pomorza, Polski, Europy), stanowiące ostoje przedstawicieli rzadkiej, zagrożonej i ginącej flory oraz fauny. Zachowanie tych obszarów w obecnym stanie lub wspomaganie zachodzących w ich obrębie procesów regeneracyjnych, wymaga ochrony konserwatorskiej. Proponowane formy ochrony przyrody na terenie Powiatu Koszalińskiego wg gminnych waloryzacji przyrodniczych przedstawia tabela 66.

Tabela 66. Proponowane formy ochrony przyrody na terenie Powiatu Koszalińskiego Forma ochrony Nazwa Charakterstyka przyrody Gmina Będzino Podstawą prawną powołania jest Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Będzino. Planowany do utworzenia zespół przyrodniczo – krajobrazowy zlokalizowany jest Zespół przyrodniczo- „Wierzchomino” w południowo zachodniej część gminy Będzino, między miejscowościami krajobrazowy Smolne, Wierzchomino, Kraśnik Koszaliński, Warnino oraz Wyganów. Celem utworzenia zespołu jest ochrona i zachowanie ekosystemów torfowiskowych, bagiennych, leśnych i „oczek” wodnych. Planowane jest utworzenie pomników przyrody w postaci pojedynczych drzew, tj. dąb szypułkowy, jesion wyniosły, klon zwyczajny, lipa Pomnik przyrody - drobnolistna, buk zwyczajny oraz brzoza brodawkowana w ilości 29 sztuk. Dodatkowo pomnikiem przyrody planuje się ustanowić szpaler jesionowo- dębowy, w którego skład wchodzi 7 drzew. Projektowany rezerwat florystyczny - wniosek Nadleśnictwa Karniszewice z Użytek ekologiczny "Bagna Mścice II" dnia 9 sierpnia 1995 r. Celem utworzenia jest ochrona terenów bagiennych. Przewidywany do ochrony – użytek zlokalizowany jest na wschód i "Mokradła pod północny wschód od miejscowości Jamno, na południe od miejscowości Łabuszem" Łabusz. Celem utworzenia jest ochrona olsu wraz z przylegającymi do niego fragmentami łąk. Przewidywany do ochrony – teren przewidziany do ochrony zlokalizowany jest na zachód od miejscowości Jamno. Ujście rzeki Dzierżęcinki do jeziora "Ujście Dzierżęcinki" Jamno. Celem utworzenia jest ochrona olsu wraz z przylegającymi do niego łąkami położonymi nad przyujściową częścią rzeki Dzierżęcinki oraz fragmentu brzegu jeziora Jamno. Przewidywany do ochrony – użytek zlokalizowany na północny zachód od Użytek Ekologiczny miejscowości Kładno. Celem utworzenia jest ochrona mocno zarastających "Baba" łąk na Babą i Czerwoną. Przewidywany do ochrony – użytek zlokalizowany jest na południowy "Kiszkowskie Oczka" zachód od miejscowości Kiszkowo. Celem utworzenia jest ochrona dwóch oczek wodnych wraz z fragmentami przylegających do nich łąk. Przewidywany do ochrony – teren przewidziany do ochrony znajduje się na "Wąwóz w Dobre" południowy zachód od miejscowości Dobre. Celem utworzenia jest ochrona głębokiego wąwozu o stromych zboczach, porośniętego lasem bukowym.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 114 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Przewidywany do ochrony – teren przewidziany do ochrony znajduje się na zachód od Wierzchominka. Celem utworzenia jest ochrona "Wierzchominko" podmokłych, częściowo zarastających łąk. Zachowanie zanikającego w skali gminy i całego regionu siedliska podmokłej łąki. Przewidywany do ochrony – teren przewidziany do ochrony znajduje się "Strachomino" na zachód od miejscowości Strachomino. Celem utworzenia jest ochrona podmokłej łąki i małego, wytopiskowego jeziorka. Przewidywany do ochrony – teren przewidziany do ochrony znajduje się "Bagno Strachomino" na południe od miejscowości Strachomino. Celem utworzenia użytku jest ochrona torfowiska wysokiego i zarastającego oczka śródleśnego Przewidywany do ochrony - teren przewidziany do ochrony znajduje się na południe od miejscowości Strachomino. Celem utworzenia użytku jest "Bagno Strzepowskie" ochrona torfowiska wysokiego i zarastającego oczka śródleśnego. Miejsca rozrodu płazów, lokalnej ostoi zwierzyny łownej. Przewidywany do ochrony - teren przewidziany do ochrony znajduje się "Jezioro Czarne" na południowy wschód od miejscowości Smolne. Celem utworzenia użytku jest ochrona zarastającego śródleśnego jeziorka, otoczonego mszarem. Gmina Biesiekierz Przewidziany do ochrony obszar zajmuje południowe rejony gminy na południe od miejscowości Biesiekierz, Radew płynie przez Nosowo. Celem utworzenia OChK jest ochrona zalesionej doliny rzecznej z licznymi Obszar Chronionego „Dolina Dolnej starorzeczami, siedlisk roślinności wodnej i błotnej, fragment krajobrazu Krajobrazu i Środkowej Radwi” seminaturalnego. Na omawianym terenie zanotowano występowanie rzadkiego zespołu jaskra wodnego, zarośli wierzbowych, fragmentów lasów mieszanych ze znacznym udziałem wiciokrzewu pomorskiego oraz stanowiskami dębów pomnikowych. Planowane jest utworzenie pomników przyrody w postaci pojedynczych Pomnik przyrody - drzew, tj. dąb szypułkowy, klon jawor. Do ochrony pomnikowej zaproponowano łącznie 6 sztuk ww. gatunków. Planowany do utworzenia zespół przyrodniczo – krajobrazwy znajduje się na północny wschód od m. Biesiekierz. Obszar obejmuje jezioro Parnowo z przylegającym obszarem źródliskowym oraz obrzeża jeziora z dwoma zabytkowymi parkami. Celem utworzenia zespołu jest zachowanie „Jezioro Parnowo” krajobrazu jeziora i obszaru źródliskowego położonego na południowy wschód od jeziora. Przedmiotem ochrony jest akwen jeziora ze strefą nabrzeżną oraz dolina rzeki z obszarem źródliskowym wyściełana torfem, wcięta w obszar moreny falistej. Planowany do utworzenia zespół przyrodniczo – krajobrazowy obejmuje tereny w północno-zachodniej części gminy Biesiekierz (między Zespół przyrodniczo- „Wierzchomino” miejscowościami Biesiekierz Kol., Kraśnik Koszaliński i Warnino). Celem krajobrazowy utworzenia zespołu jest ochrona i zachowanie ekosystemów torfowiskowych, bagiennych, leśnych i „oczek” wodnych. Planowany do utworzenia zespół przyrodniczo – krajobrazowy obejmuje tereny na wschód od Świemina na zachód od Parsowa. Celem utworzenia zespołu jest ochrona i zachowanie ekosystemów leśnych i łąkowych, ochrona miejsc odpoczynku większych i miejsce rozrodu drobnych „Las Parsowski” gatunków ssaków, ochrona potencjalnych miejsc rozrodu płazów i rzadszych gatunków ptaków (derkacz, muchołówka mała) oraz ochrona korytarza ekologicznego o znaczeniu lokalnym łączącego las koło Wierzchomina i Warnina z doliną Radwi. Teren przewidziany do ochrony znajduje się na północny-zachód od Użytek ekologiczny "Jar koło Gniazdowa" Gniazdowa, n-ctwo Karnieszewice oddziały: 723i,s. Celem utworzenia jest ochrona wąwozu z olsem porzeczkowym (Ribeso nigri- Alnetum). Teren przewidziany do ochrony znajduje się przy skrzyżowaniu drogi Laki "Cieszyńskie Mokradło" Koszalińskie – Cieszyn. Celem utworzenia jest ochrona olszyny bagiennej z oczkiem wodnym w środku.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 115 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Teren przewidziany do ochrony znajduje się na północny-wschód od Warnina, około 2,5 km, n-ctwo Karnieszewice oddział 345 p. Celem "Brzezina Bagienna" utworzenia jest ochrona terenów bagiennych i stanowiska widłaka jałowcowatego. Teren przewidziany do ochrony znajduje się na północny-zachód od "Olszyna Kraśnicka" Kraśnika Koszalińskiego, około 2 km. Celem utworzenia jest ochrona olszyny bagiennej. Teren przewidziany do ochrony znajduje się na północny wschód od "Gęsie oczko" Biesiekierza, na północ od zjazdu do Kotłowa. Celem utworzenia jest ochrona i zachowanie śródpolnego „oczka” wodnego. Teren przewidziany do ochrony znajduje się w Kraśniku Koszalińskim – "Kraśnik Koszaliński" około 1km na północny wschód. Celem utworzenia jest ochrona terenów podmokłych i bagiennych. Teren przewidziany do ochrony znajduje się w kierunku zachodnim od "Źródlisko rzeki Biesiekierza. Celem utworzenia jest ochrona obszaru źródliskowego rzeki Czerwonej" Czerwonej. Teren przewidziany do ochrony znajduje się 1 km na wschód od "Biesiekierskie Biesiekierza. Celem utworzenia jest ochrona i zachowanie śródpolnego mokradełko" „oczka” wodnego. Teren przewidziany do ochrony znajduje się 500 m na południe od m. "Kotłowo" Kotłowo. Celem utworzenia jest ochrona i zachowanie i śródpolnego „oczka” wodnego. Teren przewidziany do ochrony znajduje się 600 m na wschód od m. "Polana Nosowska" Nosowo. Celem utworzenia jest ochrona i zachowanie łąki śródleśnej. Miasto i Gmina Bobolice Rezerwat przyrody „Zarzewie Bardzo rzadkie na Pomorzu torfowiska alkaliczne. „Łąki Pełnikowe” Największe na Pomorzu skupiska łąk pełnikowych w dolinie Chocieli. Największe skupienie situ tępokwiatowego na Pomorzu Zachodnim z „Dolina Zgniłej Strugi” unikatowymi torfowiskami poligenicznymi. .„Wapienny Las” Żyzne buczyny storczykowe na trawertynach w dolinie Debrzycy. Jezioro Łozica z największą populacją grążela drobnego na Pomorzu „Jezioro Łozice” Zachodnim i unikatowymi mszarami. „Jezioro Głębokie” Głębokie jezioro dystroficzne otoczone mszarem. Naturalnie zachowane jezioro dystroficzne w otoczeniu mszarów lub „Żurawie Mszary” pływających mat mszarnych z bogatą i rzadką florą. Naturalnie zachowane jezioro dystroficzne w otoczeniu mszarów lub „Jezioro Czarne” pływających mat mszarnych z bogatą i rzadką florą. Naturalnie zachowane jezioro dystroficzne w otoczeniu mszarów „Jezioro Trzebień” lub pływających mat mszarnych z bogatą i rzadką florą. Naturalnie zachowane jezioro dystroficzne w otoczeniu mszarów „Mszary koło Ubiedrza” lub pływających mat mszarnych z bogatą i rzadką florą. Naturalnie zachowane jezioro dystroficzne w otoczeniu mszarów „Jezioro Żubrowe” lub pływających mat mszarnych z bogatą i rzadką florą. Naturalnie zachowane jezioro dystroficzne w otoczeniu mszarów „Gągole Oko” lub pływających mat mszarnych z bogatą i rzadką florą. „Jar Rzeki Brak szczegółowych danych na temat proponowanego rezerwatu przyrody. Trzebiegoszcz” „Bukowa Góra” Brak szczegółowych danych na temat proponowanego rezerwatu przyrody. „Zawilcowy Wąwóz” Brak szczegółowych danych na temat proponowanego rezerwatu przyrody. „Wąwóz Górawino” Brak szczegółowych danych na temat proponowanego rezerwatu przyrody. „Żródliskowe Brak szczegółowych danych na temat proponowanego rezerwatu przyrody. Trawertyny” „Jezioro Pniewo” Brak szczegółowych danych na temat proponowanego rezerwatu przyrody. „Jezioro Czerwone” Brak szczegółowych danych na temat proponowanego rezerwatu przyrody. „Jezioro Czarne koło Brak szczegółowych danych na temat proponowanego rezerwatu przyrody. Porostu”

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 116 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Od roku 1993 roku planuje się utworzenie rezerwatu florystycznego „Pełnik europejski w Bobolicach”. Granica projektowanego rezerwatu i otuliny „Pełnik europejski wynosi 44,66 ha. Z roślin chronionych występuje tu pełnik europejski i w Bobolicach” storczyk szerokolistny oraz tojad mocny jako pozostałość po przydomowym ogrodzie. W latach 1993-1995, w wyniku prac projektowych nad środowiskiem geograficznym województwa koszalińskiego, powstała koncepcja utworzenia „Szczecinecko-Polanowskiego Parku Krajobrazowego”. Zastała ona również uwzględniona w strategii województwa zachodnio- pomorskiego. Głównym celem utworzenia Parku Krajobrazowego jest „Szczecinecko – przede wszystkim ochrona młodoglacjalnych form, których różnorodność, Polanowski Park ilość oraz wielkość są rzadko spotykane na obszarach nizinnych, zarówno Krajobrazowy” w kraju i w Europie. Chodzi o takie elementy, jak: olbrzymia Pradolina Pomorska - Radwi, różnorodne genetycznie i krajobrazowo jeziora, niezliczone torfowiska mszarne typu kotłowego, utwory morenowe (w tym moreny czołowe), płaszczyzny zandrowe, doliny rzeczne o Park krajobrazowy charakterze podgórskim oraz ogromna różnorodność florystyczna i faunistyczna. Innym celem stworzenia parku jest ochrona walorów krajobrazowych i kulturowych.

Proponowany park obejmuje okolice miejscowości: Ujazd, Chmielna i Łozic. Przedmiotem ochrony miałoby być zachowanie zróżnicowanych i wyróżniających się ekosystemów przyrodniczych w obrębie całego Dorzecza Parsęty. Natomiast celem jest stworzenie naturalnego korytarza „Dorzecze Parsęty” ekologicznego w obrębie całego dorzecza rzeki Parsęty oraz utworzenie powiązanego systemu obszarów chronionych w tej części województwa. Doliny rzek Trzebiegoszcz i Łozicy, znajdują się w bezpośredniej zlewni rzeki Parsęty. Dorzecze Parsęty, wraz z dopływem Trzebiegoszczy i Łozicy stanowi interesujący obiekt pod względem przyrodniczym, gemorfologicznym, krajobrazowym i kulturowym.

Przewidziany do ochrony obszar znajduje się w miejscowości Kłanino – Górawino. Przedmiotem ochrony jest zachowanie niezwykle zróżnicowanych i wyróżniających się przyrodniczo ekosystemów doliny „Dolina Radwi” Radwi. Celem ochrony jest zachowanie ginących i rzadkich siedlisk oraz powiększenie stworzenie naturalnego korytarza ekologicznego w obrębie całej zlewni istniejącego rzeki Radwi, a w powiązaniu z PK „Dorzecze Parsęty” stworzenie powiązanego systemu obszarów chronionych we wschodniej części województwa zachodniopomorskiego.

Przewidziany do ochrony obszar znajduje się na terenie Bobolic i Porostu. Przedmiotem ochrony jest zachowanie zróżnicowanych „Bobolickie Jeziora i wyróżniających się przyrodniczo ekosystemów licznych jezior, zwłaszcza Lobeliowe” lobeliowych. Celem ochrony jest zaspokojenie potrzeb dla turystyki i wypoczynku nad jeziorami w okolicach Bobolic oraz stworzenie Obszar Chronionego powiązanego systemu obszarów chronionych w tej części województwa. Krajobrazu Przewidziany do ochrony obszar znajduje się w miejscowości Kępsko– Porost. Przedmiotem ochrony jest zachowanie niezwykle zróżnicowanych i wyróżniających się przyrodniczo ekosystemów doliny Chocieli. Celem „DolinaChocieli” ochrony jest zachowanie ginących i rzadkich siedlisk oraz stworzenie naturalnego korytarza ekologicznego w obrębie całej zlewni rzeki Radwi oraz stworzenie powiązanego systemu obszarów chronionych na obszarze zlewni Parsęty. Przewidziany do ochrony obszar znajduje się w miejscowości Wojęcino. Przedmiotem ochrony jest zachowanie niezwykle zróżnicowanych i wyróżniających się przyrodniczo ekosystemów doliny Chotli. Celem ochrony „DolinaChotli” jest zachowanie ginących i rzadkich siedlisk oraz stworzenie naturalnego korytarza ekologicznego w obrębie całej zlewni rzeki Radwi oraz stworzenie powiązanego systemu obszarów chronionych na obszarze dorzecza Parsęty i we wschodniej części województwa zachodniopomorskiego.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 117 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Planowane jest utworzenie pomników przyrody w postaci pojedynczych drzew, tj. dąb szypułkowy, klon zwyczajny, kasztanowiec zwyczajny, lipa drobnolistna, jesion wyniosły, żywotnik zachodni, cis pospolity, żywotnik olbrzymi, wiąz górski. Do ochrony pomnikowej zaproponowano łącznie 36 Pomnik przyrody - sztuk ww. gatunków. Ponadto aleje drzew zlokalizowane na terenie gminy planuje się objąć ochroną pominkową. Łącznie w gminie znajduje się 11 alei. Dodatkowo proponuje się utworzenie 7 pomników przyrody w postacji głazów narzutowych. W wyniku inwentaryzacji przyrodniczej gminy Bobolice stwierdzono na jej terenie 57 obiektów odpowiadających ustawowej definicji użytku ekologicznego i wymagających ochrony ze względu na potrzeby ochrony Użytek ekologiczny - różnorodności biologicznej i sprawnego funkcjonowania systemów ekologicznych. Brak szczegółowych informacji na temat proponowanych użytków ekologicznych. Planowany do utworzenia zespół przyrodniczo – krajobrazwy znajduje się w m. Kłanino. Przedmiotem planowanym do ochrony jest malowniczy „Dolina Kłaninki” krajobraz głęboko wciętej rynny subglacjalnej z mozaiką roślinności łąkowej oraz leśnej na stromych zboczach dolinki. Planowany do utworzenia zespół przyrodniczo – krajobrazwy znajduje się w m. Wojęcino. Przedmiotem ochrony jest malowniczy krajobraz głęboko wciętej doliny rzeki Chotli z mozaiką krajobrazu naturalnego i kulturowego. „Źródliska Chotli” Celem ochrony jest zachowanie największej koncentracji źródlisk i Zespół przyrodniczo- rozległych nisz źródliskowych na zboczach doliny oraz mozaiki roślinności krajobrazowy źródliskowej, leśnej i łąkowej. Przewiduje się powiększenie istniejącaego ZPK o miejscowość Bobolice – Chlebowo. Przedmiotem ochrony jest malowniczy krajobraz doliny Chocieli „Dolina rzeki Chocieli” z mozaiką krajobrazu naturalnego i kulturowego. Celem ochrony są (powiększenie kwieciste i bogate florystycznie łąki, w tym największe skupienie pełnika istniejącego ZPK) europejskiego na Pomorzu!, które nie zostały ujęte w dotychczasowych formach ochrony przyrody i propozycjach w dolinie Chocieli, tj. zespół przyrodniczo-krajobrazowy i projektowany rezerwat przyrody. Gmina Manowo Przedmiotem ochrony są torfowiska soligeniczne w dolinie rzeki Unieści „Unieskie Łąki” (m. Dęborogi). Celem ochrony jest zachowanie roślinności podmokłych łąk i torfowisk mechowiskowych. Przedmiotem ochrony jest naturalne i dobrze zachowane jezioro lobeliowe „Jezioro Czaple” z przyległym mszarem z roślinnością lobeliową i mszarną zlokalziwane w m. Wyszebórz. Przedmiotem ochrony jest naturalne i dobrze zachowane jezioro „Jezioro Rackie” mezotroficzne z kłocią wiechowatą i przyległym mszarem znajdujące się na terenie m. Wyszebórz. Przedmiotem ochrony jest naturalne wykształcone torfowisko na terenie „Manowskie Nadleśnictwa Manowo oddział 33 w procesie zarastania zbiornika Mechowiska” wodnego. Celem ochrony jest zachowanie unikatowej na Pomorzu roślinności torfowisk mechowiskowych. Rezerwat przyrody Przedmiotem ochrony są rozległe trzęsawiska znajdujące się w „Manowskie Nadleśnictwie Mannowo oddział 118 m - pła i torfowiska przejściowe. Trzęsawiska” Celem ochrony jest zachowanie cennej roślinności torfowiskowej i wodnej. Przedmiotem ochrony jest śródleśne jezioro oraz rozległy mszar wysoki, które znajduje się na północ od miejscowości Rosnowo, Nadleśnictwo „Bagno” Mannowo. Celem ochrony jest zachowanie cennej roślinności wodnej, torfowiskowej i leśnej. Przedmiotem ochrony jest naturalne i dobrze zachowane jezioro „Morskie Oko” wytopiskowe na obszarze Pradoliny Pomorskiej z roślinnością lobeliową (m. Rekowo, Nadleśnictwo Manowo). Przedmiotem ochrony jest śródleśne oczko mezotroficzne w otoczeniu boru „Liliowe Oczko” sosnowego przy jeziorze Nicemino. Celem ochrony jest zachowanie cennej roślinności wodnej i torfowiskowej.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 118 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Planowane jest utworzenie Koszalińskiego Parku Krajobrazowego na terenie Lasów Nadl. Manowo i Nadl. Karnieszewice. Park zajmował będzie obszar Manowa, Dęborogów, Wyszeborza i Wyszewa. Przedmiotem ochrony jest krajobraz z szeregiem form geomorfologicznych. Park na „Koszaliński Park terenie gminy objąłby swoim zasięgiem nieckę jeziora Lubiatowskiego Krajobrazowy” z rezerwatem „Jezioro Lubiatowskie” i doliną Dzierżęcinki oraz kompleks lasów na obszarze moreny kemowej z licznymi jeziorkami śródleśnymi, trzęsawiskami i mszarami, wskazanymi do ochrony w formie rezerwatów, użytków ekologicznych. Jezioro Lubiatowskie stanowi największy i najcenniejszy obiekt. W latach 1993-1995, w wyniku prac projektowych nad środowiskiem Park krajobrazowy geograficznym województwa koszalińskiego, powstała koncepcja utworzenia „Szczecinecko-Polanowskiego Parku Krajobrazowego”. Na terenie gminy Manowo obszar ten położony jest w południowo- wschodniej części gminy (obejmuje również gminy Bobolice, Polanów i „Szczecinecko – Szczecinek). Głównym celem utworzenia Parku Krajobrazowego jest przede Polanowski Park wszystkim ochrona młodoglacjalnych form, których różnorodność, ilość Krajobrazowy” oraz wielkość są rzadko spotykane na obszarach nizinnych, zarówno w kraju i w Europie. Chodzi o takie elementy, jak: olbrzymia Pradolina Pomorska - Radwi, różnorodne genetycznie i krajobrazowo jeziora, niezliczone torfowiska mszarne typu kotłowego, utwory morenowe (w tym moreny czołowe), płaszczyzny zandrowe, doliny rzeczne o charakterze podgórskim oraz ogromna różnorodność florystyczna i faunistyczna. Innym celem stworzenia parku jest ochrona walorów krajobrazowych i kulturowych. W gminie Manowo stwierdzono 17 obiektów, które powinny być chronione Pomnik przyrody - jako pomniki przyrody. Są to pojedyncze drzewa, grupy drzew, aleje, głazy i źródlisko. Stanowikos dokumentacyjne w postaci wzniesienia kemowego „Czapla Góra” Stanowisko w Manowie . dokumentacyjne Stanowikos dokumentacyjne w postaci wzniesienia kemowego koło „Żółta Góra” Wyszewa. Przedmiotem ochrony jest mezotroficzne jezioro. Celem ochrony jest zachowanie cennej roślinności wodnej oraz krajobrazu. Teren przewidziany Użytek ekologiczny „Jezioro Policko” do ochrony znajduje się na północny-zachód od Wyszeborza. Obiekt częściowo znajduje się na terenie gminy Sianów. Celem utworzenia jest ochrona siedlisk gatunków chronionych „ Wyszeborskie specyficznych dla siedlisk wodno – blotnych. Teren przeznaczony do Rozlewisko” ochrony znajduje się w Gminie Manowo po lewej stronie drogi Wyszebórz – Policko. „Wyszewskie Przedmiotem przewidzianym do ochrony jest torfowisko wysokie Torfowisko” z szatą roślinną zlokalizowane w m. Wyszewo. Przedmiotem przewidzianym do ochrony jest jezioro Wyszeborskie „Jezioro Wyszeborskie” z rozległym kompleksem łąk, szuwarów i bagiennych lasów (m. Wyszebórz). Przedmiotem przewidzianym do ochrony jest jezioro mezotroficzne „Jezioro Debro” z roślinnością wodną znajdujące się w m. Wyszebórz. Przedmiotem przewidzianym do ochrony jest jezioro mezotroficzne „Jezioro Okółko” z roślinnością wodną zlokalizowane w m. Wyszebórz „Wyszewskie Przedmiotem przewidzianym do ochrony torfowisko mszarne znajdujące się Torfowisko I” w m. Wyszewo. „Wyszewskie Przedmiotem przewidzianym do ochrony torfowisko mszarne z roślinnością Torfowisko II” mszarną znajdujące się w m. Wyszewo. Przedmiotem przewidzianym do ochrony jest naturalne i dobrze zachowane „Jezioro Skocznia” jezioro śródleśne z roślinnością wodną i mszarną znajdujące się w m. Wyszewo. Przedmiotem przewidzianym do ochronz jest odwadniane torfowisko z „Bagienny Bór” borem bagiennym znajdujące przy jeziorze Nicemino. Przedmiotem przwidzianym do ochrony jest odwadniane i częściowo „Nicemino I” zalesiane torfowisko z roślinnością torfowiskową znajdujące przy jeziorze Nicemino.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 119 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Przedmiotem przewidzianym do ochrony jest eksploatowane torfowisko „Nicemino II” z roślinnością mszarną znajdujące się przy jeziorze Nicemino. Przedmiotem przewidzianym do ochrony jest eksploatowane torfowisko „Nicemino III” z roślinnością mszarną znajdujące się przy jeziorze Nicemino. Przedmiotem przewidzianym do ochrony są torfowiska i nieużytkowane „Nicemino IV” łąki z roślinnością znajdujące się przy jeziorze Nicemino. Celem utworzenia jest ochrona siedlisk gatunków chronionych. Obszar „Cewlino” przewidziany do ochrony znajduje się na skraju kompleksu lasów Nadl. Manowo i pól SW od Cewlina. Przedmiotem przewidzianym do ochrony jest torfowisko mszarne „Trzęsawisko” z roślinnością torfotwórczą zlokalizowane w Manowie. Przedmiotem przewidzianym do ochrony jest jezioro z roślinnością wodną „Jezioro Ludzkie” w m. Wyszewo. „Wyszewskie Przedmiotem przewidzianym do ochrony są torfowiska przejściowe Torfowisko IV” i niskie z roślinnością w m. Wyszewo. Przedmiotem przewidzianym do ochrony jest eksploatowane torfowisko „Nicemino V” z roślinnością mszarną znajdujące się przy jeziorze Nicemino. Przedmiotem przewidzianym do ochrony jest jezioro z roślinnością wodną „Jezioro Żabie” w m. Wyszewo. „Wyszewskie Przedmiotem przewidzianym do ochrony są torfowiska wysokie Torfowisko V” w m. Wyszewo. Przedmiotem przewidzianym do ochrony są torfowiska i podmokłe łąki „Mokre Łąki” (m. Manowo). „Wyszewskie Przedmiotem przewidzianym do ochrony są torfowiska soligeniczne Torfowisko VI” z roślinnością łąkową i torfowiskową, występujące na terenie m. Wyszewo. Przedmiotem przewidzianym do ochrony jest śródleśne jeziorko „Leśne Jeziorko” z nachodzącym na wodę płem mszarnym (m. Manowo). Przedmiotem przewidzianym do ochrony jest stare koryto rzeki Radwi, „Stara Radew” mozaika roślinności łąkowej, torfowiskowej, leśnej i źródliskowej, obecność gatunku chronionego (m. Rosnowo). „Mszar” Przedmiotem ochrony jest torfowisko mszarne w m. Grzybnica Przedmiotem przewidzianym do ochrony jest śródleśne jeziorko „Śródleśne Jeziorko” w m. Mostowo. Przedmiotem przewidzianym do ochrony jest malowniczy krajobraz „Dolina Dzierżęcinki” głęboko wciętej rynny subglacjalnej z kompleksami torfowisk w dolinie rzeki Dzierżęcinki (Manowo – Zaciesze). Zespół przyrodniczo- Przedmiotem przewidzianym do ochrony jest malowniczy krajobraz krajobrazowy głęboko wciętej rynny subglacjalnej o charakterze głębokiego wąwozu, na „Dolina Grzybnicy” dnie którego znajdują się podmokłe łąki koło Grzybnicy (lasy Ndleśnictwa Bobolice). Gmina Mielno Przedmiotem ochrony jest naturalne wykształcony kompleks lasów bagiennych i torfowisk oraz różnorodne łąki i szuwary pomiędzy jeziorem Rezerwat przyrody „Łazy” Jamno i Bukowo (m. Łazy). Celem ochrony jest zachowanie unikatowej na Pomorzu roślinności lasów bagiennych i torfowisk oraz cennej flory i fauny, w szczególności zachowanie zarośli woskownicy europejskiej. W gminie Mielno stwierdzono 6 obiektów, które powinny być chronione Pomnik przyrody - jako pomniki przyrody. Są to pojedyncze drzewa, grupy drzew i aleje. Na terenie gminy Mielno zaproponowano uznanie za stanowisko Stanowisko Obszar klifu koło dokumentacyjne obszaru klifu koło Sarbinowa. Ukazuje on warstwy dokumentacyjne Sarbinowa akumulacji utworów morenowych – glin zwałowych, które zostały odsłonięte w wyniku abrazyjnej działalności morza. Przedmiotem ochrony jest kompleks lasów, zarośli, szuwarów i mokrych łąk „Chłopy” w m. Chłopy. Celem ochrony jest zachowanie szaty roślinnej lasów bagiennych oraz mozaiki siedlisk łąkowych i szuwarowych. Użytek ekologiczny Przedmiotem ochrony jest kompleks łąk i pastwisk w m. Gąski. Celem „Gąski” ochrony jest zachowanie szaty roślinnej mokrych łąk i pastwisk. Przedmiotem ochrony jest kompleks łąk koło Niegoszcza. Celem ochrony „Niegoszcz” jest zachowanie bogatej szaty roślinnej mokrych łąk.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 120 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Przedmiotem ochrony jest rozległe jezioro Jamno z kompleksem „Jezioro Jamno” przyległych szuwarów i łąk (również na terenie gm. Będzino) – miejscowość Zespół przyrodniczo- Mielno – Łazy krajobrazowy Przedmiotem ochrony jest malowniczy krajobraz wybrzeża morskiego z „Nadmorski Pas kompleksem leśnym oraz cenne walory kulturowe w miejscowości Sarbinowo – Mielno” Sarbinowo i Chłopy. Miasto i Gmina Polanów Przedmiotem ochrony jest teren znajdujący się w m. Wyszebórz 111c,d, 125b,c, d, 126a, b, f. Celem ochrony jest zachowanie stanowiska rzadkiego „Rekowski Wrzosiec” gatunku - wrzośca bagiennego, wraz z ekosystemem torfowiska mszarnego i boru bagiennego. Przedmiotem ochrony jest teren znajdujący się w m. Kurowo 178c, 179d, „Mechowiska Nad 180d, f, 207a, 207k. Celem ochrony jest zachowanie cennych ekosystemów Radwi” mechowiskowych ze stanowiskami rzadkich gatunków flory. Przedmiotem ochrony jest teren znajdujący się w m. Polanów 148g,h,i,j,m,n,o, 168d,f,g, 195d,f,g,h, 196j,l,g170b,d,f,g, 197c,d,f, 210a,b, 211a,b,c,g,212a,c,h. Celem ochrony jest zachowanie cennego układu „Wieleń II” ekosystemów: ciągu kaskadowo ułożonych torfowisk, krawędzi doliny rzecznej z kwaśnymi buczynami, źródlisk w dolinie oraz łąk na dnie doliny Grabowej. Przedmiotem ochrony jest teren znajdujący się w m. Polanów 166k, 186Ab,i, 187Bc,d,f,g. Celem ochrony jest zachowanie kompleksu ”Dolina Wielenki” ekosystemów źródliskowych w dolinie rzecznej porośniętej grądem i kwaśną buczyną. Przedmiotem ochrony jest teren znajdujący się w m. Polanów 334c,d,f, „Dolina Pustynki” 335j,k, 341a,b. Celem ochrony jest zachowanie fragmentu doliny rzecznej z typowym układem ekosystemów. Przedmiotem ochrony jest teren znajdujący się w m. Polanów 341o, 356f, 417b,f,j,k,l,m, 418a,c, 419d,g,j,i, 420a,b,c,g, 421a,b, 461a,b,f,i, 462j, „Dolina Grabowej” 463a,d,f,g,h, 479i,l, 480a, 481a,b, 502c,d,h, 503a,b,c. Celem ochrony jest Rezerwat przyrody zachowanie fragmentu doliny rzecznej z typowym układem ekosystemów i z dobrze wykształconymi ekosystemami źródliskowymi. Przedmiotem ochrony jest teren znajdujący się w m. Polanów 539f,i, 540a,b,c,d,f,g,h,i,j,l. Celem ochrony jest zachowanie ekosystemów Bagno Wietrzno źródliskowych oraz ekosystemów łąkowych i mechowiskowych na torfowisku zasilanym wodami źródliskowymi, wraz z ich cenną florą, a także wraz z ekosystemami kwaśnych buczyn w otoczeniu. Przedmiotem ochrony jest teren znajdujący się w m. Polanów 644a,b,c,d + łąki nad Debrzycą. Celem ochrony jest zachowanie kompleksu jeziorka Jez. Bagienne dystroficznego okolonego płem mszarnym i boru bagiennego, ze stanowiskami cennych gatunków roślin. Przedmiotem ochrony jest teren znajdujący się w m. Polanów 558k, 559c,j. Celem ochrony jest zachowanie układu krajobrazowego lasów zboczowych, Kępiny torfowisk i łęgów źródliskowych oraz torfowisk i łąk wypełniających dno doliny, wraz z występującymi na nich cennymi gatunkami. Przedmiotem ochrony jest teren znajdujący się w m. Polanów 651m,l, 652a,b,c. Celem ochrony jest zachowanie kompleksu jeziorka Jez. Brzozowe dystroficznego, torfowisk mszarnych, borów i brzezin bagiennych, wraz z typowymi gatunkami flory.

Przedmiotem ochrony jest teren znajdujący się w m. Karniszewice 636d,f,h. Karniszewicki Bór Celem ochrony jest zachowanie przykładu ekosystemu wilgotnego boru Trzęślicowy trzęślicowego ze stanowiskiem wrzośca bagiennego. Proponuje się utworzenie we wschodniej części gminy parku krajobrazowego. Obszar objęty granicami proponowanego parku cechuje Park krajobrazowy „Polanowski Park się wybitną koncentracją cennych elementów przyrody. Obejmuje on Krajobrazowy” kompleks leśny obfitujący w starodrzewy bukowe, przecięty doliną Grabowej. Liczne są ekosystemy źródliskowe i torfowiska soligeniczne, a także rozproszone torfowiska mszarne.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 121 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Do tej grupy zaliczono pojedyncze stare drzewa, grupy drzew i aleje, głazy Pomnik przyrody - i głazowiska i jedno źródło. Łącznie zaplanowano do ochrony w formie pomników przyrody 70 obiektów. Przedmiotem ochrony są łąki, zarośla, lasy i torfowiska wokół wsi Kępiny, po szosę Drzewiany-Żydowo i jez. Kwiecko. Celem ochrony jest zachowanie ” Kępiny” mozaikowego krajobrazu z bardzo dobrze wykształconymi ekosystemami łąkowymi. Przedmiotem ochrony jest las i kompleks źródliskowy na pn-wsch. brzegu jez. Kwiecko oraz dwa wąwozy opadające do jez. Kwiecko - 'Wilczy Wąwóz" "Żydowo" od wsi Żydowo i "Dolina Kolorowych Kamieni" od pn. Celem ochrony jest zachowanie urozmaiconego krajobrazu z licznymi intensywnymi zjawiskami źródliskowymi. Przedmiotem ochrony jest znajdujący się na pd-wsch, od wsi Chocimino, Zespół przyrodniczo- dawny park, dolina strumienia i las wokół. Celem ochrony jest zachowanie krajobrazowy "Chocimino" założenia parkowego z otaczającym go lasem i zabytkami dawnej techniki wiejskiej. Przedmiotem ochrony jest Dolina Grabowej i lasy na zboczach "Buszyńska Dolina na pd. od Buszyna, na odcinku 3 km. Celem ochrony jest zachowanie Grabowej" malowniczego kompleksu krajobrazowego doliny rzecznej wypełnionej łąkami i okolonej starodrzewiami bukowymi. Przedmiotem ochrony jest Dolina Grabowej i lasy na zboczach na pn. od "Polanowska Dolina Polanowa, za szosę do Wielenia. Celem ochrony jest zachowanie Grabowej" malowniczego kompleksu krajobrazowego doliny rzecznej wypełnionej łąkami i okolonej starodrzewiami bukowymi. Przedmiotem ochrony jest obszar znajdujący się w Polanowie (50l). Celem „Bór Bagienny ochrony jest zachowanie cennego ekosystemu i chronionego siedliska Żytnik I” przyrodniczego ze stanowiskami cennych roślin. „Bór Bagienny Przedmiotem ochrony jest obszar znajdujący się w Polanowie Żytnik II” (57f, 58a, 58b). Przedmiotem ochrony jest rozległa lecz kadłubowo wykształcona łąka trzęślicowa w kompleksie z kwaśną młaką Carici-Agrostietum. Przesuszona, „Łąka nad Wapiennym” zarasta nalotem sosny. Przy jeziorze wąski pas mszaru Sphagno-Caricetum rostratae, szuwary pałkowe, skupienia Carex dian dra. Celem ochrony jest renaturalizacja cennego ekosystemu łąkowego (Manowo, Wyszebórz 88g). Przedmiotem ochrony jest jeziorko dystroficzne okolone płem mszarnym „Jeziorko Rybackie” (Manowo, Wyszebórz 153 f, 153 g). Przedmiotem ochrony jest mszar dywanowy i kępkowo-dolinkowy „Mszar Za Szkółką I” (Manowo, Wyszebórz 123d, 124f). Przedmiotem ochrony jest mszar dywanowy z przygiełką białą (Manowo, „Mszar Za Szkólką II” Wyszebórz 123l). Przedmiotem ochrony jest mszar dywanowy i mszar kępkowo-dolinkowy „Mszar Za Szkólką III” Użytek ekologiczny (Manowo, Wyszebórz 124i). Przedmiotem ochrony jest mszar dywanowy, silnie uwilgotniony, z obfitą „Mszar Za Szkółką IV” populacją przygiełki białej (Manowo, Wyszebórz 131c). Przedmiotem ochrony jest mszar kępkowo-dolinkowy. Obfita populacja „Rosiczkowy Mszar” przygiełki białej i stanowisko rosiczki Drosera obovata (Manowo, Wyszebórz 200b). „Długie Bagno Przedmiotem ochrony jest bór bagienny i potorfia zarastające mszarem

Bażynowe II” dywanowym (Bobolice, Kurowo 150d, 151a).

Przedmiotem ochrony jest jeziorko dystroficzne okolone wąskim pasem pła „Rude Jeziorko” mszarnego; stanowisko bażyny czarnej (Bobolice, Kurowo 150f).

„Przydrożne Bagno Przedmiotem ochrony jest mszar dywanowy. Stanowisko rosiczki, turzycy

w Cetuniu” bagiennej, modrzewnicy, narecznicy grzebieniastej.

Przedmiotem ochrony jest Jeziorko dystroficzne okolone wąskim pasem pła „Oczko” mszarnego; stanowisko bażyny czarnej (Polanów 175d).

Przedmiotem ochrony jest Jeziorko dystroficzne okolone wąskim pasem „Jezioro Małe” brzeziny bagiennej (jeziorko w oddz. Polanów 202). Przedmiotem ochrony jest mszar kępkowo-dolinkowy. Stanowisko bagna, „Osie Bagno” modrzewnicy, bażyny czarnej (Polanów 202c). Przedmiotem ochrony jest Mszar dywanowy i kępkowo-dolinkowy. „Torfowisko Przy

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 122 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Małym” Stanowisko bagna, rosiczki, modrzewnicy (Polanów 202g). „Torfowisko Przy Przedmiotem ochrony jest silnie uwodniony mszar dywanowy Długim” z wełniankami (Polanów 174f, 201a). Przedmiotem ochrony jest Kompleks mszarów dywanowych, szuwarów turzycowych i bagiennych olsów (Polanów 216i, 227b). Cenne gatunki: „Zgniłe Bagno” jaskier wielki, wąkrota, kozłek dwupienny, czartawa drobna, narecznica grzebieniasta. „Storczykowa Łąka nad Przedmiotem ochrony jest Łąka zarośnięta szuwarami turzycowymi Wielenką” (Polanów 233b,c). Na skraju stanowisko storczyka krwistego. Przedmiotem ochrony jest Kopuła źródliskowa z której spływają strumienie „Źrodliskowy Stawek do niewielkiego stawku (Buszyno, przy oddz. 119 nadleśnictwa Polanów). Buszyno” Stanowisko kroplika żółtego, storczyka szerokolistnego, kozłka dwupiennego. Przedmiotem ochrony jest Wilgotna łąka (Polanów 224g). Płaty łaki rdestowo-ostrożeniowej i szuwaru turzycy tunikowej (chronione siedliska „Storczykowa Łąka Pod przyrodnicze). Stanowiska rzadkich roślin: 4 gatunki storczyków: Lipą” szerokolistny, krwisty, plamisty i Fuchsa, turzyca tunikowa, kozłek dwupienny.

Przedmiotem ochrony jest Wilgotna łąka w typie łąki rdestowo- „Storczykowa Łąka Przy ostrożeniowej (Polanów przy oddz. 236). Obfita populacja storczyka Szosie” szerokolistnego.

„Trzęsawisko Przy Przedmiotem ochrony jest wyeksploatowane torfowisko (potorfia)

Torze I” zarastające łozami (Polanów 187c).

Przedmiotem ochrony jest jeziorko dystroficzne z przyległym torfowiskiem „Trzęsawisko Przy mszarnym i fragmentami boru bagiennego (Polanów 188h). Obfita Torze II” populacja borówki bagiennej i grzybieni północnych. Użytek ekologiczny „Za Warblewską Przedmiotem ochrony jest torfowisko mszarne ze stanowiskiem rosiczki

Górą” (Polanów 297j).

Przedmiotem ochrony jest Łąki mechowiskowe, źródliskowe trzcinowiska i turzycowiska, szuwar turzycy tunikowej (Polanów 589h). Stanowisko „Mechowiska nad gnidosza błotnego, storczyka krwistego, kozłka dwupiennego. Jedna z lepiej Radwią II” wykształconych i zachowanych źrodliskowych łąk mechowiskowych w gminie. Przedmiotem ochrony jest śródleśne jeziorko dystroficzne (Polanów 588f). „Jezioro Karasiowe” Wokół stare, pomnikowe dęby. Na wąskim pasku pła m. in. turzyca bagienna. Przedmiotem ochrony jest bór bagienny na torfowisku ze śladami potorfii „Cetuńskie Bagno V” (Polanów 402c). Stanowisko: bagna, borówki bagiennej, modrzewnicy. Przedmiotem ochrony jest torfowisko mszarne - mszar dywanowy (Polanów „Cetuńskie Bagno VI” 398l). Stanowiska: przygiełka biała, modrzewnica zwyczajna. Przedmiotem ochrony jest torfowisko mszarne - mszar dywanowy i kępkowo-dolinkowy (Polanów 406h). Stanowiska: bagna, borówki „Cetuńskie Bagno VII” bagiennej, modrzewnicy, bażyny czarnej, rosiczki. Celem ochrony jest

zachowanie cennego ekosystemu, chronionego siedliska przyrodniczego i stanowisk rzadkich roślin. Przedmiotem ochrony jest torfowisko ze śladami eksploatacji, fragmenty boru bagiennego, brzeziny bagiennej i mszarów dywanowych (Polanów „Torfowisko Żydowo I” 564i,j). Cenna flora: bagno, wełnianka szerokolistna, turzyca bagienna, sit cienki. Przedmiotem ochrony jest torfowisko mszarne - mszar dywanowy (Polanów „Torfowisko 555b). Cenna flora: bagno, wełnianka szerokolistna, narecznica Żydowo II” grzebieniasta, rosiczka. Przedmiotem ochrony jest torfowisko ze śladami eksploatacji, porośnięte „Torfowisko borem bagiennym (Polanów 564l). Cenna flora: bagno, modrzewnica, sit Żydowo III” cienki.

Celem ochrony jest zachowanie miejsca podnoszącego różnorodność biologiczną, zachowanie zarośli żarnowca typowych dla krajobrazu gminy, „Żarnowcowy Wąwóz” zachowanie miejsca atrakcyjnego krajobrazowo. Przedmiotem ochrony jest wąwóz zarośnięty zaroślami żarnowcowymi (Polanów 564l).

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 123 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Przedmiotem ochrony jest młaka z fragmentami mszaru torfowcowego Użytek ekologiczny „Pływaczowa Młaka” i zespołem Peudedano-Calamagrostietum canescentis. Jedyne w gminie stanowisko pływacza pośredniego (Manowo, Wyszebórz 201d). Przedmiotem ochrony są łąki wilgotne - przy oddziale 48 nadleśnictwa Polanów (turzycowiska, łąki kłosówkowe, łąki rdestowo-ostrożeniowe, „Łąki Żytnik” derkacz, wodnik, strumieniówka, na rzece pliszka górska). Celem ochrony jest zachowanie łąk stanowiących cenny biotop dla ptaków. Przedmiotem ochrony są zarastające łozą wilgotne łąki (łąki nad Grabową „Czerwony Most” powyżej Polanowa). Cenna fauna: strumieniówka, słowik szary, zimorodek, pliszka górska, w rzece pstrąg, lipień, głowacz białopłetwy, minóg strumieniowy. Przedmiotem ochrony są wilgotne łąki i turzycowiska z cenną fauną „Przybrodzie” ptaków: strumieniówka, dzięcioł zielony, świerszczak (łąki na pd. od Grabowej w Przybrodziu). Celem ochrony jest zachowanie zarastających łąk stanowiących cenny biotop dla ptaków. Przedmiotem ochrony są wilgotne łąki z cenną fauną ptaków: derkacz, samotnik, kszyk, słonka, żuraw (łąki nad Radwią i jej dopływem „Młyniska” spływającym od Karsiny). W rzece cenna ichtiofauna: pstrąg potokowy,

miętus, strzebla potokowa, głowacz biało płetwy. Celem ochrony jest zachowanie wilgotnych łąk stanowiących cenny biotop dla ptaków. Przedmiotem ochrony jest jezioro dystroficzne (przy oddz. 116 Ndl. Polanów). Od pn. pło mszarne, na nim cenna flora: rosiczka, bagnica „Morskie Oko” torfowa. Wyst. prawdopodobnie lęgowy gągoł; miejsce ważne dla płazów.

Celem ochrony jest zachowanie jeziorka dystroficznego z cenną florą na ple mszarnym; ważnego dla fauny. Przedmiotem ochrony jest kompleks trzcinowisk, turzycowisk, płytkich „Sowińskie Bąkowisko” stawów i wilgotnych łąk (między oddz. 620 i 621 Ndl. Karniszewice). Celem ochrony jest zachowanie biotopu cennej fauny. Gmina i Miasto Sianów

Przedmiotem ochrony jest naturalnie wykształcony kompleks lasów bagiennych i łęgowych oraz różnorodne mokradła przy jeziorze Bukowo „Las Iwięciński” (m. Iwęcino). Celem ochrony jest zachowanie unikatowej na Pomorzu roślinności lasów bagiennych oraz cennej flory i fauny.

Przedmiotem ochrony jest naturalnie wykształcony kompleks lasów bagiennych oraz różnorodne łąki i szuwary pomiędzy jeziorem Jamno „Łazowskie Bagna” i Bukowo (m. Iwęcino). Celem ochrony jest zachowanie unikatowej na Pomorzu roślinności lasów bagiennych oraz cennej flory i fauny, w szczególności ornitofauny. Przedmiotem ochrony jest naturalnie wykształcony kompleks lasów bagiennych, w tym rozległe obszary olesów porzeczkowych (m. Łabusz). „Głuche Bagno” Celem ochrony jest zachowanie unikatowej na Pomorzu szaty roślinnej lasów baiennych i torfowisk zdolnych do regeneracji. Przedmiotem ochrony są częściowo wyeksploatowane torfowiska mszarne Rezerwat przyrody „Karnieszewickie w m. Karnieszewice. Celem ochrony jest zachowanie pozostałości cennej Mszary” roślinności torfowiskowej oraz utrzymanie procesów regeneracyjnych. Przedmiotem ochrony jest naturalne wykształcony kompleks lasów bagiennych, lasów łęgowych i torfowiska (m. Skwierzynka). Celem ochrony „Unieskie Moczary” jest zachowanie unikatowej na Pomorzu szaty roślinnej lasów bagiennych i torfowisk zdolnych do regeneracji.

Przedsmiotem ochrony są podmokłe łąki i torfowiska poligeniczne zlokalizowane w m. Ratajki, na granicy z gminą Malechowo. Celem ochrony „Mechowisko Ratajki” jest zachowanie roślinności podmokłych łąk i mechowisk na obszarze torfowisk soligenicznych. Przedmiotem ochrony są torfowiska soligeniczne w dolinie rzeki Unieści. „Unieskie Łąki” Celem ochrony jest zachowanie roślinności podmokłych łąk i torfowisk mechowiskowych. w m. Maszkowo.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 124 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Utworzenie parku krajobrazowego proponuje się ze względu na wartości przyrodnicze (także historyczne i kulturowe) w celu zachowania oraz w celu „Koszaliński Park popularyzacji i upowszechniania tych wartości. Przedmiotem ochrony jest Park krajobrazowy Krajobrazowy” krajobraz morenowy z szeregiem form geomorfologicznych. Obszar przewidziny do ochrony znajduje się na terenie następujących miejscowości: Maszkowo, Dzięcioły, lasy N-ctwa Karnieszewice i Manowo. W gminie Sianów stwierdzono 17 obiektów, które powinny być chronione Pomnik przyrody - jako pomniki przyrody. Są to pojedyncze drzewa, grupy drzew i aleje. Utworzenie stanowiska dokumentacyjnego w postaci odsłonięcia Stanowisko - w wąwozie w okolicach jeziora Policko. Ukazuje ona warstwy akumulacji dokumentacyjne utworów moreny czołowej. Przedmiotem ochrony jest malowniczy krajobraz głęboko wciętej rynny „Dolina Młynówki” subglacjalnej w krajobrazie rolniczym (m. Dąbrowa). Celem ochrony jest zachowanie drzewostanów bukowych i bukowo- jodłowych - licznie występujących w kompleksie lasów Nadleśnictwa „Karnieszewickie Jodły Karnieszewice (Karnieszewice – Sucha Koszalińska.). Głównym i Buki” przedmiotem ochrony powinny być starodrzewia bukowe, w tym fragmenty żyznych buczyn koło Suchej Koszalińskiej oraz torfowiska mszarne. Przedmiotem ochrony jest rozległy kompleks łąk i lasów bagiennych na Zespół przyrodniczo- podłożu torfowym, znajdujący się w obniżeniu jeziora Jamno (Łabusz – „Unieskie Mokradła” krajobrazowy Osieki – Sianów). W jego obrębie płynie rzeka Unieść. Celem ochrony jest zachowanie krajobrazu rolniczego, mozaiki siedlisk oraz cennej flory i fauny. Przedmiotem ochrony jest malowniczy krajobraz głęboko wciętej doliny „Dolina Rzeki Polnicy” Polnicy, od Sianowa do granicy z gminą Polanów, w obrębie, której znajdują się różnorodne siedliska. Przedmiotem ochrony jest malowniczy krajobraz doliny Bielawy (rynny subglacjalnej) oraz liczne dolinki denudacyjne na zboczach doliny i „Dolina Rzeki Bielawy” Pradoliny od granicy z gminą Malechowo koło Sierakowa Sławieńskiego, po granice z gminą Polanów koło Sowna. Przedmiotem ochrony są kompleksy lasów bagiennych na podłożu „Unieskie Bagna” torfowym znajdujące się w obniżeniu jeziora Jamno (m. Łabusz). Celem ochrony jest zachowanie mozaiki siedlisk dla cennej flory i fauny. Przedmiot ochrony są śródpolne torfowiska mszarne (m. Dąbrowa). Celem „Dąbrowiskie Mszary” ochrony jest zachowanie cennej roślinności wodnej i torfowiskowej. „Dąbrowa I”, Oczka i torfowiska śródpolne w m. Dąbrowa. „Dąbrowa II” Przedmiotem ochrony jest płytkie śródpolne oczko wodne oraz roślinność wodna, a także łąka oraz zarośla wierzbowe na brzegu „Oczko” (m. Sianów). Celem ochrony jest zachowanie cennej ornitofauny oraz krajobrazu rolniczego. „Jar Rzeki Równianki” Przedmiotem ochrony jest wąwóz rzeki Równianki (m. Skibno). Przedmiotem ochrony jest kompleks bagiennych lasów olszowych „Olszyn” z licznym udziałem wiciokrzewu pomorskiego (m. Skwierzyna). Przedmiotem ochrony jest nisza źródliskowa z roślinnością źródliskową „Źródlisko II” Użytek ekologiczny (m. Karnieszewice). Przedmiotem ochrony jest Malownicze jezioro z długim półwyspem w otoczeniu lasu w Sianowie. Celem ochrony jest zachowanie aktualnego „Małe Świdno” sposobu użytkowania, roślinności wodnej, ornitofauny leśnej i jeziornej oraz krajobrazu. „Mechowisko Przedmiotem ochron jest torfowisko soligeniczne i naturalne o charakterze Węgorzyno” źródliskowym z cenną roślinnością m. Węgorzewo. Przedmiotem ochrony jest drzewostan o charakterze boru bagiennego „Bór Bagienny” (Szczeglino). Przedmiotem ochrony jest torfowisko przejściowe i trzęsawisko w m. „Trzęsawisko” Wegorzewo. Celem ochrony jest zachowanie cennej roślinności. Przedmiotem ochrony jest nisza źródliskowa z roślinnością źródliskową (m. „Źródlisko I” Szczeglino). „Mszar” Przedmiotem ochrony jest torfowisko mszarne (m. Szczeglino). „Maszkowo I” Przedmiotem ochrony są torfowiska poligeniczne w Maszkowie. Celem „MaszkowoII” ochrony jest zachowanie cennej roślinności podmokłych łąk.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 125 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Przedmiotem ochrony jest torfowisko w m. Maszkowo. Celem ochrony jest „Maszkowskie Łąki” zachowanie cennej roślinności podmokłych łąk. Przedmiotem ochrony są śródleśne torfowiska mszarne w m. Maszkowo. „Maszkowski Mszar” Celem ochrony jest zachowanie roślinności torfowiskowej. Użytek ekologiczny Przedmiotem ochrony są wąwozy i naturalne procesy morfologiczne cieku „Wąwóz Szczeglino” bez nazwy (m. Szczeglino). Przedmiotem ochrony jest mezotroficzne jezioro w m. Policko. Celem „Jezioro Policko” ochrony jest zachowanie cennej roślinności wodnej oraz krajobrazu. Gmina Świeszyno Przedmiotem ochrony jest jezioro Czarne wraz z przyległymi do jego brzegów torfowiskami oraz torfowiska i bory sosnowe znajdujące się „Torfowiska i Bory w jego sąsiedztwie (mokradła śródleśne około 1,5 E i SE od Strzekęcina). Rezerwat przyrody Bagienne nad Jeziorem Celem ochrony jest zachowanie charakterystycznych elementów roślinności Czarnym” oraz zagrożonych i chronionych gatunków flory i fauny, a także złóż torfowych. Obszar zaczyna się S od Niedalina (jest to dolina Chotli) i ciągnie się dalej wzdłuż Radwi aż do ujścia do Radwi rzeki Czarnej i jeszcze kawałek rzeki Obszar Chronionego Czarnej. Teren ten w przyszłości miałby się połączyć z już istniejącym OChK Krajobrazu „Dolina Radwi i Chotli” – „Dolina Radwi”. Celem ochrony jest zachowanie naturalnego krajobrazu doliny, koryta rzeki, dna i zboczy oraz układu rośłinności. Pod względem faunistycznym celem jest ochrona zimorodka i jego biotopu (wysokie skarpy na brzegach rzek) oraz gągoła (partie lasu z wykrotami). W gminie Świeszyno stwierdzono 16 obiektów, które powinny być Pomnik przyrody - chronione jako pomniki przyrody. Są to pojedyncze drzewa, grupy drzew i aleje. Przedmiotem ochrony jest teren położony w Strefie Bifurkacyjnej Czarnej i Raduszki. (N granica obiektu w odległości 0,5 km S od Konikowa). Celem „Łąka pod Konikowem” utworzenia jest ochrona cennego siedliska zwierząt związanych z terenami podmokłymi i zakrzewieniami nadrzecznymi: płazy, ptaki i drobne ssaki owadożerne. Przedmiotem ochrony jest podmokła łąka w dolinie Czarnej, porośnięta krzewami wierzbowymi i innymi. Obszar oddalony o około 1,5 km na NW „Łąka pod Dunowem” od Dunowa, około 200m NE od przystanku kolejowego Dunowo.Celem utworzenia jest ochrona siedlisk płazów, gadów, ptaków i mięczaków. Przedmiotem ochrony jest torfowisko wysokie z udziałem krzewinek: „Rosiczkowe wrzośca bagiennego, modrzewnicy zwyczajnej. Bogate stanowisko Torfowisko” występowania rosiczki okrągłolistnej. Położone w N-ctwie Manowo, obręb Manowo, oddz. 46m. Przedmiotem ochrony jest torfowisko wysokie, które stanowi jedyne „Wrzośćcowe stanowisko grążela drobnego. Obszar znajduje się na terenie N-ctwa Uroczysko” Manowo, obręb Manowo, oddz. 96l. Celem ochrony jest torfowisko wysokie znajdujące się na terenie N-ctwa „Torfowe mokradło” Użytek ekologiczny Manowo, obręb Manowo, oddz. 99j i 127b. Przedmiotem ochrony jest torfowisko wysokie oraz stanowisko masowego występowania rosiczki okrągłolistnej. Torfowisko z udziałem bażyny czarnej „Zakątek Rosiczkowy” i modrzewnicy zwyczajnej. Torfowisko znajduje się w N-ctwie Manowo, obręb Manowo, oddz. 194j. Celem ochrony jest torfowisko wysokie. Torfowisko stanowi jedyne „Przygiełkowe stanowisko przygiełki brunatnej oraz ciekawe stanowisko rosiczki Mokradło” pośredniej.Torfowisko znajduje się w N-ctwie Manowo, obręb Manowo, oddz. 194j. Głównym celem jest ochrona ostoi godowej płazów i lęgowisk chronionych „Niedalińskie Jezioro” gatunków ptaków w m. Niedalino. Celem uzupełniającym jest ochrona jeziora i strefy przybrzeżnej przed dewastacją. Przedmiotem ochrony jest torfowisko wysokie z masowym występowaniem „Bagnisko” bagna zwyczajnego znajdujące się na terenie N-ctwa Manowo, obręb Manowo, oddz. 243j. Przedmiotem ochrony jest torfowisko wysokie z masowym udziałem bagna „Śródleśne Torfowisko” zwyczajnego i bażyny czarnej, które znajduje się na terenie N-ctwa Manowo, obręb Manowo, oddz. 256c.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 126 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Przedmiotem ochrony jest torfowisko wysokie z masowym udziałem „Turzycowe Torfowisko” wrzośca bagiennego znajdujące się w N-ctwie Manowo, obręb Poniki, oddz. 157a.

Przedmiotem ochrony jest torfowisko wysokie, jedyne stanowisko „Liliowe Jeziorko” występowania grzybieni północnych i grzybieni białych. Obiekt znajduje się w N-ctwie Manowo, obręb Poniki, oddz. 174a. Źródło: opracowanie własne na podstawie waloryzacji przyrodniczych gmin Powiatu Koszalińskiego

4.11. Poważne Awarie

Poważna awaria to zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja, powstała w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia i zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. Natomiast poważne awarie przemysłowe to poważne awarie występujące na terenie danego zakładu. Zdarzające się losowo awarie techniczne i technologiczne w jednostkach stosujących, produkujących lub magazynujących materiały niebezpieczne oraz w transporcie takich substancji, powodować mogą negatywne skutki w środowisku. Skutki te określa się jako "awarie przemysłowe". Obejmują one następujące rodzaje zdarzeń: • zanieczyszczenie poszczególnych elementów środowiska w wyniku awarii i katastrof w zakładach przemysłowych, transporcie, rozładunku i przeładunku materiałów niebezpiecznych i innych substancji, • pożary na rozległych obszarach lub długo trwające a także towarzyszące awariom z udziałem materiałów niebezpiecznych, powodujące zniszczenie lub zanieczyszczenie środowiska, • zanieczyszczenie chemiczne lub biologiczne środowiska w wyniku katastrof budowli hydrotechnicznych, • zanieczyszczenie chemiczne lub biologiczne środowiska w wyniku klęsk żywiołowych: huraganów, powodzi, suszy, trzęsienia ziemi.

Zgodnie z danymi Komendy Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej w Szczecinie na terenie gmin Powiatu Koszalińskiego brak jest lokalizacji zakładów dużego ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Najbliższy zakład dużego ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej zlokalizowany jest na terenie Miasta Koszalin. Przedmiotowy zakład to Centrum Dystrybucji Gazu Płynnego Flaga Gaz Polska Sp. z o.o. ul. Lniana 18, 75 - 213 Koszalin. Zagrożenia możliwe do wystąpienia w zakładzie to skażenie toksyczne gazami pożarowymi, skażenie ekologiczne, pożar oraz wybuch. Zgodnie z danymi Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, w latach 2009-2010 na terenie powiatu zanotowano dwa zdarzenia o znamionach poważnej awarii. Charakterstykę zanotowanych zdarzeń na terenie powiatu prezentuje tabela 67.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 127 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Tabela 67. Rejestr zdarzeń o znamionach poważnej awarii na terenie Powiatu Koszalińskiego w latach 2009-2010 Miejsce wystąpienia Opis zdarzenia Działania podjęte przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska zdarzenia Rok 2009 Przedstawiciele Delegatury WIOŚ w Koszalinie przeprowadzili rozpoznanie na miejscu zdarzenia:
doszło do wypadku drogowego z udziałem autocysterny przewożącej 30 m 3 oleju napędowego żeglugowego (LOTOS MGO),
w wyniku zdarzenia doszło do przebicia płaszcza jednej komory zbiornika, a następnie wycieku ok. 5 Mg paliwa żeglugowego do przydroŜnego rowu, Gmina Biesiekierz,
akcja ratownicza została przeprowadzona przez sprawcę zdarzenia miejscowość zanieczyszczenie oraz JRG KM PSP w Koszalinie i polegała na: zabezpieczeniu miejsca Nosowo, przy gruntu paliwem zdarzenia, przepompowaniu paliwa do podstawionej cysterny drodze żeglugowym zastępczej, wypompowaniu ok. 4,5 m 3 z przydrożnego rowu do krajowej Nr 6 specjalnych pojemników, zebraniu wyciekającego paliwa do specjalnego zbiornika oraz wyciągnięciu cysterny z rowu,
odpady poakcyjne zostały przejęte przez sprawcę zdarzenia. W dniu 15 października 2009 r. na miejscu zdarzenia, odbyło się spotkanie z udziałem przedstawicieli WIOŚ, Zarządu Dróg Krajowych oraz sprawcy zdarzenia uzgadniające dalsze działania w celu przywrócenia środowiska do stanu właściwego. Rok 2010 Przedstawiciele Delegatury WIOŚ w Koszalinie przeprowadzili rozpoznanie na miejscu zdarzenia:
doszło do wypadku drogowego z udziałem autocysterny przewożącej 30 m 3 oleju napędowego żeglugowego (LOTOS MGO),
w wyniku zdarzenia doszło do wywrócenia się autocysterny do rowu, przebicia płaszcza jednej komory zbiornika (zawierającej 4,1 m 3), a następnie wycieku ok. 3,6 Mg oleju do gruntu. Stwierdzono także niewielkie wycieki oleju z pozostałych komór do gruntu,
Zanieczyszczeniu uległa ziemia o powierzchni ok. 130 m 2,
Głębokość wniknięcia zanieczyszczenia zostanie ustalona na wyciek oleju Gmina Biesiekierz, podstawie badań hydrogeologicznych, napędowego miejscowość
Sprawca zdarzenia: Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe MAZ S.C. żeglugowego Nosowo w Żukowie, ul. Fenikowskiego 17; 83-330 Żukowo, z autocysterny
Odległość miejsca zdarzenia od obiektów chronionych: rzeka Radew – ok. 70 m, obszaru NATURA 2000 – Dolina rzeki Radwi, Chotli i Chocieli (PLH 320010) – 12 m,
Akcja ratownicza została przeprowadzona przez sprawcę zdarzenia oraz JRG KM PSP w Koszalinie i polegała ona na: zabezpieczeniu miejsca zdarzenia, przepompowaniu paliwa podstawionej cysterny zastępczej, odpompowaniu paliwa z gruntu i zbieraniu wyciekającego oleju ze zbiorników autocy-sterny (łącznie w ilości ok. 0,32 m 3) oraz wyciągnięciu pojazdu z rowu,
odpady powstałe w wyniku prowadzonych działań ratowniczych zostały przejęte przez sprawcę zdarzenia. Źródło: Rejestr zdarzeń o znamionach poważnej awarii i poważnych awarii w 2009 r. oraz 2010 r., Główny Inspektor Ochrony Środowiska, www.gios.gov.pl

Transport drogowy materiałów niebezpiecznych przez teren powiatu stwarza potencjalną możliwość wystąpienia awarii. Transportem drogowym przewozi się głównie substancje ropopochodne i gaz płynny, amoniak, kwas siarkowy i kwas fluorowodorowy, tlenek ołowiu. Jednym z najważniejszych zadań w zakresie prewencji awarii przemysłowych jest ewidencja źródeł, mogących spowodować tego typu zagrożenia, którą prowadzi Urząd Wojewódzki w Szczecinie.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 128 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

V. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

5.1. Założenia rozwoju społeczno – gospodarczego w świetle ochrony środowiska

Założenia rozwoju społeczno – gospodarczego Powiatu Koszalińskiego w świetle ochrony środowiska zostały wyznaczone w oparciu o poniższe dokumenty: • Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016, • Programu Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2012-2015 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2016 – 2019, • Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego – 19.X.2010r. (Uchwała XLV/530/10), • Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do 2020 roku, • Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2009- 2012 z uwzględnieniem perspektywy 2013-2018, • Strategia Rozwoju Powiatu Koszalińskiego na lata 2011-2015, • Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Koszalińskiego na lata 2011-2015, • Program Usuwania Azbestu i Wyrobów Zawierających Azbest na terenie Powiatu Koszalińskiego na lata 2010 – 2032, • Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego za lata 2009-2010, • Wieloletnia Prognoza Finansowa Powiatu Koszalińskiego na lata 2011-2018.

5.1.1. Cele i kierunki działań w zakresie ochrony środowiska określone w Polityce ekologicznej Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016

Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 jest dokumentem strategicznym, który przez określenie celów i priorytetów ekologicznych wskazuje kierunki działań koniecznych dla zapewnienia właściwej ochrony środowiska naturalnego. Według PEP najważniejsze działania priorytetowe na najbliższe lata, to m.in.:
uporządkowanie gospodarki odpadami, wprowadzenie w życie tzw. zielonych zamówień,
wzmocnienie kadry inspekcji ochrony środowiska, która usprawni ochronę środowiska i pozwoli na kontrolę przestrzegania prawa,
wspieranie platform technologicznych i innowacyjności w ochronie środowiska,
przywrócenie podstawowej roli miejscowym planom zagospodarowania przestrzennego jako podstawy lokalizacji inwestycji,
opracowanie krajowej strategii ochrony gleb,
ochrona atmosfery (w tym realizacja założeń dyrektywy unijnej CAFE, dotyczącej ograniczenia emisji pyłów),
ochrona wód (w tym redukcja o 75% ładunku azotu i fosforu w oczyszczanych ściekach komunalnych),
modernizacja systemu energetycznego,
ochrona przed hałasem (w tym sporządzanie map akustycznych dla wszystkich miast powyżej 100 tysięcy mieszkańców i opracowania programów ochrony środowiska przed hałasem),
działania związane z nadzorem nad chemikaliami dopuszczonymi na rynek.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 129 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Zadania w zakresie ochrony powietrza wynikające z PEP skoncentrowane będą na osiągnięciu dalszej redukcji emisji SO 2, NO x i pyłu drobnego z procesów wytwarzania energii, modernizacji systemów energetycznych oraz dalszym opracowywaniem i wdrażaniem przez właściwych marszałków województw programów naprawczych w strefach, w których notuje się przekroczenia standardów jakości powietrza. Dla dziedziny ochrony zasobów naturalnych PEP formułuje cel średniookresowy w sposób następujący: „racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę narodową od deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi oraz zwiększenie samofinansowania gospodarki wodnej”. Wskazuje się również, że „naczelnym zadaniem będzie dążenie do maksymalizacji oszczędności zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne, zwiększenie retencji wodnej oraz skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem”. Ponadto, zgodnie z PEP „naczelnym celem w zakresie ochrony zasobów wodnych jest utrzymanie lub osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód, w tym również zachowanie i przywracanie ciągłości ekologicznej cieków”. Wskazuje się, że „cel ten będzie realizowany przez opracowanie dla każdego wydzielonego w Polsce obszaru dorzecza planu gospodarowania wodami oraz programu wodno- środowiskowego kraju”. Pod kątem gospodarki odpadami PEP ustanowiła cele średniookresowe do 2016 r. Są to m.in. utrzymanie tendencji oddzielenia ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju, zwiększenie odzysku energii z odpadów komunalnych w sposób bezpieczny dla środowiska, zamknięcie wszystkich składowisk, które nie spełniają standardów UE i ich rekultywacja, sporządzenie spisu zamkniętych oraz opuszczonych składowisk odpadów wydobywczych, a także eliminacja kierowania na składowiska zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz zużytych baterii i akumulatorów. PEP wskazuje także na konieczność pełnego zorganizowania krajowego systemu zbierania wraków samochodów i demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji, a także sugeruje zorganizowanie systemu preselekcji sortowania i odzysku odpadów komunalnych, aby na składowiska nie trafiało ich więcej niż 50% w stosunku do odpadów wytworzonych w gospodarstwach domowych. W zakresie ochrony przyrody w PEP jako priorytetowe określono zachowanie bogatej różnorodności biologicznej polskiej przyrody, dokończenie inwentaryzacji i waloryzacji różnorodności biologicznej Polski, które stworzy podstawę do ustanowienia pełnej listy obszarów ochrony ptaków i ochrony siedlisk w europejskiej sieci Natura 2000, szczególnie szybko na obszarach, na których planowane są inwestycje infrastrukturalne przewidziane do współfinansowania ze środków Unii Europejskiej, a także kontynuację tworzenia krajowej sieci obszarów chronionych (nowych parków narodowych, rezerwatów, parków krajobrazowych i pozostałych form i obiektów ochrony przyrody), z uwzględnieniem korytarzy ekologicznych, jako miejsc dopełniających obszarową ochronę przyrody. PEP wskazuje, że konieczne są dalsze prace w kierunku racjonalnego użytkowania zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego, co oznacza rozwijanie idei trwale zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej. Konieczna jest także realizacja Krajowego Programu Zwiększenia Lesistości przez Lasy Państwowe, z naciskiem na tworzenie spójnych kompleksów leśnych połączonych korytarzami ekologicznymi oraz dostosowanie gospodarki leśnej do wymogów wynikających z ochrony sieci obszarów Natura 2000 (zalesienia nie mogą zagrozić utrzymaniu ekstensywnego użytkowania łąk i pastwisk). W zakresie ochrony przed hałasem PEP wskazuje na konieczność dokonania wiarygodnej oceny narażania społeczeństwa na ponadnormatywny hałas i podjęcie kroków do zmniejszenia tego zagrożenia tam, gdzie jest ono największe, a także pilne sporządzenie map akustycznych dla miast powyżej 100 tys. mieszkańców oraz dla dróg krajowych i lotnisk i wynikających z nich programów ochrony przed hałasem. W PEP proponuje się, aby likwidacja źródeł hałasu została osiągnięta poprzez tworzenie stref wolnych od transportu, ograniczenie szybkości ruchu, wymianę

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 130 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 taboru komunikacyjnego na mniej hałaśliwy, a także budowę ekranów akustycznych. Konieczny jest także rozwój systemu monitoringu hałasu. PEP nakłada konieczność stworzenia systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizującego możliwość wystąpienia szkody. W przypadku wystąpienia szkody w środowisku koszty naprawy muszą w pełni ponieść jej sprawcy. PEP wskazuje na konieczność prowadzenia monitoringu w zakresie pól elektromagnetycznych, powodowanych nie tylko przez linie wysokiego napięcia, ale także przez liczne stacje przekaźnikowe telefonii komórkowej.

5.1.2. Cele i kierunki działań w zakresie ochrony środowiska określone w Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Zachodniopomorskiego

Równolegle z realizacją polityki ekologicznej Państwa tworzone i realizowane są wojewódzkie programy ochrony środowiska, określające priorytety, cele operacyjne i działania w zakresie ochrony środowiska na szczeblu wojewódzkim. Priorytety oraz cele operacyjne zapisane w dokumencie „Program Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2012-2015 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2016 – 2019” będą także realizowane na terenie Powiatu Koszalińskiego. Naczelną zasadą przyjętą w programie ochrony środowiska jest zasada zrównoważonego rozwoju, która umożliwia zharmonizowany rozwój gospodarczy i społeczny zgodny z ochroną walorów środowiska. W związku z tym nadrzędnym celem wojewódzkiego programu jest:

ROZWÓJ GOSPODARCZY REGIONU PRZY ZACHOWANIU I OCHRONIE WARTOŚCI PRZYRODNICZYCH ORAZ RACJONALNEJ GOSPODARCE ZASOBAMI

PRIORYTET I. Jakość powietrza (PA)- potencjalne możliwości ograniczenia emisji gazów do powietrza poprzez rozwój OZE Cel długoterminowy do roku 2019: Kontynuacja działań związanych z poprawą jakości powietrza oraz wzrost wykorzystania energii z odnawialnych źródeł Cele krótkoterminowe do roku 2015: PA 1. Opracowanie i realizacja programów służących ochronie powietrza
wykonanie Rocznej Oceny Jakości Powietrza - wskazanie liczby stref w województwie wymagających programów naprawczych w zakresie ochrony powietrza,
opracowanie i uchwalenie przez Sejmik Województwa programów ochrony powietrza dla stref, w których stwierdzono przekroczenia norm jakości powietrza,
realizacja działań, zawartych w programach ochrony powietrza,
ograniczenie liczby stref z przekroczeniami norm jakości powietrza poprzez sukcesywne ograniczenie emisji do powietrza ze wszystkich źródeł. PA 2. Spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza poprzez ograniczenie emisji ze źródeł powierzchniowych, liniowych i punktowych

spadek emisji zanieczyszczeń gazowych SO 2, NO 2, CO 2 do powietrza, w tys. Mg ze źródeł punktowych, powierzchniowych i liniowych,
spadek emisji zanieczyszczeń pyłowych do powietrza w tys. Mg ze źródeł punktowych, powierzchniowych i liniowych. PA 3. Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii
wzrost zainstalowanej mocy elektrycznej ze źródeł odnawialnych w MW,
% produkcji energii ze źródeł odnawialnych w produkcji energii elektrycznej ogółem - tendencja rosnąca,
długość wybudowanej sieci gazowej [km] – tendencja rosnąca,

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 131 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

długość wybudowanych i zmodernizowanych ciepłociągów [km]- tendencja rosnąca,
wzrost liczby zmodernizowanych źródeł energii,
wzrost liczby zlikwidowanych kotłowni opalanych paliwem stałym.

PRIORYTET II. Wody powierzchniowe i podziemne (W): zagrożenia jakości wód; jakość wód powierzchniowych; jakość wód podziemnych Cel długoterminowy do roku 2019: Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych oraz ochrona jakości wód podziemnych Cele krótkoterminowe do roku 2015: W 1. Poprawa jakości wód, osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych
wdrożenie sprawnego systemu planowania w gospodarce wodnej, opartego na zlewniowym podejściu do zarządzania wodami - opracowanie i wdrożenie warunków korzystania z wód regionu wodnego, warunków korzystania z wód zlewni,
poprawa wskaźników związanych ze zbiorowym odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków komunalnych, w szczególności na obszarach wiejskich,
osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód rzecznych, jeziornych, przejściowych i przybrzeżnych,
osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód podziemnych,
spełnienie wymagań jakościowych w zakresie ochrony wód przed zanieczyszczeniem związkami azotu ze źródeł rolniczych,
poprawa warunków hydromorfologicznych rzek i jezior,
zmniejszenie eutrofizacji wód powierzchniowych. W 2. Zwiększenie retencji w zlewniach i ochrona przed skutkami zjawisk ekstremalnych
sukcesywna realizacja obiektów służących retencji wodnej,
utrzymanie infrastruktury wodnej w należytym stanie technicznym,
opracowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego, map zagrożenia i map ryzyka powodziowego oraz opracowanie i wdrożenie planów zarządzania ryzykiem powodziowym,
opracowanie i wdrożenie planów przeciwdziałania skutkom suszy. W 3. Zapewnienie dobrej jakości wód użytkowych i racjonalne ich wykorzystywanie
osiągnięcie przez wody użytkowe obowiązujących standardów jakościowych w zakresie spełnienia warunków przydatności do picia, kąpieli oraz do bytowania ryb w warunkach naturalnych,
kontynuacja działań zmierzających do racjonalizacji zużycia pobranej wody,
kontynuacja działań zmierzających do ograniczania wykorzystania wód podziemnych do celów przemysłowych,
zapewnienie dobrej jakości wód użytkowych i racjonalne ich wykorzystywanie. W 4. Przywrócenie i ochrona ciągłości ekologicznej koryt rzek
podjęcie działań mających na celu udrożnienie rzek, w szczególności rzek dla poprawy warunków bytowania ryb dwuśrodowiskowych,
liczba zmodernizowanych urządzeń piętrzących, wybudowanych przepławek,
ochrona, zachowanie i przywracanie biotopów i naturalnych siedlisk przyrodniczych, związanych z wodami i od wód zależnych, oraz introdukcja rodzimych gatunków ryb.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 132 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

PRIORYTET III: Wody morskie: przejściowe i przybrzeżne (WM) Cel długoterminowy do roku 2019: Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód przejściowych i przybrzeżnych oraz skuteczna ochrona linii brzegowej Cele krótkoterminowe do roku 2015: WM 1. Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód przejściowych i przybrzeżnych, w szczególności zatrzymanie eutrofizacji tych wód
poprawa stanu wód przejściowych i przybrzeżnych,
zmniejszenie eutrofizacji wód przejściowych i przybrzeżnych WM 2. Zatrzymanie procesów degradacji brzegu morskiego i ochrona linii
realizacja działań wyszczególnionych w „Programie ochrony brzegów morskich”,
realizacja zadań ujętych w Celu 9. Poprawa stanu środowiska morskiego oraz ochrona brzegów morskich Strategii rozwoju gospodarki morskiej w województwie zachodniopomorskim do roku 2015.

PRIORYTET IV: Gospodarka odpadami (GO) Cel długoterminowy do roku 2019: Stworzenie systemu gospodarki odpadami, zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju oraz hierarchią sposobów postępowania z odpadami Cele krótkoterminowe do roku 2015: GO 1. Utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju wyrażonego w PKB . GO 2. Zwiększenie udziału odzysku, w szczególności recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak również odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska. GO 3. Zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska odpadów. GO 4. Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów.

Cele w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi wraz z miarami realizacji celów:
objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych wszystkich mieszkańców najpóźniej do 2015 r.,
objęcie wszystkich mieszkańców systemem selektywnego zbierania odpadów najpóźniej do 2015 r.,
zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych: w 2013r. więcej niż 50%, w 2020r. więcej niż 35%, masy tych odpadów wytworzonych w 1995r.,
zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max. 60% wytworzonych odpadów do końca 2014 r.
przygotowanie do ponownego wykorzystania i recykling materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych i w miarę możliwości odpadów innego pochodzenia podobnych do odpadów z gospodarstw domowych na poziomie minimum 50 % ich masy do 2020 roku.

Cele w zakresie gospodarki odpadami niebezpiecznymi wraz z miarami realizacji : Odpady zawierające PCB:
w okresie od 2011 r. należy dokonywać likwidacji odpadów zawierających PCB o stężeniu poniżej 50 ppm. Oleje odpadowe:
utrzymanie poziomu odzysku na poziomie co najmniej 50%, a recyklingu rozumianego jako regeneracja na poziomie co najmniej 35%. Dążenie do pełnego wykorzystania mocy przerobowych instalacji do regeneracji olejów odpadowych.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 133 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Odpady medyczne i weterynaryjne:
w okresie do 2022 r. celem będzie podniesienie efektywności selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych (w tym segregacji odpadów u źródła powstawania), co spowoduje zmniejszenie ilości odpadów innych niż niebezpieczne w strumieniu odpadów niebezpiecznych. Zużyte baterie i akumulatory:
rozbudowa systemu zbierania zużytych baterii przenośnych i zużytych akumulatorów przenośnych, który pozwoli na osiągnięcie następujących poziomów zbierania:  do 2012 r. - poziom zbierania zużytych baterii przenośnych i zużytych akumulatorów przenośnych w wysokości 25%,  do 2016 r. i w latach następnych - poziom zbierania zużytych baterii przenośnych i zużytych akumulatorów przenośnych, w wysokości 45% masy wprowadzonych baterii i akumulatorów przenośnych,
osiągnięcie poziomów wydajności recyklingu: ▪ do 26 września 2011 r.- zużytych baterii niklowo-kadmowych i zużytych akumulatorów niklowo- kadmowych- co najmniej 75% ich masy, ▪ do 26 września 2011 r.- pozostałych zużytych baterii i zużytych akumulatorów - co najmniej 50% ich masy. Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny:
utrzymanie poziomów odzysku i recyklingu zużytego sprzętu:  dla zużytego sprzętu powstałego z wielkogabarytowych urządzeń gospodarstwa domowego: poziomu odzysku w wysokości 80% masy zużytego sprzętu, poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu w wysokości 75% masy zużytego sprzętu,  dla zużytego sprzętu powstałego ze sprzętu teleinformatycznego, telekomunikacyjnego i audiowizualnego: poziomu odzysku w wysokości 75% masy zużytego sprzętu, poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu w wysokości 65% masy zużytego sprzętu,  dla zużytego sprzętu powstałego z małogabarytowych urządzeń gospodarstwa domowego, sprzętu oświetleniowego, narzędzi elektrycznych i elektronicznych z wyjątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narzędzi przemysłowych, zabawek, sprzętu rekreacyjnego i sportowego oraz przyrządów do nadzoru i kontroli: poziomu odzysku w wysokości 70% masy zużytego sprzętu, poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu w wysokości 50% masy zużytego sprzętu,  dla zużytych gazowych lamp wyładowczych - poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytych lamp w wysokości co najmniej 80% masy tych zużytych lamp, osiągnięcie poziomu selektywnego zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych w wysokości 4 kg/mieszkańca/rok. Pojazdy wycofane z eksploatacji:
wyznacza się następujące minimalne poziomy odzysku i recyklingu odniesione do masy pojazdów przyjętych do stacji demontażu w skali roku: 85% i 80% do końca 2014 r., 95% i 85% od dnia 1 stycznia 2015 r. Odpady zawierające azbest:
w okresie od 2011 r. do 2022 r. zakłada się sukcesywne osiąganie celów określonych w przyjętym w dniu 15 marca 2010 r. przez Radę Ministrów „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 - 2032”.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 134 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Zbędne środki bojowe i odpady materiałów wybuchowych:
w okresie od 2011 r. do 2022 r. zakłada się sukcesywne zagospodarowanie materiałów odpadów wybuchowych poprzez kontynuację dotychczasowego sposobu zagospodarowania zbędnych środków bojowych.

Odpady pozostałe: Zużyte opony:
w perspektywie do 2022 r. podstawowym celem jest utrzymanie dotychczasowego poziomu odzysku na poziomie co najmniej 75%, a recyklingu na poziomie co najmniej 15%. Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej:
do 2020 r. poziom przygotowania do ponownego użycia, recyklingu oraz innych form odzysku materiałów budowlanych i rozbiórkowych powinien wynosić minimum 70% wagowo. Komunalne osady ściekowe:
w perspektywie do 2022 r. podstawowe cele w gospodarce komunalnymi osadami ściekowymi są następujące:  ograniczenie składowania osadów ściekowych,  zwiększenie ilości komunalnych osadów ściekowych przetwarzanych przed wprowadzeniem do środowiska oraz osadów przekształcanych metodami termicznymi,  maksymalizacja stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotyczących bezpieczeństwa sanitarnego i chemicznego oraz środowiskowego.

PRIORYTET V: Zasoby przyrodnicze województwa (OP) Priorytet V.I. Prawne formy ochrony przyrody Cel długoterminowy do roku 2019: Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i zrównoważone użytkowanie zasobów przyrodniczych Cele krótkoterminowe do roku 2015: OP 1. Pogłębianie i udostępnianie wiedzy o zasobach przyrodniczych województwa
liczba przeprowadzonych inwentaryzacji przyrodniczych,
liczba przeprowadzonych szkoleń z zakresu ochrony przyrody. OP 2. Stworzenie prawno-organizacyjnych warunków i narzędzi dla ochrony przyrody
liczba opracowanych i uchwalonych planów ochrony/zadań ochronnych,
liczba utworzonych form ochrony przyrody. OP 3. Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej poprzez zachowanie lub odtworzenie właściwego stanu ekosystemów i siedlisk oraz populacji gatunków zagrożonych
liczba zrealizowanych projektów dotyczących ochrony siedlisk i gatunków,
właściwy stan gatunków i siedlisk będących przedmiotem ochrony na obszarach Natura 2000 zgodnie z wytycznymi Dyrektywy Siedliskowej oraz Konwencji Narodowej,
liczba wdrożonych programów rolno-środowiskowych. OP 4. Ochrona walorów krajobrazowych i ładu przestrzennego w strefie brzegowej Morza Bałtyckiego
liczba opracowanych planów zagospodarowania przestrzennego obszarów morskich. Priorytet V.II. Lasy OP 5. Wykorzystanie funkcji lasów jako instrumentu ochrony środowiska
wskazanie powierzchni zalesionej,
wskazanie powierzchni, na której prowadzono waloryzację przyrodniczą obszarów leśnych,

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 135 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

wykonanie przebudowy drzewostanów i odnowień po rębni,
wskazanie terenów poddanych rekultywacji,
realizacja zadań zwiększających retencję,
realizacja zadań służących ochronie przed skutkami suszy i powodzi. OP 6. Zmiana struktury gatunkowej i wiekowej lasów, odnowienie uszkodzonych ekosystemów leśnych
właściwy stan terenów leśnych, określonych w planach urządzenia lasów. OP 7. Edukacja leśna społeczeństwa, dostosowanie lasów do pełnienia zróżnicowanych funkcji przyrodniczych i społecznych
prowadzenie przez leśników edukacji przyrodniczej,
liczba szkoleń mających na celu możliwości pozyskania funduszy unijnych dla działań związanych z leśnictwem,
liczba obiektów udostępnionych do korzystania z lasu w celach rekreacyjnych (pola biwakowe, parkingi leśne, szlaki turystyczne, zadaszenia i miejsca wypoczynku) OP 8. Identyfikacja zagrożeń lasów i zapobiegania ich skutkom
działania mające na celu ograniczenie występowania szkodników owadzich w lasach,
liczba podjętych działań dotyczących ograniczenia zagrożeń pożarowych w lasach,
liczba zmodernizowanych dróg leśnych uznanych za drogi pożarowe,
liczba wykonanych sztucznych zbiorników na potrzeby gaśnicze na terenach leśnych, gdzie nie występują naturalne źródła poboru wody,
działania mające na celu zwalczanie kłusownictwa, zaśmiecania i dewastacji terenów leśnych.

PRIORYTET VI: Turystyka (T) Cel długoterminowy do roku 2019: Zrównoważone wykorzystanie zasobów przyrodniczych w rozwoju turystyki Cele krótkoterminowe do roku 2015: T 1. Wdrożenie zasad turystyki zrównoważonej na obszarach chronionych
ilość obszarów chronionych, na których podjęto działania związane z wdrażaniem zasad turystyki zrównoważonej. T 2. Promocja przyrodniczych walorów turystycznych województwa
liczba zrealizowanych projektów dotyczących przyrodniczych walorów turystycznych.

PRIORYTET VII: Klimat akustyczny (H) Cel długoterminowy do roku 2019: Poprawa klimatu akustycznego poprzez obniżenie hałasu do poziomu obowiązujących standardów Cele krótkoterminowe do roku 2015: H 1. Rozpoznanie i ocena stopnia narażenia mieszkańców województwa na ponadnormatywny hałas
opracowanie map akustycznych dla aglomeracji powyżej 100 tys. mieszkańców, dróg, linii kolejowych i lotnisk (jeśli są wymagane),
opracowanie i realizacja programów ochrony przed hałasem,
rozpoznanie zagrożenia hałasem lotniczym. H 2. Ograniczenie uciążliwości akustycznej dla mieszkańców
obniżenie oddziaływania hałasu na środowisko do poziomów dopuszczalnych w miejscach przekroczeń.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 136 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

PRIORYTET VIII: Pola elektromagnetyczne (PEM) Cel długoterminowy do roku 2019: Ochrona przed polami elektromagnetycznymi Cel krótkoterminowy do roku 2015: PEM 1. Monitoring poziomów pól elektromagnetycznych
utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach,
zmniejszenie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są dotrzymane.

PRIORYTET IX: Zapobieganie poważnym awariom (PAP) Cel długoterminowy do roku 2019: Minimalizacja skutków wystąpienia poważnych awarii przemysłowych oraz ograniczenie ryzyka ich wystąpienia Cel krótkoterminowy do roku 2015: PAP 1. Zmniejszenie zagrożenia oraz minimalizacja skutków w przypadku wystąpienia awarii
zmniejszona liczba awarii na obszarze województwa,
przeprowadzona likwidacja skutków awarii. PAP 2. Zapewnienie bezpiecznego transportu substancji niebezpiecznych
wzrost liczby kontroli w transporcie substancji niebezpiecznych. PAP 3. Wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia zagrożeń środowiska z tytułu awarii przemysłowych
prowadzenie szkoleń z zakresu zachowania zasad bezpieczeństwa w przypadku wystąpienia awarii w gminach województwa.

PRIORYTET X: Kopaliny (SM) Cel długoterminowy do roku 2019: Zrównoważona gospodarka zasobami naturalnymi Cel krótkoterminowy do roku 2015: SM 1. Minimalizacja strat w eksploatowanych złożach oraz ochrona środowiska przed negatywnym oddziaływaniem przemysłu wydobywczego
wprowadzenie odpowiednich zapisów do planów zagospodarowania przestrzennego, obowiązujących na terenie województwa,
prowadzenie eksploatacji złóż zgodnie z przepisami ustawy Prawo geologiczne i górnicze oraz przy zastosowaniu norm dotyczących techniki górniczej,
ograniczenie presji wywieranej na środowisko podczas prowadzenia prac geologicznych i eksploatacji kopalin poprzez zwiększenie zastosowania nowoczesnych technologii wydobywczych w województwie.

PRIORYTET XI: Jakość gleb (GL) Cel długoterminowy do roku 2019: Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem oraz rekultywacja terenów zdegradowanych Cele krótkoterminowe do roku 2015: GL 1. Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem rolnictwa i innych rodzajów działalności gospodarczej
liczba przeprowadzonych szkoleń rolników,
zinwentaryzowanie gleb zanieczyszczonych i zdegradowanych w województwie zachodniopomorskim. GL 2. Opracowanie strategii zagospodarowania urobków z prac pogłębiarskich w ramach rozbudowy i modernizacji infrastruktury portowej
liczba wyznaczonych miejsc składowania urobku na polach refulacyjnych lub przedstawienie innego sposobu zagospodarowania,

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 137 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

wskazanie zakładu separującego urobek pochodzący z pogłębiania dna na zanieczyszczony i niezanieczyszczony. GL 3. Inwentaryzacja i rekultywacja gleb zdewastowanych i zdegradowanych
liczba terenów poddanych rekultywacji,
liczba składowisk odpadów poddanych rekultywacji,
liczba obszarów rozminowanych po poligonach,
przedstawienie prowadzonego monitoringu zanieczyszczeń gleb.

PRIORYTET XII: Edukacja ekologiczna (EE) Cel długoterminowy do roku 2019: Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców województwa oraz wzmocnienie systemu zarządzania ochroną środowiska Cele krótkoterminowe do roku 2015: EE 1. Kształtowanie świadomości ekologicznej mieszkańców województwa w zakresie ochrony powietrza i gospodarki odpadami
liczba przeprowadzonych kampanii informacyjno-edukacyjnych,
liczba przeprowadzonych szkoleń z zakresu zmian w prawie odpadowym. EE 2. Kształtowanie świadomości ekologicznej mieszkańców województwa w zakresie zużycia wody oraz jej zanieczyszczeń
liczba przeprowadzonych kampanii informacyjno-edukacyjnych oraz spotkań, konferencji itp. EE 3. Tworzenie proekologicznych wzorców zachowań, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży, w odniesieniu do pozostałych komponentów środowiska
liczba przeprowadzonych kampanii informacyjno-edukacyjnych i spotkań,
liczba przeprowadzonych warsztatów i zajęć dla dzieci i młodzieży,
liczba złożonych wniosków i zrealizowanych projektów na działania z edukacji ekologicznej EE 4. Wzmocnienie systemu zarządzania środowiskiem
utrzymanie internetowego systemu informacji o środowisku dla mieszkańców województwa poprzez integrację rozproszonych informacji i danych,
utworzenie programu do prezentowania danych o stanie środowiska na platformie internetowej.

5.1.3. Cele i kierunki działań w zakresie ochrony środowiska określone w Strategii Rozwoju Powiatu Koszalińskiego

W dokumencie pn. Strategia Rozwoju Powiatu Koszalińskiego na lata 2011-2015 władze powiatu deklarują wizję. Wizja Powiatu brzmi następująco: Powiat Koszaliński to obszar o czystym środowisku naturalnym, dynamicznie rozwijający się zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, przy wykorzystaniu walorów turystycznych i przyrodniczych. To atrakcyjna propozycja do życia, pracy, biznesu i wypoczynku. W przedmiotowej strategii zaproponowano priorytety, cele strategiczne, kierunki i działania mające w pozytywny sposób wpłynąć na walory przyrodnicze powiatu.

PRIORYTET II. INFRASTRUKTURA Powiązanie ze strategią rozwoju województwa zachodniopomorskiego do roku 2020: 1) Cel strategiczny 2. wzmacnianie mechanizmów rynkowych i otoczenia gospodarczego 2) Cel strategiczny 3. zwiększenie przestrzennej konkurencyjności regionu Cel szczegółowy 2.1. Poprawa dostępności drogowej i układu komunikacyjnego. Powiązanie z ustawowymi zadaniami publicznymi o charakterze ponadgminnym w zakresie: transportu zbiorowego i dróg publicznych

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 138 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Kierunki działania: 2.1.1. Budowa i remont powiatowych dróg i mostów, w tym szczególnie o znaczeniu zwiększającym dostępność do centrów skupiających miejsca pracy i poprawiających bezpieczeństwo komunikacji, 2.1.2. Modernizacja i rozbudowa infrastruktury około drogowej, w tym w ramach partnerstwa publiczno publicznego (gmina – powiat) i/lub publiczno-prywatnego. Cel szczegółowy 2.2. Wykorzystanie potencjału turystycznego powiatu w celach prorozwojowych. Powiązanie z ustawowymi zadaniami publicznymi o charakterze ponadgminnym w zakresie: geodezji, kartografii i katastru, gospodarki nieruchomościami, promocji powiatu Kierunki działania: 2.2.1. Tworzenie warunków do swobodnego inwestowania, w szczególności w obszarze infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej, 2.2.2. Promocja obszarów inwestycyjnych powiatu. Cel szczegółowy: 2.3. Poprawa infrastruktury publicznej. Powiązanie z ustawowymi zadaniami publicznymi o charakterze ponadgminnym w zakresie: gospodarki nieruchomościami, administracji architektoniczno-budowlanej, kultury oraz ochrony i opieki nad zabytkami Kierunki działania: 2.3.1. Rozbudowa, przebudowa i ułatwienie dostępu do budynków użyteczności publicznej, 2.3.2. Inicjowanie i wspieranie działań na rzecz rewitalizacji obiektów zabytkowych i ochrony dóbr kultury na terenie powiatu, 2.3.3. Poprawa i rozwój usług publicznych.

PRIORYTET V. OCHRONA ŚRODOWISKA Powiązanie ze strategią rozwoju województwa zachodniopomorskiego do roku 2020: Cel strategiczny 4. zachowanie i ochrona wartości przyrodniczych, racjonalna gospodarka zasobami Cele operacyjne: 5.1. Ochrona i poprawa stanu środowiska naturalnego. Powiązanie z ustawowymi zadaniami publicznymi o charakterze ponadgminnym w zakresie: gospodarki wodnej, ochrony środowiska i przyrody, rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska Kierunki działania: 5.1.1. Współpraca lokalnych podmiotów w dziedzinie ochrony środowiska, 5.1.2. Poprawa jakości środowiska i ochrona najcenniejszych przyrodniczo obszarów, 5.1.3. Ochrona i racjonalizacja wykorzystania zasobów przyrodniczych, 5.1.4. Regulacja gospodarki odpadami na terenie powiatu, 5.1.5. Usunięcie wyrobów zawierających azbest z obszaru powiatu, 5.1.6. Zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców, 5.1.7. Wykorzystanie potencjału ekologicznego w celach prorozwojowych.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 139 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

5.2. Piorytety, cele i działania do realizacji w ramach Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego

We wcześniejszych rozdziałach przeprow adzono analizę stanu środowiska oraz uwarunkowań społeczno – gospodarczych na terenie Powiatu Koszalińskiego. Szczegółowo omówiono poszczególne elementy środowiska oraz towarzyszące im zagrożenia. Konsekwencją dokonanej analizy i zidentyfikowanych zagrożeń jest podjęcie działań zmierzających do naprawy niekorzystnego stanu środowiska. W celu realizacji przyjętego założenia konieczne jest ustalenie głównych zasad polityki ekologicznej w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Priorytety, zadania, limity i okresy ich uzyskania wynikają przede wszystkim z opracowanych i zatwierdzonych dokumentów, takich jak: • Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016, • Program Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2012-2015 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2016 – 2019, • Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego – 19.X.2010r. (Uchwała XLV/530/10), • Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do 2020 roku, • Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2009- 2012 z uwzględnieniem perspektywy 2013-2018, • Strategia Rozwoju Powiatu Koszalińskiego na lata 2011-2015, • Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Koszalińskiego na lata 2011-2015, • Program Usuwania Azbestu i Wyrobów Zawierających Azbest na terenie Powiatu Koszalińskiego na lata 2010 – 2032, • Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego za lata 2009-2010, • Wieloletnia Prognoza Finansowa Powiatu Koszalińskiego na lata 2011-2018.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego oparty więc został o postanowienia wyżej wymienionych dokumentów oraz o postanowienia wynikające z dokumentów planistycznych, koncepcji i innych opracowań lokalnych, z uwzględnieniem wymogów wynikających z obowiązujących przepisów. Wyznaczone cele operacyjne, jakie należy podjąć w zakresie ochrony środowiska na terenie powiatu, stanowią podstawę dla realizacji konkretnych działań na przestrzeni kilkunastu lat. Działnia zostały wyznaczone na podstawie analizy stanu środowiska przyrodniczego, przewidywanych kierunków rozwoju oraz informacji w zakresie planowanych inwestycji (dziedzina ochrony środowiska), które przekazane zostały przez Starostwo Powiatowe w Koszalinie, Gminy Powiatu Koszalińskiego, instytucje obligatoryjnie zajmujące się ochroną środowiska na obszarze całego Powiatu Koszalińskiego. W celu realizacji polityki ekologicznej powiatu konieczne było ustalenie harmonogramu prowadzenia działań z rozbiciem na zadania krótko i długookresowe oraz mechanizmy finansowo - ekonomiczne. Do najważniejszych kryteriów w skali powiatu branych pod uwagę podczas sporządzania planu operacyjnego należy wymienić:
cele i kierunki wynikające z Polityki ekologicznej Państwa,
zadania i kierunki zawarte w Wojewódzkim Programie Ochrony Środowiska,
kryteria przyjęte w Strategii rozwoju województwa,
kryteria przyjęte w Strategii rozwoju Powiatu Koszalińskiego,
cele i zadania przyjęte w gminnych Programach Ochrony Środowiska,
cele i zadania przyjęte w strategii rozwoju gmin powiatu,
dysproporcje pomiędzy stanem wymaganym a aktualnym,

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 140 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

wymogi wynikające z obowiązujących ustaw,
możliwość uzyskania wsparcia finansowego z różnych źródeł,
ponadlokalny wymiar przedsięwzięcia,
obecne zaawansowanie inwestycji,
potrzeby gminy ważne przy osiągnięciu zrównoważonego rozwoju,
wielokrotna korzyść z tytułu realizacji przedsięwzięcia.

Priorytety, cele operacyjne i działania dla Powiatu Koszalińskiego zostały wyznaczone w okresie od 2012 do 2015 – jako działania krótkookresowe oraz w okresie od 2016 – 2019 – jako działania długookresowe. Szczegółowa charakterystyka przyjętych priorytetów, celów operacyjnych i działań w „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do roku 2019” przedstawia się następująco:

PRIORYTET 1: POPRAWA JAKOŚCI POWIETRZA ORAZ WZROTST WYKORZYTANIA ENERGII Z ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ

Cel operacyjny: Spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza poprzez ograniczenie emisji ze źródeł powierzchniowych, liniowych i punktowych Działania: 1. Podłączenie budynków do sieci ciepłowniczej, 2. Termomodernizacja budynków, 3. Zmiana systemu ogrzewania na bardziej efektywny ekologicznie i energetycznie, w tym wymiana ogrzewania węglowego na gazowe, olejowe lub geotermalne, 4. Modernizacja istniejących kotłowni, 5. Niezbędne prace sieciowe wynikające z planów oraz zamierzeń inwestycyjnych na obszarze sieci przesyłowych, w tym kontynuowanie modernizacji istniejącej sieci dystrybucyjnej, rozbudowa sieci dystrybucyjnej dla potrzeb nowych odbiorców OZE, 6. Budowa i modernizacja systemów i urządzeń do redukcji zanieczyszczeń pyłowo – gazowych, 7. Rozbudowa i modernizacja sieci gazowej, 8. Kontrola dotrzymywania standardów emisyjnych przez podmioty korzystające ze środowiska, 9. Wspieranie działań inwestycyjnych w zakresie ochrony powietrza podejmowanych przez podmioty gospodarcze, 10. Usprawnienie komunikacji publicznej i zakup pojazdów transportu publicznego o niskiej emisji spalin, 11. Budowa, przebudowa, modernizacja i poprawa stanu technicznego dróg, 12. Zintensyfikowanie ruchu rowerowego poprzez likwidację barier technicznych i tworzenie nowych ścieżek rowerowych, 13. Prowadzenie monitoringu powietrza, 14. Wdrożenie programów ograniczania niskiej emisji (PONE) – np. dotacje na wymianę źródeł ogrzewania, 15. Ograniczenie emisji ze źródeł punktowych obiektu energetycznego spalania paliw poprzez kontrolę instalacji oraz wprowadzanie nowoczesnych technik spalania paliw i stosowanie wysokoparowych urządzeń odpylających, 16. Konsekwentne wdrażanie krajowych programów redukcji emisji, 17. Modernizacja, hermetyzacja i automatyzacja procesów technologicznych w zakładach przemysłowych, 18. Wdrożenie nowoczesnych technologii w zakładach, przyjaznych środowisku oraz systemów zarządzania środowiskiem (ISO 14001).

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 141 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Cel operacyjny: Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii Działania: 1. Zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i możliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania alternatywnych źródeł energii, 2. Promocja wspierania rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz technologii zwiększających efektywne wykorzystanie energii i zmniejszające materiałochłonność gospodarki, 3. Wdrażanie projektów z zastosowaniem odnawialnych i alternatywnych źródeł energii, tj. wykorzystanie biogazu, biomasy, energii słonecznej, energii wiatru, pomp ciepła, energii spadku wód, wód geotermalnych.

PRIORYTET 2: DOBRY STAN WÓD POWIERZCHNIOWYCH ORAZ OCHRONA JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH Cel operacyjny: Poprawa jakości wód, osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych Działania: 1. Budowa i modernizacja systemów zbiorowego odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych na obszarach wiejskich, 2. Wspieranie rozwoju – tam, gdzie jest to uzasadnione, pod względami środowiskowymi i ekonomicznymi – lokalnych systemów oczyszczania ścieków bytowych poprzez wyposażanie nieruchomości w przydomowe oczyszczalnie ścieków, 3. Budowa kanalizacji deszczowej, modernizacja kanalizacji w celu wydzielenia kanalizacji deszczowej, budowa osadników i separatorów wód opadowych i roztopowych na wylotach sieci deszczowej do odbiorników, 4. Weryfikacja obszarów zagrożonych zanieczyszczeniem związkami azotu pochodzących ze źródeł rolniczych, 5. Działania podejmowane w celu ograniczenia dopływu zanieczyszczeń związkami azotu pochodzących ze źródeł rolniczych, 6. Wspieranie budowy szczelnych zbiorników na gnojowicę i/lub gnojówkę oraz płyt obornikowych w gospodarstwach rolnych prowadzących hodowlę i chów zwierząt, 7. Prowadzenie monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych, 8. Prowadzenie kontroli zrzutu ścieków przemysłowych i komunalnych, 9. Rewitalizacja jezior oraz zagospodarowywanie terenów wokół jezior dla potrzeb turystyki i rekreacji w sposób zapewniający ochronę wód jeziornych przed zanieczyszczeniem. Cel operacyjny: Zwiększenie retencji w zlewniach i ochrona przed skutkami zjawisk ekstremalnych Działania: 1. Opracowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego, map zagrożeń i map ryzyka powodziowego, planów zarządzania ryzykiem powodziowym na obszarach dorzeczy oraz w regionach wodnych, 2. Opracowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych, map zagrożeń i map ryzyka powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych, 3. Utrzymywanie koryt cieków, kanałów i obwałowań w należytym stanie technicznym, remonty budowli wodnych, w tym regulacyjnych, zapewnienie drożności koryt cieków i kanałów, poprawa warunków przepływu wód powodziowych, 4. Budowa zbiorników retencyjnych, w tym realizacja Programu małej retencji wód dla Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2015, budowa i modernizacja urządzeń melioracyjnych, zbiorników retencyjnych,

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 142 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

5. Uwzględnienie granic obszarów przedstawionych na mapach zagrożenia i mapach ryzyka powodziowego w dokumentach planistycznych, takich jak plany zagospodarowania przestrzennego szczebla wojewódzkiego oraz mpzp. Cel operacyjny: Zapewnienie dobrej jakości wód użytkowych i racjonalne ich wykorzystanie Działania: 1. Budowa i modernizacja systemów zbiorowego zaopatrywania w wodę, 2. Przywrócenie i utrzymanie wymaganych standardów wodom śródlądowym będącym środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych, 3. Przywrócenie właściwych standardów, w szczególności w zakresie kryterium sanitarnego, wodom wykorzystywanym jako kąpieliska, 4. Optymalizacja zużycia wody poprzez zapobieganie stratom wody na przesyle (modernizacja sieci wodociągowej) oraz wprowadzanie zamkniętych obiegów wody w przemyśle i oszczędne korzystanie z wody przez indywidualnych użytkowników. Cel operacyjny: Przywrócenie i ochrona ciągłości ekologicznej koryt rzek Działania: 1. Modernizacja istniejących urządzeń piętrzących poprzez wyposażenie ich w przepławki, budowa nowych przepławek, w tym przedsięwzięcia w ramach kontynuacji Programu budowy przepławek dla ryb na terenie Województwa Zachodniopomorskiego, 2. Zwiększenie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych, w tym działania na rzecz retencji na obszarach cennych przyrodniczo i ochrona siedlisk wodnych i od wód zależnych, 3. Renaturyzacja koryt i dolin rzecznych, w tym ochrona, zachowanie i przywracanie biotopów oraz naturalnych siedlisk przyrodniczych wodnych i od wód zależnych oraz inprodukcja rodzimych gatunków ryb.

PRIORYTET 3: DOBRY STAN WÓD PRZEJŚCIOWYCH I PRZYBRZEŻNYCH ORAZ SKUTECZNA OCHRONA LINII BRZEGOWEJ Cel operacyjny: Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód przejściowych i przybrzeżnych, w szczególności zatrzymanie eutrofizacji tych wód Działania: 1. Rozwój systemów zapewniających ograniczanie wprowadzania do wód morskich substancji zanieczyszczających, w tym substancji zwiększających trofię wód, 2. Zagospodarowywanie terenów na wybrzeżu dla potrzeb turystyki i rekreacji w sposób zapewniający ochronę wód przed zanieczyszczeniem, 3. Redukcja zrzutów z przydomowych oczyszczalni ścieków w celu osiągnięcia zgodności z zaleceniem HELCOM 28E/6. Cel operacyjny: Zatrzymanie procesów degradacji brzegu morskiego i ochrona linii brzegowej Działania: 1. Realizacja zadań ujętych w „Programie ochrony brzegów morskich”, 2. Budowa, odbudowa bądź przywrócenie właściwych parametrów budowlom chroniącym brzeg morski, 3. Monitoring stanu brzegu morskiego, w tym linii brzegowej.

PRIORYTET 4: STWORZENIE SYSTEMU GOSPODARKI ODPADAMI ZGODNEGO Z ZASADĄ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU Cel operacyjny: Budowa systemu gospodarki odpadami zgodnego z wymaganiami KPGO 2014 Działania: 1. Intensyfikacja edukacji ekologicznej promującej właściwe postępowanie z odpadami oraz prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno – edukacyjnej w tym zakresie,

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 143 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

2. Wspieranie wdrażania efektywnych ekonomicznie i ekologicznie technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym technologii pozwalających na recykling oraz odzysk energii zawartej w odpadach, w procesach termicznego i biochemicznego ich przekształcania, 3. Wzmocnienie kontroli podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów dla zapewnienia skutecznego egzekwowania prawa, 4. Wyeliminowanie praktyk niewłaściwej eksploatacji i rekultywacji składowisk odpadów, 5. Zapewnienie dostępności odpowiedniej przepustowości instalacji do przetwarzania odpadów, 6. Stymulowanie rozwoju rynku surowców wtórnych i produktów zawierających surowce wtórne poprzez wspieranie współpracy organizacji odzysku, przemysłu i samorządu terytorialnego oraz konsekwentne egzekwowanie obowiązków w zakresie odzysku i recyklingu, 7. Wydawanie decyzji związanych z realizacją celów spełniających założenia wojewódzkiego planu gospodarki odpadami, 8. Zakończenie uporządkowania składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. Cel operacyjny: Prawidłowa gospodarka odpadami komunalnymi Działania: 1. Objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych wszystkich mieszkańców najpóźniej do 2015 r., 2. Objęcie wszystkich mieszkańców systemem selektywnego zbierania odpadów najpóźniej do 2015 r., 3. Zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych: w 2013 r. więcej niż 50%, w 2020 r. więcej niż 35%, w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r., 4. Zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max. 60% wytworzonych odpadów do końca 2014 r., 5. Przygotowanie do ponownego wykorzystania i recykling materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych i w miarę możliwości, odpadów innego pochodzenia podobnych do odpadów z gospodarstw domowych minimum 50% masy do 2020 roku, 6. Uporządkowanie istniejącego systemu gospodarki odpadami komunalnymi na obszarze Regionu Środkowo – Pomorskiego poprzez budowę kompleksowego systemu gospodarki odpadami dla regionu, tj.:
modernizacja i rozbudowa Zakładu Odzysku Odpadów w Sianowie,
budowa stacji przeładunkowej odpadów komunalnych - SPOK w Sianowie (sortownia niesegregowanych, zmieszanych odpadow oraz surowcowych; instalacja tlenowej stabilizacji frakcji podsitowej),
realizacja projektu oraz budowa Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów w Koszalinie, 7. Monitoring dzikich składowisk. Cel operacyjny: Prawidłowa gospodarka odpadami niebezpiecznymi Zadania ekologiczne: 1. Prowadzenie bazy danych PCB, 2. Rozwój istniejącego systemu zbierania olejów odpadowych, w tym ze źródeł rozproszonych oraz standaryzacji urządzeń, 3. Monitoring prawidłowego postępowania z olejami odpadowymi (w pierwszej kolejności odzysk poprzez regenerację, a jeśli jest niemożliwy ze względu na stopień zanieczyszczenia poddanie olejów odpadowych innym procesom odzysku), 4. Zwiększenie nadzoru nad prowadzeniem gospodarki odpadami przez małych wytwórców odpadów medycznych i weterynaryjnych w małej ilości (źródła rozproszone), 5. Opracowanie i wdrażanie innowacyjnych technologii przetwarzania zużytych baterii i akumulatorów, w szczególności alkalicznych,

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 144 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

6. Rozbudowa lub modernizacja infrastruktury technicznej w zakresie zbierania i przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, 7. Prowadzenie cyklicznych kontroli poszczególnych podmiotów wprowadzających pojazdy, punktów zbierania pojazdów, stacji demontażu prowadzących strzępiarki, w zakresie przestrzegania przepisów o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji, 8. Realizacja działań zawartych w Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest na terenie Powiatu Koszalińskiego na lata 2010 – 2032 oraz gminnych Programach usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest, 9. Rozbudowa infrastruktury technicznej zbierania zużytych opon, szczególnie w zakresie odbierania od małych i średnich przedsiębiorstw, 10. Rozbudowa infrastruktury technicznej selektywnego zbierania, przetwarzania oraz ponownego wykorzystania odzysku, w tym recyklingu odpadów z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej, 11. Zwiększenie wykorzystania osadów ściekowych w trakcie prowadzenia inwestycji w zakresie budowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków, 12. Monitoring terenu po zlikwidowanych mogilnikach.

PRIORYTET 5: OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I ZRÓWNOWAŻONE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH Cel operacyjny: Pogłębianie i udostępnianie wiedzy o zasobach przyrodniczych Działania: 1. Realizacja Planów Zadań Ochronnych dla obszarów Natura 2000 2. Prowadzenie działań edukacyjnych mających na celu podnoszenie świadomości w zakresie prawnych i przyrodniczych podstaw funkcjonowania obszarów chronionych oraz w zakresie ochrony dziedzictwa ekologicznego. Cel operacyjny: Stworzenie prawno-organizacyjnych warunków i narzędzi dla ochrony przyrody Działania: 1. Tworzenie nowych form ochrony przyrody na podstawie wyników inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej. Cel operacyjny: Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej Działania: 1. Monitoring stanu gatunków i siedlisk na obszarach Natura 2000 i pozostałych obszarach cennych przyrodniczo oraz przeciwdziałanie pogorszeniu się tego stanu, 2. Czynna ochrona siedlisk cennych przyrodniczo (np. terenów podmokłych, łąk i pastwisk, wrzosowisk), 3. Przebudowa drzewostanów pod kątem zgodności z siedliskiem, w szczególności na terenach obszarów chronionych, 4. Opracowanie i wdrażanie programów ochrony gatunków zagrożonych, 5. Tworzeniem infrastruktury edukacyjnej, informacyjnej, turystycznej oraz służącej ochronie przyrody, 6. Wsparcie ochrony bioróżnorodności na obszarach wiejskich poprzez szkolenie i wsparcie rolników we wdrażaniu programów rolno-środowiskowych, Cel operacyjny: Ochrona walorów krajobrazowych i ładu przestrzennego w strefie brzegowej Morza Bałtyckiego Działania: 1. Sporządzanie planów zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomiczne.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 145 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Cel operacyjny: Ochrona ekosystemów leśnych Działania: 1. Zalesianie now ych terenów, w tym gruntów zbędnych dla rolnictwa oraz nieużytków z uwzględnieniem uwarunkowań przyrodniczo – krajobrazowych, 2. Prowadzenie waloryzacji przyrodniczej obszarów leśnych, 3. Tworzenie spójnych kompleksów leśnych szczególnie w obszarze korytarzy ekologicznych i wododziałów, 4. Zwiększenie ilości i powierzchni zadrzewień na terenach rolniczych oraz rozszerzenie zakresu leśnej rekultywacji terenów zdegradowanych, w tym:
rekultywacja na cele przyrodnicze terenów zdegradowanych popoligonowych i powojskowych zarządzanych przez PGL LP,
odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych – budowa, przebudowa i modernizacja dróg leśnych, wyznaczonych w planach urządzenia lasu jako drogi pożarowe, 5. Renaturalizacja obszarów leśnych, w tym obszarów wodnych – błotnych, obiektów cennych przyrodniczo, znajdujących się na terenach leśnych w tym zwiększenie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych - budowa obiektów wodno-melioracyjnych, 6. Podnoszenie świadomości przyrodniczej społeczeństwa, udostępnienie lasów poprzez utrzymanie i rozwój posiadanej infrastruktury, rozszerzaniu bazy do edukacji ekologicznej, partycypacji w inwestycjach wspólnych z samorządami w zakresie rozwoju turystyki na obszarach leśnych i przyleśnych, 7. Prowadzenie doradztwa dla właścicieli gruntów korzystających ze wsparcia UE dla działań związanych z leśnictwem, 8. Promocja turystyki związanej z gospodarką leśną, łowiectwem, turystyki ekologicznej i rowerowej, 9. Monitorowanie oraz ograniczanie występowania szkodników owadzich w lasach, 10. Monitorowanie oraz ograniczanie zagrożenia pożarowego w lasach, w tym:
modernizacja sprzętu przeciwpożarowego oraz systemu wczesnego wykrywania pożarów lasu,
modernizacja systemu obserwacji lasu, zakup kamer TV umożliwiających monitoring lasów,
zakup i wymiana sprzętu patrolowo-gaśniczego, 11. Budowa lub przebudowa dróg leśnych uznanych za drogi pożarowe, 12. Wykonanie sztucznych zbiorników na potrzeby gaśnicze na terenach leśnych gdzie nie występują naturalne źródła poboru wody, 13. Retencjonowanie wody na obszarach leśnych, 14. Wzmacnianie techniczne służb leśnych dla potrzeb ujawniania i zwalczania zagrożeń niszczenia przyrody przez człowieka (walka z kłusownictwem, zaśmiecaniem i dewastacją terenów leśnych), 15. Wyznaczenie ostoi różnorodności biologicznej. Cel operacyjny: Wdrożenie zasad turystyki zrównoważonej na obszarach chronionych Działania: 1. Określenie pojemności i chłonności turystycznej miejsc szczególnie cennych przyrodniczo, 2. Dostosowanie infrastruktury turystycznej oraz zasad zarządzania ruchem turystycznym do oszacowanych poziomów chłonności i pojemności turystycznej, 3. Opracowanie koncepcji najkorzystniejszego wykorzystania przyrodniczych zasobów regionu wraz z planem podziału obszarów cennych przyrodniczo na strefy (o różnym stopniu dostępności i zagospodarowania), z uwzględnieniem bogactwa siedlisk i ich odporności na presję turystyczną oraz włączenie tej strategii do wojewódzkiej strategii rozwoju turystyki.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 146 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Cel operacyjny: Promocja przyrodniczych walorów turystycznych Działania: 1. Podkreślanie znaczenia walorów przyrodniczych i ich ochrony w kampaniach promocyjnych poszczególnych regionów.

PRIORYTET 6: POPRAWA KLIMATU AKUSTYCZNEGO Cel operacyjny: Rozpoznanie i ocenia stopnia narażenia mieszkańców na ponadnormatywny hałas Działania: 1. Sporządzenie map akustycznych dla miast powyżej 100 tys. mieszkańców oraz dla dróg krajowych, linii kolejowych, 2. Opracowanie wynikających z map akustycznych Programów ochrony przed hałasem, 3. Kontrola jednostek gospodarczych w zakresie emitowanego hałasu. Cel operacyjny: Ograniczenie uciążliwości akustycznej dla mieszkańców Działania: 1. Zmniejszenie zagrożenia mieszkańców ponadnormatywnym hałasem poprzez:
budowę obwodnic i dróg alternatywnych do istniejących (wraz ze skutecznymi zabezpieczeniami akustycznymi),
przeprowadzenie remontu nawierzchni dotychczasowych odcinków dróg,
zastosowanie zmniejszenia prędkości pojazdów, 2. Opracowanie i wdrożenie zasad organizacji ruchu sprzyjających obniżeniu emisji hałasu do środowiska oraz utworzenie obszarów ograniczonego użytkowania (w przypadku braku innych technicznych możliwości), 3. Ograniczenie uciążliwości akustycznej w miejscach występowania szczególnych uciążliwości akustycznych dla mieszkańców (szczególnie w okolicach takich budynków jak: szpitale, szkoły, przedszkola, internaty, domy opieki społecznej itp.) poprzez:
budowę ekranów akustycznych,
stosowanie mat antywibracyjnych, wykopów, tuneli,
tworzenie pasów zieleni przy głównych trasach komunikacyjnych,
zwiększenie izolacyjności akustycznej budynków, 4. Ograniczenie hałasu emitowanego przez środki transportu (transport drogowy i szynowy) m.in. poprzez ich modernizację, naprawę trakcji, 5. Zapewnienie przestrzegania zasady strefowania (rozgraniczania terenów o zróżnicowanej funkcji) w planowaniu przestrzennym, oraz wprowadzenie zapisów odnośnie standardów akustycznych dla poszczególnych terenów, 6. Przeprowadzenie edukacji ekologicznej oraz promowanie komunikacji zbiorowej, transportu rowerowego oraz proekologicznego korzystania z samochodów: Carpooling (jazda z sąsiadem), Eco-driving (ekologiczny, oszczędny styl jazdy).

PRIORYTET 7: OCHRONA PRZED POLAMI ELEKTROMAGNETYCZNYMI Cel operacyjny: Monitoring poziomów pól elektromagnetycznych Działania: 1. Prowadzenie monitoringu poziomów pól elektromagnetycznych. Cel operacyjny: Ograniczenie narażenia mieszkańców na oddziaływanie pól elektromagnetycznych Działania: 1. Uwzględnienie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zagadnień pola elektromagnetycznego (pozostawienie w sąsiedztwie linii wysokich napięć wolnych przestrzeni), 2. Budowa i modernizacja sieci elektroenergetycznych na terenie gmin z uwzględnieniem ich małokonfliktowych lokalizacji oraz likwidacja sieci na potrzeby nowych uzbrojeń terenu,

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 147 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

3. Przestrzeganie granic stref ochronnych zgodnie z ocenami oddziaływania na środowisko dla urządzeń nadawczych, 4. Identyfikacja i kontrole zagrożeń promieniowania elektromagnetycznego, 5. Prowadzenie rejestru o terenach, na których odnotowano przekroczenia dopuszczalnych pól elektromagnetycznych w miejscach dostępnych dla ludności i przeznaczonych pod zabudowę, 6. Podnoszenie świadomości społeczeństwa o źródłach i stopniu oddziaływania pól elektromagnetycznych.

PRIORYTET 8: ZAPOBIEGANIE POWAŻNYM AWARIOM Cel operacyjny: Zmniejszenie zagrożenia oraz minimalizacja skutków w przypadku wystąpienia awarii Działania: 1. Prowadzenie kontroli na terenach zakładów przemysłowych, 2. Wzmocnienie kadr pracowniczych monitoringu środowiska (straży pożarnej, WIOŚ), 3. Wyposażenie służb monitoringu w profesjonalny sprzęt umożliwiający prowadzenie działań ratowniczych dla wszystkich możliwych scenariuszy awarii i katastrof. Cel operacyjny: Zapewnienie bezpiecznego transportu substancji niebezpiecznych Działania: 1. Wspieranie działalności jednostek reagowania kryzysowego, Cel operacyjny: Wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia zagrożeń środowiska z tytułu awarii przemysłowych Działania: 1. Edukacja w zakresie właściwych zachowań w sytuacjach zagrożenia wśród mieszkańców.

PRIORYTET 9: ZRÓWNOWAŻONA GOSPODARKA ZASOBAMI NATURALNYMI Cel operacyjny: Minimalizacja strat w eksploatowanych złożach oraz ochrona środowiska przed negatywnym oddziaływaniem przemysłu wydobywczego Działania: 1. Wykorzystanie nowoczesnych technik poszukiwawczych i wydobywczych, 2. Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin, 3. Współdziałanie organów administracji publicznej w tworzeniu studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem kopalin i ich ochroną przed trwałym zainwestowaniem nie górniczym, 4. Ochrona niezagospodarowanych złóż kopalin w procesie planowania przestrzennego, 5. Uwzględnienie w planach zagospodarowanie przestrzennego wszystkich znanych złóż w granicach ich udokumentowania wraz z zapisami o ochronie ich obszarów przed trwałym zainwestowaniem, 6. Kontrola w zakresie wykonywania postanowień udzielanych koncesji oraz eliminacja nielegalnych koncesji.

PRIORYTET 10: OCHRONA GLEB PRZED NAGATYWNYM ODDZIAŁYWANIEM ORAZ REKULTYWACJA TERENÓW ZDEGRADOWANYCH Cel operacyjny: Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem rolnictwa i innych rodzajów działalności gospodarczej Działania: 1. Promocja rolnictwa ekologicznego i integrowanego, poprzez szkolenia rolników (zgodnych z wymogami ochrony środowiska i przyrody), 2. Finansowe wspieranie przez fundusze ekologiczne inicjatyw dotyczących rekultywacji terenów zdegradowanych i zdewastowanych, 3. Zapobieganie zanieczyszczeniom gleb, zwłaszcza środkami ochrony roślin i metalami ciężkimi,

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 148 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

4. Ochrona gleb przed erozją i zakwaszeniem, ograniczenie zjawisk nadmiernej eksploatacji i zanieczyszczenia gleb również w innych sektorach gospodarki, 5. Ochrona gleb przed zakwaszeniem oraz działania zmierzające do odkwaszenia gleb. Cel operacyjny: Inwentaryzacja i rekultywacja gleb zdewastowanych i zdegradowanych Działania: 1. Rozwój systemu identyfikacji i monitoringu terenów zdegradowanych, w tym:
prowadzenie monitoringu azotu mineralnego w glebie,
prowadzenie monitoringu azotu i fosforu w wodach do głębokości 90 cm pod powierzchnią gleby,
prowadzenie monitoringu siarki siarczanowej i ogólnej w glebie, 2. Rekultywacja terenów uznanych za zdegradowane.

PRIORYTET 11: WZROST ŚWIADOMOŚCI EKOLOGICZNEJ Cel operacyjny: Kształtowanie świadomości ekologicznej mieszkańców Działania: 1. Prowadzenie działań dotyczących możliwości wykorzystania alternatywnych źródeł energii oraz poszanowania energii (np. kampanii, szkoleń, konferencji. itp.), 2. Prowadzenie działań podnoszących wiedzę z zakresu właściwej gospodarki odpadami (np. szkolenia, konferencje, kampanie), 3. Propagowanie zachowań sprzyjających oszczędzaniu wody przez działania edukacyjno- promocyjne, 4. Prowadzenie działań mających na celu podnoszenie świadomości w zakresie wpływu na jakość wód nieprawidłowej gospodarki ściekowej w domostwach i gospodarstwach rolnych (np. spotkania, prelekcje, szkolenia), 5. Organizowanie szkoleń dla rolników z zakresu właściwego nawożenia, promocji rolnictwa ekologicznego, stosowania dobrych praktyk rolniczych i ochrony gleb. Cel operacyjny: Tworzenie proekologicznych wzorców zachowań, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży, w odniesieniu do pozostałych komponentów Działania: 1. Przeprowadzenie działań mających na celu rozwiązanie aktualnych problemów środowiskowych (np. przez prowadzenie projektów, akcji, kampanii, szkoleń itp.), 2. Edukacja społeczeństwa na rzecz kreowania prawidłowych zachowań w sytuacji wystąpienia nadzwyczajnego zagrożenia środowiska, 3. Działania promujące i podnoszące poziom wiedzy dot. walorów środowiska przyrodniczego. Cel operacyjny: Wzmocnienie systemu zarządzania środowiskiem Działania: 1. Utworzenie i utrzymanie systemu do zarządzania informacjami o stanie środowiska, 2. Utworzenie platformy internetowej do prezentowania danych o stanie środowiska.

5.2.1. Harmonogram realizacyjny powiatu

W harmonogramie realizacyjnym przygotowanym dla Powiatu Koszalińskiego, poszczególnym priorytetom, przyporządkowano konkretne cele operacyjne i działania z określeniem czasu ich realizacji i instytucje, które powinny je realizować lub współrealizować. Z uwagi na specyfikę niektórych zadań np. edukacja ekologiczna, czy zadania kontrolne będą one realizowane zarówno w ramach działań krótkoterminowych jak i długoterminowych. Proces zarządzania środowiskiem spoczywa na władzach lokalnych. Mając na uwadze spójność koordynacji działań pomiędzy poszczególnymi szczeblami władz samorządowych i rządowych, a także współpracę z pozostałymi partnerami, zarządzanie środowiskiem przy

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 149 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 pomocy programu ochrony środowiska na terenie Powiatu Koszalińskiego wymagać będzie ustalenia roli i zakresu działania poszczególnych podmiotów zaangażowanych w jego realizację, struktury organizacji programu oraz systemu monitoringu. Do podstawowych instrumentów prawnych odnoszących się do zagadnień ochrony środowiska należą: standardy i normy środowiskowe, pozwolenia i odpowiedzialność administracyjna, karna i cywilna. Głównymi instrumentami finansowymi są opłaty ekologiczne, kary, fundusze celowe oraz ulgi podatkowe. Wśród instrumentów o charakterze społecznym wyróżniamy dostęp do informacji, komunikacje społeczną, edukację i promocję ekologiczną.

Opracowanie aktualizacji programu ochrony środowiska dla Powiatu Koszalińskiego wynika z dostosowania ww. dokumentu do dokumentu pn. Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016. Zgodnie z art.14 Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 25 z 2008 r., poz. 150 z późn. zm.) Politykę ekologiczną Państwa przyjmuje się na raz na 4 lata. Cele i działania dla Powiatu Koszalińskiego zostały wyznaczone w okresie od 2012 do 2015 – jako działania krótkookresowe oraz w okresie od 2016 – 2019 - jako działania długookresowe. W przygotowanym harmonogramie realizacyjnym zestawiono cele i działania dla powiatu w odniesieniu do konkretnych elementów środowiska. Harmonogram celów i działań krótkookresowych na lata 2012-2015 oraz długookresowych na lata 2016-2019 dla Powiatu Koszalińskiego został przedstawiony w tabeli 68.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 150 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Tabela 68. Krótkoterminowy i długoterminowy harmonogram realizacyjny (plan operacyjny) programu ochrony środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2012-2019

Lata realizacji

Jednostka Koszt Źródła Cel operacyjny Działania realizująca inwestycji finansowania 2012 2012 2013 2014 2015 2016 - - 20192016

PRIORYTET 1: POPRAWA JAKOŚCI POWIETRZA ORAZ WZROST WYKORZYSTANIA ENERGII Z ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ

Gminy, Powiat,

Przedsiębiorstwa Budżet Gmin, Budżet

energetyczne, Powiatu, 1. Podłączenie budynków do sieci ciepłowniczej Brak danych administratorzy Środki własne jednostek Spełnienie wymagań i właściciele realizujących prawnych w zakresie budynków

jakości powietrza poprzez Budżet Gmin, Budżet ograniczenie emisji ze Gminy, Powiat, Powiatu, źródeł powierzchniowych, Administratorzy i 2. Termomodernizacja budynków Zadanie ciągłe Brak danych Środki własne jednostek liniowych i punktowych właściciele realizujących, fundusze budynków europejskie

Gmina Budżet Gminy, 2a. Termomodernizacja budynku świetlicy wiejskiej w N. Bielice 100.000,00 zł Biesiekierz fundusze europejskie

Środki własne jednostek 2b. Termomodernizacja placówek oświatowych w gminie Gmina Sianów 1.200.000,00 zł realizujących, fundusze europejskie

Budżet Powiatu, Środki 2c. Termomodernizacja obiektu użyteczności publicznej przy Powiat, 213.000,00 zł własne jednostek ul. W. Andersa 34 w Koszalinie Województwo realizujących

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 151 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Budżet Powiatu, Środki 2d. Termomodernizacja obiektu użyteczności publicznej przy Powiat 1.000.000,00 zł własne jednostek ul. W. Andersa 32 w Koszalinie realizujących

Budżet Powiatu, Środki 2e. Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej na terenie powiatu Powiat 2.134.000,00 zł własne jednostek realizujących

3. Zmiana systemu ogrzewania na bardziej efektywny ekologicznie i Budżet Gmin, Budżet Gminy, Powiat, energetycznie, w tym wymiana ogrzewania węglowego na gazowe, olejowe 124.000,00 zł Powiatu, Środki własne Przedsiębiorstwa lub geotermalne jednostek realizujących

Gminy, Budżet Gmin, Budżet Przedsiębiorstwa Powiatu, Środki własne 4. Modernizacja istniejących kotłowni energetyczne, Brak danych jednostek realizujących, Właściciele Fundusze europejskie nieruchomości

5. Niezbędne prace sieciowe wynikające z planów oraz zamierzeń Środki własne jednostek inwestycyjnych na obszarze sieci przesyłowych, w tym kontynuowanie Przedsiębiorstwa Brak danych realizujących, Fundusze modernizacji istniejącej sieci dystrybucyjnej, rozbudowa sieci dystrybucyjnej energetyczne europejskie dla potrzeb nowych odbiorców OZE

6. Budowa i modernizacja systemów i urządzeń do redukcji zanieczyszczeń Środki własne jednostek Przedsiębiorstwa Brak danych pyłowo – gazowych realizujących

Środki własne jednostek realizujących, NFOŚiGW, 7. Rozbudowa i modernizacja sieci gazowej Przedsiębiorstwa Brak danych WFOSiGW, Fundusze europejskie

8. Kontrola dotrzymywania standardów emisyjnych przez podmioty Budżet Państwa, WIOŚ Zadanie ciągłe Brak danych korzystające ze środowiska Fundusze eurpejskie Środki własne jednostek Wojewoda realizujących, 9. Wspieranie działań inwestycyjnych w zakresie ochrony powietrza WFOŚiGW, Brak danych Budżet Państwa, podejmowanych przez podmioty gospodarcze NFOŚiGW, Powiat, kosztowych NFOŚiGW,WFOŚiGW, Gminy Fundusze pomocowe UE

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 152 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Gminy, Środki własne jednostek 10. Usprawnienie komunikacji publicznej i zakup pojazdów transportu

Przedsiębiorstwa Brak danych realizujących, Budżet Gmin, publicznego o niskiej emisji spalin komunikacyjne Fundusze eurpejskie Środki własne jednostek Gmina, Powiat, realizujących, Budżet Gmin, 11. Budowa, przebudowa, modernizacja i poprawa stanu technicznego dróg Zadanie ciągłe Brak danych Zarządcy dróg Budżet Powiatu, Fundusze eurpejskie Środki własne jednostek

11a. Modernizacja drogi w Będzinie „Pętla” Gmina Będzino 600.000,00 zł realizujących, Fundusze europejskie

11b. Budowa drogi Łasin – Łopienica Gmina Będzino 2.072.611,00 zł Środki własne jednostek

11c. Budowa drogi w Mścicach ul. Zalesie Gmina Będzino 229.000,00 zł realizujących, Fundusze europejskie

11d. Modernizacja drogi w Dobrzycy Gmina Będzino 200.000,00 zł Środki własne jednostek 11e. Budowa promenady nadmorskiej od ul. Wojska Polskiego w Mielnie realizujących, Gmina Mielno 2.960.000,00 zł do ul. Pogodnej w Unieściu, wraz z budową ulicy Pogodnej Dotacja z funduszy strukturalnych EFRR Środki własne jednostek 11f. Budowa nawierzchni dróg w ulicach w Sianowie (Topolowa, Gmina Sianów 1.340.000,00 zł realizujących, Budżet Gmin, Rzemieślinicza, Bukowa, Podgórna, Lipowa, Klonowa, Dębowa – chodnik) Fundusze eurpejskie

11g. Przebudowa drogi gminnej Chałupy - Świeszyno Gmina Świeszyno Brak danych Środki własne jednostek realizujących, Budżet Gmin, 11h. Przebudowa drogi gminnej wewnętrznej Konikowo (działka nr 107/2, Gmina Świeszyno 1.342.670,00 zł Fundusze eurpejskie 95/3, 85/36 do ul. Złotych Kłosów) Środki własne jednostek Powiatowy Zarząd 11i. Przebudowa i remont drogi powiatowej nr 0389Z – Wiekowo - Grabowo 580.000,00 zł realizujących, Dróg w Koszalinie Fundusze eurpejskie Środki własne jednostek 11j. Przebudowa i remont drogi powiatowej nr 0412Z Maszkowo – Wyszebórz Powiatowy Zarząd 2.100.000,00 zł realizujących, - Manowo Dróg w Koszalinie Fundusze eurpejskie

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 15 3 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Środki własne jednostek 11k. Przebudowa mostu w Sianowie na ul. Mickiewicza wraz z drogami Powiatowy Zarząd 875.000,00 zł realizujących, dojazdowymi łączącymi drogę krajową nr 6 z drogą wojewódzką nr 206 Dróg w Koszalinie Fundusze eurpejskie Środki własne jednostek Powiatowy Zarząd 11l. Przebudowa mostu w m. Bobolice 1.500.000,00 zł realizujących, Dróg w Koszalinie Fundusze eurpejskie Środki własne jednostek 11ł. Przebudowa drogi powiatowej nr 0364Z Borkowice – Dobrzyca – Dobre, Powiatowy Zarząd 18.000.000,00 zł realizujących, na odcinku od m. Popowo – Dobre Dróg w Koszalinie Fundusze eurpejskie Środki własne jednostek Powiatowy Zarząd 11m. Przebudowa i remont drogi nr 0379Z Koszalin - Niedalino 6.000.000,00 zł realizujących, Dróg w Koszalinie Fundusze eurpejskie Środki własne jednostek Powiatowy Zarząd 11n. Przebudowa i remont drogi nr 0420Z Nacław – droga nr 205 8.000.000,00 zł realizujących, Dróg w Koszalinie Fundusze eurpejskie Środki własne jednostek 11o. Przebudowa i remont drogi nr 0278Z granica powiatu – Strzepowo – Powiatowy Zarząd 6.100.000,00 zł realizujących, Dobrzyca na odcinku Dobrzyca - Strachomino Dróg w Koszalinie Fundusze eurpejskie Środki własne jednostek 11p. Przebudowa i remont drogi nr 0377Z – na odcinku od drogi nr 6 w Powiatowy Zarząd 8.100.000,00 zł realizujących, kierunku m. Dunowo i Kotłowo Dróg w Koszalinie Fundusze eurpejskie Środki własne jednostek 11r. Przebudowa i remont drogi powiatowej nr 0354Z – IV etap na odcinku Powiatowy Zarząd 6.100.000,00 zł realizujących, Mielenko – Gąski Dróg w Koszalinie Fundusze eurpejskie Środki własne jednostek

11s. Przebudowa i remonty dróg powiatowych w obrębie kompleksów leśnych PGL LP, Powiat 600.000,00 zł realizujących, Fundusze eurpejskie Budżet Gmin, Budżet 12. Zintensyfikowanie ruchu rowerowego poprzez likwidację barier Gmina, Powiat, Powiatu, Środki własne Zadanie ciągłe Brak danych technicznych i tworzenie nowych ścieżek rowerowych Zarządcy dróg, jednostek realizujących, Fundusze europejskie Budżet Gminy, 12a. Modernizacja szlaków rowerowych Gmina Będzino 20.000,00 zł Fundusze eurpejskie

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 154 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Budżet Państwa, 13. Prowadzenie monitoringu powietrza WIOŚ Zadanie ciągłe Brak danych Fundusze eurpejskie

Gminy, Powiat, Budżet JST, NFOŚiGW, 14. Wdrożenie programów ograniczania niskiej emisji (PONE) – Marszałek, Brak danych WFOŚiGW, Fundusze np. dotacje na wymianę źródeł ogrzewania Wojewoda europejskie

WIOŚ, Użytkownicy Budżet Państwa, Środki 15. Ograniczenie emisji ze źródeł punktowych obiektu energetycznego środowiska, własne jednostek spalania paliw poprzez kontrolę instalacji oraz wprowadzanie nowoczesnych Zadanie ciągłe Brak danych Zakłady realizujących, Fundusze technik spalania paliw i stosowanie wysokoparowych urządzeń odpylających przemysłowe pomocowe UE

Budżet Państwa, Środki Wojewoda, Powiat, własne jednostek 16. Konsekwentne wdrażanie krajowych programów redukcji emisji Użytkownicy Brak danych realizujących, Fundusze środowiska, Gminy pomocowe UE

Środki własne jednostek 17. Modernizacja, hermetyzacja i automatyzacja procesów technologicznych Podmioty Zadanie ciągłe Brak danych realizujących, Fundusze w zakładach przemysłowych gospodarcze pomocowe UE

Podmioty gospodarcze, Środki własne jednostek 18. Wdrożenie nowoczesnych technologii w zakładach, przyjaznych NFOŚiGW, Zadanie ciągłe Brak danych realizujących, Fundusze środowisku oraz systemów zarządzania środowiskiem (ISO 14001) WFOŚiGW, Powiat, pomocowe UE Gminy Gminy, Powiat, Marszałek, Środki własne jednostek Zwiększenie wykorzystania 1. Zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i możliwości Wojewoda, realizujących, Fundusze odnawialnych źródeł ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania alternatywnych Prywatni Zadanie ciągłe Brak danych pomocowe UE, Budżet energii źródeł energii inwestorzy, Państwa, Budżet Gmin i

Organizacje Powiatu pozarządowe

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 155 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Gminy, Powiat, Marszałek, Środki własne jednostek 2. Promocja wspierania rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz technologii Wojewoda, realizujących, Fundusze zwiększających efektywne wykorzystanie energii i zmniejszające Prywatni Zadanie ciągłe Brak danych pomocowe UE, Budżet materiałochłonność gospodarki inwestorzy, Państwa, Budżet Gmin i Organizacje Powiatu pozarządowe Gminy, Powiat, Środki własne jednostek 3. Wdrażanie projektów z zastosowaniem odnawialnych i alternatywnych Marszałek, realizujących, NFOŚiGW, źródeł energii, tj. wykorzystanie biogazu, biomasy, energii słonecznej, energii Wojewoda, Brak danych WFOŚiGW, Fundusze wiatru, pomp ciepła, energii spadku wód, wód geotermalnych Prywatni europejskie inwestorzy

PRIORYTET 2: DOBRY STAN WÓD POWIERZCHNIOWYCH ORAZ OCHRONA JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH Gminy, Środki własne jednostek Poprawa jakości wód, 1. Budowa i modernizacja systemów zbiorowego odprowadzania Przedsiębiorstwa realizujących, Budżet Gmin, Zadanie ciągłe Brak danych osiągnięcie i utrzymanie i oczyszczania ścieków komunalnych na obszarach wiejskich wodno - WFOŚiGW, NFOŚiGW, dobrego stanu wód kanalizacyjne Fundusze europejskie powierzchniowych i Gmina Będzino, Środki własne jednostek podziemnych Przedsiębiorstwo 1a. Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Dobre - Stoisław 100.000,00 zł realizujących, wodno - Budżet Gminy kanalizacyjne

Gmina Będzino, Środki własne jednostek Przedsiębiorstwo 1b. Kanalizacja ściekowa w miejscowości Mścice 1.219.300,00 zł realizujących, wodno - Budżet Gminy kanalizacyjne

Gmina Będzino, Środki własne jednostek Przedsiębiorstwo realizujących, 1c. Kanalizacja sanitarna w miejscowości Dobre - Stoisław 2.400.000,00 zł wodno - Budżet Gminy, Fundusze kanalizacyjne europejskie

Gmina Świeszyno, Środki własne jednostek 1d. Budowa kanalizacji sanitarnej Niedalino, Czacz, Chłopska Kępa, Bagno, Przedsiębiorstwa realizujących, Kępa Świeszyńska oraz budowa sieci wodociągowej Niedalino, Czacz, Bagno, 100.000,00 zł wodno- Budżet Gminy, Fundusze Chłopska Kępa kanalizacyjne europejskie

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 156 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Gmina Świeszyno, Środki własne jednostek 1e. Przebudowa przepompowni ścieków P1 stanowiący element sieci Przedsiębiorstwa realizujących, Brak danych kanalizacji tłocznej w Strzekęcinie wodno- Budżet Gminy, Fundusze kanalizacyjne europejskie

1f. Budowa sieci kanalizacji sanitarnej obejm. wieś Dadzewo, Jacinki i cz. Gmina Polanów, Środki własne jednostek Polanowa (ulice: Korczaka, Świerczewo, Klonowa, Lipowa i cz. Koszalińskiej) Przedsiębiorstwo realizujących, 3.237.140,00 zł oraz budowa sieci wodociągowej w Polanowie przy ul. Sławieńskiej oraz sieci wodno - Budżet Gminy, Fundusze wodociągowej Gilewo - Rosocha kanalizacyjne europejskie

Gmina Sianów, Środki własne jednostek Przedsiębiorstwo realizujących, 1g. Przebudowa oczyszczalni ścieków / alternatywa – kanalizacja Zachód Brak danych wodno - Budżet Gminy, Fundusze kanalizacyjne europejskie

2. Wspieranie rozwoju – tam, gdzie jest to uzasadnione, pod względami Środki własne jednostek środowiskowymi i ekonomicznymi – lokalnych systemów oczyszczania ścieków Gminy, Właściciele realizujących, Zadanie ciągłe Brak danych bytowych poprzez wyposażanie nieruchomości w przydomowe oczyszczalnie nieruchomości Budżet Gminy, Fundusze ścieków europejskie, WFOŚiGW Środki własne jednostek realizujących, 2a. Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków w gminie Sianów Gmina Sianów 630.000,00 zł Budżet Gminy, Fundusze europejskie Gminy, Środki własne jednostek 3. Budowa kanalizacji deszczowej, modernizacja kanalizacji w celu wydzielenia Przedsiębiorstwo realizujących, kanalizacji deszczowej, budowa osadników i separatorów wód opadowych i Zadanie ciągłe Brak danych wodno - Budżet Gminy, Fundusze roztopowych na wylotach sieci deszczowej do odbiorników kanalizacyjne europejskie, WFOŚiGW

3a. Odbudowa istniejącej kanalizacji deszczowej w Starych Bielicach Gminia Biesiekierz, 300.000,00 zł Budżet Gmin, Środki Przedsiębiorstwo własne jednostek 3b. Budowa kanalizacji deszczowej na osiedlu Natalia i Zielony Pagórek w wodno - realizujących, Fundusze 500.000,00 zł Starych Bielicach kanalizacyjne europejskie Powiatowy Środki własne jednostek

3c. Przebudowa i remont kanalizacji deszczowej w m. Gozd Zarząd Dróg 100.000,00 zł realizujących, Fundusze w Koszalinie europejskie Powiatowy Środki własne jednostek

3d. Budowa odwodnienia w m. Kotłowo Zarząd Dróg 200.000,00 zł realizujących, Fundusze w Koszalinie europejskie

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 157 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Gmina Sianów, Środki własne jednostek Przedsiębiorstwo 3e. Uporządkowanie gospodarki wodami opadowymi i roztopowymi 220.000,00 zł realizujących, Fundusze wodno - europejskie kanalizacyjne Okręgowe Stacje 4. Weryfikacja obszarów zagrożonych zanieczyszczeniem związkami azotu Chemiczno – Zadanie ciągłe Brak danych Budżet Państwa pochodzących ze źródeł rolniczych Rolnicze, RZGW

Okręgowe Stacje 5. Działania podejmowane w celu ograniczenia dopływu zanieczyszczeń Chemiczno – Zadanie ciągłe Brak danych Budżet Państwa związkami azotu pochodzących ze źródeł rolniczych Rolnicze, RZGW Budżet jednostek 6. Wspieranie budowy szczelnych zbiorników na gnojowicę i/lub gnojówkę realizujących, oraz płyt obornikowych w gospodarstwach rolnych prowadzących hodowlę Gminy Zadanie ciągłe Brak danych fundusze unijne i chów zwierząt środki z funduszy ochrony środowiska

7. Prowadzenie monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych WIOŚ, PIG Zadanie ciągłe Brak danych Budżet Państwa

WIOŚ, Powiat, Środki własne jednostek 8. Prowadzenie kontroli zrzutu ścieków przemysłowych i komunalnych Zadanie ciągłe Brak danych Gminy realizujących

Środki własne jednostek Gminy, Powiat, 9. Rewitalizacja jezior oraz zagospodarowywanie terenów wokół jezior dla realizujących, Budżet Gmin, Właściciele potrzeb turystyki i rekreacji w sposób zapewniający ochronę wód jeziornych Brak danych Budżet Powiatu, ośrodków przed zanieczyszczeniem WFOŚiGW, NFOŚiGW, wypoczynkowych Fundusze europejskie

RZGW, KZGW Zwiększenie retencji w konsorcjum Budżet Państwa, NFOŚiGW, w zlewniach i ochrona 1. Opracowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego, map zagrożeń z IMGW, Minister Brak danych WFOŚiGW, śrdoki przed skutkami zjawisk i map ryzyka powodziowego, planów zarządzania ryzykiem powodziowym na właściwy do spraw Europejkiego Funduszu ekstremalnych obszarach dorzeczy oraz w regionach wodnych gospodarki Rozowju Regionalnego morskiej, Urzędy Morskie

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 158 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Budżet Państwa, NFOŚiGW, 2. Opracowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego od strony morza, w Minister WFOŚiGW, śrdoki

tym morskich wód wewnętrznych, map zagrożeń i map ryzyka powodziowego Infrastruktury, Brak danych Europejkiego Funduszu od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych Urzędy Morskie Rozowju Regionalnego

3. Utrzymywanie koryt cieków, kanałów i obwałowań w należytym stanie Budżet Państwa, Budżet ZZMiUW,RZGW, technicznym, remonty budowli wodnych, w tym regulacyjnych, zapewnienie Gmin, Budżet Powiatu, Gminy, Podmioty Zadanie ciągłe Brak danych drożności koryt cieków i kanałów, poprawa warunków przepływu wód Fundusze europejskie, korzystające z wód powodziowych WFOŚiGW

Budżet Państwa, Fundusze 4. Budowa zbiorników retencyjnych, w tym realizacja Programu małej retencji ZZMiUW, Gminy, europejskie, WFOŚiGW, wód dla Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2015, budowa Brak danych Powiat Środki własne jednostek i modernizacja urządzeń melioracyjnych, zbiorników retencyjnych realizujących

18 miesięcy od daty 5. Uwzględnienie granic obszarów przedstawionych na mapach zagrożenia Budżet samorządów, Wojewoda, otrzymania map i mapach ryzyka powodziowego w dokumentach planistycznych, takich jak Brak danych Środki własne jednostek Samorządy gminne zagrożenia i map ryzyka plany zagospodarowania przestrzennego szczebla wojewódzkiego oraz mpzp realizujących powodziowego

Gminy, Środki własne jednostek Zapewnienie dobrej jakości 1. Budowa i modernizacja systemów zbiorowego zaopatrywania Przedsiębiorstwa realizujących, Budżet Gmin, wód użytkowych i Zadanie ciągłe Brak danych w wodę wodno - WFOŚiGW, NFOŚiGW, racjonalne kanalizacyjne Fundusze europejskie ich wykorzystanie Gmina Manowo, Środki własne jednostek Przedsiębiorstwo realizujących, 1a. Budowa sieci wodociągowej z przyłączami i instalacjami w Boninie 1.140.000,00 zł wodno - Budżet Gminy, Fundusze kanalizacyjne europejskie, WFOŚiGW Gmina Manowo, Środki własne jednostek 1b. Budowa węzła wodociągowego dla m. Bonin i Cewlino z odcinkiem Przedsiębiorstwo realizujących, 338.000,00 zł sieci dla m. Bonin wodno - Budżet Gminy, Fundusze kanalizacyjne europejskie, WFOŚiGW Gmina Sianów, Środki własne jednostek 1c. Modernizacja sieci wodociągowej, stacji wodociągowych, budowa Przedsiębiorstwo realizujących, 3.125.000,00 zł magistrali wodno - Budżet Gminy, Fundusze kanalizacyjne europejskie

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 159 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Gmina Sianów, Środki własne jednostek Przedsiębiorstwo realizujących, 1d. Budowa wodociągu publicznego w m. Kłos 475.000,00 zł wodno - Budżet Gminy, Fundusze kanalizacyjne europejskie Gmina Świeszyno, Środki własne jednostek 1e. Modernizacja hydroforni i wymiana pomp w przepompowniach – Przedsiębiorstwo realizujących, 3.520.000,00 zł modernizacja infrastruktury wodociągowej wodno - Budżet Gminy, Fundusze kanalizacyjne europejskie Gmina Świeszyno, Środki własne jednostek 1f. Budowa sieci wodno – kanalizacyjnej w Niekłonicach – możliwość dostępu Przedsiębiorstwo realizujących, 215.000,00 zł do wody mieszkańców gminy wodno - Budżet Gminy, Fundusze kanalizacyjne europejskie Gminy, Powiat, Budżet Państwa, Budżet Przedsiębiorstwa 2. Przywrócenie i utrzymanie wymaganych standardów wodom śródlądowym Gmin, Budżet Powiatu, wodno – Brak danych będącym środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych Środki własne jednostek kanalizacyjne, realizujących, WFOŚiGW WIOŚ Gminy, Powiat, właściciele ośrodków wypoczynkowych, Budżet Państwa, Budżet Przedsiębiorstwa 3. Przywrócenie właściwych standardów, w szczególności w zakresie kryterium Gmin, Budżet Powiatu, wodno – Brak danych sanitarnego, wodom wykorzystywanym jako kąpieliska Środki własne jednostek kanalizacyjne, realizujących WIOŚ, PIS (w ramach prowadzonych kontroli)

Przedsiębiorstwa Środki własne jednostek 4. Optymalizacja zużycia wody poprzez zapobieganie stratom wody na przesyle wodno - realizujących, środki (modernizacja sieci wodociągowej) oraz wprowadzanie zamkniętych obiegów kanalizacyjne, pomocowe UE, Brak danych wody w przemyśle i oszczędne korzystanie z wody przez indywidualnych Gminy, środki z Funduszy Ochrony użytkowników Użytkownicy Środowiska, środowiska Budżet Gmin

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 160 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

1. Modernizacja istniejących urządzeń piętrzących poprzez wyposażenie ich ZZMiUW, Gminy, Przywrócenie i ochrona Budżet Państwa, w przepławki, budowa nowych przepławek, w tym przedsięwzięcia w ramach Powiat, podmioty ciągłości ekologicznej koryt Brak danych WFOŚiGW, Fundusze kontynuacji Programu budowy przepławek dla ryb na terenie Województwa korzystające z wód, rzek europejskie Zachodniopomorskiego Urzędy Morskie

2. Zwiększenie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i Środki własne jednostek suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych, w tym działania na rzecz Lasy Państwowe Brak danych realizujących, Fundusze retencji na obszarach cennych przyrodniczo i ochrona siedlisk wodnych i od europejskie wód zależnych

RZGW, ZZMiUW, 3. Renaturyzacja koryt i dolin rzecznych, w tym ochrona, zachowanie i Gminy, Powiat, Budżet Państwa, NFOŚiGW, przywracanie biotopów oraz naturalnych siedlisk przyrodniczych wodnych Lasy Państwowe, Zadanie ciągłe Brak danych WFOŚiGW, Fundusze i od wód zależnych oraz inprodukcja rodzimych gatunków ryb organizacje pożytku europejskie publicznego

PRIORYTET 3: DOBRY STAN WÓD PRZEJŚCIOWYCH I PRZYBRZEŻNYCH ORAZ SKUTECZNA OCHRONA LINII BRZEGOWEJ

Osiągnięcie i utrzymanie Gminy, Powiat, Przedsiębiorstwa dobrego stanu wód Budżet Gmin, Budżet 1. Rozwój systemów zapewniających ograniczanie wprowadzania do wód wodno – przejściowych Powiatu, Środki własne morskich substancji zanieczyszczających, w tym substancji zwiększających kanalizacyjne, Brak danych i przybrzeżnych, jednostek realizujących, trofię wód właściciele w szczególności WFOŚiGW, NFOŚiGW zatrzymanie eutrofizacji nieruchomości, tych wód WIOŚ

Gminy, Powiat, Budżet Gmin, Budżet 2. Zagospodarowywanie terenów na wybrzeżu dla potrzeb turystyki i rekreacji Właściciele Powiatu, Środki własne Brak danych w sposób zapewniający ochronę wód przed zanieczyszczeniem ośrodków jednostek realizujących, wypoczynkowych WFOŚiGW, NFOŚiGW

Budżet Gmin, Środki 3. Redukcja zrzutów z przydomowych oczyszczalni ścieków w celu osiągnięcia Gminy, Właściciele Zadanie ciągłe Brak danych własne jednostek zgodności z zaleceniem HELCOM 28E/6 nieruchomości realizujących

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 161 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Budżet Państwa, Zatrzymanie procesów 1. Realizacja zadań ujętych w „Programie ochrony brzegów morskich” Urzędy Morskie Zadanie ciągłe Brak danych degradacji brzegu Fundusze europejskie morskiego i ochrona linii brzegowej 2. Budowa, odbudowa bądź przywrócenie właściwych parametrów budowlom Budżet Państwa, Urzędy Morskie Zadanie ciągłe Brak danych chroniącym brzeg morski Fundusze europejskie

3. Monitoring stanu brzegu morskiego, w tym linii brzegowej Urzędy Morskie Zadanie ciągłe Brak danych Budżet Państwa

PRIORYTET 4: STWORZENIE SYSTEMU GOSPODARKI ODPADAMI ZGODNEGO Z ZASADĄ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU Gminy, Powiat, Budowa systemu 1. Intensyfikacja edukacji ekologicznej promującej właściwe postępowanie Marszałek, Budżet Państwa, gospodarki odpadami z odpadami oraz prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno – Wojewoda, Zadanie ciągłe Brak danych Budżet JST, WFOŚiGW, zgodnego z wymaganiami edukacyjnej w tym zakresie Organizacje NFOŚiGW KPGO 2014 pozarządowe

2. Wspieranie wdrażania efektywnych ekonomicznie i ekologicznie technologii Gminy, Powiat, Budżet Państwa, odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym technologii pozwalających na Marszałek, Brak danych Budżet JST, recykling oraz odzysk energii zawartej w odpadach, w procesach termicznego i Wojewoda WFOŚiGW, NFOŚiGW biochemicznego ich przekształcania

3. Wzmocnienie kontroli podmiotów prowadzących działalność w zakresie Budżet Państwa,

zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów dla zapewnienia RDOŚ, WIOŚ Brak danych Budżet JST, WFOŚiGW, skutecznego egzekwowania prawa NFOŚiGW Budżet Państwa, 4. Wyeliminowanie praktyk niewłaściwej eksploatacji i rekultywacji składowisk Marszałek Zadanie ciągłe Brak danych Budżet JST, WFOŚiGW, odpadów NFOŚiGW Gminy, Stowarzyszenie 5. Zapewnienie dostępności odpowiedniej przepustowości instalacji Gmin i Powiatów Budżet JST, WFOŚiGW, Brak danych do przetwarzania odpadów Przymorza NFOŚiGW Zachodniego, Zarządcy instalacji

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 162 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Gminy, 6. Stymulowanie rozwoju rynku surowców wtórnych i produktów Stowarzyszenie zawierających surowce wtórne poprzez wspieranie współpracy organizacji Budżet JST, WFOŚiGW, Gmin i Powiatów Brak danych odzysku, przemysłu i samorządu terytorialnego oraz konsekwentne NFOŚiGW Przymorza egzekwowanie obowiązków w zakresie odzysku i recyklingu Zachodniego, Gminy, Powiat, 7. Wydawanie decyzji związanych z realizacją celów spełniających założenia Budżet JST, WFOŚiGW, Wojewoda, Zadanie ciągłe Brak danych wojewódzkiego planu gospodarki odpadami NFOŚiGW Marszałek Gminy, Stowarzyszenie Gmin i Powiatów 8. Zakończenie uporządkowania składowisk odpadów innych niż niebezpieczne Budżet JST, WFOŚiGW, Przymorza Brak danych i obojętne NFOŚiGW Zachodniego, Zarządcy składowisk Gminy, Prawidłowa gospodarka Stowarzyszenie Budżet Gmin, WFOŚiGW, 1. Objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych odpadami komunalnymi Gmin i Powiatów Brak danych NFOŚiGW, Fundusze wszystkich mieszkańców najpóźniej do 2015 r. Przymorza europejkie Zachodniego

Gminy, Stowarzyszenie Budżet Gmin, WFOŚiGW, 2. Objęcie wszystkich mieszkańców systemem selektywnego zbierania Gmin i Powiatów Brak danych NFOŚiGW, Fundusze odpadów najpóźniej do 2015 r. Przymorza europejskie Zachodniego

Gminy, 3. Zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji Stowarzyszenie Budżet Gmin, WFOŚiGW, kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych: w 2013 r. Gmin i Powiatów 2013r. oraz 2020r. Brak danych NFOŚiGW, Fundusze więcej niż 50%, w 2020 r. więcej niż 35%, w stosunku do masy tych odpadów Przymorza europejskie wytworzonych w 1995 r. Zachodniego

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 163 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Gminy, Stowarzyszenie Budżet Gmin, WFOŚiGW, 4. Zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych Gmin i Powiatów Brak danych NFOŚiGW, Fundusze do max. 60% wytworzonych odpadów do końca 2014 r. Przymorza europejskie Zachodniego

5. Przygotowanie do ponownego wykorzystania i recykling materiałów Gminy, odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło Stowarzyszenie Budżet Gmin, WFOŚiGW, z gospodarstw domowych i w miarę możliwości, odpadów innego pochodzenia Gmin i Powiatów 2020r. Brak danych NFOŚiGW, Fundusze podobnych do odpadów z gospodarstw domowych minimum 50% masy do Przymorza europejskie 2020 roku Zachodniego

Gminy, 6. Uporządkowanie istniejącego systemu gospodarki odpadami komunalnymi Przedsiębiorstwo na obszarze Regionu Środkowo – Pomorskiego poprzez budowę Gospodarki kompleksowego systemu gospodarki odpadami dla regionu, tj.: Komunalnej Środki własne jednostek
modernizacja i rozbudowa Zakładu Odzysku Odpadów w Sianowie, Sp. z o.o. w realizujących, Budżet Gmin,
budowa stacji przeładunkowej odpadów komunalnych - SPOK w Koszalinie, Brak danych WFOŚiGW, NFOŚiGW, Sianowie (sortownia niesegregowanych, zmieszanych odpadow oraz Stowarzyszenie Fundusze europejskie surowcowych; instalacja tlenowej stabilizacji frakcji podsitowej), Gmin i Powiatów
realizację projektu oraz budowę Zakładu Termicznego Przymorza Przekształcania Odpadów w Koszalinie Zachodniego

Budżet Gmin, 7. Monitoring dzikich składowisk Gminy Zadanie ciągłe Brak danych Fundusze europejskie

Prawidłowa gospodarka Budżet Państwa, 1. Prowadzenie bazy danych PCB Marszałek Zadanie ciągłe Brak danych WFOŚiGW, NFOŚiGW, odpadami niebezpiecznymi Fundusze europejskie

Organizacje odzysku, 2. Rozwój istniejącego systemu zbierania olejów odpadowych, Środki własne jednostek producenci i Brak danych w tym ze źródeł rozproszonych oraz standaryzacji urządzeń realizujących wytwórcy olejów odpadowych

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 164 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

3. Monitoring prawidłowego postępowania z olejami odpadowymi (w pierwszej kolejności odzysk poprzez regenerację, a jeśli jest niemożliwy ze WIOŚ Zadanie ciągłe Brak danych Budżet Państwa względu na stopień zanieczyszczenia poddanie olejów odpadowych innym procesom odzysku)

WIOŚ, PIS 4. Zwiększenie nadzoru nad prowadzeniem gospodarki odpadami przez (dla wytwórców małych wytwórców odpadów medycznych i weterynaryjnych w małej ilości Zadanie ciągłe Brak danych Budżet Państwa odpadów (źródła rozproszone) medycznych) Przedsiębiorcy, Środki własne jednostek Właściciele 5. Opracowanie i wdrażanie innowacyjnych technologii przetwarzania zużytych realizujących, WFOŚiGW, instalacji Brak danych baterii i akumulatorów, w szczególności alkalicznych NFOŚiGW, Fundusze unieszkodliwiania europejskie tych odpadów Przedsiębiorcy, Środki własne jednostek Właściciele 6. Rozbudowa lub modernizacja infrastruktury technicznej w zakresie zbierania realizujących, WFOŚiGW, instalacji Brak danych i przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego NFOŚiGW, Fundusze unieszkodliwiania europejskie tych odpadów

7. Prowadzenie cyklicznych kontroli poszczególnych podmiotów wprowadzających pojazdy, punktów zbierania pojazdów, stacji demontażu WIOŚ Zadanie ciągłe Brak danych Budżet Państwa prowadzących strzępiarki, w zakresie przestrzegania przepisów o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji

8. Realizacja działań zawartych w Programie usuwania azbestu Budżet Gmin, Budżet i wyrobów zawierających azbest na terenie Powiatu Koszalińskiego Powiat, Gminy Brak danych Powiatu, WFOŚiGW, na lata 2010 – 2032 oraz gminnych Programach usuwania azbestu NFOŚiGW i wyrobów zawierających azbest

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 165 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Przedsiębiorcy, Środki własne jednostek Właściciele 9. Rozbudowa infrastruktury technicznej zbierania zużytych opon, szczególnie realizujących, WFOŚiGW, instalacji Brak danych w zakresie odbierania od małych i średnich przedsiębiorstw NFOŚiGW, Fundusze unieszkodliwiania europejskie tych odpadów Przedsiębiorcy, 10. Rozbudowa infrastruktury technicznej selektywnego zbierania, Środki własne jednostek Właściciele przetwarzania oraz ponownego wykorzystania odzysku, w tym recyklingu realizujących, WFOŚiGW, instalacji Brak danych odpadów z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz NFOŚiGW, Fundusze unieszkodliwiania infrastruktury drogowej europejskie tych odpadów

Środki własne jednostek Zarządcy 11. Zwiększenie wykorzystania osadów ściekowych w trakcie prowadzenia realizujących, WFOŚiGW, oczyszczalni Zadanie ciągłe Brak danych inwestycji w zakresie budowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków NFOŚiGW, Fundusze ścieków europejskie

12. Monitoring terenu po zlikwidowanych mogilnikach GIS Zadanie ciągłe Brak danych Fundusze europejskie

PRIORYTET 5: OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I ZRÓWNOWAŻONE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH RDOŚ, RDLP, Pogłębianie i udostępnianie Organizacje Budżet Państwa, wiedzy o zasobach pozarządowe, Budżet JST, Fundusze przyrodniczych 1. Realizacja Planów Zadań Ochronnych dla obszarów Natura 2000 Instytucja Brak danych europejskie, NFOŚiGW, naukowe, Urzędy WFOŚiGW Morskie, Gminy, Powiat

2. Prowadzenie działań edukacyjnych mających na celu podnoszenie Gminy, Powiat, Budżet Państwa, Budżet świadomości w zakresie prawnych i przyrodniczych podstaw funkcjonowania RDOŚ, organizacje Brak danych JST, Fundusze europejskie obszarów chronionych oraz w zakresie ochrony dziedzictwa ekologicznego pozarządowe

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 166 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Stworzenie prawno- organizacyjnych warunków 1. Tworzenie nowych form ochrony przyrody na podstawie wyników Budżet JST, Gminy, RDOŚ Zadanie ciągłe Brak danych i narzędzi dla ochrony inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej Budżet Państwa przyrody

Ochrona różnorodności RDOŚ, RDLP, Organizacje biologicznej i krajobrazowej 1. Monitoring stanu gatunków i siedlisk na obszarach Natura 2000 Budżet Państwa, pozarządowe, i pozostałych obszarach cennych przyrodniczo oraz przeciwdziałanie Zadanie ciągłe Brak danych Budżet JST, Środki własne Instytucje pogorszeniu się tego stanu jednostek realizujących naukowe, Urząd Morski

RDOŚ, RDLP, Budżet Państwa, 2. Czynna ochrona siedlisk cennych przyrodniczo (np. terenów podmokłych, Organizacje Zadanie ciągłe Brak danych NFOŚiGW, WFOŚiGW, łąk i pastwisk, wrzosowisk) pozarządowe Fundusze europejskie

3. Przebudowa drzewostanów pod kątem zgodności z siedliskiem, Budżet Państwa, RDLP Zadanie ciągłe Brak danych w szczególności na terenach obszarów chronionych NFOŚiGW, WFOŚiGW

Budżet Państwa, RDOŚ, RDLP, NFOŚiGW, WFOŚiGW,

4. Opracowanie i wdrażanie programów ochrony gatunków zagrożonych Organizacje Brak danych Fundusze europejskie, pozarządowe Środki własne jednostek realizujących

Budżet Państwa, RDOŚ, RDLP, NFOŚiGW, WFOŚiGW, 5. Tworzeniem infrastruktury edukacyjnej, informacyjnej, turystycznej oraz Organizacje Brak danych Fundusze europejskie, służącej ochronie przyrody pozarządowe Środki własne jednostek realizujących

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 167 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

6. Wsparcie ochrony bioróżnorodności na obszarach wiejskich poprzez szkolenie i wsparcie rolników we wdrażaniu programów rolno- ZODR, ARiMR Zadanie ciągłe Brak danych Fundusze europejskie środowiskowych

Ochrona walorów krajobrazowych i ładu 1. Sporządzanie planów zagospodarowania przestrzennego morskich wód Budżet Państwa, NFOŚiGW, przestrzennego w strefie Urzędy Morskie Zadanie ciągłe Brak danych wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomiczne WFOŚiGW brzegowej Morza Bałtyckiego

Lasy Państwowe, Ochrona ekosystemów Budżet Państwa, Środki 1. Zalesianie nowych terenów, w tym gruntów zbędnych dla rolnictwa oraz Właściciele lasów leśnych Brak danych własne jednostek nieużytków z uwzględnieniem uwarunkowań przyrodniczo – krajobrazowych prywatnych, realizujących, NFOŚiGW właściciele gruntów

Lasy Państwowe, Budżet Państwa, Środki 2. Prowadzenie waloryzacji przyrodniczej obszarów leśnych Właściciele lasów Zadanie ciągłe Brak danych własne jednostek prywatnych realizujących, NFOŚiGW

Budżet Państwa, Środki 3. Tworzenie spójnych kompleksów leśnych szczególnie w obszarze korytarzy własne jednostek Lasy Państwowe Brak danych ekologicznych i wododziałów realizujących, Fundusze europejskie

4. Zwiększenie ilości i powierzchni zadrzewień na terenach rolniczych oraz rozszerzenie zakresu leśnej rekultywacji terenów zdegradowanych, w tym:
rekultywacja na cele przyrodnicze terenów zdegradowanych Budżet Państwa, Środki popoligonowych i powojskowych zarządzanych przez PGL LP, Lasy Państwowe, własne jednostek
odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez Właściciele Brak danych realizujących, Fundusze katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych – gruntów europejskie budowa,
przebudowa i modernizacja dróg leśnych, wyznaczonych w planach urządzenia lasu jako drogi pożarowe

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 168 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

5. Renaturalizacja obszarów leśnych, w tym obszarów wodnych - błotnych Budżet Państwa, Środki obiektów cennych przyrodniczo, znajdujących się na terenach leśnych w tym własne jednostek zwiększenie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy Lasy Państwowe Brak danych realizujących, Fundusze w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych- budowa obiektów wodno- europejskie melioracyjnych

6. Podnoszenie świadomości przyrodniczej społeczeństwa, udostępnienie lasów poprzez utrzymanie i rozwój posiadanej infrastruktury, rozszerzaniu Budżet Państwa, Lasy Państwowe Brak danych bazy do edukacji ekologicznej, partycypacji w inwestycjach wspólnych z NFOŚiGW, WFOŚiGW samorządami w zakresie rozwoju turystyki na obszarach leśnych i przyleśnych

7. Prowadzenie doradztwa dla właścicieli gruntów korzystających Budżet Państwa, Lasy Państwowe Brak danych ze wsparcia UE dla działań związanych z leśnictwem NFOŚiGW, WFOŚiGW

8. Promocja turystyki związanej z gospodarką leśną, łowiectwem, turystyki Budżet Państwa, Lasy Państwowe Brak danych ekologicznej i rowerowej NFOŚiGW, WFOŚiGW

9. Monitorowanie oraz ograniczanie występowania szkodników owadzich Budżet Państwa, Lasy Państwowe Brak danych w lasach NFOŚiGW, WFOŚiGW

10. Monitorowanie oraz ograniczanie zagrożenia pożarowego w lasach, w tym:
modernizacja sprzętu przeciwpożarowego oraz systemu wczesnego Budżet Państwa, Lasy Państwowe, wykrywania pożarów lasu, NFOŚiGW, WFOŚiGW, Właściciele lasów Brak danych
modernizacja systemu obserwacji lasu, zakup kamer TV Środki własne jednostek prywatnych umożliwiających monitoring lasów, realizujących
zakup i wymiana sprzętu patrolowo-gaśniczego

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 169 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Budżet Państwa, Lasy Państwowe, NFOŚiGW, WFOŚiGW,

11. Budowa lub przebudowa dróg leśnych uznanych za drogi pożarowe Właściciele lasów Brak danych Środki własne jednostek prywatnych realizujących, Fundusze europejskie Budżet Państwa, Lasy Państwowe, NFOŚiGW, WFOŚiGW, 12. Wykonanie sztucznych zbiorników na potrzeby gaśnicze na terenach Właściciele lasów Brak danych Środki własne jednostek leśnych gdzie nie występują naturalne źródła poboru wody prywatnych realizujących, Fundusze europejskie

Budżet Państwa, Lasy Państwowe, NFOŚiGW, WFOŚiGW, 13. Retencjonowanie wody na obszarach leśnych Właściciele lasów Brak danych Środki własne jednostek prywatnych realizujących

14. Wzmacnianie techniczne służb leśnych dla potrzeb ujawniania Budżet Państwa, i zwalczania zagrożeń niszczenia przyrody przez człowieka (walka Lasy Państwowe Brak danych NFOŚiGW, WFOŚiGW z kłusownictwem, zaśmiecaniem i dewastacją terenów leśnych)

Budżet Państwa, 15. Wyznaczenie ostoi różnorodności biologicznej Lasy Państwowe Brak danych NFOŚiGW, WFOŚiGW

Wdrożenie zasad turystyki RDLP, RDOŚ, 1. Określenie pojemności i chłonności turystycznej miejsc szczególnie cennych zrównoważonej na Organizacje Brak danych NFOŚiGW, WFOŚiGW przyrodniczo obszarach chronionych pozarządowe

2. Dostosowanie infrastruktury turystycznej oraz zasad zarządzania ruchem RDLP, RDOŚ,

turystycznym do oszacowanych poziomów chłonności i pojemności Organizacje Brak danych NFOŚiGW, WFOŚiGW turystycznej pozarządowe

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 170 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

3. Opracowanie koncepcji najkorzystniejszego wykorzystania przyrodniczych zasobów regionu wraz z planem podziału obszarów cennych przyrodniczo na RDLP, RDOŚ,

strefy (o różnym stopniu dostępności i zagospodarowania), z uwzględnieniem Organizacje Brak danych NFOŚiGW, WFOŚiGW bogactwa siedlisk i ich odporności na presję turystyczną oraz włączenie tej pozarządowe strategii do wojewódzkiej strategii rozwoju turystyki

Samorządy, Promocja przyrodniczych 1. Podkreślanie znaczenia walorów przyrodniczych i ich ochrony Budżet JST, Organizacje Zadanie ciągłe Brak danych walorów turystycznych w kampaniach promocyjnych poszczególnych regionów Fundusze europejskie pozarządowe

PRIORYTET 6: POPRAWA KLIMATU AKUSTYCZNEGO

Rozpoznanie i ocena 1. Sporządzenie map akustycznych dla miast powyżej 100 tys. mieszkańców Zarządcy dróg, Budżet Powiatu, Brak danych stopnia narażenia oraz dla dróg krajowych, linii kolejowych linii kolejowych Fundusze europejskie mieszkańców na ponadnormatywny hałas 2. Opracowanie wynikających z map akustycznych Programów ochrony przed Gminy, Marszałek, Budżet JST, Brak danych hałasem Wojewoda Fundusze europejskie

3. Kontrola jednostek gospodarczych w zakresie emitowanego hałasu WIOŚ Brak danych Budżet Państwa

1. Zmniejszenie zagrożenia mieszkańców ponadnormatywnym hałasem Ograniczenie uciążliwości Budżet Gmin, poprzez: budowę obwodnic i dróg alternatywnych do istniejących (wraz ze Gminy, akustycznej dla Budżet Państwa, skutecznymi zabezpieczeniami akustycznymi), przeprowadzenie remontu Zarządcy dróg, Brak danych mieszkańców WFOŚiGW, Fundusze nawierzchni dotychczasowych odcinków dróg, zastosowanie zmniejszenia Policja europejskie prędkości pojazdów Budżet Gmin, 2. Opracowanie i wdrożenie zasad organizacji ruchu sprzyjających obniżeniu Gminy, Budżet Państwa, emisji hałasu do środowiska oraz utworzenie obszarów ograniczonego Brak danych Zarządcy dróg WFOŚiGW, Fundusze użytkowania (w przypadku braku innych technicznych możliwości) europejskie

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 171 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

3. Ograniczenie uciążliwości akustycznej w miejscach występowania szczególnych uciążliwości akustycznych dla mieszkańców (szczególnie w Gminy, okolicach takich budynków jak: szpitale, szkoły, przedszkola, internaty, domy Budżet Gmin, Zarządcy dróg, opieki społecznej itp.) poprzez: budowę ekranów akustycznych, stosowanie Brak danych WFOŚiGW, Fundusze linii kolejowych mat antywibracyjnych, wykopów, tuneli, tworzenie pasów zieleni przy europejskie oraz budynków głównych trasach komunikacyjnych, zwiększenie izolacyjności akustycznej budynków Budżet JST, 4. Ograniczenie hałasu emitowanego przez środki transportu (transport Gminy, PKP, PKM Brak danych WFOŚiGW, Fundusze drogowy i szynowy) m.in. poprzez ich modernizację, naprawę trakcji europejskie

5. Zapewnienie przestrzegania zasady strefowania (rozgraniczania terenów

o zróżnicowanej funkcji) w planowaniu przestrzennym oraz wprowadzenie Gminy Brak danych Budżet Gmin zapisów odnośnie standardów akustycznych dla poszczególnych terenów

6. Przeprowadzenie edukacji ekologicznej oraz promowanie komunikacji zbiorowej, transportu rowerowego oraz proekologicznego korzystania Gmina, Powiat, Budżet JST, WFOSiGW, Brak danych z samochodów: Carpooling (jazda z sąsiadem), Eco-driving (ekologiczny, Zarządcy dróg Fundusze europejskie oszczędny styl jazdy)

PRIORYTET 7: OCHRONA PRZED POLAMI ELEKTROMAGNETYCZNYMI

Monitoring Budżet Państwa, 1. Prowadzenie monitoringu poziomów pól elektromagnetycznych WIOŚ Brak danych poziomów pól Fundusze europejskie elektromagnetycznych

1. Uwzględnienie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego Ograniczenie narażenia Koszty zagadnień pola elektromagnetycznego (pozostawienie w sąsiedztwie linii Gminy Zadanie ciągłe Budżet Gmin mieszkańców na administracyjne wysokich napięć wolnych przestrzeni) oddziaływanie pól elektromagnetycznych 2. Budowa i modernizacja sieci elektroenergetycznych na terenie gmin z Środki jednostek Gminy, uwzględnieniem ich małokonfliktowych lokalizacji oraz likwidacja sieci na Zadanie ciągłe Brak danych realizujących, Fundusze Gestor sieci potrzeby nowych uzbrojeń terenu pomocowe UE

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 172 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

3. Przestrzeganie granic stref ochronnych zgodnie z ocenami oddziaływania na Właściciele Zadanie ciągłe Brak danych - środowisko dla urządzeń nadawczych obiektów

Budżet Państwa, 4. Identyfikacja i kontrole zagrożeń promieniowania elektromagnetycznego WIOŚ Zadanie ciągłe Brak danych NFOŚiGW, WFOŚiGW

5. Prowadzenie rejestru o terenach, na których odnotowano przekroczenia Budżet Państwa, dopuszczalnych pól elektromagnetycznych w miejscach dostępnych dla WIOŚ Zadanie ciągłe Brak danych NFOŚiGW, ludności i przeznaczonych pod zabudowę WFOŚiGW

Marszałek, Budżet Państwa, 6. Podnoszenie świadomości społeczeństwa o źródłach i stopniu oddziaływania Powiat, Gminy, Budżet Gmin, Zadanie ciągłe Brak danych pól elektromagnetycznych Użytkownicy NFOŚiGW, emitujący PEM WFOŚiGW

PRIORYTET 8: ZAPOBIEGANIE POWAŻNYM AWARIOM

Zmniejszenie zagrożenia Budżet Państwa, 1. Prowadzenie kontroli na terenach zakładów przemysłowych WIOŚ Brak danych oraz minimalizacja skutków NFOŚiGW, WFOŚiGW w przypadku wystąpienia awarii JST, Służby Budżet Państwa, 2. Wzmocnienie kadr pracowniczych monitoringu środowiska interwencyjne, Brak danych Budżet JST, (straży pożarnej, WIOŚ) WIOŚ NFOŚiGW, WFOŚiGW

3. Wyposażenie służb monitoringu w profesjonalny sprzęt umożliwiający JST, Służby Budżet Państwa, prowadzenie działań ratowniczych dla wszystkich możliwych scenariuszy interwencyjne, Brak danych NFOŚiGW, WFOŚiGW awarii i katastrof WIOŚ

Budżet JST, Zapewnienie bezpiecznego Gminy, Powiat, Budżet Państwa, transportu substancji 1. Wspieranie działalności jednostek reagowania kryzysowego Marszałek, Brak danych NFOŚiGW, WFOŚiGW, niebezpiecznych Wojewoda, Fundusze europejskie

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 173 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Wykreowanie właściwych Gminy, Powiat, Budżet JST, zachowań społeczeństwa Marszałek, 1. Edukacja w zakresie właściwych zachowań w sytuacjach zagrożenia Budżet Państwa, w sytuacji wystąpienia Wojewoda, Służby Brak danych wśród mieszkańców NFOŚiGW, WFOŚiGW, zagrożeń środowiska inrewencyjne, Fundusze europejskie z tytułu awarii WIOŚ przemysłowych PRIORYTET 9: ZRÓWNOWAŻONA GOSPODARKA ZASOBAMI NATURALNYMI

WUG, PIG, Minimalizacja strat w Kopalnie, Budżet Państwa, 1. Wykorzystanie nowoczesnych technik poszukiwawczych i wydobywczych Brak danych eksploatowanych złożach Ośrodki naukowo - Fundusze europejskie oraz ochrona środowiska badawcze przed negatywnym oddziaływaniem przemysłu Organy wydobywczego 2. Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin koncesyjne, Brak danych Budżet JST Gminy, OUG

3. Współdziałanie organów administracji publicznej w tworzeniu studiów Gminy, uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego z Organy koncesyjne, Brak danych Budżet JST uwzględnieniem kopalin i ich ochroną przed trwałym zainwestowaniem nie OUG górniczym

Organy 4. Ochrona niezagospodarowanych złóż kopalin w procesie planowania koncesyjne, Brak danych Budżet JST przestrzennego Gminy, OUG

5. Uwzględnienie w planach zagospodarowanie przestrzennego wszystkich Środki własne jednostek znanych złóż w granicach ich udokumentowania wraz z zapisami o ochronie ich Gminy Zadanie ciągłe Brak danych realizujących obszarów przed trwałym zainwestowaniem

OUG, Geolog 6. Kontrola w zakresie wykonywania postanowień udzielanych koncesji oraz Budżet Państwa, Środki Wojewódzki, Zadanie ciągłe Brak danych eliminacja nielegalnych koncesji pomocowe UE, NFOŚiGW Powiat

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 174 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

PRIORYTET 10: OCHRONA GLEB PRZED NAGATYWNYM ODDZIAŁYWANIEM ORAZ REKULTYWACJA TERENÓW ZDEGRADOWANYCH

Ochrona gleb przed Budżet Państwa, Środki 1. Promocja rolnictwa ekologicznego i integrowanego, poprzez szkolenia negatywnym ZODR Brak danych jednostek realizujących, rolników (zgodnych z wymogami ochrony środowiska i przyrody) oddziaływaniem rolnictwa i Fundusze europejskie innych rodzajów działalności gospodarczej Budżet Państwa, Środki 2. Finansowe wspieranie przez fundusze ekologiczne inicjatyw dotyczących Zarząd Brak danych jednostek realizujących, rekultywacji terenów zdegradowanych i zdewastowanych województwa Fundusze europejskie

Zarząd województwa, Budżet Państwa, Środki 3. Zapobieganie zanieczyszczeniom gleb, zwłaszcza środkami ochrony roślin ZODR, Właściciele Brak danych jednostek realizujących, i metalami ciężkimi gospodarstw Fundusze europejskie rolnych Zarząd województwa, Budżet Państwa, Środki 4. Ochrona gleb przed erozją i zakwaszeniem, ograniczenie zjawisk nadmiernej ZODR, Właściciele Brak danych jednostek realizujących, eksploatacji i zanieczyszczenia gleb również w innych sektorach gospodarki gospodarstw Fundusze europejskie rolnych

ZODR, Właściciele Budżet Państwa, Środki 5. Ochrona gleb przed zakwaszeniem oraz działania zmierzające do i dzierżawcy Brak danych jednostek realizujących, odkwaszenia gleb gospodarstw Fundusze europejskie rolnych

1. Rozwój systemu identyfikacji i monitoringu terenów zdegradowanych, Inwentaryzacja i Okręgowe Stacje Budżet Państwa, w tym: prowadzenie monitoringu azotu mineralnego w glebie, prowadzenie rekultywacja gleb Chemiczno - Zadanie ciągłe Brak danych NFOŚiGW, WFOŚiGW, monitoringu azotu i fosforu w wodach do głębokości 90 cm pod powierzchnią zdewastowanych i Rolnicze Fundusze europejskie zdegradowanych gleby oraz prowadzenie monitoringu siarki siarczanowej i ogólnej w glebie

Środki własne, 2. Rekultywacja terenów uznanych za zdegradowane Właściciel terenu Brak danych Fundusze europejskie

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 175 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

PRIORYTET 11: WZROST ŚWIADOMOŚCI EKOLOGICZNEJ

Kształtowanie świadomości 1. Prowadzenie działań dotyczących możliwości wykorzystania alternatywnych źródeł energii oraz poszanowania energii (np. kampanii, szkoleń, konferencji, ekologicznej mieszkańców Brak danych itp.)

2. Prowadzenie działań podnoszących wiedzę z zakresu właściwej gospodarki Gminy, Powiat, Brak danych odpadami (np. szkolenia, konferencje, kampanie) Marszałek, Budżet Państwa, Wojewoda, NFOŚiGW, WFOŚiGW, Organizacje Fundusze europejskie, 3. Propagowanie zachowań sprzyjających oszczędzaniu wody przez działania pozarządowe, Brak danych Budżet JST, Środki własne edukacyjno-promocyjne media

4. Prowadzenie działań mających na celu podnoszenie świadomości

w zakresie wpływu na jakość wód nieprawidłowej gospodarki ściekowej w Brak danych domostwach i gospodarstwach rolnych (np. spotkania, prelekcje, szkolenia)

ZODR, Zarząd Budżet Państwa, 5. Organizowanie szkoleń dla rolników z zakresu właściwego nawożenia, Powiatu, Media, NFOŚiGW, WFOŚiGW, promocji rolnictwa ekologicznego, stosowania dobrych praktyk rolniczych Brak danych Organizacje Fundusze europejskie, i ochrony gleb pozarządowe Budżet JST, Środki własne

Gminy, Powiat, Tworzenie Marszałek, Budżet Państwa, proekologicznych wzorców 1. Przeprowadzenie działań mających na celu rozwiązanie aktualnych Wojewoda, NFOŚiGW, WFOŚiGW, zachowań, zwłaszcza problemów środowiskowych (np. przez prowadzenie projektów, akcji, Brak danych Organizacje Fundusze europejskie, wśród dzieci i młodzieży, kampanii, szkoleń itp.) pozarządowe, Budżet JST, Środki własne w odniesieniu do media pozostałych komponentów NFOŚiGW, WFOŚiGW,

1a. Budowa międzynarodowego ośrodka edukacji ekologicznej w Sarbinowie Powiat 5.000.000,00 zł Fundusze europejskie, Budżet JST, Środki własne

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 176 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

2. Edukacja społeczeństwa na rzecz kreowania prawidłowych zachowań Gminy, Powiat, Brak danych w sytuacji wystąpienia nadzwyczajnego zagrożenia środowiska Marszałek, Budżet Państwa, Wojewoda, NFOŚiGW, WFOŚiGW, Organizacje Fundusze europejskie, 3. Działania promujące i podnoszące poziom wiedzy dot. walorów środowiska pozarządowe, Budżet JST, Środki własne Brak danych przyrodniczego media

1. Utworzenie i utrzymanie systemu do zarządzania informacjami Wzmocnienie systemu Brak danych o stanie środowiska Budżet Państwa, zarządzania środowiskiem Marszałek, NFOŚiGW, WFOŚiGW, RDOŚ, WIOŚ 2. Utworzenie platformy internetowej do prezentowania danych Fundusze europejskie, Brak danych o stanie środowiska

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 177 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

VI. ZAŁOŻENIA SYSTEMU EDUKACYJNO - INFORMACYJNEGO

Edukacja ekologiczna znalazła stosowną rangę zarówno w Konstytucji RP (art. 5 i 74) jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach: Prawo ochrony środowiska, o ochronie przyrody i w ustawie o systemie oświaty. Artykuł 4 ust. 3 ustawy o ochronie przyrody mówi, iż „Obowiązkiem organów administracji publicznej, instytucji naukowych i oświatowych, a także publicznych środków masowego przekazu jest prowadzenie działalności edukacyjnej, informacyjnej i promocyjnej w dziedzinie ochrony przyrody”. Zasady uspołeczniania polityki ekologicznej przez stworzenie warunków do udziału obywateli, grup społecznych i organizacji w procesie kształtowania modelu zrównoważonego rozwoju znalazły się również w Polityce ekologicznej Państwa. Istotne znaczenie dla edukacji ekologicznej wynika również z podpisanych przez Polskę dokumentów międzynarodowych przede wszystkim Agendy 21. Ponadto wartość mają inne międzynarodowe konwencje, których Polska jest sygnatariuszem takie jak: Konwencja o ochronie różnorodności biologicznej, Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach ochrony środowiska. Umieszczanie zapisów dotyczących edukacji w międzynarodowych konwencjach i zapisach świadczy o dużej roli jaką promocja edukacji ekologicznej powinna pełnić w działaniach na rzecz ochrony środowiska. Europejska Komisja Gospodarcza Organizacji Narodów Zjednoczonych na spotkaniu przedstawicieli Ministerstw ds. Środowiska oraz Edukacji w Wilnie 17-18 marca 2005 r. przyjęła Strategię EKG ONZ dotyczącą edukacji dla zrównoważonego rozwoju. W wyniku realizacji ustaleń Agendy 21 przez M inisterstwo Edukacji Narodowej i Ministerstwo Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, powstał w 2000r. dokument pn. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej (NSEE). Zostały w nim określone cele, z których do podstawowych należą miedzy innymi, upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia oraz wdrożenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. Cele zawarte w Strategii Edukacji Ekologicznej i przełożone na konkretne zadania, ujęte zostały w Narodowym Programie Edukacji Ekologicznej. Należą do nich: • rozpowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia, uwzględniając również pracę i wypoczynek; czyli objęcie stałą edukacją ekologiczną wszystkich mieszkańców Rzeczpospolitej Polskiej, • wdrożenie edukacji ekologicznej jako przedmiotu interdyscyplinarnego na wszystkich stopniach edukacji formalnej i nieformalnej, • tworzenie wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów edukacji ekologicznej, stanowiących rozwinięcie Narodowego Programu Edukacji Ekologicznej, uwzględniające propozycje wnoszone przez poszczególne podmioty realizujące projekty ekologiczne dla lokalnej społeczności, • promowanie dobrych doświadczeń z zakresu metodyki edukacji ekologicznej.

Na podstawie postanowień tego dokumentu powinna być realizowana edukacja ekologiczna na obszarach jednostek samorządowych.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 178 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

6.1. Potrzeba edukacji ekologicznej

Edukacja środowiskowa (edukacja ekologiczna) jest koncepcją kształcenia i wychowywania społeczeństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „myśleć globalnie, działać lokalnie" . Ważnym elementem jest łączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczną oraz działaniami praktycznymi. Obejmuje ona przedstawianie we wszystkich działaniach tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska. Musi docierać do wszystkich grup społecznych i wiekowych. W związku z tym ważne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu tak, aby w najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywać informację ekologiczną. Uwzględniając konieczne zróżnicowanie form i treści przekazu, można przyjąć podział mieszkańców na cztery główne grupy, do których trafiać będą odpowiednio przygotowane formy edukacyjne: • pracowników samorządowych powiatu i gmin (zarząd i pracownicy urzędów), • dziennikarzy i nauczycieli, • dzieci i młodzieży, • dorosłych mieszkańców.

Należy równocześnie wyznaczyć cele i efekty, jakie ma przynieść prowadzona akcja edukacyjno-informacyjna. Są nimi przede wszystkim: • ograniczenie zanieczyszczania wód – poprawa jakości wód, • dające się zmierzyć ograniczenie masy odpadów wytwarzanych przez gospodarstwa domowe, a tym samym wydłużenie okresu wykorzystania składowiska odpadów, • ograniczenie zanieczyszczeń powietrza, • poprawa stanu zieleni (parki, lasy), • powstanie trwałych grup mieszkańców współpracujących z samorządem lokalnym, podejmujących nowe wyzwania w zakresie edukacji ekologicznej, • zwiększenie sprzyjającego nastawienia społeczności lokalnej do ochrony środowiska.

6.2. Społeczne kampanie informacyjne

Działania edukacyjne powinny kłaść duży nacisk na realizację szerokich kampanii edukacyjnych, których celem byłoby propagowanie idei zrównoważonego rozwoju. Realizacja takich zadań prowadzona właściwie powinna być realizowana z wykorzystaniem wszystkich lokalnie dostępnych form.

6.2.1. Media w kampanii informacyjnej

Media poprzez spore możliwości oddziaływania, spełniają ważną rolę w kształtowaniu świadomości proekologicznej. Prowadzona właściwa polityka medialna ma na celu dotarcie z treściami ekologicznymi głównie do osób dorosłych. W celu osiągnięcia pożądanych efektów prowadzona polityka medialna powinna być oparta w głównej mierze o media lokalne (prasa, radio), a także o Internet.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 179 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Prasa lokalna

Współpracując z prasą władze samorządowe dysponują specyficznymi formami edukowania społeczeństwa, m. in. poprzez: • ogłoszenie, • wkładkę informacyjną do gazety.

Wskazane jest także, aby na łamach lokalnej prasy utworzyć rubrykę (stronę) poświęconą szeroko rozumianej ochronie środowiska. Publikowane byłyby tam artykuły poświęcone poszczególnym zagadnieniom ochrony środowiska. Autorami mogą być zaproszeni specjaliści, przedstawiciele pozarządowych organizacji ekologicznych, przedstawiciele władz samorządowych itp.

Lokalne rozgłośnie radiowe

Sposobami wykorzystania lokalnej rozgłośni radiowej o zasięgu regionalnym w celu propagowania wybranych zagadnień ochrony środowiska może być: • wyprodukowanie przez agencję reklamową radiowego spotu informacyjnego, • zaproponowanie dziennikarzom przeprowadzenia w studio dyskusji z udziałem specjalistów i przedstawicieli władz gminy, • ankieta radiowa- jest to metoda zdobywania informacji na temat wiedzy mieszkańców o problematyce, np. recyklingowej.

Internet

Ważną inicjatywą służącą komunikacji społecznej i informowaniu mieszkańców o podejmowanych przez władze samorządowe działaniach jest wykorzystanie możliwości, jakie daje Internet. • Strona WWW: Stworzenie strony internetowej, na której znalazłyby się wszystkie bieżące informacje dotyczące zakresu ochrony środowiska. • Poczta elektroniczna. Możemy wysyłać listy elektroniczne zawierające informacje np. na temat selektywnej zbiórki odpadów do tych mieszkańców gminy, którzy korzystają z Internetu.

Współpraca z mediami ma na celu uzyskanie aktywnego poparcia mieszkańców dla realizowanych przez samorząd działań. Chodzi o taką profesjonalną działalność z zakresu public relations, której celem jest nie tylko przeforsowanie trudnych decyzji, lecz przede wszystkim promowanie postaw prospołecznych. Promocja zachowań proekologicznych oraz ogólnie ochrony środowiska za pośrednictwem mediów, odgrywa bardzo ważną rolę i jest jednym z podstawowych źródeł informacji. Dzięki pomocy mediów w trakcie realizacji programu możliwe będzie również przeprowadzenie rozmaitych akcji i kampanii edukacyjnych.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 180 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

6.2.2. Okresowe kampanie informacyjne

Do najpopularniejszych i stosunkowo łatwych do przeprowadzenia działań z zakresu kampanii informacyjnych należy zaliczyć akcję ulotkową, festyny oraz radiową otwartą debatę.

Akcja ulotkowa Akcja ulotkowa to najpopularniejsza forma przekazu treści ekologicznych. Z założenia ulotki (broszury informacyjne) trafiają bezpośrednio do adresatów, czyli mieszkańców. Bezpośrednie dostarczanie wybranej grupie daje większą gwarancję osiągnięcia zamierzonego celu. Ulotki powinny zawierać tylko najważniejsze elementy wprowadzanych działań – pełen zakres informacji powinien być przekazany za pośrednictwem innych form przekazu. Ulotki winny wyjaśniać i uzasadniać wprowadzane przedsięwzięcia, a także przedstawiać korzyści z nich płynące. Przekazywane treści powinny być zredagowane w sposób jasny i skrótowy (najlepiej hasłowo), a forma ulotki powinna być przejrzysta i czytelna.

Festyny Festyn ma być w założeniu imprezą rodzinną, na której spotykają się wszyscy mieszkańcy gmin. Oprócz typowej rozrywki w czasie trwania festynu mogą być przekazywane mieszkańcom także informacje ekologiczne. Mogą to być różnego rodzaju konkursy: sprawnościowe, wiedzy z danej dziedziny itp. Wskazane aby proponowane formy edukacji poprzez zabawę angażowały w nią dzieci i rodziców. W trakcie trwania festynu można propagować treści z szeroko rozumianej ochrony środowiska: • wystawę zdrowej żywności połączoną z degustacją, • wystawę sadzonek drzew, krzewów, kwiatów, • prezentację literatury ekologicznej i prac plastycznych związanych z ekologią, wykonanych przez młodzież.

Zagadnieniem, które powinno również znaleźć się w kręgu zainteresowań tematycznych kampanii edukacyjnej, jest promocja roweru jako środka transportu. Rower jako środek transportu powinien być promowany poprzez dwie funkcje komunikacyjne które spełnia, a mianowicie: funkcję środka transportu oraz funkcję rekreacyjno-turystyczną. Na promocję roweru jako środka transportu może składać się organizacja letnich festynów i rajdów rowerowych, połączonych z promocją agroturystyki. Wskazany jest udział rowerzystów w obchodach Dnia Ziemi i Dnia Bez Samochodu. Należy również przypuszczać, że realizacja założeń koncepcji budowy ponadlokalnych dróg rowerowych, które przebiegać będą przez teren powiatu, wpłynie pozytywnie na zwiększenie ruchu rowerowego. Wskazane jest, aby w rajdach i wycieczkach (przynajmniej w większych imprezach - o charakterze festynów), ze względów promocyjnych udział brali także przedstawiciele władz samorządowych.

Debata Skuteczną formą przekazu spośród różnego rodzaju społecznych okresowych akcji informacyjnych w dziedzinie ochrony środowiska jest przeprowadzenie za pośrednictwem lokalnej rozgłośni radiowej debaty. Powinna być ona sformułowana na zasadzie dialogu władz samorządowych z mieszkańcami. Celem debaty jest sprowokowanie dyskusji na tematy związane z ochroną środowiska na danym terenie. W przypadku podjęcia tej formy przekazu należy zaangażować w nią wszystkie lokalne media. Przed datą samej debaty powinna być rozpoczęta wcześniej kampania informacyjna. W prasie lokalnej, w Internecie lub na billboardach umieszczonych na terenie gmin powiatu pojawiają się wtedy hasła – tematy publicznej dyskusji. Jednocześnie powinny zostać podane adresy i telefony redakcji współdziałających w przygotowaniu debaty,

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 181 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 pod które mieszkańcy mogą zgłaszać swoje uwagi, dotyczące poruszanych tematów. Mogą nimi być m. in.:
„czystość” – czy nasz powiat jest czysty?
„ekologia” – jakie są odczucia mieszkańców, co do stanu środowiska?
„rozwój-inwestycje” – jakie oczekiwania mają mieszkańcy wobec kierunków rozwoju?

Równolegle z częścią informacyjną w lokalnej prasie winny ukazać się artykuły omawiające poruszane problemy. W trakcie samej debaty na żywo omawiane byłyby przy udziale zaproszonych gości zgłoszone przez mieszkańców uwagi do przedmiotowego problemu. Efektem przeprowadzonej debaty poza nagłośnieniem danego tematu powinny być także jakieś wymierne efekty, np. likwidacja dzikich wylewisk ścieków. W związku z tym wskazane jest po pewnym czasie (np. po pół roku) wrócenie do omawianego w czasie debaty problemu i przedstawienie mieszkańcom efektów podjętych działań.

6.3. Realizacja edukacji ekologicznej w powiecie

W XXI wieku troska o środowisko jest rzeczą niezbędną dla przetrwania ludzkości. Nie można niedoceniać roli edukacji ekologicznej w prawidłowym wychowywaniu młodzieży, uczenia jej szacunku dla przyrody i zwiększaniu świadomości ekologicznej. Powiat Koszaliński od około dziesięciu lat zajmuje się szeroko rozumianą edukacją ekologiczną, przyrodniczą i obywatelską i jest znaczącym w regionie zachodniopomorskim Ośrodkiem Edukacji Ekologicznej. Do podejmowanych działań przyczynia się szczególny potencjał przyrodniczy powiatu. Na jego terenie występują liczne, unikatowe w skali kraju i Europy gatunki roślin i zwierząt. Dla utrzymania cennych przyrodniczo terenów, około 20% ogólnej powierzchni powiatu zostało objętych prawną ochroną. Edukację wyróżniają przede wszystkim metody ukierunkowane na głębokie przeżywanie i doświadczanie przyrody oraz wzrost aktywności społeczeństwa w inicjatywach ekologicznych, czy popularyzacji wiedzy przyrodniczej, promocji zdrowego stylu życia, a także postaw przyjaznych środowisku. Głównym celem działalności edukacyjnej jest stałe zwiększanie stopnia świadomości ekologicznej społeczeństwa, przejawiające się w postaci pozytywnych zachowań proekologicznych we wszystkich dyscyplinach życia i gospodarki, poczuciu współodpowiedzialności każdego obywatela za stan środowiska oraz umożliwieniu każdemu człowiekowi zdobywania wiedzy niezbędnej dla poprawy środowiska. Działania powiatu koncentrują się wokół tematyki ekologii i edukacji przyrodniczej. W zasięgu zainteresowań znajdują się treści z zakresu edukacji regionalnej, obywatelskiej i prozdrowotnej. Powiat prowadzi aktywną edukację, realizowaną głównie poprzez organizowane imprezy, festyny dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Wspiera finansowo różne przedsięwzięcia, działania ekologiczne szkół i przedszkoli. Opracowuje również i wydaje własne publikacje, materiały dydaktyczne (gry, zabawy), mapy, broszury. Intensyfikuje działania na rzecz ochrony środowiska poprzez partnerstwa, współpracę ze stowarzyszeniami ekologicznymi, nadleśnictwami i innymi organizacjami mającymi w statucie działalność ekologiczną.

Działania edukacyjne na terenie powiatu prowadzone w zakresie edukacji ekologicznej obejmują dwa zasadnicze segmenty: 1) Edukację ekologiczną dzieci i młodzieży, opartą na ścisłej współpracy z placówkami oświaty. Poza przekazywaniem treści ekologicznych w czasie godzin lekcyjnych stosowane są również inne formy przekazu. Realizuje się różnego typu konkursy ekologiczne, np. rywalizacje między klasami lub szkołami, wycieczki, np. na składowisko, do oczyszczalni ścieków. Na terenie placówek oświatowych działają także Szkolne Koła Ligi Ochrony Przyrody.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 182 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Na terenie Powiatu Koszalińskiego władze samorządowe realizują edukację ekologiczną poprzez współfinansowanie, wspólną organizację i pomoc merytoryczną w takich przedsięwzięciach, jak: • organizacja Dnia Ziemi, czy Światowego Dnia Ochrony Środowiska, • coroczna organizacja akcji Sprzątanie Świata przy współudziale placówek oświatowych i przedszkoli, • prowadzenie programów autorskich, czy innowacji pedagogicznych w szkołach, • programy edukacyjne np. związane z gospodarowaniem odpadami lub innymi realizowanymi przez powiat przedsięwzięciami na rzecz środowiska, • konkursy związane z tematyką lokalnej gospodarki odpadowej, • udostępnianie i popularyzacja informacji, w tym także materiałów drukowanych na temat zagrożeń i prośrodowiskowych działań celem wspólnej edukacji mieszkańców, • prenumerata czasopism przyrodniczych i ekologicznych, • wzbogacanie bibliotek szkolnych w materiały dydaktyczne przydatne w realizacji zagadnień związanych z gospodarką odpadową, ekologią i ochroną środowiska, • wspieranie programów i ekologicznych przedsięwzięć szkół w niezbędne pomoce naukowe, wykorzystywane podczas realizacji tych działań. 2) Edukację ekologiczną dorosłych członków społeczności lokalnych, realizowaną między innymi poprzez politykę medialną oraz prowadzenie okresowych akcji ekologicznych obejmujących wszystkich mieszkańców, np. sprzątanie świata, wystawy, konkursy, festyny.

Powiat Koszaliński, jako działający przez około dziesięć lat Ośrodek Edukacji Ekologicznej osiągnął znaczące wskaźniki swoich działań. W przeciągu swojej działalności:
w organizowanych imprezach lub akcjach skupił czynnie blisko 18.000 osób,
przeprowadzono 9 konkursów plastycznych lub fotograficznych, które zgromadziły ok. 800 prac,
przygotowano 6 wystaw pokonkursowych,
zorganizowano 2 konferencje i jedno 3-blokowe szkolenie,
wydano 28.900 publikacji (albumy, foldery, broszury i mapy),
ukazały się 3 artykuły opublikowane w ok. 31.600 egz. czasopism i dzienniku,
wydano 1000 szt. gier planszowych,
opracowano grę multimedialną nagraną na 2.000 płyt,
nagrano film powielony na 2.000 płyt.

Wszystkie wskaźniki i podejmowane działania w ostatnich latach znacznie wzrosły i z roku na rok liczba podejmowanych przedsięwzięć w zakresie edukacji ekologicznej systematycznie rośnie. Dodatkowo powiat intensyfikuje działania na rzecz ochrony środowiska poprzez partnerstwa, owocną współpracę z sześcioma nadleśnictwami, ponad dziesięcioma partnerami instytucjonalnymi, licznymi organizacjami pozarządowymi, jak również partnerami zagranicznymi takimi jak Stowarzyszenie Przyjaciół i Opiekunów Parku Narodowego Jasmund w Niemczech, powiat Rugia oraz Stowarzyszenie E.I.C.H.E. e.v. z siedzibą w Eberswalde w Niemczech, z którymi planowane są dalsze wspólne przedsięwzięcia. Na przestrzeni ostatniej kadencji, w latach 2007–2010 Powiat Koszaliński był aktywnym inwestorem w przedmiotowym obszarze, jak również sponsorem, grantodawcą dla wielu działań podejmowanych na terenie powiatu przez inne jednostki. Na przedsięwzięcia mające na celu ochronę środowiska przyrodniczego, w tym ochronę wody i powietrza w latach 2007–2010 powiat przeznaczył 8 704 357 zł. Były to projekty związane m.in. z wymianą instalacji c.o., ociepleniem ścian, stropów, poddaszy i dachów, wymianą stolarki okiennej i drzwiowej, modernizacją oczyszczalni ścieków i montażem pomp cieplnych. Na uwagę zasługuje kompleksowa realizacja przedsięwzięć pn. „Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej Powiatu Koszalińskiego”

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 183 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 o łącznym budżecie końcowym 5 924 774 zł , która obejmuje zasięgiem 13 obiektów w 10 lokalizacjach i rozwiązuje wszystkie problemy efektywności cieplnej budynków. Ponadto w latach 2007–2010 Powiat Koszaliński w ramach Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska wspierał szereg przedsięwzięć przyjaznych środowisku na łączną kwotę 1 784 731 zł., w tym również na edukację ekologiczną i działania miękkie z zakresu ochrony środowiska w łącznej kwocie 87 409 zł. W okresie działalności powiatu, jako ośrodka edukacji ekologicznej w celu propagowania wiedzy w zakresie edukacji ekologicznej, ukazało się szereg materiałów w formie druk owanej i multimedialnej. W katalogu tym znajdują się:
Folder „Człowiek, Przyroda, Technika” (1000 szt.), był pierwszą publikacją w istnieniu powiatu o charakterze przyrodniczym. Prezentował potencjał przyrodniczy Powiatu Koszalińskiego z elementami ochrony środowiska. Dodatkowo przedstawiał nagrodzone prace wyłonione w konkursie, przeprowadzonym w ramach projektu pod tym samym tytułem co publikacja,
Folder „Radew – energia życia” (2.000 egz.) ukazał się w ramach Ekologicznego Festynu Rodzinnego, projektu realizowanego przy współudziale środków z WFOŚiGW. Miał na celu przedstawienie idei programu Natura 2000, na przykładzie Doliny Radwi, Chocieli i Chotli, jak i pokazanie działalności organizacji i instytucji (m.in. PZW, PZŁ, nadleśnictwa) na rzecz środowiska,
Folder „Przystań w Powiecie Koszalińskim” (4.000 egz.) jest to projekt zrealizowany w ramach własnych środków. Dużą część publikacji zajmuje charakterystyka potencjału przyrodniczego powiatu, ze szczególnym uwypukleniem obszarów prawnie chronionych,
Album „Barwy Doliny Radwi, Chocieli i Chotli” (1.000 egz.) zrealizowany został również przy współudziale środków z WFOŚiGW. Miał on na celu zaprezentować faunę obszaru Natury 2000 – Doliny Radwi, Chocieli i Chotli. Zamiarem publikacji miało być pokazanie piękna szczególnie cennych okazów tego terenu i zainteresowanie czytelnika podjętą problematyką. Publikacje trafiły do wszystkich bibliotek powiatu i miasta Koszalina oraz Polski, jak i placówek oświatowo-wychowawczych objętych projektem,
Broszura (2000 egz.) wypracowana w związku z realizacją Ekologicznego Festynu Rodzinnego „Radew - energia życia” i prezentowała informacje o programie Natura 2000 oraz wiadomości ogólne Doliny Radwi, Chocieli i Chotli i jej florze,
Broszura pt. „Kto chce chronić środowisko musi o nim wiedzieć wszystko” (500 szt.) powstała podczas realizacji Powiatowego Dnia Dziecka. Głównym założeniem opracowania było wskazanie ekologicznego zachowania się w życiu codziennym np. w dziedzinie oszczędzania energii, wody, segregacji śmieci,
Artykuł w Regionalnym Dzienniku Pomorza Środkowego „Głosie Koszalińskim” (ok. 30.000 egz. dziennika) – promował program Natura 2000 i potencjał przyrodniczy Doliny Radwi, Chocieli i Chotli wraz z jego zagrożeniami oraz możliwościami wykorzystania o ochrony,
Wkładka w Miesięczniku Samorządowym Powiatu Koszalińskiego „Gazeta Ziemska” (2009 – 1.500 egz., 2010 – 1.500 egz.). Przygotowana została w ramach Ekologicznego Festynu Rodzinnego. W pierwszym roku prezentowała założenia programu Natura 2000 i ogólną charakterystykę Doliny Radwi, Chocieli i Chotli, a drugiego faunę tego obszaru,
Mapa „Dolina Radwi, Chocieli i Chotli” (1.000 egz.) – prezentowała obszar Natura 2000 zawarty w tytule i przedstawiła jego charakterystykę,
Plansza z mapą Powiatu Koszalińskiego połączona ze ścieżką edukacyjną „Ptasie przysmaku” (16.400 egz.). Zadanie zostało zrealizowane przy współpracy z jednym z największych ogrodów tematycznych w Europie „Hortulus” w Dobrzycy. Celem przedsięwzięcia było stworzenia ścieżki edukacyjnej wskazującej przykłady wykorzystania roślin, mających nie tylko walory estetyczne ale również możliwości wykorzystania tych gatunków, jako pokarm i miejsce siedliska dla zwierząt, szczególnie ptaków. Ma

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 184 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

to uświadomić odbiorcom projektu, że nawet w małych ogrodach przydomowych możemy przyczynić się do różnorodności biologicznej,
Gra planszowa „Dolina Radwi, Chocieli i Chotlli” z broszurą informacyjną (2.000 egz.) została wydana w ramach realizacji przedsięwzięcia pn. Ekologicznego Festynu Rodzinnego „Radew – energia życia”. Gra planszowa obejmuje swym zasięgiem cały obszar Natura 2000 – Dolina Radwi, Chocieli i Chotli. Wskazuje najistotniejsze przyrodniczo elementy i możliwości wykorzystania tego obszaru. Przygotowana została w celu propagowania idei programu Natura 2000 i prezentacji przedmiotowego obszaru w różnych płaszczyznach. Przeznaczona jest przede wszystkim dla dzieci ze szkół podstawowych, jednakże przy pomocy rodziców czy nauczycieli w zabawie mogą wziąć udział także dzieci młodsze. Do gry dołączona jest broszurka, w której oprócz instrukcji, znajdują się informacje o całym obszarze Doliny Radwi, Chotli i Chocieli. Integralnym elementem gry są karty z pytaniami, będące sposobem usystematyzowania zdobytej wiedzy.

Ważnym i nieodzownym elementem w dzisiejszych czasach jest nauka z wykorzystaniem multimediów. Stosując dźwięk i obraz w postaci filmów, zdjęć, interaktywnych gier edukacyjnych można w większy sposób zachęcić dzieci i młodzież do powiększenia swojej wiedzy na temat środowiska, ochrony przyrody i ekologii. W związku z tym Powiat Koszaliński jako Ośrodek Edukacji Ekologicznej w ramach Ekologicznego Festynu Rodzinnego „Radew - energia życia” przygotował: 1) gry multimedialne, które zostały nagrane na 2.000 płyt. Gra jest tak skonstruowana w ten sposób, aby odbiorca mógł zapoznać się z omawianym przedmiotem – programem Natura 2000, florą omawianego obszaru i jego wykorzystaniem, jak i przedmiotem segregacji śmieci. Dodatkowo został stworzony katalog młodego ekologa. Po „zwiedzeniu” wszystkich „komnat” gracz bez problemu może przejść poszczególne zadania, mające na celu utrwalenie wiedzy przez zabawę. Dla wzmocnienia efektu edukacyjnego i zwiększenia dostępności gra została udostępniona bezpłatnie na stronie powiatu http://www.powiat.koszalin.pl/ekogra/Dolina_Krolestwa_Radwi_Chocieli_i_Chotli.html , 2) film pt. „Dolina Radwi, Chocieli i Chotli. Skarb Pomorza Środowego”. Film prezentuje ogólną charakterystyka terenu, ze szczególnym uwypukleniem flory Doliny Radwi, Chocieli i Chotli, jak i przedstawia problematykę związaną z wykorzystaniem obszaru, zagrożeniami i ochroną doliny. en trzydziestominutowy materiał został nagrany na płycie i udostępniony bezpłatnie na stronie powiatu - http://powiat.koszalin.pl/pl/powiat/radew-energia-zycia/filmy-edukacyjne .

Ponado w 2011 roku wybudowano Ośrodek Edukacji Ekologicznej na terenie Strzelnicy Myśliwskiej im. Juliusza Jarosza w Manowie. Inwestycja została sfinansowana przez NFOŚiGW oraz WFOŚiGW w Szczecinie. Inicjatorem powstania obiektu na terenie Ośrodka Hodowli Zwierzyny w Manowie, był Zarząd Okręgu Polskiego Związku Łowieckiego w Koszalinie. W ośrodku prowadzona jest działalność edukacyjna dla dzieci i młodzieży oraz myśliwych. Dodatkowo wybudowany ośrodek służy także jako baza do badań naukowych. Ośrodek Edukacji Ekologicznej ma szansę stać się obiektem wielofunkcyjnym, ponieważ będzie spełniał rolę bazy do edukacji przyrodniczo-leśnej, badań naukowych, a także centrum reintrodukcji zwierząt.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 185 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

VII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

7.1. Założenia systemu finansowania inwestycji

Realizacja zadań wytyczonych w programie ochrony środowiska wiąże się z wysokimi nakładami inwestycyjnymi. Większość instytucji, które udzielają dotacji lub korzystnie oprocentowanych kredytów na inwestycje w dziedzinie ochrony środowiska (gospodarki odpadami) wymaga, żeby inwestycja osiągnęła odpowiednio duży efekt ekologiczny i objęła swym zasięgiem możliwie największą liczbę mieszkańców aglomeracji, gmin lub związku komunalnego. Środki na finansowanie zadań związanych z ochroną środowiska pochodzić mogą z następujących źródeł: • własne środki powiatu, gminy • dofinansowanie wojewódzkiego i narodowego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej, • emisja obligacji komunalnych, • fundusze strukturalne i celowe, • kredyty bankowe na preferencyjnych warunkach (np. Bank Ochrony Środowiska), • pozyskanie inwestora strategicznego, może nim być także inwestor zagraniczny.

Należy zaznaczyć, że wszystkie instytucje udzielające pomocy finansowej w dziedzinie ochrony środowiska wymagają od inwestora nie tylko wypełnienia odpowiedniego formularza, ale również przedstawienia szeregu opracowań i dokumentacji planujących czy opisujących dane przedsięwzięcie. Są to : • plan zagospodarowania przestrzennego i strategia rozwoju, • program ochrony środowiska, plan gospodarki odpadami, koncepcje gospodarki wodno-ściekowej, plan zalesiania itp. • projekt budowlany i wykonawczy wraz ze źródłową dokumentacją ekonomiczną, finansową i przetargową, • studium wykonalności (lub biznes plan w przypadku przedsięwzięć komercyjnych), • wymagane przez prawo zezwolenia na realizację projektu.

7.1.1. Emisja obligacji komunalnych

Obligacje komunalne to dłużne papiery wartościowe stwierdzające zobowiązanie emitenta wobec nabywcy obligacji. Emisja obligacji jest sposobem gromadzenia środków finansowych. Daje ona emitentowi środki na rozwój, a kupującemu obligacje korzystne ulokowanie środków pieniężnych na określony czas. Istnieje możliwość emisji obligacji na inwestycje służące ochronie środowiska. W przypadku podmiotów szczególnie uciążliwych dla otoczenia obligacje mogą być odpowiednio uatrakcyjnione zobowiązaniem do radykalnego ograniczenia tej uciążliwości. Podmiotowe obligację mogą być nabywane z budżetu samorządów, z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz kupowane przez inne podmioty, odczuwające ekologiczną uciążliwość emitenta. Obligacja jest wyrazem zobowiązań przedmiotu emitującego i jednocześnie praw nabywców obligacji do otrzymywania ich spłaty wraz z odsetkami i innych świadczeń o charakterze rzeczowym. Jest zatem zbliżona do transakcji kredytowej w banku. Przez emisję obligacji realizuje się przepływ kapitału. Kredyt uzyskany w drodze emisji obligacji nie jest łatwy ani tani, gdyż zysk zamierzonego przedsięwzięcia musi być na tyle wysoki, aby pokrył związane z obligacją zobowiązania. Można przewidywać, że zainteresowanie

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 186 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 obligacjami – dotąd znikome – będzie wzrastać w miarę wykształcenia się myślenia kategoriami majątkowymi (kapitałowymi).

7.1.2. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Polskie miasta i gminy najczęściej korzystają z pomocy finansowej Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Jednym z priorytetów tego funduszu jest ochrona powierzchni ziemi. Fundusz przewiduje dofinansowanie (poprzez pożyczki) wdrażania projektów związanych z realizacją programów ochrony poszczególnych elementów środowiska w tym także gospodarki odpadami. Wniosek do NFOŚiGW składa się wg wzoru stosowanego w Funduszu. Maksymalnym udziałem pomocy funduszu w finansowaniu przedsięwzięcia jest pożyczka w wysokości 50% całości nakładów inwestycyjnych. Oprocentowanie tej pożyczki wynosi dla samorządów terytorialnych 0,3 % stopy redyskontowej. W NFOŚiGW istnieje możliwość umarzania pożyczek jeśli: • zadanie zostało zrealizowane terminowo, • osiągnięto założony efekt rzeczowy i ekologiczny, • spłacono terminowo co najmniej 50 % udzielonej pożyczki wraz z oprocentowaniem. Fundusz preferuje wnioski podmiotów, które zadeklarują przeznaczenie umorzonych kwot na inwestycje proekologiczne. Okres spłaty pożyczki wynosi maksymalnie 5 lat.

7.1.3. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej dofinansowuje przedsięwzięcia związane z ochroną środowiska na poziomie lokalnym i regionalnym, a także ponadregionalnym. Dotychczasowa praktyka wskazuje, że gwarantuje on stabilność finansową w realizacji przedsięwzięć ochrony środowiska, które są kapitałochłonne i wieloletnie. Wojewódzki Fundusz udziela pożyczek i dotacji a także może zlecać bankom udzielanie kredytów oraz dokonywać dopłat do kredytów preferencyjnych udzielanych przez banki ze środków własnych na ochronę środowiska i gospodarkę wodną. Udzielana pożyczka nie może przekroczyć 50% kosztów rzeczywistych zadania a okres kredytowania nie może być dłuższy niż 10 lat. Pożyczka udzielona przez Wojewódzki Fundusz jednostkom samorządu terytorialnego, może być częściowo umorzona, przy czym jednymi z warunków jest spłacenie w terminach określonych w umowie co najmniej 70 % udzielonej pożyczki wraz z oprocentowaniem oraz oświadczenie wnioskodawcy o przeznaczeniu środków finansowych, uzyskanych w wyniku umorzenia na inne zadanie realizowane w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Fundusz udziela dotacji na działania nieinwestycyjne, przy czym wysokość dotacji nie może przekroczyć 50 % kosztów rzeczywistych zadania.

7.1.4. Fundusze Unii Europejskiej

7.1.4.1. Fundusze strukturalne

Fundusze strukturalne są instrumentami Polityki Strukturalnej Unii Europejskiej. Ich zadaniem jest wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek krajów UE. W ten sposób wpływa się na zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej Unii. Fundusze kierowane są do tych sektorów gospodarki i regionów, które bez pomocy finansowej nie są w stanie dorównać do średniego poziomu ekonomicznego w UE. Polityka Strukturalna i Fundusze mają pomóc władzom centralnym i regionalnym słabiej rozwiniętych regionów w rozwiązaniu ich najważniejszych problemów gospodarczych.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 187 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

W latach 2007-2013, w wyniku reformy polityki spójności, liczba Funduszy strukturalnych została ograniczona do dwóch: Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Do głównego nurtu programowania został włączony również Fundusz Spójności, który w latach 2007-2013 będzie podlegał podobnym zasadom, jak Fundusze strukturalne. Fundusz Spójności jest instrumentem finansowym UE, nienależącym do Funduszy strukturalnych i wdrażany jest na poziomie wybranych państw a nie regionów. Jego celem jest ułatwienie integracji słabiej rozwiniętych krajów poprzez budowę sieci transportowych oraz obiektów ochrony środowiska o znaczeniu ponadregionalnym.

7.1.4.2. Programy pomocowe – operacyjne

Programy pomocowe (tzw. programy operacyjne) stanowią narzędzia realizacji Narodowej Strategii Spójności. Dokumentem określającym kierunki i wysokość wsparcia finansowego ze strony funduszy na realizację zamierzeń rozwojowych w Polsce w latach 2007-2013 jest Narodowa Strategia Spójności (Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia). Narodowa Strategia Spójności (NSS) to dokument strategiczny określający priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdrażania Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności w Polsce w ramach budżetu Wspólnoty na lata 2007–2013. Łączna suma środków zaangażowanych w realizację NSS w latach 2007-2013 wyniesie około 85,6 mld euro, z czego 67,3 mld euro będzie pochodziło z budżetu UE. Narodowa Strategia Spójności będzie realizowana za pomocą następujących programów operacyjnych: 1. Program Infrastruktura i Środowisko – 27,9 mld euro, 2. Program Kapitał Ludzki – 9,7 mld euro, 3. Program Innowacyjna Gospodarka – 8,3 mld euro, 4. Program Rozwój Polski Wschodniej – 2,3 mld euro, 5. Program Pomoc Techniczna – 0,5 mld euro, 6. Program Europejskiej Współpracy Terytorialnej – 0,7 mld euro, 7. 16 regionalnych programów – 16,6 mld euro.

PROGRAM INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO

Celem programu jest poprawa atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. W ramach programu realizowanych będą następujące priorytety z zakresu ochrony środowiska: 1. Gospodarka wodno-ściekowa, 2. Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi, 3. Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska, 4. Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska, 5. Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych, 6. Transport przyjazny środowisku, 7. Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna, 8. Pomoc techniczna - Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, 9. Pomoc techniczna - Fundusz Spójności.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 188 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

PROGRAM KAPITAŁ LUDZKI Program stanowi odpowiedź na wyzwania, jakie przed państwami członkowskimi UE, w tym również Polską, stawia odnowiona Strategia Lizbońska. Dążąc do efektywnego rozwoju zasobów ludzkich, Program koncentruje wsparcie na następujących obszarach: zatrudnienie, edukacja, integracja społeczna, rozwój potencjału adaptacyjnego pracowników i przedsiębiorstw, a także zagadnienia związane z budową sprawnej i skutecznej administracji publicznej wszystkich szczebli i wdrażaniem zasady dobrego rządzenia.

PROGRAM INNOWACYJNA GOSPODARKA Program ma na celu wspieranie szeroko rozumianej innowacyjności. Interwencja w ramach tego programu obejmuje zarówno bezpośrednie wsparcie dla przedsiębiorstw, instytucji otoczenia biznesu oraz jednostek naukowych świadczących przedsiębiorstwom usługi o wysokiej jakości, a także wsparcie systemowe zapewniające rozwój środowiska instytucjonalnego innowacyjnych przedsiębiorstw.

PROGRAM POMOC TECHNICZNA Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 jest pierwszym polskim programem operacyjnym na lata 2007-2013 zatwierdzonym przez Komisję Europejską. Program stanowi jeden z elementów systemu realizacyjnego Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007-2013. Celem nadrzędnym Programu jest zapewnienie sprawnego i efektywnego przebiegu realizacji NSRO. Zostanie on osiągnięty poprzez realizację celów szczegółowych, mających za zadanie możliwie skuteczną neutralizację słabych stron i zagrożeń, przy jednoczesnym jak najefektywniejszym wykorzystaniu mocnych stron oraz istniejących szans.

PROGRAM EUROPEJSKIEJ WSPÓŁPRACY TERYTORIALNEJ Europejska Współpraca Terytorialna stanowi trzeci cel polityki spójności Unii Europejskiej na lata 2007 –2013. Stanowi ona kontynuację Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III z okresu 2000-2006. Ma ona służyć promocji, wspieraniu oraz realizacji wspólnych projektów o charakterze międzynarodowym na terytorium całej UE. W okresie 2007-2013 wdrażana będzie za pomocą trzech typów programów operacyjnych: • współpracy transgranicznej, której celem jest rozwijanie wspólnych inicjatyw lokalnych i regionalnych, dawne programy INTERREG IIIA, • współpracy transnarodowej, ukierunkowanej na integrację terytorialną Unii Europejskiej poprzez wspieranie dostępności, zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich, innowacyjność i ochronę środowiska naturalnego, dawne programy INTERREG IIIB, • współpracy międzyregionalnej (INTERREG IVC), umożliwiającej wymianę doświadczeń i najlepszych praktyk w zakresie m.in. wspierania innowacyjności mi gospodarki opartej na wiedzy oraz ochrony środowiska, dawny program INTERREG IIIC.

16 REGIONALNYCH PROGRAMÓW

Każde polskie województwo posiada własny regionalny program rozwoju (tzw. regionalny program operacyjny), w ramach którego o dotacje Unii Europejskiej mogą ubiegać się podmioty z danego województwa. Realizacja Regionalnego Programu Operacyjnego dla województwa zachodniopomorskiego na lata 2007-2013 ma na celu wsparcie rozwoju województwa,

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 189 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 zmierzającego do zwiększenia jego konkurencyjności, spójności gospodarczej, terytorialnej, społecznej i wzrostu poziomu życia mieszkańców. Z programu tego w zakresie ochrony środowiska można ubiegać się o dofinansowanie w ramach osi: - oś priorytetowa 2. Rozwój infrastruktury transportowej i energetycznej, - oś priorytetowa 4. Infrastruktura ochrony środowiska, której celem jest poprawa stanu środowiska naturalnego, a szczególnie: ograniczenie ilości zanieczyszczeń emitowanych do powietrzna, wód i gleby, poprawa jakości wody pitnej dostarczanej mieszkańcom, usprawnienie systemu gospodarki odpadami, czynna ochrona przyrody, wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, poprawa stanu bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, przeciwpożarowego i ochrony przed skutkami nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, - oś priorytetowa 5. Turystyka, kultura i rewitalizacja.

PROGRAM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH Podstawą realizacji założeń strategicznych programu, opasanych w Krajowym Planie Strategicznym Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, są działania na rzecz rozwoju obszarów wiejskich współfinansowane z Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz ze środków krajowych przeznaczonych na ten cel w ustawie budżetowej. Dysponentem środków na terenie Polski jest Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

FUNDUSZ LIFE+ Fundusz LIFE+ jest jedynym instrumentem finansowym Unii Europejskiej koncentrującym się wyłącznie na współfinansowaniu projektów w dziedzinie ochrony środowiska. Jego głównym celem jest wspieranie procesu wdrażania wspólnotowego prawa ochrony środowiska, realizacja polityki ochrony środowiska oraz identyfikacja i promocja nowych rozwiązań dla problemów dotyczących ochrony przyrody. LIFE+ składa się z trzech komponentów, w ramach których współfinansowane są projekty w zakresie: • wdrażania dyrektywy Ptasiej i dyrektywy Siedliskowej, w tym ochrony priorytetowych siedlisk i gatunków, • ochrony środowiska, zapobiegania zmianom klimatycznym, innowacyjnych rozwiązań w dziedzinie ochrony zdrowia i polepszania jakości życia oraz wdrażania polityki zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych i gospodarki odpadami, • działań informacyjnych i komunikacyjnych, kampanii na rzecz zwiększania świadomości ekologicznej w społeczeństwie, w tym kampanie na temat zapobiegania pożarom lasów oraz wymiany najlepszych doświadczeń i praktyk.

PODMIOTY UDZIALEJĄCE INNEJ POMOCY

1. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa udziela pomocy finansowej producentom rolnym w zakresie ochrony środowiska przez przyznawanie płatności bezpośrednich udzielanych do upraw roślin energetycznych - plantacji wierzby lub róży bezkolcowej wykorzystywanych na cele energetyczne oraz przez przyznawanie kredytów na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w rolnictwie, przetwórstwie rolno- spożywczym i usługach dla rolnictwa – agroturystyka w gospodarstwach rolnych. 2. Fundacja „Fundusz Współpracy ” jest administratorem tzw. Counterpart Funds (CPF). Są to środki bezzwrotnej pomocy zagranicznej, pochodzące z odsprzedaży pomocy rzeczowej dla Polski, głównie fundusze złotowe Komisji Europejskiej, przekazywane na mocy kolejnych umów, a także środki przekazane rządowi RP na mocy porozumień

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 190 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

i umów bilateralnych ze Szwajcarią, Włochami, Japonią, Australią, Austrią i USA. Fundusze te przeznaczone zostały na granty dla organizacji i instytucji, wspierające, w zależności od woli donatora, różne dziedziny, w tym ochronę środowiska. 3. Inicjatywa JASPERS to wsparcie dla projektów w europejskich regionach. Celem inicjatywy JASPERS jest wsparcie przygotowania dużych projektów inwestycyjnych, przyspieszenie przygotowania projektów umożliwiających wykorzystanie środków unijnych przyznanych Polsce, polepszenie jakości wniosków o dofinansowanie zatwierdzanych przez Komisję Europejską. Inicjatywa JASPERS dotyczy wsparcia dużych projektów od 25 mln euro w sektorze środowiska, które kwalifikują się do wsparcia z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Funduszu Spójności. Wsparcie nie ma charakteru finansowego, ale doradczy. Przedmiotem wsparcia JASPERS jest pomoc techniczna w przygotowaniu dużych projektów inwestycyjnych. 4. INTERACT II jest programem wsparcia technicznego, który ma na celu ulepszenie zarządzania i wdrażania programów w ramach Europejskiej Współpracy Terytorialnej. Budżet tego programu na lata 2007-2013 wynosi 34 033 512 euro , w tym wkład Polski - 449 376 euro . Misją INTERACT II jest wspieranie Europejskiej Współpracy Terytorialnej, współfinansowanej przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego w okresie programowania 2007 – 2013 w zapewnianiu usług dla grup docelowych. Usługi te mają na celu: zabezpieczanie i zwiększanie wydajności i efektywności programów i projektów Współpracy Terytorialnej, odnoszących się do konkretnych obszarów geograficznych lub dziedzin tematycznych oraz dążenie do poprawy jakości i know-how w wymianie transgranicznej, transnarodowej i międzyregionalnej w Państwach Członkowskich UE i krajach stowarzyszonych Norwegii i Szwajcarii. 5. Fundacja na rzecz Rozwoju Wsi Polskiej „Polska Wieś 2000” im. Macieja Rataja . Zakres działania fundacji obejmuje dofinansowanie inicjatyw lokalnych na rzecz rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej obszarów wiejskich oraz rozwój szeroko rozumianej pozarolniczej małej i średniej przedsiębiorczości na terenach wiejskich. W szczególności do celów statutowych Fundacji należy działanie na rzecz: rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej obszarów wiejskich (budowa i modernizacja dróg publicznych, zbiorowe zaopatrzenie wsi w wodę, ochronę środowiska na wsi), szeroko rozumianej pozarolniczej małej i średniej przedsiębiorczości na terenach wiejskich, rozwoju i produkcji biopaliwa i bioetanolu oraz energii cieplnej i elektrycznej ze źródeł odnawialnych pochodzenia rolniczego (produkty rolnicze i biomasa), rozwoju kultury oraz zachowania i wykorzystania lokalnego potencjału rozwojowego w postaci dziedzictwa kulturowego i historycznego terenów wiejskich, dla wspomagania lokalnej aktywności społeczno-zawodowej, promocji integracji społecznej, zwiększenia atrakcyjności turystycznej i inwestycyjnej terenów wiejskich, tworzenia miejsc pracy. Fundacja udziela pomocy finansowej w formie dotacji i kredytów. Pomoc mogą uzyskać zarówno jednostki samorządu terytorialnego jak i rolnicy oraz podmioty gospodarcze. 6. Fundacja Wspomaganie Wsi udzielała dotacji i preferencyjnych kredytów na budowę wodociągów i kanalizacji na terenach wiejskich oraz organizuje szkolenia dla mieszkańców wsi w zakresie prowadzenia małej przedsiębiorczości, agroturystyki, ochrony środowiska, podstaw demokracji lokalnej i budowania świadomości obywatelskiej. W zakresie ochrony środowiska, fundacja wspiera rozwój małej retencji wodnej udzielając preferencyjnych kredytów na rekonstrukcję małych elektrowni wodnych na terenach nizinnych, elektrowni wiatrowych oraz na zainstalowanie kolektorów słonecznych .

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 191 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

7.1.5. Bank Ochrony Środowiska Bank Ochrony Środowiska udziela kredytów ze środków własnych oraz środków NFOŚiGW i WFOŚiGW z przeznaczeniem na inwestycje służące likwidacji degradacji i ochronie środowiska. Na bazie wieloletniego doświadczenia Bank realizuje zadania związane z jego proekologiczną misją, współpracuje z organizacjami zajmującymi się finansowaniem ochrony środowiska, tj. Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkimi Funduszami Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Fundacją Polska Wieś 2000 im. M. Rataja, Europejskim Funduszem Rozwoju Wsi Polskiej oraz innymi funduszami pomocowymi.

Bank udziela na cele proekologiczne następujących instrumentów: • Kredyt na zakup lub montaż wyrobów służących ochronie środowiska, • Kredyty na przedsięwzięcia inwestycyjne na terenach wiejskich w zakresie agroturystyki, • Kredyty na przedsięwzięcia z zakresu termomodernizacji, • Kredyty dla firm realizujących inwestycje w formule "Trzeciej strony", • Kredyty na zbiorowe zaopatrzenie w wodę wsi i miast do 20 tys. mieszkańców. • Kredyty ze środków BOŚ z dopłatami WFOŚ i GW.

Organizacja niepublicznych emisji Obligacji Komunalnych

Potencjalnymi Emitentami mogą być jednostki samorządu terytorialnego (powiaty, gminy, województwa), związki tych jednostek oraz Miasto Stołeczne Warszawa. Warunkami zorganizowania przez BOŚ emisji obligacji są: • uzyskanie pozytywnej opinii Banku o zdolności kredytowej Emitenta, • wymagane dokumenty, zaświadczenia i zezwolenia: wniosek o organizację emisji Obligacji Komunalnych, Uchwała Rady Powiatu (Gminy) o emisji Obligacji Komunalnych, pozytywna opinia Regionalnej Izby Obrachunkowej o ww. Uchwale, prognoza budżetu na czas trwania emisji, • przedmiot finansowania: inwestycje jednostek samorządu terytorialnego, • waluta: PLN, • kwota finansowania: zgodnie z ograniczeniami wynikającymi z ustawy o finansach publicznych i Prawa Bankowego, • okres finansowania: brak ograniczeń, • warunki spłaty: jednorazowe spłaty każdej serii Obligacji, odsetki płatne po zakończeniu kolejnych okresów odsetkowych, • wymagane zabezpieczenia: zgodnie z Ustawą o obligacjach. Bank prowadzi pełną obsługę emisji Obligacji Komunalnych, w tym: • przygotowanie programu emisji Obligacji Komunalnych, • gwarantowanie dojścia emisji do skutku, • obsługę wykupu obligacji i wypłaty odsetek, • prowadzenie depozytu obligacji, • obsługę transakcji na rynku wtórnym. Koszty emisji: prowizja za zorganizowanie emisji Obligacji, prowizja za uplasowanie emisji, prowizja za objęcie Obligacji przez bank z tytułu gwarancji zamknięcia emisji. Prowizje, w każdym przypadku ustalane są indywidualnie. Oprocentowanie: ustalane jest na podstawie przeprowadzanych przez Bank analiz finansowych i oceny ryzyka Emitenta w wysokości: oprocentowanie bonów skarbowych + marża. Korzyści: relatywnie niskie koszty pozyskania środków, krótki czas potrzebny na pozyskanie środków, promocja Emitenta na rynku kapitałowym, elastyczność programu emisyjnego.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 192 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

7.2. Zarządzanie aktualizacją Programu Ochrony Środowiska

Warunkiem realizacji aktualizacji programu ochrony środowiska jest ustalenie systemu zarządzania tym dokumentem. Zarządzanie aktualizacją programu odbywa się z uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarządzania zgodne z kompetencjami i obowiązkami podmiotów zarządzających. W odniesieniu do aktualizacji powiatowego programu ochrony środowiska jednostką, na której będą spoczywały główne zadania zarządzania tym programem będzie Starostwo Powiatowe w Koszalinie, jednak całościowe zarządzanie środowiskiem będzie odbywać się na kilku szczeblach. Oprócz szczebla powiatowego są jeszcze szczeble wojewódzki i gminny obejmujące działania podejmowane w skali gminy i całego województwa zachodniopomorskiego, a także szczeble jednostek organizacyjnych, obejmujących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska. Na każdą z tych jednostek nałożone są różne (czasami zbieżne) obowiązki.

Na trochę innych zasadach odbywa się zarządzanie w stosunku do podmiotów gospodarczych korzystających ze środowiska. Kierują się one głównie rachunkiem (efektami) ekonomicznym i zasadami konkurencji rynkowej choć od jakiegoś czasu uwzględniają one także głos opinii społecznej. Na tym szczeblu zarządzane środowiskiem odbywa się przez: • dotrzymywanie wymagań stawianych przez przepisy prawa, • porządkowanie technologii i reżimów obsługi urządzeń, • modernizacje stosowanych technologii, • eliminowanie technologii uciążliwych dla środowiska, • instalowanie urządzeń ochrony środowiska, • stałą kontrole zanieczyszczeń. Instytucje działające w ramach administracji a odpowiedzialne za wykonanie i egzekwowanie prawa mają głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniom poprzez: • racjonalne planowanie przestrzenne, • kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, • porządkowanie działalności związanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska, • instalowanie urządzeń ochrony środowiska.

Instrumenty służące do zarządzania programem ochrony środowiska wynikają z obowiązujących aktów pranych (np. Prawo ochrony środowiska, o zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach itp.) i można je podzielić na instrumenty prawne, finansowe, społeczne oraz strukturalne.

7.2.1. Instrumenty prawne

Do instrumentów prawnych zaliczamy: • pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym pozwolenia zintegrowane, • decyzje zatwierdzające plany gospodarki odpadami, • koncesje geologiczne wydawane na rozpoznanie i eksploatacje surowców mineralnych, • raporty oddziaływania na środowisko planowanych czy istniejących inwestycji, • uchwały zatwierdzające plany zagospodarowania przestrzennego, • decyzje ustalające lokalizację inwestycji celu publicznego lub warunków zabudowy i zagospodarowania terenu.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 193 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Szczególnym instrumentem prawnym jest od niedawna monitoring czyli kontrola jakości stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jakości środowiska, jak też w odniesieniu do ilości zasobów środowiska. Obecnie, wprowadzenie badań monitoringowych jako obowiązujących przez zapisy w niektórych aktach prawnych czynią je instrumentem o znaczeniu prawym.

7.2.2. Instrumenty finansowe

Do instrumentów finansowych zaliczamy: • opłaty za korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszczeń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, za składowanie odpadów, za powierzchnie, z której odprowadzane są ścieki, • administracyjne kary pieniężne, • odpowiedzialność cywilna, karna i administracyjna, • kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska.

7.2.3. Instrumenty społeczne

Współdziałanie to jeden z najważniejszych instrumentów społecznych pomagający w dobrym zarządzaniu ochroną środowiska na terenie powiatu. Uzgodnienia i usprawnienia instytucjonalne są ważnym elementem skutecznego zarządzania opartego o zasady zrównoważonego rozwoju. Można je podzielić na: 1. Narzędzia dla usprawnienia współpracy i budowania partnerstwa tzw. „uczenie się poprzez działanie”. Można w nich wyróżnić dwie kategorie dotyczące:  działań samorządów (dokształcanie profesjonalne i system szkoleń, interdyscyplinarny model pracy, współpraca i partnerstwo w systemach sieciowych),  powiązań między władzami samorządowymi a społeczeństwem (udział społeczeństwa w zarządzaniu poprzez system konsultacji i debat publicznych, wprowadzenie mechanizmów, tzw. budowania świadomości – kampanie edukacyjne). 2. Narzędzia dla formułowania, integrowania i wdrożenia polityk środowiskowych  środowiskowe porozumienia, karty, deklaracje, statuty,  strategie i plany działań,  systemy zarządzania środowiskiem,  ocena wpływu na środowisko,  ocena strategii środowiskowych. 3. Narzędzia włączające mechanizmy rynkowe w realizacje zrównoważonego rozwoju:  opłaty, podatki, grzywny (na rzecz środowiska);  regulacje cenowe;  regulacje użytkowania, oceny inwestycji;  środowiskowe zalecenia dla budżetowania;  kryteria środowiskowe w procedurach przetargowych. 4. Narzędzia dla pomiaru, oceny i monitorowania skutków zrównoważonego rozwoju  wskaźniki równowagi środowiskowej,  ustalenie wyraźnych celów operacyjnych;  monitorowanie skuteczności procesów zarządzania.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 194 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Kolejnym bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jest edukacja ekologiczna. Pod tym pojęciem należy rozumieć różnorodne działania, które zmierzają do kształtowania świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz przyjaznych dla środowiska nawyków. Podstawą jest tu rzetelne i ciągłe przekazywanie wiedzy na temat ochrony środowiska oraz komunikowanie się władz samorządów lokalnych ze społeczeństwem na drodze podejmowanych działań inwestycyjnych. Ważna dla ochrony środowiska jest również współpraca pomiędzy powiatowymi i gminnymi służbami ochrony środowiska, instytucjami naukowymi, organizacjami społecznymi oraz podmiotami gospodarczymi. Powinny to być relacje partnerskie które będą prowadziły do wspólnej realizacji poszczególnych przedsięwzięć. I tak pozarządowe organizacje ekologiczne mogą zajmować się zarówno działaniami planistycznymi (np. przygotowywać plany ochrony rezerwatów i parków narodowych, opracowywać operaty ochrony przyrody dla nadleśnictw), prowadzić konstruktywne (i jak najbardziej fachowe) programy ochrony różnych gatunków czy typów siedlisk, realizować prośrodowiskowe inwestycje (np. związane z alternatywnymi źródłami energii), itp. Tradycyjną rolą organizacji jest też prowadzenie kontroli przestrzegania przepisów ochrony środowiska i monitoringu. Niezbędne jest aby prowadzona komunikacja społeczna objęła swym zasięgiem wszystkie grupy społeczeństwa. Bardzo ważną sprawą jest właściwe, rzetelne i odpowiednio wcześniejsze informowanie tych mieszkańców, których planowane inwestycje będą dotyczyły w sposób bezpośredni (np. mieszkańców przez tereny, których posesji będzie przebiegać wodociąg). Nie może mieć miejsca sytuacja, że o planowanych zamierzeniach dowiadują się oni z „innych” źródeł np. prasy. W takim przypadku wielokrotnie zajmą oni postawę negatywną (czasami nawet wrogą) w stosunku do planowanej inwestycji. Jak uczy doświadczenie wydłuża to lub nawet czasami uniemożliwia realizacje planowanych celów. Należy jednak pamiętać, że głównym celem prowadzonej edukacji ekologicznej będzie zmiana postaw (nawyków) społeczeństwa w odniesieniu do poszczególnych dziedzin życia tak aby były one zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju. Z uwagi na specyfikę tego zagadnienia trzeba mieć świadomość, że będzie to proces wieloletni, co nie oznacza, że nie należy go prowadzić. Działania edukacyjne powinny być realizowane w różnych dziedzinach, różnych formach oraz na różnych poziomach, począwszy od szkół wszystkich stopni a skończywszy na tematycznych szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup zawodowych i organizacji. W szczególności szkolenia ekologiczne powinny być organizowane dla:  pracowników administracji,  samorządów mieszkańców,  nauczycieli szkół wszystkich szczebli,  Dziennikarzy,  dyrekcji i kadry zakładów produkcyjnych.

Edukacja i informacja z komunikacją są ze sobą ściśle powiązane, bowiem dobra i właściwa informacja potęguje proces edukacji.

7.2.4. Instrumenty strukturalne

Do instrumentów strukturalnych należą wszelkie programy strategiczne, np. strategie rozwoju wraz z programami sektorowymi, a także program ochrony środowiska i to one wytyczają główne tendencje i kierunki działań w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska. Nadrzędnym dokumentem powinna być strategia rozwoju powiatu. Dokument ten jest bazą dla opracowania programów sektorowych np. dotyczących rozwoju obszarów

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 195 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 wiejskich, przemysłu, ochrony zdrowia, turystyki, ochrony środowiska itp. W programach tych powinny być uwzględnione z jednej strony kierunki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej wytyczono pewne ramy tego rozwoju, warunkowane troską o stan środowiska. Oznacza to, że ochrona środowiska na terenie powiatu wymaga podejmowania pewnych działań w określonych dziedzinach gospodarki jak i codziennego życia jego mieszkańców.

7.3. Monitorowanie Programu Ochrony Środowiska

7.3.1. Zasady monitoringu

W procesie wdrażania Programu ważna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zadań w nim wyznaczonych z punktu widzenia osiągnięcia założonych celów. Z tego względu ważne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie którego będzie możliwe dokonanie oceny procesu wdrażania, jak również będą mogły być dokonane ewentualne modyfikacje Programu. Monitoring powinien być sprawowany w następujących zakresach: • monitoring środowiska, • monitoring programu, • monitoring odczuć społecznych.

Monitoring środowiska – system kontroli środowiska, jest narzędziem wspomagającym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarządzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działań na rzecz ochrony środowiska i może być traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najważniejszych kryteriów, na podstawie których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych są w znacznym stopniu dostępne jako wielkości mierzone w ramach istniejących systemów kontroli i monitoringu. Pomiary poziomów emisji i imisji, zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych, są wykonywane w ramach działalności np. WIOŚ, RZGW, IMGW, a przyrost obszarów aktywnych przyrodniczo (lasów, łąk, terenów parkowych, użytków ekologicznych) znany jest instytucjom takim jak np. Urzędy Gmin, RDLP.

Monitoring programu – najważniejszym wskaźnikiem jest monitorowanie realizacji poszczególnych zadań. Rada Powiatu Koszalińskiego będzie oceniała co dwa lata stopień wdrożenia Programu, natomiast na bieżąco będzie kontrolowany postęp w zakresie wykonania przedsięwzięć zdefiniowanych w programie. W 2013 roku nastąpi ocena realizacji przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w latach 2012 - 2019. Wyniki oceny będą stanowiły wkład dla listy przedsięwzięć, obejmujących okres 2012 - 2013. Ten cykl będzie się powtarzał co każde dwa lata, co zapewni ciągły nadzór nad wykonaniem Programu. W przypadku nie osiągnięcia zaplanowanych zamierzeń należy dokonać analizy sytuacji i poznać jej przyczyny. Powodem mogą być np. brak czasu, pieniędzy, zasobów ludzkich lub też zmiana kolejności przewidzianych w programie zadań priorytetowych. W cyklach czteroletnich będzie oceniany stopień realizacji celów ekologicznych (określonych w tym dokumencie dla okresu do 2019 roku). Ocena ta będzie bazą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymagań zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska, a dotyczących okresu na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska. • ocena postępów we wdrażaniu programu ochrony środowiska, w tym przygotowanie raportu - co dwa lata, • aktualizacja listy przedsięwzięć - co dwa lata,

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 196 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

• aktualizacja polityki ochrony środowiska, tj. celów ekologicznych i kierunków działań - co cztery lata.

Harmonogram monitoringu realizacji aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego przedstawiony jest w tabeli 69.

Tabela 69. Monitoring realizacji aktualizacji Programu Ochrony Środowiska

Monitoring 2012 2013 2014 2015 Itd.

Monitoring stanu

środowiska Monitoring założonych efektów ekologicznych Ocena realizacji listy przedsięwzięć Raporty z realizacji

Programu Aktualizacja Programu

Ochrony Środowiska Wyjaśnienie: obszar zaznaczony na czarno określa czas realizacji monitoringu

Monitoring odczuć społecznych – jest on sprawowany na podstawie badań opinii społecznej i specjalistycznych opracowań służących jakościowej ocenie udziału społeczeństwa w działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska, a także ocenie odbioru przez społeczeństwo efektów programu, między innymi przez ilość i jakość interwencji zgłaszanych do powiatowych władz środowiskowych.

7.3.2. Monitorowanie założonych efektów ekologicznych

W ocenie postępu wdrażania aktualizacji Programu Ochrony Środowiska oraz jego faktycznego wpływu na środowisko pomocna jest analiza i monitorowanie założonych efektów ekologicznych. Powinno być ono realizowane przy pomocy wskaźników (mierników) stanu środowiska i zmian presji na środowisko, a także na wskaźnikach świadomości społecznej. W tabeli 70 zaproponowano najistotniejsze wskaźniki, przyjmując, że lista ta nie jest wyczerpująca i powinna być modyfikowana. Jednocześnie zaznacza się, iż działania zawarte w tabeli są przykładowe i nie stanowią sztywnych założeń jakimi należy kierować się przy monitorowaniu realizacji programu. Lista ta została oparta na dokonanej w rozdziale IV analizie wskaźnikowej stanu środowiska powiatu. Obok wskaźników zamieszczonych w tabeli wskazano również źródło informacji, z którego mogą być czerpane. Pomiary poziomów emisji i imisji, zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych, są wykonywane w ramach działalności np. WIOŚ, RZGW, IMGW, a przyrost obszarów aktywnych przyrodniczo (lasów, łąk, terenów parkowych, użytków ekologicznych) znany jest instytucjom takim jak np. Urzędy Gmin, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska czy RLDP.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 197 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Tabela 70. Wskaźniki monitoringowe efektywności powiatowego Programu Ochrony Środowiska Jednostka Lata Źródło informacji o Wskaźniki miary 2013 2015 wskaźnikach PRIORYTET 1: POPRAWA JAKOŚCI POWIETRZA ORAZ WZROST WYKORZYSTANIA ENERGII Z ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ Wielkość emisji zanieczyszczeń pyłowych do powietrza z WIOŚ, Mg zakładów objętych Urząd Statystyczny sprawozdawczością GUS Wielkość emisji zanieczyszczeń gazowych do powietrza z WIOŚ, Mg zakładów objętych Urząd Statystyczny sprawozdawczością GUS (bez CO 2) PRIORYTET 2: DOBRY STAN WÓD POWIERZCHNIOWYCH ORAZ OCHRONA JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH % udziału w ogólnej ilości Jakość cieków wodnych, udział punktów wód pozaklasowych (wg oceny WIOŚ pomiarowych ogólnej) (na terenie powiatu) % udziału w ogólnej ilości Jakość wód podziemnych, udział punktów wód o bardzo dobrej i dobrej WIOŚ monitoringu jakości (klasa Ia i Ib) (na terenie powiatu) Ilość zużytej wody/1 mieszkańca m3/osoba Urząd Statystyczny na rok Udział ludności obsługiwanej % ogółu Urząd Statystyczny przez oczyszczalnie ścieków ludności % w stosunku 100% długości wałów do całego Zarząd Melioracji i przeciwpowodziowych ma rozmiaru Urządzeń Wodnych właściwy stan techniczny ewidencyjnego długości wałów PRIORYTET 3: DOBRY STAN WÓD PRZEJŚCIOWYCH I PRZYBRZEŻNYCH ORAZ SKUTECZNA OCHRONA LINII BRZEGOWEJ % udziału w ogólnej ilości Jakość cieków wodnych, udział punktów wód pozaklasowych (wg oceny WIOŚ pomiarowych ogólnej) (na terenie powiatu) PRIORYTET 4: STWORZENIE SYSTEMU GOSPODARKI ODPADAMI ZGODNEGO Z ZASADĄ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

Ilość zmieszanych odpadów Gminy, [Mg] komunalnych Przedsiębiorstwa

Ilość selektywnie zebranych Gminy, [Mg] odpadów Przedsiębiorstwa PRIORYTET 5: OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I ZRÓWNOWAŻONE UŻYUTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH % powierzchni powiatu objęty % Urząd Wojewódzki prawną ochroną przyrody Obszar Chronionego Krajobrazu ha Urząd Wojewódzki Regionalny Dyrektor Liczba rezerwatów szt. Ochrony Środowiska

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 198 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Regionalny Dyrektor Liczba pomników przyrody szt. Ochrony Środowiska Regionalny Dyrektor Liczba użytków ekologicznych szt. Ochrony Środowiska Liczba Parków Krajobrazowych Regionalny Dyrektor szt. Ochrony Środowiska Użytki leśne oraz grunty % powierzchni RDLP, zadrzewione i zakrzewione powiatu Urząd Statystyczny PRIORYTET 6: POPRAWA KLIMATU AKUSTYCZNEGO przypadki przekroczeń Zmniejszenie liczby zakładów norm krajowych emitujących hałas o wielkościach WIOŚ stwierdzonych ponadnormatywnych w trakcie kontroli WIOŚ PRIORYTET 7: OCHRONA PRZED POLAMI ELEKTROMAGNETYCZNYMI Gminy, Budowa i modernizacja sieci km Gestor sieci przypadki Zmniejszenie ilości terenów na przekroczeń których odnotowano norm krajowych WIOŚ przekroczenia dopuszczalnych pól stwierdzonych elektromagnetycznych w trakcie kontroli WIOŚ PRIORYTET 8: ZAPOBIEGANIE POWAŻNYM AWARIOM Ilość zdarzeń o znamionach szt. GIOŚ poważnych awarii PRIORYTET 9: ZRÓWNOWAŻONA GOSPODARKA ZASOBAMI NATURALNYMI Ilość obszarów górniczych szt. PIG Powiat, Ilość udzielonych koncesji szt. Urząd Marszałkowski PRIORYTET 10: OCHRONA GLEB PRZED NAGATYWNYM ODDZIAŁYWANIEM ORAZ REKULTYWACJA TERENÓW ZDEGRADOWANYCH Powierzchnia terenów ha Gminy, Powiat zrekultywowanych PRIORYTET 11: WZROST ŚWIADOMOŚCI EKOLOGICZNEJ Ilość zrealizowanych szkoleń szt. Powiat związanych z ochroną środowiska Ilość akcji przeprowadzonych akcji szt. Powiat edukacyjnych Źródło: Opracowanie własne

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 199 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

VIII. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM

Aktualizacja programu ochrony środowiska dla Powiatu Koszalińskiego została wykonana zgodnie z ustawowymi wymogami ustawy Prawo ochrony z dnia 27 kwietnia 2001 roku środowiska (tekst jednolity z 2008 r. Dz. U. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) - art. 17 oraz art.18. Zgodnie z wymogami powyższej ustawy Zarząd Powiatu Koszalińskiego, w celu realizacji Polityki ekologicznej Państwa, sporządza powiatowy program ochrony środowiska. Dokument uchwalany jest przed Radę Powiatu Koszalińskiego oraz opiniowany przez organ wykonawczy województwa. Przedmiotowy dokument podobnie jak polityka ekologiczna państwa sporządzany jest co 4 lata. Zgodnie z powyższym, dokument pn. „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do roku 2019” jest aktualizcją dokumentu pn. „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego - obejmuje lata 2008-2011 z perspektywą na 2012-2015 – okres planistyczny dla lat 2009-2011”. Przy tworzeniu aktualizacji programu kierowano się także wskazaniami Ministerstwa Środowiska w tym zakresie (m. in. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu lokalnym i regionalnym). W aktualizacji programu ujęto analizę uwarunkowań wynikających z polityki ekologicznej państwa oraz pozostałych dokumentów strategicznych krajowych i wojewódzkich, tj.: • Krajowego Programu Zwiększania Lesistości- aktualizacja 2003r., • Polityki energetycznej Polski do 2030 roku, • Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, • Aktualizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych – AKPOŚK 2010, • Narodowego Programu Edukacji Ekologicznej, Program wykonawczy Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej oraz warunki jego wdrożenia, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, luty 2001r. • Programu Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2012-2015 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2016 – 2019, • Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego – 19.X.2010r. (Uchwała XLV/530/10), • Strategii Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do 2020 roku, • Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2009- 2012 z uwzględnieniem perspektywy 2013-2018, • Rocznej Oceny Jakości Powietrza dla Województwa Zachodniopomorskiego, Raport za rok 2009 oraz 2010, • Raportu o stanie środowiska w województwie zachodniopomorskim w latach 2008-2009.

W aktualizacji programu ochrony środowiska dokonano charakterystyki zasobów i składników środowiska przyrodniczego terenu powiatu w zakresie takich elementów jak: rzeźba terenu, litologia, powietrze atmosferyczne, wody podziemne i powierzchniowe, gleby, flora i fauna, klimat akustyczny oraz wielkość emisji pól elektromagnetycznych. Na podstawie szczegółowej analizy elementów środowiska sporządzono ocenę zagrożeń i tendencji przeobrażeń środowiska przyrodniczego. Wskazano również źródła i przyczyny zachodzących przeobrażeń. Stan poszczególnych elementów środowiska na terenie powiatu oceniono jako dobry.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 200 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

Aktaulizacja programu ochrony środowiska, podobnie jak Polityka ekologiczna Państwa sporządzana jest co 4 lata i określa główne problemy środowiskowe powiatu w postaci 11 prorytetów ekologicznych i cele operacyjne, jakie należy podjąć w zakresie ochrony środowiska. Szczegółową charakterystykę przyjętych priorytetów oraz celów operacyjnych zaprezentowano poniżej. tj.:
Priorytet 1: poprawa jakości powietrza oraz wzrost wykorzystania energii z odnawialnych źródeł:  Cel operacyjny: Spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza poprzez ograniczenie emisji ze źródeł powierzchniowych, liniowych i punktowych,  Cel operacyjny: Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii,
Priorytet 2: Dobry stan wód powierzchniowych oraz ochrona jakości wód podziemnych:  Cel operacyjny: Poprawa jakości wód, osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych,  Cel operacyjny: Zwiększenie retencji w zlewniach i ochrona przed skutkami zjawisk ekstremalnych,  Cel operacyjny: Zapewnienie dobrej jakości wód użytkowych i racjonalne ich wykorzystanie,  Cel operacyjny: Przywrócenie i ochrona ciągłości ekologicznej koryt rzek,
Priorytet 3: Dobry stan wód przejściowych i przybrzeżnych oraz skuteczna ochrona linii brzegowej:  Cel operacyjny: Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód przejściowych i przybrzeżnych, w szczególności zatrzymanie eutrofizacji tych wód,  Cel operacyjny: Zatrzymanie procesów degradacji brzegu morskiego i ochrona linii brzegowej,
Priorytet 4: Stworzenie systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju:  Cel operacyjny: Budowa systemu gospodarki odpadami zgodnego z wymaganiami KPGO 2014,  Cel operacyjny: Prawidłowa gospodarka odpadami komunalnymi,  Cel operacyjny: Prawidłowa gospodarka odpadami niebezpiecznymi,
Priorytet 5: Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i zrównoważone użyutkowanie zasobów przyrodniczych:  Cel operacyjny: Pogłębianie i udostępnianie wiedzy o zasobach przyrodniczych,  Cel operacyjny: Stworzenie prawno-organizacyjnych warunków i narzędzi dla ochrony przyrody,  Cel operacyjny: Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej,  Cel operacyjny: Ochrona walorów krajobrazowych i ładu przestrzennego w strefie brzegowej Morza Bałtyckiego,  Cel operacyjny: Ochrona ekosystemów leśnych,  Cel operacyjny: Wdrożenie zasad turystyki zrównoważonej na obszarach chronionych,  Cel operacyjny: Promocja przyrodniczych walorów turystycznych,
Priorytet 6: Poprawa klimatu akustycznego:  Cel operacyjny: Rozpoznanie i ocenia stopnia narażenia mieszkańców na ponadnormatywny hałas,  Cel operacyjny: Ograniczenie uciążliwości akustycznej dla mieszkańców,
Priorytet 7: Ochrona przed polami elektromagnetycznymi:  Cel operacyjny: Monitoring poziomów pól elektromagnetycznych,  Cel operacyjny: Ograniczenie narażenia mieszkańców na oddziaływanie pól elektromagnetycznych,
Priorytet 8: Zapobieganie poważnym awariom:

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 201 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

 Cel operacyjny: Zmniejszenie zagrożenia oraz minimalizacja skutków w przypadku wystąpienia awarii,  Cel operacyjny: Zapewnienie bezpiecznego transportu substancji niebezpiecznych,  Cel operacyjny: Wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia zagrożeń środowiska z tytułu awarii przemysłowych,
Priorytet 9: Zrównoważona gospodarka zasobami naturalnymi:  Cel operacyjny: Minimalizacja strat w eksploatowanych złożach oraz ochrona środowiska przed negatywnym oddziaływaniem przemysłu wydobywczego,
Priorytet 10: Ochrona gleb przed nagatywnym oddziaływaniem oraz rekultywacja terenów zdegradowanych:  Cel operacyjny: Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem rolnictwa i innych rodzajów działalności gospodarczej,  Cel operacyjny: Inwentaryzacja i rekultywacja gleb zdewastowanych i zdegradowanych,
Priorytet 11: Wzrost świadomości ekologicznej:  Cel operacyjny: Kształtowanie świadomości ekologicznej mieszkańców,  Cel operacyjny: Tworzenie proekologicznych wzorców zachowań, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży, w odniesieniu do pozostałych komponentów,  Cel operacyjny: Wzmocnienie systemu zarządzania środowiskiem.

Wyznaczone cele operacyjne stanowią podstawę dla realizacji konkretnych działań na przestrzeni kilkunastu lat. Działnia te zostały wyznaczone na podstawie analizy stanu środowiska przyrodniczego, przewidywanych kierunków rozwoju oraz informacji w zakresie planowanych inwestycji (dziedzina ochrony środowiska), które przekazane zostały przez Starostwo Powiatowe w Koszalinie, gminy Powiatu Koszalińskiego oraz instytucje obligatoryjnie zajmujące się ochroną środowiska na obszarze całego Powiatu Koszalińskiego. Do konkretnego działania przedstawionego w planie operacyjnym wskazano podmiot odpowiedzialny za jego realizację. Harmonogram prowadzenia działań zawiera zadania krótko i długookresowe oraz mechanizmy finansowo – ekonomiczny. Dodatkowo w programie określono również zasady zarządzania programem ochrony środowiska oraz sposoby monitoringu jego realizacji. Dodatkowo dokonano również oceny efektywności dostępnych do zarządzania środowiskiem narzędzi.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 202 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

IX. BIBLIOGRAFIA

Obowiązujące akty prawne:

1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity z 2008 r. Dz. U. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.), 2. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity z 2009 r. Dz. U. Nr 151, poz. 1220 z późn. zm.), 3. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne (tekst jednolity z 2005 r. Dz. U. Nr 239, poz. 2019 z późn. zm.), 4. Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.), 5. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity z 2010 r. Nr 185, poz. 1243 z późn. zm.), 6. Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U z 2007 r. Nr 75, poz. 493 z późn. zm.), 7. Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków (tekst jednolity z 2006 r. Dz. U. Nr 123, poz. 858 z późn. zm.), 8. Ustawa z dnia 28 września 1991 r . o lasach (tekst jednolity z 2011 r. Dz. U. Nr 12, poz. 59), 9. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (tekst jednolity z 2005 r. Dz. U. Nr 228, poz. 1947 z późn. zm.), 10. Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst jednolity z 2005 r. Dz. U. Nr 236, poz. 2008 z późn. zm.), 11. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. prawo budowlane (tekst jednolity z 2010 r. Dz. U. Nr 243 , poz. 1623 z późn. zm.), 12. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717 z późn. zm.), 13. Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (tekst jednolity z 2004 r. Dz. U. Nr 3 poz. 20 z późn. zm.), 14. Ustawa z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (Dz. U. z 2008 r. Nr 138, poz. 865 z późn. zm.), 15. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach (Dz. u. z 2009 r. Nr 79, poz. 666), 16. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (tekst jednolity z 2007 r. Nr 90, poz. 607 z późn. zm.),

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 203 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

17. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 63 poz. 638 z późn. zm.), 18. Ustawa z dnia 5 września 2008 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2008 r. Nr 180, poz. 1111).

Obowiązujące akty wykonawcze:

1. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2009 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. z 2009 r. Nr 81, poz. 685), 2. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 162, poz. 1008), 3. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 143, poz. 896), 4. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 lipca 2009 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. z 2009 r. Nr 122, poz. 1018), 5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r. Nr 61 poz. 417 z późn. zm.), 6. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz. U. z 2011 r. Nr 86 poz. 478), 7. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 grudnia 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, których wprowadzanie w ściekach przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego (Dz. U. z 2008 r. Nr 229, poz. 1538), 8. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 stycznia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzeniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2009 r. Nr 27, poz. 169), 9. Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 23 października 2009 r. w sprawie wysokości stawek kar za przekroczenie warunków wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi oraz za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu, na rok 2010 (M.P. 2009 Nr 69, poz. 893), 10. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 stycznia 2002 r. w sprawie określenia przeciętnych norm zużycia wody (Dz. U. z 2002 r. Nr 8 poz.70), 11. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów oraz stężeń substancji, które powodują, że urobek jest zanieczyszczony (Dz. U. z 2002 r. Nr 55 poz. 498), 12. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 lipca 2010 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych (Dz. U. z 2010 r. Nr 137, poz. 924),

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 204 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

13. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie rodzajów odpadów, które mogą być składowane w sposób nieselektywny (Dz. U. z 2002 r. Nr 191, poz. 1595), 14. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami (Dz. U. z 2003 r. Nr 66, poz. 620 z późn. zm.), 15. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 25 października 2005 r. w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z odpadami opakowaniowymi (Dz. U. z 2005 r. Nr 219, poz. 1858), 16. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów ( Dz. U. z 2001 r. Nr 112, poz. 1206), 17. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 kwietnia 2011 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. z 2011r. Nr 95, poz. 558), 18. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. z 2009 r. Nr 5, poz. 31), 19. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 marca 2008 r. ( w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza Dz. U. z 2008 r. Nr 52, poz. 310), 20. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 października 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. z 2008 r. Nr 198, poz. 1226), 21. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 sierpnia 2008 r. w sprawie wymagań w zakresie odległości i warunków dopuszczających usytuowanie drzew i krzewów, elementów ochrony akustycznej i wykonywania robót ziemnych w sąsiedztwie linii kolejowej, a także sposobu urządzania i utrzymywania zasłon odśnieżnych oraz pasów przeciwpożarowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 153, poz. 955).

Obowiązujące akty Unii Europejskiej

1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/1/WE z dnia 15 stycznia 2008 r. dotycząca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli , 2. Dyrektywa 2001/80/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2001 r. w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania , 3. Dyrektywa 2000/76/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 grudnia 2000 r. w sprawie spalania odpadów , 4. Dyrektywa 94/62/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych , 5. Dyrektywa Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów , 6. Dyrektywa 2006/12/WE Parlamentu Europejskiego i rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie odpadów , 7. Dyrektywa 2002/96/WE Parlamentu Europejskiego i rady z dnia 27 stycznia 2003 r. w sprawie zużytego sprzętu elektrotechnicznego i elektronicznego (WEEE),

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 205 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

8. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i rady 2000/53/WE z dnia 18 września 2000 r. w sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji , 9. Dyrektywa Rady z dnia 12 czerwca 1986 r. w sprawie ochrony środowiska, w szczególności gleby, w przypadku wykorzystania osadów ściekowych w rolnictwie (86/278/EWG), 10. Dyrektywa 2006/11/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 lutego 2006 r. w sprawie zanieczyszczenia spowodowanego przez niektóre substancje niebezpieczne odprowadzane do środowiska wodnego Wspólnoty (wersja ujednolicona) , 11. Dyrektywa 2006/118/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem i pogorszeniem ich stanu , 12. Dyrektywa rady z dnia 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych , 13. Dyrektywa Rady z dnia 12 grudnia 1991 r. dotycząca ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego (91/676/EWG), 14. Dyrektywa 2000/14/WE Parlamentu Europejskiego i rady z dnia 8 maja 2000 r. w sprawie zbliżenia ustawodastw Państw Członkowskich odnoszących się do emisji hałasu do środowiska przez urządzenia używane na zewnątrz pomieszczeń , 15. Dyrektywa 2002/49/WE parlamentu Europejskiego i rady z dnia 25 czerwca 2002 r. odnosząca się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku, 16. Dyrektywa Rady z dnia 19 marca 1987 r. w sprawie ograniczania zanieczyszczenia środowiska azbestem i zapobiegania temu zanieczyszczeniu (87/217/EWG), 17. Dyrektywa 2006/66/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 września 2006 r. w sprawie baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i akumulatorów oraz uchylająca dyrektywę (91/157/EWG), 18. Dyrektywa Rady 96/82/WE z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie kontroli niebezpieczeństwa poważnych awarii związanych z substancjami niebezpiecznymi, 19. Dyrektywa 2004/35/WE parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu , 20. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystego powietrza dla Europy .

Materiały źródłowe: 1. Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016, 2. Krajowy program zwiększania lesistości – aktualizacja 2003r., 3. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, 4. Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, 5. Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków komunalnych – AKPOŚK 2010, 6. Narodowy Program Edukacji Ekologicznej, Program wykonawczy Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej oraz warunki jego wdrożenia, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, luty 2001r.,

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 206 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

7. Program Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2012-2015 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2016 – 2019, 8. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego – 19.X.2010r. (Uchwała XLV/530/10), 9. Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do 2020 roku, 10. Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2009- 2012 z uwzględnieniem perspektywy 2013-2018, 11. Program rozwoju sektora energetycznego w województwie zachodniopomorskim do 2015 r. z częścią prognostyczną do 2030 r., 12. Roczna Ocena Jakości Powietrza dla Województwa Zachodniopomorskiego, Raport za rok 2009 oraz 2010, 13. Raport o stanie środowiska w województwie zachodniopomorskim w latach 2008-2009, 14. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2008-2011 z perspektywą na 2012-2015 – okres planistyczny dla lat 2009-2011, 15. Plan Gospodarki Odpadami dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2009 – 2012 (z perspektywą na lata 2013 – 2018) 16. Strategia Rozwoju Powiatu Koszalińskiego na lata 2011-2015, 17. Program opieki nad zabytkami Powiatu Koszalińskiego na lata 2011-2015, 18. Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest na terenie powiatu koszalińskiego na lata 2010 – 2032, 19. Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego za lata 2009-2010, 20. Wieloletnia Prognoza Finansowa Powiatu Koszalińskiego na lata 2011-2018. 21. Gminne Programy Ochrony Środowiska.

Przy tworzeniu opracowania wykorzystano materiały i informacje ze Starostwa Powiatowego w Koszalinie oraz Urzędów Gmin. Dodatkowo wykorzystano dane dotyczące poszczególnych elementów programu uzyskane w jednostkach i podmiotach gospodarczych działających na omawianym terenie.

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 207 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO NA LATA 2012-2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019

ABRYS Technika Sp. z o. o. tel./fax. 061 8430 630, 061 8432 554 208 ul. Wiślana 46, 60-401 Poznań e-mail:[email protected]