Zał ącznik nr 1 do Uchwały Nr ………… Rady Gminy D ębno MGGP S.A. z dnia …… 2010 roku w sprawie uchwalenia zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania Biuro Planowania Przestrzennego przestrzennego gminy D ębno 33-100 Tarnów, ul. Kaczkowskiego 6

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DĘBNO

CZ ĘŚĆ I UWARUNKOWANIA

Tarnów, luty 2010 r.

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY D ĘBNO

CZ ĘŚĆ I UWARUNKOWANIA

Zespół projektowy studium

Główny projektant : mgr in Ŝ. arch. Anna Makowiecka

dr in Ŝ. arch. Jan Kozub mgr Joanna Urbanowicz Edward Szumiec mgr in Ŝ. Henryk Nowak mgr Iwona Lipska mgr in Ŝ. Andrzej Lipski

Kraków, stycze ń 1999 r.

Aktualizacji UWARUNKOWA Ń dokonał zespół projektowy zmiany studium

MGGP S.A. Biuro Planowania Przestrzennego

Główny projektant : mgr in Ŝ. arch. Małgorzata Przybysz - Ławnicka (nr uprawnie ń KT-252 )

KIEROWNIK PROJEKTU: mgr Dariusz Brzezi ński

mgr Maria Mierzwa mgr Dariusz Brzezi ński mgr in Ŝ. arch. Krzysztof Bielaszka mgr Karolina Fastnacht - Kundzierewicz mgr in Ŝ. arch. Ewelina Szymakowicz mgr in Ŝ. Paulina G ębi ś mgr Arkadiusz Kosiaty mgr Anna Kuldanek techn. Bo Ŝena Szwed

Tarnów, luty 2010 r.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 1

Spis tre ści.

ROZDZIAŁ I.ZEWN ĘTRZNE POWI ĄZANIA FUNKCJONALNO - PRZESTRZENNE GMINY D ĘBNO ...... 4 1. PODSTAWOWE INFROMACJE I DANE O GMINIE ...... 5 2. ZEWN ĘTRZNE POWI ĄZANIA FUNKCJONALNO – PRZESTRZENNE GMINY D ĘBNO ...... 10 2.1. Powi ązania wynikaj ące z naturalnych warunków środowiskowych ...... 10 2.2. Powi ązania w zakresie infrastruktury technicznej ...... 11 2.3. Powi ązania komunikacyjne ...... 11 2.4. Zwi ązki z o środkami o okre ślonych dominuj ących funkcjach, maj ących wpływ na gmin ę...... 12 ROZDZIAŁ II. ZASOBY, DIAGNOZA STANU ISTNIEJ ĄCEGO UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY D ĘBNO ...... 13 A. ŚRODOWISKO NATURALNE ...... 14 1. ZASOBY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ...... 15 1.1. Poło Ŝenie fizyczno-geograficzne ...... 15 1.2. Geologia i rze źba terenu ...... 15 1.3. Gleby ...... 23 1.4. Klimat lokalny ...... 25 1.5. Zasoby wód powierzchniowych i podziemnych ...... 27 1.6. Zasoby przyrodnicze środowiska naturalnego ...... 31 2. ZAGRO śENIA ŚRODOWISKOWE ...... 36 2.1. Zagro Ŝenia naturalne ...... 36 2.1.1. Zagro Ŝenia ruchami masowymi ...... 36 2.1.2. Zagro Ŝenia powodziowe ...... 39 2.2. Zagro Ŝenia antropogeniczne ...... 40 2.2.1. Zanieczyszczenie atmosfery i degradacja klimatu lokalnego...... 40 2.2.2. Zagro Ŝenia wód powierzchniowych i podziemnych ...... 42 2.2.3. Zagro Ŝenia pokrywy glebowo-ro ślinnej ...... 44 2.2.4. Zagro Ŝenie środowiska przez hałas ...... 45 3. OBSZARY I OBIEKTY ŚRODOWISKA PRAWNIE CHRONIONE NA PODSTAWIE ODR ĘBNYCH PRZEPISÓW ...... 47 4. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE ŚRODOWISKA NATURALNEGO ...... 52 B. ŚRODOWISKO ANTROPOGENICZNE ...... 56 1. ŚRODOWISKO KULTUROWE ...... 57 1.1. Zasoby dziedzictwa kulturowego...... 57 1.2. Diagnoza i uwarunkowania ochrony środowiska kulturowego ...... 96 2. OSADNICTWO I STRUKTURY PRZESTRZENNE ...... 99 2.1. Ocena stanu istniej ącego ...... 99 2.2. Diagnoza i uwarunkowania rozwoju osadnictwa...... 103 3. WYPOSA śENIE IN śYNIERYJNE ...... 105 3.1. Infrastruktura techniczna ...... 105 3.1.1. Zaopatrzenie w wod ę ...... 105 3.1.2. Odprowadzenie i oczyszczanie ścieków...... 106 3.1.3. Gospodarka odpadami ...... 107 3.1.4. Gazownictwo ...... 111 3.1.5. Ciepłownictwo...... 114 3.1.6. Elektroenergetyka ...... 114 3.1.7. Odnawialne źródła energii ...... 115 3.1.8. Telekomunikacja ...... 118 3.1.9. Melioracja i stan regulacji rzek ...... 119 3.1.10. Cmentarnictwo...... 119 3.2. Komunikacja...... 120 3.3. Diagnoza i uwarunkowania wyposa Ŝenia w infrastruktur ę techniczn ą...... 125 4. DEMOGRAFIA I RYNEK PRACY ...... 131 4.1. Potencjał ludno ściowy i jego zmiany ...... 131 4.2. Rynek pracy ...... 136 4.3. Uwarunkowania wynikaj ące z sytuacji demograficznej i na rynku pracy...... 139 5. WARUNKI śYCIA MIESZKA ŃCÓW ...... 141 5.1. Mieszkalnictwo ...... 141

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 2

5.2. Diagnoza i uwarunkowania rozwoju mieszkalnictwa ...... 148 5.3. Infrastruktura społeczna ...... 149 5.3.1. Zdrowie i opieka społeczna ...... 149 5.3.2. Oświata i wychowanie ...... 152 5.3.3. Kultura ...... 160 5.4. Poziom wyposa Ŝenia i zaspokojenia w zakresie usług...... 162 5.5. Diagnoza i uwarunkowania w zakresie wyposa Ŝenia w usługi...... 164 6. PRZEDSI ĘBIORCZO ŚĆ ...... 168 6.1. Rolnictwo ...... 168 6.1.1. Warunki przyrodnicze ...... 168 6.1.2. Struktura u Ŝytkowania terenu ...... 172 6.1.3. Struktura agrarna ...... 177 6.1.4. Korzystanie z pomocy unijnych ...... 180 6.2. Diagnoza i uwarunkowania rozwoju rolnictwa ...... 180 6.3. Turystyka i rekreacja ...... 182 6.4. Diagnoza oraz uwarunkowania rozwoju turystyki i rekreacji...... 184 6.5. Gospodarka le śna ...... 185 6.6. Diagnoza i uwarunkowania rozwoju le śnictwa ...... 189 6.7. Działalno ść gospodarcza ...... 190 6.8. Diagnoza i uwarunkowania rozwoju działalno ści gospodarczej ...... 194 6.9. Finanse gminy...... 195 6.10. Struktura własno ści gruntów ...... 202 7. Bibliografia ...... 205 Zał ącznik graficzny – „Rysunek infrastruktury”

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 3

Wst ęp

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy D ębno dotyczy całego jej obszaru w granicach administracyjnych, obejmuj ąc trzyna ście wsi. Zmiana Studium została opracowana stosownie do uchwały Rady Gminy D ębno Nr VIII/162/2008 z dnia 21 listopada 2008 roku. W Studium dokonano aktualizacji danych i analiz dotycz ących diagnozy stanu istniej ącego i uwarunkowa ń, wprowadzono korekty ustale ń oraz dostosowano jego tre ść i zapisy do wymogów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 r. Uwarunkowania wraz z diagnoz ą – I cz ęść Studium, zawiera diagnoz ę stanu oraz charakterystyk ę dotychczasowego rozwoju gminy D ębno. Stanowi to materiał dla sprecyzowania uwarunkowa ń rozwoju, okre ślenia głównych problemów wymagaj ących rozwi ązania i na tym tle – celów rozwoju oraz kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy D ębno, zawartych w II cz ęś ci Studium. Materiały wej ściowe do diagnozy i uwarunkowa ń zgromadzono w ramach prac nad Studium i jego zmian ą, przy czym cz ęść z nich zostało przekazane przez Urz ąd Gminy w Dębnie. Wykaz wykorzystanych materiałów i źródeł informacji znajduje si ę na ko ńcu opracowania.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 4

I. ZEWN ĘTRZNE POWI ĄZANIA FUNKCJONALNO -

PRZESTRZENNE GMINY D ĘBNO

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 5

1. PODSTAWOWE INFROMACJE I DANE O GMINIE

GMINA NA TLE POWIATU BRZESKIEGO I WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIGO.

Gmina D ębno poło Ŝona jest w środkowej cz ęś ci województwa małopolskiego. Administracyjnie przynale Ŝy do powiatu brzeskiego (ryc. 1). Na kierunku W - E przecina j ą droga krajowa E-40. Gmina znajduje si ę w odległo ści ok. 20 km na zachód od Tarnowa i ok. 60 km na wschód od Krakowa. W skład jej wchodz ą wsie: Biadoliny Szlacheckie, Dębno, Doły, , , Łoniowa, Łysa Góra, , Perła, Por ąbka Uszewska, Sufczyn, Wola D ębi ńska, Nied źwiedza (ryc. 2). Gmina D ębno graniczy z nast ępuj ącymi jednostkami administracyjnymi, wchodz ącymi w skład powiatu brzeskiego: • od strony zachodniej – z gmin ą , • od strony północnej – z gminą Borz ęcin, • od strony południowo-zachodniej – z gminami Gnojnik i Czchów, oraz powiatu tarnowskiego: • od strony południowo-wschodniej – z gminami Wojnicz i Zakliczyn

Tab. Gmina D ębno – podstawowe dane za rok 2008 (stan na 31.12.2008r)

Województwo Wyszczególnienie Gmina D ębno brzeski małopolskie

Powierzchnia (km 2) 82 591 15 183

Ludno ść 14043 90967 3 287 136

Gęsto ść zaludnienia 172 154 217 (osób/km 2) Ludno ść wieku nieprodukcyjnego na 100 60,3 60,2 57,5 osób wieku produkcyjnego

Przyrost naturalny ( w ‰) - 0,14 1,83 1,41

Liczba mieszka ń na 1000 mieszka ńców 256,85 282,36 317,28

Liczba podmiotów gospodarczych na 1000 46,92 57,01 91,74 mieszka ńców

Stopa bezrobocia w % 5,9 10,6 7,6

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 6

W granicach powiatu brzeskiego gmina D ębno jest pod wzgl ędem wielko ści powierzchni czwart ą, a pod wzgl ędem liczby ludno ści drug ą gmin ą. G ęsto ść zaludnienia jest wy Ŝsza ni Ŝ w powiecie, ale ni Ŝsza wzgl ędem województwa. Ludno ść w ilo ści 14043 osób stanowi 15,45% ludno ści powiatu brzeskiego i 2,34% województwa małopolskiego. Przyrost naturalny jest ujemny -0,14‰ i zarazem najni Ŝszy zarówno w powiecie jaki i województwie. Ludno ść wieku produkcyjnego stanowi 62,4% (analogiczne wielko ści dla powiatu brzeskiego 62,4%, województwa małopolskiego 63,5%), st ąd wska źnik obci ąŜ enia ludno ści produkcyjnej ludno ści ą nieprodukcyjn ą wynosi 60,3 i jest podobny do wska źnika dla powiatu (60,2) natomiast wy Ŝszy ni Ŝ w województwie (57,5). Wska źnik liczby podmiotów gospodarczych przypadaj ących na 1000 mieszka ńców w ilo ści 46, charakteryzuje ludno ść gminy na tle powiatu i województwa, jako najmniej przedsi ębiorcz ą i aktywn ą gospodarczo. Stopa bezrobocia na terenie gminy D ębno jest ni Ŝsza zarówno wzgl ędem powiatu jak i województwa. W śród gmin wiejskich wchodz ących w skład powiatu brzeskiego gmina Dębno znajduje si ę na czwartym miejscu. (643 osoby bezrobotne na dzień 26.03.2009r.)

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 7

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 8

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 9

Tab. Struktura u Ŝytkowania gruntów i zasoby mieszkaniowe w gminie D ębno

Wyszczególnienie Gmina D ębno Powiat brzeski

UŜytkowanie gruntów [%]: * 1. u Ŝytki rolne 68,80 62,59 - grunty orne 45,21 42,08 - sady 3,69 0,95 - łąki 15,31 15,34 - pastwiska 4,59 4,22 2. lasy 17,47 18,94 3. pozostałe grunty i nieu Ŝytki 13,73 18,47

Średnia wielko ść rolnego gospodarstwa 3,13 indywidualnego [ha] 2,08 Zasoby mieszkaniowe Pow. u Ŝytkowa mieszkania na osob ę w 23,2 23,6 m2 ** Liczba osób: 3,89 3,54 - na 1 mieszkanie 0,91 0,86 - na 1 izb ę Źródło: * GUS 2005 r., ** GUS 2007 r.,

Ponad 68,8% powierzchni gminy stanowi ą tzw. u Ŝytki rolne. W śród u Ŝytków rolnych najliczniejsze s ą grunty orne – 45,21%, du Ŝy odsetek stanowi ą u Ŝytki zielone – 19,9%, natomiast sady jedynie - 3,69%. Gmina D ębno jest obszarem o niskim współczynniku lesisto ści - lasy pokrywaj ą jedynie 17,47% jej powierzchni. Pozostałe grunty i nieu Ŝytki stanowi ą 13,73%. Jest to współczynnik ni Ŝszy od powiatowego o 4,74% ( średnia powiatowa 18,47 %).

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 10

2. ZEWN ĘTRZNE POWI ĄZANIA FUNKCJONALNO – PRZESTRZENNE GMINY D ĘBNO

2.1. Powi ązania wynikaj ące z naturalnych warunków środowiskowych

Struktury środowiskowe funkcjonuj ące na obszarze gminy s ą fragmentami wi ększych jednostek przyrodniczych. Powi ązania pomi ędzy poszczególnymi elementami struktur s ą oparte o sie ć obszarów niezainwestowanych ł ącz ących poszczególne elementy w ęzłowe. Na terenie gminy mo Ŝna wyró Ŝni ć w krajobrazie nast ępuj ące typy korytarzy zapewniaj ących zachowanie środowiskowych relacji przestrzennych z terenami przyległymi oraz wewn ątrz obszaru gminy: - poł ączenia krajobrazowe obejmuj ące szeroki zakres siedlisk, zapewniaj ące główne poł ączenia na skal ę regionaln ą (główne systemy rzeczne, szerokie połacie naturalnych siedlisk mi ędzy obszarami chronionymi) słu Ŝą ce dyspersji gatunków i mog ące by ć jednocze śnie siedliskiem gatunków o słabej zdolno ści dyspersyjnej, - ro ślinno ść nadrzeczna – z jednej strony jest to siedlisko wielu gatunków, a z drugiej trasa przemieszczania si ę gatunków o rozległych zasi ęgach wyst ępowania, - Ŝywopłoty, miedze i liniowe struktury w krajobrazie rolniczym, - ro ślinno ść przydro Ŝna, - poł ączenia le śne. W przypadku gminy D ębno najistotniejszymi przestrzennymi powi ązaniami środowiskowymi s ą relacje wynikaj ące z pomostowego poło Ŝenia gminy pomi ędzy trzema obszarami chronionego krajobrazu, b ędącego terenami chronionymi ze wzgl ędu na wyró Ŝniaj ący je krajobraz, o zró Ŝnicowanych ekosystemach, warto ściowymi ze wzgl ędu na pełnion ą funkcj ę korytarzy ekologicznych, b ądź obszarów w ęzłowych. Równie istotn ą kwesti ą jest zachowanie relacji przestrzennych oraz zapewnienie dalszego funkcjonowania poło Ŝonych w s ąsiedztwie obszarów, spełniaj ących istotne funkcje przyrodnicze, są nimi: - poło Ŝony na południu i wschodzie w stosunku do terenu gminy korytarz ekologiczny Dunajca o ponadlokalnej randze (b ędącego jednocze śnie elementem sieci Natura 2000), - poło Ŝony na północnym wschodzie wzgl ędem terenu gminy obszar w ęzłowy kompleksu Lasów Radłowskich. Wa Ŝną rol ę w zachowaniu lokalnych i regionalnych powi ąza ń ekosystemowych odgrywaj ą elementy wyspowe tworz ące kompleksy, które nie maj ą ci ągło ści strukturalnej ale zachowuj ą ci ągło ść strukturaln ą. S ą nimi k ępy zadrzewie ń i zakrzewie ń, mniejsze kompleksy le śne, oczka wodne i mokradła.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 11

Sie ć osadnicza i komunikacyjna, maj ąca układ pasmowo-węzłowy na kierunkach wschód- zachód i północ-południe, stanowi bariery ekologiczne na trasach migracyjnych zwierz ąt. Funkcjonuj ący system powi ąza ń struktur przyrodniczych i antropogenicznych wymaga zachowania oraz działa ń kompensacyjnych wzbogacaj ących bioró Ŝnorodno ść i wzmacniaj ących stabilno ść równowagi przyrodniczej.

2.2. Powi ązania w zakresie infrastruktury technicznej

Powi ązania infrastrukturalne obszaru gminy z terenami s ąsiednimi dotycz ą, przebiegu magistralnych sieci wodoci ągowych, elektroenergetycznych i gazowych oraz powi ąza ń układu wodoci ągowego, energetycznego i gazowniczego gminy D ębno z s ąsiednimi terenami: magistrali wodoci ągowych − dwie równoległe magistrale wodoci ągowe ø400 mm Łukanowice – Brzesko, linii elektroenergetyczne wysokiego napi ęcia

− 400 KV relacji Gnojnik – Dębno – Wojnicz, − 110 KV Tarnów – Biadoliny i Brzesko - Dunajcowa, łącz ących układ energetyczny gminy z układem krajowym oraz linii elektroenergetyczne średnich napi ęć 30 i 15 kV łącz ących układ energetyczny gminy z układami s ąsiednich gmin, gazoci ągów wysokiego ci śnienia − dwa gazoci ągi ø500 mm relacji Łukanowice – Węgrzce, − gazoci ąg ø250 mm relacji Łukanowice – Węgrzce, − gazoci ąg ø500 mm relacji Łukanowice – Skawina, łącz ących układ gazowniczy gminy z układem krajowym oraz gazoci ągów średniopr ęŜ nych łącz ących układ gazowniczy gminy z układami s ąsiednich gmin z układami s ąsiednich gmin, a tak Ŝe − gazoci ąg ø200 mm Wola D ębi ńska - do kopalni Szczepanów.

2.3. Powi ązania komunikacyjne

Droga krajowa E-40, stanowi ąca fragment mi ędzynarodowej trasy, przecina gmin ę na cz ęść południow ą oraz północn ą i zapewnia poł ączenie z takimi miastami jak Kraków – Tarnów – Przemy śl. Jest to jedyna droga o znaczeniu ponadlokalnym na obszarze tej gminy. Gmina D ębno nie posiada Ŝadnych dróg wojewódzkich.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 12

Łączno ść z s ąsiednimi gminami oraz poł ączenie z drog ą nr 4 zapewnia sie ć dróg powiatowych: - droga nr 1434K – Maszkienice - Wokowice - droga nr 1421K – Zaborów - Bielcza – Wola D ębi ńska - droga nr 1407K – Biadoliny Szlacheckie - Łopo ń - droga nr 1422K – Biadoliny Szlacheckie - Sufczyn - droga nr 1404K – Dębno - Melsztyn - droga nr 1351K – Sufczyn - Gwo ździec - droga nr 1437K – Por ąbka Iwkowska - Jadowniki - droga nr 1405K – Łysa Góra – Wi ęckowice Przez północn ą cz ęść gminy przebiega zelektryfikowana, dwutorowa linia kolejowa nr 091 relacji Kraków Główny – Medyka. Jest to linia pasa Ŝersko – towarowa ze stacj ą kolejow ą zlokalizowan ą w miejscowo ści Biadoliny Szlacheckie. Istniej ąca linia kolejowa stanowi dodatkowe poł ączenie gminy z wi ększymi miastami takimi jak Przemy śl, Tarnów, Kraków.

Oprócz komunikacji kolejowej, ka Ŝde sołectwo gminy D ębno posiada poł ączenia mikrobusowe, co znacznie zwi ększa i ułatwia poł ączenie gminy z s ąsiednimi miejscowo ściami. Jest to alternatywny środek transportu, jakim mo Ŝna si ę porusza ć w obr ębie gminy, a tak Ŝe poza jej granicami.

2.4. Zwi ązki z o środkami o okre ślonych dominuj ących funkcjach, maj ących wpływ na gmin ę.

Gmina z racji przynale Ŝno ści do powiatu brzeskiego, wykształciła powi ązania z m. Brzeskiem w zakresie: - usług samorz ądowej administracji szczebla powiatowego, usług publicznych jak ponadgimnazjalne szkolnictwa, lecznictwo zamkni ęte, kultura oraz usług komercyjnych, - zatrudniania mieszka ńców gminy D ębno w przemy śle i innych pozarolniczych działach gospodarki zlokalizowanych w Brzesku. Powi ązania z Tarnowem – regionalnym o środkiem wyst ępuj ą naw sferze usług: administracji samorz ądowej i rz ądowej (delegatura wojewódzka), usług publicznych, wy Ŝszego rz ędu a m.in. ponadgimnazjalnego i wy Ŝszego szkolnictwa, kultury, specjalistycznej opieki zdrowotnej oraz wyspecjalizowanych usług komercyjnych. Z o środkiem wojewódzkim (ponadregionalnym) Krakowem powi ązanie s ą niewielkie głównie w obszarze wojewódzkiej administracji samorz ądowej i rz ądowej oraz wysokospecjalistycznych usług publicznych (kliniki, wy Ŝsze uczelnie) i komercyjnych.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 13

II. ZASOBY, DIAGNOZA STANU

ISTNIEJ ĄCEGO UWARUNKOWANIA ROZWOJU

GMINY D ĘBNO

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 14

A. ŚRODOWISKO NATURALNE

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 15

1. ZASOBY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

1.1. Poło Ŝenie fizyczno-geograficzne

Odnosz ąc poło Ŝenie terenu opracowania do powszechnie stosowanego podziału fizycznogeograficznego Polski wg J. Kondrackiego, Gmina D ębno znajduje si ę w obr ębie nast ępuj ących jednostek:

Prowincji: Karpaty wraz z Podkarpaciem (51)

Podprowincji: Zewn ętrzne Karpaty Zachodnie (513) Makroregionu: Beskidy Zachodnie (513.3) Mezoregionu: Pogórze Wi śnickie (513.34)

Podprowincji: Podkarpacie Północne (512) Makroregionu: Kotlina Sandomierska (513.3) Mezoregionu: Podgórze Boche ńskie (513.34)

1.2. Geologia i rze źba terenu

Budowa geologiczna Gmina D ębno le Ŝy na granicy dwóch jednostek strukturalnych o zró Ŝnicowanej budowie geologicznej: Kotliny Sandomierskiej oraz Karpat Zachodnich. Północna cz ęść gminy D ębno poło Ŝona na Podgórzu Boche ńskim le Ŝy w strefie sfałdowanych osadów mioce ńskich, a południowa (Pogórze Wi śnickie) w Karpatach Zewn ętrznych zbudowanych z utworów fliszowych wieku kredowego i paleoge ńskiego z nasuni ęciami płaszczowinowymi. Granica pomi ędzy jednostkami przebiega przez gmin ę na południe od drogi krajowej, w przybli Ŝeniu na osi wschód-zachód, przy czym granica pomi ędzy jednostkami geologicznymi jest przesuni ęta na południe w stosunku do granic jednostek morfologicznych. Podgórze Boche ńskie . W podło Ŝu miocenu w zapadlisku przedgórskim najstarszymi utworami datowanymi na prekambr s ą iłowce z wkładkami mułowców. Na nich zalegaj ą karbo ńskie wapienie i piaskowce. Mezozoiczne osady wszystkich trzech okresów reprezentowane s ą przez zlepie ńce, piaskowce, mułowce, mułowce wapniste lub dolomityczne, dolomity, margle i iłowce.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 16

Mioce ńska pokrywa osadowa zwi ązana jest z trangresj ą morza, które wkroczyło na zerodowan ą powierzchni ę zapadliska przedkarpackiego. Seri ę osadów rozpoczynaj ą zlepie ńce, iłowce i mułowce, stanowi ące skały podewaporatowe. Wy Ŝsza seria osadów morskich nazywana ewaporatow ą zawiera gipsy, anhydryty, margle anhydrytowe i sól kamienn ą. Na niej zalegaj ą młodsze serie osadów, w których dominuj ą iłowce, mułowce, iłołupki i iły z wi ększym udziałem piaskowców. Całkowita mi ąŜ szo ść osadów mioce ńskich w rejonie Brzeska osi ąga około 1400 m. Sfałdowanie utworów mioce ńskich na granicy nasuni ęcia karpackiego i ich przemieszczenie ku północy spowodowało tektoniczne zwielokrotnienie osadów, w tym soli kamiennej, która w rejonie Biadolin osi ąga mi ąŜ szo ść ponad 500 m. Utwory fluwioglacjalne w plejstocenie podlegały erozji i redepozycji. świry rzeczne i lodowcowe, zlodowacenia południowopolskiego, wyst ępuj ą fragmentarycznie w rejonie Sufczyna, a na cokołach erozyjnych w rejonie Maszkienic, Perły i Biadolin le Ŝą Ŝwiry, piaski, przemyte gliny morenowe i zwałowe, zwi ązane ze zlodowaceniem środkowopolskim. Wy Ŝsz ą teras ę nadzalewow ą w Maszkienicach nad Uszwic ą i w rejonie Biadolin Szlacheckich buduj ą Ŝwiry, piaski i gliny (sto Ŝki napływowe). Południowa cz ęść Podgórza Boche ńskiego, przylegaj ąca do progu Pogórza Wi śnickiego, stanowi fragment poziomu przydolinnego ze wczesnego plejstocenu, na którym fragmentarycznie zachowały si ę przemyte Ŝwiry mieszane z okresu zlodowacenia południowopolskiego. Ta cz ęść podgórza pokryta jest glinami lessowatymi Najmłodsze osady holoce ńskie – piaski, Ŝwiry i mady rzeczne buduj ą terasy r ędzinne i ł ęgowe w dolinach rzek i wi ększych potoków. Pogórze Wi śnickie . Na granicy z Podgórzem Boche ńskim fliszowy brzeg nasuni ęcia karpackiego tworzy wyra źną kraw ędź morfologiczn ą, stanowi ąc granic ę geologiczn ą pomi ędzy ilastymi osadami miocenu zapadliska, a piaskowcowo-łupkowymi utworami kredy i starszego trzeciorz ędu, które nale Ŝą do osadów Karpat Zewn ętrznych. Warstwy grodziskie – najstarsze ogniwo litostratygraficzne jednostek śląskiej i pod śląskiej – wykształcone s ą w postaci kompleksów piaskowców gruboziarnistych i zlepie ńców tkwi ących w śród łupków. W granicach gminy wyst ępuj ą m.in. na grzbiecie wzniesienia na wschód od ko ścioła w Por ąbce Uszewskiej. Piaskowcowo-łupkowe warstwy lgockie znane s ą natomiast z rejonu Łysej Góry. Nad nimi zalegaj ą piaskowce godulskie o du Ŝej mi ąŜ szo ści i grubym uławiceniu oraz najszerzej rozprzestrzenione piaskowce istebnia ńskie wyst ępuj ące w obr ębie płaszczowiny śląskiej, odsłaniaj ące si ę w rejonie Por ąbki Uszewskiej, Dołów i Łoniowej. Piaskowce istebnia ńskie facji inoceramowej odsłaniaj ą si ę tak Ŝe w Jaworsku, gdzie ławice o grubo ści od 1,2 m do 2,0m tworz ą kompleks kilkunastometrowej mi ąŜ szo ści. Rozległe obszary zajmuj ą warstwy kośnie ńskie (piaskowce i łupki).

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 17

Na zerodowanej powierzchni pogórskiej zalegaj ą utwory czwartorz ędowe w postaci pokryw stokowych (zwietrzelinowych), stwarzaj ących predyspozycje dla osuwisk oraz akumulacyjnych w dolinach cieków (piaski, Ŝwiry, gliny). Do pokryw akumulacyjnych na płaskich, wy Ŝynnych płatach Pogórza nale Ŝą utwory lessopodobne, nazywane glinami lessowymi, zwi ązane genetycznie z akumulacj ą eoliczn ą w plejstocenie. Gliny lessowate zawieraj ą liczne wkładki piasków pochodz ące z procesów deflacji w obszarze Kotliny Sandomierskiej, b ądź procesów denudacji, a tak Ŝe wkładki soliflukcyjne i poziomy gleb kopalnych. Gliny te spoczywaj ą na powierzchni zerodowanej, wzgl ędnie na fragmentach pokryw akumulacyjnych zlodowacenia południowopolskiego. W rejonie Sufczyna glinami lessowatymi przykryte s ą Ŝwiry fluwioglacjalne.

Surowce mineralne Zło Ŝe gazu ziemnego zlokalizowane na terenie Maszkienic, Woli D ębi ńskiej i sąsiedniej gminy Brzesko zwi ązane jest z nadewaporytowymi utworami mioce ńskimi i zaliczone zostało do złó Ŝ warstwowych. Surowiec cechuje si ę wysokim stopniem zawarto ści metanu w granicach 97,10-99,22%. Zło Ŝe jest udokumentowane i eksploatowane. Mioce ńska sól kamienna wyst ępuje w rejonie Biadolin na gł ęboko ści poni Ŝej 700 m. Wobec zaspokajania krajowego wydobycia ze złó Ŝ permskich w centralnej Polsce, zło Ŝe w gminie D ębno nie posiada znaczenia gospodarczego. Z tego wzgl ędu nie wyznaczono obszarów perspektywicznych. Piaskowce istebnia ńskie licznie wyst ępuj ą na Pogórzu Wi śnickim. Były wydobywane w rejonie Jaworska i pod koniec XX wieku zaprzestano ich eksploatacji. Zło Ŝe to nie posiada udokumentowanych zasobów i traktowane jest jako perspektywiczne o szacunkowych zasobach na około 300 tys. m 3. Kruszywa naturalne . W Maszkienicach zlokalizowane jest zło Ŝe kruszywa naturalnego. Zgodnie z „Dokumentacj ą geologiczn ą zło Ŝa kruszywa naturalnego

„Maszkienice” w kat. C 1” przyj ętą przez Marszałka Województwa Małoposlskiego zawiadomieniem z dnia 8 czerwca 2008 r. znak: SW.I.BA 7514-16/06 powierzchnia zło Ŝa wynosi 23,37 ha. Jest to zło Ŝe konfliktowe – niezgodne z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, i nie uzyskało w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na eksploatacj ę. Zło Ŝe zlokalizowane jest w pobli Ŝu terenu lesnego, którego lasy pełni ą funkcje wodochronne. Ponadto w/w teren le śny stanowi ostoje zwierzyny, a teren wykorzystywane jest przez koło łowieckie. Zachowanie strefy ekotonowej sasiaduj ącej ze zło Ŝem jest warunkiem wła ściwego funkcjonowania ekosystemu w tym rejonie gminy.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 18

W dolinach Uszwicy, Nied źwiedzia i Kisieliny znale źć mo Ŝna piaski i Ŝwiry , które ze wzgl ędu jednak na małe mi ąŜ szo ści, zaglinienia i złe wysortowanie nie maj ą znaczenia gospodarczego. Na terenach zalesionych w północnej cz ęś ci Podgórza Boche ńskiego (wzgórze Bukowiec), w rejonie Maszkienic, Biadolin Szlacheckich i Perły wyst ępuj ą w podło Ŝu piaski wydmowe . Zasoby naturalne gminy przedstawiono na ryc. 3.

Rze źba terenu Gmina D ębno zajmuje północno – wschodni skraj Pogórza Wi śnickiego , które rozci ąga si ę od doliny Raby na zachodzie po dolin ę Dunajca na wschodzie oraz południowo – wschodni fragment Podgórza Boche ńskiego zajmuj ącego pas pomi ędzy Krakowem i dolin ą Dunajca. Charakterystyczn ą cech ą rze źby terenu gminy D ębno jest kontrastowo ść morfologiczna wynikaj ąca z poło Ŝenia w obr ębie wspomnianych dwóch jednostek fizyczno – geograficznych. Zró Ŝnicowanie rze źby obszaru gminy obrazuje rysunek hipsometryczny terenu ryc. 4. W obr ębie Pogórza Wi śnickiego wierzchowiny wzniesie ń maj ą charakter płaskich garbów z rzadkimi twardzielowymi pagórami. Ich stoki s ą porozcinane licznymi dolinami erozyjnymi, nierzadko wciosowymi, z których cz ęść wykorzystywana jest przez niewielkie cieki. Cz ęsto na stokach napotka ć mo Ŝna leje źródliskowe i parowy prowadz ące okresowo wod ę. Powszechnie wyst ępuj ą równie Ŝ antropogeniczne zagł ębienia drogowe (tzw. holwegi ). Stoki maj ą wypukło-wkl ęsłe formy a ich spadki sporadycznie przekraczaj ą 50%. Wierzchowiny wzniesie ń s ą wyniesione ponad dna dolin o 100 – 140 m. U wylotów dolin rozcinaj ących stoki mo Ŝna napotka ć sto Ŝki napływowe zbudowane z materiału zwietrzelinowego, głównie gruzowo - gliniastego i lessopodobnego.

Fot. Krajobraz Pogórza Wi śnickiego w okolicy Por ąbki Uszewskiej. Na fotografii widoczne wzniesienia Garbu Okocimskiego rozci ętego dolin ą Nied źwiedzia

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 19

Fot. Krajobraz północnego stoku Garbu Okocimskiego w dolinach przysiółka Godów. W gł ębi widoczny fragment Podgórza Boche ńskiego.

Przez północn ą cz ęść pogórza przebiega Wał Okocimski. Rozci ąga si ę on na linii Okocim – Godów – Jaworsko i jest tworzony przez pas wzniesień rozci ęty dolin ą Nied źwiedzia na dwa segmenty. W granicach gminy, trzon Wału Okocimskiego buduje rozci ągni ęta na osi NW-SE grz ęda, w obr ęb której wchodz ą: południowo – wschodnie stoki wzniesienia Bocheniec (b ędącego fragmentem zachodniego segmentu) oraz wzniesienia Kamionka, Łysa Góra, Dąbrowa i Wolnica. Stanowi ą one wyra źną dominant ę terenow ą, której kulminacje oscyluj ą w granicach 400 m n.p.m. Poszczególne wzniesienia s ą oddzielone systemem dolin. Wi ększe formy dolinne maja szerokie przekroje i płaskie dna. Z reguły w obr ębie płaskich den mieszcz ą si ę koryta rzeczne z terasami zalewowymi (doliny Nied źwiedzia, Kisieliny i Jastwianki). Rzeki modeluj ą swoje koryta poprzez erozj ę i akumulacj ę odsypów. Podczas przyborów, gdy siła erozyjna cieków wzrasta, cz ęsto nast ępuj ą lokalne zmiany przebiegu koryt rzecznych. Przy wysokich stanach brzegi cieków są podcinane i rozmywane. W czasie ni Ŝówek skarpy brzegowe cofaj ą si ę wskutek osuni ęć . Na północ wzgl ędem Wału Okocimskiego (do drogi krajowej E-40) rozci ąga si ę strefa kraw ędziowa pogórza. W odniesieniu do podziału fizyczno – geograficznego J.Kondrackiego (2001) jednostka ta zalicza si ę do Pogórza Wi śnickiego jednak niektórzy autorzy regionalizacji geomorfologicznych zaliczaj ą j ą do osobnego regionu - Podgórza Brzeskiego. Cechy rze źby tego terenu wykazuj ą zwi ązek z pogórzem, jednak charakteryzuje si ę on znacznie mniejszym wyniesieniem, mniejszymi deniwelacjami oraz łagodniejszymi profilami stoków. W obr ębie strefy kraw ędziowej pogórza doliny maj ą szersze dna, a ich stoki

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 20

charakteryzuj ą si ę mniejszym nachyleniem. Wzniesienia mi ędzydolinne maj ą form ę zw ęŜ aj ących si ę i opadaj ących ku północy garbów.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 21

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 22

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 23

Charakterystyczn ą cech ą rze źby całego Pogórza Wi śnickiego jest wyst ępowanie ruchów masowych. Procesy osuwiskowe, spełzywanie, obrywy i spływy zachodz ą powszechnie na terenie południowej cz ęś ci gminy. Dynamika ich wyst ępowania ro śnie pod wpływem gwałtownych czynników takich jak nawalne opady deszczu czy intensywne topnienie pokrywy śnie Ŝnej. Podgórze Boche ńskie charakteryzuje si ę odmienn ą rze źbą. Cały obszar jest nieznacznie nachylony w kierunku północnym, a jego wyniesienie zawiera si ę w przedziale 210 – 240 m n.p.m. Jego powierzchni ę buduj ą wysoczyznowe płaty rozci ęte dolinami cieków – Jastwianki, Nied źwiedzia, Kisieliny i Uszwicy. Szerokie i płaskie doliny rzeczne s ą zbudowane z odsypów, akumulowanych w przeszło ści, głównie w okresach wezbra ń powodziowych. Pomi ędzy Biadolinami Radłowskimi i Maszkienicami wyra źny akcent tworzy wyniesiony ponad 240 m n.p.m. płat pokryty fluwioglacjalnymi piaskami i Ŝwirami z głazami granitów skandynawskich, kryj ący cokół erozyjny wci ęty w iłach mioce ńskich.

2 Fot. Równinny płat Podgórza Boche ńskiego w okolicy Biadolin Szlacheckich.

1.3. Gleby

Pokryw ę glebow ą gm. D ębno charakteryzuje ró Ŝnorodno ść pod wzgl ędem jako ści i przydatno ści gleb oraz ich warto ści bonitacyjnych. Generalnie jednak warunki glebowe gminy są stosunkowo korzystne dla rozwoju rolnictwa, w tym ekologicznego. Wi ększ ą cz ęść terenu gminy – głównie środkow ą i zachodni ą – stanowi ą gleby brunatne wyługowane o cz ęś ciowym zakwaszeniu górnych warstw i gleby brunatne kwa śne o zakwaszeniu całego profilu glebowego i skały macierzystej.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 24

Znaczne powierzchnie w Jaworsku, Łoniowej i Nied źwiedzy, a tak Ŝe w D ębnie i Sufczynie, a tak Ŝe niewielkie płaty w Perle, Maszkienicach i Woli D ębi ńskiej zajmuj ą gleby pseudobielicowe . Z kolei w środkowych i północnych sołectwach, głównie w dolinach mniejszych potoków i w pobli Ŝu dolin wi ększych rzek, wyst ępuj ą gleby brunatne wła ściwe charakteryzuj ące si ę odczynem oboj ętnym lub słabo alkalicznym. Wszystkie w/w typy gleb w cz ęś ci gminy poło Ŝonej, w przybli Ŝeniu, na północ od drogi nr 4 wytworzone zostały najcz ęś ciej na glinach lekkich i średnich oraz na piaskach gliniastych mocnych. Na pozostałym obszarze gminy w podło Ŝu tych gleb przewa Ŝaj ą lessy, a jedynie lokalnie, w niewielkich płatach pojawiaj ą si ę gliny średnie lub ci ęŜ kie. Gleby piaskowe ró Ŝnych typów genetycznych (bielicowe, rdzawe, brunatne kwa śne) wytworzyły si ę na piaskach słabogliniastych i gliniastych lekkich oraz rzadziej na piaskach gliniastych mocnych. Gleby te maj ą przewa Ŝnie mał ą warto ść rolnicz ą i nadaj ą si ę przede wszystkim pod zalesienia. S ą zazwyczaj zbyt suche i przewiewne, co nie sprzyja tworzeniu si ę poziomu próchnicznego, który nie stanowi wi ęcej jak 1%. W obr ębie gminy wyst ępuj ą jedynie na północy – w Perle, Maszkienicach i Biadolinach Radłowskich, zajmuj ąc niewielkie powierzchnie. W dolinach rzek wyst ępuj ą mady ci ęŜ kie i średnie . S ą to gleby aluwialne, powstaj ące z osadów rzecznych, które charakteryzuje warstwowanie odpowiadaj ące poszczególnym wylewom rzeki. Najwi ększ ą powierzchni ę mady zajmuj ą w północno- zachodniej cz ęś ci gminy w formie szerokiego pasa doliny Uszwicy. Wyst ępuj ą tak Ŝe wzdłu Ŝ całych dolin Nied źwiedzia i Kisieliny przepływaj ących przez teren gminy oraz niektórych dopływów tych rzek. We wsi Jaworsko na południu, mady znajduj ą si ę w dolinie Wielenia i wpływaj ących do niego potoków. Kompleksie le śnym Bukowiec w Maszkienicach, w pobli Ŝu jednego z rowów melioracyjnych wyst ępuj ą na powierzchni ok. 3,5 ha gleby muszowo-torfowe pochodzenia organicznego. Przydatno ść rolnicza kompleksów gleb na terenie gminy D ębno jest zró Ŝnicowana. Stosunkowo najlepszej przydatno ści gleby wszystkich typów wyst ępuj ą bezpo średnio na południe od drogi nr 4 – są to gleby kompleksu pszennego dobrego (2) i pszennego wadliwego (3). Kompleks pszenny dobry przewa Ŝa tak Ŝe w przypadku mad wyst ępuj ących na terenie całej gminy. W północnych sołectwach wyst ępuj ą gleby kompleksów od pszenno- Ŝytniego (4) po kompleks zbo Ŝowo-pastewny słaby (9). Słabsze gleby – kompleksów pszennego górskiego (10) i zbo Ŝowego górskiego (11) wyst ępuj ą na znacznej powierzchni w południowych sołectwach – od Por ąbki Uszewskiej i Łysej Góry po granic ę z gmin ą Zakliczyn, czyli na terenie Pogórza Wi śnickiego. Wi ększo ść gleb to gleby klas średnich (mady), IVa i IVb, które zajmuj ą 56,3%

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 25

powierzchni gruntów rolnych oraz 49,6% u Ŝytków zielonych. gleby bardzo dobrej i dobrej jako ści, klas: II i III zajmuj ą 33,2% powierzchni gruntów rolnych (w tym 32,0% - gleby klasy III) oraz 33,0% u Ŝytków zielonych.

1.4. Klimat lokalny

Poło Ŝenie gminy w obr ębie dwóch mezoregionów o odmiennych cechach fizycznogeograficznych, warunkuje zró Ŝnicowanie klimatu lokalnego. Ró Ŝne warunki klimatyczne spowodowane s ą przede wszystkim zró Ŝnicowaniem wysoko ści bezwzgl ędnych i wzgl ędnych, rze źbą i pokryciem terenu, g ęsto ści ą sieci rzecznej, a tak Ŝe zmianami cyrkulacji atmosferycznej w ci ągu roku.

Cechy charakterystyczne klimatu lokalnego Podgórza Boche ńskiego (Kotlina Sandomierska): średnia roczna temperatura powietrza 8,0-8,5ºC · średnia temperatura stycznia -2ºC · ilo ść dni ze średni ą temperatur ą dobow ą poni Ŝej 0 ºC 75 dni · średnia temperatura lipca powy Ŝej 18ºC · liczba dni z temperatur ą maksymaln ą powy Ŝej 25 ºC 35-40 dni · długo ść okresu wegetacyjnego (liczba dni z temperatur ą średni ą dobow ą powy Ŝej 5 ºC 215-220 dni · opady (Posterunek IMGW w Wojniczu, lata 1961-2000): — średnie roczne 744 mm — maksymalne 958 mm (1970 r.) — minimalne 530 mm (1982 r.) — maksymalne miesi ęczne 275 mm (VII 1970 r.) — minimalne miesi ęczne 14 mm (III 1982 r.) — liczba dni z pokryw ą śnie Ŝną 70-80 dni · okres bezprzymrozkowy, około 140 dni · średnia roczna liczba dni pogodnych 40-45 dni · usłonecznienie roczne około 1460 godz. — maksimum usłonecznienia (czerwiec-sierpie ń) około 580 godz. · przewa Ŝaj ące kierunki wiatrów: zachodni, północno-zachodni, południowo-zachodni i wschodni · okresy cisz w ci ągu roku, średnio 20%.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 26

Tereny o najkorzystniejszych warunkach topoklimatycznych wyst ępuj ą w obr ębie wysoczyzn, mi ędzy dolinami Uszwicy, Nied źwiedzia i Kisieliny, poło Ŝonych na północ od drogi krajowej Nr 4. Okres bezprzymrozkowy jest tu dłu Ŝszy o około 20 dni w porównaniu do den dolinnych, średnia roczna temperatura minimalna wy Ŝsza o około 1ºC. Dodatkowo, umiarkowana wentylacja naturalna zapewnia dobre warunki aerosanitarne. Tereny mniej korzystne obejmuj ą dna dolin Uszwicy, Nied źwiedzia i Kisieliny o szeroko ści około 100-150 m. Okres bezprzymrozkowy jest tu krótszy ni Ŝ w terenach sąsiednich, wyst ępuj ą du Ŝe wahania temperatury i wilgotno ści powietrza w czasie doby (w dzie ń – silnie przegrzewanych i wysuszanych, w nocy – bardzo wilgotnych i silnie wychładzanych). Tereny dolin poło Ŝone s ą w zasi ęgu inwersji termicznej i zwi ększonej wilgotno ści powietrza, dochodzi tu do zastoisk chłodnego powietrza i wi ększej cz ęsto ści wyst ępowania mgieł. Ze wzgl ędu na słab ą wentylacj ę warunki aerosanitarne s ą niezbyt korzystne.

Cechy charakterystyczne klimatu lokalnego Pogórza Wi śnickiego: · średnia roczna temperatura powietrza 7,0-8,0ºC · średnia temperatura stycznia -2 do -3ºC · średnia temperatura lipca powy Ŝej 18,0ºC · liczba dni z temperatur ą maksymaln ą powy Ŝej 25 ºC 30-35 dni · długo ść okresu wegetacyjnego (liczba dni z temperatur ą średni ą dobow ą powy Ŝej 5 ºC 215-220 dni · opady (Posterunek IMGW w Gnojniku, lata 1967-2000): — średnie roczne 739 mm — maksymalne 1032 mm (1974 r.) — minimalne 456 mm (1982 r.) — maksymalne miesi ęczne 382 mm (VII 1977 r.) — minimalne miesi ęczne 1 mm (II 1997 r.) — liczba dni z pokryw ą śnie Ŝną 70-80 dni · okres bezprzymrozkowy, około 180 dni · średnia roczna liczba dni pogodnych 40-45 dni · usłonecznienie roczne około 1600 godz. — maksimum usłonecznienia (czerwiec-lipiec) około 560 godz. · przewa Ŝaj ące kierunki wiatrów: zachodni, północno-zachodni i południowy — okresy cisz w ci ągu roku, średnio poni Ŝej 20%

Tereny bardzo korzystne wyst ępuj ą na wierzchowinowych garbach i grzbietach Pogórza, na wysoko ści 50-100 m nad dnami dolin, na stokach o ekspozycji południowej,

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 27

południowo-wschodniej i południowo-zachodniej. S ą to obszary o łagodnych dobowych wahaniach temperatury i wilgotno ści powietrza, dobrej lub bardzo dobrej naturalnej wentylacji, a tak Ŝe o wy Ŝszych średnich minimalnych warto ściach temperatury w roku i dłu Ŝszym okresie bezprzymrozkowym w stosunku do den dolin, znajduj ą si ę poza zasi ęgiem mgieł radiacyjnych. Tereny te cechuj ą dobre lub bardzo dobre warunki aerosanitarne. Niekorzystne pod wzgl ędem warunków aerosanitarnych s ą dna dolin Nied źwiedzia i Kisieliny i ich dopływów oraz stoki o ekspozycji północnej. Obszary te odznaczaj ą si ę mniejszymi warto ściami usłonecznienia w porównaniu z działami wierzchowinowymi, słabszym przewietrzaniem, zastoiskami chłodnego powietrza, inwersjami temperatury, du Ŝymi dobowymi wahaniami temperatury oraz krótszym niŜ na wierzchowinach okresem bezprzymrozkowym.

1.5. Zasoby wód powierzchniowych i podziemnych

Wody podziemne Pod wzgl ędem hydrogeologicznym Podgórze Boche ńskie znajduje si ę w zasi ęgu regionu hydrogeologicznego XIII – przedkarpackiego, Pogórze Wi śnickie z kolei, nale Ŝy do regionu XIV – karpackiego. W obr ębie gminy D ębno wyró Ŝni ć mo Ŝna trzy poziomy wodono śne: czwartorz ędowy, pi ętro wodono śne miocenu oraz poziom kreda-trzeciorz ęd. Czwartorz ędowy poziom wodono śny zwi ązany jest z aluwiami rzecznymi w dolinach Uszwicy, Kisieliny i Nied źwiedzia północnej cz ęś ci Podgórza Boche ńskiego. Warstw ę wodono śną stanowi ą osady Ŝwirowo-piaszczyste, o mi ąŜ szo ści 2-3 m, cz ęś ciowo przykryte madami rzecznymi. Ze wzgl ędu na powi ązanie hydrogeologiczne tego poziomu z wodami w korytach cieków, obserwuje si ę sezonowe wahania poziomu swobodnego zwierciadła wód podziemnych. Przy wysokich stanach wody w korytach (wezbrania powodziowe), woda z rzek zasila warstw ę wodono śną, podwy Ŝszaj ąc okresowo zwierciadło. Przez wi ększ ą jednak cz ęść roku rzeka pełni funkcj ę drenuj ącą w stosunku do warstwy wodono śnej. Powierzchniowy zasi ęg zbiornika wód podziemnych w utworach czwartorz ędowych w dolinach cieków nawi ązuje do terasy r ędzinnej. Najszerzej rozprzestrzeniony jest w szerokiej dolinie Uszwicy w rejonie Woli D ębi ńskiej i Maszkienic, gdzie si ęga po drog ę krajow ą Nr 4. Na południe od drogi krajowej natomiast, na wi ększo ści obszaru znajduj ącego si ę w zasi ęgu przedgórza brak jest u Ŝytkowego poziomu wodono śnego w utworach czwartorz ędowych. Średnia mi ąŜ szo ść warstwy wodono śnej poziomu waha si ę w granicach 0,5-0,7 m.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 28

W dolinie Nied źwiedzia, Kisieliny i niektórych innych cieków wydajno ść studni waha si ę od 2 do 4 m 3/h. Utwory aluwialne w dolinach mniejszych cieków maj ą mał ą mi ąŜ szo ść , a poniewa Ŝ s ą to głównie piaski gliniaste i namuły, st ąd wodono śno ść tych utworów jest bardzo uboga. Trzeciorz ędowe pi ętro wodono śne , wyst ępuj ące na obszarze Podgórza Boche ńskiego, zwi ązane jest z wyst ępowaniem piaszczystych wkładek w obr ębie ilastych utworów miocenu. Zmienno ść wykształcenia osadów mioce ńskich (ilasto-piaskowcowych), w pionie, jak i w poziomie nie stwarza korzystnych warunków dla zbiorników wód podziemnych. Wody podziemne pi ętra mioce ńskiego nie wykazuj ą ci ągło ści, wyst ępuj ą sporadycznie na ró Ŝnej gł ęboko ści od 20 do 200 m p.p.t. Zwierciadło wody podziemnej w tym rejonie jest z reguły napi ęte. Wydajno ść tego pi ętra jest bardzo zró Ŝnicowana, na ogół notowana jest mała wydajno ść studzien – w granicach 2-10 m 3/h, przy czym w studniach zlokalizowanych w gminach Brzesko i Rzezawa wydajno ść si ęga nawet 48,6 m 3/h. Zasoby wody w utworach mioce ńskich s ą słabo odnawialne z uwagi na utrudnion ą i po średni ą infiltracj ę. Wody tego pi ętra z powodu obecno ści pokładów soli i gipsów wykazuj ą podwy Ŝszon ą zawarto ść siarczanów i chlorków. Pi ętro wodono śne miocenu ze wzgl ędu na gł ęboko ść zalegania, brak ci ągło ści i małe wydajno ści nie stanowi na terenie gminy D ębno uŜytkowego pi ętra wodono śnego. Fliszowe kredowo-trzeciorz ędowe pi ętro wodono śne , obecne w obr ębie Pogórza Wiśnickiego, zwi ązane jest z wyst ępowaniem naprzemiennie uło Ŝonych piaskowców i łupków. Stopie ń zawodnienia utworów uwarunkowany jest ilo ści ą i charakterem szczelin. Strefa zawodniona tworzy nieci ągły poziom wodono śny na gł ęboko ści 80-100 m o zró Ŝnicowanych cechach, takich jak pojemno ść i przepuszczalno ść . Na granicach sąsiaduj ących ze sob ą o środków wyst ępuj ą nieraz źródła czy przemokło ści. Amplitudy waha ń zwierciadła s ą do ść du Ŝe i wynosz ą ok. 1,5 m na łagodnie nachylonych stokach, do ponad 8 m w strefie wododziałowej. Zasilanie tego poziomu odbywa si ę poprzez infiltracje opadów atmosferycznych, bezpo średnio na wychodniach lub lokalnie z czwartorz ędowej warstwy wodono śnej. Źródła maj ą zró Ŝnicowan ą wydajno ść od setnych cz ęś ci litra na sekund ę do kilku litrów. Na Pogórzu Wi śnickim w granicach administracyjnych gminy D ębno u Ŝytkowe pi ętro wodono śne kredy i trzeciorz ędu dokumentowane jest w miejscowo ściach: Doły, Łoniowa i zachodniej cz ęś ci Nied źwiedzy. Wydajno ść potencjalna studni wynosi 2-5 m 3/h, a wykorzystywane uj ęcia obsługuj ą nieraz tylko 2-3 gospodarstwa. Na pozostałym terenie w granicach gminy brak jest u Ŝytkowego pi ętra wodono śnego w utworach fliszowych. Ponadto w granicach gminy D ębno – w rejonie Sufczyna Górnego (Zagórze)wyst ępuj ą zbiornik wód geotermalnych jury górnej (malm). Szacunkowa wydajno ść

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 29

zbiornika wynosi 70 m 3/h, temperatura wypływu si ęga 54ºC. Poziom znajduje si ę na gł ęboko ści 1900 m, a woda ma charakter solanki.

Wody powierzchniowe Wody płyn ące Obszar gminy D ębno poło Ŝony jest w zlewni Wisły, a konkretnie jej dopływów: Dunajca, Uszwicy i Kisieliny, które s ą rzekami II rz ędu. Zlewnia Dunajca obejmuje obszar wsi Jaworsko oraz fragmenty Łoniowej i Nied źwiedzy. Wi ększymi lewobrze Ŝnymi dopływami Dunajca s ą potoki Wiele ń i Charzewianka, które odwadniaj ą południowe skraje gminy i swoje uj ścia maja w gminie Zakliczyn. W zlewni Uszwicy znajduje si ę najwi ększy obszar gminy. do głównych dopływów Uszwicy nale Ŝy zaliczy ć potoki: Jastwianka i biegn ący przez cał ą gmin ę potok Nied źwied ź (14,9 km). Rzeka Kisielina odwadnia wschodnie sołectwa gminy, w tym niemal cały Sufczyn i wi ększ ą cz ęść Łysej Góry. Wi ększymi jej dopływami s ą: Łonkawa i Pokrzywka. Ze wzgl ędu na ukształtowani terenu wi ększo ść cieków wodnych przepływa przez gmin ę na kierunku zbli Ŝonym do S-N. Uszwica o długo ści 61,2 km, bierze pocz ątek w północnych stokach Beskidu wyspowego, na wysoko ści ok. 500 m n.p.m.. Płynie pocz ątkowo przez Pogórze Wi śnickie, a poni Ŝej Brzeska rzeka wpływa na Podgórze Boche ńskie, do Wisły uchodzi w 150,7 km jej biegu. Powierzchnia zlewni Uszwicy przy uj ściu do Wisły wynosi 323 km 2. Poni Ŝej Borz ęcina, czyli na północ od gminy D ębno, zlewnia Uszwicy jest zmeliorowana.

Fot. Uszwica na wysoko ści Maszkienic.

Kisielina o całkowitej długo ści 35,0 km bierze swój pocz ątek na północnych stokach wzniesienia Wilkówka (ok. 320 m n.p.m) w okolicach wsi Łysa Góra na Pogórzu Wi śnickim. Do Wisły uchodzi w 158,9 km jej biegu. Przy uj ściu powierzchnia zlewni wynosi 166,2 km 2. W latach 2002–2005 na odcinku od Sufczyna po Biadoliny Szlacheckie rzeka przeszła cz ęś ciow ą regulacj ę koryta. Kisielina jest rzek ą pogórsko-nizinn ą z maksymalnymi

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 30

przepływani w marcu i na pocz ątku kwietnia oraz maksymalnymi wezbraniami po opadach w miesi ącach maj - lipec. Znaczne wahania stanów wód charakterystyczne dla Kisieliny spowodowane s ą m.in. przez du Ŝe wylesienie terenu górnej cz ęś ci zlewni rzeki i jej dopływów – woda szybko przybiera i potem szybko opada.

Fot. Koryto Kisieliny pomi ędzy Perł ą a Biadolinami Szlacheckimi.

Nied źwied ź, jako ciek III rz ędu, ma źródła na granicy gmin D ębno i Zakliczyn na Pogórzu Wi śnickim. Ł ączna długo ść potoku wynosi około 13,0 km. W górnym odcinku do potoku wpływa wiele mniejszych cieków. W północnej cz ęś ci – na Podgórzu Boche ńskim Nied źwied ź odprowadza wody głównie z rowów melioracyjnych.

Fot. Naturalne koryto Nied źwiedzia na wysoko ści wsi Doły.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 31

Uszwica, Kisielina i potok Nied źwied ź s ą ciekami pogórskimi z du Ŝą zmienno ści ą stanów wody. Średnie stany wody Uszwicy zarejestrowane na posterunku wodowskazowym w Borz ęcinie na 16,3 km biegu rzeki, wykazuj ą najni Ŝsze warto ści w pa ździerniku, a najwy Ŝsze w marcu – wiosenne roztopy. Drugorz ędne maksimum opadowe wyst ępuje w czerwcu i lipcu. Amplituda stanów wody Uszwicy w latach 1961-2000 wynosiła 536 cm. Du Ŝą zmienno ść stanów wody powoduje nagła reakcja zlewni na opad. Słabo przepuszczalne podło Ŝe fliszowe, a tak Ŝe znaczne wylesienie obszaru ułatwiaj ą szybki spływ wody. Średni roczny przepływ Uszwicy w Borz ęcinie wynosił 2,67 m3/s), przy czym minimalny przepływ osi ągn ął warto ść 0,15 m 3/s (30-31 pa ździernik 2000r.), a maksymalny 293 m 3/s (niemal 2000 razy wi ęcej) i wyst ąpił 9 lipca 1970 – w czasie jednej z najwi ększych powodzi obserwowanych na tym terenie. Średni roczny jednostkowy odpływ w zlewni Uszwicy wynosi 8,7 l/km 2, a współczynnik odpływu 40-45%. Re Ŝim odpływu Uszwicy wykazuje du Ŝą zmienno ść w rocznym cyklu z wezbraniami: wiosennym (roztopowym) i letnim (opadowym) i zasilaniem gruntowo-deszczowo-śnie Ŝnym. Na terenie gminy regularnie, co roku na wiosn ę dochodzi do wezbra ń roztopowych lub roztopowo-opadowych, które charakteryzuj ą si ę do ść długim czasem trwania. Gro źne s ą tak Ŝe letnie powodzie, wyst ępuj ące zazwyczaj po rozlewnych opadach na Pogórzu Karpackim. W czasie wezbra ń zalewane s ą tereny nad rzekami i potokami. Najwi ększe powodzie wyst ąpiły na obszarze gminy w latach: 1934, 1970, 1997 i 2000. Do znacznych szkód doszło tak Ŝe na skutek gwałtownych opadów w czerwcu 2009 r. Północne sołectwa w wi ększo ści znajduj ą si ę w zasi ęgu terenów zmeliorowanych. Wyst ępuj ą tu powierzchniowe rowy melioracyjne oraz podziemna sie ć drenarska. W s ąsiedztwie dolin rzek i mniejszych cieków wyst ępuj ą licznie podmokło ści, przy czym przewa Ŝaj ą w północnej cz ęś ci gminy.

Wody stoj ące Zasoby powierzchniowych wód stoj ących s ą na terenie gminy ubogie. Spotka ć mo Ŝna tu tylko pojedyncze stawy b ądź oczka wodne wyst ępuj ące w cz ęś ci gminy poło Ŝonej w obr ębie Kotliny Sandomierskiej. Nie utrzymane cz ęsto ulegaj ą zarastaniu i eutrofizacji.

1.6. Zasoby przyrodnicze środowiska naturalnego

Zgodnie z regionalizacj ą przyrodniczo-le śną wg Tramplera, północna cz ęść gminy poło Ŝona jest w obr ębie:

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 32

Krainy VI. Małopolska Dzielnicy 11. Wysoczyzn Sandomierskich Mezoregionu a. Boche ńsko-Tarnowski, cze ść południowa w obr ębie: Krainy VIII. Karpacka Dzielnicy 2. Pogórza Środkowo-Beskidzkiego Mezoregionu a. Pogórze Wielicko-Ro Ŝnowskie, Przestrzenn ą bioró Ŝnorodno ść w obr ębie gminy D ębno stanowi ą ekosystemy naturalne (lasy), tereny nadwodne, seminaturalne (trwałe u Ŝytki zielone – łąki i pastwiska), agrocenozy o zró Ŝnicowanej strukturze upraw (okopowe, pastewne, zbo Ŝa, sady, plantacje krzewów owocowych i warzyw), ogrody przydomowe, ziele ń urz ądzona (skwery, ziele ńce). Najcenniejszym składnikiem szaty ro ślinnej s ą ekosystemy le śne . Tworz ą one kilka du Ŝych, zwartych kompleksów, ł ącznie ze śródle śnymi ł ąkami, z których najwi ększe wyst ępuj ą na północy gminy, na terenie wsi Maszkienic, Perła i Biadoliny Szlacheckie oraz w zachodniej cz ęś ci Por ąbki Uszewskiej i Dołów. Stosunkowo najmniej lasów porasta Wol ę Dębi ńsk ą, D ębno i Sufczyn. Administracyjnie i gospodarczo obszary le śne w gminie D ębno podlegaj ą Nadle śnictwu w D ąbrowie Tarnowskiej (Biadoliny Szlacheckie, Perła i północna cz ęść Sufczyna) i Nadle śnictwu w Brzesku (teren na południe od drogi nr 4 oraz cz ęść Woli Dębi ńskiej i Maszkienice). Lasy o ł ącznej powierzchni 1407,7 ha stanowi ą 17,2% ogólnej powierzchni gminy. Ze wzgl ędu na rodzaj podło Ŝa gruntowego i gł ęboko ść zalegania poziomu wód gruntowych mo Ŝna w gminie wyró Ŝni ć ró Ŝne typy siedliskowe lasów: ● Las wy Ŝynny (Lwy Ŝ) ● Las górski (LG) ● Bór mieszany świe Ŝy (BM św), ● Bór mieszany wilgotny (BMw), ● Las mieszany świe Ŝy (LM św), ● Bór świe Ŝy (B św), ● Bór wilgotny (Bw), ● Bór suchy (Bs). W północnej cz ęś ci gminy obszary le śne stanowi przede wszystkim bór mieszany sosnowo-dębowy ( Pino-quercetum ), zajmuj ący ubo Ŝsze, bardziej piaszczyste podło Ŝe. Oprócz d ębu szypułkowego, bezszypułkowego i sosny powszechnie wyst ępuj ą tak Ŝe brzoza brodawkowata oraz topola osika. W podszyciu dominują jarz ębina i leszczyna, a w runie borówka czarna i miejscami je Ŝyna gruczołowata. Na ubo Ŝszych siedliskach, na glebach piaszczystych zbielicowanych wyst ępuje bór sosnowy świe Ŝy ( Vaccinio myrtylli pinetum ) z dominacj ą sosny zwyczajnej. Podszyt buduje jałowiec pospolity i jarz ębina. W runie

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 33

wyst ępuj ą borówka czarna i brusznica oraz wrzos, a w warstwie przyziemnej mech rokiet pospolity. W lasach Pogórza dominuje na siedliskach wilgotnych zespół gr ądu ( Tilio- Carpinetum ) niskiego, w skład którego wchodz ą grab, d ąb, buk, czeremcha, jesion), a na zboczach i grzbietach górskich tak Ŝe gr ądu wysokiego z grabem, d ębem bezszypułkowym, modrzewiem, brzoz ą, sosn ą. Elementem krajobrazu gminy jest równie Ŝ zespół buczyny karpackiej ( Dentario glandulosae fagetum ), zajmuj ącej bardziej cieniste partie stoków. Drzewostan tworzy buk z domieszk ą jodły i klonu jaworu. W sk ąpym podszycie wyst ępuj ą bez koralowy i leszczyna. Nad rzekami Uszwic ą i Kisielin ą oraz nad Nied źwiedziem fragmentarycznie, jako obudowa biologiczna cieków, wyst ępuj ą zadrzewienia o charakterze ł ęgowym, wierzbowo- topolowe ( Salici-Populetum ) i zaro śla wiklinowe ( Salicetum triandro-viminalis ). Płaskie dna dolin rzecznych i potoków stanowi ą tak Ŝe nieraz siedlisko ł ęgu olszowo-jesionowego (Fraxino-Alnetum ), gdzie poza dominuj ącymi gatunkami wyst ępuje czeremcha, a wzdłu Ŝ brzegów potoków i na zboczach dolin wykształcił si ę zespół olszyny karpackiej ( Alnetum incanae ) z olsz ą szar ą i domieszk ą świerka, wierzby kruchej, niekiedy jesionu i jaworu. Zadrzewienia i zakrzewienia wyst ępuj ą tak Ŝe pasmowo, jako miedze oraz w formie skupisk śródpolnych. Naturalna ro ślinno ść na skutek gospodarczej działalno ści człowieka (osadnictwo, rolnictwo, eksploatacja surowców mineralnych), została na przewa Ŝaj ącym obszarze zniszczona, zamieniona na u Ŝytki rolne, tereny zabudowane i zast ąpiona została ro ślinności ą synantropijn ą i agrocenozami. UŜytki zielone. W zale Ŝno ści od stopnia wilgotno ści podło Ŝa rozró Ŝnia si ę dwa główne zespoły ł ąkowe: zespoły łąk stale lub okresowo wilgotnych (rz ąd Molinietalia ) oraz zespoły ł ąk świe Ŝych (rz ąd Arrhenatheretalia ). Jedne i drugie rozwijaj ą si ę na glebach o rozmaitej zasobno ści, jednak Ŝe nie na skrajnie ubogich i wyjałowionych. Ł ąki te wymagaj ą odpowiedniej wilgotno ści gleby, tote Ŝ wyst ępuj ą najcz ęś ciej w miejscach zasilanych, obok opadów atmosferycznych, przez wody spływaj ące po stokach, w dolinach rzek i rowów melioracyjnych, cz ęsto podtapianych b ądź zalewanych w czasie wezbra ń. Łąki maj ą du Ŝe znaczenie gospodarcze, jako podstawa hodowli zwierz ąt. S ą to zbiorowiska wtórne, zarastaj ące tereny pole śne. Powstanie swe zawdzi ęczaj ą człowiekowi i utrzymuj ą si ę dzi ęki ci ągłej jego ingerencji: bez niej w szybkim okresie wkroczyłaby na nie sukcesja le śna. Charakter gospodarki (koszenie, wypas, nawo Ŝenie) wpływa w zasadniczy sposób na skład florystyczny ł ąk. Najwi ększe areały ł ąk wyst ępuj ą nad Kisielin ą w Perle i Sufczynie Dolnym.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 34

Znaczne powierzchnie zajmuj ą tereny porolne nieu Ŝytkowane gospodarczo, które utraciły swój pierwotny charakter. Ro ślinno ść ł ąkowa nie koszona ani te Ŝ nie podlegaj ąca wypasowi zostaje zast ępowana gatunkami bardziej ekspansywnymi. Ro ślinno ść synantropijna rozwija si ę na siedliskach dwojakiego rodzaju: jako ro ślinno ść segetalna, wysiewana wraz z ro ślinami uprawnymi na polach i w ogrodach, oraz jako ro ślinno ść ruderalna, wkraczaj ąca na grunty odłogowane i towarzysz ąca osiedlom ludzkim, liniom komunikacyjnym i rejonom o charakterze przemysłowym. Pojawiaj ące si ę na polach po śród jednogatunkowych upraw ro śliny synantropijne – chwasty s ą zwalczane. Na siedliskach ruderalnych, natomiast ro ślinno ść rozwija si ę samorzutnie, zwykle bez świadomej ingerencji człowieka. Zbiorowiska synantropijne powstaj ą wył ącznie w miejscach, na których człowiek zniszczył uprzednio naturaln ą szat ę ro ślinn ą. Nie napotykaj ąc konkurencji ze strony zbiorowisk rodzimych, ro ślinno ść synantropijna ma charakter stadiów inicjalnych, obfituj ąc w gatunki łatwo rozprzestrzeniaj ące si ę. W znacznej cz ęś ci s ą to gatunki obce naszej florze. Wiele z nich odznacza si ę obfit ą produkcj ą nasion, du Ŝą łatwo ści ą obsiewu i bardzo szybkim rozwojem, na skutek czego mog ą w krótkim czasie opanowa ć znaczne przestrzenie. Z drugiej strony ro śliny te, mniej odporne w naszych warunkach klimatycznych, bardzo łatwo ust ępuj ą trwalszym gatunkom rodzimym. Dlatego zbiorowiska synantropijne utrzymuj ą si ę dłu Ŝej tylko przy nieprzerwanej ingerencji człowieka. Maj ą tak Ŝe znaczenie biocenotyczne, stanowi ąc baz ę pokarmow ą dla zimuj ącego ptactwa. W ostatnich latach powierzchnia zajmowana przez zbiorowiska synantropijne stale wzrasta kosztem rodzimej, niegdy ś rozpowszechnionej ro ślinno ści wiejskiej. Powstaj ą te Ŝ zupełnie dawniej nieznane zbiorowiska, np. na nieu Ŝytkach i gruntach porolnych, np. na polach uprawnych, gdzie zanikaj ą stare chwasty segetalne, jak: mak polny ( Papaver rhocas ), kąkol polny ( Agrostemma githago ) i wiele innych, a ich miejsce zajmuj ą ekspansywne chwasty, głównie jednoli ścienne, jak np. miotła zbo Ŝowa ( Apera spica-venti ). Na polach, gdzie uprawia si ę ro śliny okopowe i pospolite warzywa, wyst ępuj ą prawie zawsze: komosa biała ( Chenopodium album ), rdest plamisty ( Polygonum persicaria ), rdest kolankowy (Polygonium nodosum ), gwiazdnica pospolita ( Stellaria media ), gorczyca polna ( Sinapis arvensis ), perz wła ściwy ( Agropyron repens ). Inne chwasty spotykane s ą w zbo Ŝach ozimych, inne w jarych. Do ść cz ęsto wyst ępuje rumian polny (Anthemis arvensis), jasnota ró Ŝowa ( Lamium amplexicaule ), niezapominajka polna ( Myosotis arvensis ), powój polny (Convolvulus arvensis ), rzodkiew świrzepa ( Raphanus raphanistrum ). Agrocenozy ze wzgl ędu na zró Ŝnicowan ą struktur ę upraw podnosz ą gatunkow ą i ekosystemow ą bioró Ŝnorodno ść . Tradycyjne, rozdrobnione gospodarstwa rolne z mozaik ą upraw zbó Ŝ, ro ślin okopowych, pastewnych i przemysłowych z licznymi miedzami, zadrzewieniami śródpolnymi, wzbogacaj ą ró Ŝnorodno ść biologiczn ą w krajobrazie.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 35

Na mokradłach przy nasypie kolejowym w Biadolinach Szlacheckich, a tak Ŝe w nielicznych stawach wyst ępuj ą zbiorowiska ro ślinno ści wodnej . W zbiornikach wodnych dominuj ą zespoły: rdestnicy l śni ącej (Potamogetonetum lucentis ), który wyst ępuje w eutroficznych zbiornikach wodnych o mulistym lub organiczno-mineralnym podło Ŝu, zespół rdestnicy połyskuj ącej (Potamogetonetum natantis ), który preferuje płytkie, mezotroficzne i eutroficzne zbiorniki o podło Ŝu organicznym, niekiedy torfiaste. Ponadto zespoły lilii wodnych i turzyc. Zró Ŝnicowanie takich elementów jak rze źba, budowa geologiczna, warunki hydrograficzne i klimatyczne oraz działalno ść człowieka, których wypadkow ą jest mnogo ść siedlisk powoduj ą wyst ępowanie tu wielu gatunków zwierz ąt. W lasach spotykana jest salamandra plamista ( Salamandra salamandra ), kumaki (Bombina sp. ), rzekotka drzewna ( Hyla arboreta ), ropucha szara ( Bufo bufo ). Z płazów niechronionych stwierdzono do ść pospolite wyst ępowanie Ŝaby wodnej (Rana esculenta) i Ŝaby trawnej ( Rana temporaria ). Bogata jest awifauna . W biotopach le śnych do l ęgowych nale Ŝą : jastrz ąb (Accipiter gentilis ), krogulec (Accipiter nisus ), myszołów zwyczajny (Buteo buteo ), jarz ąbek (Tetrastes bonasia ), goł ąb grzywacz ( Columba palumbus ), turkawka (Streptopelia turtur ), kukułka (Cuculus canorus ), puszczyk (Strix aluco ), dzi ęcioły: czarny (Dryocopus martius ), du Ŝy (Dendrocopus major ), średni (Dendrocopus medius ), dzi ęciołek (Dendrocopus minor ), skowronek borowy (Lullula arborea ), sójka (Garrulus glandarius ), kawka (Corvus monedula ), wrona (Corvus corone ), kruk (Corvus corax ), sikory: czubatka (P. cristatus ), sosnówka (P. ater ), modra ( P.caeruleus ), kowalik (Sitta europaea ), pełzacz le śny (Certhia familiaris ), strzy Ŝyk (Troglodytes troglodytes ), kos (Turdus merula ), drozd śpiewak (Turdus philomelos ), pierwiosnek (Phylloscopus collybita ), świstunka le śna (Phylloscopus sibilatrix ), mysikrólik (Regulus regulus ), świergotek drzewny (Anthus trivialis ), szpak (Sturnus vulgaris ), orzeł bielik (Haliaeetus albicilla ), orlik krzykliwy ( Aquilla pomarina ), rybołów ( Paudion baliaetus ), pustułka (Falco tinnunculus ), kobuz ( Falco subbuteo ), siniak ( Columba oenas ), trzmielojad (Pernis apivorus ), bocian czarny ( Ciconia nigra ), sikora czarnogłówka ( Parus montanus ) i czy Ŝyk (Carduelis spinus ). W dolinach Uszwicy, Kisieliny, Nied źwiedzia i innych cieków gdzie wyst ępuje mozaika łąk, pastwisk, pól i nadrzecznych zaro śli zaobserwowano liczne gatunki ptaków: kuropatw ę (Perdix perdix ), ba Ŝanta (Phasianus colchicus ), derkacza (Crex crex ), sieweczk ę rzeczn ą (Charadrius dubius ), czajk ę (Vanellus vanellus ), brod źca piskliwego (Tringa hipoleucos ), goł ębia grzywacza (Columba palumbus ), zimorodka (Alcedo atthis ), dudka (Upupa apops ), skowronka polnego (Alauda arvensis ), brzegówk ę (Riparia riparia ), srok ę (Pica pica ), pluszcza (Cinclus cinclus ), pokl ąskw ę (Saxicola rubetra ), kl ąskawk ę (Saxicola torquata ), słowika szarego (Luscinia luscinia ), kwiczoła (Turdus pilaris ), łozówk ę (Acrocephalus

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 36

palustris ), cierniówk ę (Sylvia communis ), pliszk ę siw ą (Motacilla alba ), mazurka (Passer montanus ), dzwo ńca (Chloris chloris ), szczygła (Carduelis carduelis ), makolągw ę (Acanthis cannabina ), pokrzewk ę cierniówk ę (Sylvia communis ), trznadla (Emberiza citrinella ). Do popularnych gatunków gniazduj ących w osiedlach nale Ŝą : bocian biały (Ciconia ciconia ), sierpówka (Streptopelia decaocto ), płomykówka (Tyto alba ), jerzyk (Apus apus ), oknówka (Delichon urbica ) i gawron (Corvus frugilegus ), który najwi ększ ą koloni ę posiada koło zamku w D ębnie. Powszechnie na całym terenie wyst ępuj ą: wilga (Oriolus oriolus ), sikora uboga (Parus palustris ), sikora bogatka (Parus major ), pleszka (Phoenicurus phoenicurus ), rudzik (Erithacus rubecula ), pokrzewka czarnołbista (Sylvia atricapilla ), piecuszek (Phylloscopus trochilus ), gąsiorek (Lanius collurio ), zi ęba (Fringilla coelebs ). Ssaki reprezentowane s ą przez takie gatunki jak: je Ŝ wschodni ( Erinaceus concolor ), kret ( Talpa europaca ), kilku przedstawicieli ryjówkowatych; nietoperze: nocek du Ŝy ( Myotis myotis ), nocek Natterera ( Myotis Nattereri ), nocek rudy ( Myotis daubentoni ), mysz domowa (Mus musculus ), mysz zaro ślowa ( Apodemus sylvaticus ), mysz polna ( Apodemus agrarius ), mysz le śna ( Apodemus flavicollis ) oraz szczur w ędrowny ( Rattus norvegicus ), nornica ruda (Clethrionomys glareolus ), brunatnoszara darniówka zwyczajna ( Pitymus subterraneus ), nornik zwyczajny ( Microtus arvalis ), nornik bury ( Microtus agrestis ) lis ( Vulpes vulpes ), badylark ę ( Micromys minutus ), borsuk ( Males males ), wydra ( Lutra lutra ), kuna le śna ( Martes martes ), tchórz ( Mustela sputorius ), łasica łaska ( Mustela nivialis ), gronostaj ( Mustela erminea ,) jenot ( Nyctereutes procyonoides ), a tak Ŝe dzik ( Sus scrofa ), sarna ( Capreolus capreolus ) i jele ń ( Cervus elaphus ).

2. ZAGRO śENIA ŚRODOWISKOWE

2.1. Zagro Ŝenia naturalne

2.1.1. Zagro Ŝenia ruchami masowymi Ruchy masowe s ą uznawane za jedne z najniebezpieczniejszych procesów geologicznych. Wyst ępowanie tego rodzaju zjawisk w bardzo wielu przypadkach wi ąŜ e si ę z du Ŝymi zniszczeniami obiektów budowlanych, infrastruktury, sieci komunikacyjnej oraz z degradacj ą terenów rolnych. Usuwanie skutków ruchów masowych oraz stabilizacja stoków obj ętych tego rodzaju zjawiskami wi ąŜ e si ę z szeregiem bardzo kosztownych prac. Pa ństwowy Instytut Geologiczny szacuje, Ŝe w Polsce powstało kilkana ście tysi ęcy osuwisk. Zdecydowana wi ększo ść z nich jest zlokalizowana w obr ębie Karpat. Cz ęstotliwo ść

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 37

ich wyst ępowania ro śnie wraz ze wzrostem intensywno ści czynników atmosferycznych takich jak intensywne opady deszczu czy topnienie pokrywy śnie Ŝnej. Cz ęsto jednak przyczyn ą uruchomienia procesów geodynamicznych jest nieracjonalna działalno ść człowieka, głównie zabudowywanie stoków potencjalnie zagro Ŝonych utrat ą równowagi grawitacyjnej. ZagroŜenia ruchami masowymi obejmuj ą cał ą południow ą cz ęść gminy, zlokalizowan ą w obr ębie Pogórza Wi śnickiego. Urozmaicona morfologia tego terenu, znaczne spadki oraz zró Ŝnicowana budowa geologiczna sprawiaj ą, Ŝe du Ŝe połacie terenu są nara Ŝone na wyst ąpienie osuwisk, obrywisk, zsuwów czy spływów. Zasi ęgi obszarów zagro Ŝonych wyst ąpieniem ruchów masowych s ą naniesione na planszy studium. Sołectwami najpowa Ŝniej zagro Ŝonymi wyst ępowaniem ruchów masowych s ą: Nied źwiedza, Jaworsko, Łoniowa, Doły, Łysa Góra i Por ąbka Uszewska. W mniejszym stopniu ruchy masowe mog ą zagra Ŝać sołectwom Sufczyn, D ębno i Jastew. Czynne osuwiska zagra Ŝaj ące obiektom budowlanym s ą zlokalizowane na terenie sołectwa Łoniowa i na granicy sołectw Por ąbka Uszewska i Doły. Osuwiska ustabilizowane znajduj ą si ę w Por ąbce Uszewskiej oraz Łysej Górze. Bardzo powa Ŝne zagro Ŝenie dla stabilno ści gruntu powoduj ą przybory rzek. Je śli przybór rzeki jest znaczny siła przepływu wód wezbraniowych uruchamia procesy erozyjne w sąsiedztwie koryta. Efektami erozji rzecznej mog ą by ć ruchy masowe na terenach przybrze Ŝnych.

Fot. Osuwisko na stoku podcinanym przez bezimienny strumie ń na terenie sołectwa Doły.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 38

Fot. Nisza osuwiska w Łoniowej.

Tereny na stokach mog ą by ć tak Ŝe zagro Ŝone spełzywaniem. Polega ono na wolnym pełzni ęciu, pod wpływem siły ci ęŜ ko ści, pokrywy darniowej i przypowierzchniowej warstwy zwietrzeliny. Pr ędko ść spełzywania wynosi od 0,2 do 7,5 mm/rok. Świadectwami spełzywania s ą m.in.: wygi ęte pnie drzew (tzw. haki) i pochylone słupy (np. telegraficzne), pomarszczone powierzchnie stoku, zmienione poło Ŝenie kamieni granicznych. Obok typowych procesów osuwiskowych rozwijaj ących si ę na zboczach, działalno ść wody płyn ącej po stokach zbudowanych z pokryw lessowych mo Ŝe prowadzi ć tak Ŝe do osiadania zapadowego oraz procesów sufozyjnych. Efektami tego typu procesów mo Ŝe by ć powstawanie pustek, kawern, kanałów, które z czasem zapadaj ą si ę tworz ąc na powierzchni terenu formy typu: niecki, leje, kotły i studnie (za A.Borecka, R.Kaczmarczyk, 2007). Nawalne ulewy, jakie w czerwcu 2009 roku przeszły nad obszarem gminy spowodowały znaczne przybory cieków, których skutkiem były liczne osuni ęcia, oberwania, podmycia, speł źni ęcia gruntu i bruzdy erozyjne na stokach. Najpowa Ŝniejszym skutkiem tego zdarzenia były osuni ęcia i podmycia gruntu zwi ązane z uszkodzeniem obiektów budowlanych. W wielu miejscach nast ąpiły lokalne zmiany przebiegu koryt rzecznych. Efektem nawalnych opadów były równie Ŝ spływy błotne, powstałe na drodze rozmywania i transportu w dół stoków materiału osuni ętych wcze śniej koluwiów. U podnó Ŝy stoków powstały wówczas sto Ŝki napływowe zbudowane z gruzowo – błotnej zwietrzeliny zajmuj ące powierzchni ę kilkudziesi ęciu metrów kwadratowych.

Fot. Droga uszkodzona przez osuwisko na granicy sołectw Doły i Por ąbka Uszewska.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 39

2.1.2. Zagro Ŝenia powodziowe Zagro Ŝenia powodziowe stwarza ka Ŝdy z czterech wi ększych cieków przepływaj ących przez teren gminy - Uszwica, Nied źwied ź, Kisielina i Jastwianka. Najgro źniejsze powodzie wyst ępuj ące na analizowanym terenie s ą zwi ązane z nawalnymi opadami. Najniebezpieczniejsze sytuacje maj ą miejsce wówczas, gdy nawalny opad jest bezpo średnio poprzedzony kilkudniowym okresem z ci ągłymi opadami deszczu. Zdolno ści retencyjne gruntu zmniejszaj ą si ę wówczas znacznie - wszystkie szczeliny i pory gruntowe są stopniowo wypełniane wod ą. Po kilku dniach opadów pokrywa gruntowa traci zdolno ść do absorbowania wody. Nast ępuj ący wówczas nawalny opad atmosferyczny w cało ści spływa powierzchniowo zasilaj ąc cieki wodne i wypełniaj ąc zagł ębienia bezodpływowe. Powstaje wówczas, w krótkim czasie, bardzo wysoka fala powodziowa. Zagł ębienia terenowe, doliny cieków okresowych a nawet antropogeniczne wci ęcia drogowe s ą wykorzystywane jako drogi spływu powierzchniowego du Ŝych mas wody pochodz ących z opadu. Wezbrane cieki i spływaj ące wody cechuje du Ŝy potencjał erozyjny i mog ą one powodowa ć znaczne szkody materialne. Taki charakter miała powód ź, która nast ąpiła w czerwcu 2009. Spowodowała ona powa Ŝne szkody w sołectwach Łysa Góra, Sufczyn, Łoniowa, Por ąbka Uszewska, Doły, Dębno, Nied źwiedza, Łoniowa i Jaworsko. Okresami, w których nawalne opady wyst ępuj ą najcz ęś ciej s ą miesi ące czerwiec i lipiec, znacznie rzadziej tego typu zjawiska atmosferyczne spotyka si ę w maju i wrze śniu.

Fot. Podmycie budynku w Łysej Górze wskutek przyboru Kisieliny w czerwcu 2009.

Fot. Koryto Nied źwiedzia w Por ębce Uszewskiej po powodzi w czerwcu 2009.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 40

Powodzie roztopowe i zatorowe zdarzaj ą si ę zdecydowanie rzadziej. Topnienie pokrywy śnie Ŝnej odbywa si ę stopniowo. Zagro Ŝenie powodziami roztopowymi istnieje wówczas gdy temperatura powietrza znacznie wzrasta w krótkim czasie, powoduj ąc gwałtowne topnienie śniegu. Powa Ŝne zagro Ŝenie powodziowe powoduje natomiast sytuacja nało Ŝenia si ę na siebie kilku czynników powoduj ących przybór. W analizowanym przypadku niebezpiecze ństwo powodzi mo Ŝe znacznie wzrosn ąć gdy w okresie intensywnego tajania pokrywy śnie Ŝnej nast ąpi jednoczesny spływ lodów powoduj ący zatory. Zagro Ŝenie tego rodzaju powodziami w najwi ększym stopniu obejmuje północne rejony sołectwa Maszkienice. Strefy zagro Ŝone zalaniem wodami powodziowymi zostały naniesione na plansz ę studium w oparciu o „Opracowanie ekofizjograficzne”.

Fot. Podtopienia roztopowe w dolinie Nied źwiedzia we wsi Doły.

2.2. Zagro Ŝenia antropogeniczne

2.2.1. Zanieczyszczenie atmosfery i degradacja klimatu lokalnego Na stan jako ści powietrza atmosferycznego na terenie gminy D ębno wpływaj ą zanieczyszczenia endogeniczne i egzogeniczne. Do emitorów zanieczyszcze ń powietrza zlokalizowanych na terenie gminy zaliczyć nale Ŝy przede wszystkim emisj ę nisk ą oraz zanieczyszczenia komunikacyjne. Piece i piony kominowe gospodarstw domowych, kotłownie w ęglowo-koksowe s ą źródłem takich zanieczyszczenia jak dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek w ęgla, pył, sadza, a wi ęc typowych zanieczyszcze ń powstaj ących podczas spalania paliw stałych i

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 41

gazowych. W przypadku emisji bytowej, zwi ązanej z mieszkalnictwem jednorodzinnym zanieczyszczenia uwalniane na niedu Ŝej wysoko ści cz ęsto pozostaj ą i kumuluj ą si ę w otoczeniu źródła emisji. Uci ąŜ liwo ści zwi ązane z emisj ą nisk ą s ą wi ększe w sezonie grzewczym. Mimo, i Ŝ gmina jest w zdecydowanej wi ększo ści zgazyfikowana, w piecach węglowych spalane s ą nieraz odpady komunalne. Palenie tworzyw sztucznych „metod ą chałupnicz ą” a wi ęc w piecach nie przystosowanych do ich utylizacji powoduje emisj ę wielu szkodliwych substancji. Lokalne systemy grzewcze i piece domowe nie posiadaj ą jakichkolwiek systemów ochrony powietrza. Istotnym źródłem emisji zanieczyszcze ń do powietrza s ą pojazdy samochodowe nap ędzane silnikami spalinowymi (samochody osobowe i cięŜ arowe, traktory i inne maszyny rolnicze). Powoduj ą emisj ę tlenków w ęgla, azotu, siarki, ołowiu, w ęglowodorów, aldehydów i pyłów. Najwi ększe st ęŜ enie zanieczyszcze ń wyst ępuje w obr ębie zabudowy przy drodze krajowej nr 4. Bardzo du Ŝe nat ęŜ enie ruchu, szczególnie w porze dziennej jest istotnym źródłem zanieczyszczenia atmosfery w pasie przydro Ŝnym. W miejscach, gdzie droga przebiega przez otwarte tereny, zanieczyszczenia z wi ększ ą łatwo ści ą ulegaj ą rozproszeniu. Zanieczyszczenia komunikacyjne s ą emitowane równie Ŝ wzdłu Ŝ innych dróg prowadz ących ruch o du Ŝym nat ęŜ eniu, np. – Dębno – Por ąbka Uszewska – Nied źwiedza, Sufczyn – Łysa Góra – Jaworsko, Wola D ębi ńska – Maszkienice oraz Sufczyn, Perła, Biadoliny Szlacheckie. Źródłem zanieczyszcze ń s ą tak Ŝe maszyny rolnicze nap ędzane silnikami spalinowymi. Poło Ŝenie gminy D ębno na terenie Kotliny Sandomierskiej oraz Pogórza powoduje, Ŝe warunki aerosanitarne s ą zró Ŝnicowane. Rozległe tereny równinne oraz poło Ŝone na wyniesieniach i stokach, szczególnie o ekspozycji zachodnie i południowej charakteryzuje dobre przewietrzanie. Na obszarach przydolinnych, osłoni ętych i poło Ŝonych w zagł ębieniach terenowych wyst ępuj ą słabsze ruchy mas powietrza. Powoduje to koncentracj ę zanieczyszcze ń w atmosferze, a ponadto przyczynia si ę do powstawania zastoisk chłodu i zwi ększonej cz ęsto ści mgieł stwarzaj ąc mniej korzystne warunki aerosanitarne. Znaczne tereny zieleni, szczególnie lasy w znacznej mierze ułatwiaj ą samooczyszczanie si ę powietrza. Ponadto na terenie gminy zlokalizowane s ą jednostki produkcyjne i usługowe, które równie Ŝ s ą źródłami emisji zanieczyszcze ń do powietrza. Zakłady wytwórcze i usługowe mog ą emitowa ć substancje zwi ązane z profilem ich działalno ści. Składy materiałów budowlanych i sypkich wi ąŜą si ę najcz ęś ciej z zapyleniem atmosfery w rejonie ich wyst ępowania. Średnie roczne st ęŜ enia głównych zanieczyszcze ń powietrza w 2006 r. wykazywały niskie warto ści nieprzekraczaj ące norm dopuszczalnych st ęŜ eń zarówno gazów jak i pyłu zawieszonego. Według kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia rozporz ądzeniem Ministra Środowiska strefa powiatu brzeskiego mie ści si ę w klasie A. Oznacza to, Ŝe

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 42

poziomy st ęŜ eń poszczególnych zanieczyszcze ń s ą poni Ŝej warto ści dopuszczalnych. Badania prowadzi Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie.

Tab. Wynikowe klasy strefy dla poszczególnych zanieczyszcze ń oraz klasa ogólna wg kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia dla powiatu brzeskiego w 2006 r.

Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszcze ń Klasa ogólna strefy SO 2 NO 2 PM10 Pb C6H6 CO O3 A A A A A A A A Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2006 roku. WIO Ś Kraków

W odniesieniu do kryteriów ustanowionych w celu ochrony ro ślin wyniki ocen wszystkich zanieczyszcze ń tak Ŝe mieszcz ą si ę w najwy Ŝszej klasie - A.

2.2.2. Zagro Ŝenia wód powierzchniowych i podziemnych Na stan czysto ści wód powierzchniowych na terenie gminy D ębno maj ą wpływ nast ępuj ące czynniki: - zanieczyszczenie ściekami bytowo-gospodarczymi pochodz ącymi z gospodarstw domowych oraz z zakładów produkcyjnych, usługowych oraz innych jednostek zlokalizowanych na terenie gminy D ębno, - zanieczyszczenia prowadzone przez wody cieków z sąsiednich terenów, - zanieczyszczenia zawarte w zmywach z sztucznych, nieprzepuszczalnych powierzchni takich jak jezdnie, parkingi, chodniki, place czy dachy budynków, - zanieczyszczenia pochodz ące ze zmywów z pól uprawnych zawieraj ące zwi ązki ochrony ro ślin oraz substancje nawozowe, - zanieczyszczenia chemiczne i pyłowe zawarte w powietrzu atmosferycznym, osadzaj ące si ę na powierzchni ziemi i wód i reaguj ące z nimi. Spo śród wód powierzchniowych gminy D ębno Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska przeprowadził w 2005 roku badania jako ści wód trzech cieków – Uszwicy, Nied źwiedzia i Kisieliny. W trakcie bada ń, wzi ęto pod uwag ę wska źniki degraduj ące jako ść wody o charakterze fizykochemicznym, bakteriologicznym i biologicznym. W wyniku przeprowadzonych bada ń ustalono, Ŝe według oceny ogólnej Uszwica w Borz ęcinie prowadziła wody V klasy czysto ści, wody Kisieliny (w odcinku przyuj ściowym) charakteryzowały si ę III klas ą czysto ści, natomiast wody Nied źwiedzia na wysoko ści Maszkienic zaliczono do IV klasy. śaden z wspomnianych cieków nie spełnia norm jako ści wód wg wymaga ń dla bytowania ryb w warunkach naturalnych. Aktualnie brak bada ń dotycz ących jako ści wód mniejszych cieków przepływaj ących przez gmin ę. Podczas inwentaryzacji terenowej stwierdzono, Ŝe wiele mniejszych strumieni i

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 43

rowów melioracyjnych jest odbiornikami ścieków bytowych. Powszechnie do cieków wodnych odprowadza si ę tzw. „szare ścieki” czyli substancj ę płynn ą zbieraj ącą si ę na powierzchni w osadnikach lokalnych lub ścieki płynne powstaj ące w gospodarstwach domowych. Ponadto na terenie całej gminy utrzymuje si ę zagro Ŝenie eutrofizacj ą zwi ązane z wyst ąpieniem zanieczyszcze ń zwi ązkami azotu.

Na terenie gminy D ębno brak punktów pomiarowych monitoringu wód podziemnych. Jak podaje „Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2007r.” stan ich czysto ści okre ślono na podstawie bada ń jako ści wody źródeł powierzchniowych. Badaniami obj ęto jedynie zasoby czwartorz ędowych warstw wodono śnych. Na podstawie tych analiz wody podziemne gminy zliczono do II klasy czysto ści (wody dobrej jako ści). Przeprowadzane lokalnie badania studni ujawniaj ą na obszarach zainwestowanych lokalne zanieczyszczenia zasobów wód podziemnych. Wi ąŜ e si ę to ze słab ą izolacj ą najpłytszych poziomów warstw wodono śnych oraz lokalnym zag ęszczeniem „ognisk zanieczyszcze ń”. Czynnikami wpływaj ącymi najintensywniej na pogorszenie stanu zasobów wód podziemnych s ą: – infiltracja szkodliwych odcieków z niewła ściwie składowanych odpadów komunalnych i przemysłowych, dołów gnilnych i nielegalnych wysypisk śmieci, – niewła ściwa gospodarka nawozami i środkami ochrony ro ślin, – prowadzenie gospodarki ściekowej w oparciu o system osadników lokalnych, opró Ŝnianych przez wozy asenizacyjne, – infiltracja wód zawieraj ących zanieczyszczenia pyłowe osadzone na powierzchni ziemi pochodz ące z powietrza atmosferycznego, – przedostawanie si ę substancji nap ędowych i płynów eksploatacyjnych u Ŝywanych w pojazdach samochodowych z obiektów magazynowania i dystrybucji paliw oraz zakładów serwisowych, – infiltracja ścieków powstaj ących w fermach hodowlanych, – zmywy z tras komunikacyjnych o intensywnym ruchu pojazdów oraz zmywy z parkingów i placów manewrowych. Z pewnymi zagro Ŝeniami zasobów wód podziemnych wiąŜ e si ę post ępowanie procesów zainwestowywania terenu. Jest to przede wszystkim zwi ększenie ilo ści potencjalnych emitorów zanieczyszcze ń oraz zakłócenia procesów infiltracji i aeracji. Wspomniane wy Ŝej zjawiska mog ą si ę przekłada ć na wahania poziomu zwierciadła wód podziemnych oraz wzrost st ęŜ enia zanieczyszcze ń zasobów.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 44

Istotny element ochrony wód podziemnych stanowi ą lasy. Ich funkcja wodochronna wi ąŜ e si ę przede wszystkim z zapewnieniem odpowiedniego poziomu i warunków infiltracji oraz korzystnymi warunkami retencyjnymi gruntów le śnych.

2.2.3. Zagro Ŝenia pokrywy glebowo-ro ślinnej Zmniejszanie powierzchni naturalnych i seminaturalnych terenów glebowo-ro ślinnych powodowane jest przez ekspansj ę terenów zabudowanych i terenów przeznaczonych pod infrastruktur ę. Rozwój osadnictwa powoduje wył ączanie z produkcji rolniczej terenów poło Ŝonych w bezpo średnim s ąsiedztwie siedlisk i koncentracji zabudowy. Przy wykonywaniu prac ziemnych i niwelacji terenu, w zwi ązku z powstawaniem zabudowy kubaturowej i dróg dochodzi do lokalnych zmian w ukształtowaniu powierzchni terenu, a warstwy wierzchnie pokrywy glebowej s ą usuwane, przemieszczane, przykrywane b ądź mieszane z innymi materiałami, np. gruzem. Fizyczna degradacja gleby wi ąŜ e si ę tak Ŝe z niewła ściwie prowadzon ą produkcj ą rolnicz ą – mechanizacj ą przy wykorzystaniu niedostosowanych do warunków cięŜ kich ci ągników, kombajnów, pługów. Powoduje to ujemne skutki dla środowiska glebowego poprzez ugniatanie gleby, niszczenie jej struktury i zmian ę porowato ści i tym samym warunków nawodnienia i napowietrzenia gleby. Du Ŝym zagro Ŝeniem dla stanu pokrywy glebowej s ą procesy erozyjne i osuwiskowe, wyst ępuj ące w cz ęś ci gminy poło Ŝonej w obr ębie Pogórza Karpackiego. Do procesów erozyjnych przyczynia si ę działalno ść rolnicza, a zwłaszcza u Ŝytkowanie gruntów ornych, które odsłania pokrywy glebowe i rozdrabnia je wystawiaj ąc na działanie czynników zewn ętrznych. Ponadto orka zgodna ze spadkiem terenu dodatkowo wzmaga degraduj ące zjawisko. Ma to szczególne znaczenie ze wzgl ędu na utwory lessowe, łatwo ulegaj ące rozmyciu i spłukiwaniu, które pokrywaj ą znaczn ą powierzchni ę gminy. Osuwiska z kolei, powoduj ą znaczne przekształcenia pokrywy glebowo-ro ślinnej poprzez przemieszanie ze zwietrzelin ą na do ść du Ŝych obszarach. W ich wyniku ograniczana jest powierzchnia mo Ŝliwa do wykorzystania rolniczego – zarówno w obr ębie niszy osuwiskowej, u jej podnó Ŝa, a niekiedy wi ększa cz ęść stoku wykluczana jest z u Ŝytkowania ze wzgl ędu na zagro Ŝenie ponownym uruchomieniem procesów masowych. Osuwiska powinny by ć przeznaczone pod pastwiska lub sady (w rejonach sprzyjaj ących warunków klimatycznych). Do najpowa Ŝniejszych zagro Ŝeń zanieczyszczenia powierzchni ziemi i gleb zaliczy ć mo Ŝna: rolnictwo, ścieki i odpady, depozycje zanieczyszcze ń atmosferycznych. Nadmierna i niewła ściwa chemizacj ę rolnictwa, szczególnie przenawo Ŝenie prowadzi do zanieczyszczenia gleb substancjami biogennymi, takimi jak zwi ązki fosforu i azotu. Zagro Ŝenie stanowi ą tak Ŝe środki ochrony ro ślin – ró Ŝnego typu pestycydy. W wi ększo ści sołectw gospodarka ściekowa nie jest rozwi ązana, co mo Ŝe by ć przyczyn ą przedostawania

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 45

si ę do gleb zanieczyszcze ń bakteriologicznych pochodz ących z nieszczelnych szamb i osadników. Na składowisko odpadów w Maszkienicach odprowadzane jest około 53% odpadów powstaj ących w Gminie, dlatego znaczna cz ęść odpadów mog ących stanowi ć zagro Ŝenie zanieczyszczeniem gleb gromadzona jest na terenie posesji oraz na nielegalnych śmietniskach i wysypiskach. Zanieczyszczenia z powietrza, pochodz ące z emisji przemysłowych i emisji niskiej, osiadaj ą na powierzchni ziemi. Szczególnie zagro Ŝone s ą pasy terenu wzdłu Ŝ dróg o du Ŝym nat ęŜ eniu ruchu, w tym drogi krajowej nr 4, a tak Ŝe pas przylegaj ący do linii kolejowej. Tereny przydro Ŝne nara Ŝone s ą głównie na zanieczyszczenie metalami ci ęŜ kimi: ołowiem, cynkiem, miedzi ą, kobaltem, Ŝelazem, niklem, kadmem, a przytorowe dodatkowo chromem i manganem. Zaznaczy ć nale Ŝy, i Ŝ w gminie dominuj ą gleby o odczynie kwa śnym i lekko kwa śnym, co zwi ększa dost ępno ść metali ci ęŜ kich w glebie, przyswajanie ich przez ro śliny i kumulacje w komórkach ro ślin. Badania chemizmu gleb w gminie D ębno wykonano w połowie lat dziewi ęć dziesi ątych. Analizowano zawarto ść [mg/kg] metali ci ęŜ kich (As, Ba, Zn, Cd, Co, Cu, Ni, Pb i Hg) w cz ęś ci, której źródłem s ą zanieczyszczenia antropogeniczne. Próbki do bada ń pobrano w s ąsiednich Jadownikach, Nied źwiedzy, Sufczynie. W pierwszych dwóch lokalizacjach zakresy zawarto ści wszystkich badanych pierwiastków, a w Sufczynie wi ększo ści pierwiastków nie przekroczyły dopuszczalnych st ęŜ eń w glebie lub ziemi odpowiednich dla grupy A o najni Ŝszych warto ściach dopuszczalnych – standard obszaru poddanego ochronie na podstawie ustawy Prawo wodne i przepisów o ochronie przyrody zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. W Sufczynie st ęŜ enie kadmu (Cd) było wy Ŝsze, ale spełniało warunki grupy B, czyli standardów u Ŝytków rolnych, gruntów le śnych oraz zadrzewionych i zakrzewionych, nieu Ŝytków, a tak Ŝe gruntów zabudowanych i zurbanizowanych. St ęŜ enia w/w substancji mog ą by ć wi ększe pobli Ŝu szlaków komunikacyjnych gdzie deponowane s ą zwi ązki pochodz ące z emisji spalin i z eksploatacji nawierzchni dróg i pojazdów.

2.2.4. Zagro Ŝenie środowiska przez hałas Klimat akustyczny gminy kształtowany jest przede wszystkim przez istniej ące na tym terenie szlaki komunikacyjne – drogi kołowe oraz linia kolejowa, nieliczne zakłady rzemie ślnicze oraz linie wysokiego napi ęcia. Najwi ększe znaczenie w zanieczyszczeniu akustycznym ma sie ć dróg, w tym głównie ruch kołowy po drodze E- 40. Jest to droga krajowa, będąca jednocze śnie odcinkiem szlaku mi ędzynarodowego, który ci ągnie si ę przez Europ ę ze wschodu na zachód. Wg danych GDDKiA na odcinku z Krakowa do Tarnowa obci ąŜ enie wynosi powy Ŝej 20 tys. poj./dob ę. Przez teren gminy przebiega fragment o charakterze drogi jednopasmowej z miejscami dodatkowym środkowym pasem ułatwiaj ącym skr ęcanie.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 46

Z bada ń przyprowadzonych przez GDDKiA wynika, Ŝe pomierzony poziom hałasu zrównowa Ŝonego w zakresie >75 dB obejmuje swym zasi ęgiem zabudow ę poło Ŝon ą w bezpo średnim s ąsiedztwie drogi. Pas terenu o szeroko ści 40-80 m od jezdni znajduje si ę w zakresie poziomu hałasu 65-70 dB. Wg obecnie obowi ązuj ących przepisów dopuszczalny poziom hałasu dla terenów mieszkaniowo-usługowych, które przewa Ŝaj ą wokół drogi krajowej, wynosi 60 dB (Rozp. Min. Środ. z dnia 14 czerwca 2007 r.). Po Ŝą dany poziom hałasu wyst ępuje dopiero na terenach poło Ŝonych średnio ponad 200 m od drogi, a miejscami odległo ść ta si ęga nawet 400 m. Na terenie gminy nie ma ustawionych wzdłu Ŝ drogi ekranów akustycznych.

Fot. 13. Przej ście drogi E-40 nad korytem Nied źwiedzia. Pas o szeroko ści 200 m przylegaj ący do drogi jest obj ęty ponadnormatywnym poziomem emisji hałasu.

Pozostałe drogi nie maj ą takiego znaczenia w emisji hałasu komunikacyjnego. Nat ęŜ enie ruchu jest na nich nieporównywalnie mniejsze, a liczba samochodów ci ęŜ arowych niewielka. Mniejsza jest tak Ŝe pr ędko ść poruszania si ę po drogach lokalnych. Ewentualne uci ąŜ liwo ści mog ą wyst ępowa ć jedynie w bezpo średnim s ąsiedztwie dróg powiatowych, głównie w porze nocnej. Źródłem hałasu oraz drga ń jest równie Ŝ linia kolejowa. Podstawowy wpływ na emisje hałasu ma zu Ŝyty tabor kolejowy i wyeksploatowanie powierzchni torowej, powoduj ące mikrop ękni ęcia i rozlu źnienie elementów ł ącz ących, co w znaczny sposób pogarsza stan klimatu akustycznego. Uci ąŜ liwo ść linii dotyczy terenów zabudowy poło Ŝonej w bezpo średnim s ąsiedztwie torów.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 47

Hałas mog ą stwarza ć niekiedy obiekty działalno ści gospodarczej w tym zarówno wi ększe przedsi ębiorstwa, jak i mniejsze zakłady rzemie ślnicze i usługowe zlokalizowane w sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej. Pewnych uci ąŜ liwo ści spodziewa ć si ę mo Ŝna w bezpo średnim s ąsiedztwie linii wysokiego napi ęcia 400 kV, która przebiega przez gmin ę. Hałas emitowany przez linie elektroenergetyczne oddziałuje w bliskim s ąsiedztwie linii i bywa szczególnie uci ąŜ liwy.

3. OBSZARY I OBIEKTY ŚRODOWISKA PRAWNIE CHRONIONE NA PODSTAWIE ODR ĘBNYCH PRZEPISÓW

I. lasy ochronne Lasy ochronne w gminie D ębno nale Ŝą ce w cało ści do Skarbu Pa ństwa, licz ą ogółem 475,98 ha , co stanowi 33,8% ogólnej powierzchni le śnej oraz około 5,8% ogólnej powierzchni gminy. Lasy Skarbu Pa ństwa znajduj ące si ę na terenie sołectw Perła i Biadoliny Szlacheckie o powierzchni 224,5 ha (15,9% ogólnej powierzchni le śnej) uznano za wodochronne – Zarz ądzeniem Nr 234 Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 29 listopada 1996 r. w sprawie uznania za ochronne lasów stanowiących własno ść Skarbu Pa ństwa, b ędących w zarz ądzie Pa ństwowego Gospodarstwa Le śnego Lasy Pa ństwowe Nadle śnictwa D ąbrowa Tarnowska . Lasy Skarbu Pa ństwa znajduj ące si ę na terenie sołectw Doły, Por ąbka Uszewska, Nied źwiedza, Łoniowa, D ębno, Jastew, Sufczyn, Łysa Góra, Jaworsko, o powierzchni 251,48 ha (17,9% ogólnej powierzchni le śnej) uznano za glebochronne – Zarz ądzeniem Nr 54 Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 19 stycznia 1994 r. w sprawie uznania za ochronne lasów stanowi ących własno ść Skarbu Pa ństwa, b ędących w zarz ądzie Pa ństwowego Gospodarstwa Le śnego Lasy Pa ństwowe Nadle śnictwa Brzesko .

II. obszary chronionego krajobrazu: − Obszar Chronionego Krajobrazu Wschodniego Pogórza Wi śnickiego – Rozporz ądzenie Nr 76/05 Wojewody Małopolskiego z dnia 27 grudnia 2005 r. (Dz. Urz. Woj. Małop. Nr 126, poz. 800 z pó źn. zm). Obszar wyst ępuje na wi ększej cz ęś ci gminy – ok. 5845 ha, w tym na terenie sołectw: Nied źwiedza, Łoniowa, Jaworsko, Łysa Góra, Doły, Por ąbka Uszewska, D ębno, Jastew i cz ęść Sufczyna. − Radłowsko-Wierzchoslawicki Obszar Chronionego Krajobrazu - Rozporz ądzenie Nr 75/05 Wojewody Małopolskiego z dnia 27 grudnia 2005 r. (Dz. Urz. Woj. Małop. Nr 126,

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 48

poz. 799 z pó źn. zm). Obszar obejmuje jedynie północno-wschodni skraj sołectwa Biadoliny Szlacheckie o powierzchni ok. 35 ha. − Bratucicki Obszar Chronionego Krajobrazu - Rozporz ądzenie Nr 71/05 Wojewody Małopolskiego z dnia 27 grudnia 2005 r. (Dz. Urz. Woj. Małop. Nr 126, poz. 795 z pó źn. zm.). Obszar swym zasi ęgiem obejmuje północno-zachodni fragment wsi Maszkienice o powierzchni ok. 9 ha, poło Ŝony po północnej stronie linii kolejowej.

III. Surowce naturalne Na granicy Maszkienic, Woli D ębi ńskiej i s ąsiedniej gminy Brzesko znajduje si ę zło Ŝe gazu ziemnego . Decyzj ą MO ŚZNiL nr GK/wk/MN/2935/97 z dnia 1997-08-26 utworzony został teren górniczy „Brzezowiec” o pow. 166,6 ha. Koncesj ę na eksploatacj ę zło Ŝa, obowi ązuj ącą do dnia 26.08.2019 r., posiada Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. Oddział w Sanoku, Z-d Górnictwa Nafty i Gazu. Zgodnie z ustaw ą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska teren udokumentowanego zło Ŝa kruszywa naturalnego o powierzchni 23,37 ha w Maszkienicach podlega ochronie przed zainwestowaniem.

IV. NATURA 2000 Na terenie gminy D ębno nie wyst ępuje Ŝaden obszarów NATURA 2000. Najbli Ŝej granic gminy zlokalizowany jest potencjalny Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2000 –

Dolny Dunajec ( PLH12_51) poło Ŝony około 3 km na południe od miejscowo ści Nied źwiedza. Zagospodarowanie gminy D ębno nie wpływu na funkcjonowanie tego obszaru. W obr ębie gminy nie planuje si ę wyznaczenia nowych obszarów NATURA 2000.

V. pomniki przyrody o Ŝywionej:

1. Dąb szypułkowy (Quercus robur ), pier śnica 455 cm, Sufczyn 64, Nr rejestru 29.9 Zał. do Rozp. Nr 2/96 Woj. Tarn. z dnia 16 stycznia 1996 r.

2. Lipa drobnolistna (Tilia cordata ), pier śnica 375 cm, otoczenie Szkoły Podstawowej w Sufczynie, Nr rejestru 29.10 Zał. do Rozp. Nr 2/96 Woj. Tarn. z dnia 16 stycznia 1996 r.

3. Starodrzew parku krajobrazowego przy Zamku w D ębnie: d ęby szypułkowe (Quercus robur ), lipy drobnolistne (Tilia cordata ), topole (Populus ), świerki (Picea ), graby (Carpinus ), jesiony wyniosłe (Fraxinus excelsior ) (aleja) i 120-letni cis (Taxus ). Najstarszymi drzewami, licz ącymi około 300 lat s ą: d ąb szypułkowy – pier śnica 385 cm i

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 49

lipa drobnolistna – pier śnica 390 cm. Nr rej. 29.1 Zał. do Rozp. Nr 2/87 Woj. Tarn. z dnia 26 lutego 1987 r.

4. Aleja lipowa przy zabytkowym cmentarzu w D ębnie, Nr rejestru 29.6 Zał. do Rozp. Nr 4/87 Woj. Tarn. z dnia 6 kwietnia 1987 r.

5. Dąb szypułkowy (Quercus robur ), pier śnica 405 cm, teren byłej Spółdzielni R ękodzieła Artystycznego „Kamionka” w Łysej Górze, Nr rejestru 29.7 Zał. do Rozp. Nr 2/96 Woj. Tarn. z dnia 16 stycznia 1996 r.

6. Sosna „Samotna” (Pinus silvestris ), pier śnica 255 cm, Łysa Góra 35, Nr rejestru 29.4 Zał. do Rozp. Nr 2/87 Woj. Tarn. z dnia 26 lutego 1987 r.

7. Grusza ( Pyrus ) „Tarnalówka”, pier śnica 400 cm, Nied źwiedza, Nr rejestru 29.3 Zał. do Rozp. Nr 2/87 Woj. Tarn. z dnia 26 lutego 1987 r

8. Lipa drobnolistna (Tilia cordata ), trzy drzewa, pier śnice: 375 cm, 345 cm, 315 cm, Nied źwiedza 78, Nr rejestru 29.8 Zał. do Rozp. Nr 2/96 Woj. Tarn. z dnia 16 stycznia 1996 r.

9. Topola włoska (Populus alba ), pier śnica 305 cm, Łysa Góra 15, Nr rejestru 29.1 Zał. do Rozp. Nr 2/87 Woj. Tarn. z dnia 26 lutego 1987 r.

VI. Ochrona gatunkowa flory i fauny: Wykaz ro ślin i zwierz ąt obj ętych, zgodnie z ustaw ą o ochronie przyrody, ochron ą prawn ą, sporz ądzony na podstawie opracowa ń i waloryzacji przyrodniczych wykonanych w Nadle śnictwach Brzesko i D ąbrowa Tarnowska:

Chronione gatunki flory

Nazwa polska Nazwa łaci ńska Status ochrony Orlik pospolity Aquilegia vulgaris C Parzydło le śne Aruncus sylvestris C Kopytnik pospolity Asarum europaeum Cz Podrze ń Ŝebrowiec Blechnum spicant C Dziewi ęć sił bezłodygowy Carlina acaulis C Buławnik wielkokwiatowy Cephalanthera damasonium C Buławnik mieczolistny Cephalanthera longifolia C Zimowit jesienny Colchicum autumnale C Konwalia majowa Convallaria maialis Cz Storczyk szerokolistny Dactylorhiza maialis C Wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum C Naparstnica zwyczajna Digitalis grandiflora Cz Kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine C Skrzyp olbrzymi Equisetum telmateia C Kruszyna pospolita Frangula alnus Cz

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 50

Nazwa polska Nazwa łaci ńska Status ochrony Marzanka wonna Galium odoratum Cz Goryczka troje ściowa Gentiana aselepiadea Cz Goryczka orz ęsiona Gentianella cillata C Gółka długoostrogowa Gymnadenia conopsea C Bluszcz pospolity Hedera helix C Widłak wroniec Huperzia selago C Lilia złotogłów Lilium martagon C Listera jajowata Listera ovata C Widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum C Widłak go ździsty Lycopodium clavatum C Widłak torfowy Lycopodium inundatum C Widłak wroniec Hupercia selago C Pióropusznik strusi Matteucia struthiopteris C Storczyk blady Orchis pallens C Storczyk purpurowy Orchis purpurea C Podkolan biały Platanthera bifolia C Paprotka zwyczajna Polypodium vulgare C Pierwiosnek wyniosły Primula elatior Cz Pierwiosnek lekarski Primula veris Cz Jarz ąb szwedzki Sorbus intermedia C Kalina koralowa Viburnum opulus Cz Barwinek pospolity Vinca minor C

Chronione gatunki grzybów i porostów

Nazwa polska Nazwa łaci ńska Status ochrony grzyby Sromotnik bezwstydny Phallus impudicus Cz Szmaciak gał ęzisty Sparassis crispa C Podgrzybek paso Ŝytniczy Xerocomus parasiticus C porosty Biedronecznik zmienny Punctelia subrudecta C Mąkla tarniowa Evernia prunastri Cz śółtlica chropowata Flavoparmelia caperata C Tarczownica skalna Parmelia saxatilis C

Chronione gatunki fauny Status Status Nazwa łaci ńska Nazwa polska ochrony ochrony płazy Ptaki (najliczniejsze) Kumak górski C Gawron Cz Ropucha szara C Wrona Cz Salamandra plamista C Sroka Cz Traszka zwyczajna C Kawka C śaba trawna C Szpak C śaba wodna (ochrona 01.03-31.05) C Wróbel C śaba moczarowa C Bocian biały C gady Jaskółka C Gniewosz plamisty C Zi ęba C

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 51

Status Status Nazwa łaci ńska Nazwa polska ochrony ochrony Jaszczurka zwinka C Dzi ęcioł C Jaszczurka Ŝyworodna C Kukułka C Padalec C Zi ęba C Zaskroniec C Gil C śmija zygzakowata C Gąsiorek C Ssaki Mazurek C Gacek szary C Sójka C Gacek wielkouch C Orzechówka C Gronostaj C Potrzos C Je Ŝ wschodni C Kowalik C Karlik malutki C Wilga C Kret europejski Cz Dzwoniec C Łasica (łaska) C Szczygieł C Mopek C Makol ągwa C Mroczek pó źny C Dudek C Nocek du Ŝy C Drozd C Nocek natterara C Sikora C Orzesznica C Przepiórka C Podkowiec mały C Skowronek C Ryjówka aksamitna C Słowik C Rz ęsiorek mniejszy C Szpak C Rz ęsiorek rzeczek C Szczygieł - Wiewiórka C - - C – ochrona całkowita Cz – ochrona cz ęś ciowa VII. W my śl przepisów szczególnych a to ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz. U. Nr 16 poz. 78 z pó źn. zm.) ochronie podlegaj ą tereny rolne i le śne . Ustawa reguluje zasady ochrony tych gruntów mi ędzy innymi poprzez konieczno ść uzyskania zgody dla przeznaczenia na cele nierolnicze i niele śne: − Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w przypadku gruntów rolnych stanowi ących u Ŝytki rolne klas I-III je śli ich zwarty obszar projektowany do takiego przeznaczenia przekracza 0,5 ha, − Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa w przypadku przeznaczenia na cele niele śne gruntów le śnych stanowi ących własno ść Skarbu Pa ństwa, − Marszałka Województwa w przypadku przeznaczenia na cele niele śne gruntów le śnych nie stanowi ących własno ści Skarbu Pa ństwa.

Zasoby środowiska przyrodniczego przedstawia ryc. 5.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 52

4. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE ŚRODOWISKA NATURALNEGO

 Doceniaj ąc przyrodnicze i krajobrazowe walory gminy, jej południow ą cz ęść wł ączono w granice Obszaru Chronionego Krajobrazu Wschodniego Pogórza Wi śnickiego. Północno-zachodni kraniec gminy znajduje si ę w obr ębie Bratucickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, północno-wschodni natomiast obejmuje teren Radłowsko – Wierzchosławickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Obj ęcie Obszarem Chronionego Krajobrazu około 72% powierzchni gminy (5889 ha powierzchni obszarów chronionych w stosunku do 8100 ha powierzchni gminy) obliguje do uwzgl ędnienia funkcji jak ą pełni ą te struktury w systemie ochrony przyrody i krajobrazu, przy formułowaniu polityki przestrzennej. Kieruje to rozwój gminy na zachowanie, ochron ę i wzbogacanie w krajobrazie takich elementów jak: kompleksy le śne, zadrzewienia i zakrzewienia oraz u Ŝytki zielone. Dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemów „Obszaru” niezb ędne jest tworzenie ci ągów ekologicznych (zabezpieczaj ących wymian ę genetyczn ą) - poprzez zwi ększenie i racjonalne kształtowanie istniej ących kompleksów le śnych. Głównym celem powołania systemów obszarów chronionych zgodnie z ustaw ą o ochronie przyrody jest: ochrona terenów o podstawowym znaczeniu dla kształtowania równowagi ekologicznej, zachowanie ró Ŝnorodno ści świata przyrody i jego bogactwa, zabezpieczenie obszarów o aktualnym i potencjalnym znaczeniu dla wypoczynku, ochrona charakterystycznych cech rodzimego krajobrazu.

Na terenie gminy znajduje si ę dziewi ęć pomników przyrody oraz stanowiska licznych gatunków ro ślin i zwierz ąt chronionych. Obszary i obiekty prawnie chronione warunkuj ą sposób zagospodarowania terenu podporz ądkowany zaostrzonym rygorom korzystania ze środowiska zgodnie z zakazami i nakazami zawartymi w Rozporz ądzeniach Wojewody Małopolskiego dotycz ących wymienionych wy Ŝej obszarów chronionego krajobrazu.

 Warunki fizjograficzne gminy wynikaj ące z ukształtowania terenu, budowy geologicznej i stosunków wodnych powoduj ą wyst ępowanie ró Ŝnych warunków posadowienia obiektów budowlanych. Powa Ŝne ograniczenia w inwestowaniu w obszarze gminy wi ąŜą si ę z wyst ępowaniem obszarów zagro Ŝonych ruchami masowymi oraz zalaniem wodami powodziowymi cieków. Tereny osuwiskowe (czynne i ustabilizowane) oraz zagroŜone zalewaniem wodami powodziowymi, s ą zakwalifikowane jako tereny nieprzydatne dla budownictwa – wył ączone z zainwestowania.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 53

Sołectwami najpowa Ŝniej zagro Ŝonymi wyst ępowaniem ruchów masowych s ą Por ąbka Uszewska, Łysa Góra, Doły, Łoniowa, Jaworsko i Niedźwiedza. Na terenie tych sołectw znajduj ą si ę osuwiska czynne jak i ustabilizowane, a tak Ŝe obszary w obr ębie których mog ą si ę rozwija ć tego typu procesy. Obszary zagro Ŝone zalewami powodziowymi znajduj ą si ę w s ąsiedztwie koryt Uszwicy, Nied źwiedzia, Kisieliny i Jastwianki. Zabudowane dna dolin tych cieków nale Ŝy traktowa ć jako obszary nara Ŝone na konsekwencje zalewów powodziowych. Sprawia to i Ŝ istotnym elementem warunkuj ącym bezpiecze ństwo obszaru i jego rozwój jest: uporz ądkowanie zagospodarowania i u Ŝytkowania terenu w s ąsiedztwie cieków i na obszarach obj ętych niebezpiecze ństwem zalania wodami powodziowymi. Nale Ŝy tak Ŝe zapewni ć dost ęp do koryt rzek i strumieni w celu ich konserwacji i zachowania nale Ŝytej dro Ŝno ści. W obszarze gminy istnieje zagro Ŝenie wyst ąpienia podtopie ń na terenach bezodpływowych oraz na obszarach spływu wód pochodzących z opadów nawalnych.

 Udokumentowane zło Ŝa surowców naturalnych w my śl przepisów prawa geologicznego i górniczego stanowi ą przedmiot ochrony. S ą to: - zło Ŝe gazu ziemnego wraz z terenem górniczym „Brzezowiec” - zło Ŝe kruszywa naturalnego „Maszkienice” w kategorii C.1. Koncesj ę na eksploatacj ę zło Ŝa gazu posiada Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. Oddział w Sanoku. Zło Ŝe kruszywa, jest zło Ŝem konfliktowym. Zgodnie z tre ści ą opracowania ekofizjograficznego jego eksploatacja jest niezgodna z „Prawem ochrony środowiska”, „Prawem wodnym” oraz „Ustaw ą o ochronie przyrody”, ponadto prace eksploatacyjne byłyby sprzeczne z zapisami obowi ązuj ącego „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy D ębno”. Eksploatacja złó Ŝ stanowi wa Ŝne źródło dochodów bud Ŝetu gminy, ale tak Ŝe zagro Ŝenie dla środowiska zwi ązane z przekształceniem terenu.

 Walory przyrodnicze i krajobrazowe gminy daj ą du Ŝe mo Ŝliwo ści rozwoju ró Ŝnych form rekreacji. Pogórski charakter południowej cz ęś ci gminy predysponuje ten obszar do rozwoju turystyki i rekreacji. Du Ŝe tereny le śne oraz istniej ąca sie ć szlaków turystycznych i rowerowych, a tak Ŝe liczne obiekty o wysokich warto ściach kulturowych stwarzaj ą du Ŝy potencjał do rozwoju funkcji turystycznych i rekreacyjnych.

 Korzystne warunki glebowe (blisko 90% u Ŝytków rolnych stanowi ą grunty w klasach I-IV) oraz klimatyczne pozwalaj ą wł ączy ć gm. D ębno do grupy gmin o korzystnych warunkach dla rozwoju rolnictwa. Utrudnieniem dla uprawy roli jest urozmaicona rze źba terenu południowej cz ęś ci gminy. Dlatego wydaje si ę celowym aby południowe sołectwa stanowiły

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 54

obszary rozwoju rolnictwa ekologicznego. Uwarunkowania środowiskowe północnej cz ęś ci gminy stwarzaj ą mo Ŝliwo ści rozwoju rolnictwa towarowego. W świetle ustawy o ochronie gruntów rolnych, uwarunkowania glebowe nabieraj ą istotnego znaczenia jako element ograniczaj ący rozwój osadnictwa. Ochronie przed wprowadzaniem zabudowy winny zatem podlega ć grunty o wysokiej warto ści rolniczej tj, gleby klasy I-III, a w warunkach ogólnego deficytu wysokich klas bonitacyjnych istotn ą jest ochrona tak Ŝe gleb klasy IVa. Szczególnej ochronie podlegaj ą kompleksy gleb organicznych.

 Uporz ądkowanie gospodarki ściekowej poprzez rozbudow ę oczyszczalni ścieków i pełne skanalizowanie gminy to podstawowy warunek dalszego rozwoju gminy, poprawy jej stanu sanitarnego i środowiska naturalnego (zwłaszcza jako ści wód powierzchniowych i podziemnych) .  Zaliczenie około 12% gleb zalegaj ących na u Ŝytkach rolnych do niskich klas, poło Ŝonych głównie w południowej cz ęś ci gminy na stokach o du Ŝym nachyleniu b ądź w terenach osuwiskowych, stwarza dogodne warunki do zwi ększenia powierzchni le śnej, poprzez ich zalesienie.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 55

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 56

B. ŚRODOWISKO ANTROPOGENICZNE

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 57

1. ŚRODOWISKO KULTUROWE

1.1. Zasoby dziedzictwa kulturowego.

I. Rys historyczny gminy. Kalendarium historyczne gminy D ębno wg sołectw.

WYDARZENIA HISTORYCZNE

EPOKA KAMIENIA EPOKA KAMIENIA LUB WCZESNY BR ĄZ NEOLIT LUB WCZESNY BR ĄZ WCZESNY BR ĄZ

Prehistoria Prehistoria

DĘBNO: Tereny wsi nale Ŝały do króla lub panuj ącego ksi ęcia. XII PORABKA BISKUPIA (potem Uszewska) : Obszar pó źniejszej wsi nale Ŝy do kasztelanii wojnickiej.

DĘBNO: 1264 - wydano dokument z nadania ksi ęcia Bolesława Wstydliwego gródka w D ębnie komesowi Świ ętosławowi – synowi Klemensa, herbu Gryf. (wg historyków odnosił si ę on do wsi śabno).

DOŁY: Tereny wsi były własno ści ą ksi ąŜę cą wchodz ącą w skład kasztelanii wojnickiej, 1217 – nieoficjalna lokacja wsi.

ŁONIOWA : Teren wsi wchodził w skład klucza uszewskiego biskupów krakowskich. Nazwa wywodzi si ę XIII prawdopodobnie od łaci ńskiego słowa lunov, co oznacza las biskupi.

ŁYSA GÓRA : Zało Ŝona prawdopodobnie w poł XIII w. lub na pocz ątku XIVw.

NIED ŹWIEDZA : Była wsi ą szlacheck ą, nale Ŝą cą do klucza melszty ńskiego.

WOLA D ĘBI ŃSKA: 1264- Bolesław Wstydliwy za zasługi nadał komesowi Świetosławowi herbu gryf prawo dziedziczenia posiadło ści D ębno. Pierwotnie lokowana na prawie średzkim( polskim).

DĘBNO: Pocz. XIV w. – istniała w D ębnie dobrze zorganizowana jednostka osadnicza, 1325-1327 – istniała parafia w D ębnie, 1317 – z 06.10.1317 pochodzi pismo z piecz ęci ą Władysława Łokietka wydane dla Mszczuja (Msciwoja). Wymieniony w nim urz ędnik królewski z D ębna heredis de Dambno,.

I poł. XIV w .- spalił si ę drewniany gródek (przypada to na okres posiadania wsi przez Pobogów), 1357 - lokacja na prawie niemieckim, dokumentem wydanym przez Kazimierza Wielkiego, 1362 – wg źródeł ko ścielnych w drugiej poł. XIV w. z fundacji Piotra herbu Odrow ąŜ –kasztelana lubelskiego i s ądeckiego oraz jego Ŝony Kenny, wzniesiono w D ębnie zamek w którego

skład wchodził budynek mieszkalny i kaplica,

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 58

WYDARZENIA HISTORYCZNE 1398 - podział dóbr rodowych miedzy mi ędzy synami Odrow ąŜ a – Jana i Piotra (Pietrasz), w wyniku którego D ębno przypada Piotrowi wówczas podstolego na dworze Królowej Jadwigi. W kolejnych latach D ębno przechodzi w ręce syna Pietraszy – Bartosza, 1935- wzmianki o istnieniu drogi handlowej prowadz ącej przez Tarnów w kierunku Rusi, prawo pobierania cła od podró Ŝnych w D ębnie.

BIADOLINY BLI śSZE (pó źniejsza nazwa - SZLACHECKIE): Zwi ązane były z D ębnem - własno ści ą rodu Odrowa Ŝów Szczekockich-Dębi ńskich, wchodziły w skład klucza d ębi ńskiego. Poł XIV w. – (?) zało Ŝenie wsi 1398 – pierwszy zapis źródłowy, w wyniku podziału mi ędzy braci wła ścicielem Biadolin zostaje Piotr (syn kasztelana lubelskiego herbu Odrow ąŜ ) wła ściciel dóbr a Ŝ do 1426 r.

DOŁY (SMILOWA WOLA) 1361 - wie ś zostaje osadzona na prawie niemieckim, nosiła wówczas nazw ę Smilowa Wola (prawdopodobnie od nazwiska kasztelana wojnickiego – Smilona,) ? XIVw. – wie ś weszła w skład Uszewskiego klucza dóbr biskupów krakowskich, stanowi ąc własno ść duchowie ństwa a Ŝ do 1782 r. . JAWORSKO: 1328 – z inicjatywy Jana Grota nast ąpiła lokacja wsi Jaworsko na prawie magdeburskim. Pierwszym wła ścicielem został Piotr z D ębna. Wie ś otrzymała 18–letni okres wolnizny, 1331 - osadzenie na prawie niemieckim średzkim nowej wsi Jaworsko na 25 łanach franko ńskich. Biskup krakowski Jan Grot powierza wie ś Jastkowi z Okcinia (dzi ś Okocim) i Piotrowi z Brze źnicy. Wie ś otrzymuje 20 - letni okres wolnizny.

ŁONIOWA : 1321- lokacja wsi na prawie magdeburskim. Przywilej lokacyjny wydany przez biskupa krakowskiego Nankera, na mocy którego w lesie zwanym Lunov mogli zało Ŝyć now ą wie ś na obszarze licz ącym 40 łanów (łan od 16-24 ha).

ŁYSA GÓRA : 1331- Gall i Radost z Łysej Góry na mocy dokumentu wydanego przez biskupa krakowskiego Nakera uzyskali prawo lokacji wsi na prawie magdeburskim. Wie ś lokowana w lesie zwanym Wiele ń w pobli Ŝu Łysej Góry.

MASKOWICE ( potem MASZKIENICE) : Pocz XIV w.- pierwsze wzmianki o wsi . Jako jedyna wie ś z gminy jest własno ści ą królewska. Nale Ŝała do tenuty jadowickiej (inaczej: niegrodowego starostwa jadowickiego). Starostwa te nadawano osob ą zasiadaj ącym w Senacie, stad te Ŝ nazwa kategorii dóbr: dóbr królewskich krzesłowych. Nazwa wsi wywodzi si ę od mazi (czyli smoły lub smaru do wozów), któr ą przed laty mieli wyrabia ć mieszka ńcy lasów (wg prof. Zbigniewa Bujaka). Z dawnych wła ścicieli wymienieni s ą w źródłach : Ŝona śegoty z Sieciechowic (pochodz ącego prawdopodobnie z rodu Toporczyków). W czasach Stefana XIV Batorego Maszkienice nale Ŝały do Marcina Dobroszowskiego.

NIED ŹWIEDZA : Wie ś wraz z całym kluczem przechodzi w r ęce Jordanów, herbu Traba nast ępnie w r ęce rodziny Sobków i Zborowskich.

PORABKA BISKUPIA (potem Uszewska) : XIV- zało Ŝenie wsi na gruntach nale Ŝą cych do uszewskiego klucza dóbr biskupów krakowskich (w którego skład wchodziły wsie Doły, Łoniowa, Łysa Góra, Jaworsko), 1328 – dnia 06.11.1328r. wie ś Porąbka Biskupia otrzymuje przywilej lokacyjny wydany przez biskupa krakowskiego Jana Grota, pocz. XIV- zało Ŝono parafi ę por ąbeck ą (pomimo, Ŝe swoj ą pierwsz ą siedzib ę miała w Łoniowej).

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 59

WYDARZENIA HISTORYCZNE

SUFCZYN : 1317- Władysław Łokietek zezwolił Mszczujowi, dziedzicowi D ębna na zało Ŝenie nowej osady w lesie mi ędzy D ębnem a Ratwanami, na prawie polskim, 1357- lokacja wsi Sufczyn i Wola Sufczy ńska (b ędąca wtedy własno ści ą Piotra ze Szczekocin) na prawie niemieckim. Akt lokacyjny wydany został przez króla Kazimierza Wielkiego W Sufczynie istniał folwark, który był wydzier Ŝawiany prze wła ścicieli z D ębna. Na podstawie istniej ących źródeł nie mo Ŝna stwierdzi ć jednoznacznie kiedy zaprzestano stosowa ć nazw ę Wola Sufczy ńska, ani w jakiej cz ęś ci obecnego Sufczyna była ona poło Ŝona

XIV WOLA D ĘBI ŃSKA: 1357- wraz z D ębnem na mocy dokumentu króla Kazimierza Wielkiego lokacja przeniesiona na prawa magdeburskie, oznaczaj ąc Ŝe nowe gospodarstwa o pow. 16-20 ha uzyskiwały długoletni (18-20 lat) okres wolnizny od podatku. Posiadaczami wsi byli posiadacze D ębna.

DĘBNO: Lata 40’ lub 50’ –Dębno przechodzi w r ęce syna Bartosza Odrow ąŜ a Jakuba - czołowego polityka i m ęŜ a stanu w okresie panowania Kazimierza Jagiello ńczyka, Przed 1480 – zako ńczono budow ę zamku w D ębnie.

BIADOLINY SZLACHECKIE (BLI śSZE): Do 1447- wie ś była własno ści ą Bartosza Odrow ąŜ a, XV 1449-1455- wie ś była własno ści ą syna Bartosza -Jakuba - czołowego polityka i m ęŜ a stanu w okresie panowania Kazimierza Jagiello ńczyka, 1490- 1546 - wie ś przeszła w r ęce Jakuba ze Szczekocin herbu Odrow ąŜ .

ŁONIOWA : Do 1470 - powstaje por ębecka parafia pod wezwaniem św. Andrzeja, która po 1470 zostaje przeniesiona do Por ąbki. PERŁA : Pocz. XV w. –zało Ŝenie wsi przez wła ścicieli klucza d ębi ńskiego- rodzin ę Odrowa Ŝów. Najprawdopodobniej została zało Ŝona przez Jakuba D ębi ńskiego- kasztelana Krakowskiego, 1458- pierwsza wzmianka w dokumentach źródłowych o istnieniu wsi, 1483- wie ś zostaje przekazana we własno ść Jakuba Szczekockiego (bratanka Jakuba z D ębna). XV PORABKA BISKUPIA (potem Uszewska) : Od ko ńca XV w.-czasy rozbiorów- wie ś nale Ŝy do powiatu s ądecko –czchowskiego.

DĘBNO: Do 1583 –zamek był w posiadaniu rodu D ębi ńskich. Został sprzedany Ferencsowi Wesseliniemu z pochodzenia W ęgrowi, sekretarzowi i dworzaninowi Stefana Batorego, który został mianowany przez króla szambelanem i baronem w ęgierskim, 1586 – z polecenia Ferencsa Wesseliniego siedziba Odrow ąŜ ów d ębi ńskich została przekształcona w renesansow ą rezydencj ę rodow ą, 1589, 1591 – w zamku w D ębnie go ścił najwi ększy poeta w ęgierskiego renesansu Balint Balassi, XVI powstał cykl liryk „Do Celii”.

JAWORSKO: 1521 - zachowana ksi ęga s ądowa wsi Jaworsko. Wie ś miała swojego kapłana – Jakuba (syna kmiecia z Jaworska).

ŁYSA GÓRA : Lata 40’ – wybudowanie młynu we wsi z inicjatywy sołtysa Mikołaja, Pocz. XVI w. - Maciej – sołtys z Łysej Góry kupuje sołectwo w Maszkienicach. Siadczy to o

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 60

WYDARZENIA HISTORYCZNE zamo Ŝno ści włodarzy wsi, która dobrze sie rozwijała pod rz ądami biskupów. NIED ŹWIEDZA : Pod koniec XVI w. - we wsi mieszkało 14 kmieci.

PERŁA : 1546 – wieś jest własno ści ą Hieronima Szczekockiego, nast ępnie przechodzi na własno ść Jana Rupniowskiego.

PORABKA BISKUPIA (potem Uszewska) : Stosowano nazw ę wsi Porombka alias Doły. 1539-1561- przeniesienie praw parafialnych do Por ąbki.

DĘBNO: 1608- Dębno zostaje przekazane Janowi Fraksztynowi, 1628- zamek w D ębnie trafia do r ąk magnackiego rodu Tarłów, 1682 – wykonanie inwentarza dla pomieszcze ń zamkowych; w inwentarzu wzmianka o 15 kmieciach, 5 zagrodnikach. Ludno ść zajmowała si ę bednarstwem i garncarstwem.

XVII NIED ŹWIEDZA : Wie ś jest własno ści ą rodziny Tarłów. W kolejnych latach przechodzi na własno ść rodziny Lubomirskich.

PERŁA : 1629– wie ś dzier Ŝawi Jan Fraksztyn.

DĘBNO: II poł XVIII w.- zamek w d ębnie był własno ści ą Rogawskich, 1772 – wie ś podzielona na dwie cz ęś ci gromadzk ą i pa ńsk ą.

DOŁY : 1782 – wie ś przej ęta przez rz ąd austriacki, w wyniku utworzenia z inicjatywy cesarza Austrii Józefa II tzw. Funduszu Religijnego.

JASTEW : Poł. XVIII w. – prawdopodobne powstanie wsi po okresie „kryzysu gospodarczego” i zniszcze ń wojennych. Jej zało Ŝycielami była rodzina Tarłów. XVIII

ŁONIOWA : 1782 – wie ś przej ęta przez rz ąd austriacki, w wyniku utworzenia z inicjatywy cesarza Austrii Józefa II tzw. Funduszu Religijnego.

PERŁA : Pocz. XVIII w. – wie ś przechodzi na własno ść rodziny Tarłów.

PORABKA USZEWSKA : Koniec XVIII – utrwalenie si ę nazwy Por ąbki Uszewskiej, w miejsce dawnej nazwy tj. Por ąbki Biskupiej.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 61

WYDARZENIA HISTORYCZNE

DĘBNO: 1835- zamek pozostaje w posiadaniu Teresy Tetmayerówny Ŝony Józefa Alberta Jastrz ębskiego herbu Ślepowron, 1848- rz ąd austriacki zniósł pa ńszczyzn ę, 1855 – epidemia cholery w D ębnie i okolicach, 1860 - zało Ŝenie szkoły Trywialnej do której ucz ęszczały dzieci z pi ęciu wsi: D ębna, Woli Dębi ńskiej, Biadolin, Perły, Jastwi. We wsi zajmowano si ę pszczelarstwem, hodowl ą bydła i trzody chlewnej, upraw ą pszenicy zwanej morawsk ą, mniej sadownictwem. Przewa Ŝały gospodarstwa 15-20 morgowe. W okolicy D ębna wykształciła si ę spora grupa rzemie ślników (m.in. murarze, kowale, szewcy), 1898 – zamek przejmuje Stanisław Leopold ( po śmierci brata Edmunda Jastrzębskiego), 1900 – zamek przechodzi na własno ść Jana syna Stanisława Leopolda i pozostaje w jego własno ści do czasu wybuchu II wojny światowej.

DOŁY : Przełom XIX/XX w. – istniej ący w Dołach folwark został wykupiony przez barona okocimskiego XIX Jana Goetz.

JASTEW : Poł. XIX w. – wg źródeł ko ścielnych wie ś liczyła 272 parafian.

ŁONIOWA : Przełom XIX/XX w. – istniej ący w Dołach folwark został wykupiony przez barona okocimskiego Jana Goetz. Ostatnimi wła ścicielami dawnych posiadło ści w Łoniowej byli Kolaszewscy,. Poł XIX w.- w czasie rozbiorów administracyjnych Łoniowa nale Ŝał do cyrkułu boche ńskiego, a po jego zlikwidowaniu do utworzonego w poł. XIX w. powiatu brzeskiego.

PERŁA : Wie ś jest w posiadaniu rodziny Jastrz ębskich.

SUFCZYN : II poł. XIXw. – wie ś wchodzi w skład powiatu brzeskiego (wcze śniej pod wzgl ędem administracyjnym nale Ŝała do cyrkułu boche ńskiego).

DĘBNO: 1906- fundacja kaplicy rodzinnej na wzgórzu cmentarnym przez Mari ę Jastrz ębsk ą (matk ę Jana Jastrz ębskiego), Od 1913- istniała dru Ŝyna ratownicza stra Ŝaków, pod kierownictwem Józefa Sacha. Od 1918 dru Ŝyna przemieniła si ę w sekcj ę bojow ą, 1914 /1915- zamek zostaje zarekwirowany przez korpus w ęgierski (honwedów). W zamku urz ądzono szpital polowy, 1945 – zamek przeszedł na własno ść Skarbu Pa ństwa, w tym okresie mie ściła si ę tu szkoła i posterunek milicji obywatelskiej. Nast ępnie został przekazany Zwi ązkowi Historyków XX Sztuki i Kultury z przeznaczeniem na dom Pracy Naukowej i Muzeum Wn ętrz, 1953- zamek został przej ęty przez Pa ństwowe Zbiory Sztuki na Wawelu, 1968- wła ścicielem zamku w D ębnie zostaje krakowska Akademia Sztuk Pi ęknych, 1976 – na mocy zarz ądzenia z dn. 10.02.1976 r. wojewoda tarnowski przyznaje zamek w Dębnie Muzeum Okr ęgowemu w Tarnowie z przeznaczeniem na siedzib ę jego oddziału - Muzeum Wn ętrz Zabytkowych.

JASTEW : 1991 – wg źródeł wie ś liczyła 523 osoby.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 62

II. Obiekty wpisane do rejestru zabytków - rys historyczny najwa Ŝniejszych zabytków gminy D ębno.

Zasoby kulturowe s ą świadectwem historii i tradycji danego terenu. Tab. Obiekty stanowi ące warto ść kultury narodowej gm. D ębno, wpisane do rejestru zabytków

Data wpisu Nr działki Lp. Sołectwo Obiekt Nr rejestru do rejestru ewid.

Zespół zamkowy XV- 1. Dębno A -29 20.04.1968 r. XIX – zamek, park 2. Dębno Alejka parkowa A -108M 14.09.2007 r. 125/2 Ko ściół parafialny p.w. 3. Dębno A -215 28.03.1980 r. św. Małgorzaty Cmentarz parafialny 4. Dębno A -222 26.08.1980 r. i kaplica XIX, Por ąbka Ko ściół parafialny p.w. 5. A -266 30.10.1985 r. Uszewska św. Andrzeja Ap. Ko ściół Parafialny p.w 6. Maszkienice A – 87/M 23.05.2007 r. św.Józefa

Zasoby środowiska kulturowego gminy D ębno przedstawia ryc. 6.

A: ZAMEK W D ĘBNIE (A nr 29) WRAZ Z ALEJ Ą PARKOW Ą (A–108 M). Na wzgórze zamkowe prowadzi droga i most przerzucony przez fos ę. Obiekt graniczy obecnie: na południu, zachodzie i północy z łąkami mieszka ńców wsi D ębno; od wschodu z zabudowaniami gospodarstw indywidualnych, składem opałowym, stawem.

Układ przestrzenny tworz ą: a). na terenie wzgórza zamkowego - zamek murowany z XV-XIX w. z kamienia i cegły – (zabytek wpisany do rejestru - A-29), w otoczeniu parkowym – (aleja parkowa wpisana do rejestru – A – 108 M),

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 63

− most drewniany, − brama drewniana wjazdowa, − ślady fundamentów po budynku obronnym obok mostu oraz cieplarni na stoku południowym,

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 64

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 65

b). poza wzgórzem w granicach własno ściowych − droga gruntowa utwardzona, − parking gruntowy przed mostem, − figurka kamienna św. Jana Nepomucena – wpisana do ewidencji zabytków, − dawne zabudowania gospodarcze- wpisane do ewidencji zabytków. Zabytkowy układ obiektu uległ pewnym niewielkim przeobra Ŝeniom. Park nieogrodzony z zieleni ą komponowan ą wysok ą nie uległ istotnym zmianom, wymaga zabiegów rekompozycji. Zmiany w układzie zało Ŝenia przestrzennego s ą wynikiem parcelacji dawnych własno ści jastrz ębskich w czasie reformy rolnej. W granicach własno ściowych zamku pozostaje ok. 3 ha powierzchni. Poza granicami znalazły si ę obiekty t.j. folwark, figura Bł. Kingi oraz tereny na których, zało Ŝone były za czasów Jastrz ębskich stawy rybne. Od 1848 zachowało si ę wzgórze zamkowe (w nienaruszonym stanie) poro śni ęte drzewami oraz układ tarasowy po stronie południowej i zachodniej. Układ stawów od strony północnej, zachodniej i południowej wzgórza uległ zmianie. Z historycznych źródeł wynika, Ŝe wzgórze otoczone było fos ą wypełnion ą wod ą (od strony północnej, zachodniej i południowo - zachodniej). W skład klucza d ębi ńskiego wchodziły stawy poło Ŝone: − przy drodze DK nr-4 we wsi D ębno, − dookoła wzgórza zamkowego mi ędzy grobl ą północn ą a rzek ą Dębink ą, − mi ędzy grobl ą południow ą a rzek ą Nied źwied ź, − po lewej stronie alei jesionowej.

B: KO ŚCIÓŁ PW. ŚW. MAŁGORZATY W D ĘBNIE (A-nr 215) Ko ściół pochodzi z lat 1470-1504, jako fundacja kasztelana krakowskiego Jakuba z D ębna herbu Odrow ąŜ . Obiekt gotycki, murowany z kamienia, z drewnian ą górn ą kondygnacj ą zachodni ą wie Ŝy, jednonawowy z prostok ątnym prezbiterium, przy którym znajduje si ę zakrystia. W prezbiterium dwa prz ęsła sklepie ń krzy Ŝowo – Ŝebrowych z ko ńca XVw., w zakrystii sklepienie kolebkowe, w nawie strop płaski. W grubo ści ściany północnej znajduj ą si ę schody na chór. Przy wej ściu na chór znajduje si ę ostrołuczny portal kamienny z XV w. Obiekt przekryty jest dachem siodłowym, wie Ŝa natomiast jest nakryta drewnianym hełmem podbitym gontem. Ko ściół był wielokrotnie odnawiany m.in.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 66

• w roku 1846 - wymiana stropu nawy i pokrycia gontowego dachów, • w roku 1853 - dobudowa przedsionka w zakrystii, • w roku 1899 – 1903 - przebudowa szczytów wzniesienie wie Ŝyczki z sygnatur ą, • w roku 1957 i 1960 - wymiana stropów i pokry ć dachowych. Na terenie ko ścielnym od strony zamku znajduje si ę pomnik nagrobny z krzy Ŝem wła ścicieli zamku, ogrodzony Ŝelaznym ogrodzeniem. Na pomniku widnieje napis: ”J.A.Jastrz ębcy 1788-1862”. Wokół ko ścioła znajduj ą si ę drzewa b ędące pomnikami przyrody. W roku 1901-1904 zbudowana została plebania z inicjatywy ks. Jana Bobczy ńskiego.

C: CMENTARZ PARAFIALNY W D ĘBNIE (A-nr 222)

Jest to cmentarz wyznaniowy rzymsko- katolicki. U wej ścia na jego teren znajduje si ę kapliczka przydro Ŝna z figur ą Chrystusa frasobliwego, osadzona na starym obelisku z piaskowca z napisem: „Anno Domini 1384” (wzgl ędnie 1884). Na zwie ńczeniu kolumny widoczny jest wykuty w piaskowcu herb. W obr ębie cmentarza w 1906 r. została ufundowana przez Mari ę Jastrz ębsk ą kaplica grobowa, neogotycka, murowana, jednonawowa, z niewielkim prezbiterium zako ńczonym trójbocznie. W oknach kaplicy grobowej znajduj ą si ę barwne witra Ŝe S. śele ńskiego w Krakowie wykonane wg projektu A. Poni ńskiej. Kaplic ę przykrywa dach siodłowy z wie Ŝyczk ą na sygnaturk ę. Pod kaplic ą znajduje sie krypta grobowa. W centralnej cz ęś ci cmentarza wydzielony został cmentarz wojskowy z 1914-1915r, w obr ębie którego znajduje si ę wysoki stylizowany krzy Ŝ Ŝelazny, z umocowanym krzy Ŝem malta ńskim i napisem 1914-1915r. Wokół krzy Ŝa zlokalizowane s ą bezimienne groby Ŝołnierzy w formie małych kopczyków z krzy Ŝami malta ńskimi. Na cmentarzu istniej ą zachowane zabytkowe nagrobki.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 67

D: KO ŚCIÓŁ PW. ŚW. ANDRZEJA W POR ĄBCE USZEWSKIEJ (A-nr 266) Ko ściół wg projektu Jana Sas- Zubrzyckiego pochodzi z lat 1914-1918r. Neogotycki, murowany, trzynawowy z zamkni ętym prezbiterium. Od strony zachodniej znajduje sie kwadratowa wie Ŝa uj ęta po bokach symetrycznymi przybudówkami. Prezbiterium zostało nakryte sklepieniem gwia ździstym. Przy ko ściele znajduje si ę plebania klasycystyczna z ok.1850 r. Obiekt jest murowany, parterowy, prostok ątny, dwutraktowy z portykiem kolumnowym od frontu, przekrywa go dach dwuspadowy. Obecnie Zajazd.

Dla ochrony zało Ŝenia zamkowego w D ębnie w opracowanych materiałach historycznych dotycz ących Zamku - we wnioskach konserwatorskich, zaproponowano wyznaczenie stref ochrony konserwatorskiej (ryc. 7). Propozycje dotycz ą utworzenia : A - Strefa ścisłej ochrony konserwatorskiej, B - Strefa cz ęś ciowej ochrony konserwatorskiej, K - Strefa ochrony krajobrazu, E - ochrona głównych kierunków ekspozycji, W - Strefa ochrony archeologicznej.

A - Strefa ścisłej ochrony konserwatorskiej Obejmuje obszar ograniczony; od północy rzek ą D ębink ą, od zachodu - grobl ą dawnego stawu zachodniego i brzegiem rzeki Nied źwied ź, od południowego – zachodu biegnie wzdłu Ŝ dróg polnych obejmuj ąc rejon, na którym znajduje si ę figura bł. Kingi, od południa – drog ą biegn ącą u podnó Ŝa wzgórza ko ścielnego, od wschodu - dawn ą drog ą dojazdow ą do zamku od traktu krakowskiego i granic ą folwarku górnego. W strefie proponuje si ę wykluczy ć jak ąkolwiek zabudow ę, zmian ę układu dróg oraz zieleni poza szczegółowymi zmianami (okre ślonymi w opracowaniu historyczno-konserwatorskim zamku w D ębnie).

B - Strefa cz ęś ciowej ochrony konserwatorskiej Strefa od północy – ograniczona jest traktem krakowskim, od zachodu- rzek ą Nied źwied ź z pomini ęciem zakola z figur ą Bł. King ą, od południa - granic ą ł ąk, od wschodu – biegnie wzdłu Ŝ dróg polnych obejmuj ąc zespół ko ścioła parafialnego wraz z plebani ą oraz zespół cmentarza z otaczaj ącymi polami a Ŝ do traktu krakowskiego.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 68

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 69

Proponuje si ę, aby wszelkie działania w tej strefie akceptowane były przez konserwatora zabytków. Nale Ŝy d ąŜ yć do wył ączenia w strefie dalszej zabudowy, traktuj ąc j ą jako otulin ę strefy ochrony ścisłej.

K - Strefa ochrony krajobrazu Obejmuje ona cały obszar Dolinek Nied źwiedzia i D ębinki wraz ze zboczami otaczaj ącymi wzniesienie. W obszarze proponuje si ę wykluczenie wprowadzania zabudowy wysokogabarytowej, ochron ę charakteru i przebiegu istniej ących cieków wodnych oraz zieleni naturalnej. Zespół zabudowy przemysłowej usytuowany na południowy - zachód od zamku winien zosta ć osłoni ęty zieleni ą wysok ą od strony północnej i wschodniej.

E - ochrona głównych kierunków ekspozycji Obejmuje obszar zlokalizowany na północ i południe od zamku. W strefie propozycja ochrony dotyczy nie dopuszczania lokalizacji wysokiej zabudowy (budynki, kominy, dominanty przestrzenne), natomiast zachowania punktu widokowego na północnym stoku wzgórza, pozwalaj ącego uwidoczni ć zało Ŝenie architektoniczne zamku oraz wykluczenia zabudowy z terenów poło Ŝonych mi ędzy drog ą krajow ą nr 4, a wzgórzem zamkowym i zadrzewienie grobli północnej zieleni ą wysok ą. Proponuje si ę pozostawienie terenów czystych, bez zabudowy poło Ŝonych po stronie południowej i południowo - wschodniej wzgórza (widok na ko ściół św. Małgorzaty oraz Pogórze Wi śnickie).

W - Strefa ochrony archeologicznej Obszar strefy obejmuje cały teren wzgórza zamkowego oraz dawnego folwarku dolnego zarówno na wschodnim jak i na zachodnim brzegu Niedźwiedzia.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 70

III. Obiekty uj ęte w ewidencji zabytków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Wykaz obiektów uj ętych w ewidencji zabytków .

Lp Nr działki Obiekt Datowanie Stan Uwagi

DĘBNO 1 2-186 Cmentarz przyko ścielny XV w. - Miejsce pocmentarne 2 ? 2-114/4 Cmentarz morowy XVIII w. /?/ - Miejsce pocmentarne 3 2-185 Lamus przyko ścielny ok. 1910 r. + 4 2-195/1 Kaplica grobowa Jastrz ębskich 1906 r + 5 2-559/2 Chałupa nr 10 Lata 80-te XIX w. + 6 2-633/7 Chałupa nr 60 Lata 90-te XIX w. + 7 2-540/2 Chałupa nr 86 Pocz. XX w. + 8 2-608 Chałupa nr 105 Lata 90-te XIX w + 9 2-114/4 Figura nad p. Nied źwied ź, 1725 r. + 10 2-195/1 Figura przy cmentarzu 1746, + 11 2-161 Figura na grobli pod zamkiem 1775 + 12 2-201 Figura 1850 + 13 2-554 Figura 1870 + 14 2-537/1 Figura 1871 + 15 2-186 Figura przy ko ściele 1936 + 16 2-793/1 Krzy Ŝ – Figura Zaprzecznica 1913 + 17 2-550 Szopa w zagrodzie 127 XIX/XX w + 18 2-550 Obora w zagrodzie 127 XIX/XX w + 19 2-550 Stodoła w zagrodzie 127 XIX/XX w + cz ęś ciowo zmieniona 20 2-558/2 Chałupa nr 153 ok. 1875 r. elewacja gruntownie 21 2-546 Chałupa nr 12 1891 r. przebudowany / stracił pierwotny charakter 22 2-546 Spichlerz na piwnicy 12 1891, 1921 r. Gruntownie przebudowany

23 2-546 Budynek inwentarski 12 1891, 1921 r. Gruntownie przebudowany

24 2-546 Stodola w zagrodzie 12 XIX w., Gruntownie przebudowany 25 2-540/2 Obora nr 86 Pocz. XX w. przebudowany 26 2-185 Plebania nr 9 pocz. XX w. - 27 2-542/4 Chałupa nr 14 XIX w - 28 2-537/1 Chałupa nr 15 poł. XIX w. - 29 2-549 Chałupa nr 85 1866 r., - 30 2-608 Obora nr 105 Lata 90-te XIX w. - 31 2-556 Chałupa nr 123 po 1920 r. - obiekty wyburzone 32 2-558/2 Stodola w zagrodzie 153 ok. 1875 - 33 2-558/2 Stajnia z obor ą 153 ok. 1875 - 34 2-276/3 Dom nr 303 ok. 1920 r. - 35 - Chałupa nr 20 Poł. XIX w. - 36 - Stajnia nr 20 XIX w., -

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 71

Lp Nr działki Obiekt Datowanie Stan Uwagi

37 - Krzy Ŝ drewniany parc. Nr 200 1933 - obiekty wyburzone 38 - Krzy Ŝ drewniany parc. Nr 172 1976 - JASTEW 1 4-165/1 Figura przy skrzy Ŝowaniu dróg 1862 + 2 4-89 Figura 1862 + POR ĄBKA USZEWSKA 1 11-1114 Cmentarz parafialny Ok. 1918 r. + XV w. na miejscu pocmentarnym 2 11-1207 Dawny cmentarz przyko ścielny zlikwidowany - plac przed grot ą przed 1904 r., 11- 3 Plebania /obecnie zajazd/ XIX w. 1069/18 + 4 11-123/1 Chałupa nr 109 1919 r. + Kapliczka 5 11-604 1950 przy drodze na Bocheniec + 6 11-1119 Kapliczka szafkowa na słupie 1858 + Kapliczka szafkowa na słupie w 7 11-1403 1925, lesie od strony Uszwi + 8 11-1217 Figura poł. w. XIX + 9 11-305 Figura 1850 + 10 11-301/2 Figura 1866 + 11 11-858 Figura 1911 + 12 11-243 Figura 1923 + 13 11-125/3 Krzy Ŝ - figura 1908 + 14 11-869/2 Krzy Ŝ - figura 1911 + 15 11-383/4 Krzy Ŝ drewniany 1936 + 16 11-1347/1 Krzy Ŝ drewniany 1952 + 17 11-312/2 Krzy Ŝ betonowy 1.5.1961 + zmieniona z zachowanymi 11-891 i 18 Kapliczka szafkowa na drzewie ćw. w. XIX elementami zabytkowej 11-896/6 kapliczki, obecnie na slupie zapewne pod zmieniona 19 11-819 Figura koniec w. XIX – zatraciła pierwotny detal 20 11-78/8 Chałupa nr 84 poł. XIX w. - 21 11-768 Chałupa nr 88 (nr 188) XIX w. - 22 11-770/1 Stodoła nr 256 (nr 255) pocz. XX w. - obiekty wyburzone 24 11-372/2 Kapliczka szafkowa na słupie 2. poł. w. XIX - 23 11-1390 Kapliczka szafkowa na drzewie po 1945 - SUFCZYN 1 12-392 Dom nr 125 2 poł. XIX w. + Spichlerz podworski w 2 12-541/2 pocz. XIX gospodarstwie nr 113 + 3 12-241 Dom nr 234 ok. 1870 - obiekt wyburzony 4 12-454/1 Figura 1751 + 5 12-796 Figura 1873 +

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 72

Lp Nr działki Obiekt Datowanie Stan Uwagi 6 12-814 Figura 1905 + 7 12-276/2 Figura 1913 + 8 12-963/2 Krzy Ŝ – Figura 1534 + 9 12-1108 Krzy Ŝ drewniany 1977 + Zniszczona, we 10 12-131/2 Figura 1884 fragmentach, obok - postawiona nowa, inna 11 12-1000/1 Kapliczka na postumencie 1959 + 12 12-501/2 Kierat przy domu 204 XX - 13 12-341/2 Dom nr 132 2 poł. XIX w. - 14 12-417 Chałupa nr 237 pocz. XX w - obiekty wyburzone 15 12-417 Stodoła w zagrodzie 237 20-te XX w. - 16 12-417 Obora w zagrodzie 237 20-te XX w. - WOLA D ĘBI ŃSKA 1 13-428/3 Chałupa nr 24 2 poł. XIX w + 2 13-432 Chałupa nr 27 1908 r. + 3 13-432 Stodoła w zagrodzie 27 1903?, + 4 13-426 Chałupa nr 85 1904 r. + 5 13-850/4 Figura na granicy D ębna poł. w. XVIII, + 6 13-342/1 Krzy Ŝ – Figura 1907 + 7 13-700 Kapliczka na postumencie 1962 zmieniona 8 13-339/3 Chałupa nr 16 1868 r - 9 13-339/3 Stodoła w zagrodzie 16 2 poł. XIX w. - 10 13-419/1 Chałupa nr 17 2 poł., XIX w. - 11 13-419/1 Stodoła w zagrodzie 17 1878 r - 12 13-419/1 Stodoła /mała/ w zagr. 17 2 poł. XIX w. - 13 13-419/1 Obora i stajnia w zagr. 17 2 poł. XIX w. - 14 13-428/3 Stodoła w zagrodzie 24 ok. 1910 r., - 15 13-824 Chałupa nr 47 1855 r., - 16 13-416/1 Chałupa nr 49 pocz. XX w. - 17 13-443 Stodoła w zagrodzie 56 k. XIX w. - obiekty wyburzone 18 13-424/1 Chałupa nr 61 XIX w - 19 13-424/1 Obora w zagrodzie 61 XIX w - 20 13-424/1 Stodoła w zagrodzie 61 k. XIX w. - 21 13-919 Chałupa 62 2 poł. XIX w. - 22 13-919 Stodoła nr 62 2 poł. XIX w. - 23 13-919 Stajnia w zagrodzie 62 ok. 1945 r. - 24 13-675/1 Chałupa nr 86 2 poł. XIX w. - 25 13-262 Chałupa nr 88 1877 r. - 26 13-262 Stodoła w zagrodzie 88 k. XIX w. - BIADOLINY SZLACHECKIE

1 2-186 Dom nr 2 1905 r. - obiekty wyburzone 2 Obora w zagrodzie 2 1905 r. - 3 Dom nr 4 1881 r., przebudowany lata. 40’

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 73

Lp Nr działki Obiekt Datowanie Stan Uwagi 4 Dom nr 6 ok. 1932 r. + 5 Stodoła w zagrodzie 6 1932 r. - obiekt wyburzony 6 Dom nr 7 ok. 1932 r. + 7 Dom nr 11 ok. 1937 r. + 8 Stodoła w zagrodzie 11 ok. 1937 r. + 9 Dom nr 12 1928 r. + 10 Stodoła w zagrodzie 12 1928 r. - obiekt wyburzony 11 Obora w zagrodzie 12 1928 r. + 12 Dom nr 13 1908 r. - obiekt wyburzony 13 Dom nr 14 1903 r. + 14 Obora w zagrodzie 14 1903 r. + 15 Dom nr 22 lata 30-te XX w. - obiekt wyburzony 16 Stodoła w zagrodzie 22 lata 30-te XX w. + 17 Dom nr 27 lata 30-te XX w. + 18 Dom nr 28 pocz. XX w. + 19 Obora w zagrodzie 28 pocz. XX w. + 20 Dom nr 29 ok. 1900 r. + 21 Dom nr 31 1939 r. + 22 Dom nr 34 1925 r. + 23 Dom nr 35 ok.1890 r. + 24 Dom nr 38 1926 r. + 25 Dom nr 43 1938 r. + 26 Stodoła w zagrodzie 43 ok. 1939 r. + 27 Dom nr 48 1912 r. - 28 Dom nr 53 1906 r. - 29 Stodoła w zagrodzie 53 ok.1900 r. - obiekty wyburzone 30 Dom nr 55 ok. 1920 r. - 31 Chałupa nr 61 k. XIX w.. + 32 Stajnia w zagrodzie 61 k. XIX w.. - obiekt wyburzony 33 Dom nr 62 1918 r. + 34 Dom nr 65 ok. 1920 r. + 35 Dom nr 65 1920 r. + 36 Dom nr 69 ok. 1932 r. + 37 Dom nr 70 1930 r. + 38 Dom nr 71 (dom I) ok. 1928 r. - obiekt wyburzony 39 Dom nr 71 (dom II) ok. 1935 r. + 40 Dom nr 72 1930 r. + 41 Dom nr 74 1927 r. + 42 Dom nr 76 1939 r. - obiekt wyburzony 43 Dom nr 77 ok. 1930 r. +

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 74

Lp Nr działki Obiekt Datowanie Stan Uwagi

Kapliczka szafkowa – + 44 1937 w pobli Ŝu nastawni kolejowej

45 Figura – parcela gromadzka 1927 + Krzy Ŝ – przy drodze do stacji 46 1969 + kolejowej DOŁY Kapliczka murowana w Istnieje, stan dobry pocz.XIX w 1 kształcie słupa (w lesie), (ustalono na podstawie + parcela nr 7 relacji mieszka ńców) 2 Chałupa nr 23 ok. 1880 r. - wyburzona 3 Chałupa nr 27 XIX/XX w. - wyburzona Kapliczka szafkowa – 4 w. XIX/XX. parcela nr 53 + 5 Chałupa nr 119 pocz. XX w. - wyburzona Istnieje (ustalono na

6 Kapliczka szafkowa podstawie relacji w. XIX/XX, + mieszka ńców) 7 Kapliczka szafkowa 1945. + 8 Kapliczka szafkowa ok. 1960 - nie odnaleziono

9 Kapliczka szafkowa nie odnaleziono ok. 1960 - 10 Figura 1851 + 11 Figura 1860 + 12 Figura 1868, + 13 Figura 1875 + 14 Figura 1966 + 15 Krzy Ŝ – figura 1952 + 16 Krzy Ŝ 1900 - nie odnaleziono JAWORSKO 1 Chałupa nr 18 XIX w. - 2 Chałupa nr 55 1903 r. - 3 Chałupa nr 63 2 poł. XIX w. - obiekty wyburzone 4 Stodoła w zagrodzie 65 XIX/XX w. - 5 Chałupa nr 114 XIX w. - 6 Kapliczka szafkowa na drzewie ok. 1914 - nie odnaleziono 7 Kapliczka szafkowa na drzewie - - nie odnaleziono 8 Figura 1869 + 9 Krzy Ŝ drewniany pocz. w. XX z + 10 Krzy Ŝ 1945 + 11 Krzy Ŝ 1959 + 12 Krzy Ŝ 1974 - nie odnaleziono 13 Krzy Ŝ 1977 - nie odnaleziono ŁYSA GÓRA Ko ściół parafialny p. w. M. B. 1 1920-22 Nieustaj ącej Pomocy +

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 75

Lp Nr działki Obiekt Datowanie Stan Uwagi 2 Kapliczka, ok. 1830 + Kapliczka murowana w 3 1938 + kształcie słupa, 4 Figura (przy starej drodze) 1860 - nie odnaleziono 5 Chałupa nr 192 1870 - obiekt wyburzony 6 Figura 1865 + 7 Figura 1870 + 8 Figura 1870 + 9 Figura 3. ćw. W. XIX + 10 Figura 1902 + 11 Figura 1911 + 12 Krzy Ŝ Ŝeliwny ok. 1890 + 13 Krzy Ŝ 1933. + 14 Krzy Ŝ 1935 + 15 Krzy Ŝ 1963 + 16 Krzy Ŝ 1941 + 17 Krzy Ŝ 1963 + ŁONIOWA 1 Kapliczka szafkowa XX w. + 2 Kapliczka 3 ćwierci XIX w + 3 Kapliczka 1886 + 4 Kapliczka 1898 + 5 Kapliczka w. XIX/XX + 6 Kapliczka 1911 + 7 Kapliczka 1913 + 8 Kapliczka 1916 + 9 Kapliczka 1917 + 10 Kapliczka 1926 + 11 Kapliczka 1930 + 12 Kapliczka 1930 + 13 Krzy Ŝ - + 14 Krzy Ŝ przed 1939 + 15 Krzy Ŝ przed 1958 + 16 Krzy Ŝ 1960 + 17 Krzy Ŝ 1961 + 18 Szkoła pocz. XX w. + 19 Młyn pocz. XX w. + 20 Chałupa nr 89 XIX w. - obiekt wyburzony MASZKIENICE 1 Chałupa nr 16 pocz. XX w. +

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 76

Lp Nr działki Obiekt Datowanie Stan Uwagi obiekt wyburzony – 2 Chałupa nr 32 pocz. XX w. - zachowana jedynie piwnica 3 Kapliczka 1970 + 4 Stodoła nr 48 1913 r. - obiekty wyburzone 5 Chałupa nr 59 2 poł. XIX w. - 6 Chałupa nr 67 2 poł. XIX w., + 7 Chałupa nr 71 ok. 1905 r. - obiekt wyburzony 8 Kapliczka 1975 - nie odnaleziono 9 Stodoła nr 87 XIX/XX w. - 10 Chałupa nr 124 XIX w. - 11 Chałupa nr 153 1895 r. - 12 Chałupa nr 155 XIX w. - obiekty wyburzone 13 Chałupa nr 161 k. XIX w. - 14 Chałupa nr 162 1890 r. - 15 Stodoła nr 163 1895 r. - 16 Figura 1890 + 17 Krzy Ŝ drewniany 1938 + 18 Chałupa nr 172 XIX/XX w. - obiekt wyburzony 19 Chałupa nr 182 1906 r. + 20 Krzy Ŝ drewniany pocz. w. XX - nie znaleziono 21 Krzy Ŝ drewniany XX - nie znaleziono 22 Stodoła nr 208 2 poł. XIX w. - obiekty wyburzone 23 Stodoła nr 238 pocz. XX w. - 24 Kapliczka 1974 + 25 Kaplica cmentarna - - obiekty wyburzone 26 Chałupa nr 238 1903 - 27 Chałupa 142 1877 cz ęś ciowo rozebrana 28 Krzy Ŝ drewniany - plac szkolny 1933 + NIED ŹWIEDZA 1 Chałupa nr 106 poł. XIX w. - obiekt wyburzony 2 Kapliczka szafkowa ? + 3 Figura 1890 + 4 Figura 1911 + 5 Figura przy ko ściele 1926 + 6 Krzy Ŝ - figura 1909 + 7 Krzy Ŝ 1911 + Krzy Ŝ drewniany -(przy drodze 8 po 1945 + do D ębna) PERŁA 1 Chałupa nr 15 ok. poł. XIX w. + 2 Kapliczka 1959 +

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 77

Wykaz obiektów uj ętych w ewidencji WKZ wg. poszczególnych miejscowo ści przedstawiaj ą powy Ŝsze tabele. Zaznaczono w nich „+” obiekty istniej ące, natomiast „-” obiekty wyburzone w oparciu o przeprowadzon ą inwentaryzacj ę w terenie. Z uwagi na warto ści kulturowe proponuje si ę obj ąć ewidencj ą zabytków Kaplic ę – Grot ę w Por ąbce Uszewskiej. Obiekt pochodzi z 1904r. zlokalizowana jest w miejscu dawnego pierwotnego ko ścioła drewnianego. Kaplica jest murowana z kamienia łamanego, obło Ŝona darni ą na planie prostok ąta. Wn ętrze przekrywa trójprz ęsłowe sklepienie Ŝaglowe. Grota jest otwarta. Wewn ątrz znajduje si ę ołtarz kamienny wsparty na czterech kamiennych kolumnach.

Fot. Grota na terenie sanktuarium w Por ąbce Uszewskiej.

Ocena i charakterystyka obiektów uj ętych w ewidencji zabytków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Charakterystyka obiektów uj ętych w ewidencji zabytków. Ewidencj ę zabytków tworz ą obiekty tj.: chałupy, domy, stodoły, kapliczki, cmentarze, budynki u Ŝyteczno ści publicznej, zabytki architektury przemysłowej. Obiekty zachowane pochodz ą zazwyczaj z XVII/ XIX w. oraz z pocz. XX w. Dawniej struktur ę zabytków tworzyły w porównywalnym wymiarze domy, chałupy - 35% oraz krzy Ŝe, kapliczki i figury - 44%. Struktura dopełniona była obiektami stajni, spichlerzy i obór – 18%. Po wykonanej inwentaryzacji obiektów zabytkowych w 2009r. struktura zabytków uległa du Ŝej zmianie. W wyniku zwi ększenia działalno ści inwestycyjnej na terenie gminy, wiele obiektów zostało wyburzonych lub gruntownie przebudowanych, co spowodowało, ze zatraciły swój pierwotny charakter. W wyniku tego nast ąpił du Ŝy spadek zabytkowych obiektów gospodarczych, jak równie Ŝ znacz ąco zmniejszyła si ę ilo ść domów i chałup zabytkowych. W skutek dalszego procesu urbanizacji, na terenie gminy mo Ŝe doj ść do sytuacji całkowitego zaniku obiektów zabytkowych, które s ą świadectwem kultury regionu.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 78

Tab. Struktura obiektów z ewidencji zabytków przed i na 06.2009 r.

Obiekty Obiekty wyburzone / Lp Rodzaj obiektów Suma % istniej ące % przebudowan e 1 kapliczki, figury i krzy Ŝe przydro Ŝne 95 63 19 114 44 2 domy/chałupy 37 25 52 89 35 3 cmentarze 1 1 3 4 1 stajnie/obory/spichlerze/ budynki 4 13 8 33 46 18 inwentarskie bud u Ŝyteczno ści publicznej 5 4 3 - 4 2 szkoły, ko ścioły, kaplice SUMA 150 107 257

Graficzne przedstawienie ró Ŝnicy w strukturze obiektów zabytkowych dawniej i obecnie (stan na 2009 r.) na podstawie uaktualnienie ewidencji zabytków WKZ.

Wybrane obiekty z ewidencji zabytków.

Fot. Ko ściół parafialny w Łysej Górze Fot. Kaplica grobowa Jastrzebskich w D ębnie

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 79

A B C A - Figura przy skrzy Ŝowaniu dróg z 1862r. w D ębnie B - Figura na grobli pod zamkiem w D ębnie C - Krzy Ŝ – Figura Zaprzecznica parc. Nr 16 w D ębnie

Ocena obiektów uj ętych w ewidencji zabytków wg sołectw.

W wykazie obiektów z ewidencji zabytków istniało w sumie 257 obiektów w 13 sołectwach. W wyniku przeprowadzonej inwentaryzacji w 2009 r. i oceny stanu zachowania obiektów stwierdzono, Ŝe zachowało si ę tylko 159 obiektów zabytkowych w całej gminie co stanowi 62% obiektów zabytkowych (z czego 5% tj.12 obiektów - stanowi ą obiekty Liczba Stan na czerwiec 2009r. obiektów przebudowane). OBIEKTY ZACHOWANE 147 OBIEKTY 12 PRZEBUDOWANE Z listy obiektów zabytkowych wykre ślono obiekty OBIEKTY WYBURZONE 98 nieistniej ące, wyburzone tj. 98 obiektów, stanowi ących SUMA 257 38% substancji zabytkowej gminy. Stan zachowania obiektów zabytkowych w gminie Dębno jest niezadawalaj ący, liczne wyburzenia mog ą doprowadzi ć do zaniku warto ściowych obiektów architektury regionalnej. W obiektach przebudowywanych zazwyczaj nie doprowadza si ę do

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 80

odtwarzania elementów detalu architektonicznego, zast ępuj ąc go współczesnymi rozwi ązaniami architektonicznymi. Obiekty tak przebudowane trac ą lub znacz ąco zani Ŝaj ą warto ść historyczn ą.

Tab. Stan zachowania obiektów z ewidencji zabytków WKZ, wg poszczególnych sołectw na czerwiec 2009r .

Obiekty Obiekty Obiekty Lp Nazwa sołectwa Suma istniej ące przebudowane wyburzone 1 BIADOLINY SZLACH. 32 1 14 47 2 ŁONIOWA 19 - 1 20 3 DOŁY 10 - 6 16 4 MASZKIENICE 8 1 19 28 5 JAWORSKO 4 - 9 13 6 NIED ŹWIEDZA 7 - 1 8 7 ŁYSA GÓRA 15 - 2 17 8 PERŁA 2 - - 2 9 DĘBNO 17 6 15 38 10 JASTEW 2 - - 2 11 POR ĄBA USZEWSKA 16 2 6 24 12 SUFCZYN 9 1 6 16 13 WOLA D ĘBI ŃSKA 6 1 19 26 147 12 SUMA 98 257 159 Kolorem niebieskim zaznaczono najwi ększ ą liczb ę obiektów istniej ących, kolorem czerwonym - najwi ększ ą ilo ść wyburze ń

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 81

W ocenie dawnego udziału zabytków nieruchomych w poszczególnych sołectwach najwi ększ ą ilo ść zachowanej substancji zabytkowej posiadały: Biadoliny Szlacheckie - 18%, D ębno -15%, Maszkienice - 11%, Wola D ębi ńska - 10%. Udział zabytków w pozostałych sołectwach mie ści si ę w przedziale 1-9%. Po wykonaniu uaktualnienia ewidencji zabytków w 2009 r. zauwa Ŝyć mo Ŝna, Ŝe najwi ęcej wyburzonych (nieistniej ących obiektów) znajduje si ę w Biadolinach Szlacheckich (14), D ębnie (15), Wola D ębi ńska (19) i Maszkienicach (19). W skutek tych zmian udział poszczególnych zabytków nieruchomych w poszczególnych sołectwach kształtuje si ę nast ępuj ąco: Sołectwa w których zwi ększył si ę udział obiektów zabytkowych na tle całej gminy: Biadoliny Szlacheckie (21%), Łoniowa (12%), Por ąbka Uszewska (11%), nieznaczne zwi ększenie udziału w sołectwach: Nied źwiedza (4%), Jaworsko (3%) Sołectwa w których nast ąpił spadek substancji zabytkowej na tle całej gminy Łysa Góra (10%), Maszkienice (6%), Wola D ębi ńska (4%) Sołectwa, które nie zmieniły udziału obiektów zabytkowych na tle całej gminy Sufczyn (6%), Doły (6%), D ębno (15%), Jastew oraz Perła (1%)

W wyniku znacznej liczby obiektów wyburzonych, w Dębnie, Maszkienicach, Biadolinach Szlacheckich i Woli D ębi ńskiej daje si ę łatwo zauwa Ŝyć szybki proces degradacji substancji zabytkowej gminy w wyniku procesu urbanizacji . Najbardziej zagro Ŝonymi utrat ą obiektów zabytkowych obszarami s ą Wola D ębi ńska i Maszkienice.

IV. Zabytkowe cmentarze. W gminie D ębno zachowało si ę 10 cmentarzy zabytkowych, z czego 6 cmentarzy jest czynnych. Wi ększo ść pochodzi z przełomu XVIII/XIX w. Cmentarz czynny zało Ŝony ok. 1918 r. w D ębnie wpisany jest do rejestru zabytków. 5 cmentarzy nie jest wymienionych ani w rejestrze ani w ewidencji zabytków natomiast posiada opracowan ą „Kart ę Cmentarza” wchodz ącą w skład ewidencji cmentarzy u Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Najstarszymi zachowanymi miejscami pocmentarnymi z XV w. s ą cmentarz w Por ąbce Uszewskiej oraz cmentarz w D ębnie. Cztery cmentarze znajduj ą się w Ewidencji zabytków s ą to: • Cmentarz z XIX w. w Por ąbce Uszewskiej, • Cmentarz z XV w. w Por ąbce Uszewskiej, • Cmentarz z XV w. w D ębnie, • Cmentarz morowy z XVIII w. w D ębnie.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 82

Wi ększo ść cmentarzy za wyj ątkiem miejsc pocmentarnych (w Por ąbce Uszewskiej - XV w. i w Dębnie) oraz mocno przekształconego cmentarza z XIX w. w Por ąbce Uszewskiej zachowało si ę w stanie dobrym.

Tab. Wykaz zabytkowych cmentarzy czynnych i nieczynnych w gminie D ębno.

Ogólny stan Pow lp Lokalizacja Okres pochodzenia zachowania Informacje [ar] cmentarza Cmentarze zabytkowe nieczynne Biadoliny wielowyznaniowy wojenny Stan ogólny dobry, Karta cmentarza 1 5,6 Szlacheckie zało Ŝony w 1915r. nagrobków zły WKZ Obecnie jako miejsce W GMINNEJ Por ąbka katolicki przyko ścielny z XV w. pocmentarne, zachowane 2 25,0 EWIDENCJI Uszewska zlikwidowany przed 1904 r. stare ogrodzenie od wsch. ZABYTKÓW i pn., Obiekt mocno przekształcony, W GMINNEJ Por ąbka parafialny katolicki zało Ŝony w zachowane niektóre 3 50,0 EWIDENCJI Uszewska XIX w. zamkni ęty przed 1939 r. nagrobki i kwatera ZABYTKÓW Ŝołnierzy z I wojny światowej Stan dobry, zasi ęg cmentarza czytelny , Maszkienice Karta cmentarza 4 4,0 morowy zało Ŝony w 1831 r., wn ętrz zatarte. Zachował Podlesie WKZ si ę kamienny krzy Ŝ z inskrypcj ą. Zamieniony na plac W GMINNEJ katolicki przyko ścielny z XV w przyko ścielny z 5 Dębno 27,0 EWIDENCJI zlikwidowany. zachowaniem 2 ZABYTKÓW nagrobków, stan dobry morowy z XVIII w. Obecnie miejsce W GMINNEJ 6 Dębno ? (wg. tradycji mo Ŝe cmentarz okre ślone jedynie przez EWIDENCJI tatarski) ustn ą tradycj ę ZABYTKÓW Cmentarze czynne zabytkowe WPIS DO Parafialny - katolicki, zał. ok. 7 Dębno 115 Stan dobry REJESTRU 1918r., A-222 Parafialn - katolicki, rok zał. Stan dobry Karta cmentarza 8 Maszkienice 40,0 1917 r. WKZ parafialny - katolicki, rok zał. Stan dobry Karta cmentarza 9 Łysa Góra 32,0 1950 r. WKZ Por ąbka parafialny - katolicki, rok zał. Stan dobry Karta cmentarza 10 108 Uszewska 1918 r. WKZ

V. Stanowiska Archeologiczne. W ramach Archeologicznego Zdj ęcia Polski przeprowadzono badania powierzchniowe całego obszaru gminy (zdj ęcia archeologiczne nr 104-63, 104-64, 105-63, 105-64, 106-63, 106-64).

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 83

Indeks stanowisk archeologicznych w obszarze Gminy D ębno wg sołectw.

Nr stanowiska na Nr stanowiska na Nr Miejscowo ść Funkcja Chronologia rysunku SUiKZP obszarze obszaru 1. 2. 3. 4. 5. 6. 1 7 104-63 „wały grodziskowe” brak zabytków 2 2 104-64 ślad osadniczy neolit 3 3 104-64 ślad osadniczy neolit 4 4 104-64 ślad osadniczy ep. kamienia 5 5 104-64 ślad osadniczy ep. kamienia 6 6 104-64 ślad osadniczy ep. kamienia ślad osadniczy prahistoria 7 84 104-63 ślad osadniczy nowo Ŝytna ep. kamienia ślad osadniczy MASZKIENICE prahistoria 8 85 104-63 ślad osadniczy pó źne średn. osada nowo Ŝytna 9 86 104-63 ślad osadniczy okr. rzymski 10 87 104-63 ślad osadniczy okr. rzymski 11 88 104-63 ślad osadniczy prahistoria 12 89 104-63 ślad osadniczy okr. rzymski 13 58 104-64 ślad osadniczy ep. kamienia 14 59 104-64 ślad osadniczy ep. kamienia BIADOLINY 15 60 104-64 ślad osadniczy ep. kamienia SZLACHECKIE 16 61 104-64 ślad osadniczy ep. kamienia 17 62 104-64 ślad osadniczy ep. kamienia 18 8 104-64 ślad osadniczy neolit 19 9 poło Ŝenie w Woli nie w 104-64 ślad osadniczy ep. kamienia WOLA Dębnie DĘBI ŃSKA ślad osadniczy ep. kamienia 20 90 104-63 ślad osadniczy wczesne średn. ślad osadniczy nowo Ŝytna 21 71 104-63 ślad osadniczy prahistoria 22 72 104-63 ślad osadniczy ep. kamienia ślad osadniczy prahistoria 23 73 104-63 ślad osadniczy wczesne średn. 24 74 104-63 osada neolit ślad osadniczy ep. kamienia 25 91 104-63 JASTEW ślad osadniczy wczesne średn. 26 97 105-63 ślad osadniczy ep. kamienia 27 98 105-63 ślad osadniczy prahistoria 28 99 105-63 osada neolit 112 osada ep. br ązu 29 poł. w Jastwii nie w 105-63 ślad osadniczy pó źne średn. Dębnie ślad osadniczy ep. kamienia 30 1 104-64 zamek średn.-nowo Ŝyt. ślad osadniczy neolit 31 10 104-64 ślad osadniczy wczesne średn. ślad osadniczy średniowiecze osada prahistoria 32 11 104-64 ślad osadniczy wczesne średn. 33 12 104-64 ślad osadniczy ep. kamienia ślad osadniczy ep. kamienia 34 13 104-64 DĘBNO ślad osadniczy średniowiecze 35 14 104-64 ślad osadniczy ep. kamienia 36 15 104-64 ślad osadniczy ep. kamienia 37 16 104-64 ślad osadniczy ep. kamienia

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 84

Nr stanowiska na Nr stanowiska na Nr Miejscowo ść Funkcja Chronologia rysunku SUiKZP obszarze obszaru 1. 2. 3. 4. 5. 6. 38 17 104-64 ślad osadniczy prahistoria 39 18 104-64 ślad osadniczy neolit pó źny okres 40 19 104-64 osada rzymski

ślad osadniczy ep. kamienia 41 20 104-64 ślad osadniczy prahistoria pó źny okres 42 6 105-64 osada rzymski 43 7 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 44 8 105-64 ślad osadniczy neolit ślad osadniczy ep. kamienia 45 26 105-64 ślad osadniczy prahistoria

46 27 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia

ślad osadniczy ep. kamienia DĘBNO 47 36 105-64 ślad osadniczy ep. br ązu ślad osadniczy prahistoria osada pó ź. okr. rzym. 48 93 104-63 osada wczesne średn. 49 94 104-63 ślad osadniczy prahistoria 50 95 104-63 osada pó ź. okr. rzym. 51 96 104-63 osada pó ź. okr. rzym. ślad osadniczy ep. br ązu –wcz. 52 97 104-63 ep. Ŝelaza ślad osadniczy okres rzymski 53 98 104-63 osada pó ź. okr. rzym. ślad osadniczy ep. kamienia 54 99 104-63 ślad osadniczy neolit osada okres rzymski 55 100 104-63 ślad osadniczy pó źne średn. ślad osadniczy prahistoria 56 101 104-63 ślad osadniczy nowo Ŝytna ślad osadniczy ep. kamienia 57 102 104-63 osada okr. rzymski ślad osadniczy pó źne średn. ślad osadniczy ep. kamienia osada pó ź. okr. rzym. 58 103 104-63 ślad osadniczy pó źne średn. ślad osadniczy XVI w. ślad osadniczy neolit osada ep. br ązu 59 100 105-63 osada prahistoria osada pó ź. okr. rzym. ślad osadniczy nowo Ŝytna ślad osadniczy ep. kamienia 60 102 105-63 osada prahistoria osada prahistoria 61 103 105-63 osada nowo Ŝytna osada ep. br ązu 62 104 105-63 osada prahistoria ślad osadniczy okr. rzymski osada neolit 63 105 105-63 ślad osadniczy ep. br ązu osada ep. br ązu 64 106 105-63 osada pó źne średn. 65 107 105-63 ślad osadniczy prahistoria 66 108 105-63 ślad osadniczy pó ź. okr. rzym.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 85

Nr stanowiska na Nr stanowiska na Nr Miejscowo ść Funkcja Chronologia rysunku SUiKZP obszarze obszaru 1. 2. 3. 4. 5. 6. ślad osadniczy ep. br ązu 67 109 105-63 osada okr. rzymski ślad osadniczy pó źne średn. 68 110 105-63 osada prahistoria 24 69 (poło Ŝenie w D ębnie nie 104-64 ślad osadniczy ep. kamienia w Sufczynie) 92 70 (poło Ŝenie w D ębnie nie 104-63 ślad osadniczy prahistoria w Jastwi) 71 21 104-64 ślad osadniczy prahistoria 72 22 104-64 ślad osadniczy ep. kamienia ślad osadniczy neolit 73 23 104-64 ślad osadniczy średniowieczeXV w. 74 25 104-64 ślad osadniczy ep. kamienia 75 26 104-64 ślad osadniczy ep. kamienia 76 27 104-64 ślad osadniczy prahistoria 77 28 104-64 osada wczesne średn. osada okres halszatcki 78 29 104-64 ślad osadniczy wczesne średn. ślad osadniczy średniowiecze 79 37 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 80 38 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 81 39 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia

82 40 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia

83 41 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia

84 42 105-64 ślad osadniczy prahistoria 85 43 105-64 osada prahistoria 86 44 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 87 45 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 88 46 105-64 osada prahistoria 89 47 105-64 ślad osadniczy prahistoria SUFCZYN ślad osadniczy ep. kamienia 90 48 105-64 ślad osadniczy prahistoria ślad osadniczy pó źne średn. osada neolit 91 49 105-64 osada okr. rzymski osada prahistoria osada neolit 92 50 105-64 osada prahistoria ślad osadniczy pó źne średn. 93 51 105-64 osada prahistoria osada neolit 94 52 105-64 osada prahistoria ślad osadniczy ep. kamienia 95 53 105-64 ślad osadniczy neolit ślad osadniczy prahistoria ślad osadniczy wczesny br ąz 96 58 105-64 ślad osadniczy ep. br ązu osada prahistoria ślad osadniczy neolit 97 59 105-64 osada prahistoria 98 95 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia ślad osadniczy ep. kamienia ślad osadniczy neolit ślad osadniczy prahistoria 99 96 105-64 ślad osadniczy wczesne średn. ślad osadniczy pó źne średn. nowo Ŝytna

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 86

Nr stanowiska na Nr stanowiska na Nr Miejscowo ść Funkcja Chronologia rysunku SUiKZP obszarze obszaru 1. 2. 3. 4. 5. 6. osada neolit 100 97 105-64 ślad osadniczy prahistoria 101 98 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia ślad osadniczy ep. kamienia 102 99 105-64 ślad osadniczy prahistoria 103 100 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 104 101 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 105 102 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia SUFCZYN ślad osadniczy neolit 106 103 105-64 osada prahistoria

107 104 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia ślad osadniczy neolit 108 105 105-64 ślad osadniczy ep. br ązu osada prahistoria 109 106 105-64 ślad osadniczy prahistoria neolit, wczesny 110 107 105-64 ślad osadniczy br ąz 111 108 105-64 osada neolit 112 109 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 113 110 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia ślad osadniczy prahistoria 114 111 105-64 ślad osadniczy wczesne średn. 115 112 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia ślad osadniczy ep. kamienia 116 113 105-64 osada prahistoria ślad osadniczy ep. kamienia 117 114 105-64 osada prahistoria ślad osadniczy ep. kamienia 118 157 105-64 ślad osadniczy prahistoria ślad osadniczy ep. kamienia 119 158 105-64 ślad osadniczy ep. br ązu 120 159 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 121 160 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 122 161 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 123 162 105-64 ślad osadniczy ep. br ązu 124 163 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia ślad osadniczy prahistoria 125 164 105-64 osada ep. br ązu ślad osadniczy neolit 126 165 105-64 osada pó ź. okr. rzym. 127 166 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 128 167 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 129 168 105-64 ślad osadniczy okr. rzymski 130 1 105-64 osada pó ź. okr. rzym.

131 2 105-64 ślad osadniczy neolit

132 3 105-64 ślad osadniczy prahistoria 133 4 105-64 ślad osadniczy neolit ślad osadniczy ep. kamienia 134 9 105-64 ślad osadniczy prahistoria POR ĄBKA 135 71 105-63 osada neolit USZEWSKA 136 72 105-63 ślad osadniczy prahistoria 137 88 105-63 osada pó ź. okr. rzym. osada pó ź. okr. rzym. 138 89 105-63 ślad osadniczy nowo Ŝytna 139 90 105-63 ślad osadniczy ep. kamienia

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 87

Nr stanowiska na Nr stanowiska na Nr Miejscowo ść Funkcja Chronologia rysunku SUiKZP obszarze obszaru 1. 2. 3. 4. 5. 6. ślad osadniczy ep. kamienia 140 91 105-63 ślad osadniczy wczesne średn. 141 92 105-63 ślad osadniczy ep. kamienia ślad osadniczy ep. kamienia 142 93 105-63 ślad osadniczy nowo Ŝytna 143 94 105-63 ślad osadniczy neolit

144 95 105-63 osada pó ź. okr. rzym. POR ĄBKA USZEWSKA 145 96 105-63 ślad osadniczy prahistoria ślad osadniczy ep. br ązu 146 101 105-63 osada pó ź. okr. rzym. ślad osadniczy nowo Ŝytna ślad osadniczy ep. kamienia osada neolit 147 111 105-63 ślad osadniczy prahistoria osada nowo Ŝytna 148 113 105-63 Ślad osadniczy prahistoria osada neolit 149 114 105-63 ślad osadniczy prahistoria 150 115 105-63 ślad osadniczy ep. kamienia ślad osadniczy ep. kamienia 151 116 105-63 ślad osadniczy prahistoria ślad osadniczy nowo Ŝytna 152 117 105-63 ślad osadniczy ep. kamienia 153 118 105-63 ślad osadniczy pó źne średn. ślad osadniczy neolit 154 119 105-63 ślad osadniczy prahistoria 155 120 105-63 osada neolit ślad osadniczy ep. kamienia 156 73 105-63 osada pó ź. okr. rzymski ślad osadniczy ep. kamienia 157 74 105-63 neolit ślad osadniczy prahistoria ślad osadniczy prahistoria 158 75 105-63 ślad osadniczy wczesne średn. ślad osadniczy średniowiecze 159 82 105-63 ślad osadniczy nowo Ŝytna 160 83 105-63 ślad osadniczy ep. kamienia 161 84 105-63 osada neolit DOŁY 162 85 105-63 ślad osadniczy neolit 163 86 105-63 ślad osadniczy pó ź. średn. ślad osadniczy ep. kamienia 164 87 105-63 ślad osadniczy średniowiecze ślad osadniczy nowo Ŝytna ślad osadniczy pó ź. średn. 165 121 105-63 osada nowo Ŝytna 166 122 105-63 osada nowo Ŝytna 167 123 105-63 osada nowo Ŝytna Osada wczesne średn. 168 124 105-63 jednodworcza pó źne średn. osada ślad osadniczy ep. kamienia 169 10 105-64 ślad osadniczy prahistoria pó źne średn. 170 11 105-64 osada ŁYSA GÓRA nowo Ŝytna 171 12 105-64 ślad osadniczy pó źne średn. 172 13 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 173 14 105-64 ślad osadniczy prahistoria

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 88

Nr stanowiska na Nr stanowiska na Nr Miejscowo ść Funkcja Chronologia rysunku SUiKZP obszarze obszaru 1. 2. 3. 4. 5. 6. ślad osadniczy neolit 174 15 105-64 ślad osadniczy pó źne średn. ślad osadniczy paleolit schyłkowy ślad osadniczy prahistoria 175 16 105-64 ślad osadniczy pó źne średn. nowo Ŝytna ŁYSA GÓRA ślad osadniczy ep. kamienia 176 20 105-64 ślad osadniczy nieokre ślona 177 22 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 178 28 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 179 29 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia ślad osadniczy ep. br ązu 180 30 105-64 ślad osadniczy prahistoria 181 31 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia neolit ślad osadniczy 182 32 105-64 pó źne średn. ślad osadniczy nowo Ŝytna ślad osadniczy ep. kamienia 183 33 105-64 ślad osadniczy prahistoria ślad osadniczy ep. kamienia 184 34 105-64 ślad osadniczy prahistoria ślad osadniczy pó źne średn. osada neolit osada ep. br ązu 185 35 105-64 ślad osadniczy wcz. średn. ślad osadniczy pó źne średn. ślad osadniczy prahistoria 186 54 105-64 ślad osadniczy nowo Ŝytna ślad osadniczy ep. kamienia 187 55 105-64 ślad osadniczy prahistoria 188 56 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia ślad osadniczy neolit ślad osadniczy prahistoria 189 57 105-64 ślad osadniczy pó źne średn. nowo Ŝytna ślad osadniczy ep. kamienia 190 61 105-64 ślad osadniczy prahistoria 191 62 105-64 ślad osadniczy ep. br ązu 192 63 105-64 ślad osadniczy neolit ślad osadniczy neolit 193 64 105-64 osada prahistoria ślad osadniczy ep. kamienia ślad osadniczy ep. br ązu 194 65 105-64 ślad osadniczy prahistoria ślad osadniczy wcz. średn. ślad osadniczy pó źne średn. ślad osadniczy ep. br ązu 195 66 105-64 ślad osadniczy prahistoria ślad osadniczy ep. kamienia 196 67 105-64 ślad osadniczy nowo Ŝytna 197 68 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 198 69 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 199 70 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia ślad osadniczy ep. br ązu 200 71 105-64 osada prahistoria 201 72 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 89

Nr stanowiska na Nr stanowiska na Nr Miejscowo ść Funkcja Chronologia rysunku SUiKZP obszarze obszaru 1. 2. 3. 4. 5. 6. ślad osadniczy ep. kamienia 202 73 105-64 ślad osadniczy ep. br ązu 203 74 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 204 75 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia ślad osadniczy ep. kamienia 205 76 105-64 ślad osadniczy prahistoria ślad osadniczy neolit 206 77 105-64 osada prahistoria 207 78 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 208 79 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia ślad osadniczy ep. kamienia ślad osadniczy prahistoria 209 80 105-64 ślad osadniczy pó źne średn. nowo Ŝytna 210 81 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia

211 82 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia

212 83 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia ŁYSA GÓRA 213 84 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 214 85 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia ślad osadniczy ep. kamienia 215 86 105-64 osada prahistoria ślad osadniczy ep. kamienia 216 87 105-64 ślad osadniczy wcz. ep. br ązu 217 88 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 218 5 105-64 osada neolit 219 17 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 220 18 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 221 19 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 222 21 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 223 23 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 224 24 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia osada neolit 225 25 105-64 ślad osadniczy neolit ślad osadniczy ep. kamienia 226 76 105-63 ślad osadniczy średniowiecze ślad osadniczy nowo Ŝytna ŁONIOWA 227 77 105-63 ślad osadniczy ep. kamienia ślad osadniczy ep. kamienia osada neolit 228 78 105-63 ślad osadniczy wcz. br ąz ślad osadniczy pó źne średn. ślad osadniczy nowo Ŝytna ślad osadniczy prahistoria 229 79 105-63 osada pó źne średn. 230 80 105-63 ślad osadniczy nowo Ŝytna ślad osadniczy neolit 231 81 105-63 ślad osadniczy pó źne średn. ślad osadniczy nowo Ŝytna 232 77 106-63 ślad osadniczy neolit 233 78 106-63 ślad osadniczy neolit 234 79 106-63 ślad osadniczy neolit osada neolit ślad osadniczy neolit 235 80 106-63 ślad osadniczy neolit ep. br ązu ślad osadniczy wcz. ep. Ŝelaza osada neolit 236 81 106-63 ślad osadniczy wcz. ep. br ązu

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 90

Nr stanowiska na Nr stanowiska na Nr Miejscowo ść Funkcja Chronologia rysunku SUiKZP obszarze obszaru 1. 2. 3. 4. 5. 6. 237 82 106-63 ślad osadniczy neolit ŁONIOWA 238 83 106-63 osada neolit 239 84 106-63 ślad osadniczy neolit osada wcz. neolit 240 85 106-63 osada neolit osada prahistoria 4 241 (poło Ŝenie w Łoniowej nie 106-64 ślad osadniczy neolit w Nied źwiedzy) 14 242 (poło Ŝenie w Łoniowej nie 106-64 ślad osadniczy ep. kamienia w Nied źwiedzy) 26 243 (poło Ŝenie w Łoniowej nie 106-64 ślad osadniczy ep. kamienia w Nied źwiedzy) 244 24 106-64 ślad osadniczy neolit wcz. ep. br ązu 245 25 106-64 ślad osadniczy ep. Ŝelaza 246 38 106-64 ślad osadniczy wczesne średn. ślad osadniczy ep. kamienia 247 65 106-64 ślad osadniczy neolit ślad osadniczy prahistoria 248 66 106-64 ślad osadniczy ep. kamienia 249 67 106-64 ślad osadniczy prahistoria 250 68 106-64 ślad osadniczy prahistoria wcz. ep. br ązu 251 69 106-64 osada ep. Ŝelaza wcz. ep. br ązu 252 70 106-64 osada JAWORSKO ep. Ŝelaza 253 71 106-64 ślad osadniczy mezolit 254 84 106-64 osada prahistoria 255 85 106-64 ślad osadniczy prahistoria wcz. ep. br ązu 256 86 106-64 osada ep. Ŝelaza 257 87 106-64 ślad osadniczy neolit 258 88 106-64 osada przeworska 259 89 106-64 ślad osadniczy prahistoria 260 89 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 261 90 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 262 91 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 263 92 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 264 93 105-64 ślad osadniczy ep. kamienia 265 7 106-64 ślad osadniczy neolit 266 8 106-64 ślad osadniczy ep. kamienia 267 11 106-64 ślad osadniczy ep. kamienia 268 12 106-64 ślad osadniczy neolit ślad osadniczy mezolit 269 13 106-64 ślad osadniczy prahistoria NIED ŹWIEDZA 270 15 106-64 ślad osadniczy ep. kamienia

271 17 106-64 ślad osadniczy ep. kamienia osada prahistoria 272 18 106-64 ślad osadniczy neolit 273 30 106-64 ślad osadniczy ep. kamienia ślad osadniczy ep. kamienia 274 86 106-63 ślad osadniczy prahistoria

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 91

Stanowiska archeologiczne to materialne ślady działalno ści ludzi. W obr ębie stanowiska archeologicznego grupuj ą si ę zazwyczaj pozostało ści licznych powstaj ących i zamieraj ących kolejno osad czy cmentarzysk. Stanowi ą one podstawowe, a cz ęsto wręcz jedyne źródło wiedzy o najdawniejszej przeszło ści naszych ziem. Nawet dla pó źniejszych czasów, poczynaj ąc od średniowiecza, wyniki bada ń archeologicznych stanowi ą cenne uzupełnienie przekazów pisemnych. W obszarze gminy D ębno znajduj ą si ę 274 stanowiska archeologiczne. Najwi ęcej stanowisk archeologicznych, powy Ŝej 40 znajduje si ę w sołectwach: Sufczyn, Łysa Góra, D ębno. Kolejnymi sołectwami wykazuj ącymi du Ŝy udział stanowisk archeologicznych, w przedziale 20-40 stanowisk s ą: Łoniowa, Jaworsko, Por ąbka Uszewska. Sołectwa w przedziale 10-20 stanowisk to: Doły, Maszkienice, Nied źwiedza. Pozostałe sołectwa cechuje nieznaczny udział stanowisk archeologicznych.

Tab. Rozmieszczenie stanowisk archeologicznych w obszarze gm. D ębno wg. sołectw

Lp Sołectwo Liczba stanowisk archeologicznych 1 BIADOLINY SZLACH. 5 2 ŁONIOWA 26 3 DOŁY 13 4 MASZKIENICE 12 5 JAWORSKO 21 6 NIED ŹWIEDZA 10 7 ŁYSA GÓRA 49 8 PERŁA - 9 DĘBNO 41 10 JASTEW 9 11 POR ĄBKA USZEWSKA 26 12 SUFCZYN 59 13 WOLA D ĘBI ŃSKA 3 274

W wyniku analizy chronologiczno – kulturowej i funkcjonalnej wyró Ŝniono ogółem 414 ró Ŝnych śladów archeologicznych z czego: 325 śladów osadniczych, 1 „wał grodziskowy”,1 zamek (średniowieczny) oraz 87 pozostało ści osad . Podział chronologiczny śladów osadniczych, osad: - mezolit - 2

− neolit - 60

− paleolit schyłkowy - 1

− epoka kamienia - 133

− wczesna epoka br ązu i epoka br ązu - 29

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 92

− wczesna epoka Ŝelaza i epoka Ŝelaza - 7

− okres kultury przeworskiej - 1

− okres halsztacki - 2

− okres wpływów rzymskich - 10

− pó źny okres wpływów rzymskich - 16

− prahistoria - 82

− wczesne średniowiecze - 19

− średniowiecze - 10

− pó źne średniowiecze - 20

− pó źne średniowiecze i czasy nowo Ŝytne - 5

− nowo Ŝytna - 27 − nieokre ślona - 1 Z analizy wynika, Ŝe 332 ślady archeologiczne pochodz ą z najstarszych epok dziejowych, 54 znaleziska pochodz ą ze średniowiecza, natomiast tylko 27 z ery nowo Ŝytnej.

VI. KRAJOBRAZ KULTUROWY.

Ogólna charakterystyka krajobrazu kulturowego gminy D ębno

Ochron ę walorów przyrodniczo - krajobrazowych cz ęś ci terenów gm. D ębno obj ęto prawn ą ochron ą. Południow ą cz ęść gminy do drogi E 4 – obejmuje Obszar Chronionego Krajobrazu Wschodniego Pogórza Wi śnickiego, natomiast w północnej cz ęś ci gminy zachodnie jej obrze Ŝe obejmuje Bratucicki Obszar Chronionego Krajobrazu, a wschodnie kra ńce wchodz ą w granice Radłowsko – Wierzchosławickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. W Obszarze Chronionego Krajobrazu Wschodniego Pogórza Wi śnickiego, w której znajduje si ę wi ększa cz ęść gminy wyró Ŝnia si ę nast ępuj ące typy krajobrazu:

Krajobraz zbli Ŝony do naturalnego, zalesionych wysokich pogórzy - dominuj ących nad dolinami, które stanowi ą dla nich płaszczyzn ę odniesienia. Obszary te - wyró Ŝniaj ą si ę w fizjonomii obszaru jako charakterystyczne dominanty krajobrazowe, pokryte kompleksami naturalnych lasów mieszanych (d ębowo-grabowo-sosnowych i bukowo-jodłowych), o zło Ŝonej strukturze. Rze źba tego obszaru w poł ączeniu z naturaln ą szat ą ro ślinn ą równie Ŝ współtworzy to Ŝsamo ść terenu i pozwala zakwalifikowa ć - tak Ŝe ten obszar - do cennych pod wzgl ędem krajobrazowym. Równie Ŝ w tej strefie wyst ępuj ą atrakcyjne punkty widokowe o rozległych panoramach s ąsiednich wzniesie ń.

Krajobraz kulturowy rolno-le śny bez zabudowy - w obr ębie pogórzy. Stanowi harmonijne przedpole dla zalesionych gór. Obejmuje stoki, poci ęte szachownic ą pól wraz z

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 93

zadrzewieniami śródpolnymi i lasami mieszanymi, o bardzo du Ŝym urozmaiceniu gatunkowym.

Krajobraz kulturowy rolny bez zabudowy - na stokach i grzbietach pogórzy. Stanowi ą go zwarte kompleksy rolne w śród niewielkich enklaw osadniczych. Wyst ępuje sporadycznie na całym omawianym obszarze.

Krajobraz kulturowy rolny z zabudow ą rozproszon ą - na stokach i grzbietach pogórzy. Jest bardzo rozpowszechniony na całym obszarze gminy. Tu wyodr ębni ć mo Ŝna typowy krajobraz rolniczy uprawowy wraz zadrzewieniami oraz krajobraz rolniczy z dominacj ą sadów, które wyró Ŝniaj ą si ę w fizjonomii obszaru, szczególnie w czasie kwitnienia i owocowania oraz struktur ą towarzysz ących upraw rolnych. Zawiera on wiele elementów dysharmonijnych (szklarnie, kominy, kurniki, pi ętrowe domy mieszkalne, wielko-kubaturowe przechowalnie owoców itp.).

Krajobraz kulturowy rolno-osadniczy - w dolinach. Obejmuje zabudow ę wiejsk ą, która na ogół skupia si ę w dnach dolin, osnuta jest na drogach dojazdowych i otoczona u Ŝytkami rolnymi. S ą to tereny silnie przekształcone i nasycone elementami kulturowymi, ró Ŝnej warto ści. W przewa Ŝaj ącej mierze dominuje zabudowa współczesna z okresu powojennego, o formach architektonicznych odbiegaj ących od historycznych wzorów budownictwa tego obszaru.

Krajobraz kulturowy osadniczy - w dolinach. Obejmuje zwart ą zabudow ę wiejsk ą skupion ą w rejonach skrzy Ŝowa ń wa Ŝnych tras komunikacyjnych, tradycyjnych centrach miejscowo ści, głównie centrach administracyjnych gmin. Są to tereny skupiaj ące podstawowe usługi publiczne i komercyjne poszczególnych miejscowo ści oraz o środki usługowe 2-go stopnia. Podobnie jak w krajobrazie rolno-osadniczym architektura tych terenów korzysta ze wzorów współczesnych, nie maj ących zwi ązków z budownictwem regionalnym.

Dla zachowania warto ści krajobrazowych i kulturowych w gminie, ochronie konserwatorskiej w szczególno ści winny podlega ć: • historyczne układy osadnicze, • historyczna sie ć dro Ŝna, • historyczne zasady zagospodarowania terenu, • zespoły i obiekty zabytkowe uwzgl ędnione w wykazach dla poszczególnych miejscowo ści, ziele ń, cieki wodne i ukształtowanie terenu.

Najistotniejsze zagro Ŝenia krajobrazu naturalnego gminy:

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 94

- rozproszony charakter zabudowy i dalsza ekspansja osadnictwa maj ąca negatywny wpływ na ład przestrzenny środowiska;

- funkcjonowanie w obszarze dzikich wysypisk w szczególno ści na obrze Ŝach terenów le śnych, dolinach potoków,

- zmiany w obr ębie naturalnego środowiska gminy w dolinach cieków wodnych (zanik otuliny biologicznej);

- nasilaj ący si ę rozwój osadnictwa na stokach i wzniesieniach na obszarze całej gminy uwidaczniaj ący si ę szachownic ą obszarów le śnych i malej ącym ich areałem zw. równie Ŝ z niewła ściw ą, ekspansywn ą gospodark ą le śną.

Waloryzacja krajobrazu kulturowego gminy D ębno.

Na podstawie waloryzacji krajobrazu kulturowego 1 wykonanej w 2000 roku przez prof. J. Bogdanowskiego zespół gminy D ębno charakteryzuj ą nast ępuj ące uwarunkowania kulturowe:

Tab.

Lp Stopie ń waloryzacji Sołectwa Potencjalna warto ść zabytkowa: zespół historyczny

1 jednorodny lub nawarstwiony, o czytelnej formie DĘBNO

ŚĆ dobrym lub do ść dobrym stanie zachowania Warto ść potencjalna zabytkowa: zespół DĘBNO, BIADOLINY historyczny nawarstwiony o czytelnej formie i

2 WARTO SZLACHECKIE, MASZKIENICE,

ZABYTKOWA zaniedbanym lub zdegradowanym stanie POR ĄBKA USZEWSKA zachowania 3 WARTO ŚĆ WSPÓŁCZESNA WOLA D ĘBI ŃSKA 4 WARTO ŚĆ MIESZANA Wszystkie sołectwa

W wyniku tej waloryzacji zostały wskazane działania ochronne dla poszczególnych sołectw a mianowicie postulowane do wyznaczenia w opracowaniach gminy D ębno:

Tab. Lp Działania wyznaczone w 2001r. Sołectwa 1 RK – Rezerwat kulturowy DĘBNO

2 BIADOLINY, DOŁY, JAWORSKO, ŁONIOWA, SOK- Strefa Ochrony konserwatorskiej ŁYSA GÓRA, MASZKIENICE, POR ĄBKA USZEWSKA JASTEW, NIED ŹWIEDZA, PERLA, 3 SIK- Strefa Integracji Konserwatorskiej SUFCZYN, WOLA D ĘBI ŃSKA 4 KONSREWACJA DĘBNO BIADOLINIY SZLACHECKIE, JAWORSKO, 5 REKOMPOZYCJA MASZKIENICE, POR ĄBKA USZEWSKA,

1 Janusz Bogdanowski, Krajobraz kulturowy Polski – Województwo Małopolskie, Kraków - Warszawa 2001r.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 95

DOŁY, JASTEW, ŁONIOWA, ŁYSA GÓRA, 6 KONTYNUACJA NIED ŹWIEDZA, PERŁA, SUFCZYN, WOLA DĘBI ŃSKA

Ocena dotychczasowych działa ń zwi ązanych z ochron ą dziedzictwa kulturowego gminy, w odniesieniu do metody JARK-WAK.

Na podstawie analizy J. Bogdanowskiego oraz aktualizacji ewidencji zabytków mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe obszarem o najwy Ŝszych warto ściach zachowanego dziedzictwa kulturowego pozostaje D ębno. Nie zostały dotychczas podj ęte działania zwi ązane z utworzeniem Rezerwatu Kulturowego w D ębnie. Postulowany przebieg granic rezerwatu pokrywa si ę natomiast z proponowan ą dla ochrony zespołu zamkowego w D ębnie stref ą B- cz ęś ciowej ochrony konserwatorskiej.

Wyznaczone do obj ęcia stref ą SOK sołectwa Biadoliny Szlacheckie i Maszkienice, Jaworsko, Łysa Góra , w wyniku znacznej utraty substancji zabytkowej nie klasyfikuj ą si ę w cało ści do obj ęcia działaniami rekompozycyjnymi, m.in. z uwagi na brak materiałów źródłowych i historycznych, które umo Ŝliwiłyby t ą rekompozycj ę. Działania te uniemo Ŝliwiłaby równie Ŝ znaczna ilo ść nowych obiektów powstałych na miejscu dawnych chałup i domów mieszkalnych (najbardziej zagro Ŝone utrat ą obiektów zabytkowych s ą Maszkienice ). Dlatego sugerowane jest poszukiwanie nowych mo Ŝliwo ści utrzymania i zachowania istniej ącej substancji zabytkowej krajobrazu kulturowego poprzez m.in. kontynuacj ę działa ń dotychczasowych ochrony zabytków, wi ększe nakłady finansowe na utrzymanie cennych obiektów zabudowy mieszkaniowej i prób ę ich cz ęś ciowej lub cało ściowej rekompozycji „in situ” oraz mo Ŝliwo ść adaptacji obiektów na potrzeby środowiska lokalnego w celach edukacyjnych i integracyjnych.

W analizie porównawczej dla sołectw wymienionych przez J.Bogdanowskiego w waloryzacji krajobrazu kulturowego z dokonan ą aktualizacj ą ewidencji zabytków, widoczny jest znaczny spadek substancji zabytkowej w sołectwie Wola D ębi ńska. Z uwagi na tak znikom ą ilo ść pozostawionych obiektów zabytkowych (6) i znikom ą liczb ę stanowisk archeologicznych (3) sołectwo nie klasyfikuje si ę obj ęcia stref ą integracji konserwatorskiej. Strefa SIK mo Ŝliwa jest do wyznaczenia dla w cz ęś ci sołectw Nied źwiedza (7 obiektów i 10 stanowisk archeologicznych) oraz Sufczyn (9 obiektów i 59 stanowisk archeologicznych - najwi ększa liczba w całej gminie!). Pozostałe sołectwa nie posiadaj ą znacznego udziału obiektów zabytkowych w gminie i w obecnym procesie urbanizacji nie zanotowano spadku ich substancji zabytkowej.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 96

1.2. Diagnoza i uwarunkowania ochrony środowiska kulturowego

 Zabytki kultury materialnej oraz miejsca zwi ązane z wa Ŝnymi wydarzeniami historycznymi, stanowi ą dziedzictwo kulturowe, decyduj ące o to Ŝsamo ści kulturowej gminy. NajwaŜniejsze obiekty kultury jakie znajduj ą si ę w obszarze gminy to:

− obiekty wpisane do rejestru zabytków, podlegaj ące prawnej ochronie konserwatorskiej: o w Dębnie : Zespół zamkowy XV-XIX – zamek, park, Alejka parkowa, Ko ściół parafialny p.w. św. Małgorzaty, Cmentarz parafialny wraz z kaplic ą XIX, o w Por ąbce Uszewskiej : Ko ściół parafialny p.w. św. Andrzeja Ap, o w Maszkienicach Ko ściół Parafialny p.w. św.Józefa,

− 10 cmentarzy zabytkowych – z XV w. XVIII w i z XIX w. (1 w rejestrze zabytków, 4 w ewidencji zabytków, pozostałe posiadaj ą - dokumentacj ę konserwatorsk ą „Karty cmentarza”),

− budownictwo mieszkaniowe - głównie obiekty regionalnej architektury drewnianej (chałupy, domy) w skupione w Maszkienicach, Dołach, Jaworsku, Biadolinach Szlacheckich, nielicznie zachowane w pozostałych sołectwach. Zagra Ŝa całkowita utrata obiektów zabytkowych budownictwa mieszkaniowego,

− kapliczki i krzy Ŝe przydro Ŝne – istotny element krajobrazu gminy. Stanowi ą świadectwo kultu i element decyduj ący o to Ŝsamo ści kulturowej krajobrazu. Obecnie dominuj ący element substancji zabytkowej gminy,

− liczne stanowiska archeologiczne , z koncentracj ą w Sufczynie, Łysej Górze i D ębnie. Du Ŝa liczba stanowisk jest w sołectwach: Łoniowa, Jaworsko, Por ąbka Uszewska. Wi ększo ść pochodzi z najstarszych epok dziejowych (>300 śladów) ze średniowiecza (54 ślady) i z ery nowo Ŝytnej (27 śladów).

 Stan zachowania materii zabytkowej i ochrony krajobrazu kulturowego jest zró Ŝnicowany. Najbardziej cenne (wpisane do rejestru) są chronione w stopniu zadawalaj ącym. Budownictwo zagrodowe i mieszkaniowe charakteryzuje zanik i dewastacja (około 38% tego typu zabudowy została wyburzona).

 Zagro Ŝeniami dla dziedzictwa kulturowego gminy s ą zagro Ŝenia b ędące wynikiem procesu urbanizacji w tym: • rozbudowa sieci dro Ŝnej,

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 97

• wprowadzanie we wsiach nowej zabudowy, przy równoczesnym zaniku obiektów cennych pod wzgl ędem historycznym, • zanik lokalnych tradycji oraz nazewnictwa. Istotnymi zagro Ŝeniami maj ącymi wpływ na krajobraz kulturowy gminy D ębno s ą: • ekspansja osadnictwa w rejonie zamku w D ębnie, • przekraczanie skali zabudowy, przysłoni ęcia widokowe, • brak koncepcji utrzymania budownictwa drewnianego (np. poprzez wykorzystywanie zabudowy w celach promocji turystycznej gminy), • przebudowy i wyburzenia obiektów znajduj ących si ę w ewidencji zabytków, a poprzez to zanik substancji zabytkowej, obni Ŝenie walorów krajobrazowych i kulturowych gminy, • zagro Ŝenia wynikaj ące z uwarunkowa ń fizjograficznych gminy. Zanikanie krajobrazów otwartych, zatracanie osi widokowych, a tym samym obni Ŝenie jako ści relacji widokowych w obszarze gminy.

 Degradacj ą substancji zabytkowej najbardziej zagro Ŝone s ą zabytki w sołectwach Wola D ębi ńska i Maszkienice, ponadto szybki proces utraty obiektów zabytkowych odnotowano w Biadolinach Szlacheckich i D ębnie.

 Dla wła ściwego zachowania dziedzictwa kulturowego gminy D ębno powinno si ę podj ąć działania zmierzaj ące do powstrzymanie degradacji substancji zabytkowej zwłaszcza obiektów zabytkowych uj ętych w gminnej ewidencji zabytków. Udział obiektów zabytkowych zachowanych w stosunku do lat poprzednich to - ok. 57% z czego wi ększo ść stanowi ą kapliczki figury i krzy Ŝe przydro Ŝne - ok. 63%, domy / chałupy – 25% i stajnie, spichlerze, obory – 8%. Przy zało Ŝeniach dalszego rozwoju gminy D ębno nale Ŝy: • obj ąć ochron ą prawn ą obiekty zabytkowe w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego poprzez: - ustalenie stref ochrony konserwatorskiej ścisłej i po średniej dla zało Ŝenia zamkowego w D ębnie, - ustalenie działa ń ochronnych dla obiektów uj ętych w ewidencji zabytków, • opracowa ć Gminny Program Ochrony Zabytków stosownie do art.87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r, o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, • okre śli ć mo Ŝliwo ści wykorzystania zachowanych obiektów zabytkowych w tym w szczególno ści 147 obiektów uj ętych w ewidencji, celem zahamowania procesu degradacji i zniszczenia,

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 98

• wskaza ć mo Ŝliwo ść alternatywnego wykorzystania zachowanych obiektów, staraj ąc si ę utrzyma ć je w otaczaj ącym otoczeniu w stanie In situ. W przypadku niemo Ŝno ści utrzymania obiektów In situ sugeruje si ę opracowanie zasad ochrony obiektów. (np. z mo Ŝliwo ści ą skupienia obiektów na zasadnie skansenu z wykorzystaniem warto ści historycznej dla celów promocji gminy i regionu oraz dla celów edukacyjnych). W przypadku dalszej post ępuj ącej degradacji obiektów zabytkowych lub zabudowy posiadaj ącej cechy zabudowy regionalnej istnieje realne zagro Ŝenie utraty substancji historycznej, tworz ącej krajobraz kulturowy regionu i buduj ącej jego to Ŝsamo ść .

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 99

2. OSADNICTWO I STRUKTURY PRZESTRZENNE

2.1. Ocena stanu istniej ącego

Rozmieszczenie ludno ści wg sołectw Tab. Rozmieszczenie ludno ści w poszczególnych jednostkach osadniczych

Liczba ludno ści Bezwzgl ędny Dynamika przyrost rozwoju Sołectwa ludno ści ludno ści w %

2000 2008 w latach w latach 2000-2008 2000-2008 Biadoliny Szlacheckie 858 895 37 104,3

Dębno 1488 1625 137 109,2 Doły 629 607 -22 96,5 Jastew 516 491 -25 95,1 Jaworsko 687 681 -6 99,1 Łoniowa 920 956 36 103,9 Łysa Góra 1534 1485 -49 96,8 Maszkienice 1412 1413 1 100 Niedźwiedza 620 602 -18 97,1 Perła 456 476 20 104,4 Por ąbka Uszewska 1234 1261 27 102,2 Sufczyn 1774 1973 199 111,2 Wola D ębi ńska 1405 1623 218 115,5 Gmina 13 533 14 088 555 104,1

Wykres Ludno ść w gminie D ębno.

LUDNOŚĆ W GMINIE DĘBNO

14200 14088 14000 13976 13900 13800 1 36 9 3 13600 13533 13400 13200 2000 r. 2002 r. 2004 r. 2006 r. 2008 r.

Źródło: UG D ębno

Sie ć osadnicz ą gminy tworzy 13 sołectw, w śród których dominuje ludno ściowo Sufczyn. Du Ŝymi jednostkami osadniczymi s ą równie Ŝ D ębno, Wola D ębi ńska, Łysa Góra,

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 100

Maszkienice, Por ąbka Uszewska licz ące powy Ŝej 1000 mieszka ńców. Pozostała ludno ść zamieszkuje 4 wsie o 500-1000 mieszka ńców: Łoniowa, Jaworsko, Doły, Biadoliny Szlacheckie) oraz 3 mniejsze sołectwa do 500 mieszka ńców tj. Jastew, Perła, Nied źwiedza. Na przestrzeni lat 2000 – 2008 widoczna jest słaba dynamika rozwoju ludno ści gm. D ębno wynosz ąca 104,0%, przy czym w latach 2000 – 2004 wyniosła ona 102,7%, a w latach 2004 – 2008 – 101,3%. Świadczy to o osłabieniu tendencji rozwoju demograficznego. Sołectwa w których nast ąpił najwi ększy przyrost ludno ści to Wola D ębi ńska, Sufczyn i D ębno, słaby przyrost odnotowano w Biadolinach Szlacheckich, Łoniowej, Perle i Por ąbce Uszewskiej. W Maszkienicach miała miejsce stagnacja demograficzna natomiast w pozostałych miejscowo ściach tj. Łysa Góra, Jastew, Doły, Nied źwiedza i Jaworsko wyst ąpiło zjawisko depopulacji - zmniejszenie si ę liczby ludno ści.

Wykres Udział ludno ści poszczególnych sołectw w ogólnej liczbie ludno ści gminy D ębno wg. stanu na 2008r.

Najwi ększy udział ludno ści (kolor ciemno zielony) maj ą sołectwa: Sufczyn -14%, Wola Dębi ńska, D ębno - 12%, Łysa Góra - 11% Maszkienice -10% NiŜszy udział ludno ściowy (kolor jasno zielony) maj ą Por ąbka Uszewska - 9%, Biadoliny Szlacheckie - 6% Łoniowa -7% i Jaworsko -5%. Analiza rozwoju demograficznego, a tak Ŝe potencjał ludno ściowy poszczególnych sołectw wskazuje i Ŝ, wokół Woli D ębi ńskiej, Sufczyna i D ębna tworzy ć si ę b ędą wi ększe struktury przestrzenne. Sołectwa te b ędą stanowiły o środki rozwoju społeczno-gospodarczego gminy. Sołectwa Łysa Góra, Maszkienice, Porabka Uszewska, Łoniowa, Biadoliny Szlacheckie oraz w mniejszym stopniu Jaworsko stanowi ć b ędą o środki pomocnicze w strukturze osadniczej gminy. Natomiast Nied źwiedza, Perła, Jastew i Doły to miejscowo ści o niskim potencjale rozwojowym w strukturze przestrzennej gminy.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 101

Charakterystyka ogólna jednostek osadniczych Za główn ą jednostk ę strukturaln ą gminy uwa Ŝa si ę sołectwo Wola D ębi ńska, pełni ącą funkcj ę o środka gminnego. D ębno wyró Ŝnia si ę od pozostałych miejscowo ści warto ściami kulturowymi m.in. zało Ŝeniem dworsko - parkowym o warto ściach ponadlokalnych. Najwa Ŝniejszym atutem poło Ŝenia gminy D ębno jest przebieg przez jej obszar drogi krajowej E – 40, intensyfikuj ącej tendencje rozwojowe, czego przykładem s ą liczne funkcjonuj ące ju Ŝ podmioty gospodarcze oraz zainteresowanie inwestorów terenami poło Ŝonymi w sąsiedztwie tej drogi. Cech ą charakterystyczn ą sieci osadniczej gminy jest jej niejednorodna struktura. Wynika ona z faktu, Ŝe cz ęść jednostek rozwijała si ę w dolinie rzeki Nied źwiedzia, cz ęść lokalizowana była w dolinach potoków lub na terenach wzniesie ń tworz ąc tym samym rozproszony układ osadniczy. Zdecydowana cz ęść zabudowy struktur osadniczych jest usytuowana na terenach najmniej zagro Ŝonych niekorzystnymi procesami fizjograficznymi oraz najkorzystniejszymi warunkami klimatycznymi, pozostała cz ęść poło Ŝona jest na terenach zagro Ŝonych zjawiskami hydrogeologicznymi, które mog ą ujawni ć si ę w wyniku niekorzystnych zjawisk klimatycznych. Funkcja mieszkaniowo - usługowa oraz produkcyjna skupia si ę w terenach równinnych, oraz na łagodnych stokach. Zabudowa zagrodowa i le śnictwo obejmuje wi ększe stoki i wy Ŝsze wzniesienia terenu. Rozwój struktury przestrzennej spowodował zaw ęŜ enie naturalnej otuliny biologicznej rzek oraz wylesie ń na stokach doliny. W strukturze funkcjonalno - przestrzennej jednostek osadniczych mo Ŝna wyró Ŝni ć nast ępuj ące elementy: • obszary mieszkaniowe, • obszary usługowe, • obszary produkcyjne, • tereny rekreacyjne. Jednostki osadnicze uzupełniaj ą zespoły le śne i rolnicze przestrzenie produkcyjne. Wi ększo ść jednostek osadniczych w gminie D ębno ma charakter ulicowy. Wynika to z rozwoju poszczególnych wsi przy traktach komunikacyjnych i trakcie handlowym (D ębno). Współczesna ekspansja zabudowy mieszkaniowej w tereny rolnicze i wiejskie powoduje zmiany w istniej ących układach komunikacyjnych, b ędąc równie Ŝ przyczyn ą rozrostu sieci dro Ŝnej a tym a tym samym stałe powi ększanie si ę terenów zurbanizowanych kosztem terenów rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Według typologii fizjonomicznej wsie gminy zaliczy ć mo Ŝna do : − układu ulicowego : Perła, Łoniowa, Doły, Jastew ,

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 102

− układu ulicowego wielodro Ŝnego: Maszkienice, Wola D ębi ńska, D ębno, Por ąbka Uszewska, Łysa Góra, Sufczyn, Nied źwiedza. Najbardziej skoncentrowanymi jednostkami osadniczymi s ą: Maszkienice i Łysa Góra . Warto ściowymi elementami tworz ącymi struktur ę zabudowy gminy D ębno s ą jednostki osadnicze, które wyró Ŝniaj ą si ę w krajobrazie otwartym gminy. Jednostki te tworz ą zespolony układ zabudowy skupionej wzdłu Ŝ ci ągów komunikacyjnych. Do tego typu jednostek nale Ŝą : Doły, Por ąbka Uszewska, Łoniowa, Nied źwiedza . Miejscem w którym obecnie koncentruje si ę zabudowa mieszkaniowa, tworz ąc rozproszony układ osadniczy s ą okolice Dębna , Woli D ębi ńskiej oraz Sufczyna. Obszar ten ma obiekty wyburzone mo Ŝliwo ści oraz predyspozycje rozwojowe. Widoczne jest to równie Ŝ w dynamicznych przemianach w tych sołectwach, zwi ązanych z du Ŝym udziałem nowych budynków i zmniejszeniem liczby obiektów zabytkowych.

Ocena rozwoju osadnictwa Liczba ludno ści w poszczególnych sołectwach zwi ązana jest ści śle z zabudow ą mieszkaniow ą. Rozkład budynków mieszkalnych w poszczególnych sołectwach obrazuje poni Ŝsza tabela.

Tab. Rozkład budynków mieszkalnych w poszczególnych sołectwach.

Liczba obiektów Obiekty Lp Sołectwo wg ewidencji nr porz ądkowych wybudowane stan na czerwiec 2009 w 2000-2009r. 1 BIADOLINY SZLACH. 225 15 2 ŁONIOWA 263 26 3 DOŁY 200 20 4 MASZKIENICE 382 53 5 JAWORSKO 209 32 6 NIED ŹWIEDZA 160 12 7 ŁYSA GÓRA 359 33 8 PERŁA 126 15 9 DĘBNO 386 133 10 JASTEW 131 20 11 POR ĄBA USZEWSKA 378 47 12 SUFCZYN 498 111 13 WOLA D ĘBI ŃSKA 383 128 3700 645

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 103

Wykres Wykres

Wykres Udział budynków mieszkalnych w poszczególnych sołectwach w gminie D ębno ewidencji stan na czerwiec 2009, z uwzgl ędnieniem obiektów z lat 2000-2009 r.(opracowanie na poddstawie danych patrz tabela ). Wykres Udział nowych budynków mieszkalnych, wybudowanych w okresie 2000- 2009 r. (opracowanie na poddstawie danych patrz tabela ).

Z wykonanej analizy udziału budynków w poszczególnych sołectwach do ogółem w gminie wynika, Ŝe najbardziej rozbudowan ą struktur ę osadnicz ą maj ą sołectwa tj: • Sufczyn - 14%, • Dębno - 11%, • Wola D ębi ńska, Por ąbka Uszewska, Maszkienice, Łysa Góra - 10%, Porównuj ąc udział nowych budynków wybudowanych w latach 2000-2009 w poszczególnych sołectwach do gminy mo Ŝna zauwa Ŝyć, Ŝe najwi ęcej nowych obiektów powstało: • w D ębnie - 21% • w Woli D ębi ńskiej - 20% • w Sufczynie - 17% Mniej obiektów w latach ubiegłych powstało w Por ąbce Uszewskiej (7%) i Maszkienicach (8%), porównywalny przyrost zanotowano w Jaworsku i Łysej Górze (5%). W pozostałych sołectwach natomiast nie powstały nowe obiekty mieszkaniowe. Mo Ŝna zatem stwierdzi ć, Ŝe najszybciej rozwijaj ącymi si ę jednostkami osadniczymi s ą: Dębno, Wola D ębi ńska i Sufczyn.

2.2. Diagnoza i uwarunkowania rozwoju osadnictwa.

 Istotnym elementem rozwoju przestrzennego gminy D ębno jest osadnictwo wiejskie. Do ść zwarty system osadnictwa poszczególnych jednostek wykształcony w formie

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 104

zabudowy skupionej b ądź ulicowej, stwarza korzystne warunki ekonomiczne (ni Ŝsze koszty uzbrojenia, lepsza dost ępno ść do usług) dla uzupełnienia zabudowy lub jej przyszłego rozwoju. Rozwój przestrzenny organizmów wiejskich winien odbywa ć si ę na zasadzie kontynuacji i uzupełnienia istniej ących układów.

 Najszybciej rozwijaj ącymi si ę strukturami przestrzennymi są sołectwa Dębno, Wola D ębi ńskia i Sufczyn . Nale Ŝy d ąŜ yć do zrównowa Ŝonego procesu rozwoju ich struktur osadniczych z zapewnieniem odpowiednich - niezb ędnych rezerw terenowych.

 Sołectwa D ębno, Wola D ębi ńska i Sufczyn w wyniku powi ększania swoich jednostek osadniczych w sposób znacz ący obni Ŝyły zachowan ą substancj ę zabytkow ą. Aby unikn ąć kolejnej degradacji zabytkowych obiektów, nale Ŝy w tych sołectwach d ąŜ yć do mo Ŝliwej poprawy jako ści środowiska kulturowego, uwzgl ędniaj ąc to w lokalnej polityce rozwoju sołectw.

 Dobre funkcjonalne skomunikowanie sołectw stwarza mo Ŝliwo ści prawidłowego rozwoju organizmów wiejskich nie tylko w zakresie mieszkalnictwa, lecz tak Ŝe usług, w tym równie Ŝ o charakterze ponadlokalnym oraz rozwoju funkcji turystyczno – rekreacyjnej.

 Wszystkie wsie gminy wyposa Ŝone s ą w urz ądzenia oraz sie ć wodoci ągow ą, energetyczn ą i gazow ą natomiast skanalizowanych jest 5 wsi tj. Maszkienice, Wola Dębi ńska, D ębno, Por ąbka Uszewska i Łysa Góra. Dysproporcje pomi ędzy zwodoci ągowaniem, a skanalizowaniem gminy wywołuj ą konieczno ść porz ądkowania gospodarki ściekowej, poprzez rozbudow ę urz ądze ń i sieci kanalizacyjnej. Nieuporz ądkowana w pełni gospodarka ściekowa stanowi istotny czynnik ograniczaj ący rozwój gminy, popraw ę standardów Ŝycia mieszka ńców oraz element degraduj ący środowisko naturalne.

 Istniej ą mo Ŝliwo ści terenowe prawidłowego rozwoju jednostek poprzez rozbudow ę wykształconych ju Ŝ układów funkcjonalnych poszczególnych jednostek.

 Południowy obszar gminy D ębno znajduje si ę w Obszarze Chronionego Krajobrazu Pogórza Wi śnickiego, co obliguje do rozwoju przestrzennego osadnictwa w sposób nie zagra Ŝaj ący warto ści ą przyrodniczym i krajobrazowym „Obszaru”.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 105

3. WYPOSA śENIE IN śYNIERYJNE

3.1. Infrastruktura techniczna

3.1.1. Zaopatrzenie w wod ę Źródłem zaopatrzenia w wod ę jest wodoci ąg komunalny Rejonowego Przedsi ębiorstwa Wodoci ągów i Kanalizacji w Brzesku Spółka z o.o. Woda dostarczana jest z uj ęcia wody w Łukanowicach na rzece Dunajec. Jego dobowa zdolno ść produkcyjna wynosi 11 200 m 3/dob ę. Przesył odbywa si ę dwoma uło Ŝonymi równolegle ruroci ągami magistralnymi ø400 mm, biegn ącymi od uj ęcia w Łukanowicach wzdłu Ŝ drogi krajowej E-40 w kierunku zachodnim do gmin Wojnicz, D ębno i Brzesko. W miejscowo ści Sufczyn zlokalizowany jest zbiornik wody oraz pompownia sieciowa. Sie ć rozbiorcza ma średnice od ø80 do ø300 mm. Praca sieci wodoci ągowej odbywa si ę pod ci śnieniem stacji pomp, a w rejonach górzystych wspomagana jest przez zespoły pomp hydroforowych. Wie ś Jaworsko zasilana jest przez zbiornik wyrównawczy o pojemno ści ok. 50 m 3.

Fot. Pompownia sieciowa i zbiornik wody w Sufczynie.

Sie ć wodoci ągowa doprowadzona jest do wszystkich miejscowo ści gminy. Z wodoci ągu komunalnego zasilanych jest około 95% gospodarstw domowych. System zaopatrzenia gminy w wod ę nale Ŝy uzna ć za wystarczaj ący. Wymagana jest modernizacja i niewielka rozbudowa.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 106

Na terenie gminy istniej ą studnie kopane i wiercone o zró Ŝnicowanych gł ęboko ściach i wydajno ściach. Ilo ść studni okre śla si ę szacunkowo na 2100 szt. Cz ęść z nich wykorzystywana jest dla celów gospodarczych a cz ęść jest nieczynna. Schemat sieci wodoci ągowej został przedstawiony na ryc. 8 oraz zał ączniku graficznym – „Rysunku infrastruktury”

3.1.2. Odprowadzenie i oczyszczanie ścieków. Na terenie gminy funkcjonuj ą 3 oczyszczalnie ścieków: 1) oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna Maszkienice typu „SBR-250”, maksymalny przeplyw dobowy 258,8 m 3/d; oczyszczone ścieki s ą odprowadzane do wód powierzchniowych rowu melioracyjnego „I”, który ł ączy si ę z rowem „R”, stanowi ącym prawobrze Ŝny dopływ rzeki Usznicy w km 24+850, 2) oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna Wola D ębi ńska typu „PROTEZ-OY”, maksymalny przepływ dobowy 322 m 3/d; oczyszczone ścieki s ą odprowadzane do wód powierzchniowych potoku Nied źwied ź w km 4+280, 3) oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna Łysa Góra typu „KOS 2/50”, maksymalny przepływ dobowy 116,6 m 3/d; oczyszczone ścieki s ą odprowadzane do wód powierzchniowych rzeki Kisielina w km 41+160.

Fot. Oczyszczalnia ścieków w Maszkienicach.

Oczyszczalnia Maszkienice przyjmuje ścieki sanitarne z miejscowo ści Maszkienice oraz zachodniej cz ęś ci Woli D ębi ńskiej. Oczyszczalnia Wola D ębi ńska przyjmuje ścieki sanitarne z miejscowo ści Wola D ębi ńska, D ębno oraz Por ąbka Uszewska. Oczyszczalnia Łysa Góra jest oczyszczalni ą gminn ą, przyjmuje ścieki sanitarne z centralnej cz ęś ci miejscowo ści Łysa Góra.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 107

Sie ć kanalizacji sanitarnej pracuje w systemie rozdzielczym, w układzie grawitacyjno- pompowym. Kolektory maj ą średnice ø200 mm. Pompownie ścieków wykonane s ą jako studzienki podziemne. Sie ć kanalizacyjna jest zrealizowana w kilku miejscowo ściach gminy. Stopie ń skanalizowania miejscowo ści, w których jest kanalizacja wybudowana jest wysoki: − Maszkienice 83% gospodarstw domowych, − Wola D ębi ńska 87% gospodarstw domowych, − Dębno 73% gospodarstw domowych, − Por ąbka Uszewska 67% gospodarstw domowych, − Łysa Góra (cz ęś ciowo) 38% gospodarstw domowych. Łączna ilo ść odbiorców wynosi 1354, co stanowi ok. 42% ogółu gospodarstw domowych w gminie. W pozostałych miejscowo ściach brak jest kanalizacji sanitarnej. Ścieki odprowadzane są do zbiorników zamkni ętych, szamb komorowych i małych oczyszczalni lokalnych (zakładowych, przy budynkach u Ŝyteczno ści publicznej itp.). Ścieki ze zbiorników i z szamb są wywo Ŝone do zlewni funkcjonuj ących przy oczyszczlniach ścieków. Oczyszczalnie ścieków posiadaj ą strefy ochronne w granicach ogrodzenia terenu. System odprowadzania ścieków sanitarnych na terenie gminy nale Ŝy uzna ć za niewystarczaj ący. Brak jest kanalizacji sanitarnej w miejscowo ściach: Biadoliny Szlacheckie, Perła, Sufczyn, Jastew, Doły, Łoniowa, Nied źwiedza, Jaworsko oraz w cz ęś ci Łysej Góry. W zwi ązku z planowanym wył ączeniem z eksploatacji oczyszczalni ścieków w Łysej Górze planowana jest budowa kolektora we wschodniej cz ęś ci gminy, ł ącz ącego miejscowo ści Łysa Góra, Sufczyn, Perła, Biadoliny Szlacheckie z oczyszczalni ą ścieków w Maszkieniach jak równie Ŝ rozbudowa samej oczyszczalni. Wody opadowe odprowadzane s ą do istniej ących cieków, rowów lub do gruntu. Na terenie gminy D ębno istniej ą wył ącznie lokalne sieci kanalizacji opadowej - na utwardzonych terenach wi ększych zakładów przemysłowych oraz w cz ęś ci centrum usługowo- mieszkaniowego w Woli D ębi ńskiej. System odprowadzenia wód opadowych nale Ŝy uzna ć za wystarczaj ący. Schemat sieci kanalizacyjnej został przedstawiony na ryc. 8 oraz zał ączniku graficznym – „Rysunku infrastruktury”

3.1.3. Gospodarka odpadami Odpady wytwarzane w gminie D ębno mo Ŝna podzieli ć na trzy podstawowe rodzaje: 1. odpady komunalne, 2. osady ściekowe,

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 108

3. odpady przemysłowe

Wytwarzane odpady w gminie D ębno to w szczególno ści odpady komunalne czyli powstaj ące w gospodarstwach domowych, a tak Ŝe na terenie jednostek prowadz ących działalno ść gospodarcz ą.

Aktualny stan gospodarki odpadami na terenie gminy przeprowadzono bior ąc pod uwag ę nast ępuj ące strumienie odpadów: – odpady organiczne ulegaj ące biodegradacji (odpady ro ślinne, zwierz ęce, kuchenne i zielone), – papier i karton podzielony na trzy grupy: opakowania z papieru i tektury, opakowania wielomateriałowe na bazie papieru oraz papier i tektura nieopakowaniowe, – odpady tekstylne, – szkło podzielone na dwie grupy: opakowania ze szkła i szkło nieopakowaniowe, – metale podzielone na trzy grupy: opakowania z blachy stalowej, opakowania z aluminium i pozostałe odpady metalowe, – odpady mineralne – odpady z czyszczenia ulic i placów: gleba, ziemia, kamienie itp., – drobna frakcja popiołowa – odpady ze spalania paliw stałych w piecach domowych (głównie w ęgla), z uwagi na udział w składzie odpadów komunalnych popiołu wyodr ębniono t ę frakcj ę jako nieprzydatn ą do odzysku i unieszkodliwiania, – odpady wielkogabarytowe, – odpady budowlane – odpady z budowy, remontów i demonta Ŝu obiektów budowlanych, które wchodz ą w skład strumienia odpadów komunalnych, – odpady niebezpieczne wchodz ące w strumie ń odpadów komunalnych. – tworzywa sztuczne z podziałem na tworzywa opakowaniowe i nieopakowaniowe.

Tab. Ilo ść odpadów wytwarzana na terenie gminy Dębno Ludno ść Ilo ść odpadów komunalnych Lp. Miejscowo ść /sołectwo [osoby] [Mg/rok] 1 Biadoliny Szlacheckie 877 196,09 2 Dębno 1572 351,48 3 Doły 614 137,28 4 Jastew 501 112,03 5 Jaworsko 701 156,74 6 Łoniowa 945 211,29 7 Łysa Góra 1512 338,07 8 Maszkienice 1426 318,84 9 Nied źwiedza 610 136,39

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 109

10 Perła 471 105,31 11 Por ąbka Uszewska 1257 281,05 12 Sufczyn 1870 418,12 13 Wola D ębi ńska 1499 335,16 Ogółem Gmina D ębno 13855 3097,85 Źródło: Plan gospodarki odpadami Gminy D ębno , lipiec 2004

Skład morfologiczny odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie gminy D ębno jest bardzo urozmaicony i nie został do ko ńca rozpoznany. Ze wzgl ędu na charakter terenu (tereny wiejskie z zabudow ą jednorodzinn ą o charakterze zagrodowym), skład odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie gminy, okre ślono na podstawie wska źników generowania strumieni odpadów komunalnych dla obszarów wiejskich, podanych w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami.

Tab. Skład morfologiczny odpadów komunalnych dla terenów wiejskich gminy D ębno. Wska źnik Ilo ść Lp. Rodzaj odpadów [kg/M/r] odpadów[Mg/rok] 1 Odpady organiczne pochodzenia ro ślinnego 18,80 260,47 2 Odpady organiczne pochodzenia zwierz ęcego 1,10 15,24 3 Inne odpady organiczne 2,21 30,62 4 Odpady zielone 4,16 57,64 5 Papier i tektura (nieopakowaniowe) 10,64 147,42 6 Opakowania z papieru i tektury 15,43 213,78 7 Opakowania wielowymiarowe 1,73 23,97 8 Tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe) 21,03 291,37 9 Opakowania z tworzyw sztucznych 6,77 93,80 10 Materiały tekstylne 4,65 64,43 11 Szkło (nieopakowaniowe) 1,00 13,86 12 Opakowania ze szkła 18,89 251,72 13 Metale 4,55 63,04 14 Opakowania z blachy 1,63 22,58 15 Opakowania z aluminium 0,47 6,51 16 Odpady mineralne 13,25 183,58 17 Frakcja drobna popiołowa (0-10 mm) 40,28 558,08 18 Odpady wielkogabarytowe 15,00 207,83 19 Odpady budowlane 40,00 554,20 Odpady niebezpieczne w grupie odpadów 20 2,00 27,71 komunalnych SUMA 223,59 3097,85 Źródło: Plan gospodarki odpadami Gminy D ębno , lipiec 2004

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 110

Najwi ększy udział w ogólnej ilo ści odpadów komunalnych gminy D ębno stanowi drobna frakcja popiołowa 558,08 [Mg/rok]. Na kolejnych miejscach znajduj ą si ę: odpady budowlane 554,20 [Mg/rok] oraz tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe) w ilo ści 291,37 [Mg/rok]. W śród odpadów komunalnych najmniej jest opakowa ń z aluminium 6,51[Mg/rok], szkła nieopakowaniowego 13,86 [Mg/rok] oraz odpadów organicznych pochodzenia zwierz ęcego. Na terenie gminy D ębno zbiórka odpadów oparta jest na systemie indywidualnego odbioru od mieszka ńców. Poszczególne gospodarstwa posiadaj ą indywidualne pojemniki na odpady komunalne. Odpady wywo Ŝone s ą na składowisko o charakterze podpoziomowo- nadpoziomowym w miejscowo ści Maszkienice. Jest to składowisko przeznaczone do obsługi 3324 gospodarstw domowych, zlokalizowanych na terenie 13 sołectw gminy D ębno.

Odpady ściekowe

Gmina D ębno eksploatuje 4 oczyszczalnie ścieków (typu KOS i PROTEC OY). Powstaj ące w procesach oczyszczania ścieków osady ściekowe zag ęszczane s ą na poletkach osadowych lub w systemie „DRAIMAD”. Po odwodnieniu osady ściekowe przewo Ŝone s ą własnym transportem do unieszkodliwiania poprzez ich składowanie na terenie składowiska odpadów w m. Maszkienice.

Tab. Oczyszczalnie ścieków komunalnych na terenie gminy D ębno

Miejscowo ść Odbiornik Zlewnia Q proj [m 3/d] Qrz [m 3/d] Typ Maszkienice rów melioracyjny Uszwica 258 123 KOS potok Wola D ębi ńska Uszwica 228 100 PROTEC OY Nied źwied Ŝ Łysa Góra rzeka Kisielina Wisła 50 50 KOS potok Dębno Uszwica 50 50 KOS Nied źwied Ŝ Źródło: Plan gospodarki odpadami Gminy D ębno , lipiec 2004

Przy zakładanych redukcjach zanieczyszcze ń w oczyszczanych ściekach ilo ść osadów ściekowych wytwarzana na terenie wszystkich oczyszczalni wynosi około 40 Mg/rok s.m.o. Przy zało Ŝeniu pełnego wykorzystania oczyszczalni (aktualnie trzy oczyszczalnie obciąŜ one są w około 50%), ilo ść wytwarzanych osadów mo Ŝe osi ągn ąć około 85 Mg/rok s.m.o.

Odpady przemysłowe

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 111

Na terenie gminy D ębno, wytwarzanych jest rocznie około 2000 Mg odpadów przemysłowych. Z w/w ilo ści około 1% to odpady niebezpieczne do których zaliczamy: • przepracowane oleje smarowe, • odpady z separatorów substancji ropopochodnych, • filtry olejowe, • złom akumulatorowy, • odpady kwasów nieorganicznych.

Około 1,5% masy wytwarzanych odpadów stanowi ą odpady opakowaniowe, w tym opakowania z tworzyw sztucznych, papieru i tektury oraz metali. Przewa Ŝaj ącą cz ęść stanowi ą odpady poprodukcyjne z procesów odlewania metali, produkcji wyrobów ceramicznych, przetwórstwa Ŝywno ści oraz procesów energetycznego spalania paliw.

Wytwórcy odpadów nie prowadz ą we własnym zakresie unieszkodliwiania odpadów. Przed przekazaniem ich do odzysku lub unieszkodliwiania jednostkom zewn ętrznym cz ęść odpadów magazynowana jest na terenie zakładów. Odbiorcami odpadów s ą firmy prowadz ące działalno ść w zakresie zbierania i transportu odpadów.

Na terenie gminy D ębno nie s ą eksploatowane typowe instalacje przemysłowe przeznaczone do unieszkodliwiania lub odzysku odpadów przemysłowych. Na terenie zakładów: • „MET-CHEM” Zakłady Metalowo-Chemiczne w Pil źnie, Odlewnia Metali w D ębnie, • Huta Szkła Gospodarczego „Damara” w D ębnie • „KORA” Sp.J. w m. Biadoliny Szlacheckie 190 • PDM w Brzesku – Wytwórnia Mas Bitumicznych w Woli D ębi ńskiej prowadzone s ą działania polegaj ące na odzysku odpadów. Odzyskowi poddawane s ą zarówno odpady dostarczane z zewn ątrz, jak i odpady własne.

3.1.4. Gazownictwo Na terenie Gminy D ębno zlokalizowane s ą nast ępuj ące urz ądzenia i sieci gazownicze b ędące w eksploatacji Operatora Gazoci ągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Oddział w Tarnowie: − gazoci ąg wysokiego ci śnienia ø500 mm relacji Łukanowice – Węgrzce, przebiegaj ący przez miejscowo ści Sufczyn, Wola D ębi ńska, − gazoci ąg wysokiego ci śnienia ø500 mm relacji Łukanowice – Węgrzce, przebiegaj ący przez miejscowo ści Sufczyn, Wola D ębi ńska,

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 112

− gazoci ąg wysokiego ci śnienia ø250 mm relacji Łukanowice – Węgrzce, przebiegaj ący przez miejscowo ści Sufczyn, Wola D ębi ńska, − gazoci ąg wysokiego ci śnienia ø500 mm relacji Łukanowice – Skawina, przebiegaj ący przez miejscowo ści Sufczyn, Łysa Góra, Por ąbka Uszewska, Doły, − gazoci ąg wysokiego ci śnienia ø200 mm prowadz ący do kopalni Szczepanów, przebiegaj ący przez zachodni ą cz ęść miejscowo ści Wola D ębi ńska, − gazoci ąg wysokiego ci śnienia ø100 mm odgał ęzienie od gazoci ągów ø500 i ø250 mm zasilaj ące stacj ę redukcyjno-pomiarow ą I° Wola D ębi ńska, − gazoci ąg wysokiego ci śnienia ø80 mm relacji Łukanowice – Węgrzce, odgał ęzienie od gazoci ągu ø500 mm zasilaj ące stacj ę redukcyjno-pomiarow ą I° Grabno, − gazoci ąg wysokiego ci śnienia ø65 mm relacji Łukanowice – Węgrzce, odgał ęzienie od gazoci ągow ø500 zasilaj ące stacj ę redukcyjno-pomiarow ą I° Por ąbka Uszewska, − stacja redukcyjno-pomiarowa I° Wola D ębi ńska, − stacj ę redukcyjno-pomiarow ą I° Por ąbka Uszewska o przepustowo ści 1500 m 3/h,. Źródłem zasilania w gaz s ą stacje redukcyjno-pomiarowe I° w Woli D ębi ńskiej o przepustowo ści 1500 m 3/h, Por ąbce Uszewskiej o przepustowo ści 1500 m 3/h oraz stacje zlokalizowane poza obszarem gminy – w Grabnie oraz Złotej. Odbiorcy s ą zasilani w gaz poprzez gazoci ągi średniego ci śnienia o średnicach ø180 – ø25 mm. Gazoci ągi średniego ci śnienia s ą w eksploatacji Karpackiej Spółki Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział Zakład Gazowniczy w Tarnowie. Sie ć gazowa średniego ci śnienia doprowadzona jest do wszystkich miejscowo ści gminy. Z sieci gazowej zasilanych jest około 80% gospodarstw domowych. Pozostałe gospodarstwa domowe korzystaj ą z gazu z butli lub z urz ądze ń elektrycznych. Przepustowo ści istniej ących stacji redukcyjno-pomiarowych I° nie limituj ą mo Ŝliwo ści podł ączania nowych odbiorców Rozdzielcza sie ć gazowa średniego ci śnienia posiada rezerwy przepustowo ści i mo Ŝe stanowi ć źródło gazu dla nowych odbiorców. Niezb ędna jest rozbudowa rozdzielczej sieci gazowej w nowych terenach przeznaczonych do zabudowy kubaturowej. Sie ć gazowa zapewnia pełne zaspokojenie zapotrzebowania na gaz dla celów komunalno-bytowych i grzewczych. System zaopatrzenia gminy w gaz nale Ŝy uzna ć za wystarczaj ący. Wymagana jest modernizacja i niewielka rozbudowa. Schemat sieci gazowej przedstawia ryc. 8 oraz zał ącznik graficzny – „Rysunek infrastruktury”

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 113

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 114

3.1.5. Ciepłownictwo. Na terenie gminy funkcjonuj ą lokalne i indywidualne źródła ciepła opalane gazem, paliwem stałym lub olejem opałowym. Istniej ące źródła ciepła zapewniaj ą pełne zaspokojenie potrzeb.

3.1.6. Elektroenergetyka Przez obszar gminy przebiega napowietrzna linia elektroenergetyczna najwy Ŝszego napi ęcia 400 kV. Jest to linia dwutorowa relacji Tucznawa - Rzeszów i Tucznawa - Tarnów. Linia jest w eksploatacji Polskich Sieci Elektroenergetycznych POŁUDNIE S.A. Przez obszar gminy przebiegaj ą napowietrzne linie elektroenergetyczne wysokiego napi ęcia 110 kV. Jest to linia relacji Tarnów – Biadoliny i Brzesko - Dunajcowa. Linia jest w eksploatacji ENION S.A. Oddział w Tarnowie, Zakład Energetyczny Tarnów.

Fot. Napowietrzna linie elektroenergetyczna 400 kV w rejonie Łysej Góry.

Odbiorcy s ą zasilani w energi ę elektryczn ą poprzez sie ć rozdzielcz ą średniego napi ęcia 15 kV i 30 kV, poprzez stacje transformatorowe SN/nn. Sie ć średniego napi ęcia powi ązana jest drugostronnie ze stacjami 110/SN pracuj ącymi na terenach gmin przyległych. W bezpo średnim s ąsiedztwie północnej granicy gminy poło Ŝony jest GPZ 110/30/15 kV Biadoliny Szlacheckie. Sie ć rozdzielcza średniego napi ęcia wykonana jest jako napowietrzna. Stacje transformatorowe s ą przewa Ŝnie w wykonaniu słupowym typu STS. Nieliczne stacje s ą

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 115

wykonane jako wn ętrzowe. Łączna moc zainstalowanych transformatorów wynosi ok.8,5 MVA. Sie ć rozdzielcza średniego napi ęcia jest w eksploatacji ENION Grupa Tauron Oddział w Tarnowie, Zakład Energetyczny Tarnów. Istniej ąca sie ć elektroenergetyczna zaspokaja obecne potrzeby, posiada rezerwy przepustowo ści i mo Ŝe stanowi ć źródło energii elektrycznej dla nowych odbiorców. Niezb ędna jest rozbudowa sieci średniego i niskiego napi ęcia w nowych terenach przeznaczonych do zabudowy kubaturowej. Budowa nowych urz ądze ń elektroenergetycznych SN i NN, dla zapewnienia dostawy energii elektrycznej dla planowanych inwestycji, b ędzie wynika ć z bilansu potrzeb odbiorców. Schemat sieci elektroenergetycznej przedstawia ryc. 8 oraz zał ącznik graficzny – „Rysunek infrastruktury”

3.1.7. Odnawialne źródła energii Niew ątpliw ą zalet ą odnawialnych źródeł energii jest brak ujemnego wpływu na środowisko naturalne oraz niskie koszty eksploatacji. Podstawow ą przeszkod ą w ich upowszechnianiu jest wysoki koszt realizacji inwestycji, bariery informacyjne zwi ązane z niskim poziomem wiedzy oraz relatywnie du Ŝa ilo ść miejsca niezb ędnego do wykorzystania tych źródeł jako głównych dostawców energii. Oprócz korzy ści zwi ązanych z produkcj ą energii oraz minimalnym wpływem na stan środowiska naturalnego, rozwój odnawialnych źródeł energii stwarza szans ę, szczególnie dla lokalnych społeczno ści, na utrzymanie niezale Ŝno ści energetycznej, rozwój regionalny oraz tworzenie nowych miejsc pracy. Jakkolwiek odnawialne źródła energii zyskuj ą coraz wi ększ ą popularno ść to ich wykorzystanie na terenie gminy D ębno jest minimalne. Niewielki potencjał gospodarczy gminy mo Ŝe stanowi ć barier ę ekonomiczn ą wzi ąwszy pod uwag ę, Ŝe inwestycje w odnawialne źródła energii wymagaj ą znacznych nakładów na etapie budowania niezb ędnej infrastruktury i urz ądze ń terenowych. Stworzenie warunków dla rozwoju energetyki alternatywnej zale Ŝy przede wszystkim od działa ń samorz ądu lokalnego oraz aktywno ści inwestorów indywidualnych. Obecnie brak opracowa ń szacuj ących potencjał środowiskowy umo Ŝliwiaj ących wykorzystanie źródeł odnawialnych. Jednak rolniczy charakter gminy oraz pobie Ŝna analiza warunków środowiskowych wskazuj ą na predyspozycje do rozwijania niektórych gał ęzi energetyki alternatywnej. Technologie produkcji energii ze źródeł odnawialnych b ędą si ę upowszechnia ć powoli, maj ą one jednak szans ę sta ć si ę w przyszło ści elementem zaspokajaj ącym w du Ŝym procencie potrzeby energetyczne gminy.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 116

Rolniczy charakter gminy przemawia za poło Ŝeniem nacisku na upowszechnienie biomasy jako paliwa energetycznego. Dost ępno ść biopaliw w tym regionie jest du Ŝa i mog ą by ć one u Ŝywane przede wszystkim w procesach spalania lub przetwarzania na paliwa ciekłe lub gazowe. Biopaliwami najbardziej dost ępnymi na terenie gminy s ą:

• drewno lite, zr ębki, kora i pozostało ści z obróbki (trociny, ścinki),

• zr ębki z szybko rosn ących gatunków drzew (wierzba, topola),

• słoma i ziarno,

• makulatura oraz szereg innych materiałów i odpadów powstaj ących na ró Ŝnych etapach upraw i przetwarzania przemysłowego produktów rolnych (siano, ostatki kukurydzy). Na terenie gminy istniej ą tak Ŝe mo Ŝliwo ści prowadzenia upraw ro ślin energetycznych takich jak wierzba energetyczna, miskant olbrzymi czy słonecznik bulwiasty. Obecnie głównymi producentami biopaliw stałych jest rolnictwo, le śnictwo oraz przemysł drzewny i sadownictwo. Biogaz będący mieszanin ą metanu i dwutlenku w ęgla, oraz w małych ilo ściach siarkowodoru, wodoru, tlenku w ęgla, azotu i tlenu, stanowi doskonałe paliwo gazowe. Biogaz jest produkowany przez mikroorganizmy w warunkach fermentacji beztlenowej i dzieli si ę na trzy podstawowe kategorie, w zale Ŝno ści od miejsca pochodzenia materiału wsadowego do fermentacji:

− biogaz z oczyszczalni ścieków pozyskiwany z fermentacji osadu ściekowego stanowi ącego produkt ko ńcowy po biologicznym oczyszczeniu ścieków, − biogaz wysypiskowy pozyskiwany z fermentacji miejskich odpadów organicznych na wysypisku śmieci, − biogaz rolniczy pozyskiwany z fermentacji odpadów rolniczych takich jak gnojowica, obornik, odpadki gospodarcze, odpadki poprodukcyjne z przemysłu spo Ŝywczego. Budowa instalacji do pozyskiwania biogazu jest na obecnym poziomie zainwestowania gminy nieopłacalna. Pracuj ące oczyszczalnie ścieków oraz funkcjonuj ące wysypisko śmieci s ą zbyt małe aby budowa ć w ich oparciu instalacje do uzyskiwania biogazu. Na terenie gminy istniej ą natomiast mo Ŝliwo ści produkcji biogazu rolniczego. Najwi ększe mo Ŝliwo ści w tym zakresie maj ą du Ŝe gospodarstwa rolne lub hodowlane, w których produkuje si ę znaczne ilo ści odpadów ro ślinnych lub obornika naturalnego. Energia słoneczna mo Ŝe by ć wykorzystana w ograniczonym stopniu. Charakter rozkładu nat ęŜ enia strumienia energii, warunkuje ograniczenia w mo Ŝliwo ściach jego wykorzystania zwłaszcza w miesi ącach z mniejszym usłonecznieniem. Na terenie gminy mo Ŝliwe byłoby natomiast wykorzystanie energii słonecznej do nast ępuj ących zastosowa ń:

• podgrzewanie wody w obiektach wykorzystywanych sezonowo: obiekty letniskowe, rekreacyjne i wypoczynkowe,

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 117

• podgrzewanie wody w basenach,

• podgrzewanie wody w celach rolniczych oraz dla przetwórstwa rolno – spo Ŝywczego. Efektywne wykorzystanie energii wiatrowej musi by ć zwi ązane z analiz ą lokalnych warunków topoklimatycznych i anemologicznych. Oszacowanie potencjału wykorzystania energii wiatru jest zadaniem czasochłonnym i kosztownym. Dokonuje si ę go na drodze modelowania rozkładu przestrzennego pr ędko ści i kierunku wiatru w kilkuletnim przedziale czasu. Elementami ograniczaj ącymi przepływ powietrza na obszarze gminy jest orografia terenu (szczególnie południowej cz ęś ci gminy, poło Ŝonej w obr ębie pogórza) oraz lasy. W zwi ązku z tym mo Ŝliwo ści lokalizowania siłowników wiatrowych ograniczaj ą si ę do stref wierzchowinowych na pogórzu oraz otwartych terenów Podgórza Boche ńskiego (np. w rejonie Maszkienic lub wschodnich cz ęś ci sołectw Biadoliny Radłowskie i Perła). Budowa siłowników wi ąŜ e si ę z wyposa Ŝeniem terenu w odpowiedni ą infrastruktur ę, wymaga wi ęc sporych nakładów finansowych. Ponadto farmy wiatrowe s ą elementem dekomponuj ącym krajobraz. Rozwój energetyki wiatrowej na terenie gminy wymaga w pierwszej kolejno ści przeprowadzenia kompleksowych bada ń i analiz oraz wprowadzenia kompleksowego programu wdra Ŝaj ącego. Wi ąŜ e si ę to ze znacznymi nakładami finansowymi. W Polsce, poło Ŝonej poza strefami aktywno ści tektonicznej i wulkaniczno – magmowej, brak jest złó Ŝ geotermalnych mog ących słu Ŝyć do wytwarzania energii elektrycznej. W zwi ązku z nisk ą entalpi ą (potencjałem termodynamicznym) wód geotermalnych wydobywan ą z odwiertów wod ę mo Ŝna u Ŝywa ć wła ściwie wył ącznie do celów grzewczych i to po dodatkowym ogrzaniu do temperatury ponad 90°C. Wody mog ące słu Ŝyć do ogrzewania budynków wyst ępuj ą na gł ęboko ści kilku kilometrów, a ich wykorzystanie musi by ć poprzedzone seri ą kosztownych bada ń i odwiertów. Koszty inwestycji s ą wi ęc w przypadku wód geotermalnych powa Ŝną przeszkod ę dla ich wykorzystania. Przez działania termomodernizacyjne rozumie si ę podj ęcie inwestycji zwi ązanych z ociepleniem ścian, wymian ą stolarki okiennej, wymian ą pieców na wydajniejsze, modernizacj ą węzłów cieplnych oraz instalacj ą liczników poboru ciepła. Termoizolacja budynków nowopowstałych na terenie gminy jest coraz wydajniejsza, a stare budynki s ą poddawane modernizacji. Temomodernizacja obiektów budowlanych do ść szybko przekłada si ę na oszcz ędno ści energii i ograniczenie kosztów, tote Ŝ tego typu prace s ą ch ętnie realizowane przez mieszka ńców gminy. Z du Ŝym prawdopodobieństwem mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe w ci ągu najbli Ŝszych lat prace termomodernizacyjne budynków b ędą wci ąŜ post ępowały .

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 118

3.1.8. Telekomunikacja Gmin ę D ębno w zakresie telefonii stacjonarnej obsługuje głównie Telekomunikacja Polska S.A, a tak Ŝe operator – Telefony Brzeskie. Teren gminy obsługuje automatyczna centrala telefoniczna, poł ączona światłowodem z central ą telefoniczn ą w Brzesku. Na obszarze gminy istnieje sie ć teletechniczna, która zaspokaja zapotrzebowanie na usługi telekomunikacyjne. Sieci teletechniczne magistralne i abonenckie wykonane s ą przewa Ŝnie jako linie napowietrzne. Linie dalekosi ęŜ ne wykonane s ą jako doziemne. Obszar obj ęty jest zasi ęgiem obsługi telefonii bezprzewodowej. Upowszechnianie si ę komunikacji za po średnictwem telefonii komórkowej oraz ł ączy internetowych spowodowało, Ŝe sytuacja telekomunikacyjna na terenie gminy znacznie si ę poprawiła. Cały teren gminy jest obsługiwany przez sieci telefonii stacjonarnej ale równie Ŝ sieci telefonii komórkowej.

Fot. Maszt telefonii komórkowej w Por ąbce Uszewskiej.

Telefonia komórkowa i telefonia wykorzystuj ąca ł ącza internetowe maj ą coraz wi ększy udział w rynku. Operatorami s ą: Polkomtel S.A. Plus GSM, Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. ERA GSM oraz Polska Telefonia Komórkowa Centertel Sp. z o.o. Obecnie zdecydowana wi ększo ść gospodarstw domowych ma dost ęp do ró Ŝnych form komunikacji i stan ten b ędzie si ę jeszcze poprawiał. Dla pełnego zaspokojenia potrzeb na usługi ł ączno ści przyszłych odbiorców konieczna b ędzie rozbudowa infrastruktury telekomunikacyjnej.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 119

3.1.9. Melioracja i stan regulacji rzek Na terenie gminy D ębno zmeliorowano 2 761,63 ha gruntów, z czego na melioracje gruntów ornych przypada 93,6 % natomiast na u Ŝytki zielone 6,4 %. Długo ść rowów w melioracjach szczegółowych wynosi 38,88 km.

Tab. Urz ądzenia melioracji wodnych podstawowych i szczegółowych na terenie gminy Dębno w 2008 r.

Wyszczególnienie Jednostka miary Ilo ść

Rowy melioracji szczegółowej km 38,88 Zmeliorowane u Ŝytki rolne ogółem ha 2761,63 Zmeliorowane grunty orne ha 2583,75 Zmeliorowane u Ŝytki zielone ha 177,88 Źródło:Małopolski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych Inspektorat Rejonowy w Tarnowie, Rejon Nadzoru Urz ądze ń w Brzesku.

Najwi ększe kompleksy terenów zmeliorowanych znajduj ą si ę w północno – wschodniej i centralnej cz ęś ci gminy w miejscowo ściach Wola D ębi ńska, Dębno, Biadoliny Szlacheckie i Perła. Urz ądzenia melioracji szczegółowych wykonane zostały na terenie gminy D ębno w latach 1960-1965. Cieki płyn ące w obszarze gminy nie posiadaj ą zabezpiecze ń przeciwpowodziowych tj. wałów przeciwpowodziowych ani śluz wałowych. W najbli Ŝszym czasie nie jest planowana modernizacja urz ądze ń melioracyjnych w obszarze gminy. Potrzeby w zakresie melioracji rolnych na terenie gminy s ą zaspokojone, za wyj ątkiem wsi Jaworsko, Łoniowa, Nied źwiedza, Doły oraz cz ęś ci terenów we wsiach Łysa Góra i Por ąbka Uszewska, które wymagaj ą zmeliorowania .

3.1.10. Cmentarnictwo. Na terenie gminy D ębno znajduje si ę osiem funkcjonuj ących cmentarzy. S ą to obiekty w sołectwach: Maszkienice, D ębno, Sufczyn, Por ąbka Uszewska, Łysa Góra, Łoniowa, Nied źwiedza i Jaworsko. Najwi ększe cmentarze o powierzchniach przekraczaj ących 1 ha, znajduj ą si ę w miejscowo ściach Por ąbka Uszewska i D ębno. Powierzchnia tych cmentarzy jest jednocze śnie wykorzystana w najwi ększym procencie - cmentarz w D ębnie posiada około 10% wolnej powierzchni grzebalnej natomiast cmentarz w Por ąbce Uszewskiej około 20%. W przypadku tych dwóch sołectw potrzeba zabezpieczenia nowych terenów pod cmentarze jest najpilniejsza. Du Ŝym wykorzystaniem powierzchni grzebalnej charakteryzuje si ę tak Ŝe cmentarz w Łysej Górze i Maszkienicach. Najwi ększe rezerwy terenowe posiadaj ą cmentarze w Łoniowej, Sufczynie, Nied źwiedzy i Jaworsku – wykorzystana powierzchnia grzebalna w ich przypadku nie przekracza 55% ogólnej powierzchni cmentarza.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 120

Tab. Funkcjonuj ące cmentarze w gminie D ębno wraz z zestawieniem powierzchni (stan na 2009r).

Powierzchnia % w cało ści Lokalizacja wykorzystania Rejon obsługi (szacunkowo) powierzchni [ar] Sufczyn 46,7 49 Sufczyn Łoniowa 36,8 11 Łoniowa Nied źwiedza 30,0 53 Nied źwiedza Jaworsko 33,0 30 Jaworsko Dębno 115,0 90 Dębno, Wola D ębi ńska, Jastew Maszkienice 40,0 65 Maszkienice Łysa Góra 32,0 67 Łysa Góra Por ąbka Uszewska 108,0 82 Por ąbka Uszewska, Doły śródło:Opracowanie własne

Funkcjonuj ące w gminie cmentarze s ą cmentarzami parafialnymi i obsługuj ą tereny pokrywaj ące si ę z zasi ęgami parafii. Północna cz ęść gminy obejmuj ąca teren dwóch sołectw – Biadoliny Szlacheckie i Perła jest obsługiwana przez cmentarz poło Ŝony w Biadolinach Radłowskich w gminie Wojnicz. Spo śród czynnych cmentarzy 4 tj. w D ębnie, Maszkienicach, Łysej Górze i Por ąbce Uszewskiej stanowi ą obiekty zabytkowe. Cmentarz w D ębnie wpisany jest do rejestru zabytków, a pozostałe posiadaj ą opracowan ą dokumentacj ę konserwatorsk ą – kart ę cmentarza. Ponadto w obszarze gminy znajduje si ę 6 cmentarzy zabytkowych nieczynnych.

3.2. Komunikacja.

Układ komunikacyjny gminy D ębno opiera si ę głównie na drodze krajowej nr 4, która jest równocze śnie fragmentem drogi mi ędzynarodowej, europejskiej E-40 ł ącz ąca wschód z zachodem Polski. Poł ączenia z drog ą krajow ą zapewnia sie ć dróg powiatowych, które pełni ą podstawow ą rol ę w obsłudze komunikacyjnej gminy. Rozkład sieci drogowej obrazuje ryc. 9.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 121

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 122

Na terenie gminy D ębno długo ść drogi krajowej wynosi około 9,6 km i jest w dobrym stanie technicznym. Droga krajowa E-40 charakteryzuje si ę du Ŝym nat ęŜ eniem ruchu. W wyniku ostatniego Generalnego Pomiaru Ruchu w 2005 roku zaobserwowano wzrost nat ęŜ enia ruchu w porównaniu z pomiarami w 2000 roku. Na odcinku Brzesko – Wojnicz (trasa obejmuj ę równie Ŝ gmin ę D ębno) ŚDR wyniósł w 2005 roku 18.161 [poj./dob ę]. Oznacza to wzrost o 8% w porównaniu z rokiem 2000 gdzie ŚDR wynosił na tym odcinku drogi 16.794 [poj./dob ę]. Szacuje si ę, Ŝe do 2020 roku ruch kołowy wzro śnie o około 25%.

Fot. Droga krajowa E-40 na wysoko ści wsi Wola D ębi ńska.

Drogi powiatowe

Przez gmin ę D ębno biegnie osiem dróg powiatowych, zapewniajacych poł ączenie z drog ą krajow ą oraz ł ączno ść z gminami s ąsiednimi.

Tab. Parametry techniczne dróg powiatowych na terenie gminy D ębno w 2009 r.

Długo ść Długo ść Średnia Nowy drogi na drogi na Numer szeroko ść Klasa Stan numer Nazwa terenie terenie drogi jezdni techniczna techniczny drogi powiatu gminy [m] [km] [km] Maszkienice – 43142 1434K 5,00 L dobry 5,08 3,6 Wokowice Zaborów - 2km - bardzo 43109 1421K Bielcza – Wola 5,00 Z dobry 20,81 3,4 Dębi ńska 1,4km - zły Biadoliny 43144 1407K Szlacheckie – 5,00 L bardzo dobry 3,93 3,93 Łopo ń Biadoliny 43143 1422K Szlacheckie - 5,00 L dobry 3,75 3,75 Sufczyn 43110 1404K Dębno – 5,00 Z dobry/dostatec 11,25 11,25

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 123

Melsztyn zny Sufczyn – dobry/dostatec 43145 1351K 5,00 Z 9,85 9,85 Gwo ździec zny Por ąbka 43149 1437K Iwkowska – 5,00 L dobry/zły 5,75 1,6 Jadowniki Wi ęckowice – 43146 1405K 5,00 L dostateczny 1,0 1,0 Łysa Góra śródło: Zarz ąd Dróg Powiatowych w Brzesku.

Droga nr 1434K ł ączy Maszkienice z Wokowicami. Całkowita długo ści tej drogi wynosi 5,08 km, natomiast na terenie gminy 3,6 km. Jest to droga lokalna o dobrym stanie technicznym. Znaczenie tej drogi na terenie gminy jest du Ŝe. Droga nr 1421K biegnie z Zaborowa przez Bielcz ę do Woli Dębi ńskiej. Długo ść tej drogi na terenie gminy wynosi 3,4 km i jest to droga klasy Z (zbiorcza). Na odcinku 2 km stan techniczny jest dobry. Pozostały odcinek na terenie gminy 1,4 km jest w złym stanie technicznym i wymaga remontu. Droga ta ma du Ŝe znaczenie dla gminy. Droga nr 1407K jest drog ą lokaln ą i biegnie od Biadolin Szlacheckich do miejscowo ści Łopo ń. Droga ta w cało ści jest poło Ŝona na terenie gminy D ębno i jej długo ść wynosi 3,93 km. Stan techniczny jest bardzo dobry a znaczenie drogi 1407K dla gminy jest wysokie. Droga nr 1422K ł ączy Biadoliny Szlacheckie z Sufczynem. Jest to droga lokalna o małym znaczeniu dla gminy. Długo ść tej drogi wynosi 3,75 km. Droga nr 1404K ł ączy miejscowo ści D ębno i Melsztyn. Jest to droga zbiorcza, której długo ść na terenie gminy wynosi 11,25 km. Jej stan techniczny jest dobry a miejscami dostateczny. Natomiast poziom istotno ści drogi jest wysoki. Droga nr 1351K biegnie z Sufczyna do miejscowo ści Gwo ździec i jest drog ą zbiorcz ą o wysokim poziomie istotno ści. Jej długo ść wynosi 9,85 km a stan techniczny jest dobry lub miejscami dostateczny. Droga nr 1437K ł ączy Por ąbk ę Uszewsk ą z Jadownikami. Całkowita długo ść drogi wynosi 5,75 km, natomiast na terenie gminy 1,6 km. Jest to droga lokalna o średnim znaczeniu dla gminy. Jej stan techniczny jest dobry a na niektórych odcinkach zły. Droga nr 1405K jest drog ą lokaln ą biegn ącą od Wi ęckowic do Łysej Góry. Droga ta w cało ści nale Ŝy do gminy D ębno i wynosi 1,0 km. Stan techniczny jest dostateczny a jej znaczenie jest średnie. Wszystkie wy Ŝej wymienione drogi powiatowe maj ą nawierzchni ę asfaltow ą a szeroko ść jezdni ka Ŝdej z nich wynosi około 5,0 m.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 124

Tab. Średnie dobowe nat ęŜ enie ruchu na drogach powiatowych w 2009 r. (prognoza ) Średniodobowe nat ęŜ enie ruchu samochody Nr drogi Przebieg pojazdy ci ęŜ arowe osobowe [poj./doba] [poj./doba] 1434K Maszkienice - Wokowice 1400 350 1421K Zaborów - Bielcza – Wola D ębi ńska 1200 400 1407K Biadoliny Szlacheckie - Łopo ń 1100 250 1422K Biadoliny Szlacheckie- Sufczyn 800 150 1404K Dębno - Melsztyn 1500 300 1351K Sufczyn - Gwo ździec 1150 250 1437K Por ąbka Iwkowska - Jadowniki 600 80 1403K Wi ęckowice – Łysa Góra 500 50 Źródło: Zarz ąd dróg powiatowych w Brzesku.

Średnie dobowe nat ęŜ enie ruchu na wi ększo ści dróg powiatowych przekracza granicę 1000 pojazdów osobowych oraz 250 samochodów ci ęŜ arowych na dob ę. W ci ągu doby najwi ększe średnie nat ęŜ enie ruchu samochodów osobowych zaobserwowano na odcinku drogi nr 1404K (D ębno - Melsztyn) – 1400 [poj./dob ę], natomiast najwi ększy ruch pojazdów ci ęŜ arowych zarejestrowano na drodze nr 1421K (Zaborów – Bielcza – Wola Dębi ńska) – 400 [poj./dob ę]. Na terenie gminy D ębno najmniejsze nat ęŜ enie ruchu odbywa si ę na drodze nr 1403K. Średnio w ci ągu doby przeje ŜdŜa na tej drodze 500 [poj./dob ę], natomiast samochodów ci ęŜ arowych średnio 50 [poj./dob ę]

Drogi gminne Drogi gminne to sie ć dróg b ędących w gestii gminy, których główn ą funkcj ą jest wewn ętrzna obsługa mieszka ńców w zakresie dost ępno ści do dróg wy Ŝszej rangi oraz obsługa gospodarki rolnej. W obszarze gminy D ębno biegnie 142 drogi gminne, z czego najwi ęcej jest w miejscowo ści D ębno (19) a najmniej w miejscowo ści Perła (3). Stan techniczny dróg gminnych jest zró Ŝnicowany. Nawierzchnia wi ększo ści dróg jest utwardzona asfaltem, mas ą bitumiczn ą lub tłuczniem. Są równie Ŝ drogi o nawierzchni nieutwardzonej tzw. gruntowe.

Komunikacja kolejowa Obszar gminy przecina zelektryfikowana linia kolejowa nr 091 Kraków Główny – Medyka. Linia ta ma znaczenie ponadlokalne o du Ŝym zasi ęgu. Stanowi bezpo średnie poł ączenie gminy z Krakowem, Tarnowem, Rzeszowem i Przemy ślem. Na terenie gminy w miejscowo ści Biadoliny Szlacheckie zlokalizowana jest stacja PKP z kas ą biletow ą oraz z jednym peronem przystankowym. Na stacji kolejowej o nazwie Biadoliny w ci ągu doby

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 125

zatrzymuje si ę około 23 pary poci ągów osobowych. Na stacji nie zatrzymuj ą si ę poci ągi po śpieszne.

Fot. Linia kolejowa Kraków – Tarnów w rejonie Biadolin Szlacheckich.

Komunikacja autobusowa i mikrobusowa Gmina D ębno nie posiada komunikacji miejskiej a tak Ŝe poł ącze ń PKS. Istnieje natomiast dobrze rozwini ęta komunikacja mikrobusowa głównie na trasie Brzesko – Tarnów, która zapewnia mieszka ńcom dost ępno ść do tych miast.

3.3. Diagnoza i uwarunkowania wyposa Ŝenia w infrastruktur ę techniczn ą.

Wyposa Ŝenie gminy w infrastruktur ę techniczn ą świadczy o mo Ŝliwo ściach jej rozwoju. Stopie ń wyposa Ŝenia w infrastruktur ę okre śla si ę identyfikuj ąc zarówno dost ępno ść jak i jako ść urz ądze ń infrastrukturalnych. I tak:

 Wszystlie jednostki osadnicze gminy D ębno wyposa Ŝone s ą w sie ć wodoci ągow ą, do której podł ączone s ą zakłady prowadz ące działalno ść gospodarcz ą, instytucje oraz 95% gospodarstw domowych. Cz ęść gospodarstw usytuowanych w rozproszeniu i w oddaleniu od istniejacej sieci, korzysta z indywidualnych Ŝródeł głównie studni kopanych lub wierconych. Istnieje mo Ŝliwo ść zapewnienia dodatkowego zapotrzebowania na wod ę w przypadku realizacji na nowych terenach zabudowy, jednakze wymaga ć to b ędzie rozbudowy sieci rozbiorczej.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 126

 W gminie skanalizowanych jest 5 wsi tj. Maszkienice, Wola D ębi ńska, D ębno, Por ąbka Uszewska i Łysa Góra – usytuowanych w północno–zachodniej i środkowej jej cz ęsci. Ścieki z w/w miejscowo ści odprowadzane s ą do 3–ch oczyszczalni o ł ącznej przepustowo ści 697,4m 3/d. Z kanalizacji korzysta ok. 42% gospodarstw domowych gminy. Dysproporcje pomi ędzy zwodoci ągowaniem, a skanalizowaniem gminy wywołuj ą konieczno ść porzadkowania gospodarki ściekowej m.in. poprzez zakładan ą budow ę kolektora biegnacego wschodni ą cz ęś ci ą gminy, odprowadzajacego ścieki z miejscowo ści Łysa Góra, Sufczyn, Perła, Biadoliny Szlacheckie do oczyszczalni ścieków w Maszkieniach, jak równie Ŝ rozbudow ę tej oczyszczalni. Nieuporzadkowana w pełni gospodarka ściekowa stanowi istotny czynnik ograniczajacy rozwój gminy, popraw ę stanadardów Ŝycia mieszka ńców oraz element degradujacy środowisko naturalnbe.

 System zaopatrzenia gminy w gaz nale Ŝy uzna ć za wystarczaj ący. Równocze śnie przepustowo ści istniej ących stacji redukcyjno-pomiarowych I° nie limituj ą mo Ŝliwo ści podł ączania nowych odbiorców. Rozdzielcza sie ć gazowa średniego ci śnienia posiada rezerwy przepustowo ści i mo Ŝe stanowi ć źródło gazu dla nowych odbiorców. Podł ączenie u Ŝytkowników w nowych terenach przeznaczonych do zabudowy kubaturowej, wymaga ć b ędzie rozbudowy rozdzielczej sieci gazowej.

 Zgazyfikowanie gminy stanowi wa Ŝny element ochrony środowiska, a zwłaszcza powietrza atmosferycznego. Gaz jako ekologiczny no śnik energii, ograniczył stosowanie w ęgla, a tym samym emisj ę dwutlenku siarki i w ęgla do atmosfery.

 Funkcjonuj ąca sie ć elektroenergetyczna zaspokaja obecne potrzeby, posiada rezerwy przepustowo ści i mo Ŝe stanowi ć źródło energii elektrycznej dla nowych odbiorców. Dla dostawy energii elektrycznej do nowych terenów przeznaczonych do zabudowy kubaturowej, niezb ędna jest rozbudowa sieci średniego i niskiego napi ęcia. Budowa nowych urz ądze ń elektroenergetycznych SN i nn, dla zapewnienia dostawy energii dla planowanych inwestycji, b ędzie wynika ć z bilansu potrzeb odbiorców.

 Pełne wyposa Ŝenie w infrastrukturuktur ę techniczn ą: wodoci ągowo – kanalizacyjn ą, elektryczn ą i gazow ą posiadaj ą wsie Maszkienice, Wola D ębi ńska, D ębno, Por ąbka Uszewska i Łysa Góra – usytuowane w północno–zachodniej i środkowej cz ęsci gminy. Stwarza to, dogodne uwarunkowanie do dalszego rozwoju społeczno–gospodarczego tych miejscowo ści - z zachowaniem zasad ekorozwoju.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 127

 Istniej ące sieci i urz ądzenia infrastruktury technicznej stwarzaj ą ograniczenia urbanistyczne, wynikajace z obowi ązku zachowania - stosownie do przepisów odr ębnych - odpowiednich stref ochronnych i technicznych, w obrębie których istnieja ograniczenia w zagospodarowaniu. Tak wi ęc: 1. wzdłu Ŝ sieci wodoci ągowych wyznaczone strefy ochronne nale Ŝy zachowa ć wolne od zabudowy, dla umo Ŝliwienia dost ępu i obsługi eksploatacyjnej sieci : − dla magistrali ø400 mm , pas terenu o szeroko ści po 5,0 m od zewn ętrznej kraw ędzi ruroci ągu wolny od zabudowy oraz o szeroko ści po 2,0 m bez elementów małej architektury i zadrzewienia, − dla wodoci ągów rozbiorczych ø100 - ø300 mm – pas terenu o szeroko ści po 3,0 m od zewn ętrznych kraw ędzi ruroci ągu wolny od zabudowy oraz o szeroko ści po 1,0 m bez elementów małej architektury i zadrzewienia, 2. wzdłu Ŝ gazoci ągów wysokiego ci śnienia oraz wokół stacji redukcyjno- pomiarowych w wyznaczonych strefach technicznych, obowi ązuj ą ograniczenia w uŜytkowaniu terenu. Wymiary oraz warunki zagospodarowania stref okre ślone s ą w przepisach odr ębnych. Nale Ŝy zachowa ć minimalne odległo ści obiektów budowlanych od zewn ętrznej kraw ędzi gazoci ągu: a) dla istniej ących gazoci ągów wysokiego ci śnienia ø500 mm: − 30 m dla budynków u Ŝyteczno ści publicznej i zamieszkania zbiorowego (odległo ść od granicy terenu), − 16 m dla budynków mieszkalnych (odległo ść od rzutu budynku), − 15 m dla budynków gospodarczych (odległo ść od rzutu budynku), − 20 m dla parkingów (odległo ść od granicy terenu). − 15 m dla przewodów kanalizacyjnych, sieci cieplnych i wodoci ągowych maj ących poł ączenie z pomieszczeniami dla ludzi i zwierz ąt, w przebiegu równoległym (odległo ść od ścianki przewodu), − 7 m dla przewodów kanalizacyjnych, sieci cieplnych i wodoci ągowych nie maj ących poł ączenia z pomieszczeniami dla ludzi i zwierz ąt, w przebiegu równoległym (odległo ść od ścianki przewodu), b) dla istniej ących gazoci ągów wysokiego ci śnienia ø250, ø200, ø100, ø80 i ø65 mm: − 15 m dla budynków u Ŝyteczno ści publicznej i zamieszkania zbiorowego (odległo ść od granicy terenu), − 15 m dla budynków mieszkalnych (odległo ść od rzutu budynku), − 15 m dla budynków gospodarczych (odległo ść od rzutu budynku),

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 128

− 15 m dla przewodów kanalizacyjnych, sieci cieplnych i wodoci ągowych maj ących poł ączenie z pomieszczeniami dla ludzi i zwierz ąt, w przebiegu równoległym (odległo ść od ścianki przewodu), − 5 m dla przewodów kanalizacyjnych, sieci cieplnych i wodoci ągowych nie maj ących poł ączenia z pomieszczeniami dla ludzi i zwierz ąt, w przebiegu równoległym (odległo ść od ścianki przewodu), c) dla stacji redukcyjno-pomiarowej I° Por ąbka Uszewska: − 16,3 m od zaworu wydmuchowego do obiektów budowlanych, d) dla stacji redukcyjno-pomiarowej I° Wola D ębi ńska: − 25 m dla budynków w zabudowie zwartej (odległo ść od granicy terenu), − 20 m dla budynków mieszkalnych (odległo ść od rzutu budynku), − 15 m dla budynków gospodarczych (odległo ść od rzutu budynku). Tereny w granicach strefy technicznej zaleca si ę u Ŝytkowa ć jako ziele ń urz ądzon ą, głównie nisk ą, dopuszcza si ę uprawy rolnicze lub ogrodnicze. Drzewa i krzewy mog ą być sadzone w odległo ści minimum 5 m od zewn ętrznej ścianki gazoci ągu, 3. wzdłu Ŝ napowietrznych sieci elektroenergetycznych w wyznaczonych strefach technicznych, obowi ązuj ą ograniczenia w u Ŝytkowaniu terenu. Wymiary oraz warunki zagospodarowania stref okre ślone s ą w przepisach odr ębnych. Przy lokalizacji obiektów budowlanych nale Ŝy zachowa ć zasady ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym zgodnie z przepisami odr ębnymi. Szeroko ść strefy technicznej wynosi: − dla linii napowietrznej 400 kV - 40 m od osi linii napowietrznej 400 kV (mierz ąc poziomo i prostopadle do osi), ł ącznie 80 m, − dla linii napowietrznej 110 kV - 14,5 m od osi linii napowietrznej 110 kV (mierząc poziomo i prostopadle do osi), ł ącznie 29 m, − dla linii napowietrznej 15 kV - 6 m od skrajnego przewodu linii napowietrznej 15 kV, łącznie 16 m licz ąc po 12 m od osi.

 Przecinajace gmin ę napowietrzne linie energetyczne wysokich napi ęć 400kV i 110kV – stanowi ą niekorzystne dominanty w krajobrazie. Przecinaj ąc tereny le śne wywołuj ą szerokie przecinki, natomiast g ęsta sie ć linii rozdzielczej średniego napi ęcia i niskich napi ęć wpływa szpecaco na krajobraz m.in. poprzez g ęste rozstawienie słupów energetycznych, liczne stacje transformatorowe, przecinki w terenach zadrzewionych i ogławianie drzew.

 Złagodzenie dysonansów krajobrazowych poprzez wykorzystanie elementów przyrody Ŝywej jak zadrzewienia np. sytuowanie słupów przy zakrzewieniach zamiast na wolnej przestrzeni,

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 129

nieschematyczne obsadzanie masztów ro ślinno ści ą. Nowe urz ądzenia natomiast winny by ć wkomponowane w sposób zespalajacy je z charakterem krajobrazu.

 Ze wzgl ędu na charakter zabudowy – domnuje zagrodowa i jednorodzinna – zaopatrzenie w ciepło, utrzyma si ę poprzez indywidualne systemy grzewcze. Podstawowym no śnikiem b ędzie nadal w ęgiel kamienny, olej opałowy i gaz. Maj ąc na uwadze ochron ę powietrza atmosferycznego, nale Ŝy w źródłach ciepła wykorzystywa ć paliwa czyste ekologicznie, z zastosowaniem technologii zapewniaj ących minimalne wska źniki emisji gazów i pyłów do powietrza lub alternatywne źródła energii.

 Obszar całej gminy obsługiwany jest przez sieci telefonii stacjonarnej, a miejscowo ści Dębno, Jastew, Por ąbka Uszewska, Sufczyn i Wola D ębi ńska równie Ŝ przez sieci telefonii komórkowej. Obecnie zdecydowana wi ększo ść gospodarstw domowych ma dost ęp do ró Ŝnych form komunikacji i stan ten b ędzie si ę jeszcze poprawiał. Dla pełnego zaspokojenia potrzeb na usługi ł ączno ści przyszłych odbiorców konieczna b ędzie rozbudowa infrastruktury telekomunikacyjnej. Uwarunkowaniem dopuszczenia lokalizacji nowych stacji bazowych telefonii bezprzewodowej jest m.in.ochrona krajobrazu poprzez harmonijne ich wkomponowanie w krajobraz.

 Wysokie wykorzystanie powierzchni cmentarzy w D ębnie i Por ąbce Uszewskiej, wywołuje potrzeb ę uwzgl ędnienia rezerwy terenów dla zabezpieczenia niezb ędnej powierzchni grzebalnej. W D ębnie istnieje mo Ŝliwo ść poszerzenie terenu istniejacego cmentarza, natomiast w Por ąbce Uszewskiej koniecznym jest wyznaczenie terenu pod budow ę nowego cmentarza.

 Sie ć kominikacyjna stanowi wa Ŝny element zagospodarowania przestrzennego. Z jednej strony słu Ŝy ona dla zaspokojenia potrzeb transportowych, a z drugiej stymuluje rozwój obszaru. Dogodny i szybki dost ęp do dróg głównych – krajowych i wojewódzkich intensyfikuje tendencje rozwojowe, przy czym dost ęp do dróg wy Ŝszej sieci ma wi ększy wpływ na gospodark ę. Przebieg drogi krajowej wpisuje gm. D ębno w układ drogowy województwa i kraju, równocze śnie stymuluje rozwój działalno ści gospodarczej, czego przykładem s ą liczne funkcjonuj ące ju Ŝ podmioty gospodarcze oraz zainteresowanie inwestorów terenami poło Ŝonymi w s ąsiedztwie tej drogi.

 Generalnie istniejacy system komunikacyjny mo Ŝna uzna ć za korzystny dla obsługi wewn ętrznej gminy, a tak Ŝe zapewnienia jej poł ącze ń zewn ętrznych. Stan techniczny drogi krajowej i dróg powiatowych ocenia si ę jako zadawalaj ący.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 130

 Brak w układzie komunikacyjnym gminy dróg wojewódzkich - odbarczaj ących drog ę krajow ą E-40, powoduje generowanie wysokiego ruchu na tej drodze poprzez nakładanie si ę ruchu tranzytowego i lokalnego, a tym samym pogarszanie bezpiecze ństwa ruchu i ochrony środowiska.

 Wi ększo ść dróg gminnych wymaga modernizacji i przebudowy dla zapewnienia odpowiednich parametrów technicznych w celu zmiejszenia uci ąŜ liwo ści ruchu i zwi ększenia bezpiecze ństwa. Sie ć tych dróg winna by ć rozbudowana aby podwy Ŝszy ć osi ągalno ść i dost ępno ść obszarów.

 Na terenie gminy brak spójnego systemu ście Ŝek rowerowych i ci ągów pieszych, które podniosłyby atrakcyjno ść terenów zwłaszcza poło Ŝonych w południowej cz ęś ci gminy - o walorach rekreacyjnych. Równie Ŝ w terenach turystyczno – rekreacyjnych gminy, a tak Ŝe w centrach poszczególnych jednostek osadniczych niedostateczna jest sie ć obiektów parkingowych.

 Odcinek linii kolejowej Kraków – Medyka bieg ący przez obszar gminy, zwi ększa dost ępno ść i zapewnia mo Ŝliwo ść osi ągni ęcia celu podró Ŝy mieszka ńcom gminy. Linia ta wymaga modernizacji, ł ącznie z przystankiem kolejowym w miejscowo ści Biadoliny Szlacheckie.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 131

4. DEMOGRAFIA I RYNEK PRACY

4.1. Potencjał ludno ściowy i jego zmiany

W 1995 r. gmin ę D ębno zamieszkiwało 13 381 osób w tym 50,4% kobiet i 49,6% męŜ czyzn, a w 2007 r. – 13945 osób, w tym 50,9% kobiet i 49,1% m ęŜ czyzn. Wska źnik feminizacji w 1995 r. kształtował si ę na poziomie 101,6 oraz 103,6 w 2007 r.

Tab. Rozwój ludno ści gminy D ębno wg poszczególnych jednostek osadniczych

Liczba ludno ści Sołectwa 2000 2002 2004 2006 2008 Biadoliny 858 874 870 887 895 Szlacheckie Dębno 1488 1551 1599 1605 1625 Doły 629 616 616 610 607 Jastew 516 512 495 496 491 Jaworsko 687 694 700 694 681 Łoniowa 920 930 946 931 956 Łysa Góra 1534 1506 1511 1521 1485 Maszkienice 1412 1422 1420 1411 1413 Nied źwiedza 620 605 609 613 602 Perła 456 466 476 478 476 Por ąbka Uszewska 1234 1248 1259 1264 1261 Sufczyn 1774 1831 1887 1940 1973 Wola D ębi ńska 1405 1438 1512 1555 1623 Razem 13 533 13 693 13 900 13 976 14 088 Źródło: UG D ębno

Wg danych Urz ędu Gminy dotycz ących ludno ści poszczególnych wsi – w latach 2000– 2008 wyst ąpił przyrost rzeczywisty ludno ści w 8 wsiach, natomiast w 5 sołectwach liczba ludno ści uległa zmniejszeniu. Ł ącznie w gminie liczba ludno ści zwi ększyła si ę o 555 osób (4,1%). Wsiami o najwi ększym przyro ście ludno ści były: Wola D ębi ńska (wzrost o 218 osób) i Sufczyn (wzrost o 199 osób). Natomiast zjawisko depopulacji - zmniejszenie si ę liczby ludno ści, najwi ększe było w Łysej Górze (o 49 osób) oraz w Jastwi (o 25 osób). Liczba ludno ści poszczególnych wsi gminy jest znacznie zró Ŝnicowana. Najmniejszymi wsiami liczebnie s ą: Perła – 476 i Jastew – 491, a najwi ększymi: Sufczyn, licz ący 1 973 mieszkańców oraz D ębno – 1 625 mieszka ńców. Wsi o liczbie mieszka ńców do 500 osób w gminie D ębno jest dwie (Jastew, Perła). Kolejn ą, najliczniejsz ą grup ę stanowi ą wsie

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 132

o wielko ści wahaj ącej si ę od 500–1000 mieszka ńców: Biadoliny Szlacheckie, Doły, Jaworsko, Łoniowa i Nied źwiedza. Grup ę wsi najwi ększych (1500-2000 mieszka ńców) tworz ą: D ębno, Sufczyn i Wola D ębi ńska.

Tab. Rozwój ludno ści gminy D ębno w latach 1995–2007

Lata Ogółem Przyrost rzeczywisty % wzrostu

1995 13 381 - 100,0 1996 13 391 10 100,1 1997 13 489 98 100,8 1998 13 650 161 101,2 1999 13 544 -106 99,2 2000 13 597 53 100,4 2001 13 650 53 100,4 2002 13 706 56 100,4 2003 13 842 136 101,0 2004 13 862 20 100,1 2005 13 916 54 100,4 2006 13 976 60 100,4 2007 13 945 -31 99,8 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Na przestrzeni lat 1995–2007 ludno ść gminy wzrosła z 13 381 do 13 945 osób tj. o 564 osób. Wysoki wzrost liczby ludno ści miał miejsce w latach 1997, 1998 oraz 2003. W pozostałych latach obserwowano niewielkie wahania liczby ludno ści gminy - za wyj ątkiem 1999 i 2007 roku, w których nast ąpiło jej zmniejszenie odpowiednio o 106 i 30 osób w stosunku do roku poprzedniego. Głównymi czynnikami zmian liczbowych i strukturalnych ludno ści s ą ruchy naturalne i migracyjne.

Tab. Ruch naturalny ludno ści gminy D ębno w latach 1997–2007 Przyrost Przyrost Przyrost Przyrost naturalny w naturalny Lata Urodzenia Zgony naturalny naturalny powiecie w woj. [osoba] [‰] brzeski małopolskim [‰] [‰] 1997 220 145 95 7,1 3,9 2,2 1998 167 99 68 5,1 4,4 2,3 1999 157 134 23 6,5 2,8 1,7 2000 140 100 40 2,9 3,1 2,0 2001 152 90 62 4,5 3,0 1,6 2002 122 102 20 1,4 2,6 1,4 2003 158 104 54 3,9 1,9 1,0

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 133

2004 143 100 43 3,1 2,7 1,1 2005 149 117 32 2,3 1,5 1,1 2006 137 103 34 2,4 2,0 1,2 2007 143 145 -2 -0,1 1,8 1,4 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Przyrost naturalny gminy D ębno w poszczególnych latach przedstawiał si ę ró Ŝnorodnie. W latach 1997-2002 był to przyrost dodatni, nie wykazuj ący jednak jednoznacznego trendu. W analizowanym okresie (1997-2007) najwy Ŝsz ą warto ść przyrostu naturalnego odnotowano w latach: 1997-1999 oraz 2001. Od 2003 r. wska źnik ten wykazał tendencje malej ąca, osi ągaj ąc w 2007 warto ść ujemn ą –0,1‰. Tendencja w powiecie brzeskim przedstawiała si ę nieco inaczej. Wska źnik przyrostu naturalnego w okresie 1995-2007 cechował brak okre ślonego trendu, a jego warto ść oscylowała w granicach 4,4 ‰. w 1998 r. do 1,5‰ w 2005 r.

Tab. Migracja stała w gminie D ębno Migracja stała Lata Napływ Odpływ Saldo

1997 112 105 7 1998 145 136 9 1999 144 117 27 2000 114 92 22 2001 84 99 -15 2002 138 94 44 2003 163 80 83 2004 150 101 49 2005 109 95 14 2006 140 107 33 2007 117 123 -6 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Saldo migracji stałej w latach 1997–2007 osi ągnęło warto ści dodatnie, co świadczy o dominacji napływu ludno ści na teren gminy. W okresie tym ł ącznie saldo migracji wyniosło 267 osób. W poszczególnych latach warto ść salda migracji kształtowała si ę w granicach 83 do - 15 osób. Najwi ększy napływ ludno ści w obszar gminy miał miejsce w latach 2003–2004, natomiast najwi ększy odpływ odnotowano w 1998 i 2007, co skutkowało ujemnym saldem.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 134

Tab. Struktura ludno ści gminy D ębno w grupach wiekowych w latach 1995-2007 Struktura wiekowa ludno ści W tym wiek Ludno ść W tym wiek w % Ludno ść Lata ogółem ogółem Przedpr. Produk. Poproduk. w % Przedpr. Produk. Poprpduk. 1995 13 381 3 646 7 962 1 773 100,0 27,2 59,5 13,3 1996 13 391 3 557 8 060 1 774 100,0 26,6 60,2 13,2 1997 13 489 3 548 8 147 1 794 100,0 26,3 60,4 13,3 1998 13 650 3 470 8 363 1 817 100,0 25,4 61,3 13,3 1999 13 544 3 471 8 270 1 803 100,0 25,6 61,1 13,3 2000 13 597 3 335 8 418 1 844 100,0 24,5 61,9 13,6 2001 13 650 3 223 8 561 1 866 100,0 23,6 62,7 13,7 2002 13 706 3 100 8 724 1 882 100,0 22,6 63,6 13,7 2003 13 842 3 047 8 896 1 899 100,0 22,0 64,3 13,7 2004 13 862 2 953 9 016 1 893 100,0 21,3 65,0 13,7 2005 13 916 2 837 9 159 1 920 100,0 20,4 65,8 13,8 2006 13 976 2 728 9 302 1 946 100,0 19,5 66,5 14,0 2007 13 945 2 590 9 402 1 953 100,0 18,6 67,4 14,0 Pow. brzeski 90 508 16 650 60 548 13 310 100,0 18,4 66,9 14,7 2007 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Na przestrzeni ostatnich 13 lat widoczny jest trend systematycznego zmniejszania si ę udziału populacji wieku przedprodukcyjnego z 27,2% do 18,6% i wzrostu ludno ści wieku produkcyjnego z 59,5% do 67,4% (efekt wchodzenia w wiek produkcyjny licznych roczników II powojennego wy Ŝu demograficznego). Nieznacznie wzrósł równie Ŝ udział ludno ści wieku poprodukcyjnego z 13,3% do 14,0%. Relacje ludno ści w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym wyra Ŝa wska źnik obci ąŜ enia demograficznego, co przedstawiono w poni Ŝszej tabeli.

Tab. Wska źnik obci ąŜ enia demograficznego gminy D ębno

Wska źnik obci ąŜ enia demograficznego Lata Gmina D ębno Powiat brzeski 2002 73,6 73,6 2003 71,3 71,3 2004 68,4 68,4 2005 65,7 65,7 2006 63,7 63,7 2007 61,9 61,9 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 135

Liczba ludno ści wieku nieprodukcyjnego przypadaj ąca na 100 osób w wieku produkcyjnym wynosi aktualnie 61,9 (wobec 73,6 w 2002 r.) i jest identyczna, jak dla powiatu brzeskiego.

Struktura wykształcenia mieszka ńców Narodowy Spis Ludno ści przeprowadzony w 2002 r., uwzgl ędnia grup ę docelow ą w kategorii „wykształcenie” dla osób które uko ńczyły 13 lat. Wyniki bada ń wykształcenia mieszka ńców gminy D ębno wskazały i Ŝ poziom wykształcenia ich jest relatywnie niski .

Tab. Ludno ść w wieku 13 lat i wi ęcej według poziomu wykształcenia w gminach w 2002 r.

Średnie Podstawowe Podstawo- nieuko ńczone Poli- Zasadnicze Nieu- Gmina Ogółem Wy Ŝsze w tym we i bez cealne zawodowe stalony razem ogólno- uko ńczone wykształ- kształc ące cenia Dębno 11010 522 207 2382 324 3956 3554 370 19 % ogółu 100,0 4,7 1,9 21,6 2,9 35,9 32,3 3,4 0,2 Powiat 72513 3982 1987 16298 3194 23182 24036 2691 337 brzeski % ogółu 100,0 5,5 2,7 22,5 4,4 32,0 33,1 3,7 0,5 Region 1406409 149137 68645 427559 160665 260293 428739 49857 22179 małopolski % ogółu 100,0 10,6 4,9 30,4 11,4 18,5 30,5 3,5 1,6 Źródło: Urz ąd Statystyczny w Krakowie, „Ludno ść . Stan oraz struktura demograficzna i społeczno- ekonomiczna” – wyniki Narodowego Spisu Powszechnego, Kraków, 2003.

Wska źniki na poziomie wy Ŝszym, policealnym i średnim s ą dla gminy D ębno ni Ŝsze w porównaniu z przeci ętnymi warto ściami powiatu brzeskiego i województwa małopolskiego. W gminie D ębno dominuj ą osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym, stanowi ące 35,9% ludno ści gminy powy Ŝej 13 lat, co jest warto ści ą wy Ŝsz ą zarówno od średniej powiatowej (32,0%), jak i regionalnej (18,5%). Co trzeci mieszkaniec gminy (32,3%) legitymuje si ę wykształceniem podstawowym uko ńczonym, co przewy Ŝsza średni wska źnik regionalny (30,5%), ale jest w niewielkim stopniu ni Ŝszy od warto ści powiatowej (33,1%). Niemal 22% mieszka ńców gminy D ębno legitymuje si ę wykształceniem średnim i w tej kategorii jest to wska źnik ni Ŝszy w porównaniu z warto ści ą regionu małopolskiego (30,4%), a tak Ŝe powiatu brzeskiego (22,5%). Zaledwie 4,7% mieszkańców gminy D ębno jest absolwentami szkoły wy Ŝszej, co oznacza 522 licencjatów i magistrów zamieszkuj ących na tym obszarze. Jest to ni Ŝszy wska źnik ani Ŝeli notowany w powiecie brzeskim (5,5% mieszka ńców z wykształceniem wy Ŝszym) i w regionie małopolskim (10,6%). Prawie 2% mieszka ńców gminy D ębno posiada wykształcenie policealne, a ponad 3% ludności nie posiada uko ńczonej nawet szkoły podstawowej.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 136

4.2. Rynek pracy

Liczba osób pracuj ących w gminie D ębno w gospodarce narodowej poza rolnictwem w 2003 r wynosiła 1 133 osób, a w 2007 r 1 176 osoby. W rolnictwie indywidualnym według PSR w 1996 r. pracowało (wył ącznie lub głównie) 3 410 osób.

Tab. Pracuj ący w gospodarce narodowej w latach 2003-2007 r. w gminie D ębno Bezrobotni Lata Pracuj ący ogółem do ludno ści w wieku ogółem produkcyjnym 2003 1 133 909 11,2 2004 1 290 843 10,2 2005 1 129 806 9,6 2006 1 183 631 7,4 2007 1 176 506 5,9 Źródło: GUS

Tab. Pracuj ący według rodzajów działalno ści w gminie D ębno Pracuj ący w gospodarce W tym narodowej Lata w tym rolnictwo przemysł i usługi ogółem kobiety i le śnictwo budownictwo rynkowe nierynk owe 1997 1 123 581 18 478 627 427 1998 1 268 603 18 635 615 411 1999 1 272 683 23 650 599 399 2000 1 214 674 10 633 571 398 2001 906 578 7 343 556 395 2002 1 087 552 8 448 631 408 2003 1 133 573 6 474 653 401 Źródło: GUS

Udział pracuj ących w gospodarce narodowej w latach 1997-2003 wahał si ę od 1 123 w 1997 roku do 1 268 w 1999 r. W nast ępnych dwóch latach liczba pracuj ących uległa obni Ŝeniu do 906 w 2001 roku. Kolejne lata przyniosły zwi ększenie udziału pracuj ących w gospodarce narodowej do 1 133 w roku 2003 i 1176 w 2007 r. W strukturze pracuj ących w 2003 r. dominował sektor usług - zatrudniaj ący około 58% ogółu pracuj ących. W usługach rynkowych pracowało 653 osoby, a w nierynkowych - 401. W rolnictwie i le śnictwie pracowało 6 osób. Przemysł i budownictwie stanowiło miejsca pracy dla pozostałych pracuj ących na terenie gminy (474 osoby).

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 137

W okresie obj ętym analiz ą (2000-2008) bezrobocie rosło w latach 2000-2002, osi ągaj ąc warto ść 929. Wraz z rokiem 2002 bezrobocie zacz ęło ulega ć obni Ŝeniu. W 2007 r. ukształtowało si ę na poziomie 506. Mi ędzy rokiem 2007 a 2008 nast ąpił ponowny niewielki wzrost bezrobotnych w ilo ści 8 osób. W śród bezrobotnych dominuj ą kobiety, które stanowi ą około 69% ogółu. Przyczynami wył ącze ń bezrobotnych z ewidencji bezrobotnych PUP w Brzesku było m.in. podj ęcie pracy przez bezrobotnego, nie potwierdzenie gotowo ści do podj ęcia pracy, dobrowolna rezygnacja z wpisu do ewidencji bezrobotnych oraz rozpocz ęcie sta Ŝu.

Tab. Przestrzenne rozmieszczenie bezrobocia rejestrowanego w latach 2000-2008

Liczba bezrobotnych według stanu na 31 XII Lp. Miejscowo ść 2000 2002 2004 2006 2008 1 Biadoliny Szlacheckie 60 68 76 46 44 2 Dębno 92 88 71 64 54 3 Doły 40 50 35 33 23 4 Jastew 37 54 37 26 15 5 Jaworsko 43 53 37 33 26 6 Łoniowa 60 65 62 29 23 7 Łysa Góra 88 91 79 58 63 8 Maszkienice 85 105 80 61 50 9 Nied źwiedza 51 51 43 32 26 10 Perła 31 33 30 27 18 11 Por ąbka Uszewska 76 84 86 68 57 12 Sufczyn 95 93 102 68 55 13 Wola D ębi ńska 86 94 105 86 60 (1) Razem 853 929 843 631 514 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PUP Brzesko

W obszarze gminy D ębno najwi ęcej bezrobotnych – 60 osób tj. ok.12% ogółu pochodzi z Woli D ębi ńskiej. Powy Ŝej 50 bezrobotnych notowano jeszcze w miejscowo ściach: Łysa Góra (64), Por ąbka Uszewska (57), Sufczyn (55) i Dębno (54). W pozostałych wsiach liczba bezrobotnych waha si ę od 15 do 50 osób. Na przestrzeni 2000–2008 roku notuje si ę spadek bezrobocia rejestrowanego we wszystkich miejscowo ściach gm. D ębno. Bezrobocie w 2008 r. stanowiło 55,3% bezrobocia notowanego w 2002 r. tj. najwy Ŝszego w analizowanym okresie.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 138

Tab. Bezrobotni według wykształcenia – 2007 r.

Wykształcenie Liczba bezrobotnych % ogółu bezrobotnych wy Ŝsze 257 7,4 policealne, średnie zawodowe 1 078 31,4 średnie ogólnokształc ące 341 9,8 zasadnicze zawodowe 1 155 33,2 podstawowe i niepełne podstawowe 643 18,5 ogółem 3 474 100 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PUP Brzesko

Tab. Bezrobotni według wieku w 2006 r.

Grupy wiekowe Liczba bezrobotnych % ogółu bezrobotnych 18 - 24 lat 1 049 30,2 25 - 34 lat 944 27,2 35 - 44 lat 669 19,3 45 - 54 lat 643 18,5 55 – 59 lat 147 4,2 60 – 64 i wi ęcej lat 22 0,6 ogółem 3 474 100 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PUP Brzesko

Tab. Bezrobotni według sta Ŝu pracy – 2006 r.

Sta Ŝ pracy Liczba bezrobotnych % ogółu bezrobotnych do 1 roku 544 15,6 1 – 5 lat 778 22,4 5 – 10 lat 430 12,4 10 – 20 lat 461 13,3 20 – 30 lat 285 8,2 30 lat i wi ęcej 46 1,3 bez sta Ŝu 930 26,8 ogółem 3 474 100 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PUP Brzesko

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 139

Tab. Bezrobotni według czasu pozostawania bez pracy – 2006 r.

Czas pozostawania bez Liczba bezrobotnych % ogółu bezrobotnych pacy

do 1 miesi ąca 301 8,7 1 – 3 miesi ęcy 778 22,4 3 – 6 miesi ęcy 564 16,2 6 – 12 miesi ęcy 564 16,2 12 – 24 miesi ęcy 456 13,1 powy Ŝej 24 miesi ęcy 811 23,3 ogółem 3 474 100 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PUP Brzesko

4.3. Uwarunkowania wynikaj ące z sytuacji demograficznej i na rynku pracy

 Na przestrzeni ostatnich 8 lat najwi ększy rozwój demograficzny nast ąpił we wsiach: Wola D ębi ńska (wzrost o 218 osób), Sufczyn (wzrost o 199 osób) oraz D ębno (wzrost o 137 osób). Zmniejszenie si ę liczby ludno ści tj. zjawisko depopulacji miało miejsce w Łysej Gorze (spadek o 49 osób), Jastwi (spadek o 25 osób) i Dołach (spadek o 22 osoby). Rezultatem podstawowych procesów demograficznych zachodz ących w ostatnich latach była niska dynamika rozwoju ludno ści gminy, co dało w 2007 roku ujemny rzeczywisty przyrost ludno ści w ilo ści 31 osób. Generalnie w latach 1995–2007 zwi ększyła si ę liczba ludno ści gminy z 13 381 osób do 13 945.

 Rozwój populacji gm. D ębno to efekt:

− utrzymuj ącego si ę na zbli Ŝonym poziomie dodatniego przyrostu naturalnego,

− przewagi napływu ludno ści na teren gminy od 1997 r. Odpływ ludno ści wi ększy był jedynie w latach 2001 i 2007.

 Struktura ludno ści według podstawowych grup wieku w 2007 r. dla gminy D ębno i powiatu brzeskiego była bardzo podobna. Na przestrzeni ostatnich 10 lat widoczny jest trend starzenia si ę społeczno ści gminy. W okresie tym zaznacza si ę zmniejszenie populacji wieku przedprodukcyjnego z 27,2% do 18,4%,a wzrost ludno ści wieku produkcyjnego z 59,5% do 67,4 % oraz poprodukcyjnego z 13,3% do 14,0%.

 Efektem zmian w strukturze wiekowej jest znaczny spadek obci ąŜ enia ludno ści wieku produkcyjnego ludno ści ą nieprodukcyjn ą. Liczba ludno ści nieprodukcyjnej

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 140

przypadaj ąca na 100 osób w wieku produkcyjnym wyniosła w 2007 r. 61,9 (wobec 73,6 w 2002 r.) i jest identyczna jak dla powiatu brzeskiego.

 Czynnik ludzki stanowi wa Ŝne uwarunkowanie rozwoju społeczno - gospodarczego. Wywołuje on zapotrzebowanie na ró Ŝnego rodzaju usługi. Wielko ść zapotrzebowania na usługi generalnie z uwagi na słaby rozwój demograficzny nie ulega znacznemu wzrostowi, jednak Ŝe zmiany wiekowe ludno ści generuj ą struktur ę niezb ędnych usług. Tak, wi ęc wkraczanie w wiek zdolno ści do pracy liczniejszych roczników – wywołuje potrzeb ę organizacji nowych miejsc pracy, natomiast zmniejszenie si ę liczby dzieci i młodzie Ŝy skutkuje popraw ą warunków opieki i nauczania. W przyszło ści nale Ŝy mie ć na uwadze wzrost populacji ludzi starych, a zatem konieczno ść zabezpieczenia niezb ędnych usług z zakresu opieki społecznej i słu Ŝby zdrowia.

 Wa Ŝnym elementem rynku pracy jest bezrobocie. W ostatnich latach bezrobocie w obszarze gminy zmniejszyło z 909 w 2003 r. do 514 w roku 2008, mimo to stanowi ono istotny problem na lokalnym rynku pracy. Wśród bezrobotnych gminy dominuj ą ludzie:

• młodzi – 57,4% liczy 18 – 34 lat, a 76,7% to ludzie w wieku mobilnym,

• słabo wykształceni – 51,7% bezrobotnych legitymuje si ę wykształceniem zasadniczym zawodowym, podstawowym i niepełnym podstawowym. Z uwagi na dominacje w śród bezrobotnych ludzi młodych, stanowi ono równie Ŝ problem społeczny. Bezrobocie w w śród młodzie Ŝy ma zdecydowany wpływ na kreowanie negatywnych postaw Ŝyciowych i społecznych tej grupy.

 Bezrobocie rejestrowane, nadwy Ŝki siły roboczej w gospodarstwach chłopskich – powoduj ą, i Ŝ priorytetowym zadaniem jest:

• organizacja pozarolniczych miejsc pracy w ramach wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich, przy równoczesnym podnoszeniu wykształcenia środowisk wiejskich, jak te Ŝ dostosowanie kwalifikacji do zmieniaj ących si ę potrzeb „zatrudnieniowych”, • tworzenie warunków dla rozwoju przedsi ębiorczo ści szczególnie małych i średnich firm. Firmy te odrywaj ą istotna rol ę w kreowaniu miejsc pracy, stwarzaj ąc przy tym mo Ŝliwo ść zatrudnienia osobom o ni Ŝszych kwalifikacjach zawodowych.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 141

5. WARUNKI śYCIA MIESZKA ŃCÓW

5.1. Mieszkalnictwo

Zasoby mieszkaniowe gminy D ębno w 2007 roku, tworzyło 3607 mieszka ń z 15393 izbami, o ł ącznej powierzchni 323,7 ty ś m 2. Najwi ększy udział w zasobach maj ą mieszkania o powierzchniach powy Ŝej 60 m 2 składaj ące si ę co najmniej z trzech izb. Przeci ętna powierzchnia u Ŝytkowa mieszkania wynosi 88,3 m 2.

Tab. Struktura własno ści zasobów mieszkaniowych gminy D ębno.

Mieszkania stanowi ące własno ść Osób fizycznych Spółdzielni gminy Zakładów Pozostałych mieszkaniowych pracy podmiotów 94,9% 3,5% 0,6% 0,4% 0,6% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Zdecydowana wi ększo ść mieszka ń stanowi własno ść osób fizycznych. Zasoby mieszkaniowe innych jednostek to ł ącznie 5,1% ogółu zasobów, w tym spółdzielni mieszkaniowej 3,5%.

Tab. Ilo ść mieszka ń, izb i powierzchnia u Ŝytkowa mieszka ń w gminie D ębno Przeci ętna Liczba osób na Pow. Powierzchni Wyszczególnienie Mieszkania Izby uŜytkowa a u Ŝytkowa mieszka ń mieszkania 2 mieszkanie izb ę [tys. m ] na 1 osob ę [m 2] 2001 3328 12646 264,2 19,7 4,04 1,06 2002 3100 13200 275,3 20,3 4,35 1,03 2003 3509 14772 308,9 22,3 3,94 0,94 2004 3520 14861 311,2 22,4 3,94 0,93 2005 3541 14992 314,3 22,6 3,93 0,93 2006 3568 15152 318,2 22,8 3,92 0,92 2007 3607 15393 323,7 23,2 3,87 0,91 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wska źniki zag ęszczenia maj ące bezpo średnie przeło Ŝenie na jako ść Ŝycia, takie jak powierzchnia u Ŝytkowa przypadaj ąca na jedn ą osob ę oraz ilo ść osób przypadaj ąca na jedno mieszkanie kształtuj ą si ę na poziomie: 23,2 m 2/osob ę, 3,87 osoby/mieszkanie oraz 0,93

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 142

osoby/izb ę. S ą to warto ści ni Ŝsze od średnich dla powiatu brzeskiego, które wynosz ą - 24,8 m2/osob ę, 3,51 osoby/mieszkanie i 0,85 osoby/izb ę. Zmiany w zakresie ilo ści mieszka ń wskazuj ą, Ŝe w ci ągu ostatnich o śmiu lat zasoby mieszkaniowe gminy zwi ększyły si ę o 279 mieszka ń (8,4%). Efektem tego jest poprawa współczynników powierzchni i zag ęszczenia mieszka ń, a tym samym podniesienie standardu Ŝycia mieszka ńców.

Tab. Zasoby mieszkaniowe gminy D ębno – struktura wg ilo ści izb

Mieszkania Przeci ętna liczba izb Wyszczególnienie O liczbi e izb Izby w 1 Ogółem 5 i mieszkani 1 2 3 4 Nieustalonej wi ęcej u Ogółem 3157 35 331 815 866 1110 --- 13269 4,20 W tym 3119 32 314 807 861 1105 --- 13161 4,22 zamieszkane stale Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Tab. Powierzchnia u Ŝytkowa mieszka ń w gminie Dębno

Przeci ętna Mieszkania Pow. pow. uŜytkowa Wyszczególnienie Ogółem 2 uŜytkowa O powierzchni u Ŝytkowej w m mieszka ń < 30 - 40 - 50 - 60 - 80 - 100 120 > 2 mieszkania [m ] 2 30 39 49 59 79 99 -119 -199 200 [m ] Ogółem 3157 87 130 242 283 624 666 530 491 104 277514 87,9 W tym 3119 85 125 230 278 618 662 528 489 104 275315 88,3 zamieszkane stale Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Z zamieszczonych powy Ŝej zestawie ń wynika, Ŝe budynki mieszkalne wznoszone w ci ągu ostatnich lat na terenie gminy charakteryzuj ą si ę zdecydowanie wi ększymi powierzchniami u Ŝytkowymi. Współczynniki zag ęszczenia, przekładaj ące si ę na standard Ŝycia, takie jak powierzchnia u Ŝytkowa mieszka ń na 1 osob ę oraz ilo ść osób przypadaj ących na jedno mieszkanie i jedn ą izb ę, systematycznie si ę poprawiaj ą. Przeci ętna powierzchnia uŜytkowa mieszkania przypadaj ąca na jedn ą osob ę zwi ększyła si ę w stosunku do 2001 r. o ponad 15%.

Substancj ę mieszkaniow ą gminy tworz ą przede wszystkim budynki mieszkalne w zabudowie zagrodowej. Ten typ budownictwa mieszkaniowego wyst ępuje na całym obszarze, jednak jego najwi ększe skupiska mo Ŝna spotka ć w obr ębie północnych i południowych sołectw, takich jak: Perła, Biadoliny Szlacheckie, Doły, Łoniowa, Nied źwiedza, Łysa Góra i Jaworsko. Jednorodzinna zabudowa mieszkaniowa, stanowi ąca drug ą pod wzgl ędem liczby

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 143

grup ę, koncentruje si ę w centralnej cz ęś ci gminy na terenie sołectw: D ębno, Wola D ębi ńska, Maszkienice, Sufczyn, Jastew i Por ąbka Uszewska. Nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe udział jednorodzinnej zabudowy mieszkaniowej b ędzie si ę zwi ększał w najbli Ŝszym czasie. Obiekty obecnie budowane na terenie gminy to przede wszystkim jednorodzinne budynki mieszkalne. Zdecydowanie rzadziej spotyka si ę nowe budynki mieszkalne w zabudowie zagrodowej. Fotografie poni Ŝej prezentuj ą charakterystyczne typy nowej zabudowy mieszkaniowej wznoszone na terenie gminy.

Fot. Sołectwa: D ębno, Biadoliny Szlacheckie, Doły i Maszkienice – charakterystyczne typy współcze śnie wznoszonych budynków mieszkalnych.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 144

Najmniejszy udział ma zabudowa wielorodzinna. Wyst ępuje ona na terenie sołectw Wola D ębi ńska, Łysa Góra oraz D ębno. Zajmuje niewielkie powierzchnie i ogranicza się do niewielkich skupisk budynków. Struktura wiekowa substancji mieszkaniowej gminy jest korzystna. Ponad 60% mieszka ń znajduje si ę w budynkach wzniesionych po 1971 roku. Niespełna 10% mieszka ń znajduje si ę w budynkach powstałych przed 1944 rokiem.

Tab. Mieszkania zamieszkałe według okresu powstania.

Przybli Ŝony Czas budowy obiektu udział procentowy

Przed 1918 2,8 1918 - 1944 7,0 1945 - 1970 28,5 1971 - 1978 15,0 1979 - 1988 16,7 1989 – 2002 18,7 2003 - 2007 11,3 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Relatywnie najstarsze s ą budynki w zabudowie zagrodowej, wiele z nich to obiekty zabytkowe, wpisane do ewidencji zabytków. Nale Ŝy zaznaczy ć, Ŝe najstarsze budowle, cz ęsto zabytkowe lub posiadaj ące cechy zabytkowe znajduj ą si ę w najgorszym stanie technicznym. Du Ŝy procent stanowi ą pustostany, wiele z nich to ruiny. Poni Ŝsze fotografie prezentuj ą przykłady tradycyjnej mieszkaniowej zabudowy regionalnej, o cechach zabytkowych, znajduj ącej si ę w złym stanie technicznym lub przekształcaj ącej si ę w ruiny.

Fot. Przekształcaj ące si ę w ruiny tradycyjne budynki mieszkalne o cechach zabytkowych w sołectwach D ębno i Nied źwiedza.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 145

Standard i stan techniczny substancji mieszkaniowej jest zró Ŝnicowany. Złym stanem technicznym charakteryzuje si ę du Ŝa cz ęść budynków mieszkalnych w zabudowie zagrodowej. Dotyczy to równie Ŝ cz ęś ci budynków w zabudowie zwi ązanej w przeszło ści z funkcj ą rolnicz ą, a obecnie pełni ących jedynie funkcj ę mieszkaniow ą i pozostaj ących w rękach osób w podeszłym wieku, o niskich dochodach (cz ęsto emerytowanych rolników). Najgorzej pod tym wzgl ędem przedstawia si ę sytuacja budynków mieszkalnych wybudowanych przed 1944 r. Obiekty tego typu s ą niedostatecznie wyposa Ŝone w podstawowe media i urz ądzenia. Szczególnie niekorzystnie przedstawia si ę sytuacja w zakresie wyposa Ŝenia najstarszych budynków w instalacje techniczno – sanitarne takie jak wodoci ąg, ust ęp spłukiwany, łazienka, ciepła woda bie Ŝą ca czy gaz. Spis rolny przeprowadzony w 2002 roku wykazał, Ŝe około 15 % budynków nie ma łazienek. Wi ększo ść budynków mieszkalnych jest ogrzewana indywidualnymi źródłami. Nale Ŝy jednak zaznaczy ć, Ŝe du Ŝa cz ęść obiektów (liczb ę t ą szacunkowo mo Ŝna okre śli ć na około 20 - 30%) jest wci ąŜ ogrzewana piecami w ęglowymi. Gaz z sieci zasila około 80% obiektów mieszkalnych. Jednorodzinne budynki mieszkalne charakteryzuje zdecydowanie lepszy stan techniczny Wi ększo ść zabudowy jednorodzinnej na terenie gminy jest wyposa Ŝona w podstawowe media. Stan techniczny i standard starszych budynków stanowi ących zasoby mieszkaniowe gminy poprawia si ę systematycznie w wyniku prowadzonych remontów. Przeprowadzane prace remontowe s ą cz ęsto poł ączone z termomodernizacj ą. Du Ŝa cz ęść budynków mieszkalnych jest wyposa Ŝona w now ą stolark ę okienn ą, wiele obiektów zostało ocieplonych i wymieniono w nich pokrycie połaci dachowych. Budynki cz ęsto wyposaŜa si ę w now ą, wydajniejsz ą instalacj ę grzewcz ą. Tego rodzaju remonty wi ąŜą si ę z mniejszymi kosztami ogrzewania budynku i s ą przeprowadzane na terenie gminy do ść powszechnie. Teren gminy jest zwodoci ągowany w 95%. Pozostałe pi ęć procent budynków korzysta ze studni przydomowych lub lokalnych wodoci ągów grawitacyjnych, prowadz ących wod ę spływaj ącą ze studzien poło Ŝonych na wy Ŝej wyniesionych partiach terenu. S ą to obiekty oddalone od rozbiorczej sieci wodoci ągowej, zlokalizowane w przysiółkach lub samotniczych zagrodach. Nale Ŝy zaznaczy ć, Ŝe woda pochodz ąca ze studzien przydomowych, gromadz ących zasoby słaboizolowanych przypowierzchniowych warstw wodono śnych jest cz ęsto zanieczyszczona chemicznie i bakteriologicznie. W zwi ązku z tym nale Ŝy d ąŜ yć do uzupełnienia zwodoci ągowania tych terenów gminy. Problemem jest tak Ŝe niski stopie ń skanalizowania gminy. Jedynie około 42% budynków jest podł ączonych do systemu kanalizacji sanitarnej. Spo śród wszystkich sołectw gminy tylko Maszkienice, Wola D ębi ńska, D ębno i Por ąbka Uszewska s ą skanalizowane w ponad 50%. W tej sytuacji zdecydowana wi ększo ść domostw korzysta z przydomowych osadników lokalnych. Wi ąŜ e si ę to z niedogodno ściami zwi ązanymi z konieczno ści ą

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 146

okresowego opró Ŝniania osadników i wywozu nieczysto ści wozami asenizacyjnymi. Oprócz tego skutkuje to zagro Ŝeniami sanitarnymi zwi ązanymi z niebezpiecze ństwem rozszczelnienia, a tak Ŝe przelaniem si ę zawarto ści wypełnionego osadnika. Niedogodno ści maj ące wpływ na poziom Ŝycia mieszka ńców wi ąŜą si ę z utrudnionym dojazdem do cz ęś ci budynków mieszkalnych. Tego rodzaju ograniczenia dotycz ą zabudowy w sołectwach poło Ŝonych w obr ębie pogórza, gdzie deniwelacje terenu znacznie utrudniaj ą dojazd do domostw. Spo śród wszystkich tego rodzaju przypadków nale Ŝy wymieni ć kilka najistotniejszych: • kompleks zabudowy poło Ŝony w obr ębie rozległego zagł ębienia terenowego, rozci ągaj ącego si ę wzdłu Ŝ wschodniej granicy sołectwa Por ąbka Uszewska, • zabudowania we wschodniej cz ęś ci sołectwa Doły, zlokalizowane w dolinie bezimiennego cieku, u podnó Ŝa wzniesienia Kamionka, • zabudowa przysiółka Polowice na granicy sołectw Doły i Łoniowa. Problem dotyczy szczególnie zabudowa ń znajduj ących si ę w rejonie kulminacji wzniesienia bez nazwy oraz jego południowo – zachodniego stoku, • zabudowa przysiółka Działy, w zachodniej cz ęś ci sołectwa Nied źwiedza oraz kompleks zabudowy zagrodowej na stoku wzniesienia zlokalizowanego na północ wzgl ędem koryta strumienia Nied źwied ź oraz drogi Nied źwiedza – Gwo ździec, • zabudowa przysiółka Lesisko znajduj ąca si ę na granicy sołectw Sufczyn i Łysa Góra, • zabudowa zachodniej cz ęś ci przysiółka Zagórze w sołectwie Sufczyn, • zabudowa przysiółka Słocina w sołectwie Jaworsko.

W trakcie sporz ądzania inwentaryzacji stwierdzono, Ŝe wiele zagród nie pełni ju Ŝ funkcji rolniczej, jednak wci ąŜ s ą wyposa Ŝone w budynki gospodarcze jak obora czy stodoła. Powszechnie napotka ć mo Ŝna przypadki przebudowy budynków gospodarczych poł ączone ze zmian ą ich funkcji – np. przebudowa i adaptacja na cele mieszkalne, przebudowa z przeznaczeniem na gara Ŝe b ądź gospodarcze pomieszczenia przydomowe. Cz ęsto star ą rolnicz ą zabudow ę gospodarcz ą przekształca si ę w zabudowania o funkcjach usługowych lub rzadziej, produkcyjnych. Kolejn ą zaobserwowan ą tendencj ą jest przekształcanie budynków mieszkalnych będących cz ęś ciami tradycyjnych zagród w jednorodzinne budynki mieszkalne lub obiekty rekreacyjne z zachowaniem cech lokalnego, tradycyjnego charakteru zabudowy. Nie jest to wprawdzie zjawisko powszechne, jednak zasługuje na zaakcentowanie. Prowadzone w ten sposób remonty, przebudowy i modernizacje maj ą bardzo pozytywny wpływ na fizjonomi ę jednostek osadniczych. Poni Ŝsze fotografie przedstawiaj ą przykłady modernizacji budynku poł ączonej ze zmian ą funkcji lecz z zachowaniem lokalnego charakteru architektonicznego zabudowy.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 147

Fot. Przykłady przeprowadzonych remontów tradycyjnych budynków mieszkalnych poł ączonych ze zmian ą ich funkcji lecz z zachowaniem lokalnego charakteru architektonicznego. Sołectwa Jastew i Nied źwiedza.

Przybli Ŝony obraz rozwoju budownictwa głównie mieszkaniowego na terenie gminy daje analiza wniosków, zło Ŝonych do projektu zmiany studium. Ł ącznie wpłyn ęło 220 wniosków. W odniesieniu do poszczególnych sołectw zło Ŝono nast ępuj ącą liczb ę wniosków o zabudow ę:

Biadoliny Szlacheckie 7 3,2% Dębno 34 15,4% Doły 7 3,2% Jastew 2 0,9% Jaworsko 2 0,9% Łoniowa 2 0,9% Łysa Góra 29 13,2% Maszkienice 35 15,8% Nied źwiedza 9 4,1% Perła 1 0,5% Por ąbka Uszewska 23 10,5% Sufczyn 29 13,2% Wola D ębi ńska 40 18,2%

Tereny o najwi ększej liczbie zło Ŝonych wniosków (dotycz ących zabudowy mieszkaniowej) koncentruj ą si ę w obr ębie centralnej cz ęś ci gminy. Szczególnie du Ŝym zainteresowaniem ciesz ą si ę działki w sołectwach poło Ŝonych wzdłu Ŝ drogi krajowej E-40, gdzie zło Ŝono blisko 47% wniosków. Najmniejsze zainteresowanie dotyczy sołectw, takich jak: Jastew, Jaworsko, Łoniowa czy Perła.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 148

5.2. Diagnoza i uwarunkowania rozwoju mieszkalnictwa

 Substancja mieszkaniowa gminy to obiekty mieszkaniowe w zabudowie zagrodowej, zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i wielorodzinna. Zabudowa zagrodowa dominuje w sołectwach północnej i południowej cz ęś ci gminy tj. Biadolinach Szlacheckich, Perle, Łoniowej, Jaworsku i Nied źwiedzy. W pozostałych wsiach zabudowa zagrodowa przemieszana jest z jednorodzinn ą. Zabudowa wielorodzinna ma najmniejszy udział i jest zlokalizowana jedynie w niewielkich kompleksach na terenie sołectw Wola D ębi ńska oraz Łysa Góra.

 W gminie około 10% substancji mieszkaniowej stanowi ą obiekty wzniesione przed 1945 rokiem. Cz ęść z nich została uj ęta w ewidencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Mimo podejmowania przez wła ścicieli obiektów prac remontowo – modernizacyjnych, du Ŝa ilo ść najstarszej zabudowy funkcjonuje jako pustostany, popadaj ące w ruin ę. Wywołuje to potrzeb ę koncentracji działa ń dla ratowania tego typu obiektów.

 Standardy mieszkaniowe wyra Ŝone we wska źnikach zag ęszczenia, regularnie si ę poprawiaj ą. Pozostaj ą jednak wci ąŜ na poziomie ni Ŝszym ni Ŝ warto ści średnie dla powiatu brzeskiego.

 Poprawa warunków mieszkaniowych zwłaszcza w substancji sprzed 1970 r. wymaga inwestowania w budownictwo mieszkaniowe, poprzez m. in. remonty, modernizacj ę, odtwarzanie zabudowy starej w obr ębie istniej ących siedlisk lub na nowych terenach, popraw ę estetyki obiektów. Podniesienie standardów wyposa Ŝenia mieszka ń, uwarunkowane jest uzbrojeniem terenów w infrastruktur ę zwłaszcza kanalizacyjn ą. Obecnie tylko 42% budynków na terenie gminy jest podł ączonych do sieci kanalizacyjnej.

 Słaba pr ęŜ no ść demograficzna ludno ści gminy, a tak Ŝe dobry stan wi ększo ści zabudowy mieszkaniowej - nie wywołuje potrzeby wyznaczania znacznych rezerw terenowych dla potrzeb budownictwa mieszkaniowego.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 149

5.3. Infrastruktura społeczna

5.3.1. Zdrowie i opieka społeczna Ośrodki zdrowia i apteki Na terenie gminy D ębno obsług ę ludno ści w zakresie zdrowia pełni ą 3 publiczne i 1 niepubliczny o środek zdrowia, ł ącznie 4 o środki zdrowia: • Gminny O środek Zdrowia w D ębnie, w miejscowo ści Wola D ębi ńska, (stanowi ący odział ZOZ w Brzesku) • NZOZ w D ębnie (o środek działa od 2009 r.) • Wiejski O środek Zdrowia w Łysej Górze, • Wiejski O środek Zdrowia w Por ąbce Uszewskiej- NZOZ od 2008r. (Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej) Ośrodki realizuj ą opiek ę zdrowotn ą na podstawie umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia. W 2007 r. ł ącznie 3 działaj ące o środki udzieliły 29 872 porad (wg danych GUS). Liczba ludno ści przypadaj ąca na 1 placówk ę medyczn ą wynosiła w 2008r. 4696 osób, oznacza to wzrost o prawie 300 osób w stosunku do lat wcze śniejszych. Obecnie wskutek powstania nowego ośrodka w D ębnie liczba ludno ści na 1 placówk ę medyczna wynosi 3522 osoby. Wska źnik ten jest bardzo korzystny i świadczy o dobrej dost ępno ści do usług medycznych. Personel medyczny wg danych GUS-2007r. - zatrudniony w o środkach opieki zdrowotnej to: 4 lekarzy, 3 lekarzy stomatologów, 11 piel ęgniarek, 1 poło Ŝna. Nadmieni ć nale Ŝy, Ŝe lekarze zatrudnieni w WOZ w Por ąbce Uszewskiej zabezpieczaj ą równie Ŝ obsad ę lekarsk ą w WOZ w Łysej Górze. W zwi ązku z powstaniem NZOZ w D ębnie liczba personelu medycznego wzrosła. Podstawow ą opiek ę medyczn ą uzupełniaj ą prywatne gabinety lekarskie działaj ące w: Łysej Górze, Woli D ębi ńskiej, Por ąbce Uszewskiej, Łoniowej. Brak jest na terenie gminy Dębno o środków medycznych specjalistycznych, zakładowych, słu Ŝb medycznych, rehabilitacyjnych. Najbli Ŝsz ą opiek ę szpitaln ą zapewnia mieszka ńcom gminy D ębno Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Brzesku. Szpital w 2006 r. dysponował 11 oddziałami (w tym odziałem ratunkowym).

Stan techniczny budynków, w których zlokalizowane są przychodnie i gabinety

lekarskie jest dobry. Przychodnia w Por ąbce Uszewskiej została wyremontowana. W D ębnie

wybudowano nowy obiekt zdrowia, świadcz ący usługi z zakresu podstawowej opieki

zdrowotnej, w przyszło ści z poradni kardiologicznej, ginekologicznej, stomatologicznej oraz

zabiegów rehabilitacyjnych. Dzi ęki zintegrowanemu systemowi o środek b ędzie mógł wysyła ć

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 150

wyniki bada ń do konsultacji specjalistycznej w szpitalu w Brzesku.

Tab. Zmiany w zakresie ilo ści aptek oraz ich dost ępno ści w ostatnich latach w gminie D ębno

Liczba Wska źnik ludno ści na / Rok aptek aptek ę ogólnodost ępn ą 2009 5 2 817 osób

2008 4 3 522 osób 2007 3 4 678 osób 2006 3 4659 osób

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS oraz informacji ze strony internetowej powiatu brzeskiego.

Obsługa ludno ści w zakresie zaopatrzenia w leki jest realizowana przez 4 prywatne apteki zlokalizowanych w: D ębnie, Woli D ębi ńskiej, Por ąbce Uszewskiej, Łysej Górze. Du Ŝą uci ąŜ liwo ści ą jest brak opieki medycznej w zakresie wy Ŝszym ni Ŝ podstawowa. Najwi ększe mo Ŝliwo ści rozwoju posiada nowo powstały o środek w D ębnie. Problemem dla mieszka ńców cz ęś ci gminy s ą równie Ŝ du Ŝe odległo ści dziel ące ich od najbli Ŝszych o środków opieki medycznej. Dotyczy to szczególnie osób zamieszkałych w sołectwach: Jaworsko, Łoniowa, Nied źwiedza, Sufczyn, Biadoliny, Perła, Maszkienice.

Ośrodki i domy pomocy społecznej Przy Urz ędzie Gminy prowadzi działalno ść Gminny O środek Pomocy Społecznej. udzielaj ący pomocy mieszka ńcom gminy znajduj ącym si ę w trudnej sytuacji materialnej. Głównym powodem przyznania pomocy rodzinom w ostatnich latach była długotrwała lub ci ęŜ ka choroba, bezrobocie oraz bezradno ść w sprawach opieku ńczo wychowawczych. Ośrodek jest jednym z 7 o środków w powiecie brzeskim b ędącym placówk ą stacjonarnej pomocy, która realizuje zadania własne gminy jak równie Ŝ zadania zlecone przez wojewod ę. W ci ągu pi ęciolecia 2004-2008 nast ąpiło zmniejszenie liczby osób i rodzin korzystaj ących z pomocy o środka. Sytuacja taka jest spowodowana spadkiem bezrobocia związanym z wyjazdami zarobkowymi za granic ę oraz przyj ętym kryterium dochodowym uprawniaj ącym do korzystania z pomocy społecznej.

Tab. Rodzaje i wielko ść pomocy świadczonej przez Gminny O środek Pomocy Społecznej

2004 2005 2006 2007 2008 Rodziny korzystaj ące z 446 506 292 409 239 pomocy społecznej Osoby korzystaj ące z pomocy finansowej i 465 388 381 273 227 rzeczowej Osoby korzystaj ące z 2004 2005 2006 2007 2008

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 151

poszczególnych form pomocy; Zasiłki stałe 51 15 16 16 15 Zasiłki okresowe 12 13 3 5 5 Zasiłki celowe 167 165 146 120 123 Usługi opieku ńcze - - 6 5 5 Punkty GOPS 5 5 5 5 3 Posiłek 307 217 184 138 106 Zasiłki celowe na pokrycie wydatków zwi ązanych z kl ęsk ą - - 49 16 - Ŝywiołow ą lub ekologiczn ą Praca socjalna 326 314 133 329 159 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GOPS

W obecnej chwili ośrodek kładzie du Ŝy nacisk na prac ę socjaln ą z rodzinami - na motywowanie osób do współpracy w rozwi ązywaniu własnych problemów w celu poprawy ich sytuacji, a nie na przyznawanie pomocy społecznej w formie finansowej. Do najpilniejszych potrzeb o środka nale Ŝy zaliczy ć zatrudnienie psychologa - terapeuty, prawnika, utworzenie świetlicy socjoterapeutycznej, utworzenie centrum aktywno ści lokalnej i klubu integracji społecznej oraz utworzenie środowiskowego domu samopomocy o zasi ęgu gminnym. Powa Ŝnym problemem jest utrzymuj ąca si ę na wysokim poziomie liczba samotnych osób w wieku poprodukcyjnym, wymagaj ących wsparcia finansowego czy bezpo średniej opieki. W gminie D ębno funkcjonuje Dom Pomocy Społecznej zgromadzenia SS Słu Ŝebniczek NMP dla osób w podeszłym wieku w Por ąbce Uszewskiej. Jest to jeden z dwóch w całym powiecie brzeskim. Posiada 20 miejsc pomocy stacjonarnej. (5 wolnych miejsc na kwiecie ń 2009 r.). Dom w zakresie usług dla mieszka ńców oferuje: całodobow ą opiek ę piel ęgniarsk ą, porady lekarzy ró Ŝnych specjalno ści, psychologa, posługi religijne, organizacje świ ąt, uroczysto ści okazjonalnych, udział w imprezach kulturalnych i turystycznych.

Organizacjami pomocy społecznej w gminie s ą: - Ośrodek Wsparcia Dziennego w Nied źwiedzy Nied źwiedza - Świetlica środowiskowa w Maszkienicach Maszkienice - Środowiskowy Dom Pomocy Społecznej Por ąbka Uszewska Widoczne s ą potrzeby utworzenia nowych świetlic m in. w sołectwach Łysa Góra i Łoniowa (wg Strategii Rozwoju Gminy D ębno na lata 2007-2015). Reasumuj ąc, ogólne potrzeby mieszka ńców w zakresie słu Ŝby zdrowia i opieki społecznej s ą zaspokajane. W wyniku utworzenia nowego o środka zdrowia w D ębnie struktura

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 152

zabezpieczenia potrzeb w podstawow ą opiek ę zdrowotn ą zostaje spełniona. Gmina nie posiada natomiast specjalistycznych jednostek medycznych. W odniesieniu do opieki społecznej, gmina prowadzi działania bie Ŝą ce oraz uzupełnia potrzeby mieszka ńców w tym zakresie, uwzgl ędnione m.in. w strategii Rozwoju gminy D ębno na lata 2007-2015 (II cel strategiczny, II1 - cel operacyjny). Na tle powiatu brzeskiego gmina D ębno wykazuje najmniejsze zapotrzebowanie na zasiłki oraz najmniejszy wska źnik udzielonych świadcze ń. Gmina D ębno ma porównywaln ą do gminy Borz ęcin liczb ę świadcze ń pozyskiwanych na dofinansowanie posiłków.

Fot. Dom pomocy społecznej zgromadzenia SS Słu Ŝebniczek NMP dla osób w podeszłym wieku w Por ąbce Uszewskiej.

5.3.2. Oświata i wychowanie Wychowanie przedszkolne Na terenie gminy D ębno w roku szkolnym 2008/2009 działało 6 placówek wychowania

przedszkolnego, w tym 5 przedszkoli publicznych i 1 przedszkolne wchodz ące w skład Zespołu

Szkolno – Przedszkolnego (od roku 2008/2009). W roku szkolnym 2009/2010 dwa przedszkola

publiczne – w Łysej Górze i Maszkienicach zaczn ą funkcjonowa ć w ramach Zespołów Szkolno

– Przedszkolnych.

Tab. Przedszkola w gminie D ębno

Lata Liczba przedszkoli Dzieci ogółem Ilo ść miejsc

2007/2008 6 257 310 2008/2009 6 291 310 2009/2010 6 314 310 Źródło: Dane uzyskane w Urz ędzie Gminy D ębno

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 153

Z roku na rok (w analizowanym okresie) wzrasta liczba dzieci ucz ęszczaj ących do przedszkoli. W roku szkolnym 2007/2008 było ich 257, za ś w 2009/2010 – 314, co przekroczyło liczb ę dost ępnych miejsc w przedszkolach na terenie gminy D ębno.

Przedszkola funkcjonuj ące na terenie gminy zlokalizowane s ą w D ębnie, Łoniowej,

Łysej Górze, Maszkienicach, Por ąbce Uszewskiej i Woli D ębi ńskiej. Ogółem z placówek tych w

2008/2009 r. korzystało 291 dzieci.

Tab. Przedszkola w gminie D ębno w roku szkolnym 2008/2009 Wska źnik Liczba Ilo ść Liczba Liczba Wyszczególnienie wykorzystania zatrudnionych obiektów miejsc dzieci [%] pedagogów Zespół Szkolno - 1 25 25 100,0 2 Przedszkolny D ębno Publiczne Przedszkole 1 50 51 102,0 5 Łoniowa Publiczne Przedszkole 1 50 50 100,0 5 Łysa Góra Publiczne Przedszkole 1 50 52 104,0 5 Maszkienice Publiczne Przedszkole 1 75 53 70,7 8 Por ąbka Uszewska Publiczne Przedszkole 1 60 60 100,0 6 Wola D ębi ńska Ogółem Gmina 6 310 291 93,9 31 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy D ębno

Tab. Przedszkola w gminie D ębno w roku szkolnym 2009/20010 Wska źnik Liczba Ilo ść Liczba Liczba Wyszczególnienie wykorzystania zatrudnionych obiektów miejsc dzieci [%] pedagogów Zespół Szkolno - 1 25 25 100,0 2 Przedszkolny D ębno Publiczne Przedszkole 1 50 59 118,0 5 Łoniowa Zespół Szkolno - 1 50 50 100,0 5 Przedszkolny Łysa Góra Zespół Szkolno - Przedszkolny 1 50 48 96,0 5 Maszkienice Publiczne Przedszkole 1 75 72 96.0 8 Por ąbka Uszewska Publiczne Przedszkole 1 60 60 100,0 6 Wola D ębi ńska Ogółem Gmina 6 310 314 101,3 31 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy D ębno

Ogólna liczba miejsc w przedszkolach była w roku 2008/2009 wystarczaj ąca w stosunku do potrzeb. Nie w pełni wykorzystane były miejsca jedynie w przedszkolu w Porabce Uszewskiej. W nadchodz ącym roku szkolnym (2009/2010) wszystkie przedszkola

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 154

będą wykorzystane prawie w 100%. W jednej tylko placówce, w Łoniowej, wska źnik wykorzystania wyniesie 118%. Liczba dzieci b ędzie tam wi ększa o 9 od posiadanych liczby miejsc. Istnieje potrzeba otwarcia przedszkola albo oddziału przedszkolnego przy szkole w Biadolinach Szlacheckich, dla zabezpieczenia opieki przedszkolnej dzieciom z północno – wschodnich terenów gminy. Dzieci z tych terenów musz ą by ć dowo Ŝone do przedszkoli w gminach s ąsiednich, a ponadto ju Ŝ pojawiaj ą si ę problemy z ich przyj ęciem. Stan zachowania obiektów jest bardzo dobry. W stosunku do lat ubiegłych, w gminie Dębno zauwa Ŝalna jest tendencja ł ączenia przedszkoli ze szkołami tworz ąc Zespoły Szkolno - Przedszkolne. Zwi ązane jest to z potrzebami zwi ązanymi z utrzymaniem placówek, jak równie Ŝ ich efektywnym wykorzystaniem. Ostatnio tak poł ączonymi jednostkami były Zespół Szkolno-Przedszkolny w Maszkienicach oraz w Łysej Górze. Nadmienia si ę Ŝe w gminie Dębno nie ma Ŝłobków.

Szkolnictwo podstawowe i gimnazjalne Na terenie gminy D ębno funkcjonuje 10 szkół podstawowych w nast ępuj ących miejscowo ściach: Por ąbka Uszewska, Sufczyn, Wola D ębi ńska, D ębno, Biadoliny Szlacheckie, Łoniowa, Łysa Góra, Maszkienice, Nied źwiedza. Stan techniczny szkół jest dobry. Najstarszym budynkiem szkolnym jest obiekt w Łoniowej z 1924 roku. Pozostałe obiekty pochodz ą z XX w., w tym trzy szkoły z lat 60’, dwa z lat 50’ oraz dwie szkoły z ko ńca XX w. (z 1995 i 2000 r.). Kapitalnego remontu wymaga jedynie budynek szkolny w Łysej Górze, który powstał w 1965 r. Wi ększo ść szkół posiada sale gimnastyczne (pełno lub niepełnowymiarowe). Sal ą gimnastyczn ą nie dysponuje jedynie Szkoła Podstawowa w Jaworsku. Do najwa Ŝniejszych potrzeb szkół nale Ŝą : • w Por ąbce Uszewskiej – budowa klasopracowni (j ęzykowej, fizyko – chemicznej, biologicznej, geograficznej), doposa Ŝenie biblioteki, zorganizowanie pozalekcyjnych niedydaktycznych zaj ęć , • w Sufczynie – rozbudowa szkoły w celu zwi ększenia liczy klas lekcyjnych (brakuje 4 sal), budowy szatni, świetlicy szkolnej i stołówki. Brakuje zaplecza socjalnego dla sprz ątaj ących, konserwatora, a tak Ŝe dla pomocy dydaktycznych. Przy obiekcie szkolnym nale Ŝałoby równie Ŝ wybudowa ć boiska sportowe do siatkówki, koszykówki oraz bie Ŝni ę. Istotna jest tak Ŝe rozbudowa placu zabaw, • w Woli D ębi ńskiej – rozbudowa szkoły, w celu stworzenia dodatkowych sal lekcyjnych i świetlicy, budowa ogrodzenia oraz drobne remonty i naprawy techniczne, • w D ębnie – szkoła wymaga ocieplenia, remontu centralnego ogrzewania, wykonania elewacji, ogrodzenia oraz chodnika dla uczniów,

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 155

• w Biadolinach Szlacheckich – dobudowanie świetlicy, jadalni oraz odpowiednie doposa Ŝenie kuchni, • w Jawosku – wybudowanie sali gimnastycznej, sal komputerowych, stołówki i świetlicy, wygospodarowanie miejsca na zaplecze socjalne, • w Łoniowej – remont centralnego ogrzewania, wymiana stolarki, odnowienie zewn ętrznej elewacji na budynku szkoły, • w Łysej Górze – wymiana instalacji grzewczej, elektrycznej i elewacji, wymiana asfaltowej nawierzchni boiska sportowego, ogrodzenie terenu szkoły, budowa placu zabaw (brak odpowiedniego miejsca, ze wzgl ędu na niekorzystne ukształtowanie terenu), • w Maszkienicach – budowa parkingu, poło Ŝenie kostki wokół szkoły, wymiana bramy wjazdowej, wymiana podłóg w klasach, doposa Ŝenie sal lekcyjnych w meble, • w Nied źwiedzy – wymiana stolarki drzwiowej. W gminie działaj ą cztery gimnazja: w Por ąbce Uszewskiej, Sufczynie, Woli D ębi ńskiej i Łysej Górze. Są to gimnazja korzystaj ące wraz ze szkołami podstawowymi (w przypadku gimnazjum w Łysej Górze – z technikum) ze wspólnych obiektów szkolnych. Ogółem w szkolnictwie podstawowym zatrudnionych jest 215 nauczycieli. Zaj ęcia odbywaj ą si ę w 103 salach lekcyjnych w 109 oddziałach. W szkolnictwie podstawowym i gimnazjalnym liczba uczniów przypadaj ąca na 1 izb ę lekcyjn ą do nauki i na 1 nauczyciela, wyniosła w roku szkolnym 2008/2009 odpowiednio: 18,7 i 8,7. Wska źniki te świadcz ą o dobrych warunkach do nauki w szkołach podstawowych i gimnazjach. Warunki lokalowe w 2008/2009 r. najlepsze były w szkole podstawowej w Jaworsku – na 1 sal ę lekcyjn ą przypadało 6,7 ucznia. Ilo ść dzieci nie przekraczaj ąca 10 na jedn ą izb ę wyst ępowała jeszcze w Łoniowej (8,8) i Nied źwiedzy (8,7). Pod wzgl ędem ilo ści uczniów przypadaj ących na 1 nauczyciela najlepiej wypadła szkoła podstawowa w Jaworsku, Łoniowej. Wska źnik odpowiednio wyniósł: 4,3 i 4,4. Wg danych GUS w latach 2006/207 liczba uczniów w gimnazjum ogółem wynosiła 700 osób. Na dalsze miejsca kształcenia uczniowie wybieraj ą w szczególno ści szkoły ponadgimnazjalne w Wojniczu, Brzesku, licea w Tarnowie oraz Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształc ących w Łysej Górze.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 156

Tab. Rozmieszczenie i warunki funkcjonowania placówek szkolnictwa podstawowego i gimnazjalnego w gminie D ębno w roku szkolnym 2008/2009 Wska źnik Wska źnik Liczba Liczba izb Liczba liczbowy liczbowy Lokalizacja Rodzaj szkoły zatrudnionych lekcyjnych uczniów (ucz./izba (ucz./ pedagogów lekcyjna) nauczyciel) Por ąbka szkoła podstawowa 136 15 31 19,8 9,6 Uszewska gimnazjum 161 szkoła podstawowa Sufczyn 10 209 25 20,9 8,4 gimnazjum Wola szkoła podstawowa 15 459 46 30,6 10,0 Dębi ńska gimnazjum Dębno szkoła podstawowa 8 160 13 20,0 12,3 Biadoliny szkoła podstawowa 8 114 13 14,25 8,8 Szlacheckie Jaworsko szkoła podstawowa 7 47 11 6,7 4,3

Łoniowa szkoła podstawowa 6 53 12 8,8 4,4 Łysa Góra szkoła podstawowa 10 119 14 11,9 8,5 technikum, liceum Łysa Góra ogólnokształc ące 11 253 32 23 7,9 gimnazjum Maszkienice szkoła podstawowa 6 99 12 16,5 8,2 Nied źwiedza szkoła podstawowa 7 61 6 8,7 10,2 Gmina D ębno 103 1 871 215 18,17 8,7 Źródło: Opracowanie własna na podstawie danych uzyskanych w poszczególnych instytucjach

Tab. Zmiany w szkolnictwie podstawowym i gimnazjalnym podporz ądkowanym organom samorz ądowym w stosunku do lat ubiegłych.

Lata Liczba placówek Liczba oddziałów Liczba uczniów Szkolnictwo podstawowe 2009 10 ~66 ~1100 2007 64 1023 2006 63 1101 2005 11 69 1202 2004 71 1313 2003 72 1357 Szkolnictwo gimnazjalne 2009 Brak danych Brak danych 2007 27 696 2006 28 754 4 2005 27 745 2004 26 720 2003 26 697 Źródło: Opracowanie własna na podstawie danych GUS .

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 157

Fot. Szkoła podstawowa w Biadolinach Szlacheckich.

Fot. Szkoła podstawowa w Maszkienicach.

Fot. Szkoła podstawowa w Łoniowej.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 158

Wykres Liczba ucz ęszczaj ących do szkół podstawowych

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Analiza liczby ucz ęszczaj ących dzieci do szkół podstawowych wskazuje, na stopniowy ich spadek w latach 2003-2007 zwi ązany z wahaniami demograficznymi. Od roku 2008 zauwa Ŝalny jest stopniowy wzrost ucz ęszczaj ących. W wyniku wzrostu liczby dzieci ucz ęszczaj ących zarówno do szkół podstawowych jak i szkół gimnazjalnych nast ąpił wzrost liczby oddziałów i zwi ększone potrzeby szkół. Zmiany w szkolnictwie podstawowym w ostatnich latach to likwidacja jednej szkoły podstawowej w Jastwi. Szkoła ta zatrudniała mał ą liczb ę nauczycieli i nieznaczn ą liczb ę uczniów. Wg danych na 2006/2007 rok liczba uczniów wynosiła 33, liczba nauczycieli 5 osób. W miejscu dawnej szkoły powstała siedziba D ębi ńskiego Centrum Kultury - obecnie około 300 osób korzysta z zaj ęć w DCK. Zlikwidowana szkoła w Jastwi nie powinna stanowi ć problemów edukacyjnych dla młodzie Ŝy, poniewa Ŝ nie odnotowano du Ŝej liczby nowych mieszka ńców tego sołectwa. Natomiast wskutek obserwowanego rozwoju sołectw D ębno, Woli D ębi ńska i Sufczyn mo Ŝna spodziewa ć si ę zwi ększonych potrzeb w zakresie szkolnictwa i opieki przedszkolnej, co mo Ŝe wymaga ć utworzenia nowych placówek b ądź rozbudowy dotychczasowych obiektów. Wymienione wy Ŝej sołectwa stanowi ą obecnie najszybciej rozwijaj ące sie struktury przestrzenne w gminie D ębno.

Szkolnictwo średnie i zawodowe W gminie D ębno funkcj ę szkoły ponadgimnazjalnej spełnia jedna placówka. Jest to Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształc ących w Łysej Górze. Szkoła podlega samorz ądowi powiatowemu. Jest jedn ą pi ęciu szkół ponadgimnazjalnych w powiecie brzeskim. Szkoła stanowi kontynuacj ę zało Ŝonej w 1947 r. Publicznej Średniej Szkoły Zawodowej w Łysej Górze. Wg planu na rok szkolny 2009/2010 w Zespole funkcjonowa ć będą placówki:

• 3 – letnie liceum ogólnokształc ącego na podbudowie gimnazjum,

• 4 – letnie technikum hotelarskie,

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 159

• 4 – letnie technikum na podbudowie programowej gimnazjum (zawód: technik ceramiki - wznowienie),

• 2 - letnia zasadnicza szkoła zawodowa na podbudowie gimnazjum (zawód: kucharz małej gastronomii),

• 3 – letnia zasadnicza szkoła zawodowa na podbudowie gimnazjum (zawód: cie śla; ślusarz, wyroby artystyczne, operator urz ądze ń przemysłu szklarskiego ). Ponadto w zespole szkół działaj ą kluby (Uczniowski Klub Sportowy Zdrówko przy ZSTi O w Łysej Górze, Klub Polskiego Towarzystwa Turystyczno – Krajoznawczego), zespoły artystyczne (Zespół Wokalno – Muzyczny, Zespół Recytatorski), stowarzyszenia młodzie Ŝowe (Szkolne „Koło Sportowe”) oraz kółka zainteresowa ń (Kółko Informatyczne). Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształc ących w Łysej Górze dysponuje równie Ŝ internatem, który posiada m.in. : pi ęć pawilonów (10 pokoi na pawilon oraz miejsce do nauki, pokoje 1-2 osobowe, stołówka, kuchnia, świetlica, hol, pokój wychowawców, biuro z gabinetem kierowniczki). Liczba uczniów przypadaj ąca na 1 nauczyciela w roku szkolnym 2008/2009 wyniosła w Zespole 7,9. a na jedn ą izb ę lekcyjn ą średnio 23 uczniów. Oznacza to dobre wykorzystanie sal lekcyjnych oraz sprzyjaj ące warunki do nauki dla osób ucz ęszczaj ących do tej szkoły.

Tab. Warunki funkcjonowania Zespołu Szkół Technicznych i Ogólnokształc ących w Łysej Górze w roku szkolnym 2006/2007 r. Wska źnik Wska źnik Liczba liczbowy Liczba izb Liczba liczbowy Wyszczególnienie zatrudnionych (ucze ń/ lekcyjnych uczniów (ucze ń/ pedagogów izba nauczyciel) lekcyjna) Zespołu Szkół Technicznych i 11 253 32 7,9 23 Ogólnokształc ących w Łysej Górze Źródło: Opracowanie własna na podstawie danych GUS, Wydziału Edukacji starostwa powiatowego w Brzesku

Biblioteki Na terenie gminy działa 5 Bibliotek Publicznych: w D ębnie, Łysej Górze, Maszkienicach, Por ąbce Uszewskiej i Sufczynie. Liczba placówek bibliotecznych nie uległa zmianie od 2000 roku. Rol ę Gminnej Biblioteki Publicznej pełni Bibliotek Publiczna w Por ąbce Uszewskiej.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 160

Tab. Placówki biblioteczne w gminie D ębno i powiecie brzeski w 2007 r. Liczba Ksi ęgozbiór w Liczba Wypo Ŝyczenia Pracownicy ludno ści na woluminach Wyszczególnienie palcówek w woluminach biblioteki 1 placówk ę na 1000 bibliotecznych na 1 czytelnika biblioteczn ą mieszka ńców gmina D ębno 5 5 2 789 4 489,4 18,2

powiat brzeski 30 44 2 662 4 763,8 22,4 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wska źnik liczby ludno ści przypadaj ący na 1 placówk ę biblioteczn ą gminie D ębno jest wy Ŝszy od średniej dla powiatu brzeskiego. Natomiast wska źnik ksi ęgozbioru w woluminach na 1000 mieszka ńców jest zbli Ŝony do średniej dla powiatu. Świadczy to o dobrym wyposa Ŝeniu gminy w sie ć biblioteczn ą. Stopie ń zainteresowania mieszka ńców tego rodzaju usług ą obrazuje wska źnik wypo Ŝycze ń woluminów na 1 czytelnika w ilo ści 18,2 ksi ąŜ ek (w pow. brzeskim – 22,4 ksi ąŜ ek). W 2007 r. dane i wska źniki dla Gminy D ębno w zakresie bibliotek publicznych kształtowały si ę nast ępuj ąco: • 5 obiektów - ilo ść placówek • 62 606 woluminów - ilo ść woluminów ogółem / ksi ęgozbiorów bibliotecznych • 2 050 os/rok - ilo ść czytelników w ci ągu roku • 37 396 wypo Ŝycze ń - ilo ść wypo Ŝycze ń na zewn ątrz • 2789 os./1 obiekt - ilo ść osób na placówk ę biblioteczn ą W porównaniu z innymi gminami powiatu brzeskiego, gm. D ębno posiada najni Ŝsza liczb ę czytelników ksi ąŜ ek ok. 37 ty ś., natomiast jest porównywalna liczba istniej ących placówek bibliotecznych (D ębno - 4, Zakliczyn – 5, Szczurowa - 6).

5.3.3. Kultura Działalno ść kulturaln ą na terenie gm. D ębno prowadz ą 3 domy kultury w miejscowo ściach: Biadoliny Szlacheckie, Maszkienice, Jastew. W latach 2007–2009 liczba obiektów kultury zwi ększyła si ę o 2, wskutek zapotrzebowania mieszka ńców na usługi kultury. Pojawienie si ę wi ększej liczby obiektów świadcz ących te usług spowodowało unikni ęcie wcze śniejszej konieczno ści wyjazdu poza gmin ę do Brzeska, Wojnicza czy Tarnowa w celach kształcenia i rozwoju młodzie Ŝy i dzieci. Wzrosła równie Ŝ liczba imprez kulturalnych, a tym samym zwi ększyła si ę liczba uczestników tych imprez, która w 2007 r. wynosiła 32 360 osób.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 161

Fot. . Dom kultury w Maszkienicach.

Domy kultury, zespoły i koła, imprezy kulturalne.

Liczba członków/ Okres Liczba uczestników 2009 r. 3 Obiekty 2007 r. 1 2009 r. - - 2007 r. 39 32 360 Imprezy 2005 r. 34 31 480 2003 r. 37 28 850

2009 r. - - Zespoły 2007 r. 11 226 artystyczne 2005 r. 12 330

Koła od 2003 r. 1 -

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Za organizacj ę i wydarzenia kulturalnie w gminie D ębno odpowiada D ębi ńskie Centrum Kultury, które zostało utworzone w 2000 r. Od 2009 r. posiada ono swoj ą siedzib ę w Jastwii, w obiekcie dawnej szkoły podstawowej. Obecnie w DCK-u działa m. in: • Zespół Pie śni i Ta ńca „Łoniowiacy” – 2 grupy wiekowe, • Dzieci ęcy Zespół Folklorystyczny „Mali Łoniowiacy” - 2 grupy wiekowe, • Dzieci ęcy Zespół Folklorystyczny „Mali Łysogórzanie”, • Zespół Pie śni i Ta ńca „Maszkieniczanie”, • Kapela Ludowa DCK, • orkiestra d ęta,

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 162

• dziewcz ęcy zespół wokalny i solistki, • Regionalny Zespół Folklorystyczny Kamionka z Łysej Góry (1945 roku jako jeden z najlepszych w Polsce zespołów folklorystycznych).

Do najwa Ŝniejszych imprez kulturalnych organizowanych przez DCK nale Ŝą : - Regionalny Przegl ąd Dzieci ęcych Zespołów Folklorystycznych , który jest jedn ą z najwi ększych imprez organizowanych przez D ębi ńskie Centrum Kultury, a zarazem świ ętem folkloru dla całego regionu. Przegl ąd odwiedza corocznie około 4 - 6 tys. widzów, dlatego społeczno ść wsi Łoniowa widz ąc w imprezie mo Ŝliwo ść promocji swojej miejscowo ści, zbudowała pi ękny, letni amfiteatr, w którym odb ędą si ę kolejne przegl ądy. Du Ŝa ilo ść zespołów folklorystycznych w jednej gminie jest zjawiskiem wyj ątkowym i mało spotykanym. Świadczy to o piel ęgnacji tradycji, umiłowaniu folkloru przez mieszka ńców oraz tworzenia wzajemnej przestrzeni integracji społecznej opartej o tradycje i kultur ę regionu, - Turniej Rycerski rozgrywany w parku zamkowym w D ębnie - impreza cykliczna organizowana przez DCK i Muzeum Okr ęgowe w Tarnowie, - Muzyczny Sierpie ń w D ębnie znana jest koneserom muzyki klasycznej z małopolski.

5.4. Poziom wyposa Ŝenia i zaspokojenia w zakresie usług.

Charakterystyka i analiza poziomu wyposa Ŝenia oraz zaspokojenia gminy w zakresie usług

Wykres Udział usług w sołectwach w gminie D ębno. Stan na 2009r.

Opracowanie własne.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 163

Gminnym centrum usługowym świadcz ącym usługi publiczne i komercyjne jest Wola Dębi ńska . Udział wszystkich kategorii usług publicznych i prywatnych w stosunku do pozostałych sołectw wynosi 13%. O środkiem wspomagaj ącym dla o środka gminnego w obsłudze mieszka ńców jest Por ąbka Uszewska. Sołectwo Por ąbka Uszewska posiada bardzo zbli Ŝony udział usług do Woli D ębi ńskiej, co świadczy o decentralizacji o środków lokalnych, a tym samym lepszej obsługi mieszka ńców w zakresie usług. Ośrodkami pomocniczymi s ą o środki wiejskie wyposa Ŝone w usługi publiczne o znaczeniu podstawowym, obsługuj ące równie Ŝ s ąsiednie jednostki wiejskie. Do takich o środków pomocniczych mo Ŝna zaliczy ć Sufczyn, Dębno, Łys ą Gór ę z udziałem usług 11 % w całej gminie. Pozostałe wsie to jednostki o niepełnym wyposa Ŝeniu w usługi publiczne w śród których nieco szerszy wachlarz usług posiadaj ą sołectwa: Maszkienice, Nied źwiedza, Łoniowa.

Rodzaj oraz rozmieszczenie przestrzenne usług na terenie gminy, wskazuje na koncentracj ę ich w zachodniej cz ęś ci obszaru. Koncentracja usług w miejscowo ściach Wola Dębi ńska, Maszkienice, D ębno, Por ąbka Uszewska tworzy pasmowy układ północ – południe. W układzie tym Wola D ębi ńska i Por ąbka Uszewska posiadaj ą charakter o środków dominuj ących, natomiast Maszkienice, D ębno, uzupełniaj ący. Wskutek zwi ększonych działa ń inwestycyjnych w sołectwie D ębno (np. budowa o środka zdrowia w 2009 r.), zacie śniaj ą si ę wzajemne powi ązania przestrzenne oraz zwi ększa si ę liczba usług w obszarze sołectw Wola Dębi ńska, D ębno, Por ąbka Uszewska.

We wschodniej cz ęś ci gminy najszerszy zakres usług posiadaj ą miejscowo ści Sufczyn oraz Łysa Góra. Nale Ŝy zaznaczy ć, Ŝe w sołectwie Łysa Góra znajduje si ę jedyny w całej gminie zespół szkół ponadgimnazjalnych – Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształc ących.

Wykres Zbiorcze zestawienie wyposa Ŝenia w zakresie usług w gminie D ębno w 2009 r.

Opracowanie własne.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 164

Sie ć sklepów detalicznych na terenie gminy jest rozmieszczona nieregularnie, najwi ęcej funkcjonuje w centralnej cz ęś ci gminy, w obr ębie sołectw: Wola D ębi ńska, D ębno, Por ąbka Uszewska, Maszkienice. W pozostałych wsiach znajduje si ę co najmniej jeden sklep. Na terenie gminy najpowszechniejsze s ą sklepy oferuj ące podstawowy asortyment, m.in. – artykuły spo Ŝywcze, odzie Ŝowe, podstawowe artykuły chemiczne, drogeryjne, przemysłowe oraz rolno – przemysłowe. Oprócz wolnostoj ących sklepów i punktów usługowych wiele tego typu obiektów, szczególnie tych o najmniejszej powierzchni zlokalizowanych jest w budynkach mieszkalnych. Stopie ń rozwoju sieci usług komercyjnych gminy jest ści śle zwi ązany z uwarunkowaniami ekonomicznymi. Stan wyposa Ŝenia gminy w handel, usługi bytowe, gastronomi ę jest uzale Ŝniony od zapotrzebowania ludno ści na tego rodzaju usługi. Najpowszechniej spotykanymi rodzajami usług na terenie gminy s ą usługi budowlane i remontowe, stolarskie, auto – naprawcze oraz transportowe. Wyposa Ŝenie w infrastruktur ę społeczn ą przedstawia ryc. 10.

5.5. Diagnoza i uwarunkowania w zakresie wyposa Ŝenia w usługi.

 Wyposa Ŝanie w usługi o światy i kultury na terenie gminy wyra Ŝa si ę m.in. − w zakresie usług szkolnictwa podstawowego i przedszkolnego jedynie sołectwa Jastew, Doły, Perła nie s ą wyposa Ŝone. Nie istnieje jednak potrzeba lokalizacji instytucji o światowych w tych sołectwach, − nauczanie gimnazjalne zapewniaj ą 4 placówki w sołectwach Por ąbka Uszewska, Sufczyn, Wola D ębi ńska, Łysa Góra, − kształcenie ponadgimnazjalne realizowane jest przez Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształc ących w Łysej Górze. Poza szkołami, o środkami kulturotwórczymi s ą 3 domu kultury i 5 placówek bibliotecznych. Zauwa Ŝalny jest brak obiektów z zakresu usług kultury w Woli D ębi ńskiej oraz cz ęś ciowo w Sufczynie, Por ąbce Uszewskiej, Łysej Górze. Celem dopełnienia istniej ącego zakresu usług komercyjnych i publicznych, zachodzi potrzeba uzupełnienia bazy lokalowej dla placówek kulturotwórczych w wym. miejscowo ściach.

 Wyposa Ŝanie w usługi administracji i instytucji na terenie gminy wyra Ŝa si ę m.in. − koncentracj ą tych usług w gminnym o środku administracyjnym - Wola Dębi ńska, − wyposa Ŝeniem wi ększo ści sołectw w obiekty sakralne i stra Ŝnice OSP. Wyj ątek stanowi tu brak obiektu sakralnego w Woli D ębi ńskiej, pełni ącej funkcj ę usługowego o środka gminnego.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 165

 Wyposa Ŝanie w usługi zdrowia na terenie gminy wyra Ŝa si ę m.in. − wyposa Ŝeniem w pełni w usługi zdrowia sołectw: D ębno, Łysa Góra, Por ąbka Uszewska, Sufczyn i Wola D ębi ńska, − brakiem w ponad połowie sołectw o środków zdrowia. S ą to sołectwa: Biadoliny Szlacheckie, Jastew, Łoniowa, Maszkienice, Nied źwiedza, Perła. Niemniej niektóre usługi z zakresu opieki zdrowotnej w obszarze tych sołectw wykonuj ą funkcjonuj ące prywatne gabinety lekarskie.

 Wyposa Ŝenie w zakresie infrastruktury sportowo-rekreacyjnej :

− dla obsługi mieszka ńców jest wystarczaj ące w przewa Ŝaj ącej cz ęś ci sołectw,

− wyst ępuj ą braki zagospodarowanych boisk sportowych we wsi Doły, Maszkenice oraz Nied źwiedza.

 Generalnie wyposa Ŝenie gminy w urz ądzenia i obiekty infrastruktury społecznej nie w pełni zabezpiecza potrzeby ludno ści, nie tylko z racji wielko ści świadczonych usług, ale i ich przestrzennego rozmieszczenia. Tak np. dzieci z północno – wschodnich terenów gminy korzystaj ą z placówek przedszkolnych s ąsiednich gmin, a utrudnienie w zakresie dost ępu do placówek słu Ŝby zdrowia dotyczy mieszka ńców terenów poło Ŝonych na obrze Ŝach gminy.

 Funkcjonuj ące jednostki usługowe publiczne, jak i komercyjne zaspokajaj ą potrzeby głównie ludno ści gminy D ębno, za wyj ątkiem usług świadczonych przez Dom Pomocy Społecznej w Por ąbce Uszewskiej oraz usług kultury i sakralnych o zasi ęgu ponadlokalnym. Organizowane imprezy kulturalne szczególnie na zamku w D ębnie gromadz ą uczestników z całego regionu małopolski, a w uroczysto ściach przy Grocie Matki Boskiej w Por ąbce Uszewskiej bior ą udział pielgrzymi z odległych okolic.

 W układzie gminy o środkiem wyposa Ŝonym w pełny zestaw usług publicznych w zakresie administracji, o światy, opieki zdrowotnej, kultury oraz wysoki stopie ń nasycenia usługami komercyjnymi – jest miejscowo ść Wola D ębi ńska , pełni ąca funkcj ę gminnego ośrodka usługowego , dla której ośrodkiem wspomagaj ącym w obsłudze mieszka ńców jest Por ąbka Uszewska . Ośrodkami pomocniczymi , wyposa Ŝonymi w usługi publiczne o znaczeniu podstawowym obsługuj ącymi równie Ŝ s ąsiednie jednostki wiejskie s ą: Dębno, Łysa Góra i Sufczyn .

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 166

Pozostałe wsie to jednostki o niepełnym wyposa Ŝeniu w usługi publiczne, przy czym najsłabszym wyposa Ŝeniem charakteryzuj ą si ę wsie Perła, Jastew i Doły.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 167

 Rozmieszczenie przestrzenne usług na terenie gminy, wskazuje na ich koncentracj ę w zachodniej cz ęś ci gm. D ębno. Koncentracja usług w miejscowo ściach Wola D ębi ńska, Maszkienice, D ębno, Por ąbka Uszewska tworzy pasmowy układ północ – południe, w zachodniej cz ęś ci gm. D ębno. We wschodniej cz ęś ci gminy najszerszy zakres usług posiadaj ą miejscowo ści Sufczyn oraz Łysa Góra .

 Poziom wyposa Ŝenia wsi w usługi komercyjne reguluje rynek, st ąd oprócz obiektów handlowo – usługowych istnieje wiele sklepów i zakładów usługowych budynkach mieszkalnych lub zabudowie zagrodowej. Wysok ą aktywno ść w rozwoju tego typu usług, wykazuj ą inwestorzy na terenach usytuowanych wzdłu Ŝ drogi krajowej E–40.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 168

6. PRZEDSI ĘBIORCZO ŚĆ

6.1. Rolnictwo

6.1.1. Warunki przyrodnicze Ze wzgl ędu na poło Ŝenie gminy D ębno na styku dwóch krain geograficznych: Północnego Podkarpacia oraz Zewn ętrznych Karpat Zachodnich, ukształtowanie terenu jest bardzo urozmaicone. Średnia wysoko ści terenu to 235 m n.p.m., przy deniwelacji rz ędu 199 m (od 210 m n.p.m. w cz ęś ci północnej, do 409 m n.p.m. w cz ęś ci południowej). Przez środkow ą cz ęść gminy przebiega granica podprowincji Północnego Podkarpacia i Zewn ętrznych Karpat Zachodnich. W skład pierwszej z nich wchodz ą mezoregiony: Niziny Nadwi śla ńskiej i Podgórza Boche ńskiego, natomiast do drugiej zalicza si ę mezoregiony: Pogórza Wi śnickiego i Pogórza Ro Ŝnowskiego. Cz ęść północna terenu gminy to równiny natomiast cz ęść południowa posiada urozmaicony pagórkowaty, przechodz ący na południu w górzysty - krajobraz. Gmina D ębno poło Ŝona jest w zlewni rzeki Uszwicy, która przepływa przez północno - zachodni ą cz ęś ci gminy – wie ś Maszkienice. Charakteryzuje j ą intensywna działalno ść erozyjna, czego skutkiem jest znaczna gł ęboko ść koryta. Przez centraln ą cz ęść gminy biegnie potok Nied źwied ź - prawobrze Ŝny dopływ rzeki Uszwicy, natomiast wzdłu Ŝ wschodniej granicy przez wsie Biadoliny Szlacheckie, Perła i Sufczyn płynie rzeka Kisielina, prawobrze Ŝny dopływ rzeki Wisły. Na terenie sołectwa Jaworsko bierze pocz ątek potok Grabnianka - lewobrze Ŝny dopływ rzeki Dunajec. Ze wzgl ędu na ukształtowanie terenu, cieki wodne przepływaj ą przez teren gminy D ębno w kierunku południowo–północnym. Doliny cieków pokrywaj ą u Ŝytki zielone zaliczone do ł ąk i pastwisk. Gmina le Ŝy w strefie klimatu umiarkowanego, przej ściowego. Mo Ŝna stwierdzi ć tu istnienie dwóch regionów klimatycznych, uwarunkowanych wzniesieniem nad poziomem morza: • region Kotliny Sandomierskiej – zaliczany do jednego z najcieplejszych terenów w Polsce, umiarkowanie wilgotny, ze średni ą temperatur ą roku powy Ŝej 8°C i długim okresem wegetacyjnym. Średnie roczne sumy opadów kształtuj ą si ę na poziomie 600-700 mm, a pr ędko ści wiatrów z reguły zachodnich i północno-zachodnich wahaj ą si ę w granicach od 2,5 do 3,4 m/s. W obr ębie Kotliny Sandomierskiej na terenach najni Ŝej poło Ŝonych panuje niekorzystny klimat lokalny. Klimat ten pot ęgowany jest du Ŝą wilgotno ści ą wzgl ędn ą powietrza. Przez wi ększ ą cz ęść roku obszar ten pozostaje pod wpływem powietrza polarno – morskiego i podzwrotnikowo – morskiego, wyst ępuj ą wiatry zachodnie i południowo – zachodnie,

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 169

• region Pogórza Wi śnickiego – cechuje si ę ni Ŝsz ą średni ą roczn ą temperatur ą mi ędzy 6°C a 8°C, wi ększ ą wilgotno ści ą oraz sum ą opadów atmosferycznych rosn ących proporcjonalnie do wzrostu wysoko ści nad poziomem morza (700 - 850 mm rocznie). Warunki klimatyczne, a głównie cisze wyst ępuj ące na tym terenie oraz wysokie sumy usłonecznienia stwarzaj ą bardzo dogodne warunki dla rolnictwa. Czas trwania okresu wegetacyjnego wynosi 210-220 dni. W dolinie Uszwicy i jej dopływach wyst ępuj ą cz ęsto inwersje temperatury. Syntetyczn ą ocen ę warunków produkcji rolnej okre śla waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej opracowana przez Instytut Upraw, Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Puławach. IUNG opracował metod ę punktow ą oceniaj ącą poszczególne elementy środowiska - gleb ę, agroklimat, warunki wodne, a tak Ŝe rze źbę terenu. Suma punktów poszczególnych elementów okre śla syntetyczny wska źnik liczbowy charakteryzuj ący jako ść rolniczej przestrzeni produkcyjnej danej jednostki administracyjnej. Ogólny wska źnik bonitacji rolniczej uwzgl ędnia:

• jako ść i przydatno ść rolnicz ą gleb w skali 100 stopniowej,

• agroklimat w skali 15 stopniowej,

• rze źbę terenu w skali 5 stopniowej,

• warunki wodne w skali 5 stopniowej. Bior ąc pod uwag ę jako ść gleb, agroklimat, rze źbę terenu i warunki wodne a wi ęc czynniki, które przes ądzaj ą o przyrodniczych mo Ŝliwo ściach rozwoju rolnictwa, gmina korzystnie wyró Ŝnia si ę na tle kraju. Wyra Ŝa to wysoki wska źnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej, wynosz ący w przypadku gminy D ębno 75,5 punktów, wobec niespełna 66,6 pkt dla kraju. Wskazuje on, ze gmina D ębno ma wyra źnie lepsze warunki dla rolnictwa od przeci ętnych w kraju.

Tab. Wska źnik bonitacji rolniczej

Wska źnik bonitacji rolniczej Ogólny wska źnik jako ści i Wyszczególnienie rze źby warunków rolniczej przydatno ści agroklimatu terenu wodnych przydatno ści rolniczej produkcyjnej

Gmina D ębno 58,4 11,0 2,1 4,0 75,5

Polska 49,5 9,9 3,9 3,3 66,6 Źródło: Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski według gmin, 1994, IUNG, Puławy

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 170

Tab. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej gminy D ębno

Ocena gleb w pkt wska źnik syntetyczny Wyszczególnienie bonitacja przydatno ść rolnicza jako ści grunty grunty grunty grunty grunty grunty orne orne zielone zielone orne zielone Gmina D ębno 57,1 48,5 65,3 45,4 61,2 47,0

Polska 50,5 39,7 54,1 39,2 52,3 39,5

Źródło: Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski według gmin, 1994, IUNG, Puławy

Budowa geologiczna, rze źba terenu, warunki gruntowo-wodne, klimat i działalno ść człowieka, warunkuj ą genetyczne zró Ŝnicowanie gleb. Przestrzenne zró Ŝnicowanie czynników glebotwórczych powoduje ró Ŝnorodno ść gleb wyst ępuj ących w obszarze gm. D ębno. Podstawowymi typami gleb w obszarze gminy s ą: gleby brunatne wyługowane i brunatne kwa śne, bielicowe oraz mady. Najwi ększy zasi ęg przestrzenny charakteryzuje gleby brunatne. Gleby te pokrywaj ą w zasadzie cały obszar gminy, za wyj ątkiem zwartych płatów gleb bielicowych i psudobielicowych zalegaj ących na pograniczu sołectw Jaworska i Łoniowej, w Nied źwiedzy oraz we wschodniej cz ęś ci D ębna. W dolinach rz. Uszwica i Nied źwiedza wyst ępuj ą mady. Kompleksy przydatno ści rolniczej i klasy gleb przedstawia ryc. 11 i 12.

Tab. Udział procentowy klas bonitacyjnych gruntów ornych i u Ŝytków zielonych w gminie Dębno

Grunty orne Klasa I II III a III b IV a IV b V VI Ogółem % - 1,2 11,7 20,3 35,6 20,7 9,8 0,7 100 UŜytki zielone Klasa I II III IV V VI Ogółem % - 0,1 32,9 49,6 15,0 2,4 100 Źródło: Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski według gmin, 1994, IUNG, Puławy

Pod wzgl ędem klasyfikacji bonitacyjnej w gm. D ębno na gruntach ornych dominuj ą gleby kl. IV stanowi ąc 56,3% ogólnego ich areału, natomiast najlepsze gleby kl. I – II zajmuj ą 33,2% areału. Podobnie wysoki udział bo 49,6% gleb kl. IV i 33% kl. II - III zalega na u Ŝytkach zielonych. Słabe gleby V – VI pokrywaj ą 10,5% areału gruntów rolnych i 17,4% uŜytków zielonych.

Pod wzgl ędem rolniczej przydatno ści gleb w obszarze gminy wyró Ŝniono nast ępuj ące kompleksy:

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 171

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 172

2 – pszenny dobry – gleby dobre do uprawy, zasobne w składniki pokarmowe, z poziomami próchnicznymi powy Ŝej 30 cm o bardzo dobrej strukturze, odpowiednie do uprawy wszystkich ro ślin, 8 – zbo Ŝowo – pastewny mocny – gleby nadmiernie uwilgocone w ró Ŝnych okresach wegetacji, po zmeliorowaniu przechodz ą do kompleksów pszennych. W obszarze zalegania kompleksu w gm. D ębno funkcjonuje melioracja, przez co przydatno ść rolnicza jego wzrasta, 10 – pszenny górski – gleby o cechach podobnych do kompleksów pszennych nizin, wyst ępuj ą na wysoko ści 300 – 450 m npm, 11 - zbo Ŝowy górski – gleby rozwini ęte na mi ąŜ szych zwietrzelinach poni Ŝej 550 m npm odpowiednie do uprawy pszenicy, owsa i ro ślin pastewnych, 2z – uŜytki zielone średnie – gleby mineralne i organiczne, ł ąki przewa Ŝnie dwuko śne i pastwiska. Na północ od drogi krajowej E-40 rolnicz ą przydatno ść gleb zakwalifikowano do 8 kompleksu zbo Ŝowo – pastewnego mocnego, natomiast na południe w obr ębie sołectw Jastew, D ębno i Sufczyn wyst ępuje 2 kompleks pszenny dobry. W południowych sołectwach dominuje 10 kompleks pszenny górski z niewielkimi płatami kompleksu 11 zbo Ŝowego górskiego. Doliny cieków wykorzystane s ą przez u Ŝytki zielone zaliczone do 2 kompleksu tj. u Ŝytki zielone średnie.

6.1.2. Struktura u Ŝytkowania terenu UŜytki rolne w gminie D ębno stanowi ą 73,5% ogółu jej powierzchni, lasy 18,9%, a pozostałe tereny (zainwestowane, nieu Ŝytki i inne) stanowi ą obecnie 7,6% .

Tab. Struktura u Ŝytkowania gruntów gminy D ębno

Rodzaj u Ŝytkowania 1997 2003 12.05.2009 gruntów [ha] % [ha] % [ha] % UŜytki rolne 5802,0 71,2 5623,0 69,0 5995,5 73,5

Grunty pod lasami 1327,0 16,3 1391,0 17,0 1398,3 18,9 Tereny zainwestowane, 1022,0 12,5 1137,0 14,0 622,9 7,6 nieu Ŝytki i inne Suma 8151,0 100 8151,0 100 8159,7 100 Źródło: Opracowanie własne na podstawie dane GUS

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 173

Tab. Struktura u Ŝytkowania ziemi w gminie D ębno wg poszczególnych miejscowo ści tereny pozostałe ogółem uŜytki rolne lasy Wyszczególnienie zainwestowane grunty [ha] % Biadoliny Szlacheckie 380,3 48,7 39,9 10,7 0,6 Dębno 823,9 85,9 4,8 8,5 0,8 Doły 612,5 61,4 33,7 4,6 0,2 Jastew 239,0 72,8 19,6 7,5 0,1 Jaworsko 441,2 80,0 12,1 7,3 0,6 Łoniowa 827,3 70,8 24,3 4,7 0,2 Łysa Góra 778,5 72,7 19,6 7,5 0,2 Maszkienice 662,4 75,3 12,0 10,4 2,3 Nied źwiedza 447,4 74,5 18,2 6,8 0,4 Perła 412,5 45,6 49,8 3,5 1,2 Por ąbka Uszewska 995,8 66,5 27,7 5,5 0,4 Sufczyn 960,0 88,4 3,8 7,0 0,7 Wola D ębi ńska 578,9 89,2 1,8 7,6 1,4 Razem 8159,7 - - - - Źródło: Dane uzyskane w Urz ędzie Gminy D ębno

Generalnie wsie gminy charakteryzuje wysoki udział u Ŝytków rolnych w ich powierzchni. Najwi ększy udział u Ŝytków rolnych posiadaj ą wsie: Wol ę D ębi ńsk ą – 89,2%, Sufczyn – 88,4% oraz D ębno – 85,9%, tj. miejscowo ści poło Ŝone w środkowej cz ęś ci gminy. Najbardziej zalesionymi sołectwami s ą: Perła - 49,8%, Biadoliny Szlacheckie – 39,9% i Doły – 33,7%. Wiod ące formy u Ŝytkowania terenu przedstawiono na ryc. 12.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 174

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 175

UŜytki rolne

Grunty orne gminy D ębno stanowi ą 70,8% ogółu u Ŝytków rolnych. Ich odsetek w poszczególnych miejscowo ściach waha si ę od ponad 80% w Woli D ębi ńskiej, Sufczynie, Dębnie i Jaworsku do 45,6% w Perle.

Tab. Struktura u Ŝytków rolnych w gminie D ębno w 2008 r.

UŜytki rolne Wyszczególnienie ogółem grunty orne sady łąki i pastwiska ha % ha % ha % ha % Biadoliny Szlacheckie 185,2 100 131,0 70,7 2,4 1,3 51,9 28,0 Dębno 707,6 100 476,6 67,4 49,6 7,0 181,4 25,6 Doły 376,3 100 283,4 75,3 14,2 3,8 78,7 20,9 Jastew 174,1 100 106,3 61,1 18,5 10,6 49,3 28,3 Jaworsko 353,1 100 231,7 65,6 33,6 9,5 87,8 24,9 Łoniowa 585,7 100 456,8 78,0 31,9 5,4 97,0 16,6 Łysa Góra 566,1 100 364,7 64,4 102,7 18,1 98,6 17,4 Maszkienice 499,1 100 398,5 79,8 30,0 6,0 70,6 14,2 Nied źwiedza 333,4 100 237,7 71,3 13,5 4,1 82,2 24,7 Perła 188,0 100 134,3 71,4 2,2 1,2 51,6 27,4 Por ąbka Uszewska 662,1 100 455,2 68,8 62,8 9,5 144,0 21,8 Sufczyn 848,4 100 545,4 64,3 114,4 13,5 188,6 22,2 Wola D ębi ńska 516,4 100 422,9 81,9 12,9 2,5 80,6 15,6 Razem 5995,5 100 4244,5 70,8 488,7 8,2 1262,3 21,1 Źródło: Dane uzyskane w Urz ędzie Gminy D ębno

Grunty orne stanowi ące najwy Ŝszy odsetek w śród u Ŝytków rolnych, powy Ŝej średniego udziału dla gminy, znajduj ą si ę w miejscowo ściach: Wola D ębi ńska (81,9%), Maszkienice (79,8%) oraz Łoniowa (78,0%). Najmniejszym odsetkiem gruntów ornych cechuj ą: Jastew (61,0%), Sufczyn (64,3%) i Łysa Góra (64,4%). Wysoki udział u Ŝytków zielonych charakteryzuje miejscowo ści Jastew 28,3 %, Biadoliny Szlacheckie 28,0% i Perła 27,4%. Poza Łysa Gór ą i Maszkienicami wszystkie sołectwa posiadaj ą udział u Ŝytków zielonych w strukturze uŜytków rolnych, powy Ŝej 20% . Gmin ę D ębno charakteryzuje niewielki udział sadów – średnio 8,2%. Sady wyst ępuj ą głównie na południu gminy i zlokalizowane s ą wokół istniej ących zabudowa ń. Sołectwami, które wyróŜniaj ą si ę na tle pozostałych miejscowo ści to Łysa Góra i Sufczyn, w których sady wynosz ą odpowiednio 18,1% i 13,5% powierzchni ogółu u Ŝytków rolnych. Najmniej tego typu terenów jest w Perle (1,2%) i Woli D ębi ńskiej (2,5%).

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 176

Struktura upraw

Podstawowym kierunkiem produkcji ro ślinnej gospodarstw indywidualnych s ą uprawy ogólnorolne: zbo Ŝa i ziemniaki.

Tab. Powierzchnia upraw głównych ziemiopłodów w gospodarstwach indywidualnych.

1997 2002 Wyszczególnienie ha % ha % - ogółem 2928 100,0 2416 100,0 - zbo Ŝa ogółem 1856 63,4 1 690* 70,0 - ziemniaki 700 23,9 501 20,7 - pastewne 160 5,5 114 4,7 - pozostałe w tym 110 212 7,2 4,6 warzywa gruntowe 12 Źródło: Studium i PSR 2002 r.

Powierzchnia upraw głównych ziemiopłodów tj. zbó Ŝ, ziemniaków, pastewnych i innych zajmowała w 2002 r. około 65% powierzchni gruntów ornych gospodarstw. W strukturze zasiewów głównych ziemiopłodów na obszarze gminy D ębno zbo Ŝa *(ł ącznie z kukurydz ą na ziarno) zajmowały 70% powierzchni upraw głównych ziemiopłodów z czego uprawa pszenicy stanowiła 47%. Na drugiej pozycji znajdowały si ę ziemniaki zajmuj ące 20,7% powierzchni upraw, a uprawy ro ślin pastewnych i pozostałych - 9,3%. W latach 1997–2002 nast ąpiło zmniejszenie powierzchni upraw głównych ziemiopłodów o około 500 ha, natomiast struktura upraw nie uległa zasadniczym zmianom.

Tab. Zwierz ęta gospodarskie oraz gospodarstwa utrzymuj ące zwierz ęta wg gatunków w gminie D ębno gospodarstwa szt. Zwierz ęta l. gosp. % gospodarskie 1996 2002 1996 2002 1996 2002

bydło ogółem 2 775 2 421 1374 860 67,5 28,0 - w tym krowy 1 904 1 002 1335 823 65,6 26,8 trzoda 1 745 1 343 604 335 29,7 10,9 konie 377 192 315 166 15,5 5,4 owce 130 73 32 12 1,6 0,4 kozy - 267 b.d. b.d. b.d. b.d. kury 30 437 32 544 b.d. b.d. b.d. b.d. bez zwierz ąt - - 237 2 102 11,6 68,4 gospodarskich Źródło: NSR 1996 r. i NSR 2002 r.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 177

W produkcji zwierz ęcej, dominuje chów bydła i trzody chlewnej, wymienić nale Ŝy tak Ŝe chów drobnego inwentarza - kur. Spo śród wszystkich gospodarstw rolnych w 28,0% hoduje si ę bydło (2 421 szt.), z tego 26,8% - krów (1 002 szt.). Drug ą pozycj ę zajmuje trzoda chlewna – 10,9% gospodarstw (1 343 szt.). Dalsze pozycje zajmuj ą kozy (267) i konie (192). W niemal w połowie gospodarstw rolnych hoduje si ę drób, którego ilo ść w gminie si ęga 32,5 tys. sztuk. Wielko ść pogłowia znacznie si ę zmieniła mi ędzy rokiem 1996 a 2002. Pogłowie zwierz ąt hodowlanych uległo zmniejszeniu. W niektórych przypadkach prawie o połow ę (konie – spadek o 50%, owce – spadek o 43%). Pogłowie bydła uległo spadkowi – o 13%,wzrosła jedynie liczba kur – o około 7%. W gospodarstwach rolnych dominuje produkcja ro ślinna mieszana oraz hodowla bydła. Przewa Ŝa produkcja drobnoskalowa, głównie na zaspokojenie własnych potrzeb gospodarstw.

6.1.3. Struktura agrarna

Według danych uzyskanych w Urz ędzie Gminy D ębno, w 2008 r. na obszarze gminy funkcjonowało 2 513 gospodarstw rolnych.

Tab. Liczba gospodarstw rolnych i średnia pow. gospodarstwa rolnego w gminie D ębno

Średnia powierzchnia Liczba gospodarstw Sołectwo gospodarstwa rolnego rolnych [ha] Biadoliny Szlacheckie 92 1,53 Dębno 283 2,13 Doły 125 2,23 Jastew 79 1,88 Jaworsko 146 1,93 Łoniowa 220 2,18 Łysa Góra 266 2,11 Maszkienice 261 1,72 Nied źwiedza 139 2,07 Perła 66 1,69 Por ąbka Uszewska 277 1,97 Sufczyn 367 1,91 Wola D ębi ńska 192 1,57 Razem 2 513 1,96 Źródło: Dane uzyskane w Urz ędzie Gminy D ębno

Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego w gminie Dębno wynosi 1,96 ha, co świadczy o du Ŝym rozdrobnieniu ziemi. Wielko ść ta jest zbli Ŝona we wszystkich sołectwach. Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego waha si ę w przedziale 1,53 – 2,23. Najwi ęcej gospodarstw rolnych znajduje si ę na terenie miejscowo ści: Sufczyn i Dębno. Jest ich tam

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 178

odpowiednio 367 i 283. Oprócz indywidualnych gospodarstw rolnych, na terenie gminy funkcjonuj ą tzw. mikrogospodarstwa - gospodarstwa domowe z działk ą o powierzchni poni Ŝej 1 ha. Najwi ęcej takich gospodarstw było w Woli D ębi ńskiej, Sufczynie i D ębnie. Obecno ść w gminie gospodarstw z działk ą, a w niektórych sołectwach ich dominacja wskazuje na odchodzenie ludno ści od działalno ści rolniczej na rzecz pracy w innych sektorach. Wynika to tak Ŝe z lokalizacji gminy D ębno w pobli Ŝu o środków miejskich, jakimi s ą Brzesko i Tarnów, stanowi ących miejsce pracy dla mieszka ńców gminy.

Tab. Struktura obszarowa gospodarstw rolnych gminy D ębno

Przedziały 1996 2008 powierzchni [ha] l. gosp. % l. gosp. % 1 – 2 946 46,4 1 623 64,6 2 – 5 993 48,7 803 31,9 5 – 7 71 3,5 61 2,4 7 – 10 21 1,0 16 0,6

8 powy Ŝej 10 ha 0,4 10 0,4 (w tym 2 pow. 20 ha)

Ogółem 2 039 2 513 Źródło: PSR 1996 r. oraz dane uzyskane w Urz ędzie Gminy D ębno

Struktura obszarowa gospodarstw rolnych w gminie wskazuje, i Ŝ w jej obszarze istnieje problem rozdrobnienia ziemi. Według danych otrzymanych w Urz ędzie Gminy, w 2008 r. 64,6% indywidualnych gospodarstw stanowiły gospodarstwa małe o powierzchni od 1 do 2 ha. Tych o powierzchni 2 – 5 ha było połow ę mniej. Gospodarstwa z tych dwóch przedziałów powierzchniowych stanowi ą ł ącznie 96,5% wszystkich gospodarstw rolnych. Gospodarstw o powierzchni od 5 do 10 ha było w 2008 r. 3,1% ogółu natomiast gospodarstw, których areał przekraczał 10 ha - jedynie 10. Na przestrzeni lat 1996–2008 nast ąpił wzrost ogólnej liczby gospodarstw rolnych, co powoduje utrwalanie si ę tendencji rozdrabniania ziemi. Liczba gospodarstw rolnych o powierzchni 1 - 2 ha zwi ększyła si ę o 18,3%, jednocze śnie nast ąpiło zmniejszenie si ę liczby gospodarstw w przedziałach powy Ŝej 2 ha. Jedynie liczba gospodarstw o powierzchni powy Ŝej 10 ha zwi ększyła si ę o 2 gospodarstwa.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 179

Rolnictwo, jako działalno ść gospodarcza

Tab. Udział gospodarstw w podziale na cel produkcji rolniczej

Cel produkcji Gmina D ębno [%] Gospodarstwa nie prowadz ące produkcji rolniczej 20,2 Gospodarstwa produkuj ące wył ącznie na potrzeby 30,3 własne Gospodarstwa produkuj ące głównie na potrzeby 42,4 własne Gospodarstwa produkuj ące głównie na rynek 7,2 Źródło: PSR 2002 r.

Głównym celem produkcji 72,7% gospodarstwa jest wyłącznie lub głównie zaspokajanie

własnych potrzeb. Z PSR przeprowadzonego w 2002 roku wynika, i Ŝ z po śród wszystkich

gospodarstw w gminie tylko 7,2% produkowało głównie na rynek, natomiast a Ŝ 20,2%

gospodarstw w ogóle nie prowadziło produkcji rolniczej.

Tab. Udział gospodarstw wg struktury dochodów [%]

Źródło Gmina D ębno [%] Działalno ść rolnicza 3,7 Praca najemna 37,7 Emerytura i renta 37,7 Działalno ść pozarolnicza 4,6

Gospodarstwa domowe pozostałe 16,3 Źródło: PSR 2002 r.

Wył ącznie z działalno ści rolniczej utrzymuje si ę zaledwie 3,7% gospodarstw domowych w gminie, natomiast podstawowym źródłem dochodów gospodarstw s ą praca najemna oraz emerytury i renty - stanowi ące ł ącznie źródło dochodów dla 75,4% gospodarstw. Działalno ść pozarolnicza i inne źródła stanowi ą dochód dla 20% gospodarstw domowych. Poziom wykształcenia ludno ści w wieku 15 lat i wi ęcej zamieszkałej w gospodarstwach domowych z u Ŝytkownikiem gospodarstwa indywidualnego był niski. Dominowały osoby bez wykształcenia lub z zasadniczym zawodowym stanowi ąc ok. 36,8%. Podobnie był niski poziom wykształcenia u Ŝytkowników gospodarstw rolnych, co ma istotne znaczenie w perspektywie konieczno ści zmian w funkcjonowaniu rolnictwa. Wy Ŝsze wykształcenie rolnicze, według PSP 2002 r., miało jedynie 10 uŜytkowników (0,3%). Około 28% u Ŝytkowników miało

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 180

uko ńczony jeden z etapów edukacji kierunkowej - głównie kurs rolniczy, a ponad 51% nie posiada jakiegokolwiek wykształcenia w zakresie rolnictwa. Czynnikiem o istotnym znaczeniu dla dobrego funkcjonowania gospodarstwa rolnego jest posiadanie własnej siły roboczej. Wyposa Ŝenie rolnictwa gminy w maszyny nale Ŝy uzna ć za niewystarczaj ące. W 2002 r. jeden ci ągnik przypadał na 6,7 ha uŜytków. Gospodarstwa były w posiadaniu 17 kombajnów zbo Ŝowych (o 2 wi ęcej ni Ŝ w 1996 r.). Generalnie – utrzymanie rolnictwa jako podstawowego źródła utrzymania cz ęś ci ludno ści wymaga ć b ędzie restrukturyzacji oraz poszerzenia strefy okołorolniczej, a w szczególno ści:

− rozwoju systemu obsługi rolnictwa,

− poprawy obsługi rolnictwa (rynków zaopatrzenia i zbytu),

− rozbudowy przetwórstwa rolnego. Cz ęść ludno ści gminy zwi ązana z rolniczym gospodarstwem domowym zmuszona będzie w przyszło ści podj ąć prac ę w strefie usługowo-produkcyjnej pozarolniczej.

6.1.4. Korzystanie z pomocy unijnych Cz ęść rolników w gminie D ębno w celu rozwoju gospodarstw rolnych korzysta z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Jest on instrumentem realizacji polityki Unii Europejskiej w zakresie rozwoju obszarów wiejskich (ROW). Dokument okre śla cele, priorytety oraz zasady, na podstawie których b ędą wspierane działania dotycz ące tej problematyki. Wg informacji uzyskanych w brzeskim oddziale MODR, od 2004 r. corocznie składanych jest ok. 950 wniosków o ten rodzaj wsparcia finansowego. Spo śród dost ępnych programów rolnicy korzystaj ą głównie z dopłat obszarowych do gruntów rolnych, dopłat do zalesiania oraz programu rolno środowiskowego, w tym: rolnictwo ekologiczne, ochrona gleb i wód, zachowanie zagro Ŝonych zasobów genetycznych ro ślin i zwierz ąt w rolnictwie i ekstensywne trwałe u Ŝytki zielone. Zainteresowaniem ciesz ą si ę tak Ŝe doplaty do obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania, wsparcie dla gospodarstw niskotowarowych, inwestycje w gospodarstwach rolnych oraz ró Ŝniocowanie w kierunku działalno ści nierolniczej.

6.2. Diagnoza i uwarunkowania rozwoju rolnictwa

 Gmin ę D ębno charakteryzuj ą dogodne uwarunkowania naturalne dla rozwoju rolnictwa, o czym świadczy wysoki wska źnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej, wynosz ący 75,5 pkt na 100 mo Ŝliwych (66 pkt średnio dla Polski). Warunki środowiskowe sprzyjaj ące dla rozwoju rolnictwa w tym regionie to :

• gleby wysokiej jako ści – 33,2% gruntów ornych i 33,0% u Ŝytków zielonych wyst ępuje w klasach I-III, gleby klasy V i VI stanowi ą około 10,5% gruntów ornych oraz 17,4% u Ŝytków zielonych. Najwy Ŝszy jest udział gleb klasy IV. S ą to gleby zbo Ŝowo – pastewne, zajmuj ące

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 181

56,3% powierzchni u Ŝytków rolnych oraz 49,6% u Ŝytków zielonych,

• długi okres wegetacji i intensywnego rozwoju wynoszący ok. 220 dni,

• ukształtowanie terenu w północnej cz ęś ci gminy korzystne dla u Ŝytkowania rolniczego natomiast w południowej cz ęś ci gminy rze źba terenu mo Ŝe powodowa ć utrudnienia w rolniczym gospodarowaniu.

 Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego gminy D ębno kształtuje si ę w granicach 1,79 ha przy średniej dla województwa 3,71 ha. Struktura obszarowa gospodarstw rolnych – 96,5% to małe gospodarstwa rolne do 5 ha – wskazuje, i Ŝ w gminie istnieje powa Ŝny problem rozdrobnienia ziemi.

 W gminie dominuje produkcja ro ślinna, głównie zbó Ŝ i ziemniaków. Pogłowie zwierz ąt gospodarskich w ci ągu ostatnich lat zmniejszyło si ę. Gospodarstwa charakteryzuje głownie drobnoskalowa produkcja rolnicza.

 Rozwój rolnictwa uwarunkowany jest przede wszystkim:

• restrukturyzacj ą w kierunku zmiany struktury agrarnej i dalszej komasacji gruntów,

• dostosowaniem rodzaju upraw do warunków naturalnych,

• specjalizacj ą i intensyfikacj ą produkcji,

• popraw ą obsługi rolnictwa,

• szerok ą edukacj ą rolnictwa oraz świadomo ści ekologicznej,

• podniesieniem wykształcenia ludno ści rolniczej, a zwłaszcza u Ŝytkowników gospodarst rolnych,

• rozwojem lokalnej bazy przetwórstwa produktów rolnych, a tak Ŝe wykorzystaniem potencjału rolnictwa terenów gminy jakimi s ą czyste środowisko naturalne i nieska Ŝone gleby umo Ŝliwiaj ące rozwój rolnictwa ekologicznego (produkcja Ŝywno ści wysokiej jako ści), warunków do hodowli rodzimych i gin ących ras bydła, owiec i koni, dobrych warunków dla rozwoju sadownictwa oraz upraw owoców mi ękkich. Wykorzystanie tych atutów terenu, przy du Ŝym rozdrobieniu i niskiej opłacalno ści produkcji rolnej, b ędzie mo Ŝliwe wył ącznie dzi ęki dobrej organizacji producentów i wspólnym działaniom.

 Korzystne warunki przyrodnicze dla produkcji rolniczej znacznej cz ęś ci gminy przy koncentracji ujemnych zjawisk w rolnictwie, jak rozdrobnienie agrarne i brak specjalizacji – powoduje i Ŝ kierunkiem rozwoju gminy powinien by ć wielofunkcyjny rozwój. Zasad ą wielofunkcyjnego rozwoju gminy winno by ć racjonalne ograniczanie przestrzeni produkcyjnej na rzecz funkcji środowiskowych (gospodarka rolno środowiskowa, zagospodarowanie le śne, turystyka) mieszkalnictwa i innych funkcji gospodarczych. Na obszarach przewidzianych do

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 182

intensyfikacji rolnictwa nale Ŝy preferowa ć lokalizacj ę dla funkcji usług rynkowych w otoczeniu rolnictwa, natomiast w obszarach o utrudnionych warunkach rozwoju rolnictwa , lokalizacj ę uzupełniaj ących funkcji tj. turystyki z preferencj ą agroturystyki

 Południowe tereny gminy o utrudnionych warunkach rozwoju rolnictwa z uwagi na konfiguracje terenu, a charakteryzuj ące si ę wysokimi walorami przyrodniczo – kulturowymi, preferowane winny by ć do rozwoju funkcji rolniczo – rekreacyjnej. Rozwojowi w tym kierunku sprzyja ć b ędzie obserwowany szybki rozwój turystki wiejskiej powi ązanej z rolnictwem, kształtuj ącej si ę bli Ŝej przyrody i społeczno ści lokalnych. Tendencja adaptacji obiektów rolniczych na cele rekreacji oraz rozwój gospodarstw agroturystycznych ma miejsce na terenach południowych gminy.

6.3. Turystyka i rekreacja

Charakterystyka bazy turystyczno – rekreacyjnej. Urozmaicona rze źba terenu, malownicze wzniesienia poci ęte licznymi ciekami, kompleksy le śne, dogodne warunki klimatyczne, bogata szata ro ślinna - to walory krajobrazowo – przyrodnicze dla rozwoju turystyki i wypoczynku w południowej cz ęś ci gminy Dębno. Atrakcyjno ść turystyczn ą podnosz ą obiekty kultury materialnej, którymi nasycony jest obszar, a to: − zamek w D ębnie zbudowany w wieku XV i XVI bogate wyposa Ŝenie architektoniczne i kamieniarskie. Styl gotycki i renesansowy, − gotycki Ko ściół pod wezwaniem św. Małgorzaty w D ębnie wiek XIV –XV, − Sanktuarium Maryjne „Grota” z 1904r. w Por ąbce Uszewskiej, której forma architektoniczna jest wiern ą kopi ą groty NMP w Lourdes, − cmentarz parafialny w D ębnie z XIX wieku wraz z kaplic ą cmentarn ą neogotyck ą wybudowan ą w roku 1906, drzewostanem oraz drog ą dojazdow ą, − Neogotycki Ko ściół św. Andrzeja w Por ąbce Uszewskiej zbudowany w latach 1910-1918, − figura przydro Ŝna św. Floriana z XVIII wieku w stylu barokowym przy drodze E-40, − barokowa figura Bł. Kingi z r.1725r. na dawnym cmentarzu cholerycznym w D ębnie, − figura Św. Jana Nepomucena z 1775r. znajduje si ę grobli pod Zamkiem, − figura przydro Ŝna Chrystusa Frasobliwego z 1746r. przy Cmentarzu Parafialnym w Dębnie, − liczne obiekty regionalnej zabudowy mieszkaniowej (chałupy). Pod wzgl ędem turystyki krajobrazowej najbardziej ciekawym jest obszar pogórza wi śnickiego, dzi ęki bogatej rze źbie terenu. Jest to jeden z podstawowych wyznaczników atrakcyjno ści krajobrazu. Najbardziej atrakcyjne tereny znajduj ą si ę w sołectwach:

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 183

Por ąbka Uszewska, Łysa Góra, Doły, Jaworsko, Łoniowa i Nied źwiedza.

Tabela Baza noclegowa i instytucje turystyczne działaj ące w obszarze gm.D ębno:

Liczba Nazwa Adres Biuro Informacji Gospodarstw Por ąbka Uszewska 219 Agroturystycznych w Por ąbce

Informacja Uszewskiej 2 Diecezjalne Biuro Pielgrzymkowe przy turystyczna Por ąbka Uszewska Sanktuarium NMP Gminne Centrum Informacji Dębno Motele / zajazdy 1 Motel „Agawa” Wola D ębi ńska 278 Pensjonaty 1 Zajazd „Por ąbka” Por ąbka Uszewska 63 Hotele 1 „Pod Lasem” Por ąbka Uszewska 120 „Klaudia” Por ąbka Uszewska 160 „Bunarówka” Por ąbka Uszewska 205 „U Polcoka"” Por ąbka Uszewska 184 „W Rynku” Por ąbka Uszewska 180 Władysław Jedynak Por ąbka Uszewska 257 „Por ąbczanka” Por ąbka Uszewska 231 „Renata” Por ąbka Uszewska 350 Gospodarstwa 16+1 „Pod Wzgórzem” Por ąbka Uszewska 327 agroturystyczne „Nad Nied źwiedziem” Por ąbka Uszewska 364 Paweł Kluska Por ąbka Uszewska 252 Anastazja Rzepa Por ąbka Uszewska 373

„Mały Folwark” Dębno 164 „Bonawentura” Dębno 278 „Gajdówka” Łysa Góra 142 El Ŝbieta Przyłucka Łysa Góra 319

W gminie D ębno ł ącznie jest około 100 miejsc noclegowych w tym : 48 m. n w motelu „Agawa” w Woli D ębńskiej i zaje ździe w Por ąbce Uszewskie, 52 m.n. w gospodarstwach agroturystycznych, zrzeszonych w Stowarzyszeniu Agroturystycznym Galicyjskie Gospodarstwa Go ścinne. Najwi ększa liczba gospodarstw agroturystycznych (12) funkcjonuje w sołectwie Por ąbka Uszewska. Pozostałe gospodarstwa agroturystyczne znajduj ą si ę sołectwie Łysa Góra oraz D ębno. Powstawanie tego typu gospodarstw jest ści śle zwi ązane z blisko ści ą sąsiaduj ących usług, ich dost ępno ści ą jak równie Ŝ z otaczaj ącym urozmaiconym pod wzgl ędem widokowym krajobrazem. Obsług ę turystyczn ą pełni ą trzy centra informacji i obsługi ruchu turystycznego. Baza rekreacyjna dla mieszka ńców gminy D ębno i turystów jest słabo rozwini ęta i ogranicza w zasadzie do boisk sportowych przyszkolnych i typu „Orlik”. Działalno ść z zakresu usług sportowych – paintball, świadczy firma "Eclico" w Por ąbce Uszewskiej. Szlaki turystyczne i szlaki kulturowe w gminie D ębno.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 184

Łącznie przez teren gminy przechodzi 25 km szlaków turystycznych. S ą to trasy które w wi ększo ści przechodz ą przez: • piesza trasa "królewska" za szlakiem niebieskim, wiedzie spod dworca PKP w Biadolinach przez D ębno - Łys ą Gór ę - Melsztyn - Zakliczyn do Lusławic i dalej nad jeziora Czchowskie i Ro Ŝnowskie, • szlak "Ku Sło ńcu", • szlak Architektury Drewnianej wg planu zagospodarowania przestrzennego Województwa Małopolskiego przebiega drog ą krajow ą nr 4, • szlak Architektury Gotyckiej wg planu zagospodarowania przestrzennego Województwa Małopolskiego przebiega id ący z południa gminy do Zamku w D ębnie.

6.4. Diagnoza oraz uwarunkowania rozwoju turystyki i rekreacji.

 Podstaw ą rozwoju turystyki i rekreacji w gm. D ębno s ą zasoby krajobrazowe, przyrodnicze i kulturowe, a zasadniczym celem – aktywizacja zawodowa ludno ści wraz z uzyskaniem przez nich dochodów oraz wzrost gospodarczy gminy. Funkcja turystyczno – rekreacyjna, a zwłaszcza agroturystyka winna stanowi ć w południowej cz ęś ci gminy funkcj ę uzupełniaj ąca dla rolnictwa.

 Gmina posiada skromn ą baz ę noclegow ą, przy koncentracji bazy agroturystycznej w Por ąbce Uszewskiej. Funkcjonowanie Stowarzyszenia Agroturystycznego Galicyjskie Gospodarstwa Go ścinne, stwarza korzystne uwarunkowanie do rozwoju agroturystyki.

 Podstawowym ograniczeniem rozwoju turystyki i wypoczynku jest brak wi ększych kompleksów sportowo-rekreacyjnych, pól namiotowych lub o środków kampingowych, a tak Ŝe obiektów usługowych wzbogacaj ących ofert ę wypoczynku,

 Uzupełnieniem turystyki pieszej, winna by ć turystyka rowerowa. Rozwój tej formy turystyki uwarunkowany jest wytyczeniem i zrealizowaniem tras rowerowych dla celów rekreacyjnych w miejscowo ściach najbardziej atrakcyjnych.

 Podniesienie atrakcyjno ści turystycznej i rekreacyjnej przestrzeni gminy, predystynowanej do rozwoju funkcji turystyczno – rekreacyjnej i wykorzystanie jej atutów przyrodniczo – kulturowych wymaga: - dbało ści o czysto ść środowiska poprzez uporz ądkowanie gospodarki wodno – ściekowej, likwidacji dzikich wysypisk,

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 185

- rozwoju bazy usług noclegowych o odpowiednich standardach, - rozwoju infrastruktury turystyczno – rekreacyjnej jak obiektów sportowo – rekreacyjnych, gastronomicznych, usługowych dla wzbogacenia oferty rekreacyjno – wypoczynkowej, - rozwój rekreacji indywidualnej poprzez zabezpieczenie odpowiednich rezerw terenowych na ten cel.

6.5. Gospodarka le śna

Lasy w gminie D ębno zajmuj ą powierzchni ę 1 407,7 ha, co stanowi 17,2% powierzchni gminy. Lesisto ść gminy jest znacznie ni Ŝsza od średniej wojewódzkiej, która wynosi 28,4% i średniej krajowej równej 28,9%. Lasy gminy D ębno stanowi ą zaledwie 0,3% powierzchni lasów województwa małopolskiego. Zaznaczy ć jednak nale Ŝy, ze powierzchnia le śna w obszarze gminy od 2000r powi ększyła si ę o ok. 38,7 ha.

Tab. Powierzchnia [ha] gruntów le śnych w gminie D ębno w 2007 r.

Grunty le śne Powierzchnia [ha]

Lasy 1400,0 Tereny do zalesienia 0,7 Pozostałe 7,0

SUMA 1407,7 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 2007 r.

Tab. Powierzchnia [ha] gruntów le śnych według własno ści w gminie D ębno w 2007 r.

Grunty le śne według własno ści Powierzchnia Grupa Kategoria własno ści [ha] będące w zarz ądzie Lasów 500,6 Skarbu Pa ństwowych grunty leśne Pa ństwa w zasobie Agencji publiczne 10,0 Nieruchomo ści Rolnych Gminy 3,0 SUMA 515,6 grunty le śne Prywatne 892,1 niepubliczne SUMA 892,1 Powierzchnia gruntów le śnych ogółem 1407,7 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 2007 r.

W gm. D ębno 510,6 ha tj. 36% lasów s ą własno ści ą Skarbu Pa ństwa, w tym 500,6 ha znajduje si ę w zarz ądzie Lasów Pa ństwowych. Lasy SP poło Ŝone w południowej cz ęś ci

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 186

gminy D ębno nale Ŝą do Nadle śnictwa Brzesko natomiast w północnej cz ęś ci gminy do Nadle śnictwa D ąbrowa Tarnowska.

Tab. Rozmieszczenie i powierzchnia Lasów Pa ństwowych Nadle śnictwa Brzesko w gm. Dębno.

Lp. Miejscowo ść Powierzchnia [ha] 1. Doły 46,15 2. Por ąbka Uszewska 101,12 3. Nied źwiedza 0,99 4. Łoniowa 60,91 5. Dębno 0,56 6. Jastew 37,14 7. Sufczyn 0,43 8. Łysa Góra 1,44 9. Jaworsko 2,74 SUMA 251,48 Źródło. Opracowanie własne na podstawie danych z Nadle śnictwa Brzesko.

Tab. Rozmieszczenie i powierzchnia Lasów Pa ństwowych Nadle śnictwa Dąbrowa Tarnowska w gm. D ębno .

Lp. Miejscowo ść Powierzchnia [ha] 1. Biadoliny Szlacheckie 110,73 2. Perła 138,39 SUMA 249,12 Źródło. Opracowanie własne na podstawie danych z Nadle śnictwa D ąbrowa Tarnowska

Łączna powierzchnia lasów prywatnych wynosi 892,1 ha co stanowi 63% ogólnej powierzchni le śnej gminy. Zwarte kompleksy lasów koncentruj ą si ę w północno – wschodniej cz ęś ci gminy w miejscowo ściach Maszkienice, Perła, Biadoliny Szlacheckie oraz na południowym - zachodzie w m. Łoniowa i Por ąbka Uszewska. Na pozostałym obszarze gminy - głównie na południu - lasy wyst ępuj ą w znacznym rozproszeniu i na niewielkich powierzchniach. Gospodarka le śna w lasach pa ństwowych prowadzona jest w oparciu o zatwierdzony decyzj ą Ministra Środowiska z dnia 23 sierpnia 2006 r. plan urz ądzeniowy lasów na lata 2006–2015 dla lasów nale Ŝą cych do Nadle śnictwa D ąbrowa Tarnowska oraz z dnia 30 lipca 2004 r. plan urz ądzeniowy lasów na lata 2004–2013 dla lasów nale Ŝą cych do Nadle śnictwa Brzesko. Zgodnie z ustaw ą o lasach nadzór nad gospodarka le śną w lasach nie stanowi ących własno ść Skarbu Pa ństwa sprawuje Starosta.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 187

Podstawow ą zasada gospodarki le śnej jest d ąŜ enie do zachowania trwało ści lasów i ci ągło ści ich u Ŝytkowania oraz powi ększania zasobów le śnych. Lasy zró Ŝnicowane s ą zarówno pod wzgl ędem struktury drzewostanu jak i wieku. Struktura drzewostanu lasów wyst ępuj ących w gminie jest zró Ŝnicowana, zale Ŝnie od typów siedlisk le śnych. W południowej cz ęś ci gminy dominuje siedlisko lasu wy Ŝynnego, które uzupełniaj ą siedliska lasu górskiego, borów świe Ŝego i wilgotnego oraz lasu mieszanego. Gatunkiem panuj ącym w drzewostanie na siedlisku lasu wy Ŝynnego jest buk, d ąb, jodła, jesion i sosna, a na siedlisku lasu górskiego jodła i buk. Natomiast w północnej cz ęś ci dominuj ącym jest siedlisko boru mieszanego wilgotnego, które uzupełniaj ą siedliska boru i lasu mieszanego świe Ŝego. W strukturze gatunkowej dominuje monokultura sosny, której udział si ęga ponad 90%. W lasach przewa Ŝaj ą drzewostany w wieku 40 – 60 lat. Jest to korzystna sytuacja – drzewa te s ą odporne na degradacj ę pod warunkiem, i Ŝ nie wyst ępuj ą na stromych stokach i w otoczeniu lejów źródliskowych cieków, w których ściółka i runo le śne łatwo ulegaj ą zniszczeniu, przyspieszaj ąc erozj ę terenów. Drzewostany w południowej cz ęś ci, o du Ŝym stopniu zró Ŝnicowania gatunkowego nie są szczególnie nara Ŝone na wpływy czynników szkodliwych dla lasu. Mimo korzystnego składu gatunkowego tych drzewostanów ograniczaj ącego wyst ępowanie du Ŝych populacji szkodników owadzich Nadle śnictwo podejmuje działania standardowe zmierzaj ące przede wszystkim do eliminowania źródeł rozmno Ŝy szkodników wtórnych. W północnej cz ęś ci o dominacji monokultury sosny, najistotniejszym problemem s ą gradacyjne pojawy szkodników pierwotnych osnui czerownogłowej i osnui gwia ździstej wymuszaj ącej wykonywanie zabiegów ratowniczych. Wyst ępuj ące szkodniki wtórne jak przypłaszczek granatek i cetyniec wi ększy, nie powoduj ą istotnych szkód. Najgro źniejszym szkodnikiem dla upraw sosny jest natomiast szczeliniak, którego zwalczanie ogranicza si ę do wyłapywania na pułapki klasyczne i unikaniu letnich zr ębów. Ponadto uprawy sosnowe atakowane s ą przez grzyby patogeniczne, opie ńkę i grzyby osutkowe. Na całym obszarze w lasach licz ącym si ę czynnikiem powoduj ącym uszkadzanie upraw le śnych jest zwierzyna płowa, głównie sarna, która zgryzaj ąc li ście i p ędy zasadzonych drzew wstrzymuje ich rozwój. Lasy Nadle śnictwa Brzesko zaliczono do III kategorii zagro Ŝenia po Ŝarowego. Mimo małego zagro Ŝenia, nale Ŝy zachowa ć ostro Ŝno ść zwłaszcza w okresach wiosennych i letnich. Bliskie s ąsiedztwo z terenami mieszkalnymi mo Ŝe stwarza ć zagro Ŝenie po Ŝarowe oraz za śmiecanie lasów. Lasy Nadle śnictwa D ąbrowa Tarnowska zaliczono do II kategorii zagro Ŝenia po Ŝarowego. Du Ŝe zagro Ŝenie wynika z silnej penetracji terenów le śnych przez zbieraczy owoców runa le śnego a tak Ŝe wypalanie suchych traw na wiosn ę oraz słomy po Ŝniwach.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 188

Południowe tereny gminy D ębno gdzie koncentruje si ę wi ększo ść powierzchni le śnej została obj ęta Obszarem Chronionego Krajobrazu Wschodniego Pogórza Wi śnickiego. W granicach gminy D ębno, w Maszkienicach mały areał gruntu le śnego znajduje si ę w Bratucickim Obszarze Chronionego Krajobrazu. Podobnie w Biadolinach Szlacheckich, gdzie tereny poło Ŝone na wschód od drogi do Biadolin Radłowskich znalazły si ę w Radłowsko- Wierzchosławickim Obszarze Chronionego Krajobrazu .

W Obszarach Chronionego Krajobrazu działania w zakresie czynnej ochrony ekosystemów le śnych obejmuj ą:

− utrzymanie ci ągło ści i trwało ści ekosystemów le śnych; − sprzyjanie tworzeniu zwartych kompleksów le śnych; − tworzenie i odtwarzanie stref ekotonowych, celem zwi ększenia bioró Ŝnorodno ści; − trzymywanie i tworzenie le śnych korytarzy ekologicznych ze szczególnym uwzgl ędnieniem mo Ŝliwo ści migracji du Ŝych ssaków; − zalesianie i zadrzewianie gruntów mało przydatnych do produkcji rolnej i nie przeznaczonych na inne cele, z wył ączeniem terenów na których wyst ępuj ą niele śne siedliska przyrodnicze podlegaj ące ochronie, siedliska gatunków ro ślin, grzybów i zwierz ąt zwi ązanych z ekosystemami niele śnymi, a tak Ŝe miejsca pełni ące funkcje punktów i ci ągów widokowych na terenach o du Ŝych wartościach krajobrazowych; − pozostawianie drzew o charakterze pomnikowym, drzew dziuplastych, cz ęś ci drzew obumarłych, a Ŝ do całkowitego ich rozkładu; − zachowanie śródle śnych cieków, mokradeł, polan, torfowisk, wrzosowisk, muraw kserotermicznych i piaskowych oraz polan o wysokiej bioró Ŝnorodno ści; − utrzymanie odpowiedniego poziomu wód gruntowych dla zachowania siedlisk wilgotnych i bagiennych; − zachowanie siedlisk chronionych i zagro Ŝonych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów; − działania na rzecz czynnej ochrony oraz reintrodukcji rzadkich i zagro Ŝonych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów. Wdra Ŝanie wymienionych działa ń pozwoli na ochron ę szczególnie lasów prywatnych, które nie posiadaj ą opracowanych uproszczonych planów urz ądzeniowych lasów. Lasy pełni ą funkcje ochronne polegaj ące na naturalnym przeciwdziałaniu procesom degradacyjnym środowiska. Szczególnie wa Ŝną rol ę odgrywaj ą lasy w zapobieganiu erozji wodnej, wietrznej i mechanicznej, ochronie czysto ści wód i powietrza oraz korzystnym modyfikacjom środowiska upraw rolniczych. W obszarze gminy D ębno cało ść lasów pa ństwowych, b ędących w zarz ądzie:

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 189

- Nadle śnictwa Dąbrowa Tarnowska posiada status lasów wodochronnych - Zarz ądzenia nr 234 Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 29 listopada 1996 r. w sprawie w sprawie uznania za ochronne lasów stanowi ących własno ść Skarbu Pa ństwa, b ędących w zarz ądzie Pa ństwowego Gospodarstwa Le śnego Lasy Pa ństwowe Nadle śnictwa D ąbrowa Tarnowska, - Nadle śnictwa Brzesko posiada status lasów glebochronnych - Zarz ądzenia nr 5 Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 14 stycznia 1994 r. w sprawie w sprawie uznania za ochronne lasów stanowiących własno ść Skarbu Pa ństwa, będących w zarz ądzie Pa ństwowego Gospodarstwa Le śnego Lasy Pa ństwowe Nadle śnictwa Dąbrowa Tarnowska.

6.6. Diagnoza i uwarunkowania rozwoju le śnictwa

 Gmina odznacza si ę słab ą lesisto ści ą 17,2% (analogiczny wska źnik dla województwa małopolskiego wynosi 28,4%).

 Lasy ł ącznie z zadrzewieniami odgrywaj ą wa Ŝną rol ę ekologiczn ą. Stanowi ą wyj ątkowo cenny element krajobrazu, a zarazem ci ągi ekologiczne, główne ostoje wielu gatunków ro ślin i zwierz ąt.

 Głównym kierunkiem polityki przestrzennej w le śnictwie winno by ć umiej ętne godzenie ró Ŝnorodnych funkcji, jakie spełniaj ą lasy przy zachowaniu ich trwało ści i ci ągło ści uŜytkowania. Zasadzie tej powinna towarzyszy ć:

− ochrona lasów – zagospodarowanie lasów na cele niele śne powinno by ć dokonane tylko w uzasadnionych przypadkach i przy braku innych rozwi ąza ń przestrzennych,

− eliminowanie kolizji lasów z innymi funkcjami terenów,

− respektowanie ustale ń planów urz ądzeniowych lasów.

 Zachowanie trwało ści lasów i wykorzystanie ich wszechstronnej u Ŝyteczno ści wymaga prowadzenia gospodarki le śnej na podstawach ekologicznych. Dotyczy to:

− powi ększenia zasobów le śnych m.in. w wyniku zwi ększania zalesie ń. Preferencje zalesieniowe zgodnie z programem krajowym lesisto ści winny obejmowa ć m.in. obszary obj ęte prawn ą ochron ą, tworz ące le śne powi ązania ekologiczne. Lokalizacja zalesie ń powinna zapewni ć zmniejszenie rozdrobnienia i rozproszenia terenów le śnych, tworzenie

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 190

powi ąza ń pomi ędzy du Ŝymi kompleksami le śnymi oraz poł ączenia ich z obszarami o funkcjach ekologicznych,

− dostosowania struktury gatunkowej drzewostanów do warunków siedliskowych i krajobrazowych,

− odtwarzanie zbiorowisk zdegradowanych i zniekształconych, metodami hodowli i odnowy lasu przy wykorzystaniu w miar ę mo Ŝliwo ści sukcesji naturalnej,

− ochrony i zachowania ró Ŝnorodno ści biologicznej oraz bogactwa genetycznego zbiorowisk dziko Ŝyj ących ro ślin, zwierz ąt i mikroorganizmów,

− utrzymanie zdrowotno ści i witalno ści ekosystemów.

6.7. Działalno ść gospodarcza

Na terenie gminy D ębno w 1998 r. było zarejestrowanych w systemie REGON - 475 natomiast w 2007 r. - 618 podmiotów gospodarczych.

Tab. Podmioty gospodarcze na terenie gminy D ębno zarejestrowane w latach 1998-2007

Lata Wyszczególnienie 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Ogółem 475 511 572 591 638 682 639 628 603 618 Sektor publiczny 24 26 26 27 34 37 35 34 34 35 Sektor prywatny 451 485 546 564 604 645 604 594 569 583 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W latach 1998-2003 miał miejsce wyra źny wzrost liczby podmiotów gospodarczych: z 475 do 682 (o 34,3%). Od 2003 roku liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w gminie D ębno systematycznie zmniejszała si ę z 682 do 603 w 2006 r. W 2007 r. nast ąpił ich wzrost o 15 tj. do 618 natomiast w 2008 r. miało miejsce ponowne znaczne zmniejszenie si ę liczby zarejestrowanych podmiotów o 98. W strukturze własno ściowej podmiotów, w analizowanym okresie utrzymuje si ę ponad 94% udział podmiotów sektora prywatnego. Dominuj ącą form ą organizacyjn ą s ą zakłady osób prywatnych stanowi ące ok. 77% ogółu podmiotów.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 191

Podmioty gospodarki narodowej działaj ące w gminie D ębno w latach 1998-2007

750

700

650

600 ść ilo 550

500

450

400 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 lata

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Województwo Małopolskie. Podregiony, Powiaty, Gminy, lata 1998- 2007, GUS

Tab. Podmioty gospodarki narodowej według wybranych sekcji EKD w gminie D ębno 1997r. i 2007 r. Gmina D ębno Sekcja 1997 1997 Rolnictwo, łowiectwo, le śnictwo 23 40 Działalno ść produkcyjna 67 49 Budownictwo 87 141 Handel i naprawy 118 154 Hotele i restauracje 12 17 Transport, składowanie, ł ączno ść 38 39 Po średnictwo finansowe 1 26 Obsługa nieruchomo ści i firm 20 28 Administracja publiczna i obrona narodowa 1 14 Edukacja 18 29 Ochrona zdrowia i opieka socjalna 14 14 Pozostała działalno ść usługowa, 22 67 komunalna, socjalna i indywidualna Razem 421 618 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Na przestrzeni lat 1997–2007 wyst ąpiły zmiany ilo ściowe w poszczególnych rodzajach działalno ści. Zwi ększyła si ę liczba podmiotów działaj ących w budownictwie o 54,

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 192

handlu i usługach o 36, pozostałej działalno ści usługowej, komunalnej i socjalnej o 45 oraz w po średnictwie finansowym o 25. Sektor po średnictwa finansowego odnotował w tym okresie rozwój swej działalno ści na terenie gminy. Zmniejszyła si ę natomiast liczba podmiotów produkcyjnych o 18 i rolniczych o 17.

Tab. Struktura podmiotów gospodarki narodowej według wybranych sekcji EKD w gminie Dębno i powiecie brzeskim 2007 r. Gmina D ębno Powiat brzeski Sekcja l. podmiotów % l. podmiotów % Rolnictwo, łowiectwo, le śnictwo 40 6,4 365 7,3 Działalno ść produkcyjna 49 7,9 433 8,7 Budownictwo 141 22,8 965 19,5 Handel i naprawy 154 24,9 1337 26,9 Hotele i restauracje 17 2,7 106 2,1 Transport, składowanie, ł ączno ść 39 6,4 363 7,3 Po średnictwo finansowe 26 4,2 134 2,7 Obsługa nieruchomo ści i firm 28 4,5 385 7,8 Administracja publiczna i obrona 14 2,3 85 1,7 narodowa Edukacja 29 4,7 188 3,8 Ochrona zdrowia i opieka 14 2,3 238 4,8 socjalna Pozostała działalno ść usługowa, komunalna, socjalna i 22 10,9 372 7,5 indywidualna Razem 618 100,0 4971 100,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W strukturze rodzajowej podmiotów w 2007 r. w gm. Dębno najwi ększy udział, bo 24,9% miał handel i naprawy oraz budownictwo – 22,8%. Te dwa rodzaje podmiotów stanowiły 47,7% ogółu funkcjonuj ących podmiotów. Kolejne miejsca zajmowała działalność produkcyjna – 7,9% oraz rolnictwo, łowiectwo i le śnictwo – 6,5%. Struktura rodzajowa podmiotów gospodarczych gm. D ębno i powiatu brzeskiego wykazuje podobie ństwo. Zarówno w gm. D ębno jak i powiecie brzeskim, dominuje handel i naprawy oraz budownictwo, które ł ącznie stanowiły analogicznie 47,7% i 46,4% ogółu podmiotów tych jednostek. Koncentracja działalno ści gospodarczej ma miejsce w centralnej cz ęś ci gminy, w tym na terenach usytuowanych w s ąsiedztwie drogi krajowej E–4. Wzdłu Ŝ drogi krajowej koncentruj ą si ę usługi z zakresu komunikacji, handlu takie jak: stacje benzynowe, hotele z restauracjami, sklepy, OSK pojazdów, a tak Ŝe produkcji. Najwi ęcej podmiotów gospodarczych w gminie D ębno zarejestrowanych było w 2008 r. w miejscowo ściach Sufczyn – 75 oraz D ębno – 66. Jedynie po 12 podmiotów działało w sołectwach Perła i Doły.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 193

Najwi ększe podmioty gospodarcze działaj ące w obszarze gminy to: • w bran Ŝy produkcyjnej: „MET-CHEM" Zakłady Metalowo-Chemiczne w Pil źnie, Odlewnia Metali w D ębnie, ABM Solid S.A. w Tarnowie - Oddział w D ębnie, Huta Szkła Gospodarczego „Damara" D ębno, KAMELEON w D ębnie - zdobienie szkła i porcelany, Kamionka Ceramique - Spółka z o.o. w Warszawie, Zakład Produkcyjny w Łysej Górze, Przedsi ębiorstwo Drogowo-Mostowe w Brzesku - Wytwórnia Mas Bitumicznych w Woli Dębi ńskiej, • usługowo – handlowe: COMTE w Łoniowej (handel artykułami przemysłowymi) MEDA w Maszkienicach (produkcja i handel artykułami spo Ŝywczymi i przemysłowymi),NULKA w Sufczynie, SUŁTAN w Dołach, KORA" Sp. J. L. B. Jamer, Biadoliny Szlacheckie, MAXPOL w Biadolinach Szlacheckich – (dystrybucja napojów alkoholowych i innych), • budowlanej i transportowej: BUDOLUX w Por ąbce Uszewskiej, PRZYSZŁO ŚĆ w Woli Dębi ńskiej (produkcj ą oraz handlem materiałami budowlanymi), TRANSKOMAT w Woli Dębi ńskiej (produkcja materiałów budowlanych oraz usługi transportowe), Zakład Produkcji Betonu CONTRACTOR Sp. z o.o. w D ębnie, z siedzib ą w Krakowie, TADMAR w Łoniowej - zakład betoniarski, TEB w Por ąbce Uszewskiej - produkcja klejów i zapraw.

Średnia ilo ść pracuj ących na 1 podmiot gospodarczy w gm. D ębno w 1997 r. kształtowała si ę na poziomie 2,6 osób natomiast w 2007 - 1,9 osób. Niski wska źnik wynika z dominacji zakładów osób fizycznych, które z reguły s ą jednoosobowymi podmiotami.

Tab. Wska źnik przedsi ębiorczo ści gminy

Ogółem Sektor publiczny Sektor prywatny Wyszczególnienie 1997 2007 1997 2007 1997 2007 Gm. D ębno 31,2 44,3 1,7 2,5 29,5 41,8 Gm. Borz ęcin 24,9 39,2 1,2 2,7 23,8 36,4 Gm. Brzesko 54,3 66,6 1,4 2,4 52,9 64,2 Gm. Gnojnik 30,5 39,2 1,9 2,0 28,7 37,2 Gm. Zakliczyn 37,9 47,7 1,5 2,7 36,4 45,0 Gm. Wojnicz 35,3 49,2 0,9 2,7 34,5 46,5 Powiat brzeski 41,2 55,0 1,5 2,7 39,6 52,4 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wska źnik przedsi ębiorczo ści (ilo ść podmiotów gospodarczych na 1000 mieszka ńców) gminy D ębno wskazuje, na nienajlepsz ą kondycj ę gospodarczej gminy. W śród 5 gmin ościennych gmina D ębno zajmuje pozycj ę czwart ą, ze wska źnikiem utrzymuj ącym si ę na poziomie 44,3. Warto ść tego wska źnika dla gminy D ębno jest równie Ŝ ni Ŝsza od wska źnika dla powiatu, dla którego wska źnik wynosi 55,0.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 194

6.8. Diagnoza i uwarunkowania rozwoju działalno ści gospodarczej

 Struktura rodzajowa wg. EKD podmiotów wskazuje, Ŝe wi ększo ść z nich dotyczy handlu i usług oraz budownictwa. Podmioty prowadz ące tego typu działalno ść stanowiły w 2007 – prawie 48% ogółu podmiotów.

 Drobna przedsi ębiorczo ść w obszarze gminy jest średnio rozwini ęta. Dominacja małych zakładów głównie osób fizycznych ok. 77% ogółu podmiotów w 2007 r., nie wpływa w istotny sposób na miejscowy rynek pracy.

 Wska źnik przedsi ębiorczo ści wyra Ŝony ilo ści ą podmiotów gospodarczych na 1000 mieszka ńców w 1997 r. wyniósł 31,2 natomiast w 2007 r. – 44,3. Warto ść wska źnika dla gminy znacznie odbiega od warto ści wska źnika dla powiatu brzeskiego, który w 2007 r. kształtował si ę na poziomie 55,0. W śród gmin s ąsiednich gmina D ębno znajdowała si ę dopiero na czwartej pozycji. Świadczy to o średniej aktywno ści i pr ęŜ no ści gospodarczej ludno ści gminy.

 Systematyczny wzrost w ostatnich latach liczby podmiotów gospodarczych przy niewielkim wzro ście pracuj ących w gminie, świadczy o likwidacji wi ększych podmiotów gospodarczych, a wchodzenie w ich miejsce małych głównie osób fizycznych. Jest to zjawisko niekorzystne, gdy Ŝ małe podmioty osób fizycznych nie tworz ą dodatkowych miejsc pracy, a przez to nie wpływaj ą w istotny sposób na rynek pracy.

 Gmina posiada korzystne warunki dla rozwoju turystyki, która w coraz wi ększym stopniu przynosi dochody ludno ści. Potencjał tkwi przede wszystkich w południowej cz ęś ci gminy D ębno. Rozwój działalno ści turystycznej wymaga jednak sporych nakładów zwi ązanych z infrastruktur ą techniczn ą, a tak Ŝe uwydatnienia oraz promocji walorów kulturowych i krajobrazowych gminy.

 Rozwój przedsi ębiorczo ści oraz szeroko poj ętych usług pozarolniczych uwarunkowany jest działaniem władz samorz ądowych w zakresie:

− poszukiwania i pozyskiwania inwestorów z zewn ątrz, dla uruchamiania działalno ści pozarolniczej w ramach wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich,

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 195

− wspierania wszelkich inicjatyw tworzenia nowych miejsc pracy w sektorze usług i drobnej wytwórczo ści m.in. poprzez przygotowanie oferty uzbrojonych terenów dla rozwoju tego typu działalno ści,

− wyposa Ŝenia terenów poło Ŝonych w południowej cz ęś ci gminy w infrastruktur ę techniczn ą, głównie kanalizacyjn ą dla podniesienia warto ści i atrakcyjno ści tych terenów pod rozwój usług turystyczno – rekreacyjnych,

− stworzenia korzystnych warunków stymuluj ących rozwój ró Ŝnych form zatrudnienia.

6.9. Finanse gminy

Gmina D ębno prowadzi gospodark ę finansow ą na podstawie bud Ŝetu gminy. Kondycj ę finansow ą gm. D ębno obrazuje bud Ŝet, jego wielko ść i struktura a tak Ŝe wska źniki dochodów na 1 mieszka ńca w odniesieniu do analogicznych dla gmin powiatu brzeskiego. Bud Ŝet jest uchwalany na rok kalendarzowy i obejmuje dochody oraz wydatki gminy. Struktura dochodów bud Ŝetu gminy na przestrzeni lat 2003 – 2007 - według źródeł wskazuje, Ŝe główn ą pozycj ę stanowiła subwencja ogólna, przy czym w całym okresie wyst ępuje systematyczne zmniejszanie si ę jej udziału w ogólnych dochodach z 69,3% w 2003 r. do 52,2% w 2007 r. Udział dochodów własnych w analogicznym okresie wykazał wzrost z 22,2% do 27,9% , a dotacja celowa z bud Ŝetu pa ństwa wzrosła z 6,7% do 19,5%. Te trzy podstawowe pozycje w dochodach bud Ŝetu, we wszystkich latach stanowiły ok. 98% ogólnych jego dochodów. Dynamika wzrostu warto ści dochodów bud Ŝetu ogółem w analizowanym okresie wyniosła 145%.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 196

Porównane dochodów ogółem bud Ŝetu gminy D ębno i powiatu brzeskiego na 1 mieszka ńca (w zł) w latach 2003-2007

2500

2000

1500

1000 DOCHODY (w zł) DOCHODY (w

500

0 2003 2004 2005 2006 2007 GMINA D ĘBNO 1330,87 1505,91 1672,02 1712,23 1905,54 POWIAT BRZESKI 1371,98 1585,54 1807,87 1918,32 2059,82

LATA

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

chody gm. D ębno w 2007 r. stanowiły 14,3% dochodów ogółem gmin powiatu brzeskiego. Wska źnik dochodów ogółem na 1 mieszka ńca gminy wyniósł 1 905 zł, a dochodów własnych 523 zł . Analogiczne wska źniki dochodów na 1 mieszka ńca dla powiatu brzeskiego to 2.059 zł, a dochód własny 902 zł. Na warto ść wska źnik dochodów własnych na 1 mieszka ńca w powiecie, w istotny sposób wpływa miasto Brzesko.

Tab. Dynamika wzrostu dochodów ogółem bud Ŝetu gminy D ębno w przeliczeniu na 1 mieszka ńca Dynamika wzrostu gmina D ębno powiat brzeski Lata w zł w % w zł w %

2003 1330 100 1371 100 2004 1505 113 1585 115 2005 1672 125 1807 131 2006 1712 128 1918 139 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Dynamika wzrostu dochodów ogółem bud Ŝetu na 1 mieszka ńca w gminie w latach 2003 - 2007 wykazywała tendencj ę wzrostow ą, była jednak nieco ni Ŝsza ni Ŝ dynamiki wzrostu w powiecie brzeskim. Wzrost dochodów gminy był spowodowany przede wszystkim wzrostem dochodów własnych gminy i dotacji celowych z bud Ŝetu pa ństwa.

W okresie 2003-2007 wydatki przekroczyły dochody w 3-ch latach, co spowodowało

deficyt bud Ŝetowy, natomiast okresie w 2-ch lat odnotowano nadwy Ŝkę bud Ŝetow ą. W

wydatkach główn ą pozycj ę zajmuje o świata i wychowanie, której udział kształtował si ę od

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 197

53,8% w 2003 r do 43,0% w 2007 r. W ostatnich latach wzrost wydatków miał miejsce w

działach pomocy społecznej i pozostałych zadaniach w zakresie polityki społecznej .

W ostatnich latach ok. 22% rocznych wydatków bud Ŝetu gminy zaanga Ŝowanych

zostało na realizacj ę inwestycji. Inwestycje dotyczyły m.in.

- modernizacji oczyszczalni ścieków w Woli D ębi ńskiej,

- budowy sieci kanalizacyjnej w Jastwi,

- rozbudowy sieci kanalizacyjnej wraz z przył ączami w m. Wola D ębi ńska, Por ąbka

Uszewska, D ębno, Maszkienice,

- budowy sieci wodoci ągowej Łysa Góra – Doły,

- stabilizacji osuwisk w Por ąbce Uszewskiej, Nied źwiedzy, Łysej Górze i Jaworsku,

- odbudowy i budowy dróg w obszarze gminy,

- realizacji szlaku turystyczno – pieszo – jezdnego Łysa Góra – Łoniowa – Nied źwiedza,

- budowy parkingu w Maszkienicach,

- adaptacji budynku szkoły w Jastwi na Gminny O środek Kultury,

- budowy podjazdów dla osób niepełnosprawnych do budynku Urz ędu Gminy,

- budowy sali gimnastycznej przy szkole w Maszkienicach oraz adaptacji cz ęś ci budynku

szkoły w Łysej Górze na przedszkole,

- remontu wysypiska śmieci w Maszkienicach.

 Korzystnym zjawiskiem dla rozwoju gminy oraz poprawy warunków Ŝycia jej mieszka ńców ,jest utrzymuj ący si ę w ostatnich latach znaczny ok. 20% udział wydatków bud Ŝetowych kierowanych na inwestycje i remonty. Środki na ten cel wydatkowane były głownie z działów rolnictwo i transport – na kontynuacj ę porz ądkowania gospodarki wodno –

ściekowej i popraw ę stanu technicznego dróg. W innych działach skierowane środki na cele inwestycyjne i remontowe, przyczyni ą si ę do poprawy warunków nauczania i wychowania przedszkolnego, ochrony środowiska, a tak Ŝe udogodnienia poruszania się osobom niepełnosprawnym.

 Wysoki udział wydatków na opiek ę społeczn ą, świadczy o ubo Ŝeniu społecze ństwa gminy . Potwierdza to utrzymuj ąca si ę wysoka liczba rodzin ok. 1100,

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 198

korzystaj ących z pomocy społecznej w formie zasiłków, dodatków, ró Ŝnego rodzaju świadcze ń oraz usług opieku ńczych.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 199

Tab. Dochody bud Ŝetu gminy D ębno w latach 2003 – 2007

W tym

dotacje celowe otrzymane na środki na dotacje podstawie Ogółem dofinansowanie dotacje celowe z otrzymane z porozumie ń Lata dochody własne subwencje ogólne własnych zada ń bud Ŝetu pa ństwa funduszy między pozyskane z celowych jednostkami innych źródeł samorz ądu terytorialnego

zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł %

2003 18 347 388,00 100 4 076 009,00 22,2 1 227 651,00 6,7 79 414,00 0,4 89 004,00 0,5 12 708 866,00 69,3 164 444,00 0,9

2004 20 923 183,00 100 5 135 809,00 24,5 2 090 595,00 10,0 64 968,00 0,3 79 200,00 0,4 12 696 919,00 60,7 855 692,00 4,1

2005 23 224 323,00 100 6 133 026,00 26,4 3 020 683,00 13,0 41 842,00 0,2 - - 12 728 126,00 54,8 1 300 646,00 5,6

2006 23 911 327,00 100 5 832 358,23 24,4 4 505 017,77 18,8 50 350,00 0,2 - - 13 309 325,00 55,7 214 276,00 0,9

2007 26 591 876,35 100 7 433 665,53 27,9 5 202 031,82 19,6 40 000,00 0,2 16 000,00 0,1 13 895 179,00 52,2 5 000,00 0,02

2008 31 254 268,63 100 7 862 570,05 15 186 310,00

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 200

Tab.. Wydatki gminy D ębno według rodzajów w latach 2003 – 2007

w tym

ogółem świadczenia na rzecz wydatki maj ątkowe dotacje wydatki bie Ŝą ce wydatki pozostałe Lata osób fizycznych inwestycyjne

zł % zł % zł % zł % zł % zł %

2003 17 458 356,00 100 2 197 067 12,6 1 099 400 6,3 12 379 441 70,9 1 662 722,00 9,5 119 726,00 0,7

2004 21 956 486,00 100 2 286 370 10,4 1 559 559 7,1 13 257 331 60,4 4 806 877,00 21,9 46 349,00 0,2

2005 21 297 378,00 100 1 225 570 5,7 2 848 875 13,4 15 545 676 73,0 1 617 462,00 7,6 59 795,00 0,3

2006 25 472 627,84 100 1 282 384 5,0 4 351 407 17,1 14 951 841 58,7 4 811 691,29 18,9 75 303,58 0,3

2007 28 383 852,07 100 1 400 595 4,9 4 612 836 16,3 16 010 479 56,4 6 168 087,11 21,7 191 853,00 0,7

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 201

Tab.1. Wydatki gminy D ębno według działów

2003 2004 2005 2006 2007 2008 Wyszczególnienie zł % zł % zł % zł % zł % zł % 17 458 OGÓŁEM 100 21 956 486 100 21 297 378 100 25 472 627 100 28 383 852 100 32 179 455 100 356 Rolnictwo i łowiectwo 562 538 3,2 2 041 520 9,3 474 448 2,2 2 454 483 9,6 4 110 665 14,5 1 348 646 4,2

Transport i łączno ść 1 681 486 9,7 2 162 578 9,8 1 486 103 6,9 1 922 270 7,6 2 306 075 8,1 5 479 803 17,0

Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 1 025 892 5,9 1 058 446 4,8 793 077 3,7 899 589 3,5 1 000 715 3,5 1 108 229 3,4

Gospodarka mieszkaniowa 90 473 0,5 75 149 0,3 85 753 0,4 56 822 0,2 79 972 0,3 201 156 0,6

Oświata i wychowanie 9 399 203 53,8 12 464 659 56,8 12 103 292 56,8 12 152 655 47,7 12 212 158 43,0 14 506 838 45,1

Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 426 400 2,4 446 246 2,1 531 400 2,5 527 277 2,1 585 733 2,1 1 464 353 4,6

Ochrona zdrowia 64 384 0,4 89 564 0,4 269 374 1,3 184 973 0,7 179 937 0,6 214 959 0,7

Opieka społeczna 1 031 982 5,9 ------4 349 154 13,5

Pomoc społeczna i pozostałe zadania w zakresie polityki społ. - - 1 570 933 7,1 2 815 632 13,2 4 384 320 17,2 4 633 041 16,3 26 592 0,1

Kultura fizyczna i sport 93 767 0,5 124 336 0,6 143 530 0,7 151 138 0,6 66 608 0,3 163 015 0,5

Administracja publiczna 1 628 361 9,3 1 591 626 7,2 1 723 307 8,1 1 791 705 7,0 1 964 902 6,9 2 724 878 8,5

Bezpiecze ństwo publiczne i ochrona przeciwpo Ŝarowa ------144 506 0,5 123 095 0,4

Pozostałe 1 453 870 8,4 331 429 1,6 871 462 4,2 947 395 3,8 1 099 540 3,9 468 737 1,4

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS, sprawozdanie z wykonania bud Ŝetu Gminy Dębno za 2008 rok.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 202

6.10. Struktura własno ści gruntów

Ogólna powierzchnia gminy D ębno zajmuje 8160 ha. W obszarze obj ętym Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy D ębno grunty stanowi ą własno ść : 1. Osób fizycznych – jest to dominuj ąca forma własno ści na przedmiotowym terenie, zajmuj ąca około 7249,15 ha, co stanowi 88,84% ogólnej powierzchni gminy. 2. Skarbu Pa ństwa – kilka wi ększych kompleksów zlokalizowanych w: • północno-zachodniej i południowej cz ęś ci Biadolin Szlacheckich , • południowo-zachodniej cz ęś ci Perły, • północno-wschodniej i południowo-wschodniej cz ęś ci Jastwi, • południowo-zachodniej cz ęś ci Por ąbki Uszewskiej, • południowo-zachodniej cz ęś ci Łoniowej, oraz pojedyncze rozproszone działki, zlokalizowane we wszystkich sołectwach gminy. Ł ącznie grunty SP zajmuj ą 733,39 ha, co stanowi 8,99% ogólnej powierzchni gminy. 3. Własno ść Gminna – podobnie jak grunty własno ści Skarbu Pa ństwa, grunty gminne rozproszone s ą po całym obszarze, zajmuj ąc 177,46 ha, co stanowi 2,17% ogólnej powierzchni gminy. Istniej ąca w gminie D ębno struktura własno ści gruntów zaprezentowana została na zał ączniku graficznym (ryc. 13). Struktura własno ściowa jest do ść niekorzystna, bowiem 88,84% powierzchni gminy stanowi ą tereny własno ści prywatnej, pozostałe 11,16% to tereny, b ędące własno ści ą Gminy i Skarbu Pa ństwa. Tereny b ędące własno ści ą osób prywatnych, stanowi ą niesprzyjaj ące uwarunkowania przy zagospodarowaniu obszaru. Tereny tego typu, nie pozwol ą na bezkonfliktowe wykorzystanie ich pod zagospodarowanie na cele publiczne.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 203

STRUKTURA WŁASNO ŚCI GRUNTÓW

WŁASNO ŚĆ OSÓB FIZYCZNYCH 88,84%

WŁASNO ŚĆ SKARBU PA ŃSTWA

8,99% WŁASNO ŚĆ GMINNA 2,17%

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 204

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 205

7. Bibliografia

1. Architektura krajobrazu , J. Bogdanowski J., M. Łuczy ńska-Bruzda, Z. Nowak, PWN Kraków 1981 r.; 2. Bank danych regionalnych na lata 1997 – 2005 , GUS, Warszawa 2007 r.; 3. Budowa geologiczna obszaru mi ędzy Brzeskiem a Wojniczem , Z. Kirchner, S. Połtowicz, Rocznik PTG, T.CLIV, z. 2-3, Kraków 1974 r.; 4. Budowa geologiczna Polski , L. Milanowski, Hydrogeologia, t. VII, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1991 r.; 5. Człowiek kontra środowisko, step w okolicy Tarnowa, F. Pulit, „Tarnowskie Azoty” Nr 24, Tarnów 1983 r.; 6. Decyzj ą Marszałka Województwa Małopolskiego z dnia 02 sierpnia 2006 r. znak: SW.V.EM.7515-4-06; 7. Decyzja Starostwa Powiatowego z dnia 22 maja 2006 r. znak: WO Ś.IV.7512-2/06; 8. Decyzja Starosty Powiatu Tarnowskiego z dnia 30 stycznia 2004 r. znak: WO Ś.II.5.6223- 86/03/04; 9. Decyzja Urz ędu Wojewódzkiego w Tarnowie z dnia 03 grudnia 1998 r. znak: OŚ.IV.2.7512/K/17/98 ustalono; 10. Decyzja Wojewody Małopolskiego z dnia 01 pa ździernika 2002 r. znak: ŚR.XIV.EM.7412-8- 02, 11. Decyzja Wojewody Małopolskiego z dnia 15 czerwca 2004 r. znak: ŚR.XIV.ZP.7415-3-04; 12. Decyzja Wojewody Małopolskiego z dnia 18 lipca 2005 r. znak: ŚR.XVI.EM-7415-7-05; 13. Decyzja Wojewody Małopolskiego z dnia 02 listopada 2005 r. znak: ŚR.XIV.EM.7414-6-05; 14. Decyzja Wojewody Małopolskiego z dnia 10 listopada 2005 r. znak: ŚR.XIV.EM.7415-7-05; 15. Decyzja Wojewody Małopolskiego z dnia 22 listopada 2005 r. znak: ŚR.XIV.ZP.7415-5-05; 16. Decyzja Wojewody Tarnowskiego z dnia 13 czerwca 1997 r. znak: OS.IV.2.7512/K/10/97; 17. Decyzja Wojewody Tarnowskiego z dnia 06.01.1998 r. znak: O Ś.IV.2/7512/K/4/98; 18. Ekologia krajobrazu , A. Richling, J. Solon, PWN, Warszawa 1998 r.; 19. Ekorozwój w gminie, S. Kozłowski, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok-Kraków 1993 r.; 20. Ewidencja Zabytków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków ; 21. Geografia fizyczna Polski , J. Kondracki, PWN, Warszawa 1978 r.; 22. Geografia fizyczna Polski , K. Ostaszewska, A. Rychlig, Wydawnictwo Naukowe PAN, Warszawa 2005 r.; 23. Geografia krajobrazu , K. Ostaszewska, PWN, Warszawa 2002 r.;

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 206

24. Geografia regionalna Polski , J. Kondracki, PWN, Warszawa 2002 r.; 25. Geografia turystyki Polski , T. Lijewski, B. Mikułowski, J. Wyrzykowski, PWN, Warszawa 1998 r.; 26. Geologia regionalna Polski, E. Słupnicka, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 1997 r.; 27. Geomorfologia , M. Klimaszewski, PWN, Warszawa 2005 r.; 28. Gleby-charakterystyka rolnicza [w:] Województwo tarnowskie, monografia, Cz. Guzik, Wydawnictwo PAN, Warszawa 1988 r. 29. Hydrogeologia ogólna , Z. Pazdro, Wyd. Geolog. Warszawa 1983 r.; 30. Indywidualne systemy sanitacyjne a wody podziemne , R. Bł ąŜ ejewski, „Gospodarka Wodna”, Nr 7, 1995 r.; 31. Informacja o stanie środowiska powiatu tarnowskiego w 2006 roku. WIO Ś, Tarnów 2007 r.; 32. Informacje Karpackiego Operatora Systemu Dystrybucyjnego dotycz ące gazowych sieci rozdzielczych na terenie gminy D ębno, Tarnów 2007 r.; 33. Informacje Karpackiej Spółki Obrotu Gazem dotycz ące gazowych sieci rozdzielczych na terenie gminy D ębno, Tarnów 2007 r.; 34. Informacje Małopolskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych dotycz ące obszarów zmeliorowanych i stanu regulacji rzek w gminie D ębno, Tarnów 2007 r.; 35. Informacje Powiatowego Zarz ądu Dróg w Tarnowie dotycz ące sieci komunikacyjnej na obszarze gminy D ębno, Zgłobice 2007 r.;- 36. Informacje Zakładu Energetycznego Tarnów Enion dotycz ące sieci elektroenergetycznej na terenie gminy D ębno, Tarnów 2007 r.; 37. Informacje Zarz ądu Dróg Wojewódzkich w Krakowie dotycz ące sieci komunikacyjnej na obszarze gminy D ębno, Zgłobice 2007 r.; 38. Koncepcja Krajowej Sieci Ekologicznej EKONET – POLSKA , A. Liro, Fundacja IUNC , Warszawa 1995 r.; 39. Konwencja o ró Ŝnorodno ści biologicznej , J. Sarul, J. Sienkiewicz, Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa 1999 r.; 40. Krajobraz kulturowy Polski, woj. małopolskie , J. Bogdanowski, Kraków 2001 r.; 41. Krajobraz Kultury Polski – Województwo Małopolskie, pod red. Janusza Bogdanowskiego, Kraków – Warszawa 2001 r.; 42. Krajowe studium bioró Ŝnorodno ści, Raport Polski dla UNEP, R. Andrzejewski i inni, Warszawa 1991 r.; 43. Leksykon ekologiczno-gleboznawczy, Z. Prusinkiewicz, PWN, Warszawa 1994 r.;

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 207

44. Mo Ŝliwości uzyskania wód pitnych z utworów miocenu w Zapadlisku Przedkarpackim, E. Jawor, S. Jucha, S. Sas-Korczy ński, J. Kruczek, S. Wdowiarz, „Zeszyty Naukowe AGH w Krakowie”, nr 467, Kraków 1974 r.; 45. Nat ęŜ enie pola elektrycznego i magnetycznego w otoczeniu linii 220-750 kV, praca zbiorowa , Instytut Energetyki, Warszawa 1994 r.; 46. Obszary chronione w Polsce, Mapa, skala 1 : 1 250 000. Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa 2001; 47. Obszary chronione w Polsce, praca zbiorowa, Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa 2001 r.; 48. Ochrona środowiska, K. Górka, B. Poskrobko, W. Radecki, PWE, Warszawa 1998 r.; 49. Oddziaływanie fal elektromagnetycznych na otoczenie, J. Le śkiewicz, A. Po świata „Aura”, Nr 4, 1997 r.; 50. Opracowanie ekofizjograficzne dla Gminy D ębno, F. Pulit, Tarnów 2007r.; 51. Plan gospodarki odpadami Gminy D ębno , 2004 r.; 52. Plan Rozwoju Lokalnego Gminy D ębno na lata 2005-2013, Dębno 2005; 53. Polityka le śna pa ństwa , MO ŚZN i L, Warszawa 1997 r.; 54. Powszechny Spis Rolny na lata 1996 i 2002 , GUS, Warszawa 2007 r.; 55. Prognozy skutków wpływu ustale ń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na środowisko przyrodnicze. Zasady sporz ądzania , Z. Cichocki, Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa 1997 r.; 56. Projekt zało Ŝeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe gminy D ębno , Projekt – Bud Sp. z o.o., Rzeszów 2000 r.; 57. Program Ochrony Środowiska Gminy D ębno , OBB, Brzesko 2004 r.; 58. Przyroda województwa tarnowskiego, A. Zi ęba, Wydawnictwo „ASTERIAS”, Tarnów 1995 r.; 59. Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2006 roku, WIO Ś w Krakowie, Kraków, 2007 r. 60. Regiony fizycznogeograficzne i typy środowiska przyrodniczego [W:] województwo tarnowskie, monografia, W. Czeppe, Wydawnictwo PAN, 1988 r.; 61. Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy D ębno, Dębno 2007 r.; 62. Rozpoznanie hydrogeologiczne stropu utworów miocenu Zapadliska Przedkarpackiego mi ędzy Krakowem a Tarnowem , Witek K., „Kwartalnik Geologiczny” t. 28, z.1, Warszawa 1981 r.; 63. Sedymentacja osadów Ŝwirowych w miocenie na przedpolu Karpat , M. Doktor, R. Gradzi ński, „Studia Geologica” 78, 1983 r.;

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 208

64. Słowacka metoda planowania krajobrazowo - ekologiczna, A. Harasimiuk, „Przegl ąd Geograficzny”, T. LXII, z. 3-4, 1990 r.; 65. Stan czysto ści rzek w 2002 r. Region Tarnowski, WIO Ś w Krakowie Delegatura w Tarnowie, Tarnów 2003 r.; 66. Strategia ekorozwoju Polski, M. Nowicki, Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa, Warszawa 1993 r.; 67. Studium rewaloryzacji centrum, Wojewódzkie Biuro Planowania Przestrzennego w Tarnowie , Tanów 1998 r.; 68. Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Debno, Cz ęść I, Diagnoza stanu istniej ącego i uwarunkowania rozwoju Gminy D ębno, Wojewódzkie Biuro Planowania Przestrzennego w Tarnowie; 69. Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Debno, Cz ęść II, Kierunki zagospodarowania przestrzennego Gminy D ębno , Wojewódzkie Biuro Planowania Przestrzennego w Tarnowie; 70. Środowisko geograficzne Tarnowa , F. Pulit, „Zeszyty Tarnowskie”, Tarnów i ziemia tarnowska, TPZT, 1974 r.; 71. Świat zwierz ęcy [w:] Województwo tarnowskie, monografia , A. Tomek, W. Tomek, Wydawnictwo PAN, 1988 r.; 72. Szata ro ślinna [w:] Województwo tarnowskie, monografia, K. Towpasz, Wydawnictwo PAN, 1988 r., 73. Tarnowska wyspa ciepła , „Dziennik Polski”, Nr. 45, 23.02, 1971 r.; 74. Tarnów i okolice , F. Pulit, „Tarnowski Magazyn Ilustrowany”, Tanów 1982 r.; 75. Uchwała nr 1074/05 Zarz ądu Województwa Małopolskiego z dnia 13 pa ździernika 2005 r. w sprawie nadania numerów dla dróg gminnych na obszarze powiatu tarnowskiego w Województwie Małopolskim, zał ącznik nr 4; 76. Uwagi o terasach Dunajca koło Tarnowa, T. Sokołowski, Rocznik PTG, No 3-4, s. 579- 594. 1981 r.; 77. Warunki hydrogeologiczne województwa tarnowskiego , J. Lach, A. Michalik, F. Pulit, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków 1981 r.; 78. Woda – zasoby – degradacja – ochrona , W. Chełmi ński, PWN Warszawa 2002 r.; 79. Wody. [w:] Województwo tarnowskie. Monografia , Z. Ziemo ński, Wydawnictwo PAN 1988 r.; 80. Wykształcenie górnej cz ęś ci utworów miocenu i czwartorz ędu w zapadlisku przedkarpackim mi ędzy Krakowem a Tarnowem, E. Jawor, S. Jucha, J. Kruczek, S. Sas- Korczy ński, S. Wdowiarz, K. Witek, „Kwartalnik Geologiczny”, t.26, Nr 3-4, Kraków 1982 r.;

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 209

81. Wyniki bada ń Archeologicznego Zdj ęcia Polski obszaru 100-64, 100-65, 101-64, 101-65, 102-65, 103-65 ; 82. Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego , A. B. Krupi ński, Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa-Kraków 1989 r.; 83. Zagro Ŝenia środowiska przyrodniczego w Polsce a rolnictwo i gospodarka Ŝywno ściowa , CEEW Krosno 1991 r.; 84. Zalesianie terenów porolnych , A. Gorzelak, Instytut Badawczy Le śnictwa, Warszawa 1999r.; 85. Zastosowanie geografii fizycznej, T. Bartkowski, PWN Warszawa 1986 r .

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 210

Spis rysunków:

1. Kompleksy przydatno ści rolniczej gleb. 2. Strefy polityki przestrzennej. 3. Gmina D ębno na tle powiatu brzeskiego. 4. Infrastruktura techniczna. 5. Komunikacja. 6. Dębno - centrum wsi ze strefami ochrony konserwatorskiej oraz poło Ŝenie obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków. 7. Zasoby środowiska kulturowego. 8. Poło Ŝenie i podział na sołectwa. 9. Środowisko przyrodnicze. 10. Struktura własno ści gruntów. 11. Zasoby naturalne. 12. Wiod ące formy u Ŝytkowania terenu oraz klasyfikacja gleb rolniczej przestrzeni produkcyjnej. 13. Infrastruktura społeczna. 14. Rysunek hipsometryczny terenu gminy D ębno.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 211

Spis zdj ęć :

1. Krajobraz Pogórza Wi śnickiego w okolicy Por ąbki Uszewskiej. Na fotografii widoczne wzniesienia Garbu Okocimskiego rozci ętego dolin ą Nied źwiedzia

2. Krajobraz północnego stoku Garbu Okocimskiego w dolinach przysiółka Godów. W gł ębi

widoczny fragment Podgórza Boche ńskiego.

3. Równinny płat Podgórza Boche ńskiego w okolicy Biadolin Szlacheckich.

4. Uszwica na wysoko ści Maszkienic.

5. Koryto Kisieliny pomi ędzy Perł ą a Biadolinami Szlacheckimi.

6. Naturalne koryto Nied źwiedzia na wysoko ści wsi Doły.

7. Osuwisko na stoku podcinanym przez bezimienny strumie ń na terenie sołectwa Doły.

8. Nisza osuwiska w Łoniowej.

9. Droga uszkodzona przez osuwisko na granicy sołectw Doły i Por ąbka Uszewska.

10. Podmycie budynku w Łysej Górze wskutek przyboru Kisieliny w czerwcu 2009.

11. Koryto Nied źwiedzia w Por ębce Uszewskiej po powodzi w czerwcu 2009.

12. Podtopienia roztopowe w dolinie Nied źwiedzia we wsi Doły.

13. Przej ście drogi E-40 nad korytem Nied źwiedzia. Pas o szeroko ści 200 m przylegaj ący do drogi jest obj ęty ponadnormatywnym poziomem emisji hałasu.

14. Zamek w D ębnie wraz z alej ą parkow ą.

15. Ko ściół pw. św. Małgorzaty w D ębnie.

16. Cmentarz parafialny w D ębnie.

17. Ko ściół pw. św. Andrzeja w Por ąbce Uszewskiej.

18. Grota na terenie sanktuarium w Por ąbce Uszewskiej.

19. Ko ściół parafialny w Łysej Górze.

20. Kaplica grobowa Jastrz ębskich w D ębnie.

21. Figura przy skrzy Ŝowaniu dróg z 1862r. w D ębnie.

22. Figura na grobli pod zamkiem w D ębnie.

23. Krzy Ŝ – Figura Zaprzecznica parc. Nr 16 w D ębnie.

24. Pompownia sieciowa i zbiornik wody w Sufczynie.

25. Oczyszczalnia ścieków w Maszkienicach.

Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy D ębno UWARUNKOWANIA 212

26. Napowietrzna linie elektroenergetyczna 400 kV w rejonie Łysej Góry.

27. Maszt telefonii komórkowej w Por ąbce Uszewskiej.

28. Droga krajowa E-40 na wysoko ści wsi Wola D ębi ńska.

29. Linia kolejowa Kraków – Tarnów w rejonie Biadolin Szlacheckich.

30. Sołectwa: D ębno, Biadoliny Szlacheckie, Doły i Maszkienice – charakterystyczne typy współcze śnie wznoszonych budynków mieszkalnych.

31. Przekształcaj ące si ę w ruiny tradycyjne budynki mieszkalne o cechach zabytkowych w sołectwach D ębno i Nied źwiedza.

32. Przykłady przeprowadzonych remontów tradycyjnych budynków mieszkalnych poł ączonych ze zmian ą ich funkcji lecz z zachowaniem lokalnego charakteru architektonicznego. Sołectwa Jastew i Nied źwiedza.

33. Dom pomocy społecznej zgromadzenia SS Słu Ŝebniczek NMP dla osób w podeszłym wieku w Por ąbce Uszewskiej.

34. Szkoła podstawowa w Biadolinach Szlacheckich.

35. Szkoła podstawowa w Maszkienicach.

36. Szkoła podstawowa w Łoniowej.

37. Dom kultury w Maszkienicach.

......