Noord-Veluwe

Home , Harderwijk

Investeringsagenda toekomstbestendige bedrijventerreinen Noord-Veluwe

versie: 1.0 - september 2020

Contactgemeente: Nunspeet Inhoud

Leeswijzer 3

Aanleiding 3

Inleiding 4

1. Positionering investeringsagenda 5

1.1. Investeren in de breedte 5

1.2. Opbouwen vanuit bedrijventerreinen 5

1.3. Samenwerking bij investeringsagenda 5

2. Uitwerkingsopgaven investeringsagenda toekomstbestendige 7 bedrijventerreinen Noord-Veluwe 2.1. Duurzaamheid 7

2.2. Mobiliteit 8

2.3. Bedrijven(terreinen) en ruimtegebruik: inzetten op kwaliteit 8

2.4. Onderwijs en arbeidsmarkt 9

2.5. Gebiedsgericht werken 9

2.6. Focus op grote bedrijventerreinen 9

2.6.1. Lorentz Harderwijk 9

2.6.2. Bedrijvenpark H2O (Hattemerbroek) 11

3. Plannen gemeenten 13

4. Uitwerking 15

Bijlagen

INVESTERINGSAGENDA BEDRIJVENTERREINEN NOORD-VELUWE 2 Leeswijzer

De Noord-Veluwse gemeenten en de provincie Gelderland hebben afgesproken dat de gemeenten als concretisering van het Regionaal Programma Werklocaties een regionale investeringsagenda bedrijventerreinen maken. Hiermee wordt het partnerschap tussen gemeenten en provincie verder ingevuld. In deze agenda geven gemeenten aan met welke projecten ze tot 2024 aan de slag willen om hun bedrijventerreinen toekomstbestendig te maken. De investeringsagenda wordt voor 1 oktober 2020 aangeboden aan Gedeputeerde Staten. In de tabellen (pagina’s 13-14) zijn de kosten van de plannen per gemeente/(sub)regio verwerkt. In bijlage 2 worden deze plannen nader toegelicht in een factsheet per project.

Aanleiding

Bedrijventerreinen zijn belangrijk voor ondernemingen en daarmee voor het vestigingsklimaat en de werkgelegenheid. Terreinen moeten zo zijn ingericht dat bedrijven er nu en in de toekomst goed kunnen ondernemen. Bedrijventerreinen spelen ook een belangrijke rol bij het behalen van de doelen voor energietransitie, circulariteit en klimaatadaptie. Oftewel voor een duurzame toekomst. De Noord-Veluwse gemeenten streven samen met ondernemers naar een integrale en gebiedsgerichte aanpak op bedrijventerreinen. Voor de aanpak is de samenwerking met provincie Gelderland belangrijk, met name waar het kennis, regelgeving en financiële ondersteuning betreft. De Noord-Veluwse gemeenten willen blijven bevorderen dat bedrijventerreinen zich aanpassen aan de wijzigende omstandigheden, in het bijzonder voor vitaliteit en toekomstbestendigheid. Eerder lag de rol van de gemeenten vooral bij de fysieke aspecten en het beheer van de openbare ruimte. De gemeenten willen nu nadrukkelijker inzetten op kwaliteit. Duurzaamheid is daarbij het sleutelwoord op diverse fronten. Variërend van economie, sociaal, energie en klimaat tot bereikbaarheid en ruimtelijke kwaliteit. Hierbij wordt de setting van maatschappelijke opgaven met concurrerende ruimteclaims niet uit het oog verloren. Het gaat dus om toekomstbestendigheid in brede zin.

3 INVESTERINGSAGENDA BEDRIJVENTERREINEN NOORD-VELUWE Inleiding

In het Regionaal Programma Werklocaties 2019 (RPW) hebben de Noord-Veluwse gemeenten en de provincie Gelderland het gezamenlijk beleid voor de programmering en de planning van bedrijventerreinen vastgelegd. In de te onderscheiden subregio’s Noord en West werken gemeenten samen in een Regionaal Afstemmingsoverleg Bedrijventerreinen. De inzet op kwaliteit is de belangrijkste afspraak in het Regionaal Programma Werklocaties. Voor de invulling van de kwaliteitsambities is afgesproken een investeringsagenda te maken (RPW pag. 12). In deze agenda staan de plannen voor herstructurering (traditionele aanpak) en verduurzaming (ook naar aanleiding van de kwalitatieve analyse/ RPW bijlage 1).

De plannen gaan een bijdrage leveren aan de toekomstbestendigheid van bedrijventerreinen op de Noord-Veluwe.

Deze investeringsagenda is voor de gemeenten inventariserend en agenderend ook voor het partnerschap met de provincie. De uitwerking is vooral lokaal. In de uitwerking is er een directe koppeling met de ambities voor bijvoorbeeld duurzame mobiliteit en de CO2- en stikstof- reductie. De uitwerking van deze ambities is niet in deze investeringsagenda opgenomen. Die uitwerking inclusief de monitoring gebeurt ook voor bedrijventerreinen binnen het desbetreffende beleid.

INVESTERINGSAGENDA BEDRIJVENTERREINEN NOORD-VELUWE 4 1. Positionering investeringsagenda

1.1. Investeren in de breedte Het is onze ambitie om bedrijventerreinen toekomstbestendig(er) te maken en te verduurzamen. Dit willen we doen met doelmatig en actueel ruimtegebruik. Investeren in toekomstbestendige bedrijventerreinen gaat over investeren in de breedte, waarbij kennis, regelgeving en financiën de kernbegrippen zijn. Het fundament bestaat evenwel uit gezamenlijke ambities en vertrouwen. Uiteraard zijn hiervoor ook relaties cruciaal. Het gaat hierbij om: • De relaties op de bedrijventerreinen tussen ondernemers. • De relaties tussen gemeenten, waarbij op de Noord-Veluwe het subregionale niveau het meest effectief blijkt. • De relaties tussen overheden (gemeenten, provincie en aangrenzende regio’s). • De relaties met organisaties als VNO-NCW, OOST NL/Netherlands Foreign Investment Agency. Bij al deze relaties is een goede verhouding van de gemeenten met het bedrijfsleven van groot belang. Dat betekent een onverminderde inzet op het lokale accounthouderschap. De afgelopen twee jaar hebben de Noord-Veluwse gemeenten prima stappen gezet. Zowel in formatie als in de koppeling tussen accounthouderschap en economisch beleid.

1.2. Opbouwen vanuit bedrijventerreinen Als gemeenten ervaren we steeds meer dat een bedrijventerrein een goed niveau is om rechtstreeks zaken met ondernemers te bespreken en tot uitvoer te brengen. Zeker waar het gaat om fysieke maatregelen en investeringen. Dit niveau werkt uitstekend naast het lokale bedrijvenkringniveau en het regionale niveau. Vanuit organisatorisch en technisch oogpunt is een gebiedsaanpak met bedrijventerreinen handig. Een goed en waardevast bedrijventerrein is wat partijen (bedrijven, vastgoedeigenaren) bindt. Hier komen de belangen samen. Voor de brede aanpak willen we als gemeenten werken vanuit bedrijventerreinen en niet vanuit allerlei losse initiatieven. Denk hierbij aan thema’s als toekomstbestendigheid van het terrein, slimme en duurzame mobiliteit en de verbinding met onderwijs en arbeidsmarkt. Met de bundeling willen we de totale tijdsinvestering voor ondernemers beperken en de samenwerking op de bedrijventerreinen vergroten. We verwachten als gemeenten een positieve wisselwerking, waarbij gezamenlijke activiteiten en onderlinge binding centraal staan. Via het ondersteunen bij het beschikbaar maken van de benodigde kennis, het organiseren van het proces en het selecteren van de juiste uitvoerende partijen willen de gemeenten ondernemers ontzorgen. Met een effectieve collectieve aanpak voor bedrijventerreinen ontstaat er voor ondernemers een beter vestigingsklimaat.

1.3. Samenwerking bij investeringsagenda Voor de programmering van bedrijventerreinen is er afstemming tussen de acht Noord-Veluwse gemeenten en de provincie Gelderland. De basis voor deze samenwerking ligt in het Regionaal Programma Werklocaties Noord-Veluwe (RPW). Het RPW is in 2019 door de acht Noord-Veluwse gemeenten en Gedeputeerde Staten (GS) van de provincie Gelderland vastgesteld. Uit dit RPW komt nu de investeringsagenda van de samenwerkende gemeenten voort. Voor overige onderwerpen binnen het thema Economie werken de acht Noord-Veluwse gemeenten steeds minder samen op Noord- Veluwse schaal, maar zoeken ze de verbinding dichter bij huis in subregio’s en/of met buurgemeenten. Deze tendens naar twee regio’s heeft ook een uitwerking in het RPW (gezamenlijke ambitie, uitwerking in subregio’s) en in de investeringsagenda. Enerzijds is er De kop van de Veluwe met de gemeenten Hattem, Heerde, Oldebroek, Elburg en Nunspeet. Deze gemeenten maken ook onderdeel uit van de economische Regio Zwolle en werken ook op andere terreinen steeds meer met elkaar samen. Naast deze vijf noordelijke, zijn er de drie westelijke gemeenten: Ermelo, Harderwijk en Putten. Voor de samenwerking van de westelijke gemeenten is het onderzoek van belang dat Bureau Berenschot met ondersteuning van de provincie Gelderland is gestart naar de mogelijkheden van een gebiedsagenda voor Ermelo, Harderwijk en de Flevolandse gemeente Zeewolde.

5 INVESTERINGSAGENDA BEDRIJVENTERREINEN NOORD-VELUWE De provincie Gelderland heeft aangegeven niet vast te houden aan één regionale samenwerking op de Noord-Veluwe, maar ziet ook dat het werken in subregio’s zijn vruchten afwerpt. Het is vooral belangrijk dat er geen gemeenten ‘buiten de boot vallen’ zodat er witte vlekken ontstaan. Met een afgestemd RPW en investeringsagenda voldoen de Noord-Veluwse gemeenten aan deze wens. In de resterende maanden van 2020 bepalen de gemeenten hun standpunt hoe de ontwikkeling van bedrijventerreinenbeleid vanaf 2021 georganiseerd gaat worden. Deze Investeringsagenda Toekomstbestendige Bedrijventerreinen is zo opgezet dat het document eenvoudig kan worden aangepast aan de af te spreken regionale uitvoeringsstructuur.

Het afgelopen jaar is binnen de gemeenten en subregio’s nagegaan wat nodig is voor toekomstbestendige bedrijventerreinen. Het RPW inclusief de kwalitatieve analyse (https://bit.ly/3jhxBTJ) vormt de basis. Deze investeringsagenda bevat de plannen waarmee gemeenten tot en met 2023 aan de slag willen. De uitvoering (besluitvorming) is een zaak van de afzonderlijke gemeenten en in voorkomende gevallen met hulp van provincie (advies, regelgeving en subsidie).

INVESTERINGSAGENDA BEDRIJVENTERREINEN NOORD-VELUWE 6 2. Uitwerkingsopgaven investeringsagenda toekomstbestendige bedrijventerreinen Noord-Veluwe

Inbedding De investeringsagenda toekomstbestendige bedrijventerreinen is een concretisering van het Regionaal Programma Werklocaties Noord-Veluwe 2019 (hierna RPW). In het RPW is er voor gekozen in te zetten op de kwaliteit van de bedrijventerreinen. Met de concrete plannen in deze investeringsagenda willen de gemeenten de kwaliteitsambitie invullen. Het gaat om de fysieke kwaliteit (schoon, heel, veilig) en duurzaamheid (verantwoord gebruik natuurlijke hulpbronnen). De aanpak is een samenspel van ondernemers en overheid met economische (o.a. uitstraling, waarde vastgoed) en ecologische aspecten.

Partnerschap In deze investeringsagenda gaat het om plannen die tot en met 2023 opgepakt kunnen worden (‘schep in de grond’). Voor de plannen willen de gemeenten het partnerschap aangaan met (samenwerkende) ondernemers (organisaties) en de provincie Gelderland. Dit partnerschap is niet alleen financieel, maar draait ook om uitwisseling van deskundigheid, afstemming en ontwikkeling randvoorwaardelijke regelgeving om zaken mogelijk te maken: partnerschap vanuit ‘één overheid’.

Integraal en gebiedsgericht Deze investeringsagenda gaat over bedrijventerreinen, maar is niet los te zien van andere opgaven rond optimaal ruimtegebruik, mobiliteit en duurzaamheid. Bedrijventerreinen hebben een rol in de uitwerking van deze maatschappelijke opgaven. Het is niet de opzet het beleid en de projecten voor deze opgaven in deze investeringsagenda uit te werken; dat gebeurt binnen de beleidsterreinen. Wel gaat het er om gebiedsgericht aandacht te hebben voor de dwarsverbanden. De gebiedsgerichte insteek is nodig om goed zicht te houden op reëel en doelmatig ruimtegebruik: bepaalde functies laten zich lastig combineren. Overigens is een bepaalde concentratie handig om zo meer volume te creëren voor (duurzame) oplossingen. Verder is het vaak doelmatig (niet altijd sneller!) zaken in samenhang op te pakken (meekoppelkansen).

Vanuit de integraliteit wordt in de volgende paragrafen de relatie van bedrijventerreinen naar vier brede maatschappelijke opgaven verder uitgewerkt. In de laatste paragraaf worden de beide grote terreinen in de regio (Lorentz en H2O) uitgelicht.

2.1. Duurzaamheid Duurzaamheid is een breed begrip, waarbinnen we onderscheid kunnen maken tussen thema’s als: opwarming (CO2), klimaatadaptie (hittestress, droogte, wateroverlast/aanpak, natuur inclusief bouwen), biodiversiteit (stikstof) en circulariteit. Waar het gaat om het minderen van gebruik van fossiele brandstoffen en het toewerken naar een energieneutrale samenleving worden momenteel afspraken gemaakt binnen de Regionale Energiestrategie (RES) Noord-Veluwe. Daarnaast zijn er nog landelijke en provinciale kaders (zoals de Omgevingsvisie Gaaf Gelderland) en is er in elke gemeente een lokaal duurzaamheidsbeleid.

Dit thema raakt ook de ontwikkeling van bestaande en eventueel nieuwe bedrijventerreinen. Zo hanteren de Noord-Veluwse gemeenten de volgende uitgangspunten voor uitbreiding of aanleg van (nieuwe) bedrijventerreinen: • Het benutten van daken voor zonnepanelen • Gasloos bouwen (tenzij noodzakelijk voor het productieproces); • Uitwisseling restwarmte, elektriciteit en grondstoffen binnen het terrein en de directe omgeving • Het reserveren van ruimte voor bijvoorbeeld (elektrische) oplaadpunten, waterstof tanken, batterij/voorzieningen t.b.v. opslaan elektriciteit; • Het opstellen van een materialenpaspoort voor gebouwen; • Voldoende waterberging, natuurinclusief bouwen en het vergroenen van de openbare ruimte waardoor samen een goede groene structuur en aantrekkelijkere omgeving ontstaat; • Parkmanagement of een andere vorm van organisatiegraad.

7 INVESTERINGSAGENDA BEDRIJVENTERREINEN NOORD-VELUWE Op bestaande terreinen werken wij samen met ondernemers aan de verduurzaming van gebieden, gebouwen en bedrijfsprocessen. De uitwerking gebeurt in nauwe samenwerking met (georganiseerde) ondernemers, op een bedrijventerrein, in een lokale bedrijvenkring en/of op regionaal niveau met het Noord-Veluwe Ondernemers Overleg (federatie van bedrijvenkringen), VNO-NCW VeluweVallei/Regio Zwolle en MKB Regio Zwolle. Mede door afspraken over deze investeringsagenda ondersteunt de provincie Gelderland de partijen bij deze opgave en helpt om projecten verder te brengen.

2.2. Mobiliteit Bij mobiliteit gaat het bij bedrijventerreinen zowel om bereikbaarheid als duurzaamheid. In de uitvoering zullen beide aspecten zoveel mogelijk aan elkaar worden verbonden via slimme en duurzame mobiliteit.

De bereikbaarheid van de Noord-Veluwse bedrijventerreinen is op zich op orde. Veel bedrijventerreinen (behalve Spoorzone ’t Harde en binnenkort H2O) liggen niet direct aan de snelweg (A28). Een paar bedrijventerreinen zijn bij een treinstation gesitueerd: Spoorzone in ’t Harde, Feithenhof/Nunspeet en Keizerswoerd, Putten. Voor de laatste 2 à 3 kilometer is natransport nodig. Verder gaan pendelstromen met name noordoost/zuidwest. De ligging van de bedrijventerreinen ten opzichte van de A28 en ook treinstations heeft veel in zich voor een toekomstbestendige bereikbaarheid. Om de kansen te verzilveren, wordt (lokaal) steeds gezocht naar mogelijkheid om de bereikbaarheid (van bedrijventerreinen) te verbeteren.

Voor de bereikbaarheid per auto is het belangrijk de (toenemende) congestie op de A28 terug te dringen. Zeven Noord-Veluwse gemeenten werken daarvoor onder aanvoering van gemeente Hattem samen (https://bit.ly/31iKDbO). Plannen voor de verbetering van de bereikbaarheid van bedrijventerreinen worden binnen het lokale/regionale mobiliteitsbeleid opgepakt. Zo is er lokaal steeds aandacht voor een optimale bereikbaarheid van ook bedrijventerreinen, bijv. de spoortunnel bij station Nunspeet. Het kader voor de mobiliteitsplannen vormt de Bereikbaarheidsagenda Noord-Veluwe (SNV, 2018 / https://bit.ly/30tEjPb). Voor bedrijvenpark H2O is de nieuwe ontsluiting op de A28 een belangrijke toekomstige ontwikkeling. Voor enkele solitaire vestigingen is de bereikbaarheid per vrachtauto over de smalle wegen in het buitengebied een aandachtspunt (ook in relatie tot leefbaarheid). In de benadering van solitaire vestigingen is lokaal maatwerk nodig rekening houdend met hetgeen historisch is gegroeid en wat voor de toekomst de ambities zijn van de ondernemers en overheid.

Duurzaamheid komt vooral terug bij het terugdringen van automobiliteit. Voor de bereikbaarheid van de bedrijventerreinen per openbaar vervoer of fiets zijn binnen het mobiliteitsbeleid plannen in ontwikkeling. Een aantal van deze plannen staan ook benoemd in deze investeringsagenda. Het meest vergevorderd zijn de plannen voor een mobiliteitsmakelaar specifiek voor bedrijven. Het gaat om slimme en duurzame mobiliteit met een goede bereikbaarheid per fiets, OV (i.c.m. met een deelfiets) en deelauto’s. De mobiliteitsmakelaar gaat werkgevers en werknemers ondersteunen bij het maken van mobiliteitsbeslissingen die bijdragen aan bereikbaarheid en duurzaamheid. Niet met losse projectjes (‘aangeschafte fietsen worden niet gebruikt’), maar een integrale aanpak, langdurig en vasthoudend. Naast de mobiliteitsmakelaar zijn er de plannen voor laadinfrastructuur van elektrische- en waterstof voertuigen (ook voor het goederenvervoer). Met Lorentzhaven in Harderwijk heeft de regio de mogelijkheid voor goederenvervoer over water, wat vaak minder milieubelastend is dan andere vormen van vervoer.

2.3. Bedrijven(terreinen) en ruimtegebruik: inzetten op kwaliteit Ruimte is schaars in Nederland, Gelderland en zeker op de Noord-Veluwe: onze unieke ligging tussen de Veluwe, Randmeren en de IJssel, maakt dat er ook beperkingen zijn i.v.m. Natura 2000. Ook zijn er conflicterende ruimteclaims: we willen meer duurzame energie, maar ook ruimte voor de natuur, economie, mobiliteit en de grote vraag naar meer woningen. Voor elke verandering in ruimtegebruik dient er een integrale ruimtelijke afweging plaats te vinden. Afhankelijk van het vraagstuk dient deze afweging plaats te vinden op lokaal, (sub)regionaal of provinciaal (in sommige gevallen, zoals A28, zelfs landelijk) niveau plaats te vinden. In de meeste gemeenten zijn recent omgevingsvisies vastgesteld, of worden deze op dit moment opgesteld. In een omgevingsvisie staan alle lange termijn ambities voor de leefomgeving, maar zijn niet altijd heel concreet in de keuzes voor het toekomstig ruimtebeslag. Gemeenten op de Noord-Veluwe werken ook onderling aan deze Omgevingsvisies (Oldebroek, Elburg en Nunspeet; Ermelo, Harderwijk en Zeewolde; Hattem en Heerde).

INVESTERINGSAGENDA BEDRIJVENTERREINEN NOORD-VELUWE 8 Voor meer bedrijventerreinen in de regio zijn momenteel geen plannen geformuleerd. De Noord-Veluwse gemeenten zetten vooral in op kwaliteit van de bestaande bedrijventerreinen, voor de kwantiteit zijn er geen grote plannen in de pijplijn. Voor wat betreft het ruimtegebruik door bedrijventerreinen kun je ‘voor de komende jaren spreken van ‘budgettair neutraal’. Het is wel goed om alvast oog te hebben voor de langere termijn en de mogelijke ruimtevraag die zich in de toekomst voordoet. Voor solitair gevestigde bedrijven zijn er bij gemeenten wel wensen voor bijv. uitplaatsing, maar de mogelijkheden voor verplaatsing uit het buitengebied en ook de bebouwde kom zijn juridisch en financieel ingewikkeld. Voor duurzaamheid vindt de planontwikkeling en ook de afweging over het ruimtebeslag plaats binnen de RES (Regionale Energie Strategie). De mogelijkheden van bedrijventerreinen zijn meegenomen in de RES Noord-Veluwe (en voor gemeente Heerde RES Cleantech Regio).

2.4. Onderwijs en arbeidsmarkt Tot op heden is een bedrijventerrein niet vaak de invalshoek om de knelpunten ‘onderwijs&arbeidsmarkt’ te identificeren en aan te pakken. Een substantieel deel van de werkgelegenheid is op bedrijventerreinen. Als de aansluiting tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt niet goed is, laat het zich daar voelen. Voor de coronacrisis was er op vele terreinen een groot tekort aan medewerkers, met name ook techniek. Het is nog onduidelijk wat de corona-crisis doet met de vraag naar medewerkers. Zeker gezien de onduidelijke economische gevolgen van de corona-crisis blijft een goede samenwerking rond thema’s als wendbaarheid en inclusiviteit essentieel: blijven investeren in mensen. De noordelijke gemeenten werken daarbij samen met provincies en het Rijk aan de Human Capital Agenda Regio Zwolle. Daarnaast sluiten we als gemeenten aan bij lokale activiteiten zoals Veluwe Portaal en het Loopbaan- en ontwikkelcentrum Noord-Veluwe (bij Landstede Harderwijk). Ook is er de samenwerking binnen de arbeidsmarktregio’s.

Binnen een brede gebiedsgerichte aanpak (zie par. 2.5) zal ook de afstemming onderwijs-arbeidsmarkt worden meegenomen. Wendbare werknemers, werkgevers en onderwijs vormen samen de basis voor toekomstbestendige bedrijven en daarmee ook de terreinen. De wendbaarheid wordt gestimuleerd door een goede interactie van werknemers, werkgevers en onderwijs: de juiste mens op de juiste plaats: nu en in de toekomst. Met een grotere wendbaarheid is het mogelijk beter in te spelen op de schommelingen in de economie.

2.5. Gebiedsgericht werken Noodzakelijk is de koppeling van de uitwerkingsopgaven duurzaamheid, mobiliteit, ruimtelijke kwaliteit en onderwijs&arbeidsmarkt aan de bedrijventerreinen. Voor dat gebiedsgericht werken is op de meeste bedrijventerreinen meer organiserend vermogen nodig. Organiserend vermogen om aansluitend bij de intrinsieke motivatie van ondernemers op een bedrijventerrein concrete stappen te kunnen zetten om doelen te realiseren. In bijlage 2 (p. 49) is de factsheet/projectplan voor het opzetten van het organiserend vermogen opgenomen.

2.6. Focus op grote bedrijventerreinen De Noord-Veluwe heeft twee grote bedrijventerreinen. In het westen Lorentz (241 ha) en in het noorden H2O (met aangrenzende terreinen 117ha). In deze paragraaf worden beide terreinen uitgebreider beschreven. De beide grote terreinen zullen vanwege de impact van de hier te treffen maatregelen een belangrijke plaats innemen bij de monitoring van de resultaten van de maatschappelijke opgaven.

2.6.1. Lorentz Harderwijk a. Situatie: goed op orde Lorentz is een groot aaneengesloten bedrijventerrein met een bruto oppervlakte van 241 ha. Door langjarig investeren van ondernemers, gemeente en ook provincie staat Lorentz er goed bij. Dit positieve beeld is bevestigd in een kwalitatieve analyse door Bureau Buiten in opdracht van de provincie Gelderland. Bedrijventerrein Lorentz heeft (op een schaal van 0-5) goede scores: duurzaamheid&gezond (3,3), fysiek ruimtelijk (3,8) en sociaaleconomisch (3,9). Ook de randvoorwaarden voor de realisatie van m.n. de duurzaamheidsambities zijn gunstig door de samenwerking binnen Bedrijvenkring Harderwijk en het goed functionerende parkmanagent.

9 INVESTERINGSAGENDA BEDRIJVENTERREINEN NOORD-VELUWE b. Ambitie: energiepositief Vanuit wat er is gerealiseerd willen ondernemers en gemeente verder bouwen. De ambitie is Lorentz energiepositief te maken. Vanuit die ambitie wordt gekeken hoe dat het beste is te realiseren. Vertrekpunt is collectief bijvoorbeeld via zonnepanelen op daken en evt. dakdelen, warmtenet, biomassa, warmte uit wegdek. Belangrijk voor ondernemers is dat er goed gekeken wordt of het collectief ook daadwerkelijk voordeel oplevert, bijvoorbeeld financieel of in ontzorging. Naast energie-positief blijft ‘schoon, heel en veilig’ een belangrijke basis. Als zich kansen voordoen worden ook zaken rond klimaatadaptatie, circulaire economie en biodiversiteit opgepakt. Verder is goede bereikbaarheid een blijvend punt van aandacht. c. Uitwerking: verder bouwen Voor energieopwekking en –besparing is de deelname van Lorentz aan het landelijke programma BE+ (https://www.bepositief.nl/) erg belangrijk. Doel is Lorentz (met 250 andere bedrijventerreinen) energiepositief en CO2 neutraal te maken. Een landelijk programma geeft de mogelijkheid van elkaar te leren maar levert ook instrumentarium om de effecten in beeld te krijgen. Een impuls in de realisatie van de doelstelling is het vergevorderde plan voor drie windmolens op Lorentz. Verder is er de deelname aan het praktijkprogramma circulaire werklocaties/programmamanagement Akro Consult en C-creators. Een goede bereikbaarheid vraagt een actuele en optimale mix van mobiliteitsmodaliteiten. Onderzocht gaat worden of de ontsluiting en de autobereikbaarheid vanaf de N302 beter kan. Ook is er steeds aandacht voor slimme/duurzame mobiliteit. Bijvoorbeeld de beschikbaarheid van fietsen, laadinfrastructuur en de aantakking op de plannen voor een snelfietspad (L28).

Voor een toekomstbestendig bedrijventerrein moet het totale plaatje kloppen. Mensen die er komen moeten zich welkom voelen en mensen die er werken moeten zich niet alleen bij hun bedrijf maar ook in de omgeving prettig voelen. De totale uitstraling van de panden en het terrein en ook voorzieningen als een restaurant/vergaderlocatie (https://yoolzharderwijk.nl/) helpen daarbij. Maar ook het benutten van de mogelijkheden van de openbare ruimte.

INVESTERINGSAGENDA BEDRIJVENTERREINEN NOORD-VELUWE 10 Binnen deze investeringsagenda bedrijventerreinen is een plan opgenomen voor een bijdrage van Lorentz aan de uitwerkingsopgaven. Het gaat om een plan mede in relatie tot klimaatadaptie en biodiversiteit voor het inrichten van een deel van de openbare ruimte tussen Lorentz II en III als parkachtige verblijfsruimte. Het betreft het versterken van de beplanting en het aanleggen van een onverhard wandelpad. In de gehele natuurzone worden op enkele plaatsen pauzevoorzieningen aangelegd. Voor de andere ambities werkt de bestaande structuur goed met integraliteit lokaal en de koppeling aan beleidsvelden als duurzaamheid en verkeer&vervoer. Het aanvullend (sub/regionaal) oppakken vanuit de ambitie toekomstbestendige bedrijventerreinen is niet effectief. Want het gaat er om aan te sluiten op de intenties en ambities van samenwerkende ondernemers en dat is voor Lorentz goed geborgd. De bedrijvenkring is niet alleen een belangenbehartiger, maar nadrukkelijk ook beleidsmatig een gesprekspartner. Vanuit deze gezamenlijke basis met parkmanagement als drijvende kracht (en faciliterend accounthouderschap) wordt verder gewerkt aan een toekomstbestendig Lorentz. Een vervolgstap in de duurzaamheidsambities is circulariteit. Belangrijk is vanuit vertrouwen en een gezamenlijke ambitie aan de slag te gaan/zijn. Kengetallen en tijdsplanningen kunnen daarbij ondersteunend zijn, maar niet leidend.

2.6.2. Bedrijvenpark H2O (Hattemerbroek) a. Situatie: modern en duurzaam bedrijventerrein Bedrijvenpark H2O is een gemengd bedrijvenpark bij knooppunt Hattemerbroek (A28/A50), ten zuidwesten van Zwolle. Het is geschikt als vestigingsplaats voor kleine en middelgrote bedrijven in diverse sectoren, waaronder transport & logistiek, handel en e-commerce, agro & food en maakindustrie. Door de ligging langs de A28 en A50 is de bereikbaarheid van Bedrijvenpark H2O optimaal en beschikt het over een groot aantal opvallende zichtlocaties. Er is actief parkmanagement, wat terug te zien in is het hoge kwaliteitsniveau van het bedrijvenpark.

Het bedrijventerrein bestaat uit een ‘Oldebroeks deel’ en een ‘Hattems deel’. Het Oldebroekse deel; ten westen van de A50, is nagenoeg volledig ontwikkeld, waarbij veel kavels al zijn uitgegeven en er al volop bedrijvigheid is. Het Hattemse deel wordt momenteel bouwrijp gemaakt en ook daar zijn de eerste kavels al uitgegeven. Grote namen op het terrein zijn/worden: Jan Bakker (Logistiek); Thereca en Hatland en straks op het Hattemse deel Hotel Van der Valk.

b. Ambitie: duurzaam ondernemen op een logistieke toplocatie Bedrijvenpark H2O is gelegen aan de A28 en A50 en goed bereikbaar. Op dit moment wordt er gewerkt aan de aanleg van een nieuwe ontsluiting van de A28, waardoor het bedrijvenpark beter ontsloten wordt op het (inter)nationale wegennet. H2O heeft binnen de Regio Zwolle een belangrijke positie als economische pijler en is actief binnen het logistiek cluster samen met Port of Zwolle. Verbinding voor groot- en autoverkeer is een belangrijke factor voor H2O. Daarnaast zet H2O in op duurzame mobiliteit. Het bedrijvenpark is verbonden met een snelfietsverbinding naar Zwolle, die volledig is voorzien van verlichting, en daarmee sociaal veilig is. Ook wil het bedrijvenpark investeren in wandelpaden, geschikt voor lunchwandelingen en ‘ommetjes’. Het bedrijvenpark draagt daarmee bij aan een gezonde werkomgeving. Dit moet gerealiseerd worden in een groene omgeving: er wordt op het Hattemse deel een brede groenstrook langs de centrale as gerealiseerd en een brede groenzone met ecologische faunatoren die zorgt voor een kwalitatieve landschappelijke inpassing van het bedrijvenpark. Aan de Oldebroekse kant wordt momenteel onderzocht hoe er meer biodiversiteit en wandelpaden gerealiseerd kunnen worden. Het bedrijventerrein is niet verbonden op het gasnet en functioneert ‘all electric’. Jan Bakker is daar een goed voorbeeld van: zijn opslaghal heeft meer dan 6.000 zonnepanelen op het dak. Bedrijvenpark H2O wil ook de mogelijkheden van waterstof voor de logistieke sector gaan verkennen.

11 INVESTERINGSAGENDA BEDRIJVENTERREINEN NOORD-VELUWE c. Uitwerking: groene impuls voor H2O Op dit moment wordt het Hattemse deel van H2O bouwrijp gemaakt. Dat is ook het moment om de fietspaden te verbinden met de snelfietsverbinding richting Zwolle. Ook is dat het moment om de wegen en fietspaden te voorzien van een duurzame vorm van asfalt. Vervolgens wordt de groenstrook en de groenzone ingericht, waarbij ook wandelpaden worden gerealiseerd. Op het Oldebroekse deel wordt nu onderzocht hoe hier meer groene wandelvoorzieningen gerealiseerd kunnen worden, met als aandachtspunt biodiversiteit. De faunatoren, die de groenzone langs de Zuiderzeestraatweg een ecologische impuls geeft, is reeds gerealiseerd.

INVESTERINGSAGENDA BEDRIJVENTERREINEN NOORD-VELUWE 12 3. Plannen gemeenten

De plannen van de gemeenten voor toekomstbestendige bedrijventerreinen zijn te onderscheiden in ‘herstructurering’ en ‘duurzaamheid’ (Tabel 1). Herstructurering is de aanpak van diverse vormen van veroudering: a. Technisch: niet meer passend bij de vestigingseisen van bedrijven. b. Economische veroudering: lagere bijdrage zich uitend in o.a. afname van de gronden gebouwwaarde. c. Maatschappelijk: sociale veiligheid/leefbaarheid. d. Ruimtelijk: inrichting en ruimtelijke inpassing in de omgeving. De aanpak van de veroudering van een bedrijventerrein kan van een facelift tot en met een andere bestemming (transformatie).

Onder de noemer ‘duurzaamheid’ zijn de zaken opgenomen die er aan bijdragen dat bedrijventerreinen het milieu minder belasten.

In Tabel 1 is per gemeente aangeven op welke onderwerpen ze primair ambities hebben in relatie tot toekomstbestendige bedrijventerreinen. Het gaat dan om plannen om de ambities in te vullen. Zo hebben alle gemeenten circulariteit in hun beleid, maar heeft niet elke gemeente een concreet plan om deze ambitie op een bedrijventerrein te realiseren. Digitale bereikbaarheid van de bedrijventerreinen is op orde; daar zijn geen plannen voor. Alle gemeenten willen verder aan de slag met ‘C. Organiserend vermogen’. Op H2O en op de Harderwijkse bedrijventerreinen is er organiserend vermogen via parkmanagement. In Harderwijk is het organiserend vermogen via het parkmanagement op orde maar kijkt men wel of het eventueel versterkt moet worden. In de andere gemeenten is een proces gestart om te komen tot een vorm van organiserend vermogen passend bij het bedrijventerrein en de lokale situatie.

Onderwerp Elburg Ermelo Harderwijk Hattem Heerde Nunspeet Oldebroek Putten

A. Herstructurering

1. Facelift

2. Revitalisering

3. Herprofilering

4. Transformatie

Bereikbaarheid

‘Ongewenste’ solitaire vestiging

B. Duurzaamheid

1. Energie

2. Klimaatadaptie/biodiversiteit

3. Circulair

4. Slimme-schone mobiliteit

5. Openbare ruimte/aanpassingen

6. Digitale Bereikbaarheid

C. Organiserend vermogen bedrijventerreinen

opstart versterking pilot pilot

Tot medio augustus 2020 hebben de gemeenten plannen gemaakt voor de uitwerking van de ambities en onderwerpen. De factsheets van de plannen zijn als bijlagen bij deze investeringsagenda gevoegd. Een raming van de kosten van de plannen is opgenomen in Tabel 2. De kosten zijn gegroepeerd per gemeente en subregio.

13 INVESTERINGSAGENDA BEDRIJVENTERREINEN NOORD-VELUWE Tabel 2 Kostenraming investeringsagenda toekomstbestendige bedrijventerreinen 2020-2024

Geraamde directe Totale geraamde Totale geraamde Gemeente/subregio Bedrijventerrein kosten project kosten per kosten subregio + bedrijventerrein 1) gemeente regionaal/totaal

1.1. Kop van de Veluwe 6.245.250,--

1.1.1. Elburg Kruismaten 150.000,-- 225.000,--

Spoorzone ‘t Harde 75.000,--

1.1.2. Hattem Netelhorst: warmte win-win 25.000,-- 4.785.000,--

Netelhorst: zon op dak 25.000,--

’t Veen 4.735.000,--

1.1.3. Heerde Industrieterrein Heerde (Europaweg/Molenweg) 32.500,-- 70.250,--

Industrieterrein Heerde (Eeuwlandseweg Zuid-Noord) 15.000,--

Industrieterrein Wapenveld Noord Van der Zeelaan 13.000,--

Industrieterrein Wapenveld Zuid Vlijtweg 9.750,--

1.1.4. Nunspeet Industrieterrein De Kolk 25.000,-- 675.000,--

Industrieterrein Feithenhof 25.000,--

Lepelingen I en II 25.000,--

Bedrijvenstrip Elspeet 600.000,--

1.1.5. Oldebroek Entree A28 bedrijvenpark H2O/ Wezep PM PM

Herstructuringsopgave Middeldijk 16, Hattemerbroek PM

1.1.6. H2O Fietsverbinding Zwolle-H2O 75.000,-- 490.000,--

Groene impuls 150.000,--

Waterstof impuls 150.000,--

Duurzaam grasfalt 115.000,--

1.2. West Noord-Veluwe 11.197.216,--

1.2.1. Ermelo Kerkdennen (2 jaar) 100.000,-- 250.500,--

Veldzicht IV PM

Veldzicht (1 jaar) 150.500,--

1.2.2. Harderwijk Zandlaan (onderzoeksbudget) 45.000,-- 10.696.716,--

Lorentz (natuurzone) 301.716,--

Lorentz (BE-Positief stap 5) 25.000,--

Overveld 325.000,--

Weiburg/Stationsomgeving (exploitatietekort) 10.000.000,--

1.2.3. Putten Ambachtstraat 250.000,-- 250.000,--

1.3. Noord-Veluwe Regionale aanpak organiserend vermogen (fase 1 en 2/van 4) 76.000,-- 76.000,--

Totaal 17.518.466,--

1) Geraamde directe kosten (excl. inzet menskracht ondernemers + gemeenten).

INVESTERINGSAGENDA BEDRIJVENTERREINEN NOORD-VELUWE 14 4. Uitwerking

Zoals eerder vermeld hebben de acht Noord-Veluwse gemeenten gezamenlijk het RPW opgesteld, waarbij de uitwerking in subregio’s is georganiseerd. Dit is ook het geval bij deze investeringsagenda. Het is voor de gemeenten en de provincie belangrijk dat er tussen gemeenten onderling goed afgestemd wordt over bedrijventerreinenbeleid en dat er geen ‘witte vlekken’ ontstaan. Uitwerking van deze investeringsagenda zal dan ook vooral lokaal en subregionaal opgepakt worden. In het westen wordt momenteel onderzocht hoe er een gebiedsagenda opgesteld kan worden. In het noorden (‘Kop van de Veluwe’) is deze agenda reeds opgesteld. Het ligt dan ook voor de hand dat verdere afstemming hierover in dat gremium zal plaatsvinden. Ook over andere onderwerpen wordt regionaal goed afgestemd: duurzaamheid in de RES, mobiliteit in de agenda Noord-Veluwe Bereikbaar en via de MIRT-tafel en qua arbeidsmarkt vindt afstemming plaats in de verschillende arbeidsmarktregio’s. Voor de investeringsagenda bedrijventerreinen betekenen de verschillende samenwerkingen en opties dat er gekozen is voor een structuur van onderop, om vervolgens de projecten te bundelen in deze agenda. De gemeenten kunnen zo zelf bepalen hoe ze de uitvoering willen vormgeven.

15 INVESTERINGSAGENDA BEDRIJVENTERREINEN NOORD-VELUWE Bijlagen investeringsagenda toekomstbestendige bedrijventerreinen Noord-Veluwe 08-2020

Bijlage 1 Informatie…………………………….……………………………… 2 A. Achtergrond ...... 2 B. Format factsheet inventarisatie investeringsagenda bedrijventerreinen ...... 2

Bijlage 2: factsheets-plannen projecten gemeenten ...... 5 1. Kop van de Veluwe ...... 5 1.1. Elburg ...... 5 1.2. Hattem ...... 8 1.3. Heerde ...... 13 1.4. Nunspeet ...... 20 1.5. Oldebroek ...... 28 1.6. H2O ...... 33

2. West Noord-Veluwe ...... 37 2.1. Ermelo ...... 37 2.2. Harderwijk ...... 41 2.3. Putten ...... 48

3. Regionaal: organiserend vermogen ...... 49

Pagina 1 van 53 Bijlage 1: Informatie

A. Achtergrond 1. Regio Regionaal Programma Werklocaties Noord-Veluwe: informatie https://bit.ly/33bHA5C + document https://bit.ly/3cUT41F.

2. Kaartmateriaal per gemeente: Bedrijventerreinen Elburg (pdf, 2 MB); Bedrijventerreinen Ermelo (pdf, 5 MB); Bedrijventerreinen Harderwijk (pdf, 8 MB); Bedrijventerreinen Hattem (pdf, 2 MB); Bedrijventerreinen Heerde (pdf, 2 MB); Bedrijventerreinen Nunspeet (pdf, 6 MB); Bedrijventerreinen Oldebroek (pdf, 5 MB); Bedrijventerreinen Putten (pdf, 4 MB)

3. Provincie 3.1. Persbericht: https://www.gelderland.nl/Persberichten/Gelderland-ondersteunt-bij-het-toekomstbestendig- maken-van-bedrijventerreinen 3.1. Documenten: https://gelderland.stateninformatie.nl/modules/1/ingekomen%20stukken/567772

B. Format factsheet inventarisatie investeringsagenda bedrijventerreinen

Pagina 2 van 53

Pagina 3 van 53

Pagina 4 van 53

Bijlage 2: factsheets-plannen projecten gemeenten

1. Kop van de Veluwe

1.1. Elburg

Kruismaten € 150.000,-- Gemeente Elburg

Situatie Kruismaten is 50 ha groot bedrijventerrein aan de west-kant van Elburg. Het terrein grenst aan de haven en het Drontermeer. Het is bestemd voor bedrijven in de milieu-categorieën 1 t/m 5.1. Het terrein kenmerkt zich door de mix van grootschalige bedrijven (A. Vogel, Elburg Foods, Machinefabriek Elburg, Kayim Group, KGS Diamond, Van Gelder, Elburg Yachting) en kleinere MKB-bedrijven. Ook zijn enkele bedrijfswoningen op Kruismaten te vinden. Daarnaast is sinds twee jaar ’s werelds grootste zandsculpturenexpositie op Kruismaten te vinden en heeft de Elburgse haven een grote recreatieve waarde.

Ambitie Voor bedrijventerrein Kruismaten zijn 4 deelambities, allen gericht op herstructurering:

1. Op Kruismaten is detailhandel voor een beperkt aantal goederen toegestaan volgens het huidige bestemmingsplan (Kruismaten 2012). Daarbij wordt alleen detailhandel in brand- of explosiegevaarlijke stoffen toegestaan, bouwmarkten en volumineuze goederen. De Elburgse DHSV (DetailHandelStructuurVisie) die in 2018 is vastgesteld geeft aan dat detailhandel geconcentreerd moet worden in winkelcentra. Sommige producten zijn echter niet geschikt voor verkoop in winkelcentra en passen beter op een bedrijventerrein (verkoop van fietsen, automaterialen, computers, sport- en outdoorartikelen).

2. In de fabriekshallen van de voormalige conservenfabriek aan de haven van Elburg is twee jaar geleden ’s werelds grootste zandsculpturenexpositie gerealiseerd. Dit is een geweldige aanwinst voor het dagtoerisme van Elburg, dat daarmee naast de Vesting en de haven ook een mogelijkheid biedt om bij minder goed weer toeristen te ontvangen. Ook op andere locaties aan de haven zijn vormen van leisure gewenst (horeca). Daarmee zou de recreatieve functie van de Elburgse haven beter benut worden. Leisure-activiteiten passen echter niet in het huidige bestemmingsplan.

3. Het deel van Kruismaten dat op de kop van de haven, tegen de Vesting aan, is gelegen is niet geschikt voor bedrijvigheid. Dit gebied leent zich beter voor de realisatie van appartementen die uitkijken op de haven met een commerciële plint waar haven- en watergebonden detailhandel kan plaatsvinden. Door het deprogrammeren van dit deel van Kruismaten kan een hoogwaardige woonbestemming aan dit gebied worden gegeven.

Pagina 5 van 53

4. Vanuit het westen van Nederland is Kruismaten via Flevoland te bereiken. Al het industrieel verkeer moet het bedrijventerrein via de Elburgerbrug en de Havenkade benaderen, wat zorgt voor gevaarlijke situaties met voetgangers die de toeristische haven en Vesting bezoeken. Een alternatieve route zorgt voor 8 km/10 minuten extra reistijd. Een betere ontsluiting op de N306/N309 in Flevoland is een lang gekoesterde wens van het bedrijfsleven op Kruismaten, waarbij de verkeersveiligheid rondom de haven gebaat is.

Uitwerking Voor het realiseren van de genoemde ambities moeten de volgende stappen gezet worden: 1) Het aanpassen van het huidige bestemmingsplan Kruismaten 2012 waarbij: a) het herprogrammeren van de Robbertsmatenstraat zodat meer vormen van detailhandel worden toegestaan; b) het herprogrammeren van de havenzijde van de J.P. Broekhovenstraat zodat leisure- activiteiten worden toegestaan; c) het deprogrammeren van de kop van de haven zodat een hoogwaardige woninglocatie kan ontstaan. 2) Het onderzoeken van de mogelijkheden voor verbetering van de ontsluiting van Kruismaten op de N306/N309 in Flevoland.

Fasering De genoemde projectonderdelen zijn in de planfase. Met de verschillende bedrijven en grondeigenaren hebben gesprekken plaatsgevonden om de ambities te concretiseren. De BKE (BedrijvenKring Elburg) is in de afgelopen jaren betrokken in de ruimtelijke problematiek van Kruismaten en zal ook bij de uitwerking van de plannen worden betrokken.

Pagina 6 van 53 Spoorzone ‘t Harde € 75.000,-- Gemeente Elburg

Situatie Het gebied rondom bedrijventerrein Spoor-zone ’t Harde bevat zowel een snelwegtoegang (A28) als een NS- treinstation. Er zijn verschillende horeca-faciliteiten (La Place, chinees restaurant), een carpoolplaats is in deze zone gelegen en het gebied bevat een eenvoudig benzinestation. Bovendien grenst het aan het woongebied van ’t Harde. Dit maakt dit gebied aantrekkelijk voor opwaardering naar een moderne, regionale mobiliteitshub. In Regio Zwolle-verband is de wens om een Noord-Veluws verkeerscentrum uitgesproken, waaraan deze locatie kan voldoen. Het huidige bedrijventerrein, dat in dit gebied ligt, is verouderd en wordt niet optimaal benut. Het is in zijn geheel particulier bezit, in handen van een beperkt aantal eigenaren. Dit gebied heeft zowel logistiek als economisch gezien veel potentie. Er moet worden onderzocht of een betere benutting van dit gebied mogelijk is.

Ambitie Het gebied Spoorzone is logistiek en economisch gezien zeer gunstig gelegen. Een onderzoek naar de mogelijkheden om het gebied zodanig te herontwikkelen dat beter gebruik wordt gemaakt van de overstapmogelijkheid van auto naar trein is gewenst. Dat zou de congestie op de A28 beperken en maakt de Regio Zwolle beter bereikbaar. Tegelijk kan bekeken worden of het huidige bedrijventerrein beter benut kan worden en een noodzakelijke kwaliteitsslag kan maken. Beperking in deze ontwikkeling kan de nabijheid van het Natura2000-gebied de Veluwe en de daarbij behorende maximale stikstofdepositie zijn. Belangrijke stakeholders en/of belanghebbenden zijn grondeigenaren, RWS, ProRail, Defensie, de Provincie Gelderland en het gevestigde bedrijfsleven.

Uitwerking Voor het onderzoek naar de gewenste verbeterslag voor dit gebied is een ruimtelijke verkenning nodig. Daarin wordt onderzocht welke kansen en knelpunten de stakeholders en/of belanghebbenden zien voor de Spoorzone. Verder moet worden onderzocht welke gevolgen de nabijheid van het Natura2000-gebied heeft voor de ontwikkeling van een mobiliteitshub op deze locatie.

Fasering Er heeft een verkennend gesprek plaatsgevonden met een deskundig onderzoeks- en adviesbureau over het uitvoeren van een ruimtelijke verkenning gekoppeld aan een haalbaarheidsonderzoek voor herontwikkeling van dit gebied. Daarin zijn gesprekken met de stakeholders en/of belanghebbenden opgenomen.

Pagina 7 van 53 1.2. Hattem

Netelhorst: warmtewin-win € 25.000,-- Gemeente Hattem

Situatie Netelhorst is een gemengd bedrijventerrein onder de treinverbin-ding Hanzelijn, ten oosten van bedrijventerrein H2O. Hier zijn diverse bedrijven (onder andere een grote caravanzaak) en een waterzuivering van Waterschap Vallei en Veluwe gevestigd. Onder andere op het gebied van duur-zaamheid is dit terrein verouderd en staan we als overheden en ondernemers aan de lat om te werken aan een toekomstbesten-dig en gasloos bedrijventerrein.

Ambitie Het waterschap Vallei en Veluwe heeft op Netelhorst een waterzuiveringsinstallatie. Hierbij komt warmte vrij, meer dan verbruikt wordt door het waterschap zelf. Er is dus warmte “over”. Dit zou gebruikt kunnen worden voor het verwarmen van de andere bedrijven op dit terrein. Dit zou een grote stap zijn in de transitie naar een gasloos bedrijventerrein. Deze ambitie is ook geformuleerd in de Warmtetransitievisie (onderdeel van de Regionale Energie Strategie).

Uitwerking Eind 2021 moet de Warmtetransitievisie klaar zijn en volgen uitvoeringsplannen op wijkniveau. Dit wijkuitvoeringsplan wordt samen met de betrokken eigenaren en ondernemers, het waterschap en de gemeente opgesteld. Dit project maakt een belangrijk onderdeel uit van dit uitvoeringsplan.

Fasering Op dit moment is het gebruiken van warmte vanuit de waterzuiveringsinstallatie voor de rest van het terrein nog een wens. Om dit te kunnen realiseren is er: a) aanvullend onderzoek nodig; b) een gebiedsproces met de betrokken eigenaren en ondernemers om te komen tot een wijkuitvoeringsplan en tot slot c) de realisatiefase.

Pagina 8 van 53 Netelhorst: zon op dak € 25.000,-- Gemeente Hattem

Situatie Zoals ook op de luchtfoto van Netelhorst is te zien is het aantal daken met zonnepanelen nog erg beperkt. Hoewel er naast Netelhorst een zonnepark wordt gerealiseerd, mogen ook de daken niet ontbreken.

Ambitie Hattem wil in 2050 energieneutraal zijn. Dat geldt dus ook voor de bedrijventerreinen. De gemeente wil ondernemers op Netelhorst stimuleren om hun dak beschikbaar te stellen voor zonne- energie. Voor hun eigen energiebehoefte of die van de Hattemers, door samen te werken met onze lokale energie-coöperatie Powered by Hattem.

Uitwerking De gemeente wil ondernemers en eigenaren bewust maken van het belang van hernieuwbare energie. Dat houdt in: wijzen op bestaande regelingen en subsidies; verbindingen leggen tussen ondernemers en initiatiefnemers; in kaart brengen van wensen en mogelijkheden voor stimuleringsmaatregelen.

Fasering De eerste stap is om zowel de individuele als collectieve wensen voor energie opwekking te inventariseren. Met de uitkomsten daarvan gaan we samen met ondernemers op zoek naar passende oplossing.

Pagina 9 van 53

’t Veen € 4.735.000,-- Gemeente Hattem

Situatie De toekomst… ‘t Veen is een kansrijke locatie voor de ontwikkeling van een gevarieerd, tijdloos, uitnodigend en verrassend Hattems stadsdeel. In december 2013 is hiervoor het Ontwikkelingsperspectief ’t Veen vastgesteld door de gemeenteraad van Hattem. Dat document beschrijft hoe ’t Veen flexibel en gefaseerd kan transformeren van bedrijventerrein naar een gemengd woongebied en hoe de rolverdeling is tussen publieke en private partijen. Verschillende ondernemers hebben al de stap gezet naar een nieuw bedrijfspand buiten ‘t Veen en ontwikkelen hun gronden tot woningbouw. Op de lange termijn kunnen de grotere, gevestigde bedrijven, de ‘grown ups’, verhuizen naar H2O of elders.

’t Veen ligt in een uitzonderlijk prachtige omgeving en vormt een belangrijk ‘passtuk’ tussen de binnenstad, de noordoostrand van de Veluwe en de IJssel. De ontwikkeling van ’t Veen brengt meer samenhang in de ruimtelijke structuur van de stad door de wijken aan de zuidrand van de binnenstad beter te verbinden met de wijken rond de Apeldoornseweg en Hezenbergweg.

…nodigt uit … Tot samenwerking met partners Provincie Gelderland en OHG om de ontwikkeling van ’t Veen mogelijk te maken. Samen kunnen we Hattem nog sterker en mooier maken.

..tot verandering. De afslag naar verandering is genomen. Voor iedereen op ’t Veen zal het merkbaar worden. We bewegen richting verandering om de continue vraag naar wonen in Hattem te kunnen faciliteren. De verandering biedt voor bedrijven op de langere termijn de mogelijkheid duurzaam en toekomstgericht te kunnen blijven ondernemen. Voor ’t Veen zitten we al met Provincie (SGB) en de OHG aan tafel. We zijn in gesprek over (begrotings)subsidie voor het onderdeel ‘subsidies/participaties’ uit de grex. Samen tellen de subsidies op naar het totale bedrag dat we aan subsidies/participaties nodig hebben om de grex te laten sluiten.

Pagina 10 van 53 Ambitie Hattem staat niet voor niets in de top 10 van beste woongemeenten in Nederland van Elsevier. En werd recent uitgeroepen tot aantrekkelijkste woongemeente van Gelderland. ’t Veen is een prachtige locatie om nieuwe woningen te bouwen dicht bij de binnenstad, dicht bij de IJssel en uiterwaarden en goed bereikbaar. De economische activiteiten op ’t Veen nemen de afgelopen jaren gestaag af. Gemeente Hattem wil ’t Veen langzaam veranderen in een gemengd woongebied, met minder bedrijven en meer woningen. In combinatie met lichte bedrijfsactiviteiten, dienstverlening, educatie en recreatie. Bij de ontwikkeling dagen we initiatiefnemers uit om circulariteit, biodiversiteit, alternatieve energieoplossingen e.d. in hun plannen op te nemen.

Herstructering De organische ontwikkeling van ’t Veen voldoet aan de gemeentelijke behoefte aan kwalitatieve inbreidingslocaties voor woningbouw als vervolg op Assenrade. De ontwikkeling van ’t Veen betekent in zekere zin ook een nieuwe economische impuls voor de stad. Er zullen bedrijven verdwijnen uit het gebied; deze verplaatsing geeft ruimte aan een moderne, schone en veilige bedrijvigheid op ‘t Veen. Hier blijven dus ook werkfuncties en voorzieningen. Als gemengd gebied kan ’t Veen zich verder ontwikkelen met ruimte voor vernieuwde bedrijfsvoering en bedrijfsconcepten; voor ‘start-ups’ en co-creatie. Tijdens de transformatie van ‘t Veen is deze laatst genoemde een kansrijke vorm van samenwerking, waarbij de deelnemers invloed hebben op het proces en het eindresultaat, bijvoorbeeld om te komen tot de ontwikkeling van bijzondere woontypen. Recreatie en toerisme krijgen een impuls met goed vormgegeven, veilige fietsen wandelroutes en voorzieningen in een samenhangend stadsdeel. Daarmee draagt ‘t Veen direct en indirect bij aan het Hattemer vestigingsklimaat voor bedrijven.

’t Veen is onderdeel van een uniek overgangslandschap tussen de stad en de nationale landschappen van Veluwe en IJssel. ’t Veen maakt de relatie tussen de stad en het landschap beleefbaar en begrijpbaar door de landschappelijke verscheidenheid te benadrukken en te zorgen voor logische begrenzingen. De openbare ruimte in en rondom ’t Veen is zo ingericht dat deze uitnodigt tot verblijven, ontmoeten én bewegen. ’t Veen biedt daarmee aan bewoners en gebruikers niet alleen een prettige woon- en leefomgeving, maar bovenal een gezonde leefomgeving waarin bewegen en ontspannen centraal staan. In de buitenruimte zijn dan ook meerdere sport- en spelaanleidingen voor jong en oud te vinden. De inrichting draagt bij aan een hoge biodiversiteit voor flora en fauna, zorgt voor voldoende verkoelende, schaduwrijke plekken en is klimaatadaptief. ’t Veen wordt qua bouwstijl en sfeer verdeeld in 3 milieus: het tuindorpmilieu (traditionele woonomgeving); het bosmilieu (gelegen langs de bosrand van het Algemene Veen) en het dijkmilieu aan de IJsseldijk.

Duurzaamheid De ontwikkeling van de ‘t Veen leent zich bij uitstek voor het realiseren en uitvoeren van innovatieve concepten op het gebied van gebiedsontwikkeling, energietransitie en klimaatadaptatie. De gemeente Hattem heeft hiervoor het klimaatactieprogramma opgesteld. De klimaatdoelstelling van de gemeente Hattem is een klimaatneutrale energievoorziening met 2030 als eerste stip aan de horizon. In ’t Veen zullen actuele beleidslijnen ten aanzien van klimaat en energie daadwerkelijk in de praktijk worden gebracht. ’t Veen is daarmee een icoonproject voor een klimaatadaptief Hattem.

Pagina 11 van 53 Om doelen met betrekking tot een gezonde stad én de energietransitie voor Hattem te halen, wordt ingezet op het ondergronds brengen van de drie tracés hoogspanningsleiding van 150kV elk. Hierin werken gemeente, ministerie van EZK en netbeheerder TenneT samen. Bij het ondergronds brengen van de hoogspanningsleiding, het zogenaamde ‘verkabelen’, verkleint de magneetzone en ontstaan er kansen om de ruimtelijke kwaliteit te versterken en de ontwikkelingsmogelijkheden te vergroten. Bij een verkabelde situatie ontstaat een 50 meter brede zone, die gebruikt kan worden voor groen, water, extensieve recreatieve functies en verkeersfuncties. Deze nieuwe groene verbindingszone doorsnijdt het gehele Veen, waardoor een nieuwe recreatieve en ecologische verbinding kan worden gemaakt vanaf de Veluwse stuwwal en de landgoederenzone Molecaten naar het IJssellandschap. De groene verbindingszone past zich in vorm en richting aan de verschillende woonmilieus en vormt een vanzelfsprekend onderdeel van de interne structuur van ‘t Veen.

De energievoorziening van ‘t Veen is duurzaam en maakt zoveel mogelijk gebruik van energiebronnen uit de directe en wijdere omgeving. Het streven is een collectieve voorziening te maken, die ook andere delen van Hattem van alternatieve warmte/koelte kan voorzien. Lokaal kan dat aangevuld worden met de best beschikbare technieken. Op ’t Veen wordt circulair gebouwd en de woningen zijn comfortabel, energie-efficiënt en natuurinclusief.

Uitwerking De komende periode gaan we de komende activiteiten uitzetten: • Nieuw bestemmingsplan voor het hele Veen • Ontwerp maken voor ondergrondse hoogspanning • Alternatieve warmtevoorzieningen onderzoeken • Gasloos en andere duurzaamheid onderzoeken • Rekenen en tekenen aan haalbare plannen per deelgebied

Om bovenstaande te realiseren is er een bureau ingeschakeld om een Omgevingsplan voor ’t hele Veen op stellen. Er is door een adviesbureau een haalbaar ondergronds tracé voor de hoogspanningskabels opgesteld en dat wordt nu verder uitgewerkt in een haalbaar Basisontwerp. Met onze partners zijn we aan het onderzoeken welke betaalbare collectieve energievoorzieningen er beschikbaar zijn voor ’t Veen om zo aan de duurzaamheidsambities voor ’t Veen te kunnen voldoen. Verder wordt er per deelgebied een strategie ontwikkelt om grote clusters gelijktijdig te ontwikkelen.

Fasering • In 2008 is het masterplan (strategie) vastgesteld. • In 2013 is het Ontwikkelingsperspectief vastgesteld. • In 2017 is gemeente Hattem actief in gesprek om ambitie uit Ontwikkelingsperspectief tot leven te brengen. Twee ontwikkelingen: Consmema en Antarctica/BeterBed verhuizen naar elders en dit kan gezien worden als de katalysator voor de ontwikkeling van ’t Veen. • In 2019 wordt het Ontwikkelkader – spelregels voor duurzame transformatie vastgesteld. Ook is er besluit genomen om de hoogspanningskabels ondergronds te brengen en is er een grondexploitatie geopend. • In 2020 e.v. wordt het volgende verder vormgegeven en uitgevoerd: Omgevingsplan, afwegingskader duurzame planontwikkeling, haalbare deelgebieden creëren door middel van rekenen tekensessies, uitvoering verkabelingstracé, onderzoeken van alternatieve warmtevoorziening.

Pagina 12 van 53 1.3. Heerde Industrieterrein Heerde (Europaweg/Molenweg) Gemeente Heerde € 32.500,--

Situatie Traditioneel bedrijventerrein, waarbij bedrijvigheid voornamelijk bestaat uit een mix van kleine, middelgrote en enkele grote bedrijven voor de lokale/regionale, nationale en internationale markt. Het bedrijventerrein is van ca. 1950 en is in de loop der jaren uitgebreid en vernieuwd. Het bedrijventerrein is ca. 25 ha groot. Er zijn geen uitgeefbare m2 meer aanwezig. De leegstand is minimaal (1e kwartaal 2020 3,2% waarvan bedrijfsruimte 2,7% en kantooroptie 0,5%). Het bedrijventerrein heeft het Keurmerk van Veilig Ondernemen (KVO). Er is geen parkmanagement of andere organisatiegraad van samenwerking op dit bedrijventerrein.

Dit bedrijventerrein staat op basis van de huidige maatschappelijke ontwikkelingen voor een aantal transformaties: duurzame energie, circulariteit en kwaliteitsverbetering zijn daarvan het meest uitgesproken. Klimaatadaptatie, gezondheid, veiligheid, arbeidskracht, automatisering en biodiversiteit zijn andere onderwerpen die geadresseerd moeten worden. Een en ander komt voort uit de Toekomstvisie van de gemeente die gebaseerd is op ons cittaslow gedachtengoed. Om klaar te zijn voor de toekomst en te passen in een goede leefomgeving voor mens en dier, zijn aanpassingen nodig. Het vraagstuk voor dit bedrijventerrein zal dus vooral gericht zijn op het ‘verduurzamen’ en niet zozeer op ‘herstructurering’.

Het effectief aanpakken van een dergelijk bedrijventerrein kan niet door de overheid of een enkele onderneming. Daar is samenwerking voor nodig. Die samenwerking moet vrijwillig zijn, maar niet vrijblijvend. Coalities van gelijkgestemden in voldoende omvang kunnen voldoende energie en middelen genereren om de gewenste veranderingen tot stand te brengen. Vooraf moet duidelijk worden of er voldoende draagvlak is voor een dergelijke samenwerking.

Pagina 13 van 53 • Leefomgeving: bijdragen aan een gezonde en aantrekkelijke leefomgeving, aandacht voor ruimtelijke kwaliteit, maar ook voor milieukwaliteit, stimulerende omgeving, bijdrage leveren aan de biodiversiteit van het gebied • Digitale bereikbaarheid • Veiligheid: collectieve camerabewaking op het terrein of andere wijzen om veiligheid te bevorderen • Werkgelegenheid: voldoende en geschikte arbeidskrachten • Ontmoeting: gezamenlijke faciliteiten voor bedrijven, horeca op het terrein. • Organisatiegraad: stimuleren van collectieve projecten, opzetten van coalities om projecten tot stand te brengen, gezamenlijke belangen behartigen

Uitwerking Individueel wordt er op bepaalde thema’s/ambities gewerkt aan de verbeteringswensen door de gemeente en/of ondernemer op het terrein door het opzetten van projecten met de daarbij behorende coalities. Daarvoor is het belangrijk om eerst in gesprek te gaan met de diverse stakeholders (overheden, ondernemers, onderwijs en omgeving) van het bedrijventerrein om in gezamenlijkheid te komen tot een gezamenlijk actieplan Toekomst Bestendige Bedrijventerrein met uitvoerbare projecten op korte termijn (1 à 2 jaar) en met een doorzicht naar een langere termijn (van 5 jaar).

Vanuit de Investeringsagenda wil de gemeente Heerde voor dit bedrijventerrein: 1. Onderzoek doen naar de bereidwilligheid en mogelijkheden van bedrijven om coalities aan te gaan om projecten tot stand te brengen. 2. Gezamenlijk een lijst met projecten te formuleren waarvoor de nodige middelen en energie beschikbaar is of komt. 3. Duidelijke en niet-vrijblijvende afspraken te maken over de manier van samenwerken en de uitvoering van projecten 4. Tot een kwalitatief hoogwaardig en toekomstbestendig bedrijventerrein zijn gekomen in 2025

Fasering Fase 1 Onderzoek -> 4e kwartaal 2020 • Gesprekken worden georganiseerd met stakeholders van het bedrijventerrein en overheden • Ambities van deelnemers op de verschillende thema’s in kaart worden gebracht • Inzichtelijk maken van de knelpunten zoals ontbreken van energiegebruik gegevens, elektriciteitsnetwerk, verzekeringen zoals bij zon op daken

Fase 2 Gezamenlijk actieplan -> 1e kwartaal 2021 • Collectieve actiepunten worden geïnventariseerd en haalbare projecten van korte en wat langere termijn worden opgenomen in een actieplan;

Fase 3 Organisatiegraad van samenwerking formaliseren -> eind 1e kwartaal 2021 • Besluit wordt genomen over de organisatiegraad/vorm van samenwerking waarin besluitvorming, financiën en sturing op het actieplan aan de orde komt ( • Duidelijke en niet-vrijblijvende afspraken tussen overheden en het bedrijfsleven voor een versnelde verduurzaming van het bedrijventerrein;

Geschat benodigd bedrag voor deze eerste 3 fasen € 32.500,-- + inzet uren gemeente

Fase 4 Uitvoerig geven aan het actieplan -> vanaf 2e kwartaal 2021 tot en met 4e kwartaal 2024 • Projecten uitvoeren waarvoor middelen en energie aanwezig zijn • Aanjagen van lokale initiatieven vanuit een regionale aanpak • Blijven zoeken naar initiatieven, draagvlak en financiële middelen om ambities te realiseren. • Opzetten van een netwerk • Benodigde kennisontwikkeling en verspreiding hiervan onder de deelnemers; • Monitoring van de resultaten • Aanmoedigen van andere betrokkenen zich aan te sluiten bij de coalities.

Pagina 14 van 53 Industrieterrein Heerde (Eeuwlandseweg Zuid- Noord) Gemeente Heerde € 15.000,--

Situatie Recent bedrijventerrein als uitbreiding op het bestaande bedrijventerrein Euopaweg/ Molenweg in de vorm van bedrijfskavels en woon-werkkavels. Het gebied aan de Veldweg is ontwikkeld voor een bedrijvencluster. Hier is ook de gemeentewerf van Heerde gevestigd. Dit deel is volledig uitgegeven en er is geen leegstand. Het deel ten zuiden van de Eeuwlandseweg grenzend langs de Zwolseweg en Molenweg is voor de ontwikkeling van een bedrijvencluster. Hier ligt nog één bedrijfskavel onder optie. De rest is in eigendom van een particulier om te ontwikkelen als bedrijfscluster voor verschillende bedrijven. Het deel langs Eeuwlandseweg grenzend aan de Veldweg is bestemd voor woon-werkkavels. Bedrijvigheid met een lichte milieucategorie 1 en 2, maar waarbij er wel een goede verhouding is tussen wonen en bedrijven waarbij de verhouding verder gaat als bij beroep-bedrijf aan huis. Deze gronden zijn momenteel direct uitgeefbaar, waarvan 3 van de 4 kavels onder optie liggen. Laatste deel van deze uitbreiding betreft het noordelijke deel aan de Eeuwlandseweg wat is bestemd als woon- werklandschap. Deze gronden zijn momenteel niet direct uitgeefbaar en staan niet actief in de markt. Dit deel is nog niet bouwrijp gemaakt. Dit deel van het bedrijventerrein is ca 7,0 ha groot en heeft een lagere milieucategorie tot max. 2 (uitzondering met een 3.1). Het bedrijventerrein heeft geen Keurmerk van Veilig Ondernemen (KVO). Er is geen parkmanagement of andere organisatiegraad van samenwerking op dit bedrijventerrein. Dit bedrijventerrein is nog volledig in ontwikkeling.

Ambitie Vanuit het Beeldkwaliteitsplan en de benodigde omgevingsvergunning wordt er gestuurd op de transformatievraagstukken als duurzame energie en circulariteit. Maar ook voor dit deel gelden natuurlijk de thema’s als klimaatadaptatie, gezondheid, veiligheid, arbeidskracht, automatisering en biodiversiteit die geadresseerd moeten worden. Een en ander komt voort uit de Toekomstvisie van de gemeente die gebaseerd is op ons cittaslow gedachtengoed. Om klaar te zijn voor de toekomst en te passen in een goede leefomgeving voor mens en dier, zijn aanpassingen nodig.

Uitwerking Via Beeldkwaliteitsplan en de benodigde omgevingsvergunning. Wellicht kan er voor projecten ook worden aangesloten bij de coalities die er zijn voor het naast liggende bedrijventerrein Industrieterrein Heerde, Molenweg/Europaweg.

Pagina 15 van 53 Industrieterrein Wapenveld Noord (Van der Zeelaan) Gemeente Heerde € 13.000,--

Situatie Bedrijventerrein gericht op ‘futureproof’. Bedrijvigheid bestaat uit een mix van kleine, middelgrote en enkele grote bedrijven voor de lokale/regionale, nationale en internationale markt. Het bedrijventerrein is van ca. 1839 en is in de loop der jaren gewijzigd, uitgebreid en vernieuwd en er zijn gebouwen gesaneerd. Een deel van het terrein (noordelijk) is teruggegeven aan de natuur (ecologische poort). In 2008 heeft de van oorsprong gevestigde papier fabriek (BPF) haar deuren gesloten en is het bedrijventerrein verkocht aan de huidige eigenaar. Ook het naastgelegen terrein, beter bekend als het ‘Euroma-terrein’ is door de huidige eigenaar aangekocht. Het bedrijventerrein is ca. 25 ha groot. Er zijn geen uitgeefbare m2 bedrijfskavels meer aanwezig. Wel is het maximale bebouwingspercentage op dit bedrijventerrein nog niet bereikt. De leegstand is minimaal (1e kwartaal 2020 0,3%). Er is parkmanagement op dit bedrijventerrein en het terrein wordt deels beveiligd met camera’s. Het terrein is grotendeels in eigendom bij één eigenaar.

Het vraagstuk voor dit bedrijventerrein zal vooral gericht zijn op het ‘verduurzamen’ maar ook op ‘herstructurering’ om er één nieuw bedrijventerrein van te maken. Dit bedrijventerrein staat op basis van de huidige maatschappelijke ontwikkelingen ook voor een aantal transformaties: duurzame energie, circulariteit en kwaliteitsverbetering zijn daarvan het meest uitgesproken. Klimaatadaptatie, gezondheid, veiligheid, arbeidskracht, automatisering en biodiversiteit zijn andere onderwerpen die geadresseerd moeten worden. Een en ander komt voort uit de Toekomstvisie van de gemeente die gebaseerd is op ons cittaslow gedachtengoed. Om klaar te zijn voor de toekomst en te passen in een goede leefomgeving voor mens en dier, zijn aanpassingen nodig.

Pagina 16 van 53 • Veiligheid: verdere uitbreiding bestaande beveiliging voor volledig terrein • Werkgelegenheid: voldoende en geschikte arbeidskrachten • Ontmoeting: gezamenlijke faciliteiten voor bedrijven, horeca op het terrein. • Organisatiegraad: stimuleren van collectieve projecten, opzetten van coalities om projecten tot stand te brengen, gezamenlijke belangen behartigen

Uitwerking Het bedrijventerrein wil graag een pilotproject worden in de provincie Gelderland op het thema van de energietransitie: duurzame stroom opwekken en in de eigen behoefte voorzien. Om problemen in het bestaande stroomnetwerk te voorkomen en continuïteit te waarborgen van de eigen stroomvoorziening, zijn maatregelen voor opwek, opslag en distributie nodig. Het overleg met de provincie is gestart ( juni 2020).

Vanuit de Investeringsagenda wil de gemeente Heerde voor dit bedrijventerrein het project breder trekken dan alleen de opgave van de energietransitie. Ook de hiervoor genoemde thema’s/ambities krijgen aandacht en er worden verbeterwensen aangekoppeld in afstemming met de eigenaar. Deze worden t.z.t. verder uitgewerkt in een actieplan voor dit bedrijventerrein gericht op korte termijn (1 à 2 jaar) en de langere termijn (5 jaar).

Fasering Fase 1 Projectplan concretiseren 4e kwartaal 2020 • Afbakening: relaties met andere projecten zoals RES • Begroting, organisatie en planning: betrokken partijen, projectactiviteiten, geld/kosten, organisatie, tijd/activiteitenplanning, informatie/communicatie • Capaciteit • Kwaliteit • Risico’s: Inzichtelijk maken van de knelpunten zoals, elektriciteitsnetwerk, verzekeringen zoals bij zon op daken. • Oplevering • Evaluatie • Borging/Nazorg

Fase 2 Actieplan overige thema’s/ambities, 4e kwartaal 2020 • Gezamenlijk haalbare verbeteringswensen op papier te zetten in de vorm van een actieplan • Bepaalde acties omzetten in een projectplan

Geschatte kosten voor eerste 2 fasen voor eigenaar € 13.000,-- + inzet uren gemeente

Fase 3 Uitvoerig geven aan het projectplan en actieplan -> vanaf 2e kwartaal 2021

Pagina 17 van 53 Industrieterrein Wapenveld Zuid (Vlijtweg) Gemeente Heerde € 9.750,--

Situatie Traditioneel bedrijventerrein, waarbij bedrijvigheid voornamelijk bestaat uit een mix van kleine, middelgrote tot grote bedrijven voor de lokale/regionale, nationale en internationale markt. Het bedrijventerrein is ca. 8,5 ha groot. Er zijn geen uitgeefbare m2 meer aanwezig. Er is geen leegstand. Er is geen parkmanagement of andere organisatiegraad van samenwerking op dit bedrijventerrein.

Het bedrijventerrein is niet verouderd. Hierdoor is er geen sprake van een revitalisering, transformatie, facelift of herstructurering vraagstuk. Het vraagstuk voor dit bedrijventerrein zal dus vooral gericht zijn op het ‘verduurzamen’. Ook dit bedrijventerrein staat op basis van de huidige maatschappelijke ontwikkelingen voor een aantal transformaties: duurzame energie en circulariteit zijn daarvan het meest uitgesproken. Klimaatadaptatie, gezondheid, veiligheid, arbeidskracht, automatisering en biodiversiteit zijn andere onderwerpen die geadresseerd moeten worden. Een en ander komt voort uit de Toekomstvisie van de gemeente die gebaseerd is op ons cittaslow gedachtengoed. Om klaar te zijn voor de toekomst en te passen in een goede leefomgeving voor mens en dier, zijn aanpassingen nodig. Het effectief aanpakken van een dergelijk bedrijventerrein kan niet door de overheid of een enkele onderneming. Daar is samenwerking voor nodig. Die samenwerking moet vrijwillig zijn, maar niet vrijblijvend. Coalities van gelijkgestemden in voldoende omvang kunnen voldoende energie en middelen genereren om de gewenste veranderingen tot stand te brengen. Vooraf moet duidelijk worden of er voldoende draagvlak is voor een dergelijke samenwerking.

Pagina 18 van 53 • Digitale bereikbaarheid • Veiligheid: collectieve camerabewaking op het terrein of andere wijzen om veiligheid te bevorderen • Werkgelegenheid: voldoende en geschikte arbeidskrachten • Ontmoeting: gezamenlijke faciliteiten voor bedrijven, horeca op het terrein. • Organisatiegraad: stimuleren van collectieve projecten, opzetten van coalities om projecten tot stand te brengen, gezamenlijke belangen behartigen

Uitwerking Individueel wordt er op bepaalde thema’s/ambities gewerkt aan de verbeteringswensen door de gemeente en/of ondernemer op het terrein door het opzetten van projecten met de daarbij behorende coalities. Daarvoor is het belangrijk om eerst in gesprek te gaan met de diverse stakeholders (overheden, ondernemers, onderwijs en omgeving) van het bedrijventerrein om in gezamenlijkheid te komen tot een gezamenlijk actieplan Toekomst Bestendige Bedrijventerrein met uitvoerbare projecten op korte termijn (1 á 2 jaar) en met een doorzicht naar een langere termijn (van 5 jaar).

Fase 2 Gezamenlijk actieplan -> 1e kwartaal 2021 • Collectieve actiepunten worden geïnventariseerd en haalbare projecten van korte en wat langere termijn opgenomen worden in een actieplan;

Fase 3 Organisatiegraad van samenwerking formaliseren -> eind 1e kwartaal 2021 • Besluit wordt genomen over de organisatiegraad/vorm van samenwerking waarin besluitvorming, financiën en sturing op het actieplan aan de orde komt (onderscheid maken tussen organisatie voor het bedrijventerrein en de uitvoering van projecten) • Duidelijke en niet-vrijblijvende afspraken tussen overheden en het bedrijfsleven voor een versnelde verduurzaming van het bedrijventerrein;

Geschat benodigd bedrag voor de eerste 3 fasen € 9.750,-- (opdracht gelijktijdig wegzetten voor Industrieterrein Heerde Molenweg/Europaweg om kosten te delen) + inzet uren gemeente

Pagina 19 van 53 1.4. Nunspeet Industrieterrein De Kolk (Rondweg) Gemeente Nunspeet € 25.000,--

Situatie Bedrijventerrein De Kolk is een nieuw hoogwaardig bedrijventerrein op een fraaie locatie in de gemeente Nunspeet. Door de nieuwe rondweg is er een goede ontsluiting en is de Rijksweg A28 eenvoudig bereikbaar. De Kolk is bedoeld voor bedrijven die een connectie hebben met de gemeente Nunspeet waarmee in 2017 is begonnen met uitgifte van de bedrijfskavels. Bedrijven van verschillende grootte kunnen hier terecht voor de aankoop van een bedrijfskavel. Er is ca. 4,9 ha grond door de gemeente aangeboden en dit is opgedeeld in 24 bedrijfskavels van verschillende oppervlaktes. De grootte van de kavels varieert van circa 1.000 m2 tot 4.000 m2 en deze zijn momenteel allemaal uitgegeven of onder optie. Er is geen leegstand, wel worden nog bedrijfsunits te koop/te huur in bedrijfsverzamelgebouwen aangeboden.

Er is een coöperatie parkmanagement De Kolk aanwezig op dit bedrijventerrein, waarvan alle grondeigenaren verplicht lid zijn en hun jaarlijkse contributie betalen aan deze organisatie. Deze coöperatie bestaat sinds 2018 en organiseert bestuurs- en ledenvergaderingen. Zij hebben nu de basis op orde: veilig (inhuur beveiligingsbedrijf), schoon (gemeente houdt openbare ruimte nog bij) en heel (alles relatief nieuw), maar willen meer in gezamenlijkheid doen om duurzamer te worden.

Pagina 20 van 53 Voor de gemeente Nunspeet is duurzaamheid belangrijk en dit is ook doorgevoerd in het nieuw gerealiseerde bedrijventerrein De Kolk. Duurzaam bouwen is een manier om zorgvuldig om te gaan met het milieu. Voor bedrijven die zich daar vestigen is duurzaam bouwen vooral ook het bouwen van een comfortabel en duurzaam bedrijf met meer toekomstwaarde, een kwalitatief beter bedrijfsgebouw met een gezond binnenmilieu en een lage energierekening. Om de bedrijven op weg te helpen op het gebied van duurzaamheid heeft de gemeente een duurzaamheidsmenukaart opgesteld. Om te voldoen aan de toelatingscriteria moet het bedrijf een minimale menukaartscore van 4 punten op het gebied van duurzaamheid behalen door verschillende duurzaamheidsmaatregelen uit de menukaart toe te passen.

Bedrijventerrein De Kolk staat voor de uitdaging om de uitgevoerde (duurzaamheids)maatregelen in stand te houden en waar mogelijk te verbeteren. Dit met inachtneming van het Programma Duurzaamheid gemeente Nunspeet 2020-2025 van de gemeente Nunspeet en door professionalisering van de Coöperatie Parkmanagement De Kolk. Herstructurering is voor bedrijventerrein De Kolk momenteel niet aan de orde en er zal ingezet worden op verduurzaming en uitbreiding van samenwerking.

Binnen de coöperatie Parkmanagement De Kolk zal gekeken moeten worden naar mogelijkheden voor samenwerking in coalities – met derden- voor projecten die de gezamenlijk gestelde doelen kunnen bereiken. Daarbij moet vooraf duidelijk worden of er voldoende energie en middelen zijn om zo’n samenwerking aan te gaan, met wie en voor welke termijn. Ook de haalbaarheid en structuur voor het uitrollen van Parkmanagement over de andere bedrijventerreinen in de gemeente Nunspeet zal onderzocht moeten worden.

Ambitie De volgende ambities/thema’s hebben vooral de aandacht, met daarbij omschrijving van de nog optionele verbeterwensen: • Energietransitie: energiebesparende maatregelen bedrijven (collectief), opwek energie via PV, wind of geothermie, gebruik van restwarmte, bedrijventerreinen of clusters daarvan zelfstandig in hun energiebehoefte gaan voorzien en waar mogelijk zelfs leveren aan de omgeving, mogelijkheid van energiehubs • Klimaatadaptatie: vergroening van het terrein en/of gebouwen, vasthouden van water, hittebestrijding, voorkomen wateroverlast • Circulaire Economie: uitwisseling van en omgaan met reststromen, omschakelen naar circulair ontwikkelen en bouwen, leggen van een basis voor uitbouwen van circulaire activiteiten • Verkeer en Vervoer: vervoersmanagement/slimme en schone mobiliteit, goede bereikbaarheid • Leefomgeving: bijdragen aan een gezonde en aantrekkelijke leefomgeving, aandacht voor ruimtelijke kwaliteit, maar ook voor milieukwaliteit, stimulerende omgeving, bijdrage leveren aan de biodiversiteit van het gebied • Digitale bereikbaarheid • Veiligheid: collectieve camerabewaking op het terrein of andere wijzen om veiligheid te bevorderen • Werkgelegenheid: voldoende en geschikte arbeidskrachten • Ontmoeting: gezamenlijke faciliteiten voor bedrijven, horeca op het terrein. • Organisatiegraad: stimuleren van collectieve projecten, opzetten van coalities om projecten tot stand te brengen, gezamenlijke belangen behartigen, in gezamenlijkheid met andere bedrijven(terreinen).

Pagina 21 van 53 Uitwerking Individueel wordt er op bepaalde thema’s/ambities gewerkt aan de verbeteringswensen door de gemeente en/of ondernemer op het terrein door het opzetten van projecten met de daarbij behorende coalities. Daarvoor is het belangrijk om eerst in gesprek te gaan met de diverse stakeholders (overheden, ondernemers, onderwijs en omgeving) van het bedrijventerrein om in gezamenlijkheid te komen tot een gezamenlijk actieplan Toekomst Bestendige Bedrijventerrein met uitvoerbare projecten op korte termijn (1 à 2 jaar) en met een doorzicht naar een langere termijn (van 5 jaar).

Vanuit de Investeringsagenda wil de gemeente Nunspeet voor dit bedrijventerrein: 1. Onderzoek doen naar de bereidwilligheid en mogelijkheden van bedrijven om coalities aan te gaan om projecten tot stand te brengen. 2. Gezamenlijk een lijst met projecten te formuleren waarvoor de nodige middelen en energie beschikbaar is of komt. 3. Duidelijke en niet-vrijblijvende afspraken te maken over de manier van samenwerken en de uitvoering van projecten 4. Tot een kwalitatief hoogwaardig en toekomstbestendig bedrijventerrein zijn gekomen in 2025

Fase 2 Gezamenlijk actieplan -> 1e kwartaal 2021 • Collectieve actiepunten worden geïnventariseerd en haalbare projecten van korte en wat langere termijn worden opgenomen in een actieplan;

Geschat benodigd bedrag voor deze eerste 3 fasen € 25.000,00 + inzet uren gemeente

Fase 4 Uitvoerig geven aan het actieplan -> vanaf 2e kwartaal 2021 tot en met 4e kwartaal 2024 • Projecten uitvoeren waarvoor middelen en energie aanwezig zijn • Aanjagen van lokale initiatieven vanuit een regionale aanpak • Blijven zoeken naar initiatieven, draagvlak en financiële middelen om ambities te realiseren. • Opzetten/uitbreiden van een netwerk • Benodigde kennisontwikkeling en verspreiding hiervan onder de deelnemers; • Monitoring van de resultaten • Aanmoedigen van andere betrokkenen zich aan te sluiten bij de coalities.

Pagina 22 van 53 Industrieterrein Feithenhof Gemeente Nunspeet € 25.000,--

Situatie Bedrijventerrein Feithenhof is in 2009 gerevitaliseerd waarna het een moderne en groene uitstraling heeft gekregen. Het trein- en bus- station zijn op loopafstand en de rijksweg A28 ligt op enkele kilo- meters afstand. Op het bedrijventerrein zijn zeer verschillende bedrijven aanwezig, niet alleen qua omvang maar ook wat karakter en branche betreft met overwegend lichte tot middelzware bedrijvigheid. Shimano, Prominent, B&C Products, Aarding Acoustics en Inclusief Groep zijn voorbeelden van deze verschillende internationale, landelijke en regionale bekende bedrijven. Bedrijventerrein Feithenhof is 27,7 ha groot. Er is weinig tot geen leegstand.

Innovatief afkoppelen van regenwater In het kader van Duurzaam Waterbeheer is gelijktijdig met de revitalisering in 2009 zo veel mogelijk verhard oppervlakte afgekoppeld om de capaciteit van het bestaande riool en de rioolwaterzuivering te ontlasten. Het afgekoppelde regenwater wordt op een innovatieve wijze geïnfiltreerd door diepte-infiltratie. Het totaal afgekoppeld verhard oppervlak is maar liefst 10 ha. Dit betreft niet alleen de openbare ruimte maar vooral de bedrijfsterreinen en de gebouwen.

Ambitie - Voor de Energietransitie - energiebesparende en – opwekkende maatregelen bedrijven (collectief) – is de ambitie om dit voor de bedrijventerrein Feithenhof gezamenlijk op te pakken. - Gezamenlijk optrekken van bedrijven in projecten zal een grote kans van slagen geven voor de uitrol van een samenwerking(sgraad) en uitvoering van ambities. Aansluiting bij al bestaand parkmanagement kan daarbij onderzocht worden. - Een onderzoek naar gezamenlijke duurzame faciliteiten en circulaire economie op dit bedrijventerrein voor de toekomst is eveneens wenselijk om het terrein toekomstbestendig te maken. Bedrijventerrein als centrum voor waardecreatie. Het doel is te identificeren wat de meerwaarde is van ruimtelijke en organisatorische aspecten van bedrijventerrein als entiteit.

Uitwerking - Voor de Energietransitie energiebesparende en –opwekkende maatregelen bedrijven (collectief) onderzoeken met de bedrijven op bedrijventerrein Feithenhof. - Opzetten/aanhaken van parkmanagement op alle bedrijventerreinen in Nunspeet door coöperatie Parkmanagement De Kolk (= nieuw bedrijventerrein) als voorbeeld – en als basis - te stellen. Een en ander met behulp van de Bedrijvenkring Nunspeet waarvan veel MKB- bedrijven in Nunspeet lid zijn. - Onderzoek (laten) doen naar kansen voor gezamenlijke faciliteiten en circulaire economie op bedrijventerrein Feithenhof.

Pagina 23 van 53

Fasering Fase 1 Onderzoek -> 1e kwartaal 2021 • Gesprekken worden georganiseerd met stakeholders van het bedrijventerrein en overheden • Ambities van deelnemers op de verschillende thema’s in kaart worden gebracht • Inzichtelijk maken van de knelpunten zoals ontbreken van energiegebruik gegevens, elektriciteitsnetwerk, verzekeringen zoals bij zon op daken

Fase 2 Gezamenlijk actieplan -> 2e kwartaal 2021 • Collectieve actiepunten worden geïnventariseerd en haalbare projecten van korte en wat langere termijn worden opgenomen in een actieplan, zoals gezamenlijke faciliteiten, organisatiegraad met uitvoering- en financieringsmogelijkheden. • Organisatiegraad van samenwerking • Onderzoek (laten) doen naar gezamenlijke faciliteiten en circulaire economie.

Fase 3 Organisatiegraad van samenwerking formaliseren -> eind 2e kwartaal 2021 • Besluit wordt genomen over de organisatiegraad/vorm van samenwerking waarin besluitvorming, financiën en sturing op het actieplan aan de orde komt • Duidelijke en niet-vrijblijvende afspraken tussen overheden en het bedrijfsleven voor een versnelde verduurzaming van het bedrijventerrein;

Geschat benodigd bedrag voor deze eerste 3 fasen € 20.000,-- + inzet uren gemeente

Fase 4 Uitvoerig geven aan het actieplan -> vanaf 3e kwartaal 2021 tot en met 4e kwartaal 2024 • Projecten uitvoeren waarvoor (gesubsidieerde) middelen en energie aanwezig zijn, zoals circulaire economie. • Aanjagen van lokale initiatieven vanuit een regionale aanpak • Blijven zoeken naar initiatieven, draagvlak en financiële middelen om ambities te realiseren. • Opzetten/uitbreiden van een netwerk • Benodigde kennisontwikkeling en verspreiding hiervan onder de deelnemers; • Monitoring van de resultaten • Aanmoedigen van andere betrokkenen zich aan te sluiten bij de coalities.

Pagina 24 van 53 Lepelingen I en II € 25.000,-- Gemeente Nunspeet

Situatie Lepelingen I is een bedrijventerrein uit de jaren tachtig dat ongeveer 14 hectare groot is. In 2013 is het bedrijventerrein gerevitaliseerd, zodat het een frissere uitstraling heeft gekregen en een bedrijventerrein is geworden waar goed kan worden gewoond en gewerkt. Lepelingen is aantrekkelijk; ondernemers kunnen er met plezier werken en bezoekers voelen zich er prettig. Lepelingen II is eind jaren negentig ontwikkeld en heeft een moderne uitstraling. De meeste bedrijven op Lepelingen hebben een lokaal en regionaal verzorgingsgebied zoals veel autobedrijven, een bouwmarkt, bouwgerelateerde bedrijven en kantoorpanden. Een enkel bedrijf, zoals Hellebrekers Technieken, heeft ook een landelijk en internationaal werkgebied. Lepelingen is goed ontsloten naar de rijksweg A28, hoewel de ontsluiting voor heel grote vrachtauto’s wat lastiger is. Kenmerken: • Gevestigde bedrijven hebben veelal een lokaal en regionaal verzorgingsgebied; goede ontsluiting. • De combinatie van wonen en werken is op sommige kavels mogelijk • Veel autobedrijven, een bouwmarkt, bouwgerelateerde bedrijven en kantoorpanden • Weinig tot geen leegstand

De uitdaging voor Lepelingen I en II is om mee te gaan in de energietransitie en duurzaamheid. Hiervoor is een vorm van organisatie wenselijk wat draagvlak en uitvoering mogelijk maakt.

Ambitie - Voor de Energietransitie – energiebesparende en – opwekkende maatregelen bedrijven (collectief) – is de ambitie om dit voor de bedrijventerreinen Lepelingen I en II gezamenlijk op te pakken. Het vergroenen van het terrein en ‘groene daken’ kan op deze bedrijventerreinen de oplossing zijn voor verkoeling en opslaan van regenwater: hitte/wateroverlastbestrijding en biodiversiteit bevorderen. - Gezamenlijk optrekken van bedrijven in projecten zal een grote kans van slagen geven voor de uitrol van een samenwerking(sgraad) en uitvoering van ambities. Aansluiting bij al bestaand parkmanagement kan daarbij onderzocht worden. - Een onderzoek naar gezamenlijke faciliteiten op deze bedrijventerreinen en mogelijke verkleuring/thematisering voor de toekomst is eveneens wenselijk om het terrein toekomstbestendig te maken. Bedrijventerrein als centrum voor waardecreatie. Het doel is te identificeren wat de meerwaarde is van ruimtelijke en organisatorische aspecten van bedrijventerrein als entiteit.

Pagina 25 van 53 Uitwerking - Opzetten/aanhaken van parkmanagement op alle bedrijventerreinen in Nunspeet door coöperatie Parkmanagement De Kolk (= nieuw bedrijventerrein) als voorbeeld – en als basis - te stellen. Een en ander met behulp van de Bedrijvenkring Nunspeet waarvan veel MKB- bedrijven in Nunspeet lid zijn. - Informatieavond voor de bedrijven/bewoners van Lepelingen I en II over vergroening en groene daken op dat bedrijventerrein met mogelijkheid tot (gesubsidieerde) deelname aan dit project en laten uitvoeren door een professionele partij: informeren, aanjagen en investeren - Onderzoek laten doen naar gezamenlijke faciliteiten op deze bedrijventerreinen en mogelijke verkleuring/thematisering voor de toekomst.

Fase 2 Gezamenlijk actieplan -> 1e kwartaal 2021 • Collectieve actiepunten worden geïnventariseerd en haalbare projecten van korte en wat langere termijn worden opgenomen in een actieplan, zoals vergroening en groene daken, organisatiegraad met uitvoering- en financieringsmogelijkheden. • Organisatiegraad van samenwerking • Onderzoek laten doen naar gezamenlijke faciliteiten, verkleuring/thematisering.

Fase 3 Organisatiegraad van samenwerking formaliseren -> eind 1e kwartaal 2021 • Besluit wordt genomen over de organisatiegraad/vorm van samenwerking waarin besluitvorming, financiën en sturing op het actieplan aan de orde komt • Duidelijke en niet-vrijblijvende afspraken tussen overheden en het bedrijfsleven voor een versnelde verduurzaming van het bedrijventerrein;

Geschat benodigd bedrag voor deze eerste 3 fasen € 20.000,-- + inzet uren gemeente

Fase 4 Uitvoerig geven aan het actieplan -> vanaf 2e kwartaal 2021 tot en met 4e kwartaal 2024 • Projecten uitvoeren waarvoor (gesubsidieerde) middelen en energie aanwezig zijn, zoals vergroening en groen op daken. • Aanjagen van lokale initiatieven vanuit een regionale aanpak • Blijven zoeken naar initiatieven, draagvlak en financiële middelen om ambities te realiseren. • Opzetten/uitbreiden van een netwerk • Benodigde kennisontwikkeling en verspreiding hiervan onder de deelnemers; • Monitoring van de resultaten • Aanmoedigen van andere betrokkenen zich aan te sluiten bij de coalities.

Pagina 26 van 53 Bedrijvenstrip Elspeet € 600.000,-- Gemeente Nunspeet

Situatie In het regionaal programma bedrijventerreinen Noord-Veluwe 2011-2020, zoals dat door de regiogemeenten is opgesteld en door de provincie Gelderland is geac- cordeerd, is aangegeven dat het ontwikkelen van een kleinschalig bedrijfsterrein voor de lokale behoefte in Elspeet onder voorwaarden mogelijk is. Een geschikte locatie voor het realiseren van een kleinschalig bedrijfsterrein (circa 4 hectare) is gevonden op de locatie Diepeweg 20/ Apeldoornseweg 80 in Elspeet. De gemeente Nunspeet is momenteel bezig om het conceptbestemmingsplan Bedrijvenstrip Elspeet op te stellen.

Maatwerk De gemeenten op de Noord-Veluwe hechten eraan dat er in elke gemeente enige ruimte blijft voor het accommoderen van kerngebonden bedrijven in kleine kernen en in het buitengebied die daar uit hun (planologische) mogelijkheden groeien. In kernen met een collectief bedrijventerrein, kunnen deze bedrijven op dat terrein worden gevestigd. In Elspeet (Bedrijvenstrip) wordt een klein bedrijventerrein ontwikkeld dat met name bedoeld is voor de opvang van kerngebonden bedrijven.

Ambitie - Het realiseren van de ontsluiting van de Bedrijvenstrip Elspeet en omgeving via een doordachte rotonde die de verkeersstromen en –gebruikers in dat gebied veilig regelt.

Uitwerking - De rotonde voor de Bedrijvenstrip Elspeet realiseren om de ontsluiting van dit nieuwe bedrijventerrein en omgeving mogelijk te maken.

Fasering (naar verwachting) Fase 1 – ter inzagelegging bestemmingsplan Bedrijvenstrip Elspeet • In het najaar van 2020 wordt het bestemmingsplan van de Bedrijvenstrip Elspeet ter inzage gelegd.

Fase 2 – vaststelling bestemmingsplan Bedrijvenstrip Elspeet en realisering rotonde • Het bestemmingsplan Bedrijvenstrip Elspeet wordt vastgesteld; vooruitlopend daarop kan mogelijk de ontsluitingsrotonde worden aangelegd. • De ontsluitingsrotonde voor Bedrijvenstrip Elspeet wordt aangelegd, naar verwachting in 2021/2022.

Geschat benodigd bedrag voor de realisering van de rotonde voor de ontsluiting van de Bedrijvenstrip Elspeet en omgeving is € 600.000,--

Pagina 27 van 53 1.5. Oldebroek

Entree A28 bedrijvenpark H2O/ Wezep €volgt

Gemeente Oldebroek

Situatie Het bedrijvenpark H2O is volop in ontwikkeling. Om de bereikbaarheid te optimaliseren wordt een nieuwe aansluiting op de A28 gerealiseerd. In principe omvat dit de verplaatsing van afrit 17 op de A28 naar de zuidelijke ontsluitingsweg van Bedrijvenpark H2O.

De provincie Gelderland heeft een samenwerkingsovereenkomst ondertekend met de gemeenten Hattem, Heerde en Oldebroek, Rijkswaterstaat en Ontwikkelings- maatschappij Hattemerbroek B.V voor het aanleggen van een nieuwe aansluiting tussen bedrijventerrein H2O en de A28. De totale kosten van de ontsluiting bedragen circa 20 miljoen euro. In de bestaande situatie is sprake van knelpunten die niet kunnen worden opgelost door de bestaande aansluiting aan te passen. De provincie laat daarom een nieuwe aansluiting aanleggen ter hoogte van de Voskuilerdijk. Er komt een verbindingsweg tussen de nieuwe aansluiting en de Zuiderzee-straatweg (N308), de kruising Rondweg – Duurzaamheidsstraat wordt aangepast en de bestaande aansluiting Wezep op de A28 opgeheven.

Ambitie Deze nieuwe aansluiting zal naast een verkeerskundige inpassing ook een goede landschappelijke inpassing moeten krijgen en een belangrijk onderdeel zijn van de routebeleving van zowel de A28 als de afrit naar het bedrijvenpark.

De nieuwe afrit zal goed moeten worden ingepast en aansluiten op de landschappelijke structuren ter weerszijden van de A28: • Voskuilerdijk • Rondweg • Duurzaamheidsstraat • Nieuwe carpoolplaats • Aanrijden en de entree van het bedrijventerrein

Door de nieuwe inrichting zal de bestaande carpoolplaats op een aanliggende locatie worden gelegd en daarom opnieuw landschappelijk worden ingepast.

Pagina 28 van 53 De ambitie is om te zorgen voor een aantrekkelijke entree van het bedrijvenpark H2O. Hiervoor wordt er gewerkt aan een uitwerkingsplan. De realisering zal plaatsvinden nadat de nieuwe aansluiting A28 is gerealiseerd. Het uitwerkingsplan bevindt zich in de ontwerpfase. Items hierbij zijn klimaatbestendigheid waaronder de integratie van een retentievijver; een goede architectonische invulling van het gebied, inpassing van de carpoolplaats en een goede verkaveling voor nieuwe aantrekkelijke en duurzame bedrijven.

Fasering • Ontwerpfase; 4e kwartaal 2020 • Vaststellingsfase 2021 • Uitvoeringsfase > realisering afslag A28, 2023

Pagina 29 van 53

Herstructuringsopgave Middeldijk 16 Hattemerbroek Gemeente Oldebroek Situatie Van Werven Recycling In 2014 sluit de gemeente Oldebroek met Van Werven Recycling een Uitvoering-overeenkomst (UOK), gericht op het opheffen van knelpunten op 3 bedrijfslocaties in de gemeente Oldebroek. Voor 2 van de 3 locaties zijn de gemaakte afspraken gerealiseerd. Resteert de locatie Middeldijk in Hattemerbroek, pal langs H2O.

Op de locatie Middeldijk (circa 3,5 ha) verricht Van Werven de volgende werkzaamheden: - Open compostering; - Puinbreken; - Op- en overslag van bedrijfsafval, hout en bouw en sloopafval; - Verkoop van zand, grond en grint; - Grondbank activiteiten; - Afvalbrengstation voor gemeente Oldebroek.

De locatie Middeldijk 16 is één van de 15 vestigingen van Van Werven. Van Werven is een in Oldebroek/Gelderland geworteld familiebedrijf, dat in de afgelopen decennia een forse groei heeft doorgemaakt. Bij die groei staan de begrippen circulariteit en kwaliteit van de leefomgeving centraal. Van Werven is actief op het gebied van aanleg van infrastructuur en is Europees marktleider op het gebied van recycling van harde plastics. Dochterbedrijf Heicom is producent van bodemverbeteraars en substraten waarmee de meest uitdagende omgevingen - zoals steden, parken en sportvelden - groen worden en blijven. Er zijn ongeveer 500 mensen werkzaam bij Van Werven.

De bedrijfsactiviteiten aan de Middeldijk 16 hebben een nadelige uitstraling op het bedrijvenpark en ook de leefomgeving Hattemerbroek. De bedrijfsactiviteiten zorgen voor een negatieve uitstraling en belemmeren de realisering van de stedenbouwkundige, architectonische en duurzaamheidsambities voor dit bedrijvenpark voor dit deel van het bedrijvenpark.

Luchtfoto, locaties Van Werven aan de Duurzaamheidstraat en Middeldijk Hattemerbroek

Pagina 30 van 53

Locatie Van Werven aan de Middeldijk 16, grenzend aan bedrijvenpark H2O

Locatie Van Werven aan de Duurzaamheidstraat, Bedrijvenpark H2O

Ambitie In de gemeente Oldebroek is ondernemerschap één van de belangrijke pijlers voor de leefbaarheid en vitaliteit van de gemeenschap. Een van de speerpunten van beleid is om te zorgen voor een goed vestigingsklimaat voor bedrijven door te voorzien in zowel kwantitatief als kwalitatief in duurzame toekomstbestendige bedrijventerreinen. Van Werven is in de gemeente Oldebroek een belangrijke werkgever. Vanwege de nadelige impact wordt voor de bedrijfsactiviteit aan de Middeldijk 16 een andere locatie gezocht, zodat op dit deel van het bedrijvenpark een aantrekkelijke doorontwikkeling van het bedrijvenpark kan plaatsvinden. De H2O BV, de gemeente Oldebroek en Van Werven hebben om die reden een overeenkomst gesloten (UOK) inhoudende dat het bedrijf hier vertrekt zodat deze locatie een ook de locatie aan de Duurzaamheidstraat die in eigendom is van Van Werven bij de verder ontwikkeling van het bedrijvenpark kan worden betrokken, zodat dat hier toekomstbestendige en duurzame bedrijfskavels kunnen worden gerealiseerd. De UOK is gericht op sanering van de huidige bedrijfsactiviteiten aan de Middeldijk in Hattemerbroek. Dit houdt in dat de huidige bedrijfsactiviteiten worden gestaakt, waardoor overlast voor omwonenden en bedrijven op H2O wordt beperkt. In ruil daarvoor: - draagt Van Werven een perceel aan de Duurzaamheidsstraat over aan OMH voor een overeengekomen prijs en kunnen zich ook hier representatieve bedrijven vestigen; - wordt een bestemmingplanwijziging voorbereid om te komen tot een bedrijfsbestemming categorie 3.2 voor de huidige 3,5 ha + 3,5 ha naastgelegen landbouwgrond, die in bezit is van Van Werven; - De UOK bevat een optie van grondruil, gericht op het verplaatsen van de puinbreek- activiteiten van de Middeldijk naar plandeel Hattem (voorheen was het idee dat op Hattem meer zware industrie zou worden gevestigd). Mits naar het oordeel van OMH het puinbreken past binnen de (nieuwe) beeldkwaliteitseisen. Inmiddels is duidelijk dat de grondruil niet plaatsvindt, omdat het puinbreken niet past binnen de huidige beeldkwaliteitseisen; - De provinciale subsidie maakt onderdeel uit van het projectplan dat ten grondslag ligt aan de UOK;

Pagina 31 van 53 - De locatie Middeldijk bevat een bekende bodemvervuiling, als gevolg van een voormalige asfaltcentrale, die als onderdeel van de UOK door Van Werven wordt gesaneerd. - De uitgifte van de te realiseren bedrijfskavels vindt straks plaats onder regie van OMH/H2O.

Uitwerking De bij de UOK betrokken partijen (gemeente Oldebroek, Bedrijvenpark H2O en Van Werven werken momenteel aan de uitvoering van de UOK. Met de provincie Gelderland wordt over de maatschappelijke en financiële uitvoerbaarheid van dit project separaat overleg gevoerd. Er wordt gewerkt aan het voorbereiden van een nieuw bestemmingsplan en zodra dat mogelijk is wordt deze voor vooroverleg in procedure gebracht.

Fasering Omschrijving van de fasering: welke fasen zijn er, in welke fase zit het project nu? ➢ Vooroverleg; 4e kwartaal 2020 ➢ Ontwerpfase OBP; 1e tot 3e kwartaal 2021 ➢ Vaststelling OBP 3e kwartaal 2021 ➢ Beroepsfase BP kan een jaar belopen, tot 3e kw 2022 ➢ Uitvoeringsfase; na onherroepelijk worden bestemmingsplan, planning 2022

Pagina 32 van 53 1.6. H2O

H2O: fietsverbinding Zwolle-H2O € 75.000,-- Gemeente Hattem, gemeente Oldebroek, Bedrijvenpark H2O

Situatie Tussen het bedrijvenpark H2O en Zwolle ligt een nieuwe snelfietsverbinding. Hiermee wordt duurzaam én gezond woon-werkverkeer gestimuleerd en gefaciliteerd. De route is veilig, doordat deze over de hele lengte is voorzien van duurzame verlichting. Dit traject is reeds aangelegd. Met het bouwrijp maken van het Hattems plandeel van H2O wordt de fietsverbinding ook doorgetrokken in het plangebied zelf.

Ambitie

H2O is een modern en duurzaam (all-electric) bedrijvenpark van de toekomst. Door goede fietsverbindingen te creëren met de Zwolle is de fiets een volwaardig alternatief voor de auto in het woon-werkverkeer. Dit is niet alleen gezond voor de werknemers, maar ook voor de congestie op de A28. Dit sluit aan bij het pakket aan maatregelen vanuit het MIRT-onderzoek, waarbij middels een werkgeversaanpak ook ingezet wordt op de fiets. Door de fietsverbinding te voorzien van verlichting is deze ook nog eens (sociaal) veilig. Daarnaast komt op H2O ook een nieuw hotel, die onder andere fietsverhuur zal gaan aanbieden. Daarmee heeft de fietsverbinding ook een recreatieve functie.

Uitwerking & fasering Het gedeelte langs de Zuiderzeestraatweg is reeds aangelegd. Op het terrein moet deze nog worden aangelegd en ontsloten. Momenteel wordt het Hattems plandeel bouwrijp gemaakt. We verwachten dit in de tweede helft 2020 af te ronden. Opdrachtgever hiervoor is de H2O BV. Na voltooiing van de openbare ruimte neemt de gemeente Hattem het onderhoud hiervan over.

Pagina 33 van 53 H2O: groene impuls € 150.000,-- Bedrijvenpark H2O, gemeenten Oldebroek en Hattem

Situatie H2O is en wordt niet alleen een groen bedrijvenpark door het ontbreken van een gasnet (all-electric), maar ook letterlijk. Op het Hattems plandeel wordt een brede groenstrook langs de centrale as van het terrein aangelegd, die in het zuiden uitmondt in een brede groenzone langs de Zuiderzeestraatweg. Deze groenzone vormt een groene buffer en zorgt daarmee voor een landelijke inpassing van het bedrijvenpark in de omgeving. In deze groenzone is ook een faunavoorziening gesitueerd, die een ecologische functie heeft. Deze is reeds aangelegd. In de groenstrook langs de centrale as worden wandelpaden aangelegd. Voor het Oldebroekse deel worden momenteel plannen gemaakt voor een ‘groene impuls’ door het versterken van de biodiversiteit en functie van waterberging en het toevoegen van wandelpaden.

Ambitie Eén van de criteria voor een ‘duurzaam & gezond’ bedrijventerrein in het rapport van Bureau Buiten zijn de mogelijkheden voor wandelen en fietsen: het maken van een lunchwandeling of een ommetje in een kwalitatieve en groene omgeving. We kiezen ervoor om met het bedrijvenpark H2O in te zetten op een kwalitatief hoogwaardig bedrijventerrein, ook als dat betekent dat er door het realiseren van de brede groenstrook minder kavelruimte beschikbaar is. De groene uitstraling is niet alleen mooi, maar ook functioneel: we kunnen hierdoor water beter bergen en het park is geschikt voor langzaam verkeer (wandelen). De centrale kijkas op het Hattems plandeel geleidt ook op natuurlijke wijze de aandacht richting het nieuw te realiseren hotel, in de noordwestelijke punt van het bedrijvenpark.

Uitwerking & fasering Na het bouwrijp maken van het Hattems plandeel wordt gestart met de aanleg van de groenstrook en de groenzone langs de Zuiderzeestraatweg. De faunavoorziening staat er al, maar wordt beter ingebed in haar omgeving. Op het Oldebroekse deel zijn nu plannen in voorbereiding voor de groene impuls. Bedrijvenpark H2O zal de aanlegfase verzorgen, waarna de gemeenten Hattem en Oldebroek het onderhoud op zich nemen.

Pagina 34 van 53

H2O: waterstof impuls € 150.000,-- Bedrijvenpark H2O, gemeenten Oldebroek en Hattem

Situatie Sinds de aanleg in 2007 is bedrijvenpark H2O al gasloos. Bedrijven voorzien in hun warmtebehoefte via bijvoorbeeld warmte-koudeopslag of bijstook met kleinschalige biomassainstallaties. Voor personen- vervoer wordt steeds vaker gebruik gemaakt van elektrische auto’s. Voor bedrijfsmatig vervoer en vrachtverkeer wordt waterstof door velen gezien als de toekomstige duurzame brandstof of energiedra- ger. Om toepassing van waterstof succesvol te maken is het van belang dat er voldoende tankstations beschikbaar komen en dat de geschikte voertuigen betaalbaar zijn. Waterstof kan zeer grootschalig worden geproduceerd, maar ook lokaal. Een restproduct van de productie van waterstof is zuurstof. Als bijvoorbeeld lokaal geproduceerde zuurstof kan worden toegepast als grondstof in een bedrijfsproces op het bedrijvenpark of in de regio, dan ontstaat een win-win-situatie. De verwachting is dat op bedrijvenpark H2O diverse logistieke ondernemingen worden gevestigd. Er zijn initiatieven voor vestiging van een verkooppunt voor waterstof op bedrijvenpark H2O, al dan niet in combinatie met een lokale productiefaciliteit.

Ambitie Verduurzamen vrachtvervoer. Samen met ondernemers op het bedrijvenpark en in de regio verkennen hoe de toepassing van waterstof in de regio een impuls te geven. De beschikbaarheid van waterstof organiseren en ondernemers op weg helpen met de omschakeling van hun wagenpark van fossiel naar waterstof.

Uitwerking & fasering Er zijn diverse Europese en nationale subsidies beschikbaar voor toepassing van waterstof. Zowel voor de aanleg van verkooppunten als voor de aanschaf van voertuigen die rijden op waterstof. Het geraamde budget is bedoeld om personele capaciteit in te zetten om het verkooppunt te realiseren, in combinatie met experimentele omschakeling van bedrijven op waterstof en in combinatie met het toepassen van de bijna 100% zuivere zuurstof elders ingeval er ook een productiefaciliteit kan worden gerealiseerd. Uitvoering in 2021 en 2022.

Pagina 35 van 53

H2O: duurzaam grasfalt € 115.000,-- Bedrijvenpark H2O, gemeente Hattem

Situatie Bij de aanleg van wegen en fietspaden wordt bitumen gebruikt als kleefmiddel in het asfalt. Wegenbouwer NTP Hattem heeft een duurzaam alternatief ontwikkeld voor bitumen, op basis van olifantsgras onder de naam Grasfalt. Grasfalt is veel milieuvriende-lijker dan bitumen. Bij de aanleg van plandeel Hattem van bedrijvenpark H2O doet zich de gelegenheid voor op grote schaal Grasfalt toe te passen. De meerkosten vormen nu een belemmering voor grootschalige toepassing.

Ambitie Duurzaam asfalt: het klink als een paradox, maar het kan écht. NTP Hattem heeft een duurzame vorm van asfalt ontwikkeld: Grasfalt. Door gebruik te maken van olifantsgras is er minder bitumen nodig; een product op basis van aardolie. Olifantsgras is ook nog eens een gewas wat 4x meer CO2 opneemt dan bijv. bomen. Daarnaast is asfalt met olifantsgras een ‘lage tempe- ratuur asfalt’, zodat ook bij de productie minder CO2 wordt geproduceerd. Het is de ambitie van H2O om deze duurzame vorm van asfalt grootschalig te gebruiken op het Hattems plandeel door de deklagen van de auto- en fietswegen aan te leggen met Grasfalt.

Uitwerking & fasering Het Hattemse deel van H2O wordt momenteel bouwrijp gemaakt. Om de deklagen van Grasfalt te voorzien moeten we snel schakelen. We verwachten dit eind 2020, begin 2021 te kunnen realiseren. De geraamde kosten betreffen de meerkosten t.o.v. een reguliere deklaag in de maximale variant.

Pagina 36 van 53

2. West Noord-Veluwe 2.1. Ermelo

Kerkdennen € 100.000,-- (in 2 jaar) Gemeente Ermelo

Situatie 20 bedrijfspanden op een terrein omgeven door woningen. Lopende is de revitalisering inclusief afkoppelen hemelwater openbare ruimte tot aan gevels bedrijfspanden en procesbegeleiding met adviezen gericht op energie besparen, energieneutraliteit voorbereiden op aardgasvrij gebouw en betrekken ambassadeurs. Deze adviezen daarna koppelen aan: a) planvorming warmtetransitievisie Kerkdennen (vanaf 2023) b) stimuleren klimaatadaptie gebouwen c) bewustwording duurzaam vervoer, klimaatadaptatie, groen en natuurinclusief bouwen, biodiversiteit en circulariteit.

Ambitie Focus op duurzaamheid. Bovengenoemde adviezen vervolgens koppelen aan: 1) planvorming warmtetransitievisie Kerkdennen (vanaf 2023) (gebouw licht/warmte), 2) stimuleren klimaatadaptie gebouwen 3) bewustwording duurzaam vervoer, klimaatadaptatie, groen en natuurinclusief bouwen, biodiversiteit en circulariteit. (incl. energiezuinige productie).

Uitwerking 1) verkennen potentie energiebesparen en -opwekken bedrijventerrein in beeld (€ 20.000) overall energieverbruik en met energiescans (energieadvies: gesprek/opname gebouw 300 euro en advies gem. 750 euro) = inhoud scans gaat over energie besparen, duurzame opwek en met aanvullende vragen over circulariteit, klimaatadaptatie, warmtevoorziening, biodiversiteit enz). = rapportage

2) max. 10 bijeenkomsten met ondernemers eerste jaar à 4 uur procesbegeleiding = 40 uur/jaar - gem. tarief 80 euro per uur (totaal €3.200) - o.a. terugkoppelen potentie, kansen voor collectiviteit, enz. - bewustwording, gezamenlijk opgave, noodzaak, nu kansen pakken - werkplan 2021-2024 opstellen N.B. tarief 85-100 euro/uur voor projectleider, 50-65 euro/uur voor ondersteuner

3) uitvoeren werkplan ondersteunen = 8 uur per week x 40 = 320 uur per jaar à 80 euro (totaal € 25.600) o.a. collectieve inkoop, SDE-aanvragen, informatieplicht, financiële ondersteuning, aanvullende technische expertise voor bijv. warmtevoorziening.

4) organisatiegraad versterken voor 2 jaar 8 uur per week x 40 = 320 uur per jaar à 80 euro/uur (€ 25.600 per jaar): totaal afgerond € 50.000 voor 2 jaar

Pagina 37 van 53

Fasering Looptijd 2020-2024 Fase 1 uitvoering: Afkoppelen hemelwater en energieadviezen loopt.

Fase 2 verkenning: vervolg procesbegeleiding en samenwerking op alle thema’s.

Fase 3 verkenning i.r.t. warmtetransitievisie (2023).

Pagina 38 van 53

Veldzicht IV € Gemeente Ermelo

Situatie Laatste 5 uit te geven percelen in het zogenoemde ‘Fase IV’- deel van bedrijventerrein Veldzicht. Uitgiftecriteria zijn vastgesteld, met daarin opgenomen duurzaamheidscriteria met minimumeisen (dak voor duurzame opwek, (aard)gasloos gebouw, verwarmen) en extra scoring (duurzame opwek, energiezuinige productie, circulair materiaalgebruik, duurzaam vervoer, natuurlijk kapitaal en ecologie). Uitgifte wordt gefaseerd gestart (o.i.v. uitloop verwervingszaak).

Ambitie Focus op duurzaamheid, voor het eerst expliciet vanaf de realisatie en uitgifte van gronden voor het laatste stukje bedrijventerrein in Ermelo.

Uitwerking Ondersteuning o.a. collectieve inkoop, SDE-aanvragen, informatieplicht, financiële ondersteuning, aanvullende technische expertise voor bijv. warmtevoorziening. Zie koppeling Veldzicht

Fasering Looptijd 2020-2024 Realisatie zal parallel lopen aan de uitgifte van percelen.

Pagina 39 van 53 Veldzicht € 150.500,-- (in 1 jaar) Gemeente Ermelo

Situatie 68 locaties van 96 ondernemers in het noordelijk deel van bedrijventerrein Veldzicht. Duurzaamheidsaanpak van het grootste bedrijventerrein van Ermelo.

Ambitie Focus op toekomstbestendigheid en duurzaamheid. Ambitie ondernemers verduurzamen met duurzame opwek (zon op dak/RES) en gasloos (warmtetransitie/RWS), klimaatadaptatie (hitte, wateroverlast), groen en natuurinclusief bouwen, biodiversiteit, circulariteit en duurzaam vervoer (fiets, laadinfrastructuur).

Uitwerking 1) verkennen potentie energie besparen en opwekken bedrijventerrein in beeld overall energieverbruik en met energiescans (energieadvies: gesprek/opname gebouw 300 euro en advies gem. 750 euro): Totaal € 96.000, = inhoud scans gaat over energie besparen, duurzame opwek en met aanvullende vragen over circulariteit, klimaatadaptatie, warmtevoorziening, biodiversiteit enz). = rapportage

2) max. 10 bijeenkomsten met ondernemers eerste jaar à 4 uur procesbegeleiding = 40 uur/jaar – gem. tarief 80 euro per uur: Totaal € 3.200 - o.a. terugkoppelen potentie, kansen voor collectiviteit, enz. - bewustwording, gezamenlijk opgave, noodzaak, nu kansen pakken - werkplan 2021-2024 opstellen N.B. tarief 85-100 euro/uur voor projectleider, 50-65 euro/uur voor ondersteuner

3) uitvoeren werkplan ondersteunen = 8 uur per week x 40 = 320 uur per jaar à 80 euro: Totaal € 25.600 o.a. collectieve inkoop, SDE-aanvragen, informatieplicht, financiële ondersteuning, aanvullende technische expertise voor bijv. warmtevoorziening,

4) organisatiegraad versterken 8 uur per week x 40 = 320 uur per jaar à 80 euro/uur: Totaal € 25.600

Fasering Looptijd 2020-2024 Fase verkenning en planvorming i.r.t. energieneutraliteit 2030 en warmtetransitievisie

Pagina 40 van 53 2.2. Harderwijk

Zandlaan € 45.000,-- (onderzoeksbudget) Gemeente Harderwijk

Situatie De uitdaging van bedrijventerrein Zandlaan ligt feitelijk buiten het terrein. De aanwezige bedrijven hebben relatief veel aan- en afvoerbewegingen. Het terrein is op één manier ontsloten: door een woonwijk. Binnen deze wijk heerst het gevoel van verkeersonveiligheid.

Ambitie De oplossing hiervoor kan liggen op het bedrijventerrein. Gemeente Harderwijk zoekt samen met de ondernemers naar een mogelijkheid om de verkeersonveiligheid op te lossen. Het doel is een werkbare aangepaste infrastructuur realiseren voor zowel ondernemers als bewoners.

Uitwerking Onlangs heeft het college ingestemd met het uitvoeren van twee haalbaarheidsonderzoeken: enerzijds de mogelijkheid van bedrijfsverplaatsing en daarnaast een alternatieve gebiedsontsluiting. Hiervoor zijn gesprekken met ondernemers, rijkswaterstaat en de provincie nodig. Het doel is in 2020 duidelijkheid te hebben over de haalbaarheid, waarna het traject van implemen- tatie zal worden opgestart.

Fasering Uitvoering haalbaarheidsonderzoek.

Pagina 41 van 53 Lorentz (natuurzone) € 301.716,-- Gemeente Harderwijk

Situatie In 1991 is het bestemmingsplan ‘vergroting werkgebied Lorentz 1990’ in werking getreden. Dit bestemmingsplan maakte de ontwikkeling van het bedrijventerrein Lorentz II mogelijk. Onderdeel van de ontwikkeling is de aanleg van een natuurzone die bedoeld is als buffer tussen het bedrijventerrein en zijn waterrijke omgeving. Het grootste deel van deze natuurzone is reeds aangelegd. Het eigendom en beheer hiervan is overgedragen aan Vereniging Natuurmonumenten. Het betreft hier het deel tussen de Lorentzdijk en het verlengde van de Fahrenheitstraat. Het laatste deel, tussen de Fahrenheitstraat en het Ooster Mheenpad, is nog niet optimaal ingericht. Deze locatie vormt een potentiele recreatieve poort naar de Mheenlanden en kan dienst doen bij hevige regenval voor waterberging van Lorentz III.

Ambitie Als onderdeel van de revitalisering voor het bedrijventerrein Lorentz is gesproken om de randen van het bedrijventerrein aantrekkelijker en toegankelijker te maken voor de werknemers. De natuurzone kan door werknemers gebruikt worden als pauzeplaats. Natuurmonumenten kan hier mee instemmen. Natuurmonumenten geeft wel aan dat in de natuurzone last is van zwerfvuil. Op sommige plaatsen is geen (gesloten)afscherming tussen het bedrijventerrein en de natuurzone. Hierdoor waait afval van de bedrijfskavels het gebied in. Het plaatsen van een afscherming lost dit probleem op.

Uitwerking Conform het schetsvoorstel de inrichting van de natuurzone Lorentz II af te ronden. Dit voorstel betreft het versterken van de beplanting en het aanleggen van een onverhard wandelpad. Daarnaast worden in de gehele natuurzone op enkele plaatsen pauzevoorzieningen aangelegd en op sommige plaatsen wordt een fysieke afscherming geplaatst om inwaaiend afval te voorkomen. De gemeente is toezichthouder van het project. De Vereniging Natuurmonumenten verzorgd de projectbegeleiding en na aanleg verzorgen zij ook het beheer en onderhoud.

Pagina 42 van 53

Fasering Dit project wordt eind 2020 gerealiseerd.

Pagina 43 van 53

Lorentz (BE-Positief stap 5) € 25.000,-- Gemeente Harderwijk

Situatie In 2017 is de Bedrijvenkring Harderwijk gestart met het verduurzamen van Bedrijventerrein Lorentz. De vastgestelde doelstelling is bedrijventerreinen Lorentz I- II-III binnen 5 jaar energiepositief te maken waarbij de verplichtingen uit de milieuwet meegenomen worden en de ondernemers cashflow neutraal kunnen investeren in de te nemen individuele en collectieve maatregelen. Het project zorgt voor een integrale aanpak van de verduurzaming van de bedrijventerreinen waarbinnen individuele initiatieven voor het geografisch afgebakend gebied kunnen worden opgenomen. Om het doel te realiseren is een deelname van circa 70% op basis van energieverbruik noodzakelijk (150 ondernemers). Het plan (BE-Positief), vindt plaats aan de hand van de 6 stappen in het BE-Positief stappenplan (zie afbeelding). Stap 1 t/m 4 zijn daarin inmiddels afgerond, waarbij kort samengevat, een inventarisatie heeft plaatsgevonden naar de individuele en collectieve duurzaamheidsmaatregelen die uitgevoerd kunnen worden. We staan nu aan de vooravond van het daadwerkelijk uitvoeren van duurzame maatregelen.

Ambitie De ambitie is om vóór 2025 bedrijventerrein Lorentz energieneutraal te hebben. Het plan is definitief, stappen 1 t/m 4 zijn afgerond. 150 Deelnemende bedrijven zijn gescand en voor hen zijn de mogelijkheden voor individuele verduurzaming bekend. De deelnemende bedrijven hebben unaniem gekozen voor verduurzaming via het collectief. Een lokale verduurzamingscoöperatie (Endura) is gevraagd de verduurzaming van de bedrijven op te pakken. Inmiddels ligt er een plan van aanpak.

Uitwerking De volgende stappen moeten gezet worden om tot daadwerkelijk uitvoering te komen: - Selecteren van een projectleider - Opzetten communicatieplan - Bouw website - Organiseren informatie-avond - Formele oprichting Endura Zakelijk - Realiseren van startkapitaal.

Pagina 44 van 53

Fasering Het verduurzamingsplan bestaat uit 6 fasen. Het plan bevindt zich nu aan het begin van stap 5: realisatie van de uiteindelijke verduurzaming

Pagina 45 van 53 Overveld € 325.000,-- Gemeente Harderwijk

Situatie Bedrijventerrein Overveld is een relatief klein bedrijventerrein van 2,6 ha, dichtbij de A28. Het is een volledig stenen terrein met relatief kleine ondernemers. Het terrein is verouderd en kent een tekort aan parkeerplaatsen.

Ambitie Gemeente Harderwijk heeft de wens het terrein samen met de ondernemers op te knappen. Door te investeren in de openbare ruimte moedigt de gemeente de gevestigde ondernemers aan om mee te investeren in een toekomstbestendig bedrijventerrein.

Uitwerking Vanuit de investeringsagenda wil Harderwijk een slag slaan in het moderniseren en vergroenen van bedrijventerrein Overveld. Samen met de ondernemers wordt gekeken naar herinrichting van het openbaar gebied. Daarbij staat het gebruik van duurzame materialen en een versterkte groenstructuur en biodiversiteit centraal.

Fasering Budgetaanvraag is ingediend in de kadernota.

Pagina 46 van 53 Bedrijventerrein Weiburg Stationsomgeving Harderwijk exploitatietekort ca. € 10.000.000,-- Gemeente Harderwijk

Situatie Op het bedrijventerrein Weiburg zijn enkele bedrijven gevestigd die qua aard en schaal niet thuishoren midden in een stedelijk gebied. De locatie is meer geschikt voor hoogwaardige stedelijke voorzieningen (zorginstellingen, onderwijs), kantoren en hoogwaardige representatieve bedrijven die gebaat zijn bij een ligging dichtbij het station en de binnenstad. Op deze locatie is woningbouw denkbaar voor met name doelgroepen die baat hebben bij een ligging bij het station en de zorgvoorzieningen rond het ziekenhuis.

Ambitie In 2011 is de Structuurvisie Stationsomgeving Harderwijk (waar bedrijventerrein Weiburg een onderdeel van uitmaakt) vastgesteld als eerste stap naar de herontwikkeling van dit gebied. Om het gebied meer kwaliteit te geven qua functionaliteit en een uitstraling die past bij een hoogwaardig multimodaal vervoersknooppunt moet de ontwikkeling verder vorm krijgen. De stationslocatie is een belangrijke entree van Harderwijk en moet het visitekaartje worden voor de rest van de stad met een imago ‘Stad tussen Randmeer en Veluwe’. Gezocht wordt naar concepten waarbij bestaande en nieuwe functies elkaar versterken en ook gebruik maken van elkaars ruimten en faciliteiten. Tevens wordt gezocht naar nieuwe mobiliteitsconcepten waarbij autoluw, openbaar vervoer en deelmobiliteit uitgangspunt zullen zijn.

Uitwerking In het voorjaar van 2020 is de gemeente in cocreatie met ontwikkelende partijen bezig om gezamenlijk ambities te formuleren en te realiseren om tot concrete ontwikkeling van het gebied. Door te starten met een ontwikkelvisie wordt helder met welke ambities het gebied ontwikkeld zal worden. Klimaatadaptatie, circulariteit, duurzaamheid en betaalbare woningen zijn daarin belangrijke steekwoorden. Daarnaast geeft de variantenstudie richting aan financiële haalbaarheid. Eind van het jaar is het exploitatietekort nauwkeuriger aan te geven.

Fasering De planning is dat de ontwikkelvisie eind 2020 voorgelegd gaat worden aan de gemeenteraad. In 2021 zullen de benodigde ruimtelijke procedures worden doorlopen. Naar verwachting kunnen 2022 omgevingsvergunning t.b.v. de realisatie van de eerste deelprojecten worden afgegeven.

Pagina 47 van 53

2.3. Putten

Ambachtstraat € 250.000,-- Gemeente Putten

Situatie Het bedrijventerrein Ambachtstraat ligt tussen de diverse woonwijken en de bedoeling is dat dit terrein in de loop der jaren naar wonen zal verkleuren. Het huidige bedrijventerrein is verouderd en niet meer geschikt als bedrijventerrein.

Ambitie Gemeente Putten heeft de wens het terrein te transformeren naar wonen. Met de druk op de (Puttense) wo- ningmarkt en gezien de ligging van het bedrijventerrein is het een goed alternatief nieuwbouwwoningen op het bedrijventerrein Ambachtstraat te realiseren.

Als vervanging van de in te leveren hectares bedrijventerrein wordt bij het NS station een nieuw terrein gerealiseerd: Henslare. Het nieuwe bedrijventerrein Henslare is 10 ha groot. De infrastructuur is beter. Henslare biedt een betere gebiedsontsluiting dan Ambachtstraat. Henslare ligt aan de N301 richting Nijkerk tevens ook aan de A28. Het college en Provincie Gelderland heeft het plan Henslare goedgekeurd. Gemeente Putten is nu nog bezig met een beeld- en kwaliteitsplan en daarop het bestemmingsplan. We verwachten eerste kwartaal 2021 klaar te zijn. We hebben al gesprekken met ondernemers gevoerd. Het bedrijventerrein De Henslare is ook gericht op duurzaamheid. Alle relocatie bedrijven moeten hier aan voldoen.

Uitwerking Er moeten plannen gemaakt worden over hun toekomst met de bedrijven die nu nog op bedrijventerrein Ambachtstraat zitten. De gemeente Putten is gesprekken gestart met de ondernemers. Voor de verkleuring naar woningbouw en ook ter ondersteuning en versnelling van het proces wordt een projectplan verder uitgewerkt.

Fasering De werkzaamheden lopen door tot 2024.

Pagina 48 van 53 3. Regionaal: organiserend vermogen

Organiserend vermogen € 76.000,-- Regionale aanpak (fase 1 en 2 van 4)

Situatie Sectorale beleidsambities en ruimtelijke functies komen samen op een bedrijventerreinen. Voor toekomstbestendige bedrijventerreinen gaat het om een goede koppeling van ondernemers als eigenaren/gebruikers van het terrein en de maatschappelijke opgaven. Het thema toekomstbestendige bedrijventerreinen raakt diverse gemeentelijke beleidssectoren. De realisatie van gemeentelijke en provinciale ambities op het gebied van bijvoorbeeld energietransitie, mobiliteit, onderwijs en arbeidsmarkt, innovatie en circulaire economie zal voor een belangrijk deel plaats moeten vinden op de bedrijventerreinen. Een goede samenwerking tussen ondernemers en de gemeenten is daarbij de sleutel tot succes. Zowel gemeenten als ondernemers hebben opgaven en ambities op bovengenoemde maatschappelijke thema’s. Waar deze voor de overheid centraal staan in het dagelijkse werk, zijn het voor de meeste ondernemers zaken die randvoorwaardelijk zijn. De thema’s zijn van belang vanuit de maatschappelijke verantwoordelijkheid, wet- en regelgeving, voor de continuïteit van de onderneming en de waarde van het vastgoed, maar komen in de prioritering vaak op het tweede plan na de dagelijkse praktijk van de onderneming. Hierdoor ontstaat een disbalans in focus en uitvoeringskracht tussen ondernemers en overheid. Die disbalans staat een effectieve samenwerking aan toekomstbestendige bedrijventerreinen in de weg.

Ambitie Gemeenten willen vanuit het niveau bedrijventerrein met ondernemers in gesprek en vooral tot uitvoering overgaan. Dit naast het bedrijvenkring en ook regionale niveau. Het gaat om samenwerken op basis van gezamenlijke ambities en vertrouwen. Als gemeenten willen we richting ondernemers meer acties bundelen en met hen samenwerken ook op het niveau van het bedrijventerrein (figuur 1). Belangrijk is dat er een goede structurele basis is op een bedrijventerrein.

Figuur 1: Ondersteuning en bundeling inzet overheid gericht op bedrijventerrein

Pagina 49 van 53

We willen met ondernemers verder in gesprek om de basis voor de samenwerking (‘Samen sterk’) in te gaan vullen. Voor het vormgeven van de basis is aanvullende menskracht nodig om samenwerkende ondernemers te ondersteunen. Vanuit dit plan ‘organiserend vermogen’ willen het gesprek van ondernemers faciliteren wat ze samen willen en hoe de gewenste samenwerking het beste kan worden vormgegeven. Vervolgens welke ondersteuning er nodig is. In Figuur 1 ‘verbindings- en gebiedsmakelaar’ genoemd (naar analogie van de andere makelaars die in de regio actief zijn), maar parkmanagement dekt ook de lading.

Vanuit de uitdagingen voor toekomstbestendige bedrijventerreinen is het nodig dat er meer organiserend vermogen per bedrijventerrein komt. Met meer organiserend vermogen op een bedrijventerrein gaan meer ondernemers meedoen, houden trekkers het langer vol, kunnen meer zaken worden opgepakt (‘breedte van de agenda’/figuur 2),is er meer rendement van de inzet (figuur 3) en worden er sneller concrete stappen gezet.

Figuur 2: mate van organiserend vermogen irt breedte van de agenda

Figuur 3: Rendement inzet op opgaven i.r.t. stadia organiserend vermogen

Met meer organiserend vermogen (op een bedrijventerrein) kunnen ondernemers en overheid meer zaken efficiënter (minder tijd) en effectiever (meer rendement) oppakken.

Pagina 50 van 53 Uitwerking De situatie is dat op de kleinere (lokale) bedrijventerreinen beleidsambities voor toekomstbestendigheid lastig tot uitvoering komen. Voor meer rendement op de inzet is meer organiserend vermogen per bedrijventerrein komt. Voor meer organiserend vermogen is het nodig ondernemers te faciliteren. Zeker in de startfase is het aan de overheid haar faciliterend vermogen in te zetten. ‘Faciliteren’ is een kerntaak van de overheid. ‘Hoe het faciliteren te organiseren’ gebeurt in samenspraak van ondernemers en overheid.

Uitgangspunten bij de uitwerking • De ondernemer staat centraal. We gaan met (samenwerkende ondernemers) op zoek naar waar de energie zit bij hen om mee aan de slag te gaan. • We kiezen voor maatwerk op het niveau van het bedrijventerrein. Bepaalde zaken zullen generiek zijn, maar een succesvolle aanpak vraagt altijd maatwerk. De ervaring leert dat een benadering op het niveau van het individuele bedrijventerrein een goede kans geeft op concrete vervolgstappen met commitment. • Het echte eindresultaat zit niet in papier, maar in de energie en wederzijds commitment bij ondernemers en overheid om met elkaar aan de slag te gaan. Dit betekent in hoofzaak een focus op gesprekken en creëren van beweging. Te schrijven plannen zijn ondersteunend hieraan.

Fasering Fase 1A Verkenning energie kleinere terreinen - Q4 2020 Wij stellen een verkenner aan die in samenwerking met NVOO/VNO-NCW en de gemeentelijke bedrijfscontactfunctionarissen verkent waar op de kleinere terreinen energie zit bij ondernemers om aan de slag te gaan met het thema toekomstbestendige bedrijventerreinen en welke onderwerpen dit betreft. Dit gebeurt in afstemming met de bedrijvenkring door het voeren van gesprekken met de ondernemers op de terreinen.

Ter voorbereiding op de gesprekken brengt de verkenner in beeld wat de huidige situatie van het organiserend vermogen en faciliterend vermogen is. Daarbij kijkt deze naar: • huidige mate van samenwerking tussen de ondernemers; • reeds aanwezige toekomstgerichte agenda; • reeds aanwezige aspecten van duurzaam beheer; • reeds aanwezige collectieve financiële middelen. De verkenner bespreekt in de gesprekken deze situatie en de mogelijkheden/noodzaak tot versterking van het georganiseerd vermogen in relatie tot de thema’s waarvoor bij de ondernemers energie bestaat. Op deze wijze wordt bewustwording gecreëerd bij ondernemers van de noodzaak en mogelijkheden die een sterkere organisatiegraad met zich mee brengt. Op basis van de bewustwording wordt bekeken in welke mate er energie bestaat bij de ondernemers om aan de slag te gaan met de versterking van het organiserend vermogen.

Tot slot wordt er door de verkenner gesproken met reeds bestaande regionale organisaties, zoals parkmanagement H2O en Harderwijk en de regionale innovatiemakelaar om te onderzoeken in welke mate daarbij kan worden aangesloten.

Fase 1B Opstellen regionaal plan van aanpak versterking organiserend vermogen op hoofdlijnen – Q4 2020 Op basis van de verkenning stelt de verkenner een plan van aanpak versterking organiserend vermogen op hoofdlijnen op. In dit plan van aanpak komen aan de orde: • Focuspunten/agendapunten per terrein • Welke zaken zijn het beste op welke niveau aan te pakken? (wat is terreinspecifiek?, wat is generiek/terreinoverstijgend?, waar zijn zaken op verschillende terreinen te koppelen?) • Welke vorm van organisatie is er nodig om de agenda goed uit te voeren? Dit kan parkmanagement in verschillende gradaties zijn, maar ook projectgroep/programma rond een thema met een betaalde trekker. • Benodigde financiering op hoofdlijnen (wat is de opgave op dit vlak?)

Pagina 51 van 53

In deze fase selecteert de verkenner ook per terrein of thema een ondernemer/ondernemers met energie, die in de volgende fase de trekker/kwartiermaker willen zijn voor het opstellen van maatwerkplannen/procesplannen. Het is belangrijk dat de ondernemers na de verkenning actief betrokken zijn bij de uitwerking en aan het stuur komen te zitten.

Fase 2 Uitwerken maatwerkaanpak/procesplan voor 5 terreinen – Q1 2021 Vervolgens gaan we de diepte in per terrein. Per terrein ondersteunen we de ondernemers bij het nader uitwerken van de inhoudelijke agenda. Welke organisatievorm hier het beste bij past en hoe dit gefinancierd moet gaan worden. Die uitwerking leidt tot een aanvalsplan/businessplan per terrein. In deze fase praten we niet slechts met bestuursleden en/of enkele ondernemers, maar worden alle ondernemers op het terrein betrokken. Een breed draagvlak voor de plannen is van groot belang voor een goede start. Dit is dus een proces met diverse gesprekken en bijeenkomsten met de ondernemers

Bij de uitwerking wordt ook een profiel opgesteld van de beoogde parkmanager/projectmanager. Parkmanagement is een vak en het kiezen van een professionele parkmanager is de basis voor verder succes. Uit ervaringen elders in het land blijkt dat wanneer hier te eenvoudig over wordt gedacht, verwachtingen niet worden waargemaakt. Bij ondernemers ontstaat dan een negatief beeld over het nut en de mogelijkheden van parkmanagement en de energie voor versterking van het organiserend vermogen lekt weg.

Daarnaast wordt (waar nodig) ook een profiel voor de bestuursleden opgesteld. Wanneer er een verschuiving plaats vindt van een vrijwilligersmodel naar een meer zakelijke aanpak vraagt dit ook andere competenties en inspanningen van een bestuur.

Tot slot is het goed om een opleidingsbehoefte vast te stellen. Voor deskundigheidsbevordering voor het bestuur om goed toegerust te zijn op de nieuwe situatie en taken. Maar dit kan ook gaan om opleiding van een beoogd parkmanager. Denk hierbij aan een situatie van een lokale persoonlijkheid die veel vertrouwen geniet, maar nog geen tot weinig ervaring heeft als parkmanager. Deze kan dan een opleiding volgen en zich wellicht in de beginfase laten ondersteunen door een zeer ervaren parkmanager.

Fase 3 Organisatie inrichten en structurele financiering regelen – Q2 en Q3 2021 In deze fase worden de maatwerkplannen/ procesplannen uitgevoerd. Daarbij is te denken aan activiteiten als: • Het oprichten van een nieuwe of aanpassen van een bestaande organisatie • Werving en selectie van nieuwe bestuursleden • Het werven en selecteren van parkmanager(s)/ projectmanagers • Het oprichten of uitbreiding van een ondernemersfonds of BIZ • Opzetten van een ander financieringsmodel • Aanvragen van projectsubsidies • Kandideren en kwalificeren voor participatie in grotere (landelijke of provinciale) subsidietrajecten voor meerdere bedrijventerreinen

Fase 4 Doorgroeien in de uitvoering - 2022-2024 Zodra de inhoudelijke agenda bekend is en de organisatie staat met de door haar benodigde financiële middelen gaan we over tot de uitvoering van deze agenda. Daarbij is de versterking van het georganiseerd vermogen nog niet voorbij. Dit is een groeiproces. Vertrouwen tussen ondernemers onderling, met een beoogd parkmanager, tussen ondernemers en overheid moet groeien. Vanuit positieve energie op een eerste project volgt een ander. Van een focus op gezamenlijke kostenreductie kan worden overgegaan naar gezamenlijke waardecreatie, naar uiteindelijk een gebiedsonderneming. Bij dit leer- en groeiproces helpen zaken als: • Het jaarlijks herijken van agenda, strategie, aanpak en begroting; • Aansluiting bij een landelijke/provinciale brancheorganisatie; • Intervisie met besturen en parkmanagers uit andere gemeenten/delen van het land. • Opleiding en scholing van parkmanagers en bestuursleden.

Pagina 52 van 53 De ondernemers bepalen hun groeiproces en behoeften. Gemeenten en Provincie bekijken hoe wij de ondernemers hierin kunnen faciliteren.

Huidige situatie De regio staat voor de kleinere terreinen nog bijna geheel aan het begin van de bovengenoemde stappen. In Nunspeet en Heerde is gestart met een eerste verkenning op twee bedrijventerreinen. Deze twee terreinen kunnen gezien worden als pilots voor de rest om generieke lessen uit te trekken voor het proces en de aanpak. Verder kunnen we aansluiten op wat er als is. Op de Noord-Veluwe is nu parkmanagement concreet ingevuld voor: a. Bedrijventerrein Lorentz (Stichting Parkmanagement Harderwijk/ Marion van Gils). b. Bedrijvenpark H2O (Hattem/Heerde/Oldebroek) Coöperatieve Vereniging Parkmanagement Bedrijvenpark Hattemerbroek U.A. (CoVer) /John Hommersom. c. Van de lokale terreinen is er parkmanagement bij Van der Zeelaan (Wapenveld Noord). Verder in een opstartfase bij Broeklanden (Elburg) en De Kolk (Nunspeet).

Op een aantal andere terreinen is er een al dan niet geformaliseerde vorm van samenwerking tussen ondernemers, soms in een bedrijvenvereniging. Zo is er Industrieterrein Heerde Onderneemt voor het bedrijventerrein Molenweg/Europaweg.

In de meeste gemeenten speelt de bedrijvenkring van oudsher een rol in afstemming met gemeenten en daarmee ook voor de samenwerking rond bedrijventerreinen. De samenwerking rond een bedrijventerrein is vaak wat ad hoc (bijv. parkeerproblematiek of facelift).

Begroting

Fase Kosten Planning/ voor Pilot Nunspeet en Heerde Reeds 15-10 gedekt Fase 1a Verkenning energie vanuit inhoud/opgave 5 terreinen € 15.000 15-11 voorgesteld vanuit Noord-Veluwse gemeenten (als vervolg op de pilot voor Nunspeet en Heerde en met eventuele koppelmogelijkheden van al gestart parkmanagement op Lorentz en H2O) Fase 1b Opstellen regionaal plan van aanpak versterking organiserend € 5.000 01-12 vermogen op hoofdlijnen (op basis van ervaringen in de twee pilot- gemeenten en de gemeenten uit fase 1a) Fase 2 - Financiering fase 2 rond 15-01 - Uitwerken maatwerkaanpak/procesplan voor de Noord-Veluwse gemeenten met lokale/(sub)regionale koppelmogelijkheden voor 7/8 € 56.000 01-04 gemeenten (7 x € 8.000) TOTAAL Fase 1 en 2 € 76.000

Op basis van de resultaten uit fases 1 en 2 zijn de fases 3 en 4 voorzien. >Fase 3 Organisatie(s) inrichten en structurele financiering regelen >Fase 4 Doorgroeien in de uitvoering

Het is nog niet mogelijk een bedrag te ramen voor de uitvoering van deze fases. De hoogte van dit bedrag is namelijk geheel afhankelijk van de uitkomsten uit de eerste twee fases en kan behoorlijk in omvang variëren. Wij schetsen de vervolgfases wel, omdat deze fases niet los gezien kunnen worden van de eerste fases. Fases 1 en 2 betreffen verkennende en voorbereidende werkzaamheden om te bepalen waar en hoe het beste kan worden aangesloten op motivatie en energie. In Fases 3 en 4 gaan we over naar de daadwerkelijke uitvoering van de versterking.

Pagina 53 van 53