SIERPIEŃ 2016 SIERPIEŃ

EMOCJE DLA KAŻDEGO

TEMAT NUMERU Zanim powstało Kociewie...

Nie leż, zwiedzaj turystyka pełna wrażeń W NUMERZE Plachandry kociewskie nasze gadki o tym i o tamtym Spróbuj Kociewia z regionalnej książki kucharskiej Ruszaj na Kociewie aktywnie wzdłuż i wszerz Regionu Akcja Kociewie! kalendarz najważniejszych chwil Pogoda dla Regionu czy słońce, czy deszcz... Z Kociewia w daleki świat Na świecie... na czasie... Spis treści

KOCIEWIE SPIS TREŚCI

EMOCJE DLA KAŻDEGO

redakcja Nie leż, zwiedzaj turystyka pełna wrażeń Piotr Kończewski  Kociewie – podróż przez historię 3 teksty  Nasza historia, nasze legendy 5 Jarosław Wojciechowski Natalia Mrozińska  Grodzisko Owidz 1011-2011 7  Spełniające się marzenie 9 współpraca Artur Gliniewicz  Witaj i „Dotknij historii” 11

fotografie  Nie samą historią żyje człowiek 14 Emilia Laskowska Krystyna Gierszewska Magdalena Forc-Cherek Plachandry kociewskie nasze gadki o tym i o tamtym Tomasz Rogalski Andrzej Firyn  O kobiecej stronie słowiańskości 15 Grodzisko Owidz  Kociewskie Morze oknem na świat 20 Urząd Gminy Osiek Urząd Gminy Starogard Gdański Urząd Miasta sxc.hu Spróbuj Kociewia z regionalnej książki kucharskiej Polska Organizacja Turystyczna  Zebrane z kociewskich drzew, Aktualności Turystyczne uzbierane z kociewskich krzaków 17 skład i opracowanie graficzne Anna Kałdus Ruszaj na Kociewie aktywnie wzdłuż i wszerz Regionu  Z kociewskim wiatrem w plecy 18

wydawca Akcja Kociewie! kalendarz najważniejszych chwil  Sierpień – po południu, po zmroku, nocą 22

Pogoda dla Regionu czy słońce, czy deszcz... Kociewski Ośrodek Informacji Turystycznej  Jaka pogoda na sierpień? 23 ul. 30 Stycznia 4 / 83-110 Tczew tel./fax 58 531 37 41 [email protected] www.lot.kociewie.eu Z Kociewia w daleki świat  Ciepło, cieplej… gorąco! Największe sukcesy Kociewiaków na Igrzyskach Olimpijskich 24

Na świecie... na czasie...  Co szósty turysta zagraniczny wykupił przyjazd do Polski w biurze podróży 26 Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych. Zastrzega sobie prawo do redagowania i skrótów nadesłanych tekstów. Nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam, ogłoszeń i tekstów Wielu wrażeń na Kociewiu sponsorowanych.

2 Kociewie, emocje dla każdego | Sierpień 2016 Nie leż, zwiedzaj turystyka pełna wrażeń

Kociewie – podróż przez historię

tekst: Podróż przez historię, bo nie przez Kociewie. W tym numerze poświęcimy Jarosław Wojciechowski sporo miejsca czasom, gdy do Kociewia zostało jeszcze niemal tysiąc lat… Po raz zdjęcia: pierwszy nazwa naszego Regionu w oficjalnych dokumentach pisanych pojawiła się Jarosław Wojciechowski, w 1807 roku. Jak, gdzie i w jakim celu – to temat na zupełnie inne wydanie naszej archiwum LOT KOCIEWIE gazety. Ważny jest fakt, że Kociewie przez tysiące lat Kociewiem nie było...

z Imperium Romanum nad pobliskie Mare Balticum. W tym samym czasie obecność swą kromlechami naznaczyły germańskie plemiona Gotów (zachodnie rubieże Ko- ciewia – Odry). Wczesne średniowiecze (VIII-XIII w.) to rozkwit budownictwa kilkudziesięciu grodzisk, z czego największe znajdowało się nad rzeką Wierzycą, nieopodal Staro- gardu Gdańskiego – o nim, czyli temacie tego wydania naszej gazety, dużo więcej na kolejnych stronach. To, o czym wspomnieliśmy, uwiecznio- ne zostało w zapisce Geografa Bawar- skiego w połowie IX w., gdy wspomina on o plemieniu Verizane (Wierzyczanie). Następnie na ziemie te dotarła chry- stianizacja. W 997 roku misja wiodła tu- tejszymi duktami św. Wojciecha. W 1091 roku siłę pomorskiego honoru i oręża mu- siał uznać okrutny książę Władysław Her- man, ponosząc klęskę w bitwie pod Drzy- cimiem. W burzliwych wiekach XII i XIII, w czasach konfliktów pomorsko-pruskich, na ziemiach tych osiadły (zmieniając już na zawsze jej przyszłość) najsłynniejsze zakony rycerskie – Starogardem Gdań- skim władali joannici, a Terra Wansca (Ziemia Gniewska) zwieńczyli swym słyn- Kociewie Jednak mieszkańcy tych terenów po- nym zamczyskiem Krzyżacy. W 1274 roku przez czas kłaniają się w pas gościom i tu- z religijną posługą przybywa zgromadze- rystom już z zamierzchłych czasów. Czło- nie cystersów, których chlubną siedzibą Scurgon wiek pojawił się tu około 8000 lat temu, stał się z imponującą po dziś dzień na mapie Ptolemeusza 3500 lat temu przybyli tu Prasłowianie, bazyliką katedralną. Średniowieczne nad- a tuż przed początkiem naszej ery ujrzał wiślańskie grody odwiedzali polscy wład- światło dzienne pierwszy historycznie cy – Przemysł II i Władysław Łokietek, plemię Verizane udokumentowany zapis o osadzie dzi- który w 1306 roku stoczył nad Jeziorem siejszego Kociewia (Scurgeon, Scurgon Rokickim bitwę z Brandenburczykami. – Skórcz), występujący na mapie Ptole- Był to okres niezwykłego rozwoju gospo- meusza. darczego naszego regionu, gdy handlowy- od 1807 roku W pierwszych pięciu stuleciach no- mi spadkobiercami Bursztynowego Szla- to Kociewie i Kociewiacy wożytności przebiegał tu archaicznymi ku, prowadziły poszukujących dobrobytu traktami Szlak Bursztynowy, wiodący ludzi Via Regia (Droga Królewska) i Via

3 www.lot.kociewie.eu Nie leż, zwiedzaj turystyka pełna wrażeń

Mercatorum (Droga Kupców). Pierwsza połowa XV w. to okres zamętu i pożogi – najazd husytów, lecz przede wszystkim żywa na całym świecie do dziś pamięć o wojnach polsko-krzyżackich, gdy po wiktorii grunwaldzkiej odzyskano miasta Gniew, Tczew, Starogard, Świecie. To mieszczaństwo i rycerstwo z tych te- renów, jako pierwsze przystąpiło w 1440 roku do Związku Pruskiego, aby przeciw- stawić się ostatecznie krzyżackiej sile. To w Starogardzie Gdańskim rozpoczęła się Wojna Trzynastoletnia (1454-1466), za- kończona definitywnym przepędzeniem ciemiężców z Pomorza. Jednak wielka historia nadal toczy- ła koła swych bojowych wozów pomię- dzy Wisłą, Wdą i Wierzycą. To tu, zimą 1657 roku nad Jeziorem Godziszewskim, bohater polskiego hymnu narodowego Stefan Czarnecki zwyciężył w czasie Po- topu Szwedzkiego nieprzyjacielską armię. To tu, w latach 1667-1696, starostwem w Gniewie zarządzał Jan Sobieski, z któ- rym ramię w ramię podczas bitwy wie- deńskiej roku 1683 walczyły dwa pułki piechoty z tych ziem. W latach zaborów pruskich, nieistnie- nia państwa polskiego na politycznej ma- pie Europy, region nasz z całych sił starał się pozostać ostoją polskości. W kroni- kach Świecia zapisał się autor hymnu na- rodowego, Józef Wybicki, a w tczewskich annałach kolejny polski bohater – gen. Henryk Dąbrowski, dowódca wyzwoli- cielskiej armii w roku 1807 i... tu zakończ- my. Na XIX, XX i XXI wiek przyjdzie czas. Teraz zapraszamy do lektury o fascynu- jącym miejscu sprzed dokładnie tysiąca lat… Dziś atrakcja turystyczna Kociewia rodem z zamierzchłych dziejów.

4 Kociewie, emocje dla każdego | Sierpień 2016 Nie leż, zwiedzaj turystyka pełna wrażeń

Nasza historia, nasze legendy

tekst: Kociewie należy do najstarszych terenów osadniczych na Pomorzu. We wczesnym Natalia Mrozińska średniowieczu nastąpił znaczny wzrost liczby powstających osad, po których do dzisiaj zdjęcia: pozostały liczne grodziska. W wiekach VII-XII wzdłuż samej rzeki Wierzycy oraz na północ Grodzisko Owidz od jej ujścia powstało dwadzieścia dziewięć grodów. Były one nie tylko siedzibami władców, ale także pełniły funkcje militarne czy gospodarcze.

Niedaleko Zblewa znajduje się wieś . Tam, na tzw. na lewym brzegu rzeki. Jak podaje legenda, w noc świętojańską Białej Górze, znajdziemy zarys wałów grodziska wyżynnego, kiedy przyłożymy w tym miejscu ucho do ziemi, usłyszymy modły o którym wzmiankowano w 1908 i 1928 roku. W czasie wyko- przywalonych gruzami cysterskich zakonników. palisk natrafiono na odłamki ceramiki z XIII w. oraz fragment Do kolejnego grodziska już niedaleko. W Ciecholewach konstrukcji rusztowej. Natomiast na zachodnim brzegu jeziora znajdziemy grodzisko wyżynne pod nazwą Zamkowa Góra, Wielkiego Borzechowskiego znajduje się Wyspa Starocińska, połóżone na północno-zachodnim brzegu Jeziora Zduńskiego. na której kiedyś powstał gród wczesnośredniowieczny, potem Zachowały się tam resztki ziemnodrewnianego wału obronne- zbudowany został zamek krzyżacki, a następnie dwór starostów go z kamieniami obrosłymi mchem. Gród powstał prawdopo- borzechowskich. Według legendy starosta z rodziną w czasie dobnie w VII-XI w., choć odkrytą podczas wykopalisk ceramikę wojen szwedzkich był zmuszony uciekać z wyspy. Kula armatnia datuje się na X-XIII w. W pobliżu znajduje się ustronie leśne na- dosięgła jednak jego łodzi. Starosta i jego córka zginęli, ocalała zywane Biwakiem Cesarskim, które związane jest z podaniami jedynie starościna. Mówi się też, że córka nie utonęła, ale będąc o pobycie w nim samego Napoleona Bonaparte. w sytuacji bez wyjścia sama skoczyła do wody. W miejscu gdzie Największe, nadwiślańskie skupisko grodzisk wyżynnych na to się ponoć stało, w czasie wichrów jezioro burzy się i „jęczy”. Kociewiu znajdziemy we wsi Ciepłe, na północ od Gniewu. Re- Dziś, w letnie jasne noce, można zauważyć kobiece widmo, które prezentowane jest przez cztery warownie, z których trzy znaj- ukazuje się nad taflą. dują się obok siebie. Powstawały one w związku z różnorodnymi Wracając do Starogardu Gdańskiego i kierując się na wschód przeprawami przez Wisłę, aby kontrolować tranzyt i pobierać przejedziemy przez wieś zwaną Brzeźnem Wielkim. Znajdziemy opłaty od obcych statków. tam domniemane grodzisko wyżynne o nazwie Zamczysko lub W Dzierżążnie znajduje się domniemane grodzisko wyżyn- Zapadły Klasztor. Znajduje się ono w rejonie przełomu Wierzycy, ne, pozostałość po grodzie z XII-XIV w., zlokalizowane w miej-

5 www.lot.kociewie.eu Nie leż, zwiedzaj turystyka pełna wrażeń

wprowadził gryfa do swego książęcego herbu, który z czasem znalazł się też w herbie miasta Tczewa. Pomiędzy Gniewem a Nowem leży Opalenie. Znajdziemy tam grodzisko wyżynne po grodzie z VII-IX w. Według przekazów ludowych historią okolic inte- resował się król Jan III Sobieski, lecząc tu latem reumatyzm nabyty podczas służby wojskowej. Niedaleko Zblewa leży , tam grodzisko wyżynne, położone nad lewym brzegiem rzeki Piesienicy. Jest pozostało- ścią po grodzie z VIII lub IX w. Ceramika znaleziona podczas wykopalisk to wiek VIII-IX i XI-XII. Według podania, nieopo- dal grodziska stała karczma, w której często przesiadywali kupcy-rabusie. Skra- scu dzisiejszego kościoła. Według legendy pierwszy kościół dzione łupy chowali w zakamarkach grodziska lub w nieopodal w miejscowości zapadł się pod ziemię. Jego miejsce pokryły leżącej dolinie, nazywanej Piekiełkiem, bowiem często łupy ginę- pastwiska. Pewnego razu ziemię zaczął ryć wół i nikt nie mógł ły tam jak w piekle. go powstrzymać. Jakież było zdumienie ludzi, gdy z ziemi ukaza- Jadąc w kierunku Świecia przejedziemy przez Sartowice. ły się ramiona krzyża. Mieszkańcy postanowili kopać dalej i po Znajduje się tam grodzisko wyżynne położone na skarpie nad- trzech dniach odkopali cały kościół. Mówi się, że ów byk co roku wiślańskiej jako pozostałość po grodzie Świętopełka II (XIII w.), w dzień, w którym dokonał dzieła, zjawia się w tym miejscu, aby zabezpieczającym i kontrolującym przeprawy przez rzekę. Oko- oddać cześć kościołowi. liczne wzgórza nazywa się Diabelskimi Górami lub Czarcimi Ka- Przy ujściu Wierzycy do Wisły leży Gniew. Tam, w IX w. znaj- zalnicami. Według legendy przesiadywał na nich diabeł, który dowały się dwa grody: jeden w pobliżu nieczynnej dziś stacji spychał ludzi do piekła, które miało kształ olbrzymiej jamy. PKP, a drugi na wschód od Wierzycy – w miejscu, gdzie krzyża- Za Świeciem natomiast, znajduje się Topolno, a w nim wcze- cy wybudowali potem zamek. Grody strzegły Drogi Królewskiej, sno-średniowieczne grodzisko wzniesione na wzgórzu moreno- szlaku wiślanego oraz terenów przed napadem Prusów. Do dziś wym pradoliny Wisły prawdopodobnie na przełomie VIII-IX w. krążą legendy o podziemiach, których korytarze miały prowadzić Ze względu na charakterystyczny kształt nazywane jest przez poza mury i fosy. miejscową ludność „Talerzykiem”. Ze szczytu rozpościera się sze- W pobliżu wsi Subkowy leży wieś Gorzędziej. W niej znajdzie- roka panorama na dolinę Wisły. my owalne grodzisko wyżynne, które jest pozostałością po gro- Jadąc z Tczewa do Starogardu Gdańskiego mijamy wieś dzie z VII-IX w. Strzegł on szlaku lądowego i wiślanego. W 1251 Waćmierek. W niej znajduje się jedyne dobrze zachowane na roku był własnością księcia Sambora II. Zgodnie z legendą, Kociewiu grodzisko nizinne, pozostałość po grodzie z VIII-IX w. w marcu 997 roku płynący Wisłą do Prus św. Wojciech zatrzymał Legenda mówi o odbywających się przy jeziorze ostatnich po- się koło Gorzędzieja, gdzie pod dębem odprawił mszę. gańskich dożynkach, z udziałem świątyni Swaroga, Waćmia i jego Jadąc na zachód, w kierunku Wdzydzkiego Parku Krajobra- córki Graży. Zakłócone zostały one przez książęcych rycerzy, zowego znajdziemy się w Starej Kiszewie – grodzisko nizinne reprezentujących nową wiarę chrześcijańską. Zgasili oni świę- na lewym brzegu Wierzycy, gdzie dziś znajdują się ruiny zamku ty ogień, a postać Swaroga runęła na ziemię. Ocalała Graża, nie krzyżackiego, który został wzniesiony na miejscu dawnego grodu mogąca się z tym pogodzić, utopiła się w jeziorze. Na pamiątkę z XIV w. Według podania przydrożny kamień, przyniesiony przez zmieniło ono kształt na podobny do stojącej, smutnej dziewczyny. miejscowych chłopów z ruin grodu, w każdą noc świętojańską To tylko niektóre z grodzisk znajdujących się na Kociewiu. Za- przybiera postać pięknej młodej kobiety – Januty, pragnącej spo- chęcamy do wybrania się na poszukiwania innych, możliwe, że tkać się z ukochanym Wawrzychem, który był tu więźniem. wciąż nieodkrytych. Pozostałości po wczesno-średniowiecznych Nieopodal Tczewa leży Lubiszewo. W nim istnieją dwa gro- osadach to oczywiście nic innego jak rowy, wały i pagórki, jednak dziska: nizinne, zwane Dolnym Zamkiem, jako pozostałość po sam fakt, iż przed wieloma wiekami ziemie, które teraz nazywa- grodzie z VII-IX w., który strzegł trasy królewskiej, oraz wyżyn- my Kociewiem, miały tak wiele punktów obronnych oraz miejsc ne – Górny Zamek, położone w miejscu dzisiejszego kościoła, zorganizowanego zamieszkania pradawnej ludności, może być pozostałość po grodzie powstałym w X-XI w., który w 1229 zachętą do zgłębiania zamierzchłych dziejów tej krainy. roku wskazywany był jako siedziba księcia Sambora II. Według legendy, pewnego dnia dwuletnia córka Sambora II Zwinisława została porwana z podwórza przez drapieżnego ptaka. W pobli- Opracowano na podstawie: żu znalazło się też inne stworzenie, gryf, który wyrwał drapież- J. Milewski, Szlakiem prawdy i legendy o grodziskach nikowi dziecko i zwrócił ojcu. Sambor w dowód wdzięczności VII-XIII wieku na Kociewiu

6 Kociewie, emocje dla każdego | Sierpień 2016 Nie leż, zwiedzaj turystyka pełna wrażeń

Grodzisko Owidz 1011-2011

tekst: Dzisiejsze Grodzisko Owidz to pozostałość po wczesnośredniowiecznej osadzie, Jarosław Wojciechowski którą założono na początku XI wieku. Jeśli miało to miejsce na przykład w 1011 zdjęcia: roku, to musiało minąć tysiąc lat, by turyści mogli odwiedzić współczesną atrakcję Grodzisko Owidz, archiwum turystyczną. A jak wyglądała w skrócie historia dawnego grodziska i tego miejsca LOT KOCIEWIE przez całe millenium?

Warownia Oczywiście dokładna data powstania gro- czowie starali się ze wszystkich sił, by było nad Wierzycą dziska nie jest znana. Przeprowadzone jak najbardziej niedostępne. Do grodu badania archeologiczne, a także analiza można było się dostać jedynie od jednej, dziejowa okolicznych terenów, wskazują zachodniej strony, gdyż cała resztę obwo- początek XI w. jednak właśnie na wczesnośredniowiecz- du opływały wody Wierzycy. powstanie ne pochodzenie grodu. Gród lokowano Oprócz walorów obronnych teren w dorzeczu Wierzycy, w jednym z jej zako- sprzyjał też początkom rolnictwa. Natu- koniec XII w. li około 2 kilometrów na wschód od Staro- ralne koryto rzeki oraz prace melioracyjne gardu Gdańskiego. Nawet dla współcze- zaowocowały powstaniem żyznych gleb upadek snego laika konstrukcja sprzed wieków brunatnych i mułowo-torfowych. musi być imponująca. Wyniesiony na Wał grodziska tworzyła trzyrzędowa 12-18 m wysokość 12-18 metrów, o 120 metrach skrzynia, którą wypełniono piaskiem, gliną wysokość długości i 50 metrach szerokości gród był i żwirem, próchnicą i faszyną, czyli wiązka- obronnym, gdyż odstraszał przyjezdnych mi powiązanych gałęzi wiklinowych. samym widokiem. Dziś, metaforycznie Przez stulecia drewniane elementy zo- 120×50 m pisząc, Grodzisko Owidz, otwarte jest dla stały spalone lub rozłożone. Zwieńczenie wymiary gości-turystów ze wszystkich stron. Nie- wału, jego palisada i kamienny płaszcz gdyś pierwsi jego mieszkańcy i budowni- także nie przetrwały...

7 www.lot.kociewie.eu Nie leż, zwiedzaj turystyka pełna wrażeń

Grodzisko Owidz w czasach swojego rozkwitu wyglądało tak jak w historycz- nych filmach: brama główna, drewniana wieża obserwacyjna, palisada. Przestrzeń mieszkalna nie była rzecz jasna widoczna dla postronnych. Plac, wnętrze grodziska zwane majdanem, składało się z zabudo- wań drewnianych. Gospodarze tego miej- sca mieszkali w półziemiankach, gdyż ich domostwa były częściowo zagłębione w ziemi. Ani wspomniane domy, ani bu- dynki gospodarcze nie przylegały bez- pośrednio do wewnętrznej części wałów. Wewnątrz grodu powstał w ten sposób ciąg komunikacyjny. Ówcześni Słowia- nie byli dobrze przygotowani do trudów życia i przetrwania w świecie przed wie- loma wiekami. Gród posiadał spiżarnie, wędzarnie, piece, śmietniki oraz grodzą- Największa świetność dawnego Owi- poroża, kości, gliny, kamienia, krzemienia, ce płoty. dza nie trwała długo – sto, może sto pięć- bursztynu oraz szkła. W wyobraźni postrzegamy tych daw- dziesiąt lat. Powstała na początku XI wie- Prace archeologiczne poświadczyły nych ludzi jako przedromantycznych ku warownia upadła na koniec wieku XII. miejscowe garncarstwo, hutnictwo, ko- piewców ognia, wiatru, wody, pląsających walstwo oraz ślady domowego rzemiosła. w wiankach na głowie w noc Kupały. Tak Minęło niemal osiemset lat… Mieszkańcy grodu zajmowali się uprawą bywało od święta. Na co dzień ich życie W 1957 roku, na Kociewiu, nieopodal roli, hodowlą, rybołówstwem i łowiec- wypełnione było licznymi obowiązka- Starogardu Gdańskiego ruszyły pierwsze twem. Znaleziska takie jak XI-wieczne mi: uprawą roli, hodowlą, rybołóstwem powierzchniowe prace archeologiczne. denary (srebrne monety) czy odważniki i łowiectwem. Wtedy też powstawały Wtedy i kolejnych latach 1961, 1962, wskazują na dokonywanie na terenie gro- pierwsze zawody, a mistrzostwo w swoim 1967, 1972, 1986 i 1992 mieszkańcy Sto- du również transakcji wymiennych. fachu zdobywali pierwsi profesjonaliści licy Kociewia mogli obserwować naukow- Po kilkudziesięciu latach skrupulat- w kowalstwie, garncarstwie, szewstwie, ców, którzy odkrywali ich przeszłość. nych badań, prac, wykopalisk owidzka wa- włókiennictwie i ciesielstwie. O tym, że Głębiej specjaliści brnęli od 1973 roku, rownia zaczęła odżywać... Najpierw relik- przestawały to być czasy przedroman- gdy rozpoczęto badania wykopaliskowe. ty z nią związane znalazły swoje miejsce tyczne wskazuje również fakt, iż dawni Kolejne z nich miały miejsce w 1975 roku, w muzealnych gablotach, by w 2012 roku mieszkańcy grodu myśleli w sposób mer- oraz w latach 1977-1979. Finał prac miał Gród Owidz ponownie zwieńczył wznie- kantylny. Wykorzystali biegnący przez ich miejsce od 2006 do 2009 roku. sienie w zakolu Wierzycy pod Starogar- ziemie szlak z Gdańska do Wielkopolski Jak obliczono, wieloletnie działania dem Gdańskim... – zajmowali się handlem, czego dowodem doprowadziły do założenia 33 wykopów. są znalezione po wiekach monety o nie- Wszystkie te stanowiska dały razem po- mieckim pochodzeniu. Handel miał także wierzchnię 623 m2 – a to tylko 10% po- charakter wymienny, gdyż oprócz srebr- wierzchni całego grodziska! nych monet (denarów) odkryto także od- Podczas badań powierzchniowych, ważniki. sondażowych, wykopaliskowych oraz Rozkwit Grodziska Owidz skończył się zwykłych znalezisk luźnych pozyskano wraz z pożarem – strawił on wszystko, prawie 37 000 fragmentów ceramiki, tak, że ślady spalenizny odnajdywane były blisko 11 000 fragmentów kości zwie- Opracowano na podstawie: podczas prac archeologicznych w każdym rzęcych oraz około 400 tzw. zabytków powstającym wykopie. wydzielonych sporządzonych z metali, www.owidzgrodzisko.pl

8 Kociewie, emocje dla każdego | Sierpień 2016 Nie leż, zwiedzaj turystyka pełna wrażeń

Spełniające się marzenie

tekst: To był jesienny, pamiętny dzień, w którym w drzwiach biura Magdaleny Forc-Cherek Magdalena Forc-Cherek, w Urzędzie Gminy Starogard Gdański stanął pan Andrzej Błażyński – dyrektor Muzeum Redakcja KOCIEWIE Ziemi Kociewskiej w Starogardzie i członek stowarzyszenia FIBULA. Powiedział, że zdjęcia: potrzebuje pomocy i wsparcia przy ciekawej inicjatywie: rekonstrukcji Grodziska Urząd Gminy Starogard w Owidzu. Szukając zainteresowanych tematem pukał już do wielu drzwi. Trafił też Gdański, LGD Chata do nich, do Gminy Starogard Gdański, gminy w której usytuowane jest grodzisko. Kociewia

Jego pasja dla tego zadania udzieliła się Wójtowi Gminy Starogard Gdański Sta- nisławowi Połomowi i ówczesnemu Pre- zesowi Lokalnej Grupy Działania Chata Kociewia Marianowi Firgonowi. Zgodnie stwierdzili, że pomysł wart jest zaanga- żowania i rozważenia, by się na poważnie zając działaniami umożliwiającymi speł- nienie tego wielkiego marzenia pana An- drzeja i innych członków Stowarzyszenia FIBLUA. To marzenie stało się też wielkim planem Gminy Starogard Gdański i LGD Chata Kociewia – planem na promowanie Kociewia i Gminy, na podniesienie jego i jej walorów turystycznych. Akurat w tym czasie LGD Chata Kocie- wia dysponowała środkami na realizację Zintegrowanej Strategii Rozwoju Lokalne- go w ramach Programu LEADER+. Zarząd Chaty Kociewia bez żadnych wątpliwości zgodził się na sfinansowanie stworzenia koncepcji zagospodarowania terenu. To ta koncepcja dała początek późniejszym dzia- łaniom inwestycyjnym dla tego projektu. Pozwoliła też zaangażować się Powiatowi Starogardzkiemu, który zgodził się na prze- kazanie terenu na odtworzenie Grodziska.

- Po powstaniu koncepcji, kiedy znany był już zakres przedsięwzię- cia wiele osób wątpiło w możliwość sfinansować z nich część kosztów ta- Jednak na pewno realizacja projektu realizacji tego zadania… – mówi kiego projektu. Trzeba powiedzieć, nie udałaby się, gdyby Zarząd Woje- Magdalena Forc-Cherek, obecny że w realizację tego zadania zaanga- wództwa Pomorskiego z Marszałkiem Prezes LGD Chata Kociewia. - Jed- żowało się wielu ludzi: pracowników Mieczysławem Strukiem na czele nie nak my – zapaleńcy – wierzyliśmy, Urzędu Gminy Starogard Gdański uwierzył, że wzbogaci on zasoby hi- że możliwe jest jego wykonanie. Tym (wydziałów inwestycji, księgowości, storyczne, turystyczne i kulturalne bardziej, że projekt zyskiwał coraz planowania przestrzennego, roz- Pomorza. szerszą przychylność. Dodatkowo woju), projektantów, wykonawców w tym czasie weszły w życie nowe robót budowlanych, inspektorów Dwukrotnie przedsięwzięcie dofinan- programy Unii Europejskiej na lata nadzoru. Trudno zliczyć i wymienić sowano w ramach Regionalnego Programu 2007-2013, które pozwalały na to, by wszystkich pracujących na jego rzecz. Operacyjnego dla Województwa Pomor-

9 www.lot.kociewie.eu Nie leż, zwiedzaj turystyka pełna wrażeń skiego na lata 2007-2013 na realizację grodziska i wybudowania budynku projektów obejmujących poszczególne wystawienniczego. Potem powstał elementy grodziska. Dwukrotnie twórcy amfiteatr i zaplecze parkingowe. Ko- otrzymali dofinansowanie w ramach Pro- lejne działania to plac zabaw i przy- gramu Rozwoju Obszarów Wiejskich na stań. Przez cały ten czas dbaliśmy lata 2007-2013 na realizację kolejnych jego o zagospodarowanie zielenią i urzą- elementów (w ramach programu LEADER dzanie całego ponad 8 hektarowego od Lokalnej Grupy Działania Chata Ko- terenu. W tym roku powstaje ścieżka ciewia i z Urzędu Marszałkowskiego w ra- rowerowa od zjazdu na Owidz, do Ja- mach działania Odnowa i rozwój wsi). Do nowa (skrzyżowanie z drogą 222 od realizowanych projektów przyłączyło się Starogardu w kierunku Skórcza). Pla- też Miasto Starogard Gdański, które było nujemy jeszcze urządzenie przystani finansowym partnerem w ich realizacji. kajakowej w ramach programu „Po- morskie szlaki kajakowe”. - Zaczęliśmy faktycznie wykony- wać zadanie w 2007 roku i prace Minione lata dla zespołu biura LGD Magdalena Forc-Cherek, właściwie trwają do dziś – opowiada Chata Kociewia to był czas konstruowa- Wiceprezes LGD Chata Kociewia nam Magdalena Forc-Cherek. - Cią- nia wydatków w ramach projektów, pla- w latach 2006-2016, gle jeszcze planujemy, jak to miejsce nowania, pisania wniosków przez Magda- Naczelnik Wydziału Rozwoju uatrakcyjnić, jak sprawić, żeby wię- lenę Forc-Cherek i jej zespół: Bartłomieja Gminy Starogard Gdański, cej osób chciało w nim być. Chcemy Sadowskiego i Karolinę Szambowską. To od czerwca 2016 wykorzystać wszystkie dary natury, trudny i wspaniały jednocześnie czas re- Prezes LGD Chata Kociewia historii i kultury, które się ze sobą alizacji tych projektów i współpracy ze połączyły w Owidzu po to, by przy- wspaniałymi ludźmi: Marią Michel (na- bliżyć mieszkańcom i turystom naszą czelnik Wydziału Gospodarki Komunal- kociewską historię i kulturę. Budowę nej i Inwestycji), Marianem Firgonem zaczęliśmy od zrekonstruowania (Prezesem LGD Chata Kociewia i z wielką pasją głównym nadzorującym to zadanie w Urzędzie Gminy Starogard Gdański), Eugenią Treder (wspaniałą księgową, czu- wającą nad poprawną finansową i księgo- wą realizacją projektu) i Elżbietą Sadow- ską (przychylnym Skarbnikiem Gminy). To czas pracy z pełnym przyzwoleniem na te działania od Wójta Gminy Stanisła- wa Połoma i Rady Gminy Starogard z jej Przewodniczącymi Janem Wierzbą i Jac- kiem Olszewskim. Rady, która traktuje Grodzisko Owidz jak turystyczny skarb i ciągle bardzo dba o jego rozwój, dobry wizerunek i aktywną działalność.

- Wielkim dziełem jest to, że wszy- scy pracujący przy realizacji przed- sięwzięcia uwierzyli w to teraz już NASZE marzenie o Grodzisku w OWI- DZU – mówi Magdalena Forc--Che- rek. - Bez wątpliwości byli przekonani o potrzebie jego realizacji, pozwolili nam realizatorom działać. Bez wszyst- kich ludzi i instytucji naprawdę nie udałoby się. Przed Przed Gminą Sta- rogard Gdański jeszcze wiele wyzwań, których realizacja sprawi, że Grodzi- sko Owidz będzie jeszcze ciekawsze, bardziej atrakcyjne. Zapraszamy, by tego doświadczać tu w dni powszednie i od święta...

10 Kociewie, emocje dla każdego | Sierpień 2016 Nie leż, zwiedzaj turystyka pełna wrażeń

Witaj i „Dotknij historii”

tekst: Zapraszamy do odwiedzin atrakcji turystycznej na skalę kraju. Grodzisko w Owidzu Grodzisko Owidz, jest niepowtarzalnym obiektem dziedzictwa kulturowego. Stanowi największy Redakcja KOCIEWIE zrekonstruowany gród wczesnośredniowieczny na Pomorzu. Średniowieczny Gród zdjęcia: z majdanem, podgrodzie w malowniczym zakolu Wierzycy, plac zabaw, amfiteatr na Emilia Laskowska, 400 miejsc oraz budynek wystawienniczy z restauracją i dwiema przestronnymi salami – Grodzisko Owidz tworzą miejsce, które daje nieograniczone możliwości.

- Każda dziedzina wiedzy odpowiednio „po- z gliny. Nam, ludziom przyzwyczajonych do replikę średniowiecznej monety, która bę- kazana” jest w stanie zainteresować nawet wszelkich wygód, ciężko sobie to nawet wy- dzie nie lada pamiątką z Owidza. Podczas tych, którzy nie są nią zainteresowani – obrazić, choć często zwiedzających zachwy- imprez historycznych wiedzą dotyczącą opowiada Marek „Nabi” Ruśniak, który ca cisza, spokój i fakt, że w tym miejscu ma- swojego fachu dzielą się także: kowal, w Grodzisku jest przewodnikiem. - Słowo gicznie zwalnia czas. tkaczka i zielarka – zachęcając tym sa- „pokazana” jest tutaj kluczowe i użyłem go W Grodzisku można skorzystać z bo- mym do spróbowania swoich sił w wyko- nie bez powodu. Staramy się, aby każdy, kto gatej oferty warsztatowej. Na zajęciach nywanych przez nich pracach. Taka forma przekroczy bramy owidzkiego grodu dotknął ceramicznych poznać można różnorakie podawania wiedzy jest o wiele bardziej historii, doświadczył życia w średniowiecznej techniki, zobaczyć jak dawniej wytwa- atrakcyjna i idealnie wpisuje się w motto osadzie, przeniósł się w czasie. Wszystkie rzano naczynia codziennego użytku oraz Grodziska, które brzmi: „Dotknij historii”. eksponaty w chatach można wziąć do ręki, stworzyć własne dzieła z gliny. Na torze Jest jeszcze jedna idea, która przyświe- przyjrzeć się im z bliska – często zachęcam łuczniczym można zmierzyć się z łucz- ca temu miejscu, którego gościem najczę- turystów, aby zamknęli oczy i wyobrazili so- nikami i nauczyć się strzelania z replik ściej bywają dzieci, a mówi ona by uczyć bie, że mamy wiek XI, że za moment trzeba dawnych łuków, a w warsztacie menni- bawiąc. wyjść na polowanie, bo inaczej nie będzie co czym wszyscy zainteresowani techniką - Zdajemy sobie sprawę, że nie każdy, kto jeść, że z rzeki trzeba przynieść wodę do pi- pracy mincerza oraz narzędziami, którymi zawita w nasze progi, jest pasjonatem histo- cia, że naczynie do którego tą wodę wlejemy się posługiwał, mają szansę przyjrzeć się rii, zwłaszcza ci najmłodsi, dlatego szukamy często trzeba było najpierw samemu ulepić temu z bliska i własnoręcznie wykonać form, które pozwolą im wynieść z pobytu

11 www.lot.kociewie.eu Nie leż, zwiedzaj turystyka pełna wrażeń

w Grodzisku nieco wiedzy, którą przemyca- dzieciech i Bdzigost, którzy rywalizowali my bawiąc się przy tym na całego – mówi ze sobą w każdej możliwej dziedzinie. Joanna Gerigk-Bojanowska, animatorka kultury w Owidzu. Od dwóch lat w ofercie Grodziska jest Plebejada to genialny urodzinowa gra terenowa – to pomysł na sposób na integrację grupy. wyjątkową aranżację imprezy urodzino- Zabawne konkurencje wej dla dziecka i jego małych gości, któ- w średniowiecznym klimacie, rych animatorzy zabierają na wyprawę budzą w dzieciakach ducha z mapą w poszukiwaniu skarbu, ukrytego rywalizacji i sportowy zapał! przez pradawnych mieszkańców Grodu. Wyjeżdżamy stąd zmęczeni, Bogata oferta dla przedszkoli i szkół za- ale zadowoleni. chęca do zorganizowania w Grodzisku spotkań integracyjnych i wycieczek szkol- Ta opinia opiekuna jednej nych. Punktem obowiązkowym dla grup z wycieczek, bynajmniej nie jest zorganizowanych jest emocjonująca roz- odosobniona. grywka dwóch drużyn, czyli Plebejada. Podczas tej zabawy uczestnicy cofają się w czasie do wieku XI, kiedy w jednej z gro- Dla tych, którzy interesują się historią dowych chat mieszkało dwóch braci: Bę- i chcieliby przenieść się w czasie oraz po- czuć na własnej skórze, jak wyglądało życie w XI wieku, Grodzisko wprowadziło w tym roku nową ofertę: „Średniowieczna Zielona Szkoła”. Pomysł zrodził się w głowie nauczy- cielki historii ze Starego Pola, która w ra- mach nagrody dla uczniów uczestniczących w zajęciach historycznych i artystycznych w swojej szkole, zabrała młodzież do Gro- dziska. Trzy dni, które tu spędzili wypełnio- ne były przeróżnymi zajęciami związanymi z wszelkimi aspektami życia w słowiańskiej osadzie, łącznie z przygotowywaniem po- siłków w grodowej kuchni. To była prawdzi- wa żywa lekcja historii. Dzieciom dedykowane są również za- jęcia organizowane w czasie wakacji i ferii szkolnych. Jest to świetna alternatywa dla pracujących rodziców, którzy chcą zapew- nić swoim pociechom aktywnie i wesoło spędzony czas wolny od szkoły. Animato- rzy prowadzą zajęcia nie tylko z historią średniowiecza w tle, ale starają się dopaso- wać je do zainteresowań dzieci. Każdego dnia dzieci własnoręcznie tworzą oryginal- ne przedmioty dekoracyjne i codziennego użytku: ramki, doniczki, notesy, lampio- ny, zabawki. Poznają gry i zabawy, które doskonale znają ich rodzice, biorą udział w konkursach i quizach oraz spotkaniach z ciekawymi osobami (podróżnikami, in- struktorami różnych sportów, przedstawi- cielami ciekawych zawodów). Tu też przy- świeca Grodzisku idea, by uczyć bawiąc. Malowniczo położone Grodzisko przy- ciąga swoim urokliwym krajobrazem, któ- ry staje się wyjątkowym tłem do zdjęć (se- sje fotograficzne: historyczne oraz ślubne)

12 Kociewie, emocje dla każdego | Sierpień 2016 Nie leż, zwiedzaj turystyka pełna wrażeń oraz plenerów, malarskich i rzeźbiarskich. Jako że znajduje się na szlaku wodnym rzeki Wierzycy, stanowi atrakcyjny punkt biwakowy dla turystów uczestniczących w spływach kajakowych – bywa że podgro- dzie mieni się od kolorowych namiotów. Sam gród przyciąga filmowców. Na te- renie Grodziska powstały już trzy filmy, między innymi: Miecz i Krzyż (można go obejrzeć podczas niektórych wydarzeń) oraz Starigrod 1197, który opowiada hi- storię powstania miasta Starogard. W kalendarium Grodziska jest kilka po- zycji, które warto zapamiętać, a które kul- tywują zarówno te starsze, jaki i nowsze tradycje. Flagową imprezą tego miejsca są Wianki – tajemnicza noc dawnych obrzę- dów, która przyciąga tłumy zwolenników jednego z najradośniejszych świąt sło- wiańskich – Nocy Kupały. Tego czerwco- wego dnia na turystów czekają koncerty zespołów folkowych, barwne inscenizacje historyczne i żywy gród średniowieczny z ówczesną kuchnią i pokazami rzemieśl- ników. Wspomnieć też warto o historycz- nej majówce, która rozpoczyna sezon letni w Owidzu (1-3 maja), Nocy Muzeów, Dziecięcym Oblężeniu Grodu – czyli o ob- chodach Dnia Dziecka, czy też o Owidzkim Turnieju Łuczniczym, który w okresie wa- kacyjnym zmienia gród w arenę zmagań rekonstruktorów zajmujących się łucznic- twem tradycyjnym z całej Polski. Poza sezonem letnim Grodzisko stara się przyciągnąć nie tylko możliwością spa- ceru w wyjątkowej scenerii, ale różnego typu wydarzeniami i warsztatami. Jesienią zapraszani są szczególnie wszyscy amato- rzy biegania (Bieg Cross Owidz), a zaraz potem całe rodziny na wspólne budowa- nie kasztanowej armii w Dniu Kasztana.

Grodzisko Owidz jak instytucja kultury dokłada wszelkich starań, aby każdy, kto przekroczy ich go- ścinne progi, zarówno ten mały, jak duży, opuścił je bogatszy w wiedzę i doświadczenia. Temat różnorod- ności działalności Grodziska Owidz na pewno nie został tu wyczerpany – zapraszamy, by śledzić tamtej- sze poczynania na facebook.com/ GrodziskoOwidz oraz na stronie internetowej.

www.owidz.pl

13 www.lot.kociewie.eu Nie leż, zwiedzaj turystyka pełna wrażeń

Nie samą historią żyje człowiek

tekst: Turnieje rycerskie, inscenizacje bitew, pokazy rzemiosła dawnego czy Tomasz Rogalski, Redakcja KOCIEWIE życie wczesnośredniowiecznej wioski słowiańskiej to sztandarowe zdjęcia: atrakcje, jakie funduje swoim gościom Grodzisko Owidz. Nie samą Tomasz Rogalski, Urząd Gminy Starogard historią jednak człowiek żyje. Oferta jest znacznie bogatsza. Gdański

- Gmina Starogard Gdański nie ma ceramiki, nauka rysunku, decoupage, ale klasycznego gminnego ośrodka kul- także aerobik i salsation to tylko niektó- tury – stwierdził Tomasz Rogalski, re przykłady. Dla najmłodszych w ferie Naczelnik Wydziału Kultury, Sportu zimowe i letnie odbywają się bardzo i Promocji UG Starogard Gdański. atrakcyjne zajęcia. Nie ma czasu na nudę. - Kiedy zapadła decyzja o rekonstruk- Świetna zabawa sprawia, że chętnych nie cji dawnego grodziska średniowiecz- brakuje. nego, już wtedy zakładano, że będzie to nie tylko miejsce poświęcone histo- - Uważam, że miejsce ma ogromny rii, ale oferujące mieszkańcom znacz- potencjał i potencjał ten jest bardzo nie więcej. W związku z tym powstały dobrze wykorzystywany z korzyścią dwie sale wystawienniczo-konferen- dla mieszkańców – dodał Tomasz cyjne i zaplecze umożliwiające bardzo Rogalski. - Grodzisko świetnie wkom- szeroką działalność. ponowało się w krajobraz kulturalny Kociewia i jest już rozpoznawalną Dzięki takim rozwiązaniom Grodzisko marką. W miejscu tym odbywają się Tomasz Rogalski, nie jest średniowiecznym skansenem, eventy firmowe, konferencje nauko- Naczelnik Wydziału Kultury, Sportu a tętniącą życiem instytucją kultury. Wer- we czy zjazdy branżowe. Połączenie i Promocji UG Starogard Gdański nisaże malarstwa, rzeźby czy fotografii są atrakcyjnego miejsca, szerokiej oferty na porządku dziennym. Okoliczni artyści oraz nastawienia na współpracę i lu- mają nowe miejsce, w którym mogą pre- dzi przynosi oczekiwane efekty. zentować swoje dokonania. Instytucja prowadzi bardzo szeroki wachlarz warsz- Świetnym pomysłem była budowa stywany on jest nie tylko do koncertów, tatów twórczych, pozwalających rozwijać pięknie usytuowanego amfiteatru, w któ- ale odbywają się tam też różnego rodzaju zainteresowania i pasje. Wytwarzanie rego tle płynie rzeka Wierzyca. Wykorzy- gale. Tradycyjnie odbywa się tam podsu- mowanie sezonu Klubu Sportowego Be- niaminek 03, a w tym roku po raz pierwszy miała miejsce uroczystość wręczenia na- gród i medali nadanych przez Radę i Wój- ta Gminy Starogard Gdański. Wspomniana wcześniej Wierzyca to w ostatnim czasie bardzo popularne miej- sce spływów kajakowych. Grodziskowa przystań to obowiązkowy punkt na trasie miłośników tej formy aktywnego wypo- czynku. Część z nich decyduje się na rozbi- cie swoich namiotów i spędzenie dłuższej chwili w tym uroczym zakątku. Grodzisko Owidz to nie tylko warow- nia średniowieczna, gliniane skorupy i ga- niający się w zbrojach wojowie. To miejsce tętniące życiem kulturalnym, które warto odwiedzić o każdej porze roku.

14 Kociewie, emocje dla każdego | Sierpień 2016 Plachandry kociewskie nasze gadki o tym i o tamtym

O kobiecej stronie słowiańskości

zyskuje w oczach innych. Goście naj- częściej spotykają na terenie Grodziska wojów, łuczników, dawnych rzemieślni- ków. Ale i spotkanie z Panią zaświadcza o „słowiańskiej pasji” w Pani. Skąd takie zainteresowania? Od dzieciństwa? Nieco później? Pewnie nie mogę odważyć się na stwier- dzenie, że w każdym drzemie tęsknota za prostotą, naturą, powrotem do korze- ni, ale ze mną, od kiedy pamiętam, tak właśnie było. Jak wakacje, to najchętniej w górach, nad wodą, w lasach. Dużo chęt- niej idę na spacer z psem niż na zakupy. I to wszystko, co przynosi mi spokój i daje radość odnalazłam też w Grodzisku. Tu czas płynie inaczej. Wolniej. Wszystko wy- daje się prostsze. Tutaj zrodziła się pasja do słowiańszczyzny. Tutaj też odkryłam, jak wielką frajdą jest rękodzieło. Z za- cięciem nocami ręcznie szyłam suknie, zaplatałam krajki. W najbliższym czasie planuję zostać mistrzem garncarstwa! Wprawdzie pierwsze przygody z gliną mam już za sobą, pierwsze kubki, misy także, lecz teraz przyszedł czas na koło garncarskie. Już pod koniec sierpnia na tydzień zaszyję się w małej miejscowości pod Lublinem, by pod okiem prawdziwego mistrza poznawać tajniki tego rzemiosła.

Co Panią szczególnie urzeka, co sprawia Magdalena Cholewa, dyrektor Grodziska Owidz przyjemność w kobiecej słowiańskości? Czego szczególnie brak dziś w XXI wieku? W kobiecej słowiańskości najbardziej Lato szybko ucieka, niebawem babie z nieukrywaną radością przyodziewam urzeka mnie kobiecość. XXI wiek stawia lato… ech… Za nami jedna ze sztandaro- słowiańskie suknie, ozdoby i żyję życiem kobietom duże wymagania… samodziel- wych imprez organizowanych w Gro- rekonstruktora. Wtedy nawet stanie ność, niezależność, zorganizowanie, dzisku Owidz, czyli „Wianki na Gro- pół dnia przy ogniu podczas przyrządza- bycie fit, bycie slim, bycie sexi i wiele dzisku”. W fotorelacjach często widać nia średniowiecznej strawy należy do pozycji można by do tej listy dodawać. Panią kobieco przyozdobioną kwieci- przyjemności. Oczywiście dopadają mnie Gdy zakłada się zgrzebną lnianą suknię, stym wiankiem na głowie. W natłoku i w tym czasie sytuacje, kiedy trzeba w se- można być sobą… Nie gonić, nie zabie- spraw związanych z zarządzaniem, kundzie powrócić do roli dyrektora gać. Wszyscy na te nasze szalone czasy z pewnością trudno o czas na suszenie i przeciwdziałać zagrożeniu totalnej kata- polecają medytację, jako jedyny ratunek tych pamiątek, ale wspomnienia z pew- strofy. Wieczorne biesiady przy ognisku przed antydepresantami. Naturalnie nością pozostają? rekompensują wszystko. zaczęłam zgłębiać wiedzę tajemną na ten Czas imprez historycznych na naszym temat, czynić próby wprowadzenia teorii Grodzie to dla mnie swoista nagroda za Im coś bardziej autentyczne, prawdzi- w praktykę, jednak z efektem co najmniej trudy dnia codziennego. To czas kiedy we, szczere tym większe uznawanie marnym. To niewygodnie, to komar, to

15 www.lot.kociewie.eu Plachandry kociewskie nasze gadki o tym i o tamtym hałas. Aż tu zaczynam szyć, pleść, lepić, posiadają wątek historyczny, że nie do sporo tego. Ale przy wsparciu nieza- tkać i odnajduję swoją własną technikę końca są spójne ze średniowiecznym wodnych specjalistów i częściowo dzięki medytacyjną! Polecam! klimatem. A my już wiemy, że Grodzisko technicznemu wykształceniu, ten dział to miejsce o takim potencjale, że może się też nie jest taki straszny. Za nami „Wianki”, za nami też tarcze, tu zarówno odbywać turniej wojów, jak lecz nie te obronne a strzelnicze. Odbyła również wystawa psów, piknik nauko- Podczas jednej z turystycznych rozmów się także V edycja turnieju łuczniczego… wy, impreza sportowa czy ciesząca się słyszeliśmy gdzieś w Polsce określenie Tegoroczne „Wianki” to też był turniej ogromną popularnością Wioska Świętego „Muszą Państwo przyjechać do Owidza łuczniczy, turniej sprawnościowo-bojowy, Mikołaja. pod Starogardem Gdańskim – to taki turniej plebejski, bieg dam. Sporo tego pomorski Biskupin. To komplement, czy było. I właściwie wszystkie odbyły się po Radość całych rodzin przywodzi na wyzwanie by nie być „polskim Bradem raz pierwszy na naszym grodzie. Oprócz myśl poczucie humoru. O fortyfika- Pittem”? świetnej zabawy, zwycięzcy mogli liczyć cjach, wierzeniach, a nawet kuchni Wyzwanie, by w pełni zasłużyć na ten również na nagrody finansowe. Ochotni- dawnych słowian wiemy całkiem sporo. komplement. Biskupin to piękne histo- ków więc nie brakowało. Mamy nadzieję, Niestety nie wiemy nic o żartach, z któ- rycznie miejsce. Może służyć za wzór ta- że grupy rekonstrukcyjne będą miały rych śmiano się tysiąc i więcej lat temu. kiemu młodziakowi jak Grodzisko Owidz. imprezę „Wianki na Grodzisku Owidz” A anegdotyczne wydarzenia w Gro- wpisaną do kalendarza imprez obowiąz- dzisku Owidz? Grodzisko Owidz kwitnie i rozkwita. kowych. Przy okazji kieruję raz jeszcze Tegoroczne „Wianki”. Niedziela szósta I wiankami i wachlarzem oferty tury- wyrazy wdzięczności do naszych dwóch rano. Śpię z innymi rekonstruktorami stycznej. Rozbudowana infrastruktura, lokalnych grup: Starogardzkiego Bractwa w wieży bramnej i słyszę mało cenzu- bogaty kalendarz najróżnorodniejszych Rycerskiego i Starogardzkiej Wolnej ralne słowa ekipy sprzątającej. Pomimo imprez, profesjonalny zespół pracowni- Drużyny Łuczniczej, które przygotowały wczesnej godziny przypominam sobie, że ków pełen autentycznej pasji – jakie są i przeprowadziły wszystkie turnieje. jestem dyrektorem tej pięknej instytucji, Wasze marzenia, te osiągalne na strzał wstaję więc pospiesznie, by zorientować z łuku, ale i może takie z hollywoodz- Przy „Wiankach” było już o kobieco- się w sytuacji. Okazuje się, że mamy kim rozmachem? ści, przy okazji wspominania turnieju zbiegów. Owce mieszkające w naszej Podobno marzeniami należy się dzielić, łuczniczego porozmawiajmy o byciu grodziskowej zagrodzie postanowiły bo dopiero wtedy się spełniają! Te małe „macho”. Grodzisko Owidz zmienia dać nogę. Dwie duże i dwie małe. Zmar- z reguły na bieżąco udaje nam się reali- odwiedzających je mężczyzn? Na za- twienie ogromne, bo gdzie ich szukać. zować, bo wszyscy jesteśmy absolutnie wodach strongmanów, wielu z widzów Pesymizm zewsząd docierał, że nie ma co zakręceni na punkcie tego miejsca, a wte- pręży muskuły i mówi z przekąsem, że nawet trudu sobie zadawać, bo pewnie dy przeszkód brak. A takie duże marzenie gdyby potrenowali, to też by tak mogli. już w pobliskich lasach buszują. Jednak to zorganizowanie Festiwalu Kultury A najodważniejsi czasem rzucają wy- dopadłam roweru, który był na widoku Słowiańskiej. Mamy już nawet pomysł na zwanie sportowcom, gdy taka propo- i pognałam do pobliskiego gospodarza, od nazwę. „ŚwiatOwidz”. Teraz tylko znaleźć zycja pada z głośników. A tu w Owidzu? którego owce do nas przybyły. Moja in- środki na realizację i do dzieła. Podczas zawodów łuczniczych, czy tuicja okazała się kolejny raz niezawodna, inscenizacji bitew ich twarze stają się bo oczywiście białe uciekinierki pasły się Tego życzymy Pani i wszystkim innym nieco wojownicze? jakby nigdy nic na swoim podwórzu. Kilka z Grodziska Owidz. A na co zapraszamy Rzeczywiście odzywają się w nich pier- dni później przyjechały do nas już inne, bo teraz? Co w Grodzisku Owidz w najbliż- wotne instynkty wojowników, łowców, te cwaniary podobno uciekałyby już za- szym czasie? zdobywców. Ale też pięknie eksponują wsze. Inna śmieszna historia dotyczy mnie Spędź jesień z Grodziskiem Owidz! Już inne cechy, jak koncentracja, uważność, jeszcze bardziej osobiście. Otóż dwukrot- na początku września święto słowiańskie precyzja. Miło popatrzeć jak są sprawni, nie już oficjalnie, raz podczas programu Perunica Jesienna ze spektaklem świa- szybcy, męscy i tacy rycerscy. Ale byłam w Panoramie Gdańskiej i raz w oficjalnym tło-dźwięk „Noc Peruna”. A potem równie tez świadkiem takich zmagań wojów, piśmie z policji, nazwano mnie Magdaleną ciekawie: Bieg CrossOwidz, Kociewski gdzie zabawa się kończy, a zaczyna Owidz – pomyślę chyba nad zmianą... Festiwal Nauki, liczne warsztaty i wyjąt- szaleńczy taniec śmierci… adrenalina kowe koncerty. I absolutnie koniecznie w nadmiarze płata figle! Ha ha ha! Bycie Dyrektorką Grodziska należy na początku grudnia przybyć do Owidz to jednak nie śmichy-chichy… To nas, by ten jedyny raz w roku zobaczyć Grodzisko dla kobiet, dla mężczyzn poważny matriarchat. Trudno kobiecie gród migoczący milionami białych świate- i z pewnością dla dzieci. A co za tym sprawować władzę w tak bardzo mę- łek, odwiedzić Chatę Świętego Mikołaja, idzie dla całych rodzin. skim na pierwszy rzut oka świecie? pomóc elfiej załodze w przygotowaniach Staramy się aby duży i mały odnalazł dla Świat nie jest aż taki męski. Jest za to do świąt i cieszyć się wyjątkowym bożo- siebie jakieś radości. I to w zakresie edu- często bardzo techniczny. Studiowanie narodzeniowym klimatem. kacji, kultury i rozrywki. Dotarły do nas projektów wykonawczych, przeglądy, małe zarzuty, że nie wszystkie imprezy pomiary, awarie. Przy tak dużym obiekcie Do zobaczenia w Grodzisku Owidz!

16 Kociewie, emocje dla każdego | Sierpień 2016 Spróbuj Kociewia z regionalnej książki kucharskiej

Zebrane z kociewskich drzew, uzbierane z kociewskich krzaków

Wakacje po połowie, lato w pełni. Jeśli jeszcze nie teraz, to już za chwilę będzie się można raczyć kolejnymi gatun- kami owoców. Dziś polecamy upiec coś smacznego i, co równie ważne, poręcznego na kociewską wędrówkę. Aby zatrzymać rozgrzewający żar lata w kolejnej nalewce z pewnością nie musimy nikogo już dodatkowo namawiać...

Nalewka malinowa Lemoniada z lipy

2 kg malin 1 szklanka kwiatu lipy 3 szklanki cukru (świeży lub suszony) 1 szklanka wody 1 cytryna – wycisnąć sok ½ litra spirytusu 96% ½ szklanki miodu lipowego Ciasto ze śliwkami Pierożki z jabłkami ½ litra wódki 40% 1 litr wody gazowanej

Sposób przyrządzenia: Sposób przyrządzenia: 25 dag masła 2½ szklanki mąki Umyte owoce wkładać Kwiat lipy zalać wrzątkiem 1½ szklanki cukru 20 dag masła do słoja przesypując cukrem. i zostawić do ostudzenia. Prze- 5 jaj 1 jajo Do słoja wlać wodę (wcześniej cedzić i wymieszać z miodem 1 szklanka mąki ziemniaczanej 1 żółtko przegotowaną i ostudzoną). lipowym. Następnie dodać sok 2 szklanki mąki pszennej 2 dag drożdży Lekko przemieszać, przykryć z cytryny i wodę gazowaną. 1 łyżeczka proszku do pieczenia 1 łyżeczka cukru ściereczką i odstawić na dwa Wymieszać i wlać do dzbanka 70 dag śliwek węgierek 3 łyżki śmietany dni. Gdy owoce puszczą sok z kostkami lodu. Lemoniadę 8 średnich jabłek do słoja wlać spirytus oraz podawać w wysokiej szklance Kruszonka 2 łyżeczki cynamonu wódkę, szczelnie zakręcić ze słomką. Do każdej porcji 5 dag masła cukier waniliowy i odstawić w ciemne miej- można dodać świeży kwiatek ½ szklanki mąki sce na dwa tygodnie. Po lipy, a gdy nie ma już kwiatów ½ szklanki cukru Lukier dwóch tygodniach nalewkę to kawałek cytryny. ½ łyżeczki proszku do pieczenia 1 białko przecedzić za pomocą gazy. 1 szklanka cukru-pudru Rozlać do butelek i odstawić Sposób przyrządzenia: w ciemne miejsce na kolejne Masło utrzeć z cukrem Sposób przyrządzenia: dwa tygodnie. dodając po jednym jajku Jabłka obrać, wydrążyć gniaz- i cały czas starannie ucierać. da nasienne, pokroić na ósem- Wsypać mąkę ziemniaczaną ki, wymieszać z cynamonem i wymieszać, następnie dodać i cukrem waniliowym. Droż- mąkę pszenną wymieszaną dże wymieszać ze śmietaną z proszkiem. Dokładnie utrzeć i cukrem, a następnie posiekać i wyłożyć na wysmarowaną z pozostałymi składnikami. foremkę o wymiarach 25×36 Dobrze zagnieść i porcjami cm. Ciasto równomiernie wałkować na cienki placek. rozsmarować łyżką i układać Szklanką wycinać krążki. połówki wypestkowanych Do każdego krążka włożyć węgierek (przeciętą stroną jabłko i zlepić brzegi. Układać do góry). Całe ciasto pokryć na wyłożonej papierem blasz- Smaki spisuje, tworzy kruszonką. Piec 40 min ce i piec w piekarniku około i serwuje Kociewska w temperaturze 180°C. Moż- 25 minut w temperaturze Mistrzyni Kulinarna – na polukrować. 180°C. Posmarować lukrem. Krystyna Gierszewska

17 www.lot.kociewie.eu Ruszaj na Kociewie aktywnie wzdłuż i wszerz Regionu

Z kociewskim wiatrem w plecy

tekst: W skład terenów kociewskich wchodzą nie tylko ziemie, ale i jeziora. Jest ich Andrzej Firyn, Redakcja wiele. Małych i większych. Kałębie jest największym akwenem na Kociewiu. Z nim KOCIEWIE ważną część swojego życia związał Andrzej Firyn - żeglarz, instruktor żeglarstwa zdjęcia: Polskiego Związku Żeglarskiego z wieloletnim stażem nie tylko z Morza Kociew- Andrzej Firyn, Urząd Gminy skiego, Kociewiak. Osiek

Jezioro Gdy był małym chłopcem przyjeżdżał do chodni-północno-wschodni – przyp. red.) Osieka na wakacje i słyszał od starych, czyli w osi najczęściej występujących Kałębie miejscowych rybaków, że wypływają silnych wiatrów. Wiatr rozpędza się od w morze. Wówczas myślał, że jeżdżą Okarpca mija wyspę, w prostej linii mknie oni rybaczyć nad nasz Bałtyk. Dopiero na przesmyk między Folwarkiem a Wycin- Kociewskie Morze w opowieściach rybaka Pana Edwarda kami, następnie na zatokę Osiecką. Uwiel- Szumały usłyszał, że nazwa Morze Ko- biają tą trasę windsurfingowcy. Najsilniej- ciewskie wzięła się od tego, ze jest ono sze wiatry służą biciu rekordów prędkości 4,66 km2 największe na Kociewiu. Żeglując tutaj oraz pływaniu w ślizgu. Na tzw. dużym je- od 36 lat przekonał się, że dla małych ziorze, prawie że na środku, jest podwod- powierzchnia żaglówek jest równie niebezpieczne jak na wyspa z głębokością ok 1,2 m o średni- prawdziwe morze. Jako pasjonat starych cy 150 m. W sezonie żeglarskim jest ona map Kociewia, śledzi publikacje w biblio- oznaczona wielką okrągłą dmuchaną boją. 21 m tekach cyfrowych. Odkrył, że jeszcze Kiedyś była koloru czerwonego, obecnie głębokość maksymalna kilkaset lat temu obecne jeziora z powodu mew oraz słońca jest to kolor i Kałębie tworzyły jeden akwen i wówczas nijaki, szaro biało wyblakły czerwony. to była prawdziwie wielka masa wody. Zmęczeni miłośnicy deski z żaglem mogą Może z dawnych czasów pozostała nazwa tam odpocząć stojąc po pas w wodzie. 87,6 m n.p.m. wielkiej wody jako morza? Jezioro Kałę- Większość żeglarstwa jachtowego wysokość lustra bie jest specyficznym akwenem. Płytkie, realizowanego na jeziorze Kałębie to że- ukierunkowane SW-NE (południowo-za- glarstwo rekreacyjno-turystyczne. Towa-

18 Kociewie, emocje dla każdego | Sierpień 2016 Ruszaj na Kociewie aktywnie wzdłuż i wszerz Regionu

rzystwo Żeglarzy Morza Kociewskiego, czyły zajęcia doszkalające lub chcące ki turystyczne z gospodarzem po gminie Agroturystyczna Stanica Żeglarska Firyn żeglować na tzw. bezpatenciu. Co to Osiek, wypady do zaprzyjaźnionego tra- organizują Regaty Morza Kociewskiego jest bezpatencie? Aby żeglować na wo- dycyjnego gospodarstwa rolnego na ko- w kategorii Jachty Żaglowe. Gromadzą dach śródlądowych w Polsce jachtami do nie, kuligi, jazdy bryczką. one głównie miłośników żeglarstwa tu- 7,5 m długości, nie potrzeba legitymować Co najbardziej fascynuje i urzeka fa- rystycznego i rodzinnego. Natomiast się patentem żeglarza jachtowego – po- nów żagli i masztów? Cisza i spokój. Kon- edycja tychże regat organizowana przez trzebne są umiejętności i wiedza. Nato- takt z siłami przyrody, które można okieł- Uczniowski Klub Sportowy „Kałębie” miast jeżeli chce się prowadzić większe znać. Na początku jest zawsze zdziwienie, w kategorii windsurfing gromadzi głównie jachty niż 7,5 m należy posiadać patent że żaglówki mogą pływać nie tylko z wia- sportowców – młodych jak i dojrzałych. żeglarza jachtowego. trem, lecz również pod wiatr. Że pływają Miejscowi instruktorzy specjalizują się Wielu gości na Kałębiu wykorzystuje nie tylko do przodu, ale i do tyłu. w nauczaniu żeglarstwa rodzinnego i bez- tylko i wyłącznie zajęcia doszkalające. Jezioro Kałębie to nie tylko jachty piecznego żeglowania bez zbędnej adre- Podczas tych zajęć żeglarze uczą się pły- i windsurfingi. To nie tylko żagle. To rów- naliny. Uczą jak unikać niebezpiecznych wać jachtem do tyłu, parkować na ża- nież wędkarstwo. Wielka ilość ryb najprze- przechyłów, jak dobierać żagle do panu- glach, hamować na cumach i szpringach. różniejszych gatunków. Leszcze, sandacze, jących warunków wietrznych. Podstawą Zajęcia są bardzo ciekawe nawet dla la- liny, szczupaki, płocie, krasnopióry, karpie, przy rozpoczynaniu szkolenia jest zdoby- ików. Dlatego zdarza się, że nawet osoby węgorze. Wszystkie te ryby można łowić cie umiejętności refowania żagli w por- spoza kursu uczestniczą w zajęciach jako na wędkę z wody przy osieckiej plaży. cie przed wypłynięciem czy też w trakcie załoganci. Atrakcją jeziora również są pozosta- żeglugi. Zdawalność kursantów wynosi Kałębie czeka głównie na ludzi aktyw- łości zamku, półwysep folwark z arche- około 90%. nych. Oprócz jachtów w ofercie Agrotu- ologicznymi odkryciami z czasów neolitu Te 10% to są osoby, które nie pod- rystycznej Stanicy Żeglarskiej FIRYN są i epok miedzi i żelaza. To skarby z czasów chodzą do egzaminów ponieważ koń- atrakcje: kajaki, rowery lądowe, wyciecz- rzymskich. To historia i legendy – na przykład o skarbie zatopionym podczas odwrotu armii napoleońskiej. Kałębie to również Centrum Rehabilitacji i Rekreacji Dobry Brat z różnorodnością zabiegów. Jedna wielka atrakcja to przyroda: płazy i gady żyjące w jeziorze i na jego obrzeżach, prześliczne nenufary, czaple, żurawie mieszkające nad jeziorem, a po- zbawione strachu przed ludźmi. Można podpłynąć do nich, podejść na wycią- gnięcie ręki. Te czaple opuściły rezerwat Czapli Wierch i zamieszkały nad Kałębie w Osieku, niedaleko siedzib ludzkich. One mają chyba w głębokim poważaniu zasady ochrony przyrody.

www.osiek.gda.pl Osiek nad jeziorem Kałębie

19 www.lot.kociewie.eu Plachandry kociewskie nasze gadki o tym i o tamtym

Kociewskie Morze oknem na świat

Andrzej Firyn, żeglarz, instruktor, Kociewiak

Jakie sporty można uprawiać na jezio- Czy turyści przebywający u Państwa bycia wykwalifikowaną załogą. Wielu rze Kałębie? chętnie podejmują się wyzwania, czy mieszczuchów, jest zdziwionych tym, Bardzo szerokie pytanie. Sporty na jednak wolą podziwiać Kałębie z leżaka że razem z rodzicami czy też dziadkami jeziorze Kałębie to nie tylko te uprawiane na brzegu jeziora? mogą pływać małe dzieci, wnuki. na wodzie czyli pływanie, żeglarstwo Prowadzimy Agroturystyczną Stanicę jachtowe, deskowe – windsurfing. To Żeglarską FIRYN w Osieku. Część na- Mają Państwo jakieś sprawdzone spo- również triatlon. Pływanie, kolarstwo, szych gruntów, które są wykorzystywane soby, by ich namówić na aktywniejsze bieganie. W triatlonie liczy się również do działalności agroturystycznej leżą spędzanie czasu nad wodą? czas na przebranie strojów. Zimą przy nad samym jeziorem, ale jednocześnie Namawianie naszych gości do aktyw- dobrych warunkach lodowych uprawia- w centrum wsi. Na niewielkiej linii brze- nego spędzania czasu rozpoczyna się my żeglarstwo lodowe. W tym iceboardy, gowej, na jeziorze przy plaży wiejskiej przy stole. Gospodyni, moja żona Lena, bojery, iceflayer, łyżwiarstwo, połączenie stacjonuje kilkanaście żaglówek, jachtów. przygotowuje przepyszne posiłki. Pod- snowboardu z kitesurfingiem. Są to jednostki będące własnością czas wspólnych śniadań, obiadów, kolacji osób prywatnych, stowarzyszeń, ZHP opowiadamy o ciekawych miejscach Windsurfing to ciągle chyba niepo- w Starogardzie Gdańskim. Na ich bazie i atrakcjach. W ten sposób zachęcamy wszechnie uprawiana dyscyplina. dla naszych gości prowadzimy zajęcia do różnych form aktywnego spędzania Twierdzę, że jest to bardzo popularna żeglarskie, kończące się egzaminami na czasu. W zeszłym tygodniu nasz 91-letni dyscyplina. Wystarczy pojechać nad patent żeglarza jachtowego. Kursy te gość poszedł do IT w Osieku. Chciał uzy- nasze jezioro w Wycinkach lub od strony skierowane są do osób, które ukończyły skać informacje o atrakcjach, ciekawych Dobrego Brata i wówczas można zauwa- 14 rok życia. Każda rodzina przebywająca miejscach w gminie Osiek. Dowiedział żyć jak wiele windsurfingowców żegluje, u nas na agrowczasach, ma szansę podjąć się, że jest rezerwat cisów. Lecz gdzie i jak stawia pierwsze kroki na deskach, uczy żeglarskie wyzwanie i próbować swoich tam dojechać to mu nie powiedziano. Na się żeglować. sił w prowadzeniu jachtu żaglowego lub drugi dzień zabrałem gości na zmotory-

20 Kociewie, emocje dla każdego | Sierpień 2016 Plachandry kociewskie nasze gadki o tym i o tamtym zowaną wycieczkę i pokazałem ciekawe miejsca w zachodniej części gminy Osiek. Drewniany Kasparus z przepięknym kościółkiem, uroczyska na rzeczce Brze- zianek zamieszkałe przez bobry, kamień graniczny z czasów pruskich z napisem „Kreis Pr ” z drugiej strony „Kreis Schweitz” i wiele innych ciekawostek. Atrakcji w gminie jest wiele, lecz brak zbiorczych opracowań w tym temacie.

A co z tymi, którzy boją się wody? Czy można ten strach jakoś przezwyciężyć? Strach przed wodą jest atawistyczny. Uważam, że wody nie należy się bać, lecz ją szanować. Postępować ostrożnie, ko- rzystać racjonalnie z zachowaniem zasad bezpieczeństwa.

Zbliżają się XIII Regaty Gąsiorowskiego... Pechowa trzynastka... A dla żeglarzy? Czy może mają swoje własne przesądy? Przesądy żeglarskie biorą się z historii i etyki. Na przykład dlaczego na jachcie nie wolno gwizdać. Według etyki gwizd na statku żaglowym był sposobem wydawa- nia komend. Gwizd trapowy był zastrzeżo- ny dla kapitana lub wyższych oficerów jak np. admirał. Gwizdem trapowym oddawa- no salut wchodzącemu po trapie kapitano- wi, admirałowi lub gościom kapitana.

A poza jeziorem Kałębie, czy jest jakieś inne miejsce, gdzie marzy Pan pożeglować? Spotkałem się kiedyś w morzu z nieżyją- cym już senatorem Andrzejem Grzybem. Płynął w rejs na dorsze motosailerem, na którym pływałem zawodowo. Zobaczył mnie i zawołał: „Firynek z małego Osieka na takim dużym morzu!”. Na to odpo- wiedziałem: „lecz ze stażem z Morza Kociewskiego!”. Bałtyk to moje ulubione morze do żeglowania. Jest taki troszkę większy od naszego jeziorka. Popłyniesz dzień w jedną stronę i w jakiś brzeg uderzysz. Przepłynąłem Morze Północne. Zahaczyłem o Atlantyk. Posmakowałem ciepłego Adriatyku. W 2006 roku miałem możliwość poprowadzenia jachtu na Spitzbergen. Niestety zdrowie zaszwan- kowało i to mocno. Do dzisiaj marzę, aby popłynąć w lodowate wody…

www.firyn.com

21 www.lot.kociewie.eu Akcja Kociewie! kalendarz najważniejszych chwil

Sierpień – po południu, po zmroku, nocą…

Bawimy się w weekendy, ale i bywa, że w zwykły dzień lata znajdzie się wydarzenie, w którym warto wziąć udział. Letnie koncerty i gorące festyny, inscenizacje bitewne i rozgrywki sportowe, uczty kulinarne i strawy duchowe. Można pojechać i przeżyć w pojedynkę, w parze, rodzinnie lub luzacką paczką dobrych znajomych. Wszędzie tam będzie można poznać nowe osoby i nawiązać znajomości, a może i nawet przy- jaźnie z Kociewiakami.

12-15 sierpnia 13-14 sierpnia 15 sierpnia 20-21 sierpnia XX Międzynarodowy 19. Kociewsko-Borowiacki Dzień Festiwal Festiwal Muzyki GOSPEL Rajd Rowerowy św. Bernarda Smaku  Gniew  Pelplin-Borzechowo-  Pelplin  Gruczno  www.gospel-festiwal.pl Pelplin  www.diecezja-pelplin.pl  www.festiwalsmaku.pl  www.lot.kociewie.eu

20-21 sierpnia 21 sierpnia 26 sierpnia 27 sierpnia Deyna Motocross Pączewo 2016 In Memoriam – XV Festiwal Śliwkowe Cup Junior  Pączewo Grzegorza Ciechowskiego spotkania  Starogard Gdański  facebook.pl/teammxskorcz  Tczew  Nowe  www.deynacupjunior.pl  www.festiwal-  www.gminanowe.pl ciechowskiego.pl

22 Kociewie, emocje dla każdego | Sierpień 2016 Pogoda dla regionu czy słońce, czy deszcz...

Jaka pogoda na sierpień?

Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Sobota Niedziela 1 2 3 4 5 6 7

22 12 21 12 22 11 24 13 25 17 22 15 23 14 8 9 10 11 12 13 14

26 17 27 17 24 13 21 17 23 15 22 13 24 15 15 16 17 18 19 20 21

20 16 16 14 20 13 25 18 24 17 22 17 23 17 22 23 24 25 26 27 28

25 16 25 17 23 18 24 17 19 18 21 17 21 15 29 30 31

21 16 18 16 18 13

Sierpień to kolejny miesiąc tak zwanego ści – inaczej zaś dla Pomorza, w tym Ko- nie spadającą poniżej 20 stopni – oczywi- sezonu turystycznego i choć branża tury- ciewia. Od 23 do 26 stopni Celsjusza to ście w najcieplejszych momentach dnia. styczna w Polsce dwoi się i troi, niestety średnie temperatury dla kraju. Najcieplej Prognozy długoterminowe przewidują ostatni. Taki mamy klimat – a właściwie ma być na Dolnym Śląsku, a także na Pod- sierpień na Pomorzu w miarę suchy, bez układ przerwy wakacyjnej, a to ta właśnie lasiu i Lubelszczyźnie. Na Pomorzu jednak nawalnych deszczy, bez kilkudniowych w większości determinuje czas wypoczyn- będą to raczej temperatury pomiędzy 20 a ciągłych opadów. Na początku miesiąca ku i urlopów Polaków. Ten ostatni miesiąc 25 stopni Celsjusza. mogą się pojawić burze i towarzyszące im letnich wakacji w pogodzie zapowiada się W miarę ciepły będzie u nas początek ulewy. W drugiej i trzeciej dekadzie mie- całkiem nieźle, a zatem ci wszyscy, którzy miesiąca, ale za to z przelotnymi deszcza- siąca prognozowane są raczej przelotne jeszcze nie skorzystali z urlopu i wypo- mi. Po przejściu frontów atmosferycznych deszcze. czynku mogą być spokojni – nie zabraknie napłynie chłodniejsze powietrze co bę- I takie to polskie lato ma się utrzymać słonecznych chwil i letniej temperatury, dzie skutkowało niższymi temperaturami, do końca sierpnia, a nawet do pierwszej choć upałów nie będzie. zwłaszcza w nocy – od 13 do 15 stopni. dekady września. Podobnie, jak w lipcu, tak i w sierpniu, Nie wrócą już upalne dni z temperaturą inaczej prognozy się układają dla Polski, powyżej 30 kresek, za to będziemy mogli zwłaszcza południowej i wschodniej czę- się cieszyć ciepłymi dniami z temperaturą prognozę przygotowuje: meteoKOCIEWIE

23 www.lot.kociewie.eu Z Kociewia w daleki świat

Ciepło, cieplej… gorąco! Największe sukcesy Kociewiaków na Igrzyskach Olimpijskich

tekst: Niektóre nasze nadjeziorne plaże są tak przyjaźnie piaszczyste jak Copacabana, a letni Jarosław upał kociewski bywa często tak samo przyjemny jak ten brazylijski. Tam za oceanem Wojciechowski na dobre rozkręciły się Igrzyska Olimpijskie, u nas podczas urlopów wpatrujemy się zdjęcia: w ekrany telewizorów i kibicujemy rodakom w sportowych zmaganiach. Leniwie na Jarosław Kociewiu, w leżakach i hamakach ciepło myślimy o Polakach nas reprezentujących. Wojciechowski, Są wśród nich i Kociewiacy…. A jeszcze więcej ich było i z sukcesami wróciło z różnych Urząd Miasta Tczew Igrzysk Olimpijskich, w różnych zakątkach świata i na przestrzeni wielu lat.

Zakłopotanie rodzi ocenianie trudu sportowego, lat potu i wyrzeczeń, z perspektywy odniesionych suk- cesów. Taki jednak był świat i jego realia od czasów pierwszych starożytnych Igrzysk w 776 roku p.n.e. w Olimpii. Przez blisko trzy tysiące lat najwyraźniej w ludzkiej, wybiórczej pamięci kibiców zapisali się Ci, których głowy zwieńczył olimpijski laur lub ich pierś przyozdobił nowożytny medal choćby o brązo- wym blasku. Mało prawdopodobne, ale kto wie… może jakiś sło- wiański obieżyświat z ziem później nazywanych Ko- ciewiem, na długo przed Chrystusem dotarł do Hella- dy i coś zdziałał na starożytnych arenach igrzysk? Gdy nazwa regionu Kociewie od 1807 roku okrze- pła w siłę, z pewnością dokonał tego w Amsterda- mie w 1928 roku chłopak z Lipinek pod Warlubiem. 21 letni Bernard Ormanowski był współtworzącym wioślarską czwórkę bez sternika. Urodzony w oko- licach Doliny Wisły na szerokie wody historii sportu wypłynął w mieście setek kanałów… Trzydzieści dwa lata później w Rzymie paru chło- pów na schwał z różnych zakątków świata poczuło siłę pięści wychowanych na kociewskich ulicach. Za dziecka piąstki, potem trenowane w starogardzkich i tczewskich klubach wywalczyły brązowy medal w boksie. W 1960 roku, w stolicy Włoch, to był pa- miętny występ Brunona Bendiga. Na tych samych 01 Igrzyskach triumf święcił tczewski biegacz, Kazimierz

24 Kociewie, emocje dla każdego | Sierpień 2016 Z Kociewia w daleki świat

Zimny. Tak jak jego kolega pięściarz, przywiózł z Italii brązowy medal zdobyty na dystansie 5 km. Rok 1972, Monachium – i wszystko jasne. Coraz więcej telewizorów w polskich domach, a oczy całej Polski wpatrzone w transmisje z olimpijskich, piłkar- skich boisk. Kazimierz Deyna – chłopak ze Starogar- du. Nic nie trzeba dodawać, ale można z ogromną przyjemnością powspominać. Kazik, bohater turnie- ju, który swoją znakomitą grą pomógł wydatnie całej drużynie, każdemu koledze z osobna oraz sztabowi trenerskiemu założyć na głowę złoty, olimpijski laur! Cztery lata później w Montrealu swojego srebr- nego (w tamtej chwili) bohatera miało nadwiślańskie miasto Nowe. Urodzony tam Bronisław Malinowski wywalczył drugie miejsce w biegu na dystansie 3 ty- 02 sięcy metrów z przeszkodami. Po kolejnych czterech latach Nowe miało już swojego mistrza olimpijskiego z Moskwy! Bronisław Malinowski miał do pokonania kilka razy rów z wodą, natomiast pochodząca z Tczewa Czesława Kościańska-Szczepińska na tych samych Igrzyskach w 1980 roku wraz z koleżanką na mo- skiewskim regatowym torze walczyła w wioślarskiej dwójce. Z powodzeniem – srebrny medal rozjaśnił po- niekąd mroczną rzeczywistość PRL-owskiego Tcze- wa trudnych lat 80-tych. Zresztą nie tylko dzięki Pani Czesławie Tczew wtedy się uradował. Tczewianki mogły być dumne z krajanki, a tczewianie ze swojego kolegi z dzieciństwa. Z Moskwy, urodzony w Grodzie Sambora Krzysztof Kosiedowski, przywiózł brązowy medal wywalczony na ringu – Bruno Bendig po dwu- dziestu latach doczekał się godnego następcy. Musiały minąć ponad trzy dekady i wybrzmieć echa igrzysk w Los Angeles (z prosocjalistycznych i antysportowych powodów), Seulu, Barcelonie, Atlancie, Sydney, Atenach i Pekinie, by znów sporto- wiec pochodzący z Kociewia stanął na olimpijskim po- dium. Z Londynu w 2012 roku Tczewianin w barwach Norwegii, Bartosz Piasecki, przywiózł srebrny medal w turnieju szpadzistów. Czy na olimpijski sukces sportowca pochodzącego 03 z Kociewia czekaliśmy tylko jedną olimpiadę (olimpia- da – czteroletni okres pomiędzy Igrzyskami Olimpij- skimi)? Czy już za chwilę Rio będzie dla Polski, Pomo- rza i Kociewia owocne medalowo? Nie jesteśmy przesądni, nie martwimy się, że za- peszymy. Są daleko za oceanem, więc nie obciążamy ich presją – trzymamy za nich kciuki! Dziewczyna ze 01 Starogardu, Oktawia Nowacka wystartuje w pięcio- Pomnik Kazimierza Deyny na starogardzkim stadionie boju. Są też chłopaki z Tczewa i tczewskich klubów: Michał Daszek powalczy o medal z drużyną piłkarzy 02 ręcznych, a Mateusz Biskup będzie współtworzył Kazimierz Zimny (z lewej), tczewski lekkoatleta, długody- wioślarską czwórkę. stansowiec, brązowy medalista olimpijski z 1960 roku

Z OSTATNIEJ CHWILI: 03 Mateusz Biskup z kolegami na czwartym miejscu. Bartosz Piasecki, szermierz urodzony w Tczewie, srebrny medalista z Londynu z 2012 roku Wytrwałości do Tokio 2020!

25 www.lot.kociewie.eu Na świecie... na czasie...

Co szósty turysta zagraniczny wykupił przyjazd do Polski w biurze podróży

opracowała: Liczba przyjeżdżających do Polski turystów zagranicznych wzrasta z roku Dorota Zientalska, Departament Strategii na rok. W 2015 roku odwiedziło nas 16,7 mln gości z całego świata – Polskiej Organizacji Turystycznej o 4,5% więcej niż w 2014 roku. Co szósty z nich, organizując swój przy- jazd, skorzystał z pośrednictwa biura podróży.

Dane z badania statystycznego w zakre- przybywająca z USA, Kanady, Australii, sie turystyki przyjazdowej do Polski po- Japonii, Chin, Korei Płd., itd. kupuje oferty kazują, że większość turystów organizuje przygotowane przez organizatorów tu- swoje przyjazdy do naszego kraju samo- rystyki. Wykupienie pakietu na przyjazd dzielnie. Jednak ponad 15% przyjeżdża- od Polski jest również popularne w kra- jących korzysta z pośrednictwa biur po- jach 15 UE – co 5 turysta z krajów „starej dróży, wykupując cały pakiet (11,8%) lub Unii” korzysta, z co najmniej częściowego część usług (3,7%). Najczęściej w sposób pośrednictwa biur podróży. W najmniej- zorganizowany Polskę odwiedzają tury- szym stopniu zorganizowaną formą od- ści z krajów zamorskich. Co trzecia osoba wiedzenia naszego kraju zainteresowani

26 Kociewie, emocje dla każdego | Sierpień 2016 Na świecie... na czasie...

są sąsiedzi zza wschodniej granicy (Rosja, Ukraina, Białoruś) i mieszkańcy krajów tzw. „nowej Unii”.

A jak wyglądają dane zebrane od touroperatorów? Część biur specjalizujących się w ob- słudze turystów zagranicznych indywi- dualnie i grupowo przyjeżdżających do Polski, zrzeszonych w Forum Turystyki Przyjazdowej, wzięła udział w badaniu dotyczącym oceny sprzedaży w 2015 roku. Były to biura małe i duże, o bardzo zróżnicowanej sprzedaży – deklarowana liczba obsłużonych w ubiegłym roku tury- stów mieściła się w przedziale od kilkuset osób po blisko 50 tysięcy. Większość biur świadczyła usługi przyjazdowe zarówno na terenie Polski, jak i krajów ościennych, szczególnie: Niemiec, Czech, Litwy. Touroperatorzy w 2015 roku najczę- ściej sprzedawali swoją ofertę turystom z Niemiec, Włoch, Wlk. Brytanii, USA, Francji, Austrii i innych rynków europej- skich. Poziom sprzedaży dla większości rynków pozostawał zazwyczaj na po- dobnym poziomie, jak w roku poprzed- nim (2014). Wyraźne spadki odnotowa- kowych. Z motywacyjnych pobytów fir- no nadal dla Rosji, Ukrainy, Białorusi. mowych w Polsce korzystali już nie tylko W przypadku niektórych biur widać było obywatele krajów europejskich: Niemiec, wyraźne wyspecjalizowanie się w obsłu- Francji, Hiszpanii, Norwegii, ale również dze turystów z wybranego rynku, np.: firmy z Azji – Chin i Indii. Niemiec, Japonii, Włoch, Wlk. Brytanii, Dobrze sprzedawała się w Polsce ofer- Białorusi. ta krótkich weekendowych pobytów typu Jeśli chodzi o specjalizacje produktowe „city break”, która jest atrakcyjna dla tu- polskich touroperatorów, to najliczniej rystów z wszystkich rynków położonych Na podstawie opracowania MSiT wskazywano objazdy (tematyczne i kla- od Polski maksimum trzy godziny lotu. Charakterystyka przyjazdów cudzo- syczne), pielgrzymki i przyjazdy typu in- Często polscy touroperatorzy na rynkach ziemców do Polski w 2015 roku oraz centives. Popularna była również obsługa bliższych (kraje europejskie) i dalszych badań własnych POT – monitoring programowa grup na zlecenie. Wycieczki (Indie, Tajlandia, ZEA, Australia, RPA, Ma- ewolucji komercjalizacji polskich objazdowe po Polsce sprzedawane były lezja, Japonia itp.) znajdowali klientów na produktów turystycznych sprze- praktycznie na wszystkich rynkach, bli- produkty związane z uprawianiem w Pol- dawanych przez członków Forum skich i dalekich, tych najczęściej obsługi- sce turystyki aktywnej. Słabiej biura oce- Turystyki Przyjazdowej na rynkach wanych, i tych niszowych. Włosi, Niemcy, niły sprzedaż w 2015 roku pobytów lecz- zagranicznych (dane za rok 2015). Amerykanie, Austriacy i Hiszpanie byli niczych/SPA, pobytów wypoczynkowych najczęściej klientami ofert pielgrzym- i wydarzeń. www.aktualnosciturystyczne.pl

27 www.lot.kociewie.eu SIERPIEŃ 2016