Özetleri 03-07 Şubat 2020 Antalya

ILIMAN İKLİM MEYVELERİ PROJE DEĞERLENDİRME TOPLANTISI ÖZET KİTAPÇIĞI

2-8 ŞUBAT 2020 ANTALYA

İçindekiler DEVAM EDEN PROJELER ...... 19 Hasanbey Kayısı Çeşidinde Klon Seleksiyonu ...... 20 Erzincan İlindeki Sofralık Geçci ve Meyve Suyu Sanayisine Uygun Zerdali Tiplerinin Belirlenmesi ...... 21 Klonal Elma Anaçlarının Geliştirilmesi ...... 22 Eşme Ayva Çeşidinde Klon Anaçların Kullanımı ve Terbiye Sistemlerinin Araştırılması . 23 Melezleme Yoluyla Şeftali Çeşit Islahı-III ...... 24 Bayramiç Beyazı Nektarin Tiplerinin Seleksiyonu ...... 25 Türkiye’de Bazı Şeftali Hastalıklarına Tolerant Çeşit Islahına Yönelik Çalışmalar ...... 26 Bazı F1 Ceviz (Juglans regia L.) Genotiplerinin Değerlendirilmesi ve Melezleme Islahıyla Yeni Genotiplerin Elde Edilmesi ...... 27 Aronya (Aronia melanocarpa (Michx) Elliot) ve Mürver (Sambucus nigra L.) Meyve Türlerinin Farklı Ekolojilerde Yetiştiriciliği, Meyve Karakteristik Bileşenleri ve Biyoyararlılığının İncelenmesi ...... 28 Seleksiyon Islahı ile Hünnap Çeşitlerinin Geliştirilmesi ...... 29 Melezleme İle Yeni Kiraz Klonal Anaçlarının Elde Edilmesi ...... 30 Farklı Islah Yöntemleri İle Yeni Kiraz Çeşitlerinin Geliştirilmesi ...... 31 Yerli ve Yabancı Ticari Ceviz Çeşitlerinin Farklı Ekolojilerdeki Performanslarının Belirlenmesi ...... 32 Yabani vişne (Prunus cerasus L.) anacı seleksiyonu ve çoğaltılabilme imkânlarının araştırılması ...... 33 Farklı Anaçların Davraz ve Regina Kiraz Çeşitlerinde Performanslarının Belirlenmesi ..... 34 Erik Anaç ıslahı ( Çatı Proje) Seleksiyon Yolu ile Klonal Erik Anaçlarının Geliştirilmesi (Alt proje) (II.Dilim) ...... 35 Yeni Kiraz Çeşitlerinin Islahı II ...... 36 Elmalarda Farklı Ara Anaç Uygulamalarının Bahçe Performanslarının Belirlenmesi ...... 37 Elma Anaç Islahı Projesi: Ateş Yanıklığı (Erwinia amylovora) ve Kök Çürüklüğü (Phytophthora cactorum) Hastalıklarına Karşı Dayanıklı Bodur ve Yarı Bodur Anaç Geliştirilmesi (2. Dilim) ...... 38 Melezleme ve Mutasyon Islahı ile Yeni Elma Çeşitlerinin Elde Edilmesi ...... 39 Karalekeye Dayanıklı Kaliteli Elma Çeşitlerinin Elde Edilmesi (2. dilim)...... 40 Ateş Yanıklığı Hastalığına Toleranslı Armut Anaç Islahı ...... 41 Ateş Yanıklığı Hastalığına Toleranslı Armut Çeşit Islahı ...... 42 Bazı Sert Çekirdekli Meyve Türlerinin Depolanmasında Atmosfer Kontrollü Kasa Teknolojisinin Kullanımı ...... 43 Farklı Prunus Anaçlarının Su Stresine Toleranslarının Bazı Morfolojik, Fizyolojik ve Biyokimyasal Parametrelerle Belirlenmesi ...... 44

Bazı Şeftali Çeşit/Anaç Kombinasyonlarının Arazi Performanslarının Belirlenmesi ...... 45 Bazı Yerli Ceviz Tiplerinin Seleksiyon-2 ve Bölgesel Adaptasyon Denemeleri ...... 46 Malatya Yöresi Yerel Armut Çeşitlerinin Seleksiyonu (II. Aşama) ...... 47 Kayısıda Sık Dikim ve Farklı Terbiye Sistemlerinin Meyve Verim ve Kalitesi Üzerine Etkileri ...... 48 Çatı Proje: Seleksiyon Yoluyla Yeni Sofralık ve Kurutmalık Kayısı Çeşitlerinin Geliştirilmesi - II. Aşama Alt Proje-1: Seleksiyon Yoluyla Yeni Sofralık Kayısı Çeşitlerinin Geliştirilmesi - II. Aşama ...... 49 Çatı Proje: Seleksiyon Yoluyla Yeni Sofralık ve Kurutmalık Kayısı Çeşitlerinin Geliştirilmesi- II. Aşama Alt Proje-2: Kabaaşı Kayısı Çeşidinde Klon Seleksiyonu- II. Aşama ...... 50 Kayısı Çöğür Anaç Seçimi Aşama III ...... 51 Bazı Kayısı Çeşitlerinin Soğuklama Gereksinimleri ve Büyüme Dereceleri Saatleri Toplamının Çeşitli Yöntemlerle Belirlenmesi ...... 52 Mutasyon Islahı ile Kayısı Yetiştiriciliğine Uygun Bodur/Yarı Bodur Klonal Anaç Geliştirilmesi ...... 53 Melezleme Islahı ile Şarka Hastalığı (Plum pox potyvirus)’na Dayanıklı Kayısı Çeşitlerinin Geliştirilmesi ...... 54 Ulusal Kayısı Genetik Kaynaklarında Bulunan Kayısı Genotiplerinin Soğuğa Toleranslarının Belirlenmesi ...... 55 Kayısı Yetiştiriciliğinde Kullanılan Bazı Anaçların Kontrollü Şartlarda Su Stresi Toleranslarının Belirlenmesi ...... 56 Seleksiyon Yolu ile Elde Edilen Bazı Karadut (Morus nigra) Genotiplerinin Bitkisel Özelliklerinin Belirlenmesi ...... 57 Malatya Yöresinde Yetiştirilen ‘‘Karamehmet” ve “Arapkızı’’ Elma Çeşitlerinde Klon Seleksiyonu 2 ...... 58 Melezleme Islahı ile Yeni Ceviz Çeşitlerinin Geliştirilmesi ...... 59 Bazı Derim Sonrası Uygulamaların ‘Bursa Siyahı’ ve ‘Kenmonchi’ Dut Genotiplerinin Soğukta Depolama Süresi ve Kalitesi Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi ...... 60 Hacıhaliloğlu ve Kabaaşı Kayısı Çeşitlerinde Hasat Öncesi ve Hasat sonrası Uygulamaların Etkinliği ve Geliştirilmesi ...... 61 Bazı Bitki Büyüme Düzenleyicilerinin Antepfıstığı Çöğürlerinin Erken Aşı Kalınlığına Gelmesi Üzerine Etkileri ...... 62 Sulu Koşullarda Bazı Antepfıstığı Anaçlarının Bahçe Performanslarının Belirlenmesi ...... 63 Bazı Pistacia Türlerinin Melezlenmesi Yoluyla Antepfıstığına Anaç Olabilecek Melez Kombinasyonların Belirlenmesi ...... 64 Yerli ve Yabancı Bazı Antepfıstığı Çeşitlerinde Melezleme Yoluyla Çeşit Islahı ...... 65 Antepfıstığında Çeşit Geliştirme (Ana Proje) Seleksiyon Yolu ile Antepfıstığında Yeni Çeşit Seçimi ...... 66

Bazı Antepfıstığı Çeşit ve Ümitvar Tiplerinin Performanslarının Belirlenmesi ...... 67 Siirt Çeşidinde Klon Seleksiyonu I. Aşama ...... 68 Antepfıstığında Anaç Cinsiyetinin Anaçlık Özellikler Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi ... 69 Melengicin (Pistacia terebinthus) Üzerine Aşılı Antepfıstığının Farklı Dikim İmkânlarının Araştırılması ...... 70 Fındıkta Soğuğa Dayanıklılık Çalışmaları ...... 71 Tombul Fındık Klon Seleksiyonu (III. Dilim) ...... 72 Bazı Kestane Çeşit ve Genotiplerinin Farklı Anaçlar Üzerinde Performanslarının Belirlenmesi ...... 73 Akdeniz Bölgesi Şeftali ve Nektarin Yetiştiriciliğinde Farklı Anaçların Verim ve Kalite Üzerine Etkileri ...... 74 Bazı Prunus Anaçlarında Mikoriza Uygulamalarının Su Stresine Tolerans Üzerine Etkileri (Doktora Projesi) ...... 75 Bazı Yerli ve Yabancı Kayısı Çeşitlerinde Melezleme Islahı Üzerine Araştırmalar ...... 76 Karadeniz Bölgesinden Selekte Edilen Anaç Adayı Kiraz, Vişne ve Mahlep Tiplerinin Doku Kültürü ile Çoğaltma ve Kiraz Çeşitleriyle Uyuşma Durumlarının Araştırılması ..... 77 Karadeniz Bölgesi Dut (Morus Spp.) Seleksiyonu-II ...... 78 Ege Bölgesi Erik Çeşit Geliştirme Çalışmaları ...... 79 Bazı Yabani Erik Klonlarının Erik ve Kayısıya Anaçlık Özelliklerinin Araştırılması ...... 80 Doğu Akdeniz Bölgesi Ceviz Seleksiyonu ...... 81 Proje Adı: Türkiye Badem Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi Projesi Alt Proje Adı: Diyarbakır Yöresi Bademlerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı Projesi II. Aşama ...... 82 Bazı Badem Çeşit ve Tiplerinin Diyarbakır Ekolojisindeki Performanslarının Belirlenmesi ...... 83 Proje Adı: Doğu Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Kiraz Yetiştiriciliğinin Yaygınlaştırılması Alt Proje Adı:Değişik Kiraz Çeşitlerinin Doğu Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerine Uyumlarının Belirlenmesi ...... 84 Corylus colurna L. Anacı Üzerine Aşılı Tombul ve Palaz Fındık Çeşitlerinde Verim ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi ...... 85 Ordu İlinde Çakıldak Fındık Çeşidinde Klon Seleksiyonu ...... 86 Yeni Fındık Çeşitlerinden Meristem Kültürü ile Ön Temel Üretim Materyali Elde Edilmesi ...... 87 YENİ TEKLİF PROJELER ...... 88 Erzincan ve Gümüşhane İli Dutlarının Seleksiyon Yoluyla Islahı III ...... 89 Bazı Yerli ve Yabancı Ceviz Çeşitlerinin Sonbahar Erken, Kış ve İlkbahar Geç Donlarına Tolerans Derecelerinin Belirlenmesi ...... 90 Melezleme İle Yeni Kiraz Çeşitlerinin Geliştirilmesi ...... 91 Double Haploid Teknolojisini Kullanarak Üstün Özellikli Çilek Hatlarının Eldesi ...... 92

Geç Çiçeklenen Bazı Badem Çeşitlerinin Agronomik Özellikleri ile Abiyotik Streslere Karşı Toleranslarının Belirlenmesi ...... 93 Çatı Proje: Elma Çeşit Geliştirme Projesi Alt Proje: Elmalarda Melezleme Islahı Yoluyla Geç Çiçeklenen Çeşit Elde Edilmesi ...... 94 Geççi Bazı Kayısı Çeşitlerinin Optimum Hasat Zamanının ve Depolama İmkânlarının Belirlenmesi ...... 95 Farklı Muhafaza Teknolojilerinin Hünnap Meyvelerinin Depolanma Süre ve Kalitesi Üzerine Etkileri ...... 96 Bazı Armut Anaçlarının Farklı Lokasyonlarda Performanslarının Belirlenmesi (Aşama II) ...... 97 Bazı Klonal Anaçların Aprikoz (Şalak) Sofralık Kayısı Çeşidi ile Uygun Dikim Mesafesi ve Uygun Terbiye Sistemlerinin Belirlenmesi (II. Dilim) ...... 98 Çatı Proje: Melezleme Islahı ile Yeni Kayısı Çeşitlerin Geliştirilmesi (2.Aşama) Alt Proje - 2: Melezleme Islahı ile Yeni Kurutmalık Kayısı Çeşitlerinin Geliştirilmesi (2.Aşama) ...... 99 Melezleme Islahı ile Yeni Sofralık Kayısı Çeşitlerinin Geliştirilmesi ...... 100 Malatya ve Elazığ İllerinde Kiraza Uygun Bodur ve Yarı bodur Özellikte Mahlep Anaç Seleksiyonu ...... 101 Hacıhaliloğlu ve Kabaaşı Kayısı Çeşitlerinde Hasat Öncesi Uygulamaların Hasat Periyodu ve Meyve Kalitesi Üzerine Etkileri ...... 102 Malatya İli Ceviz Genotiplerinin Seleksiyonu - 2 ...... 103 Sofralık Tüketime Yönelik Kabaaşı ve Hasanbey Kayısı Çeşitlerinde Soğuk Hava Depolarında Meydana Gelen Kalite Kayıpları Sorununun Çözümüne Yönelik Bir Araştırma ...... 104 Melezleme Islahı Yoluyla İki Ürün Veren Dikensiz Böğürtlen Çeşitlerinin Geliştirilmesi ...... 105 Seleksiyon Islahı ile Gelebor (Viburnum opulus) Çeşitlerinin Geliştirilmesi ...... 106 Burak Kiraz Çeşidi ile Bazı Kiraz genotiplerinin Tokat Kazova Şartlarındaki Adaptasyon Yeteneklerinin Belirlenmesi ...... 107 Sivas ve Tokat Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnuların (Rosa spp) Seleksiyon Yolu ile Islahı (Seleksiyon 2) ...... 108 Mutasyon Islahı Yöntemi İle Yeni Antepfıstığı Çeşitlerinin Elde Edilmesi ...... 109 Badem Anaç – Çeşit Geliştirme Projesi Alt Proje 3: Sulu Koşullarda Badem İçin Uygun Anaç ve Dikim Mesafelerinin Belirlenmesi ...... 110 Çatı Projesi: Badem Anaç-Çeşit Geliştirme Projesi Alt Proje 4: Badem Yetiştiriciliğinde Kullanılan Bazı Anaçların Bahçe Performanslarının Belirlenmesi ...... 111 Melezleme ve Seleksiyon Yolu İle Islah Edilen Bazı Fındık Çeşitlerinin Farklı Ekolojilerdeki Performanslarının Belirlenmesi II ...... 112 Su Stresi Uygulamalarının Bazı Fındık Çeşitlerinde Morfolojik ve Fizyolojik Değişimlere Etkileri ...... 113 Bor ve Bazı Bakterilerin Fındıkta Fidan Gelişimi Üzerine Etkilerinin Araştırılması ...... 114 5

Bazı Kestane Çeşitlerinin Doku Kültürü Yöntemiyle Çoğaltılması ...... 115 Ateş Yanıklığı Hastalığı (Erwinia amylovora Burril.)’na Tolerant Ayva Islahı (II. dilim) 116 Ege Bölgesi Kiraz Islah Çalışmaları ...... 117 Vişne Adaptasyon Projesi ...... 118 Konya ve Karaman İllerinden İzole Edilen Rizosfer Bakterilerinin Elmada Kuraklığa Etkilerinin Belirlenmesi-(Doktora Projesi) ...... 119 Bal arısının (Apis mellifera l.) Karayemiş (Taflan) (Laurocerasus officinalis) bitkisi üzerindeki aktivitesi ve polinasyonuna olan etkisinin araştırılması ...... 120 SONUÇ RAPORLARI ...... 121 Erik Yetiştiriciliğinde Farklı Dikim Mesafeleri ve Terbiye Sistemlerinin Verim ve Kalite Kriterlerine Etkileri ...... 122 Tüketici Beğenisini Oluşturan Armut Kalite Kriterlerinin Belirlenmesi ...... 123 Yerli ve Yabancı Değişik Badem Çeşitlerinin Gaziantep İlindeki Performanslarının Belirlenmesi ...... 124 Kiraz, Elma ve Şeftalide Göz Yönetiminin Ağaçların Erken Meyveye Yatması, Verim ve Meyve Kalitesi Üzerine Etkisi ...... 125 Gisela-5 Anaçlı 0900 Ziraat Kiraz Çeşidinde Gübreleme Programının Belirlenmesi ...... 126 BİLGİ AMACIYLA SUNULAN PROJELER ...... 127 Genetik Kaynakların Değerlendirilmesi ve Çatlamaya Dayanıklı Kiraz Çeşit Islahı ...... 128

ILIMAN İKLİM MEYVELERİ PROJE DEĞERLENDİRME TOPLANTISI 2020 YILI KATILIMCI LİSTESİ No ADI SOYADI KURUM 1 Gökhan KIZILCI Daire Başkanı TAGEM ANKARA 2 Dr. Ayşen ALAY VURAL Koordinatör TAGEM ANKARA 3 Birnur Hatice ERDEMEL Mühendis TAGEM ANKARA 4 Temsilci BÜGEM 5 Temsilci BÜGEM 6 Prof.Dr. Ahmet EŞİTKEN Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü 7 Prof.Dr.Bekir Erol AK Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi / ŞANLIURFA Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri 8 Prof. Dr. Ebru KAFKAS Bölümü Prof. Dr. Hüsnü 9 Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi SAMSUN DEMİRSOY 10 Prof. Dr. İbrahim BOLAT Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi / ŞANLIURFA Prof.Dr.Koray ÖZRENK 11 Siirt Üniversitesi (Dekan) 12 Prof.Dr.Mehmet GÜNEŞ Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Prof.Dr.Mehmet Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Ziraat Fakültesi / 13 SÜTYEMEZ KAHRAMANMARAŞ 14 Prof. Dr. Mustafa ERKAN Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi / ANTALYA Prof.Dr. Muttalip Abant İzzet Baysal Üniversitesi Ziraat Ve Doğa Bilimleri 15 GÜNDOĞDU Fakültesi / BOLU Prof. Dr. Rafet 16 Osmangazi Üniversitesi / ESKİŞEHİR ASLANTAŞ Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri 17 Prof. Dr. Salih KAFKAS Bölümü 18 Prof. Dr. Veli ERDOĞAN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi / ANKARA Kocaeli Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü 19 Doç. Dr. Ahmet AYGÜN / KOCAELİ 20 Doç. Dr. Kazım GÜNDÜZ Turgut Özal Üniversitesi Ziraat Fakültesi/MALATYA Doç.Dr.Onur 21 SARAÇOĞLU (Dekan Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yrdc.) 22 Dr. Öğr. Üyesi Hüseyin İrfan BALIK Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Ali Türker YENER (Enstitü 23 Adıyaman Sert Kabuklu Meyveler Araştırma Enstitüsü, Müdürü) 24 Hürü ALTAN Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, MERSİN 25 Mustafa BİRCAN Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, MERSİN Nevzat ASLAN (Enstitü 26 Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü, GAZİANTEP Müdürü) 27 Dr. Ajlan YILMAZ Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü, GAZİANTEP 28 Ümran ELDOĞAN Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü, GAZİANTEP 29 Belgin AKÇA İZCİ Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü, GAZİANTEP 30 Mehmet Fatih BATMAZ Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü, GAZİANTEP

31 İbrahim Halil YİĞİT Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü, GAZİANTEP Dr. Yılmaz BOZ (Enstitü Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, 32 Müdürü) YALOVA Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, 33 Dr. M. Emin Akçay YALOVA Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, 34 Dr. Adnan Doğan YALOVA Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, 35 Dr. Mehmet BAŞ YALOVA Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, 36 Selma Özyiğit YALOVA Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, 37 Sevgi Poyraz Engin YALOVA Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, 38 Übeyit Seday YALOVA Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, 39 Özlem Utku YALOVA Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, 40 Fatih Gökhan Erbaş YALOVA 41 İsmail ESMEK Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, ERZİNCAN 42 Kemal ÇUKADAR Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, ERZİNCAN 43 Dr.Salih KESKİN Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, ERZİNCAN 44 Dr.Özkan KAYA Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, ERZİNCAN 45 Hüseyin VURGUN Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, ERZİNCAN 46 Seval TAŞKIN Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, ERZİNCAN Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü, 47 Dr.Remzi UĞUR KAHRAMANMARAŞ Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü, 48 H.Osman ÖZATAR KAHRAMANMARAŞ Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü, 49 Fatih TEMİZYÜREK KAHRAMANMARAŞ Dr.Ertuğrul ARDA (Müdür 50 Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü, İZMİR Yardımcısı) 51 Dr. Müge ŞAHİN Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü, İZMİR 52 Dr. Mehmet TUTAR Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü, İZMİR Aysun AKAR (Enstitü 53 Fındık Araştırma Enstitüsü, GİRESUN Müdürü) 54 Yusuf BİLGEN Fındık Araştırma Enstitüsü, GİRESUN 55 Ayşenur KANDEMİR Fındık Araştırma Enstitüsü, GİRESUN 56 Emin TAYLAN Fındık Araştırma Enstitüsü, GİRESUN GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi 57 Kenan ÇELİK DİYARBAKIR GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi 58 Gülhan SÖNMEZ DİYARBAKIR 59 Merve ÖZKUL İncir Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü AYDIN 60 Dr. İdris MACİT Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü, SAMSUN

61 Dr. Erol AYDIN Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü, SAMSUN Abdullah ERDOĞAN 62 Kayısı Araştırma Enstitüsü, MALATYA (Enstitü Müdürü) 63 Cemil ERNİM Kayısı Araştırma Enstitüsü, MALATYA 64 Mehmet ÖZELÇİ Kayısı Araştırma Enstitüsü, MALATYA 65 Yusuf BAYINDIR Kayısı Araştırma Enstitüsü, MALATYA 66 Erdoğan ÇÖÇEN Kayısı Araştırma Enstitüsü, MALATYA 67 Mehmet ÇALIŞKAN Kayısı Araştırma Enstitüsü, MALATYA 68 Turgut BOZKURT Kayısı Araştırma Enstitüsü, MALATYA 69 Didem KOŞAR Kayısı Araştırma Enstitüsü, MALATYA 70 Çiğdem YAVUZ Kayısı Araştırma Enstitüsü, MALATYA 71 Adnan CANBAY Kayısı Araştırma Enstitüsü, MALATYA 72 Sibel KILIÇARSLAN Kayısı Araştırma Enstitüsü, MALATYA 73 Ali Rıza ŞAHİNOĞLU Kayısı Araştırma Enstitüsü, MALATYA 74 Mustafa AKÇAY Kayısı Araştırma Enstitüsü, MALATYA 75 Ahmet KAVMAZ Kayısı Araştırma Enstitüsü, MALATYA 76 Muhsin BAYSAL Kayısı Araştırma Enstitüsü, MALATYA 77 Asuman Gündoğdu BAKIR Kayısı Araştırma Enstitüsü, MALATYA 78 Rukiye YAMAN Kayısı Araştırma Enstitüsü, MALATYA Dr. Şerif ÖZONGUN 79 Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, ISPARTA (Enstitü Müdürü) 80 İsmail DEMİRTAŞ Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, ISPARTA 81 Dr. H. Cumhur SARISU Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, ISPARTA 82 Hakkı KOÇAL Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, ISPARTA Doç. Dr. Melike 83 Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, ISPARTA ÇETİNBAŞ 84 Yadigâr KAŞIK Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, ISPARTA 85 Turgay SEYMEN Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, ISPARTA 86 Dr. Gökhan ÖZTÜRK Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, ISPARTA 87 Ö. Faruk KARAMÜRSEL Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, ISPARTA 88 Dr. İbrahim GÜR Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, ISPARTA 89 Doç.Dr. Emel KAÇAL Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, ISPARTA 90 Melih AYDINLI Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, ISPARTA 91 Atakan GÜNEYLİ Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, ISPARTA 92 Meryem SARI Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, ISPARTA 93 F. Pınar ÖZTÜRK Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, ISPARTA Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü 94 A. Serhat EDİZER TOKAT Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü 95 Aslı YILMAZ TOKAT Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü 96 Z. Selcen ÖZMEN TOKAT Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü 97 Osman YENER KONYA 98 Gülden Ayvaz BAYKAL Arıcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ORDU

99 Prof.Dr.Rahmi TÜRK Antel Tarım A.Ş. 100 Temsilci Bademli Biyoteknoloji San. Tic.Ltd. Şti. 101 Temsilci Buharkent Ziraat Odası Başkanı 102 Temsilci TAEK- Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi ANKARA 103 Dr. Erol YALÇINKAYA TARSİM 104 Temsilci FÜAB 105 Temsilci MEYED- Meyve Suyu Endüstrisi Derneği 106 Temsilci Uludağ İhracatçılar Birliği BURSA 107 Temsilci İhracatçılar Birliği İSTANBUL 108 Temsilci Karadeniz İhracatçı Birlikleri GİRESUN 109 Temsilci Ege İhracatçı Birlikleri İZMİR 110 Temsilci Ziraat Odaları Birliği ANKARA 111 Temsilci Akdeniz İhracatçı Birlikleri MERSİN 112 Temsilci BETA Sulama ve Fidancılık ADANA 113 Temsilci Anadolu Etap 114 Temsilci Bademli Fidancılık İZMİR 115 Temsilci Elma Tarım A.Ş. Isparta

ILIMAN İKLİM MEYVELERİ PROGRAM DEĞERLENDİRME TOPLANTISI PROGRAMI ILIMAN İKLİM MEYVELERİ PROGRAM DEĞERLENDİRME TOPLANTISI TOPLANTI PROGRAMI SONUÇLANAN PROJE SAYISI 5 Adet - 75 dk. ARA SONUÇ PROJELERİ 11 Adet - 330 dk DEVAM EDEN PROJE SAYISI 72 Adet - 720 dk. YENİ TEKLİF PROJE SAYISI 21 Adet - 630 dk. BİLGİ AMAÇLI SUNULAN PROJE 1 Adet - 5 dk. SAYISI TOPLAM PROJE SAYISI 110 Adet TOPLAM SÜRE 1760 dk. (29 Saat 20 dakika )

03 ŞUBAT 2020 - PAZARTESİ

09:30 - 12:30 AÇILIŞ PROGRAMI DEVAM EDEN PROJELER Proje Yürütücüsü Proje Başlığı 14:00-14:10 Kemal ÇUKADAR / Hasanbey Kayısı Çeşidinde Klon Seleksiyonu Selçuk AVCI 14:10-14:20 Seval TAŞKIN Erzincan İlindeki Sofralık Geçci ve Meyve Suyu Sanayisine Uygun Zerdali Tiplerinin Belirlenmesi 14:20-14:30 Hüseyin VURGUN Klonal Elma Anaçlarının Geliştirilmesi 14:30-14:40 Dr. M. Emin Akçay Eşme Ayva Çeşidinde Klon Anaçların Kullanımı ve Terbiye Sistemlerinin Araştırılması 14:40-14:50 Selma ÖZYİĞİT Melezleme Yoluyla Şeftali Çeşit Islahı-III 14:50-15:00 Dr. Adnan DOĞAN Bayramiç Beyazı Nektarin Tiplerinin Seleksiyonu 15:00-15:10 Übeyit SEDAY Türkiye’de Bazı Şeftali Hastalıklarına Tolerant Çeşit Islahına Yönelik Çalışmalar 15:10-15:20 Özlem UTKU Bazı F1 Ceviz (Juglans regia L.) Genotiplerinin Değerlendirilmesi ve Melezleme Islahıyla Yeni Genotiplerin Elde Edilmesi 15:20-15:30 Sevgi POYRAZ ENGİN Aronya (Aronia melanocarpa (Michx) Elliot) ve Mürver (Sambucus nigra L.) Meyve Türlerinin Farklı Ekolojilerde Yetiştiriciliği, Meyve Karakteristik Bileşenleri ve Biyoyararlılığının İncelenmesi 15:30-16:00 ARA ÇAY-KAHVE MOLASI 16:00-16:10 Dr. Mehmet BAŞ Seleksiyon Islahı İle Hünnap Çeşitlerinin Geliştirilmesi

16:10-16:20 Dr. Mehmet BAŞ Melezleme İle Yeni Kiraz Klonal Anaçlarının Elde Edilmesi 16:20-16:30 Dr. Mehmet BAŞ Farklı Islah Yöntemleri İle Yeni Kiraz Çeşitlerinin Geliştirilmesi 16:30-16:40 Dr. Yılmaz Boz Yerli ve Yabancı Ticari Ceviz Çeşitlerinin Farklı Ekolojilerdeki Performanslarının Belirlenmesi 16:40-16:50 Dr. Hasan Cumhur Yabani vişne (Prunus cerasus L.) anacı SARISU seleksiyonu ve çoğaltılabilme imkânlarının araştırılması 16:50-17:00 Dr. İbrahim GÜR Erik Anaç ıslahı ( Çatı Proje) Seleksiyon Yolu ile Klonal Erik Anaçlarının Geliştirilmesi (Alt proje) (II.Dilim) 17:00-17:10 İsmail DEMİRTAŞ Yeni Kiraz Çeşitlerinin Islahı II 17:10-17:20 Dr. Şerif ÖZONGUN Elmalarda Farklı Ara Anaç Uygulamalarının Bahçe Performanslarının Belirlenmesi 17:20-17:30 Dr. Şerif ÖZONGUN Elma Anaç Islahı Projesi: Ateş Yanıklığı (Erwinia amylovora) ve Kök Çürüklüğü (Phytophthora cactorum) Hastalıklarına Karşı Dayanıklı Bodur ve Yarı Bodur Anaç Geliştirilmesi (2. Dilim) 17:30-17:40 A. Nilgün ATAY Melezleme ve Mutasyon Islahı ile Yeni Elma Çeşitlerinin Elde Edilmesi 17:40-17:50 Doç. Dr. Emel KAÇAL Karalekeye Dayanıklı Kaliteli Elma Çeşitlerinin Elde Edilmesi (2. dilim) 17:50-18:00 Dr. Gökhan ÖZTÜRK Ateş Yanıklığı Hastalığına Toleranslı Armut Anaç Islahı 18:00-18:10 Dr. Gökhan ÖZTÜRK Ateş Yanıklığı Hastalığına Toleranslı Armut Çeşit Islahı 18:10-18:20 Figen AKYÜZ Farklı Prunus Anaçlarının Su Stresine Toleranslarının Bazı Morfolojik, Fizyolojik ve Biyokimyasal Parametrelerle Belirlenmesi 18:20-18:30 Dr. Melike ÇETİNBAŞ Bazı Şeftali Çeşit/Anaç Kombinasyonlarının Arazi Performanslarının Belirlenmesi

04 ŞUBAT 2020 - SALI DEVAM EDEN PROJELER Proje Yürütücüsü Proje Başlığı 09:00-09:10 Sinan BUTAR Bazı Yerli Ceviz Tiplerinin Seleksiyon-2 ve Bölgesel Adaptasyon Denemeleri 09:10-09:20 Yusuf BAYINDIR Malatya Yöresi Yerel Armut Çeşitlerinin Seleksiyonu (II. Aşama) 09:20-09:30 Yusuf BAYINDIR Kayısıda Sık Dikim ve Farklı Terbiye Sistemlerinin Meyve Verim ve Kalitesi Üzerine Etkileri

09:30-09:40 Cemil ERNİM Çatı Proje: Seleksiyon Yoluyla Yeni Sofralık ve Kurutmalık Kayısı Çeşitlerinin Geliştirilmesi - II. Aşama Alt Proje-1: Seleksiyon Yoluyla Yeni Sofralık Kayısı Çeşitlerinin Geliştirilmesi - II. Aşama 09:40-09:50 Selçuk AVCI Çatı Proje: Seleksiyon Yoluyla Yeni Sofralık ve Kurutmalık Kayısı Çeşitlerinin Geliştirilmesi- II. Aşama Alt Proje-2: Kabaaşı Kayısı Çeşidinde Klon Seleksiyonu- II. Aşama 09:50-10:00 Cemil ERNİM, İsmail Kayısı Çöğür Anaç Seçimi Aşama III ESMEK 10:00-10:10 Ali Rıza ŞAHİNOĞLU Bazı Kayısı Çeşitlerinin Soğuklama Gereksinimleri ve Büyüme Dereceleri Saatleri Toplamının Çeşitli Yöntemlerle Belirlenmesi 10:10-10:20 Ali Rıza ŞAHİNOĞLU Mutasyon Islahı ile Kayısı Yetiştiriciliğine Uygun Bodur/Yarı Bodur Klonal Anaç Geliştirilmesi 10:20-10:30 Adnan CANBAY Melezleme Islahı ile Şarka Hastalığı (Plum pox potyvirus)’na Dayanıklı Kayısı Çeşitlerinin Geliştirilmesi 10:30-11:00 ARA- ÇAY-KAHVE MOLASI 11:00-11:10 Adnan CANBAY Ulusal Kayısı Genetik Kaynaklarında Bulunan Kayısı Genotiplerinin Soğuğa Toleranslarının Belirlenmesi 11:10-11:20 Mehmet ÖZELÇİ Seleksiyon Yolu ile Elde Edilen Bazı Karadut (Morus nigra) Genotiplerinin Bitkisel Özelliklerinin Belirlenmesi 11:20-11:30 Erdoğan ÇÖÇEN Malatya Yöresinde Yetiştirilen ‘‘Karamehmet” ve “Arapkızı’’ Elma Çeşitlerinde Klon Seleksiyonu 2 11:30-11:40 Mustafa AKÇAY Melezleme Islahı ile Yeni Ceviz Çeşitlerinin Geliştirilmesi 11:40-11:50 Rukiye YAMAN Bazı Derim Sonrası Uygulamaların ‘Bursa Siyahı’ ve ‘Kenmonchi’ Dut Genotiplerinin Soğukta Depolama Süresi ve Kalitesi Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi 11:50-12:00 Belgin ÇELİK Hacıhaliloğlu ve Kabaaşı Kayısı Çeşitlerinde Hasat Öncesi ve Hasat sonrası Uygulamaların Etkinliği ve Geliştirilmesi 12:00-12:10 Burcu KARUSERCİ Bazı Bitki Büyüme Düzenleyicilerinin Antepfıstığı Çöğürlerinin Erken Aşı Kalınlığına Gelmesi Üzerine Etkileri 12:10-12:20 Belgin AKÇA İZCİ Sulu Koşullarda Bazı Antepfıstığı Anaçlarının Bahçe Performanslarının Belirlenmesi 12:20-12:30 Mehmet Fatih BATMAZ Bazı Pistacia Türlerinin Melezlenmesi Yoluyla Antepfıstığına Anaç Olabilecek Melez Kombinasyonların Belirlenmesi 12:30-14:00 ARA-ÖĞLE YEMEĞİ

14:00-14:10 Mehmet UZUN Yerli ve Yabancı Bazı Antepfıstığı Çeşitlerinde Melezleme Yoluyla Çeşit Islahı 14:10-14:20 Mehmet UZUN Antepfıstığında Çeşit Geliştirme (Ana Proje) Seleksiyon Yolu ile Antepfıstığında Yeni Çeşit Seçimi Alt Proje 14:20-14:30 Mehmet UZUN Bazı Antepfıstığı Çeşit ve Ümitvar Tiplerinin Performanslarının Belirlenmesi 14:30-14:40 Dr. Ajlan YILMAZ Siirt Çeşidinde Klon Seleksiyonu I. Aşama 14:40-14:50 Sibel AKTUĞ Antepfıstığında Anaç Cinsiyetinin Anaçlık TAHTACI Özellikler Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi 14:50-15:00 Ümran ELDOĞAN Melengicin (Pistacia terebinthus) Üzerine Aşılı Antepfıstığının Farklı Dikim İmkanlarının Araştırılması 15:00-15:10 Ayşenur KANDEMİR Fındıkta Soğuğa Dayanıklılık Çalışmaları 15:10-15:20 Emin TAYLAN Tombul Fındık Klon Seleksiyonu (III. Dilim) 15:20-15:30 Hürü ALTAN Akdeniz Bölgesi Şeftali ve Nektarin Yetiştiriciliğinde Farklı Anaçların Verim ve Kalite Üzerine Etkileri 15:30-16:00 ARA ÇAY-KAHVE MOLASI 16:00-16:10 Mustafa BİRCAN Bazı Yerli Ve Yabancı Kayısı Çeşitlerinde Melezleme Islahı Üzerine Araştırmalar 16:10-16:20 Dr. Erol AYDIN Karadeniz Bölgesinden Selekte Edilen Anaç Adayı Kiraz, Vişne ve Mahlep Tiplerinin Doku Kültürü ile Çoğaltma ve Kiraz Çeşitleriyle Uyuşma Durumlarının Araştırılması 16:20-16:30 Dr. Erol AYDIN Karadeniz Bölgesi Dut (Morus Spp.) Seleksiyonu-II 16:30-16:40 Dr. Andaç ÇAVDAR Ege Bölgesi Erik Çeşit Geliştirme Çalışmaları 16:40-16:50 Dr. Remzi UĞUR Bazı Yabani Erik Klonlarının Erik ve Kayısıya Anaçlık Özelliklerinin Araştırılması 16:50-17:00 H. Osman ÖZATAR Doğu Akdeniz Bölgesi Ceviz Seleksiyonu 17:00-17:10 Kenan ÇELİK Türkiye Badem Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi Projesi Alt Proje Adı: Diyarbakır Yöresi Bademlerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı Projesi II. Aşama 17:10-17:20 Kenan ÇELİK Bazı Badem Çeşit ve Tiplerinin Diyarbakır Ekolojisindeki Performanslarının Belirlenmesi 17:20-17:30 Kenan ÇELİK Doğu Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Kiraz Yetiştiriciliğinin Yaygınlaştırılması Alt Proje Adı: Değişik Kiraz Çeşitlerinin Doğu Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerine Uyumlarının Belirlenmesi 17:40-17:50 Yusuf BİLGEN Corylus colurna L. Anacı Üzerine Aşılı Tombul ve Palaz Fındık Çeşitlerinde Verim ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

17:50-18:00 Yusuf BİLGEN Ordu İlinde Çakıldak Fındık Çeşidinde Klon Seleksiyonu Çiğdem YAVUZ Kayısı Yetiştiriciliğinde Kullanılan Bazı Anaçların Kontrollü Şartlarda Su Stresi Toleranslarının Belirlenmesi Fatma Belkıs ESİMEK Bazı Prunus Anaçlarında Mikoriza Uygulamalarının Su Stresine Tolerans Üzerine Etkileri Nur KOYUNCU Yeni Fındık Çeşitlerinden Meristem Kültürü ile Ön Temel Üretim Materyali Elde Edilmesi 18:00- Koray KARATAŞ Bazı Kestane Çeşit ve Genotiplerinin Farklı Anaçlar Üzerinde Performanslarının Belirlenmesi Mehmet ÖZELÇİ Malatya ve Elazığ İllerinde Kayısıya Uygun Bodur ve Yarı Bodur Erik Anacı Seleksiyonu Yusuf Bilgen Foşa Fındık Popülasyonunda (Corylus avella L.) Klon Seleksiyonu ve Genetik Çeşitliliğin Moleküler Yöntemlerle Belirlenmesi Mehmet Fatih BATMAZ Gaziantep, Kahramanmaraş, Şanlıurfa, Adıyaman ve Siirt illerinde Bulunan P. khinjuk Stocks (Buttum) Genotiplerinin Seleksiyonu ve Bunların Anaçlık Özelliklerinin Belirlenmesi Mehmet ÇALIŞKAN Siirt Çeşidinde Klon Seleksiyonu (I. Aşama) Seda SEVİNÇ Bazı Sert Çekirdekli Meyve Türlerinin ÜZÜMCÜ Depolanmasında Atmosfer Kontrollü Kasa Teknolojisinin Kullanımı İsmail DEMİRTAŞ Farklı Anaçların Davraz ve Regina Kiraz Çeşitlerinde Performanslarının Belirlenmesi

05 ŞUBAT 2020 - ÇARŞAMBA

YENİ TEKLİF PROJELER Proje Yürütücüsü Proje Başlığı 09:00-09:30 Dr. Salih KESKİN Erzincan ve Gümüşhane İli Dutlarının Seleksiyon Yoluyla Islahı III 09:30-10:00 Dr. Özkan KAYA Bazı Yerli ve Yabancı Ceviz Çeşitlerinin Sonbahar Erken, Kış ve İlkbahar Geç Donlarına Tolerans Derecelerinin Belirlenmesi 10:00-10:30 Dr. Mehmet BAŞ Melezleme İle Yeni Kiraz Çeşitlerinin Geliştirilmesi 10:30-11:00 ARA- ÇAY-KAHVE MOLASI 11:00-11:30 Fatih Gökhan ERBAŞ Double Haploid Teknolojisini Kullanarak Üstün Özellikli Çilek Hatlarının Eldesi

11:30-12:00 Melih AYDINLI Geç Çiçeklenen Bazı Badem Çeşitlerinin Agronomik Özellikleri ile Abiyotik Streslere Karşı Toleranslarının Belirlenmesi 12:00-12:30 Turgay SEYMEN Elma Çeşit Geliştirme Projesi Alt Proje: Elmalarda Melezleme Islahı Yoluyla Geç Çiçeklenen Çeşit Elde Edilmesi 12:30-14:00 ARA-ÖĞLE YEMEĞİ 14:00-14:30 Atakan GÜNEYLİ Geççi Bazı Kayısı Çeşitlerinin Optimum Hasat Zamanının ve Depolama İmkânlarının Belirlenmesi 14:30-15:00 Meryem SARI Farklı Muhafaza Teknolojilerinin Hünnap Meyvelerinin Depolanma Süre ve Kalitesi Üzerine Etkileri 15:00-15:30 Figen AKYÜZ Bazı Armut Anaçlarının Farklı Lokasyonlarda Performanslarının Belirlenmesi (Aşama II) 15:30-16:00 ARA ÇAY-KAHVE MOLASI 16:00-16:30 Hakkı KOÇAL Bazı Klonal Anaçların Aprikoz (Şalak) Sofralık Kayısı Çeşidi ile Uygun Dikim Mesafesi ve Uygun Terbiye Sistemlerinin Belirlenmesi (II. Dilim) 16:30-17:00 Ali Rıza ŞAHİNOĞLU Melezleme Islahı ile Yeni Kayısı Çeşitlerin Geliştirilmesi (2.Aşama) Alt Proje -2: Melezleme Islahı ile Yeni Kurutmalık Kayısı Çeşitlerinin Geliştirilmesi (2.Aşama) 17:00-17:30 Cemil ERNİM Melezleme Islahı ile Yeni Sofralık Kayısı Çeşitlerinin Geliştirilmesi 17:30-18:00 Sibel KILIÇARSLAN Malatya ve Elazığ İllerinde Kiraza Uygun Bodur ve Yarı bodur Özellikte Mahlep Anaç Seleksiyonu 18:00-18:30 Didem KOŞAR Hacıhaliloğlu ve Kabaaşı Kayısı Çeşitlerinde Hasat Öncesi Uygulamaların Hasat Periyodu ve Meyve Kalitesi Üzerine Etkileri

06 ŞUBAT 2020 - PERŞEMBE

Proje Yürütücüsü Proje Başlığı YENİ TEKLİF PROJELER 09:00-09:30 Mustafa AKÇAY Malatya İli Ceviz Genotiplerinin Seleksiyonu - 2 09:30-10:00 Mehmet ÇALIŞKAN Sofralık Tüketime Yönelik Kabaaşı ve Hasanbey Kayısı Çeşitlerinde Soğuk Hava Depolarında Meydana Gelen Kalite Kayıpları Sorununun Çözümüne Yönelik Bir Araştırma 10:00-10:30 Dr. Aslı YILMAZ Melezleme Islahı Yoluyla İki Ürün Veren Dikensiz Böğürtlen Çeşitlerinin Geliştirilmesi 10:30-11:00 ARA- ÇAY-KAHVE MOLASI

11:00-11:30 Dr. Z. Selcen ÖZMEN Seleksiyon Islahı ile Gelebor (Viburnum opulus) Çeşitlerinin Geliştirilmesi 11:30-12:00 A. Serhat EDİZER Burak Kiraz Çeşidi ile Bazı Kiraz genotiplerinin Tokat Kazova Şartlarındaki Adaptasyon Yeteneklerinin Belirlenmesi 12:00-12:30 A. Serhat EDİZER Sivas ve Tokat Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnuların (Rosa spp) Seleksiyon Yolu ile Islahı (Seleksiyon 2) 12:30-14:00 ARA-ÖĞLE YEMEĞİ 14:00-14:30 Ertuğrul İLİKÇİOĞLU Mutasyon Islahı Yöntemi İle Yeni Antepfıstığı Çeşitlerinin Elde Edilmesi 14:30-15:00 Ertuğrul İLİKÇİOĞLU Badem Anaç – Çeşit Geliştirme Projesi Alt Proje 3: Sulu Koşullarda Badem İçin Uygun Anaç ve Dikim Mesafelerinin Belirlenmesi 15:00-15:30 Dr. Ajlan YILMAZ Badem Anaç-Çeşit Geliştirme Projesi Alt Proje 4: Badem Yetiştiriciliğinde Kullanılan Bazı Anaçların Bahçe Performanslarının Belirlenmesi 15:30-16:00 ARA ÇAY-KAHVE MOLASI 16:00-16:30 Yusuf BİLGEN Melezleme ve Seleksiyon Yolu İle Islah Edilen Bazı Fındık Çeşitlerinin Farklı Ekolojilerdeki Performanslarının Belirlenmesi II 16:30-17:00 Ayşenur KANDEMİR Su Stresi Uygulamalarının Bazı Fındık Çeşitlerinde Morfolojik ve Fizyolojik Değişimlere Etkileri 17:00-17:30 Aysun AKAR Bor ve Bazı Bakterilerin Fındıkta Fidan Gelişimi Üzerine Etkilerinin Araştırılması 17:30-18:00 Merve ÖZKUL Bazı Kestane Çeşitlerinin Doku Kültürü Yöntemiyle Çoğaltılması 18:00-18:30 Dr. Müge ŞAHİN Ateş Yanıklığı Hastalığı (Erwinia amylovora Burril.)’na Tolerant Ayva Islahı (II. dilim)

07 ŞUBAT 2020 - CUMA

YENİ TEKLİF PROJELER Proje Yürütücüsü Proje Başlığı 09:00-09:30 Dr. Mehmet TUTAR Ege Bölgesi Kiraz Islah Çalışmaları 09:30-10:00 Dr. Mehmet TUTAR Vişne Adaptasyon Projesi 10:00-10:30 Osman YENER Konya ve Karaman İllerinden İzole Edilen Rizosfer Bakterilerinin Elmada Kuraklığa Etkilerinin Belirlenmesi-Doktora Projesi 10:30-11:00 ARA- ÇAY-KAHVE MOLASI

11:00-11:30 Gülden Ayvaz BAYKAL Bal arısının (Apis mellifera l.) Karayemiş (Taflan) (Laurocerasus officinalis) bitkisi üzerindeki aktivitesi ve polinasyonuna olan etkisinin araştırılması SONUÇLANAN PROJELER 11:30-11:45 Ömer Faruk Erik Yetiştiriciliğinde Farklı Dikim Mesafeleri KARAMÜRSEL ve Terbiye Sistemlerinin Verim ve Kalite Kriterlerine Etkileri 11:45-12:00 Fatma Pınar ÖZTÜRK Tüketici Beğenisini Oluşturan Armut Kalite Kriterlerinin Belirlenmesi 12:00-12:15 Ertuğrul İLİKÇİOĞLU Yerli ve Yabancı Değişik Badem Çeşitlerinin Gaziantep İlindeki Performanslarının Belirlenmesi 12:15-12:30 Dr. İdris MACİT Kiraz, Elma ve Şeftalide Göz Yönetiminin Ağaçların Erken Meyveye Yatması, Verim ve Meyve Kalitesi Üzerine Etkisi 12:30-14:00 ARA-ÖĞLE YEMEĞİ 14:00-14:15 Kadir UÇGUN Gisela-5 Anaçlı 0900 Ziraat Kiraz Çeşidinde Gübreleme Programının Belirlenmesi BİLGİ AMACIYLA SUNULAN PROJELER 14:15-14:20 Selma ÖZYİĞİT Genetik Kaynakların Değerlendirilmesi ve Çatlamaya Dayanıklı Kiraz Çeşit Islahı 14:20-15:00 KAPANIŞ

DEVAM EDEN PROJELER

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/15/A08/P01/05 Proje Başlığı Hasanbey Kayısı Çeşidinde Klon Seleksiyonu Projeyi Yürüten Kuruluş Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü -ERZİNCAN Kayısı Araştırma Enstitüsü- MALATYA Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş

Proje Lideri Kemal ÇUKADAR (Proje ve Erzincan Lokasyonu) Selçuk AVCI (Malatya Lokasyonu) Proje Yürütücüleri H. Murat ÜNLÜ, Seval TAŞKIN, Cemil ERNİM, A. Rıza ŞAHİNOĞLU, Belgin ÇELİK, Duygu ÖZELİÇİ, Sezai ŞAHİN Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2019 - 31/12/2023 2019:8000+8000 TL 2020:7000+7000 TL 2021:7000+7000 TL Projenin Toplam Bütçesi 2022:8000+8000 TL 2023:10.000+10.000 TL 40.000+40.000=80.000 TL Proje Özeti Bu proje, Erzincan ve Malatya’da Hasanbey kayısı çeşidinin yetiştirildiği alanlar taranarak verimli ve kalitesi üstün olan klon adaylarını seçmek ve seçilen bu klon adaylarıyla sofralık kayısı yetiştiriciliğinde üretimi artırmak amacıyla iki aşamada planlanmıştır. Projenin ilk aşama çalışmaları; 2009 yılında Erzincan ve Malatya illerinde Hasanbey kayısı çeşidinin yetiştirildiği alanlar taranarak başlatılmıştır. Taramalar sonucu tespit edilen Erzincan’da 46, Malatya’da ise 11 klon adayında meyve ağırlığı, verimlilik, albeni ve S.Ç.K.M dikkate alınarak yapılan “Değiştirilmiş Tartılı Derecelendirme” sonucu Erzincan’da 10 ( 240203, 240403, 240405, 240407, 240408, 240410,240411, 240419, 240904 ve 241101), Malatya’da ise 2 (441402 ve 441403) Hasanbey klon adayı seçilmiştir. Seçilen klon adayları ile standart Hasanbey kayısı çeşidinden alınan aşı gözleri ile aşılama işlemleri yapılarak her klona ait fidanlar elde edilmiştir. Projenin ikinci aşama çalışmaları; seçilmiş klon adayları ve standart Hasanbey çeşidi fidanları ile 2017 yılında Erzincan’da, 2018 yılında ise Malatya’da tesadüf blokları deneme deseninde 3 tekerrürlü ve her tekerrürde 3 fidan olacak şekilde enstitü arazilerinde deneme bahçesi kurularak başlatılmıştır. Fidanların sağlık bir şekilde gelişmesi için gerekli bakım işlemleri yapılmış ve yapılmaya devam edilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/19/A1/P3/11

Proje Başlığı Erzincan İlindeki Sofralık Geçci ve Meyve Suyu Sanayisine Uygun Zerdali Tiplerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü-ERZİNCAN Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Seval TAŞKIN

Proje Yürütücüleri Kemal ÇUKADAR, Hüseyin VURGUN, Dr. Salih KESKİN, Özkan BOZBEK, Prof. Dr. Sezai ERCİŞLİ, Prof. Dr. Rafet ASLANTAŞ Başlama- Bitiş Tarihleri 2018 - 2022 2019: 8.700 TL 2020: 11.350 TL 2021: 10.100 TL Projenin Toplam Bütçesi 2022: 12.450 TL Proje Özeti Ülkemizde önemli zerdali popülasyonuna sahip Erzincan ilinde geç olgunlaşan ve sofralık değeri yüksek zerdali ile meyve suyu sanayisine uygun zerdali tiplerini belirlemek amacıyla proje çalışmalarına 2012 yılında başlanılmıştır. Yapılan seleksiyon çalışmaları sonucunda meyve suyu sanayisine uygun 19 tip ile geç olgunlaşan 9 sofralık tip seçilmiştir. Seçilen tiplerin aşılamaları yapılmış ve eksik fidanlar tamamlanmıştır. Elde edilen fidanlarla 2020 ilkbaharında mukayese bahçeleri kurulacaktır. Bahçelerin tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü ve her tekerrürde 3 fidan olacak şekilde 7x7 m aralıklarla kurulması planlanmaktadır. Çalışmada fenolojik gözlemler, pomolojik ölçümler ve biyokimyasal analizler yapılacaktır. Geç olgunlaşan sofralık kayısı tiplerinde verim değerleri yanında, meyve ağırlığı, suda çözünebilir kuru madde (SÇKM), SÇKM/asit, meyve eti sertliği ve albenisi gibi kriterler belirlenecektir. Meyve suyu sanayisine uygun tiplerin seçiminde ise verim, pulp randımanı, suda çözünen kuru madde oranı, asitlik, meyve suyu rengi ve pH gibi değerlere bakılacaktır. Çalışma sonucunda elde edilecek veriler istatistiki analizlere tabi tutulacak ve öne çıkan tipler belirlenecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P03/01 Proje Başlığı Klonal Elma Anaçlarının Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü-ERZİNCAN Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Hüseyin VURGUN İsmail ESMEK, Seval TAŞKIN, Zakine KADIOĞLU, Dr. Salih Proje Yürütücüleri KESKİN, Tevhit GEÇİM, Özkan BOZBEK, Prof. Dr. Rafet ASLANTAŞ Başlama- Bitiş 2017-2021 Tarihleri Projenin Toplam 2017: 20.000 TL 2018: 15.000 TL 2019: 15.000 TL Bütçesi 2020: 10.000 TL 2021: 10.000 TL Proje Özeti; Elma’nın anavatan bölgeleri içerisinde yer alan ülkemiz, kültür tarihinin çok eski oluşuna bağlı olarak elma populasyonu içerisinde tür, çeşit, eko-tip ve tip zenginliği ortaya çıkmıştır. Son zamanlarda bölgede yapılan ve planlanan barajlar nedeniyle buralardaki mevcut elma genetik çeşitliliğin yok olma tehlikesi söz konusudur. Bu itibarla da bu çalışmanın gerekliliği düşünülmüş ve planlanmıştır. Bölgede çeşit ıslahına yönelik olarak bazı akademik çalışmalar yapılmasına rağmen, anaç ıslahına yönelik olarak henüz çalışma yürütülmemiştir. Araştırmanın planlandığı ülkemizde, özellikle zayıf gelişme kuvvetine sahip ve klonal çoğaltmaya uygun genotiplerin tespit edilmesi suretiyle elma yetiştiriciliği yapılan yörelerimiz için alternatif yerli anaçlar üreticilerimizin hizmetine sunulmuş olunacaktır. Böylece ülkemiz meyveciliğinde ihtiyaç duyulan kaliteli ve yetiştirme amacına uygun fidan temininde kullanılarak, fidan üreticilerinin yararına sunulacak ve dolayısıyla ülkemiz meyveciliğinin gelişmesine ve ülke ekonomisine katkıda bulunulacaktır. Modern meyve yetiştiriciliğinin bir gereği olarak kültür çeşitleri ile iyi uyuşan, farklı gelişme kuvvetine sahip (bodur, yarı bodur, kuvvetli), değişik ekolojik şartlara uyum kabiliyeti yüksek, meyve olgunlaşma süresi ve kalitesine olumlu yönde etki eden, biyotik ve abiyotik stres şartlarına dayanıklılığı yüksek anaçlara ihtiyaç bulunmaktadır. Bu kapsamda, yörenin elma populasyonu içerisinden anaçlık özelliği üstün genotiplerin tespiti, özelliklerinin belirlenmesi ve genotiplerin planlı ıslah çalışmalarında ebeveyn olarak kullanılmaları için korunmasına yönelik olarak bu proje yürütülmektedir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI: Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI: Yumuşak Çekirdekli Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P3/1309 Proje Başlığı Eşme Ayva Çeşidinde Klon Anaçların Kullanımı ve Terbiye Sistemlerinin Araştırılması Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü-YALOVA Kuruluş Projeyi Destekleyen Kahraman Fidancılık, Kestel-BURSA Kuruluş Proje Lideri Dr. M. Emin AKÇAY

Proje Yürütücüleri Dr. Adnan Doğan, Dr. Nesrin Aktepe TANGU, Selma ÖZYİĞİT, Cemil HANTAŞ, Mükremin TEMEL, Mustafa BIYIKLI Başlama- Bitiş 01/01/2019 - 31/12/2023 Tarihleri Projenin Toplam 2019: 40.000 TL, 2020: 30.000 TL, 2021: 30.000 TL, Bütçesi 2022: 25.000 TL, 2023: 25.000 TL, Toplam: 150.000 TL Proje Özeti; Ekilebilir tarım alanlarının giderek azaldığı günümüzde artık birim alandan daha fazla ürün elde etmek amacıyla entansif tarım sistemlerine yönelim ileri tarım teknikleri kullanılan ülkelerde artmaktadır. Farklı meyve türlerinde yapılan çalışmalar meyve bahçelerinde daha yoğun dikimlerin birim alandan elde edilen verimlerde artış sağlandığını göstermektedir. Bu çalışma ile Marmara bölgesi (Ayva üretiminin yaklaşık % 70) için farklı klon anaçları ve terbiye sistemlerinin karşılaştırılarak, verim ve kalite açısından en avantajlı anacın, sistemin üreticiye tavsiye edilmesi için veriler alınacaktır. Özellikle Marmara bölgesinde ve ülkemizin diğer meyvecilik yapılan alanlarında kapama bahçelerde yoğun olarak yetiştirilen Eşme ayva çeşidi için BA-29, Quince-A ile Quince-C klon anaçlarının performansları (4x2m) telli destek sisteminde denenmektir. Klonal anaçlar ile birlikte terbiye sistemlerinin (Tek lider, İki lider ve Üç lider) de ayvada verim ve kalite üzerine olan etkileri araştırılacaktır. Araştırma alanında bulunan fidanlarda 2019 yılı için fenolojik gözlemler, pomolojik veriler alınmış ve morfolojik ölçümler gerçekleştirilmiştir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/14/A08/P01/01 Proje Başlığı Melezleme Yoluyla Şeftali Çeşit Islahı-III Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü-YALOVA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Selma ÖZYİĞİT Dr. Adnan DOĞAN, Übeyit SEDAY, Dr. Seçil ERDOĞAN, Proje Yürütücüleri Dr. Arzu ŞEN, Dr. Nesrin UZUNOĞULLARI, Başlama- Bitiş 01/01/2019 - 31/12/2023 Tarihleri Projenin Toplam 2019: 33.380 TL 2020: 33.380 TL 2021: 33.380 TL 2022: 33.380 Bütçesi TL 2023: 33.380 TL Toplam: 166.900 TL Proje Özeti Şeftali ülkemizde en fazla yetiştirilen sert çekirdekli meyve türü olmasına rağmen, ıslah çalışmaları yok denecek kadar azdır. 2008 yılında başlatılan “Melezleme Yoluyla Şeftali Çeşit Islahı” projesinin üçüncü dilimi olarak hazırlanan bu çalışmada, birinci dilimde yapılan ilk seleksiyon işleminden sonra seçilen toplam 78 tip, anaç (GF 677) üzerine aşılanmıştır. Ayrıca melezleme çalışmasında ebeveyn olarak kullanılan iki sanayilik çeşit (Fortuna ve Vivian); iki sofralık çeşit (Elegant Lady ve Rio Oso Gem) ve standart çeşitlerden Redhaven anaç üzerine aşılanmış ve melez tiplerin performanslarını belirlemede kontrol olarak yer almaktadır. Seleksiyon parseline aktarılan 78 şeftali ve nektarin tipinde 2019 yılında meyve alınmıştır. Projenin bu diliminde, tiplerin bitkisel, fenolojik ve pomolojik özellikleri incelenerek, sanayilik tiplerin işlemeye uygunlukları belirlenmektedir. Öne çıkan bazı sofralık tiplerin hasat sonrası özellikleri belirlenecektir. Seçilen tiplerde tescil işlemlerinden önce virüs testlemeleri yapılacaktır. Proje süresince devam edecek değerlendirmeler sonucunda ticari yetiştiriciliğe uygun olan tipler belirlenerek tescile sunulacak ve tescil işleminden sonra üreticilere duyurulacaktır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P3/05 Proje Başlığı Bayramiç Beyazı Nektarin Tiplerinin Seleksiyonu Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü YALOVA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Adnan DOĞAN Dr. Mehmet Emin AKÇAY; Übeyit SEDAY; Proje Yürütücüleri Prof. Dr. Kenan KAYNAŞ Başlama- Bitiş 2019-2021 Tarihleri Projenin Toplam 2019:16.500 TL; 2020: 27.500 TL; 2021: 33.500 TL Bütçesi Proje Özeti Türkiye, şeftali yetiştiriciliğinde dünyanın sayılı ülkelerinden biridir ve Marmara bölgesi, Türkiye şeftali yetiştiriciliğinde önemli yere sahiptir. Bu projenin amacı, Bayramiç yöresinde çekirdekten yetiştiricilik sonucu oluşmuş beyaz etli nektarin popülasyonunun taranarak üç farklı dönemde olgunlaşan üstün özellikli bireylerin tespit edilmesi ve tescil aşaması için hazırlanmasıdır. Projenin ilk yılında Çanakkale ili Bayramiç, Ezine ve Lapseki ilçelerine gidilerek amaca uygun bireyler işaretlenmiştir. Bayramiç ilçesinden 14, Ezine ilçesinden 1 ve Lapseki ilçesinde 9 olmak üzere toplam 24 ağaç belirlenmiştir. Hasat dönemlerine uygun olarak bunlardan meyve örnekleri alınmış ve pomolojik analizler yapılmıştır. Gelecek yıl tekrar aynı bireylerden meyve örnekleri alınarak analizlere devam edilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P3/06

Proje Başlığı Türkiye’de Bazı Şeftali Hastalıklarına Tolerant Çeşit Islahına Yönelik Çalışmalar Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Kuruluş Projeyi Destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Kuruluş Proje Lideri Übeyit SEDAY Dr. Zühtü POLAT, Dr. Adnan DOĞAN, Mehmet Akif Proje Yürütücüleri GÜLTEKİN, Ayşe FİDANCI, Dr. Zeynep ÖZDEMİR EROĞLU Başlama- Bitiş 01.01.2019-31.12.2023 Tarihleri Projenin Toplam 46.550 TL Bütçesi Proje Özeti Tarımsal üretimde pestisitlerin yoğun kullanımı sonucu, bunlara dayanıklı hastalık ırklarındaki değişimler ve dolayısıyla üretim maliyetlerindeki yükseklik, hastalıklara dayanıklı/tolerant çeşitlerin geliştirilmesi gereğini ortaya çıkarmıştır. Bu projenin amacı Atatürk Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü (ABKMAE)’nde bulunan şeftali genotiplerinin taranarak külleme [Podosphaera pannosa (Wallr.) var. persicae] ve yaprak kıvırcıklığı [Taphrina deformans (Berk.) Tul.]’na hassaslığı düşük olan bireylerin tespit edilmesi ve bu bireylerle yapılacak kontrollü melezlemelerle olası dayanıklı popülasyonun oluşturulmasıdır. Proje çalışmalarına takvime uygun olarak 2019 yılında başlanmıştır. Parselde gerekli bakım ve kontroller yapılmış ilk yaprak çıkışları ile beraber Yaprak Kıvırcıklığı hastalığı bakımından taranmıştır. 2019 yılında, belirlenen skalaya göre değerlendirmeler yapılmış, değerlendirme sonuçlarına göre; 0(hiç belirti yok) grubunda 4 bitki, 1(çok dayanıklı) grubunda 16 bitki, 2(dayanıklı) grubunda 37 bitki, 3(dayanıklı-Orta dayanıklı) grubunda 35 bitki, 4(orta dayanıklı) grubunda 63 bitki belirlenmiştir. %25 in üzerinde belirti gösteren bitkiler 5-6-7 gruplarında değerlendirilmiştir. 2020 yılında da yaprak kıvırcıklığı hastalığı değerlendirilmeleri devam edecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/17/A10/P02/01 Bazı F1 Ceviz (Juglans regia L.) Genotiplerinin Proje Başlığı Değerlendirilmesi ve Melezleme Islahıyla Yeni Genotiplerin Elde Edilmesi Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü-YALOVA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Özlem UTKU 1)Bursa Lokasyonu: Prof. Dr. Ümran ERTÜRK (Doktora Tez Danışmanı) Proje Yürütücüleri 2)Yalova Lokasyonu: Dr. Erdal ORMAN, Dr. Yılmaz BOZ, Dr. Nesrin Aktepe TANGU Başlama- Bitiş 01.01.2017-31.12.2021 Tarihleri Projenin Toplam 2017: 25.000 TL 2018: 25.000 TL 2019: 20.000 TL Bütçesi: 2020: 20.000 TL 2021: 20.000 TL Proje Özeti: Türkiye’de yetiştiriciliği yapılan ulusal ceviz çeşitlerimiz, yabancı çeşitlere göre oldukça erken yapraklanmakta ve genellikle uç dallarda meyve vermektedir. Bu nedenle ilkbahar geç donlarından %100’e varan oranlarda zarar görebilmektedirler. İlkbahar geç donlarının yaygın olarak yaşandığı bölgelerde, geç yapraklanan ceviz çeşitlerinin kullanılması önemlidir. Sonbahar erken donları da ceviz yetiştiriciliğini sınırlayan faktörler arasındadır. Vejetasyon süresi uzun çeşitlerin, Türkiye'deki yüksek rakımlı ve kısa vejetasyon periyoduna sahip bölgelerde yetiştirilmesi risklidir. Bu proje, Bursa ve Yalova olmak üzeri 2 lokasyonda devam etmektedir. Yalova Lokasyonu’nda ıslaha yönelik olarak bitkisel altyapı oluşturmak için yapılan kontrollü melezleme çalışmalarıyla yeni melez bireylerin elde edilmesi hedeflenmektedir. Bursa Lokasyonu’nda ise Uludağ Üniversitesi’nde 2014 yılında yapılmış olan melezleme çalışmasının farklı kombinasyonlarından elde edilen melez bireyler, doktora tez projesi kapsamında uluslararası geçerliliği olan UPOV kriterlerine göre değerlendirilmektedir. Genotiplerin değerlendirilmesinde fenolojik, morfolojik, meyve veren genotiplerde ise pomolojik veriler kullanılmaktadır. Aranan bazı özellikleri taşıyan ümitvar melez bireylerin moleküler karakterizasyonu da yapılacaktır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/I7/A08/P10/01 Aronya (Aronia melanocarpa (Michx) Elliot) ve Mürver Proje Başlığı (Sambucus nigra L.) Meyve Türlerinin Farklı Ekolojilerde Yetiştiriciliği, Meyve Karakteristik Bileşenleri ve Biyoyararlılığının İncelenmesi Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü- Projeyi Yürüten Kuruluş YALOVA Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Sevgi POYRAZ ENGİN Dr. Yılmaz BOZ, Aysun ÖZTÜRK, Seda KAYAHAN, Yalçın KAYA, Prof. Dr. Resul GERÇEKCİOĞLU, Yrd. Doç. Dr. Proje Yürütücüleri Öznur ÖZ ATASEVER, Doç. Dr. Özlem TOKUŞOĞLU, Dr. Aslı YILMAZ, Remzi AVCI, Çiğdem YAVUZ, Yusuf BAYINDIR Başlama- Bitiş Tarihleri Başlangıç: 01.01.2017 Bitiş: 31.12.2021 Projenin Toplam Bütçesi 2019: 38.500TL 2020: 32.500TL 2021: 15.250TL Proje Özeti Bu araştırma, Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü liderliğinde 4 farklı lokasyonda 2017-2021 yılları arasında yürütülmektedir. Projede 4 adet aronya çeşidi, 3 adet mürver çeşidi ve 1 adet mürver genotipi kullanılmaktadır. Tesis edilen aronya ve mürver plantasyonlarında morfolojik, fenolojik ve pomolojik gözlem ölçüm ve değerlendirmeler, duyusal testler ile mürver meyveleri ve mürver çiçeklerinde biyokimyasal analizler (toplam fenolik madde miktarı, antioksidan kapasitesi, antosiyanin miktarı, toplam şeker miktarı, indirgen şeker miktarı, C vitamini, uçucu yağ miktarı ve bileşenleri, antioksidan fenolik madde parmak izi analizleri, kanser hücresi durdurma testleri ve biyoyararlılık analizleri) yapılmaktadır. Proje 2017 yılında başlamış olup 4 lokasyonda da Aronya ve Mürver plantasyonları tesis edilmiştir. Tesis edilen plantasyonlarda 2019 yılında 4 lokasyonda da fenolojik gözlemler ve morfolojik ölçümler ve pomolojik analizler yapılmış, verim değerleri alınmıştır. Ayrıca 2017 yılından bu yana kültürel uygulamalar 4 lokasyonda da devam etmektedir. Ekolojik farklılıklar nedeni ile 4 lokasyonda fenolojik dönemler, morfolojik ölçümler ve pomolojik analiz değerleri arasında farklılıklar söz konusu olmuştur. Ayrıca 4 lokasyonda hasat edilen aronya ve mürver meyvelerinde biyokimsal analizler ve biyoyararlılık analizleri ile mürver çiçeklerinde uçucu yağ analizleri devam etmektedir. 2020 yılında her lokasyonda fenolojik gözlem, morfolojik ölçüm ve pomolojik analizlerin yanında biyokimyasal analizler ve uçucu yağ analizleri yapılmaya devam edecektir. Değişiklik önerisi: Yöntemde yer alan Mürver meyve ve çiçeklerinde uçucu yağ miktarı ve bileşenleri analizi çalışması kapsamında mürver meyvelerinden uçucu yağ elde edilememiştir. Bu nedenle mürver meyvelerinde uçucu yağ analizi çalışmasının projeden çıkarılmasını, Mürver çiçeklerinde uçucu yağ analizi eldesinde yaşanan sorunlar nedeni ile bu çalışmanın başlanmış olan tek lokasyonda yapılmasını öneriyoruz.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P3/1131 Proje Başlığı Seleksiyon Islahı ile Hünnap Çeşitlerinin Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü YALOVA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Mehmet BAŞ Proje Yürütücüleri Ayşe FİDANCI, Aysun ÖZTÜRK Başlama- Bitiş 01/01/2019-31/12/2021 Tarihleri Projenin Toplam 2019: 20.500 TL, 2020: 17.000 TL, 2021: 16.000 TL Bütçesi Toplam:53.500 TL Proje Özeti Hünnaplar bazı hastalık ve zararlıların yanı sıra su kıtlığı ve tuzluluk gibi çevresel streslere karşı toleranslıdır. Daha az pestisit uygulanarak üretim yapılması nedeniyle organik yetiştiriciliğe uygundur. Daha önce yapılan seleksiyon çalışmalarında Marmara, Ege ve Akdeniz Bölgelerinden seçilerek belirlenen tipler ile yurt dışından getirtilen çeşitlerden oluşturulan “Hünnap (Zizyphus jujuba Mill) Genetik Kaynakları” bahçesinde yer alan toplam 36 çeşit/tipler ikinci aşama seleksiyon çalışmasında değerlendirilmektedir. 2019 yılında 32 çeşit/tipten meyve alınarak bunlar üzerinde pomolojik çalışmalar yapılmıştır. Meyve ağırlığı bakımından HAN-2, HAN-1, Tajan Dzao, HT-8, HT-2, HT-12, ADK, HBA- 2 ve Zutao Dzao çeşit/tipleri ön planda yer alırken tat, aroma, meyve kalitesi vb kriterlerin yer aldığı panel testinde en yüksek puanları ZB, HT-12, Zutao Dzao, HT-1, HDE-1 almıştır. En verimli çeşit/tipler ise H-1, HBA-2, HT-4 ve A-1 olmuştur. Ayrıca bunların meyvelerinde indirgen şeker, toplam fenolik madde, C vitamini ve antioksidan miktarları belirlenmiştir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P3/1098 Proje Başlığı Melezleme İle Yeni Kiraz Klonal Anaçlarının Elde Edilmesi Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü YALOVA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Mehmet BAŞ

Proje Yürütücüleri Dr. Adnan DOĞAN, Dr. Nesrin UZUNOĞULLARI, Nesrin TUNALI, Onur DURA, Dr. Barış ALBAYRAK Başlama- Bitiş 01/01/2019-31/12/2023 Tarihleri Projenin Toplam 2019: 49.500 TL, 2020: 40.500 TL 2021: 30.500 TL 2022: Bütçesi 32.500 TL 2023: 27.500 TL Toplam:180.500 TL Proje Özeti Küresel iklim değişikliğinin etkisiyle toprak ve iklim şartlarında meydana gelen sürekli değişimler anaç ıslahı çalışmalarının önemini daha da artırmaktadır. Çalışmada daha önce türler arası ve tür içi melezlemeler sonucu elde edilen toplam 86 melez birey ile doğadan alınan 1 adet sarı mahlep çöğürünün kiraz çeşitlerine anaç olma yetenekleri ve toprak kaynaklı bazı hastalık ve zararlılara karşı hassasiyetlerini belirlemek amaçlanmaktadır. Projenin ilk iki yılında bu anaç tiplerinin mikro çoğaltım çalışmaları yapılarak çoğaltım yönünden ümitvar olanların seçimi yapılacağından bu yılın çalışmalarında doku kültürü değerlendirmelerine başlanmıştır. Ayrıca projede, nematoda, kök kanserine karşı dayanıklılık ve bitki besin maddeleri alımı üzerine etkilerinin belirlenmesi amacıyla kullanılacak anaç tiplerinin önemli sayıda olması nedeniyle daha önce projede yer almayan ve B planı olarak devreye alınan çelikle çoğaltma çalışmalarına başlanmıştır. Doku kültürü çalışmalarında eksplant alınan 12 tipten 92-2 arasında değişen sayıda bitkicik elde edilmiş olup bunların köklendirme çalışmaları devam etmektedir. Çelikle köklendirme çalışmalarında ise tüm tiplerden yarı-odun çelikleri alınmıştır. Kış döneminde odun çelikleri alınarak çelikle köklendirme çalışmalarına devam edilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/16/A08/P01/01 Proje Başlığı Farklı Islah Yöntemleri İle Yeni Kiraz Çeşitlerinin Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü-YALOVA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Mehmet BAŞ Dr. Adnan DOĞAN, Yeşim DOYĞACI, Dr. Nesrin Proje Yürütücüleri UZUNOĞULLARI, Dr. Burak KUNTER, Dr. Yaprak KANTOĞLU Başlama- Bitiş 01/01/2016-31/12/2020 Tarihleri Projenin Toplam 2016: 25.000 TL, 2017: 25.000 TL, 2018: 25.000 TL, Bütçesi 2019: 25.000 TL, 2020: 25.000 TL Proje Özeti Kendine verimli kiraz çeşitleri geliştirmek amacıyla 2001 yılında başlanan çalışmanın ilk aşamasında 0900 Ziraat ile Stella ve Sweetheart çeşitleriyle oluşturulan ebeveyn kombinasyonlarından 562 melez bitki elde edilmiştir. Bunlardan 7 ümitvar melez birey seçilerek performans alınmış ve deneme sonuçlandırılmıştır. Diğer yandan 0900 Ziraat çeşidinin aşı gözlerine farklı dozlarda uygulanan mutagen ile 400 mutant birey elde edilmiş bunlardan seçilen 10’u performans denemesinde gözlemlenmiştir. Performans denemeleri sonucunda melez bireyler arasından çeşit olabilecek özellikte herhangi bir tip bulunamamış, ancak mutant tipler arasından “Burak” ve “Aldamla” isimleri ile iki yeni mutant kiraz çeşidi tescil ettirilmiştir. Burak çeşidinin Aldamla’ya göre verim ve kalite bakımından daha ön planda olması nedeniyle 0900 Ziraat Çeşidine alternatif olarak yetiştirilmesi önerilmektedir. Çalışmanın birinci aşamasında elde edilen melezler arasından seçilen 2 tip (B-13, D-2) ve bazı çeşitlerin kullanılması sonucu 5 ana ve 12 ön çalışma melezleme kombinasyonları oluşturularak toplam 2102 melez birey elde edilmiştir. Melez bireylerin kendine uyuşma durumları (S4’ alleli taşıması) moleküler analiz ile belirlenmiştir. Her yıl yapılan gözlemler sonucu ıslah amaçlarına uygun olmayan ve meyve çapı 27 mm’den az olan 2664 bitki arasından 2402 tanesi elimine edilmiş ve kalan 262 tanesi üzerinde çalışmalar devam etmektedir. Bu arada, çalışmada elde edilerek ebeveyn olarak seçilen yeni tipler ile geç olgunlaşan yabani seleksiyonların yer aldığı dört melezleme kombinasyonundan henüz meyve verecek yaşta olmayan 634 birey daha elde edilerek toplamda 3298 melez bitkiye ulaşılmıştır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/14/A10/P02/01

Proje Başlığı Yerli ve Yabancı Ticari Ceviz Çeşitlerinin Farklı Ekolojilerdeki Performanslarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü-YALOVA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Yılmaz BOZ Proje Yürütücüleri Özlem UTKU, Dr. Erdal ORMAN

Başlama- Bitiş 01/03/2013-31/12/2016 Tarihleri 01/08/2017-30/12/2021 (Uzatma) Türkiye, ceviz üretimi açısından istatistiki verilere göre dünyada önemli bir ülke olarak yer almasına rağmen üretimde ve ihracatta potansiyelinin gerisindedir. Bahçe tesisi yapılırken, bölgeye uygun çeşitlerin kullanılması çok önemlidir. Yetiştiricilikte ekolojiye uygun çeşit kullanılmadığı taktirde verim ve kalitede büyük sorunlar yaşanmaktadır. Bu nedenle, çeşitlerin değişik ekolojik koşullardaki adaptasyon yetenekleri araştırılarak, bölgeye uygun çeşit seçimine gidilmelidir. Bu projeyle farklı ekolojilerde bazı yerli ve yabancı çeşitlerin performansları belirlenmekte, ceviz yetiştiriciliğinin geliştirilmesi için bölgesel anlamda gerekli bilgiler elde edilmektedir. Bu proje “Türkiye Ceviz Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi Entegre Projesi” adıyla 2008-2012 yılları arasında TÜBİTAK projesi olarak tamamlanmıştır. 2013 yılından itibaren TAGEM projesi olarak devam etmiş ve 2016 yılında ara sonucu verilmiştir. 2017 yılı AYK kararlarına göre projenin Yalova, İzmir-Menemen, Isparta-Eğirdir, Malatya ve Erzincan Lokasyonları ile 5 yıl daha uzatılmasına karar verilmiştir. 2019 yılında, devam eden 5 lokasyonda fenolojik gözlemler ve verim değerleri alınmıştır. Yalova lokasyonundaki 2019 verilerine göre Chandler çeşidi verim ve kalite yönüyle yine ön plana çıkmıştır.

*2017 yılı AYK kararlarına göre projenin 5 yıl daha uzatılmasına karar verilmiştir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P01/06 Yabani vişne (Prunus cerasus L.) anacı seleksiyonu ve Proje Başlığı çoğaltılabilme imkânlarının araştırılması Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, Eğirdir, ISPARTA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Hasan Cumhur SARISU Ömer Faruk KARAMÜRSEL, F. Pınar ÖZTÜRK, Proje Yürütücüleri İsmail DEMİRTAŞ, İbrahim GÜR, Hakkı KOÇAL, Kemal AKA, Yavuz ÖZKAN Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2017-31.12.2021 Projenin Toplam 2020: 10.000 TL 2021: 10.000 TL Bütçesi Proje Özeti Türkiye’de yaygın olarak vişne yetiştiriciliği Konya (Akşehir), Afyonkarahisar (Karacaören, Sultandağı, Dereçine), Ankara (Çubuk), Tokat ve Kütahya illerinde yapılmaktadır. Kiraz yetiştiriciliğinde ise, Kaşka (2001), Kemalpaşa’da (İzmir) başlayan kiraz hasadının Honaz (Denizli), Sultandağı, Dereçine (Afyonkarahisar), Akşehir (Konya), Andırın’a (Kahramanmaraş) kadar birbirini takip eden uzun bir periyoda yayıldığını belirtmektedir. Kiraz ve vişne bölgelerinde anaç olarak kuş kirazı ve idris yaygın şekilde kullanılmaktadır. Yabani vişne bitkileri değişik toprak ve iklim özelliklerine uyum göstermeleri nedeniyle geniş bir yayılım göstermektedirler. Doğal halde yetişen yabani vişne ağaçları farklılık gösterebilmektedir. Bu çalışma 2002 yılı itibariyle başlamış, geçen süre zarfında fenotipik farklılık gösteren fertlerden anaçlık özellikleri bakımından arzu edilen niteliklere sahip olan 38 tip seçilmiştir. Seleksiyon çalışması Dereçine, Akşehir, Sultandağı, Doğanhisar, Şaphane, Kasımlar ve Yenişarbademli bölgelerinde yapılmıştır. Seçilen fertlerden kalem alınarak Enstitü arazisinde idris anacı aşılanıp elde edilen bitkilerle seleksiyon bahçesi tesis edilmiştir. Tipler üzerinde vejetatif çoğaltılabilme imkânları araştırılmaktadır. Projenin 2017-2021 yılları arasındaki bu diliminde çoğaltma, aşılama, aşı uyuşma çalışmalarının yanında bu çalışmaları tamamlanan tipler standart çeşitler ile aşılanarak performans denemesine alınacaktır. Performans denemelerinde; gençlik kısırlığı süresi, meyve kalitesi, verimlilik, fenolojik göstergeler, gelişim kuvveti üzerine anaç adaylarının etkileri standart anaçlarla karşılaştırılmalı olarak belirlenecektir. 2019 yılında aşılanan bitkilerin fidanları elde edilip parsel kurulması planlanmaktadır. 11 genotip ve kontrol Gisela 6 anacı ikişer çeşitle (Davraz ve Prime Giant) aşılanmıştır.

GELİŞME RAPORU (PROJE 1. YILI) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P01/06 Proje Başlığı Farklı Anaçların Davraz ve Regina Kiraz Çeşitlerinde Performanslarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, Eğirdir, ISPARTA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri İsmail DEMİRTAŞ Rafet SARIBAŞ, Dilek KARAMÜRSEL, Süleyman AKOL, İrfan Proje Yürütücüleri NAZLI, Cenk KÜÇÜKYUMUK, Mesut ALTINDAL, Kemal YILMAZ Başlama- Bitiş 01.01.2020 – 31.12.2024 Tarihleri Projenin Toplam 2020:30.000 TL 2021:19.000 TL 2022: 21.000 TL 2023: Bütçesi 25.000 TL 2024: 25.000 TL Proje Özeti Dünya kiraz tarımında önemli yere sahip olan Türkiye kiraz yetiştiriciliğinin, modernizasyonu ve yeniliklerin yakından takip edilmesi önem arz etmektedir. Kiraz üretiminde özellikle hasat aşamasında yoğun işgücü kullanılmakta ve hasat masraflarının üretim maliyeti içerisindeki payı oldukça yüksek gerçekleşmektedir. Bu nedenle ağaç habituslarının küçültülmesi büyük önem taşımaktadır. Klonal anaçlar, yoğun yetiştiriciliğe imkân tanımakta, birim alandan alınan verimi artırmakla birlikte üretim masraflarını da azaltmaktadır. Ancak bu avantajları elde ederken bitkisel materyalin adaptasyon kabiliyeti incelenmelidir. Anaçların farklı toprak ve iklim koşullarında farklı tepkiler göstermesi doğal bir olaydır. Kiraz üretiminde önde gelen ülkelerde anaç ve çeşit adaptasyon denemeleri sürekli olarak yapılmaktadır. Türkiye’de de kiraz anaçlarının performanslarına ilişkin farklı çalışmalar yapılmış olmakla birlikte, son yıllarda geliştirilen anaçlar ile ilgili bilimsel veriler yetersizdir. Bu nedenle yapılacak olan projede, Gisela 6, Gisela 12, P-HL-A, VSL-2, MaxMa-60, MaxMa-14, CAP-6P, Piku-1, Adara ve Kuş Kirazı (kontrol) anaçlarının Davraz ve Regina çeşitleri ile performansları belirlenecektir. Çalışma, çeşit bazında tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü ve her tekerrürde 4 bitki bulunacak şekilde planlanmıştır. Ağaçlarda morfolojik ölçümler, meyvede fiziksel ölçümler ve kimyasal analizler yapılacaktır. Bunun yanında anaçların besin elementi alım durumları belirlenecek ve ekonomik analiz yapılacaktır. 2020 yılında fidan üretimleri gerçekleştirilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P01/05 Erik Anaç ıslahı ( Çatı Proje) Seleksiyon Yolu ile Klonal Erik Proje Başlığı Anaçlarının Geliştirilmesi (Alt proje) (II.Dilim) Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, Eğirdir, ISPARTA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. İbrahim GÜR Proje Yürütücüleri Ömer Faruk KARAMÜRSEL, Hakkı KOÇAL, Melih AYDINLI, Dr. H. Cumhur SARISU, Bilal YALÇIN Başlama- Bitiş 2017-2021 Tarihleri Projenin Toplam 2017: 15.000 TL 2018: 10.000 TL 2019: 10.000 TL Bütçesi 2020: 10.000 TL 2021: 10.000 TL Proje Özeti Anavatanı Doğu Asya, Orta Asya ve Kafkasya olan P. cerasifera Ehrh. türü erikler için çöğür anacı olarak kullanılan en yaygın türdür. Prunus cerasifera Ehrh., aynı zamanda şeftali, kayısı, badem ve kiraz gibi meyve türleri için de anaç olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada; zengin can erik popülasyonuna sahip Isparta, Uşak ve Kütahya illerinde şeftali, kayısı ve eriklere anaç olarak kullanılabilecek can erik tiplerinin seleksiyonu ve bunların vejetatif yollarla çoğaltılması amaçlanmıştır. Bunun yanında, bazı şeftali, erik ve kayısı çeşitleriyle aşı uyuşma durumları da belirlenecektir. Projenin son aşamasında ön plana çıkan anaç adayları standart anaçlarla performans denemelerine alınarak ümitvar bulunanlar tescil ettirilecektir. Bu proje 2012 yılında başlamış olup projenin 1. diliminde Isparta (Eğirdir, Keçiborlu ve merkez), Kütahya (Gediz, Simav ve Şaphane) ve Uşak illerinde tür yoğunluğu tespit edilen bazı bölgelerde seleksiyon çalışmaları sonucunda 80 tip seçilmiştir. Seçilen tiplerin tamamı varyasyon parseline aktarılmıştır. 2016 yılı itibari ile tiplerde vejetatif çoğaltılma çalışmalarına başlanmıştır. Her yıl düzenli olarak çoğaltma çalışmaları devam etmekte başarı sağlanan tipler araziye aktarılmaktadır. 2019 yılında odun çelikleri Kasım sonu itibari ile alınarak 2500 ppm dozunda hazırlanan IBA’ ya 5 saniye daldırılarak paper potlara dikilmiştir. Çelikler dikilmeden önce kesim yüzeylerinden su kaybını azaltmak amacıyla, sıvı haldeki parafine daldırılmıştır. Önceki yıllarda çoğaltma başarısı sağlanan ve 2018 Ağustos ayı içerisinde T göz aşısı tekniği ile aşılanan tiplerde 6 aylık aşı örnekleri alınarak uyuşma çalışmaları yapılmıştır. Çoğaltılan bitki sayısı yeterli olmadığı için sadece Aprikoz kayısı ve Redhaven şeftali çeşitlerinde aşı yapılmıştır. Aşılanan 9 tip içerisinde Aprikoz çeşitinde arazi gözlemlerinde herhangi bir uyuşmazlık gözlenmezken; Redhaven çeşidinde ise 1 kombinasyon hariç diğer tüm kombinasyonlarda çok şiddetli uyuşmazlık belirtileri gözlemlenmiştir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM /BBAD/15/A08/P01/01 Proje Başlığı Yeni Kiraz Çeşitlerinin Islahı II Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, Eğirdir, ISPARTA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri İsmail DEMİRTAŞ Hasan Cumhur SARISU, Ömer Faruk KARAMÜRSEL, İbrahim Proje Yürütücüleri GÜR, Hakkı KOÇAL, Fatma Pınar ÖZTÜRK, Melih AYDINLI, Figen AKYÜZ Başlama- Bitiş 2017 - 2021 Tarihleri Projenin Toplam 2020: 16.000 TL 2021: 16.000 TL Bütçesi Proje Özeti Halen ihraç ettiğimiz kirazın hemen hemen tamamı 0900 Ziraat ve benzerleridir. Bu kirazların yetiştiricilik problemleri yanında döllenme biyolojisi ile de ilgili sorunları bulunmaktadır. Kiraz yetiştiriciliğini daha ekonomik kılmak ve bu türden daha fazla gelir elde etmek; yetiştirme tekniklerinin geliştirilmesi yanında verimli, çatlamaya dayanıklı, standart çeşitlerle tozlanabilen, meyve kalite özellikleri (renk, aroma, uzun sap, küçük çekirdek, meyve eti sert) iyi, daha erkenci ve geççi kiraz çeşitleri yetiştirmekle mümkündür. Bu özelliklere sahip kiraz çeşitleri ıslah etmek amacıyla 2007 yılında başlatılan bu projede melezlemeler yapılmaktadır. Ebeveyn olarak; 0900 Ziraat, Sweetheart, Regina, Sunburst, Lapins, Prime Giant ve Kordia çeşitleri kullanılmıştır. 2018 yılında melezleme yapılmamıştır. Daha önce yapılan melezlemelerden elde edilen 11.384 adet genotip varyasyon parseline aktarılmıştır. 2015 yılından itibaren ileri seviye gözlem parsellerine üstün bulunan genotiplerin aktarılması devam edilmektedir. Bu yıl ileri seviye gözlem parselinde bulunan 15 genotipten az miktarda meyve alınmıştır. 2018 yılı itibarı ile ileri seviye gözlem parselinde toplam 48 genotip bulunmaktadır. 2018 yılında varyasyon parselinde yapılan gözlemlerde ön plana çıkan 10 genotipten fidan elde edilerekileri seviye gözlem parseline aktarılmıştır. 2020 yılında melezleme çalışmalarına, varyasyon parseli ve ileri seviye gözlem parsellerinde bulunan genotiplerin projede amaçlanan kriterler doğrultusunda değerlendirilmesine devam edilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P03/02 Elmalarda Farklı Ara Anaç Uygulamalarının Bahçe Proje Başlığı Performanslarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, Eğirdir, ISPARTA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Şerif ÖZONGUN Turgay SEYMEN, Figen AKYÜZ, F. Pınar ÖZTÜRK, Burcu Proje Yürütücüleri YAMAN, Prof. Dr. Fatma KOYUNCU Başlama- Bitiş 01.01.2017-31.12.2020 Tarihleri Projenin Toplam 2019(5.000), 2020(5.000)) Bütçesi Proje Özeti

Bu çalışma yoğun elma yetiştiriciliği yapılan Isparta Ili Eğirdir Ilçesi elma yetiştiricileri nezdinde ağır toprak yapısına sahip tüm havzalar için kurgulanmış ve devreye sokulmuştur. Bu çalışma “Elmalarda ara anaçlı fidan eldesi ve bahçe performanslarının belirlenmesi” isimli 2011-2015 yılları arasında yürütülen TAGEM BBMB-10-05 projesinin devamı niteliğindedir. Projenin 2.dilimi 2017 yılında başlamış olup 2020 yılında sonuçlandırılacaktır. Fidanlarda ara anaç uygulamalarının bodurluk mekanizması üzerine etkilerinin fizyolojik ve morfolojik olarak incelemelerinin yapıldığı ilk aşamada aynı zamanda her uygulamadan 3 tekerrürlü ve her tekerrürde 3 fidan olacak şekilde tesadüf blokları deneme desenine uygun olacak şekilde bahçe tesis edilmiştir. Bahçe tesisi projenin amacına uygun olması açısından, ağır toprak yapısına sahip bir parsel seçilmiştir. Tesis edilen bahçe 2019 yılı sonu itibari ile 8.yaşını doldurmuştur. Bahçede her yıl düzenli bir şekilde fenolojik, morfolojik gözlemler takip edilmektedir. Aynı zamanda verim ve pomolojik analizlerde takip edilmektedir. Proje sonucunda kullanılan ara anaç kombinasyonları için tam verimdeki uygun dikim sıklıkları belirlenecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/14/A08/P 03/01 Elma Anaç Islahı Projesi: Ateş Yanıklığı (Erwinia amylovora) ve Proje Başlığı Kök Çürüklüğü (Phytophthora cactorum) Hastalıklarına Karşı Dayanıklı Bodur ve Yarı Bodur Anaç Geliştirilmesi (2. Dilim) Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, Eğirdir, ISPARTA Kuruluş Projeyi Destekleyen Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma, Ankara Zirai Kuruluş Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Proje Lideri Dr. Şerif ÖZONGUN Turgay SEYMEN, Figen AKYÜZ, Süleyman AKOL, Şeyma Reyhan ERDOĞAN, Burcu YAMAN, Dr. Gökhan ÖZTÜRK, Proje Yürütücüleri Melih AYDINLI, Dr. H. Cumhur SARISU, Prof. Dr. Hüseyin BASIM Başlama- Bitiş 2019-2023 Tarihleri Projenin Toplam 2020……..– 2021…… 2022……… Bütçesi Proje Özeti 2014 yılında başlayan proje kök hastalıklarına ve ateş yanıklığı hastalığına dayanıklı milli anaçlarımız olmaması nedeni ile geliştirilmiş ve uygulamaya konulmuştur. Bu iki hastalığında hem dünyada hemde ülkemizde yıkıcı tahribatlarının görülmesi böyle bir ıslah programının ortaya çıkarılmasında etken olmuştur. 2014 yılında başlayan projenin ilk diliminde, Enstitü parsellerinde yer alan elma genetik kaynaklar parseli ve 1998 yılında Karadeniz Bölgesi’nden toplama yapılarak oluşturulan gen havuzundaki tiplerde çalışma yapılmıştır. Çalışma 2 aşamada gerçekleştirilmiş olup, ilk aşamada bu çeşit/tipler M9 anacına aşılanmış ve Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü’nde suni inokulasyon yöntemi ile Ateş yanıklığına dayanıklılıkları test edilmiştir. Aynı zamanda moleküler düzeyde farklı primerler kullanılarak bu bitkiler testlenmiştir. Ateş yanıklığı hastalığına dayanıklı ve orta derecede dayanıklı bulunan tiplerden alınan çeliklerde Phytophthora cactorum için sürgün testlemeleri yapılmıştır. Sürgün testlemelerinde elde edilen ilk sonuçlarda ümitvar olarak görülen tiplerde, kök bölgesinden de hastalık inokulasyonu yapmak için köklendirme çalışmaları devam etmektedir. Elde edilen ilk veriler ışığında, hem ateş yanıklığına dayanıklı hem de kök çürüklüğüne dayanıklı olarak belirlenen 2 tip ile M9 anacında melezlemeler yapılmıştır. Çalışmada, 2019 yılı içerisinde melezleme çalışmalarına (Gen 262 x M9) devam edilmiştir. Ayrıca mevcut melez bitkilerde ateş yanıklığı testlemeleri yapılmış ve 99 adeti yüksek toleranslı bulunmuştur. Testlemeleri geçen tipler araziye aktarılmıştır. Ayrıca melezleme çalışmalarına devam edilmiş olup tohumlar katlamaya alınmıştır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/16/A08/P03/03 Proje Başlığı Melezleme ve Mutasyon Islahı ile Yeni Elma Çeşitlerinin Elde Edilmesi Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, Eğirdir, ISPARTA Kuruluş Projeyi Destekleyen Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kuruluş Proje Lideri Dr.A. Nilgün ATAY Doç. Dr. Ersin ATAY, Doç. Dr. Melike ÇETİNBAŞ, Dr. İbrahim Proje Yürütücüleri GÜR, Ömer Faruk KARAMÜRSEL, Dr. Şerif ÖZONGUN, Dr. Gökhan ÖZTÜRK, Dr. Cumhur SARISU, Alamettin BAYAV, Dr. Burak KUNTER, Dr. Yaprak KANTOĞLU Başlama- Bitiş 01.01.2016 – 31.12.2020 Tarihleri Projenin Toplam 2016: 20.000 TL 2017: 15.000 TL 2018: 15.000 TL Bütçesi: 2019: 15.000 TL 2020: 15.000 TL

Proje Özeti Bu çalışmada melezleme ıslahı ile yüksek yeme kalitesine, kendine özgü cazip bir görünüme ve uzun depo ömrüne sahip yeni elma çeşitlerinin elde edilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca Amasya elma çeşidinde mutasyon ıslahı ile genetik varyasyon yaratmak ve bu varyasyon içerisinden ıslah amacına uygun yeni mutantların seçilerek geliştirilmesi hedeflenmiştir. Projenin birinci dilimi olan 2011-2015 yılları arasında, ıslah çalışması için gerekli plantasyonlar oluşturulmuştur. 2019 yılında, elde edilen melez bitkilerde meyve değerlendirmelerine devam edilmiştir. Seleksiyon I aşamasında görünüm ve yeme kalitesi açısından ümitvar olmayan bireyler elenmiştir. Seleksiyonun II aşamasına geçen bireyler ise M.9 anacı üzerine aşılanarak çoğaltılmıştır. Proje kapsamında bugüne kadar toplam 14 melez birey seleksiyonun 2. aşamasına aktarılmıştır. Mutasyon ıslahı çalışmalarında ise 2019 yılında faydalı mutasyonların tespiti ve seçimi için detaylı meyve gözlemleri alınmış ve morfolojik ölçümler yapılmıştır. Daha önceki yıllarda seçilen bireyler M.9 anacı üzerinde çoğaltılmıştır. Toplam 13 mutant adayı birey seleksiyonun 2. aşamasına aktarılmıştır. 2020 yılında da meyve veren bireylerde seleksiyon çalışmalarına sistematik bir şekilde devam edilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No: BBMB-10-04 Proje Başlığı Karalekeye Dayanıklı Kaliteli Elma Çeşitlerinin Elde Edilmesi (2. dilim) Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, Eğirdir, ISPARTA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Doç. Dr. Emel KAÇAL Dr. Gökhan ÖZTÜRK, Melih AYDINLI, İsmail DEMİRTAŞ, Proje Yürütücüleri Rafet SARIBAŞ, Dilek KARAMÜRSEL, F. Pınar ÖZTÜRK, Dr. Hasan Cumhur SARISU, Yusuf ÖZTÜRK Başlama- Bitiş Tarihleri 2011- Projenin Toplam 89.850 TL Bütçesi

Proje Özeti Proje, kontrollü melezlemeler yoluyla karaleke hastalığına dayanıklı ve Dünya elma ticaretinde rekabet şansı yüksek, elma çeşitlerinin elde edilmesi amacıyla 2008 yılında ön çalışmalarla başlamıştır. Proje kapsamında bugüne kadar melezlemeler sonucu yaklaşık 39.844 adet tohum elde edilmiştir. 2019 yılında yapılan kontrollü melezlemelerde Starkrimson, Sinap, Coll 22 ve GK 65 çeşit ve tipleri kullanılmıştır. Melezleme çalışmalarında 2287 adet çiçek melezlenmiş, 509 adet meyve hasat edilmiş ve toplam 2120 adet tohum elde edilmiştir. Tohumlar kasım ayında meyveden çıkarılmış ve katlamaya alınmıştır. 2011 ve 2012 yıllarında kontrollü melezlemelerle elde edilmiş ve karaleke değerlendirmelerinden geçerek gözlem parsellerine aktarılmış olan genotiplerin 331’inde hasat gerçekleştirilmiştir. Hasat edilen meyvelerin duyusal değerlendirmeleri sonucunda 48 adet genotip ümitvar bulunmuştur. 2018 yılında da ümitvar bulunarak aşılanan genotipler mart ayında seraya dikilmiş, kasım ayının son haftasında ise sökülerek soğuk hava deposuna aktarılmıştır. 2020 yılında da varyasyon parselinde meyve değerlendirmelerine devam edilecektir. 2019 yılında meyve kalitesi bakımından öne çıkan genotipler, mart ayında M9 anacı üzerine aşılanacak ve seraya dikilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P03/03 Proje Başlığı Ateş Yanıklığı Hastalığına Toleranslı Armut Anaç Islahı Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, Eğirdir, ISPARTA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Gökhan ÖZTÜRK Doç. Dr. Emel KAÇAL, Melih AYDINLI, Ömer Faruk KARAMÜRSEL, Dr. Hasan Cumhur SARISU, Alamettin Proje Yürütücüleri BAYAV, F. Pınar ÖZTÜRK, Dr. İbrahim Gür, İrfan NAZLI, Doç.Dr. Cenk KÜÇÜKYUMUK, Prof. Dr. Aydın UZUN, Prof. Dr. Hüseyin BASIM, İsmet BÜLBÜL Başlama- Bitiş 2019- Tarihleri Projenin Toplam

Bütçesi:

Proje Özeti Bu proje, ateş yanıklığına toleranslı farklı gelişme kuvvetlerinde armut anaçlarının elde edilmesi amacıyla 2016 yılında başlamıştır. 2017 yılında çeşit ve anaç ıslah çalışmaları birleştirilmiştir. 2019 yılı kararları ile ise her iki projenin ayrı ayrı yürütülmesine karar verilmiştir. 2016 yılından bu yana her yıl varyasyon parselinden tespit edilen genotiplerden köklü materyal elde edebilmek amacıyla çelik alınmaktadır. Yeterli düzeyde köklü bitki elde edilen genotipler aşı parseline dikilerek üzerlerine standart çeşitler aşılanmaktadır. 2019-2020 sezonunda 222 adet genotipte aşılı fidanlar elde edilmiştir. Bu fidanlar iklim koşulları uygun olduğunda, araziye dikileceklerdir. 2019 yılı Kasım ayında ağaçların yapraklarını dökmelerini müteakiben yaklaşık 300 genotipten çelikler alınmış ve IBA uygulaması yapılarak doğrudan paperpot lara dikilmiştir. Bu şekilde +2 oC sıcaklık ve %85 nem içeren depo ortamında Şubat ayı sonuna kadar bekletilecek ve daha sonra seraya koyulacaktır. Hazırlanan çeliklerde su kaybını minimuma indirmek için toprak üstü kısımlarına parafin uygulanmıştır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P03/03 Proje Başlığı Ateş Yanıklığı Hastalığına Toleranslı Armut Çeşit Islahı Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, Eğirdir, ISPARTA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Gökhan ÖZTÜRK Dr. Emel KAÇAL, Melih AYDINLI, Ömer Faruk KARAMÜRSEL, Dr. Hasan Cumhur SARISU, Alamettin Proje Yürütücüleri BAYAV, F. Pınar ÖZTÜRK, Dr. İbrahim Gür, İrfan NAZLI, Doç.Dr. Cenk KÜÇÜKYUMUK, Prof. Dr. Aydın UZUN, Prof. Dr. Hüseyin BASIM, İsmet BÜLBÜL Başlama- Bitiş 2019- Tarihleri Projenin Toplam

Bütçesi

Proje Özeti Bu çalışma ile armut piyasasında söz sahibi, ticari değeri yüksek fakat ateş yanıklığı hastalığına hassas armut çeşitleriyle rekabet edebilecek, ateş yanıklığına toleranslı ve meyve kalitesi bakımından üstün özelliklere sahip armut çeşitlerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. 2017 yılında grup kararı ile çeşit ve anaç ıslah çalışmaları birleştirilmiştir. 2019 yılı kararları ile ise her iki projenin ayrı ayrı yürütülmesine karar verilmiştir. İlk meyve gözlem parselinde bugüne kadar 3229 adet genotipte duyusal değerlendirmeler yapılmıştır. Değerlendirmeler neticesinde; 320 genotipin ileri düzey değerlendirmelere aktarılmasına karar verilmiştir. Bu 320 genotip içerisinden ise 124 ünde ileri düzey değerlendirmeler tamamlanarak 7’sinde tescil işlemleri başlatılmıştır. Projede yıllık olarak, değerlendirme ve analizlere rutin olarak devam edilmektedir.

GELİŞME RAPORU (PROJE 1. YILI) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/B/20/A1/P3/1535 Bazı Sert Çekirdekli Meyve Türlerinin Proje Başlığı Depolanmasında Atmosfer Kontrollü Kasa Teknolojisinin Kullanımı Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, Eğirdir, ISPARTA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Seda SEVİNÇ ÜZÜMCÜ Atakan GÜNEYLİ, Meryem SARI, Ömer Faruk Proje Yürütücüleri KARAMÜRSEL, Prof. Dr. Mehmet Ali KOYUNCU, Arş. Gör. Derya ERBAŞ Başlama- Bitiş 01.01.2020 31.12.2022 Tarihleri Projenin Toplam 2020: 43.000 TL 2021: 37.000TL Bütçesi

Proje Özeti

Projede; Türkiye’de ticari olarak kullanılmaya başlanılan atmosfer kontrollü kasa teknolojisinin bazı sert çekirdekli meyve türlerinde kullanılabilirliği ve mevcut depolama teknolojileriyle karşılaştırılması amaçlanmıştır. Bu amaçla yurt içi ve dışı ticari öneme sahip Regina kiraz, Aprikoz kayısı çeşidi, Monroe şeftali çeşidi ve Angeleno erik çeşidinin optimum derim tarihinde hasadı yapılıp meyvelere hava ile ön soğutma işlemi gerçekleştirilecektir. Meyveler Normal Atmosfer (NA), Modifiye Atmosfer Poşet (MAP), Kontrollü Atmosfer (KA) ve Atmosfer Kontrollü Kasa (AKK) koşullarında 0OC ve %90-95 oransal nem koşullarında muhafazaya alınacaktır. Angeleno erik çeşidi 4 ay süreyle muhafaza edilip, ayda bir kalite analizi yapılacaktır. Diğer çeşitler 2 ay süreyle muhafaza edilip, 15 gün arayla kalite analizi yapılacaktır. Her analiz döneminde raf ömrü çalışmaları için 20 OC ve % 50-60 oransal nemde 2 gün süreyle bekletilecektir. Muhafaza süresince bazı kalite analizleri (ağırlık kaybı, meyve eti sertliği, meyve kabuk rengi, suda çözünür kuru madde, PH, titre edilebilir asitlik, etilen üretimi, solunum hızı) ile ortam içi atmosfer bileşimi, duyusal analizler, fizyolojik bozukluklar ve çürüme oranları incelenecektir. Ayrıca muhafazanın başında ortasında ve sonunda toplam fenolik madde miktarı ve antioksidan aktivitesi belirlenecektir. 2020 yılında deneme kurulacak ve metotta belirtilen analizler gerçekleştirilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/B/18/A1/P3/465

Farklı Prunus Anaçlarının Su Stresine Toleranslarının Bazı Proje Başlığı Morfolojik, Fizyolojik ve Biyokimyasal Parametrelerle Belirlenmesi Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, Eğirdir, ISPARTA Kuruluş

Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş

Proje Lideri Figen AKYÜZ Prof. Dr. Adnan N. YILDIRIM, Turgay SEYMEN, Dr. İbrahim Proje Yürütücüleri GÜR, Bahar TÜRKELİ

Başlama- Bitiş 2018-2022 Tarihleri

Projenin Toplam 2018: 25.700 TL 2019: 16.100 TL 2020: 17.100 TL Bütçesi 2021:17.100 TL

Proje Özeti Bu çalışma ile ülkemizde ve dünyada meyve yetiştiriciliğinde yaygın olarak kullanılan GF 677, Garnem ve Nemaguard anaçları ile son yıllarda üretime sunulan, sık dikime uygun Arda ve Rootpac 20 anaçlarının gelecekte etkisi daha da artacak olan su kısıtı tehdidine karşı tolerans düzeylerinin anlaşılmasına katkı sağlayacak veriler elde etmenin yanısıra, su stresine hassas bir tür olan şeftalide üretimde öne çıkan veya gelecekte önemli olabilecek çeşitlerin bu anaçlarla kombinasyonunun su stresine dayanım düzeylerini belirlemek amaçlanmıştır. Projenin 1. diliminde bitkisel materyal olarak badem, şeftali ve kayısı için pratikte kullanılan GF 677, Garnem, son yıllarda üreticilerin kullanımına sunulan Rootpac-20, Arda klon anaçları ve Nemaguard tohum anacının bir yaşındaki bitkileri kullanılarak gerçekleştirilmiştir. 2019 yılında biyokimyasal analizler tamamlanmış ve projede yer alan anaçlar üzerine aşılama yapılarak projenin 2. diliminde kullanılacak olan aşılı fidanlar üretilmiştir. 2020 yılında anaçlar üzerine 2 farklı şeftali çeşidi aşılanarak hazırlanmış fidanlarda stres uygulamaları yapılacaktır. Stres uygulamaları sonunda, bitki boyu (cm), bitki gövde çapı (mm), sürgün uzunluğu (cm), yaprak alanı (cm2), köklerin kuru ve yaş ağırlıkları (g)’nı içeren morfolojik ölçümler gerçekleştirilecektir. Stres uygulamalarının sona ermesi ile bitkilerden alınan yapraklardaki mineral madde (N, P, K, Fe, Zn, Mg ve Ca) miktarları yapılan analizlerle belirlenecek ve yine biyokimyasal analizler yapılacaktır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/14/A08/P01/03 Bazı Şeftali Çeşit/Anaç Kombinasyonlarının Arazi Proje Başlığı Performanslarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü, Eğirdir, ISPARTA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Doç.Dr. Melike ÇETİNBAŞ Sinan BUTAR, Hakkı KOÇAL, Dilek KARAMÜRSEL, Kemal Proje Yürütücüleri Yılmaz, Prof. Dr. H. Güner SEFEROĞLU Başlama- Bitiş 2020-2022 Tarihleri Projenin Toplam 2020: 30.000 TL 2021: 20.000 TL 2022: 10.000 Bütçesi

Proje Özeti Şeftali yetiştiriciliği için, şeftali anaç ıslah çalışmalarında, sık dikim sistemine ve tekrar dikim yapılabilecek bahçelere uygun, erkenci ve verimli yeni anaçlar ortaya çıkarılması hedeflenmektedir. Bu hedeflere uygun ıslah edilmiş yeni nesil anaçlar ülkemiz şeftali üreticisi için büyük bir öneme sahiptir. Bu sebeple, bu anaçların performanslarının bilinmesi ve objektif sonuçlarının ortaya konulması, şeftali üreticisinin mutlak ihtiyacıdır. Bu amaçla, bu çalışma; GF-677 anacı ile Rootpac serisi anaçların; bazı şeftali çeşitleri ile uyuşma durumu, arazi performansı, erken verime yatma, verim ve meyve kalitesine etkilerini araştırmak için planlanmıştır. Proje, anaç ve çeşitleri bahçe performanslarını belirlemek için 2014-Aralık de dikilmiştir. 2019 yılı içerisinde çeşit/anaç kombinasyonlarının (Elegant Lady/GF 677, Elegant Lady/Rootpac-R, Elegant Lady/Rootpac-40, Elegant Lady/Rootpac-20, Venüs/GF 677, Venüs/Rootpac-R, Venüs/Rootpac-40, Venüs/Rootpac-20) 2019 yılında gerekli olan kış budamaları ve yaz budamaları yapılmıştır. Gerekli kültürel işlemler de (sulama, ilaçlama vb) gerçekleştirilerek, morfolojik ölçümler ve verim ile bazı meyve kalite özellikleri belirlenmiştir. Gelecek dönemde; kış ve yaz budamaları ile gerekli kültürel işlemler (sulama, ilaçlama vb), morfolojik ölçümler ile verim ve meyve kalite analizleri yapılacaktır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/B/18/A1/P4/01

Proje Adı Bazı Yerli Ceviz Tiplerinin Seleksiyon-2 ve Bölgesel Adaptasyon Denemeleri Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Kuruluş Eğirdir/ISPARTA Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Sinan BUTAR

Proje Yürütücüleri Yadigar KAŞIK, Doç. Dr. Melike ÇETİNBAŞ, Dr. Yılmaz SESLİ, Dr. Ertuğrul ARDA, Prof. Dr. Serra HEPAKSOY Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2017 - 31.12.2022

Projenin Toplam 2018: 11.500 TL 2019: 9.500 TL 2020: 10.500 TL Bütçesi 2021: 10.500 TL 2022: 10.500 TL Proje Özeti Türkiye ceviz gen kaynakları açısından dünyada önemli bir ülke olarak yer almasına rağmen maalesef bu kaynağı yeterince kullanamamaktadır. Bu sorunun çözümü için son 40 yıldır ülkemizin birçok yöresinde yapılan ve devam etmekte olan ceviz seleksiyon çalışmalarında seçilen üstün tiplerden bir kısmı tescil edilerek, standart çeşit olarak önerilmiştir. Diğer taraftan önemli miktarda materyal ise seleksiyon sonrası üretime yansımamıştır. Bu basamakta en büyük sorun, ümitvar tiplerin farklı ekolojilerdeki performanslarının belirlenmemiş olmasıdır. Bu çalışmalar yapılmadan bahçe tesis edildiği için Türkiye’de ceviz üretiminden beklenen ekonomik katma değer verimli ve sürdürülebilir nitelikte olmamıştır. Bu proje, Türkiye ceviz yetiştiriciliğinde; bölgeye uygun tiplerin seçimi, alanında, bölgesel düzeyde sorun çözmek ve ekonomik anlamda da katkı sağlamak, mevcut gen kaynaklarının değerlendirilmesi anlayışını kapsamaktadır. Bu proje, 2012-2014 yılında kurulan deneme bahçelerinde yürütülmektedir. 2016 yılı itibariyle birinci dönem çalışma süresi biten projeden sağlıklı sonuçlar alınabilmesi için çalışmaların devam etmesi gerekliliği nedeniyle 2017 yılında projenin ikinci dönemi başlamıştır. Çalışmada Türkiye’den selekte edilmiş ceviz tipleri bulunmaktadır. Proje Eğirdir ve İzmir olmak üzere iki lokasyonda yürütülmektedir. Araştırmada fenolojik, morfolojik ve pomolojik özelliklerin incelemeleri yapılmaktadır. Proje sonucunda; Ceviz yetiştiriciliğinin geliştirilmesi için bölgesel anlamda gerekli ön bilgiler elde edilecektir. Bu bölgede uygun tiplerin seçimi ile kurulacak kapama bahçeler sayesinde üretime katkı sağlanacaktır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/B/18/A1/P3/652

Proje Başlığı Malatya Yöresi Yerel Armut Çeşitlerinin Seleksiyonu (II. Aşama) Projeyi Yürüten Kayısı Araştırma Enstitüsü - MALATYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Yusuf BAYINDIR

Proje Yürütücüleri Nedim GÜLTEKİN, Erdoğan ÇÖÇEN, O. Turgay ALTUN, Ahmet ASLAN, Prof. Dr. Rafet ASLANTAŞ Başlama- Bitiş 01.01.2018 - 31.12.2022 Tarihleri Projenin Toplam 2018: 25.000 TL 2019: 10.000 TL 2020: 10.000 TL Bütçesi 2021: 10.000 TL 2022: 12.000 TL Toplam: 67.000 TL Proje Özeti Anadolu pek çok meyve türünde olduğu gibi armudun da gen merkezleri arasındadır. Yukarı Fırat havzasında bulunan ve ülkemizin önemli meyvecilik merkezlerinden olan Malatya ilinde standart armut çeşitlerinin yanı sıra çok sayıda mahalli çeşitler de yetiştirilmektedir. Bu mahalli çeşitler ıslah çalışmaları için önemli genetik kaynak oluşturmaktadır. Malatya Kayısı Araştırma Enstitüsünce 2014 – 2017 yıları arasında yürütülen “Malatya Yöresi Yerel Armut Çeşitlerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı-I” kapsamında; 4 yazlık, 10 güzlük ve 11 kışlık olmak üzere toplam 25 armut genotipi ümit var olarak belirlenmiştir. Projenin II. aşamasında ise ümit var genotipler T göz aşısı yöntemiyle OHF-333 armut klon anacına aşılanmış ve tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekerrürlü ve her tekerrürde beş bitki olacak şekilde deneme bahçesi kurulmuştur. Projede; Akça, Williams ve Deveci standart çeşitleri kontrol amaçlı olarak parselde yer almıştır. Projenin 2019 yılı çalışmalarında parselde yıllık bakım işleri yapılmış ve morfolojik ölçümler gerçekleştirilmiştir. 2020 yılında yıllık bakım işlerinde devam edilecek, fenolojik gözlemler ve morfolojik ölümler gerçekleştirilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/16/A08/P04/03 Kayısıda Sık Dikim ve Farklı Terbiye Sistemlerinin Meyve Verim Proje Başlığı ve Kalitesi Üzerine Etkileri Projeyi Yürüten Kayısı Araştırma Enstitüsü - MALATYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Yusuf BAYINDIR Nedim GÜLTEKİN, A. Rıza ŞAHİNOĞLU, Erdoğan ÇÖÇEN, Proje Yürütücüleri Yılmaz UĞUR, Tahir MACİT, Abdullah ERDOĞAN, Nihat ÖZKAN, Kadir ÖZTÜRK, Sevgi ESKİGÜN, İsmail BİRGİN, Prof. Dr. Ali KÜDEN Başlama- Bitiş 01.01.2016 - 31.12.2020 Tarihleri Projenin Toplam 2016: 20.000 TL 2017: 10.000 TL 2018: 10.000 TL Bütçesi 2019: 10.000 TL 2020: 10.000 TL Toplam:60.000 TL Proje Özeti Türkiye yaş ve kuru kayısı üretiminde dünyada lider konumdadır. Malatya ili Türkiye’nin en önemli kayısı üretim merkezidir. Kayısı üretim alanlarında gerek ülkemizde gerekse Malatya ilinde yıldan yıla artış olmasına rağmen, birim alandan elde edilen verim istenen düzeyde değildir. Ülkemizde ve özellikle kurutmalık kayısı üretiminin merkezi konumunda olan Malatya ilinde mevcut kayısı bahçeleri; kuvvetli gelişim gösteren çeşit – çöğür anaç kombinasyonları ile geniş aralık ve mesafelerle tesis edilmiştir. Bu durum birim alandan elde edilen ürün miktar ve kalitesini olumsuz etkilemektedir. Kayısıda bodurlaştırışı anaçlar ile farklı terbiye sistemlerinin birlikte uygulandığı yetiştiricilik metotlarıyla birim alandan elde edilen ürün miktarı ve kalitesi artırılabilecektir. Projede; Pixy anacı üzerine aşılı Hacıhaliloğlu, Kabaaşı ve Hasanbey çeşitlerinin üç farklı dikim aralığı (3x5 m, 4x5 m, 5x5 m) ve üç fraklı terbiye sistemi (doruk dallı sistem, goble sistemi, dört kollu V sistemi) üzerinde verim ve kalite kriterleri araştırılmaktadır. Proje takviminde; 2017 yılında kurulması planlanan deneme bahçesi, anaç materyalin temininde yaşanan problemler nedeniyle 2018 yılında kurulabilmiştir. 2019 yılında ise yıllık bakım işleri yapılmış, şekil budamalarına başlanılmış ve morfolojik ölçümler gerçekleştirilmiştir. 2020 yılında ise bahçede yıllık bakımlara devam edilecek, morfolojik ölçümler ve fenolojik gözlemler alınacaktır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM /BBAD /15 /A08 /P01 /04 Çatı Proje: Seleksiyon Yoluyla Yeni Sofralık ve Kurutmalık Kayısı Çeşitlerinin Geliştirilmesi - II. Aşama Alt Proje-1: Proje Başlığı Seleksiyon Yoluyla Yeni Sofralık Kayısı Çeşitlerinin Geliştirilmesi - II. Aşama Projeyi Yürüten Kayısı Araştırma Enstitüsü - MALATYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Cemil ERNİM Selçuk AVCI, Ali Rıza ŞAHİNOĞLU, Tahir MACİT, Yüksel Proje Yürütücüleri SARITEPE, Yusuf KARAKUŞ, Abdullah ERDOĞAN, Prof. Dr. Ahmet EŞİTKEN Başlama- Bitiş Tarihleri 2015-2019 Projenin Toplam 50.000 TL Bütçesi Proje Özeti Bu proje ile Malatya ve çevre illerde bulunan sofralık kayısı ağaçları içinden üstün niteliklere sahip, verimli ve kaliteli kayısı tiplerini belirleyip bu tiplerin standart yetiştiriciliğini tavsiye etmek, yaygınlaştırılmasını sağlamak ve üreticilerin sofralık kayısı yetiştiriciliğine yönelmelerini sağlayarak sofralık kayısı yetiştiriciliğinde üretim miktarını arttırmak amaçlanmıştır. Projenin birinci aşamasında (2009-2013) Malatya ili ve ilçeleri, Elazığ ili Baskil ilçesi ile Kahramanmaraş ili Elbistan ilçesinde kayısı yetiştiriciliği yapılan bahçeler taranarak belirlenen genotipler “Değiştirilmiş Tartılı Derecelendirme Metodu”na göre değerlendirilmiş ve en yüksek puanı alan yedi genotip projenin ikinci aşamasının materyalini oluşturmuştur. Projenin ikinci aşamasında (2015-2019) ise; birinci aşamada belirlenen genotipler ve standart Aprikoz kayısı çeşidinden kalemler alınarak Myrobolan 29C klon anacı üzerine aşılamaları yapılmıştır. Yeterli sayıda fidan elde edilmesine müteakip, deneme tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü ve her tekerrürde 5 bitki olacak şekilde Kayısı Araştırma Enstitüsü Karapınar kampüsünde tesis edilmiştir 2019 yılı içerisinde kayısı genotiplerinde çiçeklenme meydana gelmediğinden pomolojik analizler ve fenolojik gözlemler yapılamamış, sadece morfolojik ölçüm değerleri alınmıştır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM /BBAD /15 /A08 /P01 /03 Çatı Proje: Seleksiyon Yoluyla Yeni Sofralık ve Kurutmalık Proje Başlığı Kayısı Çeşitlerinin Geliştirilmesi- II. Aşama Alt Proje-2: Kabaaşı Kayısı Çeşidinde Klon Seleksiyonu- II. Aşama Projeyi Yürüten Kayısı Araştırma Enstitüsü - MALATYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Selçuk AVCI Proje Yürütücüleri Ali Rıza ŞAHİNOĞLU, Cemil ERNİM, Belgin ÇELİK Abdullah ERDOĞAN, Prof. Dr. Rafet ASLANTAŞ Başlama- Bitiş Tarihleri 2015-2019 Projenin Toplam 40.000 TL Bütçesi Proje Özeti Bu proje; Malatya’nın en önemli kurutmalık kayısı çeşitlerinden olan ve toplam kayısı varlığının yaklaşık %35’ini oluşturan Kabaaşı kayısı çeşidine ait verimli ve meyve kalitesi yüksek klonlarının belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Projenin birinci aşamasında(2009-2013) Malatya’da Kabaaşı kayısı çeşidinin yoğun olarak yetiştirildiği bahçeler taranarak belirlenen klonlar “Değiştirilmiş Tartılı Derecelendirme Metodu’na göre değerlendirilmiş ve en yüksek puanı alan yedi klon adayı projenin ikinci aşamasının materyalini oluşturmuştur. Projenin ikinci aşamasında ise; birinci aşamada belirlenen klon adayları ve standart Kabaaşı kayısı çeşidinden kalemler alınarak Myrobolan 29C klon anacı üzerine aşılamaları yapılmış ve deneme tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü ve her tekerrürde 5 bitki olacak şekilde Kayısı Araştırma Enstitüsü Akçadağ Kampüsünde tesis edilmiştir. 2019 yılı içerisinde klon adaylarının hiç birinde çiçek teşekkülü meydana gelmediğinden fenolojik gözlemler ve pomolojik analizler yapılamamış, sadece morfolojik ölçüm değerleri alınmıştır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/13/A08/P01/02 Proje Başlığı Kayısı Çöğür Anaç Seçimi Aşama III Projeyi Yürüten Kayısı Araştırma Enstitüsü -MALATYA Kuruluş Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü -ERZİNCAN Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Cemil ERNİM, İsmail ESMEK Oktay Turgay ALTUN Dr. Özkan KAYA, Ahmet ASLAN, Dr. Proje Yürütücüleri Salih KESKİN, Nihat ÖZKAN, Seval TAŞKIN, Remzi KOKARGÜL, Selahattin ALBAYRAK Başlama- Bitiş 01.01.2018 – 31.12.2022 Tarihleri Malatya Lokasyonu: 2018:26.500 TL; 2019:11.120 TL; Projenin Toplam 2020:11.600 TL; 2021:12.175 TL; 2022:12.200 TL Bütçesi ErzincanLokasyonu: 2018:26.100 TL; 2019:10.620 TL; 2020:11.900 TL; 2021:12.175 TL; 2022:13.450 TL Proje Özeti Ülkemizde kayısı bahçeleri, çöğür anaçları üzerine aşılı fidanlarla tesis edilmekte ve fidan üretiminde herhangi bir standart anaç, tip veya çeşide ait tohumlar kullanılmamaktadır. Modern meyvecilikte, özellikleri bilinen standart anaçların kullanılması büyük önem taşımaktadır. Kullanılan anacın meyve verim ve kalitesi, ağaç gelişimi, değişik iklim ve toprak şartlarına adaptasyon, hastalık ve zararlılara karşı dayanım üzerine olumlu etkisi olduğu bilinmektedir. Bu proje ile kayısı için anaç olabileceği düşünülen, özellikleri bilinen, standart bir zerdali tohum anacının belirlenerek, üreticinin kullanımına sunulması amaçlanmıştır. Bu amaçla, Erzincan, Sivas, Malatya, Elazığ, Nevşehir, Kayseri illerinde yapılan sürveyler sonucunda Seleksiyon I aşamasında 26, Seleksiyon II aşamasında ise 7 çöğür anaç adayı ön plana çıkarak projenin üçüncü aşamasına aktarılmıştır. Üçüncü aşamada ise ilk iki aşamada seçilen tiplerden (58/6, 58/7, 24/25, 24/33, 24/111, 24/7 ve 44/8) tohumla çoğaltım sonucu elde edilen çöğürler üzerine Hasanbey ve Hacıhaliloğlu kayısı çeşitleri ile aşı yapılarak mukayese bahçesi kurulması ile anaç-çeşit değerlendirme çalışmaları devam etmektedir. Ayrıca araştırmada 256 plaka nolutescilli çöğür anacı (Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü tarafından tescil ettirilen) kontrol olarak kullanılmaktadır. Deneme bahçeleri Malatya ve Erzincan lokasyonlarında, tesadüf blokları deneme desenine göre 3(üç) tekerrürlü, her tekerrürde 3(üç) ağaç olacak şekilde ve 6x6 m dikim aralıklarıyla tesis edilmiştir. Parsellerde yıllık kültürel ve bakım işlemleri ile morfolojik ölçümler yapılmıştır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P01/03 Bazı Kayısı Çeşitlerinin Soğuklama Gereksinimleri ve Büyüme Proje Başlığı Dereceleri Saatleri Toplamının Çeşitli Yöntemlerle Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kayısı Araştırma Enstitüsü - MALATYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Ali Rıza ŞAHİNOĞLU Cemil ERNİM, Selçuk AVCI, Oktay Turgay ALTUN, Burak Proje Yürütücüleri ASLANSOY, Yılmaz UĞUR, ,Duygu ÖZELÇİ, Tuğba ÇEVİK AKOĞUL,Tahir MACİT, Prof.Dr. Ayzin B. KÜDEN. Başlama- Bitiş 2017-2020 Tarihleri Projenin Toplam 2017:20.000 TL 2018:10.000 TL 2019:10.000 TL Bütçesi Proje Özeti Dünyada ve ülkemizde çok sayıda meyve çeşidi ıslah edilmiş olup, bunların bölgelere uygunlukları konusunda yapılan çalışmaların az olduğu dikkati çekmektedir. Tescil edilmiş çeşitlerin bölgelere ve bölgeler içerisindeki yükselti durumlarına göre yetiştiricilik açısından önerilerde bulunulması gerekmektedir. Meyve çeşitlerinin bölgelere tavsiyesinde önemli parametrelerden biri de çeşitlerin soğuklama istekleri ile büyüme dereceleri saatleri toplamının (BDST) değerlerinin bilinmesidir. Bu proje ile Ulusal Kayısı Genetik Kaynakları parselinde bulunan 20 çeşit kayısının (Alkaya, Aprikoz, Çataloğlu, Dr.Kaşka, Hacıhaliloğlu, Hasanbey, Kabaaşı, Levent, Sakıt-2, Turfanda Eski Malatya, Canino, Paviot, Perfection, Precose de Boulbon, Precoce de Colomer, Precoce de Thyrinte, Roxana, Royal, Stark Early Orange, Zard) soğuklama gereksinimleri ve BDST belirlenmesi amaçlanmıştır. Projenin 2019 yılı çalışmalarında; proje materyali kayısı çeşitlerinin fenolojik gözlemleri ile bölgenin meteorolojik verileri kayıt altına alınmıştır. Standart ve Chill-Unit yöntemlerine göre soğuklama süreleri hesaplanmıştır ve BDST değerleri belirlenmiştir. 2020 yılında kayısı çeşitlerinin fenolojik gözlemleri ile bölgenin iklim verileri alınacak ve BDST değerlerinin ikinci yıl verileri hesaplanacaktır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI: Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/17A08/P01/04 Mutasyon Islahı ile Kayısı Yetiştiriciliğine Uygun Bodur/Yarı Proje Başlığı Bodur Klonal Anaç Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Kayısı Araştırma Enstitüsü - MALATYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Ali Rıza ŞAHİNOĞLU Selçuk AVCI, Cemil ERNİM, Mehmet ÖZELÇİ, Yüksel Proje Yürütücüleri SARITEPE, Duygu ÖZELÇİ, Çiğdem YAVUZ, Yılmaz UĞUR, Sezai ŞAHİN, Tahir MACİT, Prof.Dr. Ayzin B. KÜDEN, Başlama-Bitiş 2017-2021 Tarihleri 2017:10.000 TL, 2018:10.000 TL, 2019:10.000 TL, 2020:10.000 Proje Bütçesi TL 2021:10.000 TL Proje Özeti Kayısı üretimi dünya genelinde 500 bin hektar alanda ve 4 milyon tonun üzerinde gerçekleşmektedir. Türkiye 985 bin ton kayısı üretimi ile dünya kayısı üretiminin %23’lük kısmını tek başına karşılamaktadır (FAO,2017). Ülkemiz kuru kayısı üretimi ve ihracatında ise lider konumundadır. Dünya’da ve Türkiye’de kayısı yetiştiriciliği büyük oranda tohum anaçları üzerine çeşit aşılanarak yapılmaktadır. Tohum anaçları kuvvetli gelişmekte, gençlik kısırlığı uzun olmakta olup yoğun yetiştiricilik yapılamamaktadır. Bu projenin amacı mutasyon ıslahı tekniği kullanılarak elde edilen varyasyondan; yoğun kayısı yetiştiriciliğine uygun, bodur/yarı bodur gelişen, kültür çeşitleri ile aşı uyuşması iyi ve klonal çoğalabilen kayısı anacı geliştirmektir. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu ile işbirliği içerisinde yürütülen bu projede, 2020 yılında soğuklama isteğini karşılamış kayısı eriği genotipine ait çeliklere farklı dozlarda gama ışını (Kobalt 60 – 60Co) uygulamaları yapılmıştır. 2020 yılı içerisinde EMD (etkili mutasyon dozu) belirlenecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/Ü/19/A1/P3/1179 Melezleme Islahı ile Şarka Hastalığı (Plum pox potyvirus)’na Proje Başlığı Dayanıklı Kayısı Çeşitlerinin Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Kayısı Araştırma Enstitüsü - MALATYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Adnan CANBAY Makbule YANAR, Erdoğan ÇÖÇEN, Mustafa AKÇAY, Oktay Proje Yürütücüleri Turgay ALTUN, Yusuf KARAKUŞ, Pakize GÖK GÜLER, Dr. Mahmut YEGÜL Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2019 - 31.12.2023 Projenin Toplam 2019: 26.700 TL, 2020: 39.700 TL, 2021: 19.700 TL, Bütçesi 2022: 12.300 TL, 2023: 12.400 TL, Toplam: 110.800 TL Proje Özeti Bu proje ile ülkemizde iç ve dış karantina listesinde yer alan ve sert çekirdekli meyve ağaçlarında önemli derecede zarar yapan Şarka virüs hastalığına karşı melezleme ıslahı ve moleküler yöntemler yardımı ile dayanıklı çeşitlerin elde edilmesi hedeflenmiştir. Hacıhaliloğlu ve Kabaaşı çeşitleri ana çeşit; Şarka hastalığına dayanıklı olduğu önceki çalışmalarla kanıtlanmış olan Stark Early Orange, Goldrich ve Harleyn çeşitleri tozlayıcı çeşit olarak kullanılmak suretiyle 6 kombinasyonda melezlemeler yapılmıştır. Tozlayıcı olarak seçilen çeşitlerden balon aşamasındaki çiçekler toplanarak laboratuvar koşullarında çiçek tozları elde edilmiş, ana birey olarak seçilen çeşitlerde ise çiçekler balon aşamasına geldiğinde emaskülasyon yapılmıştır. Emasküle edilen çiçekler tozlanıp meyve tutumu sağlanmıştır. Bu meyvelerden hasat olgunluğuna gelenlerin çekirdekleri çıkartılarak katlamaya tabi tutulmuştur. Katlamadan çıkacak tohumlar tüplere dikilerek F1 bitkileri elde edilecektir. Bu melez bireylerin DNA izolasyonu yapılacak ve SSR markörleri kullanılarak Şarka hastalığına dayanıklı olanları tespit edilecektir. Daha sonra dayanıklı oldukları belirlenen bireylere, arazi koşullarında, hastalık yapay yolla bulaştırılarak testlemesi gerçekleştirilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/G/18/A1/P3/914 Ulusal Kayısı Genetik Kaynaklarında Bulunan Kayısı Proje Başlığı Genotiplerinin Soğuğa Toleranslarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kayısı Araştırma Enstitüsü - MALATYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Adnan CANBAY Dr. Ümran KÜÇÜKÖZDEMİR, Yusuf BAYINDIR, Erdoğan Proje Yürütücüleri ÇÖÇEN, Yusuf KARAKUŞ, Cemil ERNİM, Remzi KOKARGÜL, Berrin DUMLU, Zeki YALÇIN Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2018 - 31.12.2022 Projenin Toplam 2018: 93.270 TL 2019: 37.720 TL 2020: 14.720 TL Bütçesi: 2021: 15.720 TL 2022: 15.820 TL Toplam: 177.250 TL Proje Özeti Kayısı yetiştiriciliğinde, meyve üretimini sınırlayan en önemli faktörlerden birisi de ilkbahar geç donlarıdır. Kayısı ağaçlarının farklı fenolojik dönemlerinde gerçekleşen ilkbahar geç donları, kayısı verimini önemli ölçüde etkilemektedir. Bu nedenle kayısı yetiştiricileri ve pazarlayıcıları önemli ekonomik kayıplar yaşamaktadır. Bu projede; Malatya Kayısı Genetik kaynakları parselinde bulunan kayısı çeşit ve genotiplerin farklı fenolojik dönemlerinin soğuğa toleranslık derecelerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma sonunda soğuğa toleranslık derecesi yüksek çeşit ve genotiplerin belirlenmesi durumunda bu çeşitler üretim ve ıslah çalışmalarında kullanılabilecektir. Projenin 2018 yılı çalışmalarında; referans çeşit olarak alınan Hacıhaliloğlu ve Kabaaşı çeşitleri 3 farklı fenolojik dönemde farklı düşük sıcaklık değerlerinde soğuğa dayanıklılık testine tabi tutulmuştur. Bu testlerde dönemlerine göre belirlenen referans değerler (%50’sinden azının canlı kaldığı) diğer kayısı genotiplerinin soğuğa dayanıklılık testinde kullanılacaktır. Projenin 2019 yılı çalışmasında, Ulusal Kayısı Genetik Kaynaklarında bulunan 24 kayısı genotipi kayısının üç farklı fenolojik döneminde soğuğa dayanıklılık testine tabi tutulmuştur. Çalışma sonunda, küçük meyve dönemine göre -3 °C’de; 5103, 692, Precosede Boulbon, Hasanbey, 691 genotip veya çeşitlerinin Hacıhaliloğlu ve Kabaaşı kayısı çeşitlerinden daha yüksek bir canlılık oranı (% 34 - 87) göstermiştir. 3808 genotipi ise % 28’lik bir canlılık oranı ile Hacıhaliloğlu ve Kabaaşı kayısı çeşitleri arasında kalmıştır. Diğer genotipler ise daha düşük oranda canlılık göstermiştir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman Iklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/B/20/A1/P3/1678 Kayısı Yetiştiriciliğinde Kullanılan Bazı Anaçların Kontrollü Proje Başlığı Şartlarda Su Stresi Toleranslarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kayısı Araştırma Enstitüsü - MALATYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Çiğdem YAVUZ

Proje Yürütücüleri Didem KOŞAR, Ali Rıza ŞAHİNOĞLU, Yusuf BAYINDIR, Cemil ERNİM, Rukiye YAMAN, İsmail BİRGİN, Sezai ŞAHİN Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2020 - 31/12/2021 Projenin Toplam 2020:128.050 TL 2021:23.250 TL Bütçesi Proje Özeti Kayısı ülkemizde stratejik öneme sahip meyve türlerinden biridir. Türkiye’nin kayısı üretiminde Malatya ili üretimin büyük bir çoğunluğunu karşılaması bakımından önem taşımaktadır. İklimde yaşanacak değişiklikler su kaynaklarına doğrudan etki etmektedir. Dünyanın oluşumundan günümüze kadar meydana gelen iklim değişiklikleri, doğal nedenler, fosil yakıtlar, yanlış arazi kullanımı, ormansızlaştırma ve atmosfere salınan gazların meydana getirdiği sera etkisinden kaynaklanarak, küresel ısınmayı meydana getirmektedir. Küresel ısınma, kurak ve yarı kurak alanların genişlemesine kuraklığın hem süresinin hem de şiddetinin artmasına neden olmaktadır. Ayrıca küresel ısınma sebebiyle yer altı su kaynaklarını besleyen yağmur ve kar yağış miktarında meydana gelen ciddi azalmalar sulama problemlerini beraberinde getirecektir. Bu nedenle iklim koşullarına uyum sağlayacak anaçların tespit edilip tarımda kullanılması olacaktır. Bu çalışma ile kurumumuzda sonuçlanmış olan “Hacıhaliloğlu ve Kabaaşı Çeşitlerinde Klonal Anaç Kullanım İmkânlarının Araştırılması” adlı projede kayısı ile aşı uyuşma problemi olmayan Pixy,Myrobolan 29C, Marianna 2624 ve Kayısı Eriği klon anaçları ile Zerdali, Tokaloğlu Erzincan çeşitleri ve Hırmanlı, Tekeler tiplerinin çöğür anaçlarının su stresi altında sergiledikleri morfolojik ve fizyolojik ölçümlerden yola çıkarak kuraklığa dayanımları belirlenecektir. Çalışma saksıdaki anaçlara 3 farklı su düzeyi (%100, %50, %25) uygulanması şeklinde gerçekleştirilecektir. Araştırma sonunda anaçların farklı su düzeylerine gösterdikleri tepkiler belirlenecek ve su stresine toleransı yüksek olan anaçlar üreticilere tavsiye edilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman iklim Meyveleri Proje No Seleksiyon Yolu ile Elde Edilen Bazı Karadut (Morus nigra) Proje Başlığı Genotiplerinin Bitkisel Özelliklerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kayısı Araştırma Enstitüsü - MALATYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Mehmet ÖZELÇİ Proje Yürütücüleri Duygu ÖZELÇİ, Ali Rıza ŞAHİNOĞLU, Selçuk AVCI, Cemil ERNİM, Dr. Remzi UĞUR, İhsan AKGÜL Başlama- Bitiş 2018-2022 Tarihleri Projenin Toplam 45.000 TL Bütçesi Proje Özeti

Ülkemiz doğal florasında farklı ekolojilerde sağlıklı bireyler halinde yetişmesine karşın standart karadut çeşidi ve kapama karadut bahçeleri bulunmamaktadır. Bunun en önemli sebeplerinden birisi karadutun hasadında yaşanan zorluklar, rekoltenin buna bağlı olarak düşük kalması ve belirli bir piyasasının oluşamamasıdır. Hâlbuki gerek gıda sanayiinde, gerekse sofralık meyve olarak karadut, tercih edilen bir meyvedir. Meyve bileşenlerindeki birçok antioksidan ve yüksek vitamin değerleri bu meyveyi daha vazgeçilmez kılmaktadır. Bitkisel kökenli alternatif tıbbın son yıllarda gelişen ve gelişmekte olan toplumlarda yüksek talep görmesi böyle meyvelerin önemini daha da artıracaktır. Bu Proje ile verim ve kalite özellikleri ile ön plana çıkacak olan genotip veya genotiplerin tespit edilip tescil ve sertifikasyon işlemlerinden sonra üreticilerimizin kullanımına sunulacaktır. 2019 yılında üretilen fidanların yıllık bakım ve kültürel işlemleri yapılarak Enstitümüze ait olan Akçadağ Karapınar kampüsüne taşınarak deneme parseli kurulmuştur.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/B/18/A1/P3/632 Malatya Yöresinde Yetiştirilen ‘‘Karamehmet” ve “Arapkızı’’ Proje Başlığı Elma Çeşitlerinde Klon Seleksiyonu 2 Projeyi Yürüten Kayısı Araştırma Enstitüsü MALATYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Erdoğan ÇÖÇEN Cemil ERNİM, Yusuf BAYINDIR, Yılmaz UĞUR, Makbule Proje Yürütücüleri YANAR, Prof. Dr. Aydın UZUN (Proje Danışmanı) Başlama- Bitiş 01.01.2018 - 31.12.2022 Tarihleri Projenin Toplam 2018: 23.150 TL 2019: 7.150 TL 2020: 7.150 TL Bütçesi: 2021: 7.150 TL 2022: 7.950 TL Toplam: 52.550 TL Proje Özeti Türkiye dünya elma üretiminde önemli bir yere sahiptir. Elma üretimimizde standart ve tescilli çeşitlerin yanı sıra çok sayıda mahalli çeşitler de kullanılmaktadır. Bu mahalli çeşitler farklı bir damak tadı sunmanın yanı sıra yeni çeşitlerin geliştirilmesinde önemli bir genetik kaynak oluşturmaktadır. Bu proje ile Malatya yöresinde yetiştirilen mahalli Karamehmet ve Arapkızı elma çeşitlerinde kaliteli bireylerin belirlenerek üretime kazandırılması, bu genetik kaynakların muhafazası ve ümitvar klonlar için uygun klon anaçlarının belirlenmesi amaçlanmaktadır. Projenin materyalini; birinci aşamada belirlenen ümitvar klonlar, M9 ve MM106 klon anaçları, kontrol olarak Fuji ve Gala ile tozlayıcı olarak Golden elma çeşitleri oluşturmaktadır. Projenin 2019 yılı çalışmalarında; belirtilen materyaller ile tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü ve her tekerrürde 5 bitki olacak şekilde deneme bahçesi kurulmuş ve bahçede yıllık bakım işleri gerçekleştirilmiştir. 2020 yılında ise; deneme bahçesinde yıllık bakım işlerine devam edilecek, fenolojik gözlemler ve morfolojik ölçümler gerçekleştirilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman Iklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/17/A10/P02/02 Proje Başlığı Melezleme Islahı ile Yeni Ceviz Çeşitlerinin Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Kayısı Araştırma Enstitüsü - MALATYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Mustafa AKÇAY Abdullah ERDOĞAN, Cemil ERNİM, Nedim GÜLTEKİN, Proje Yürütücüleri Yılmaz UĞUR, İsmail BİRGİN, Yusuf BAYINDIR, Prof. Dr. Turan KARADENİZ(Danışman) Başlama- Bitiş 01.01.2017-31.12.2021 Tarihleri Projenin Toplam 55.000 TL Bütçesi Proje Özeti: Ceviz dünyada ve Türkiye’ de geleceği parlak olan ve üreticisine gelir getirecek önemli meyve türlerinden biridir. Dikogami özelliğinden dolayı büyük oranda yabancı tozlanan ceviz, birbirinden farklı özelliklere sahip genotipler oluşturmaktadır. Bu genotipler yetiştiği bölgenin ekolojik koşullarına iyi uyum göstermektedir. Ülkemizde yapılan ceviz ıslahı çalışmaları genellikle bu genotipler içerisinden üstün özellikli olanların seleksiyonuna dayanmaktadır. Ancak seçilen bu bireylerde istenen özelliklerin toplanması mümkün olmamaktadır. Melezleme ıslahı ile yeni çeşit geliştirmeyi hedefleyen bu projede: Dünyada standart olarak çok önemli düzeyde yetiştirilen ‘‘Chandler ve Pedro’’ çeşitleri ana ebeveyn olarak; Malatya yöresinde selekte edilen kaliteli ve üstün özellikli meyvelere sahip Hekimhan ve Darende genotipleri ise baba ebeveyn olarak kullanılacaktır. Araştırma sonunda; geç yapraklanan, yan dal verimi yüksek, ağaç verimi ve meyve kalitesi yüksek yeni çeşitlerin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Çalışma 2017 yılında başlamış olup;yapılan melezleme kombinasyonlarında ChandlerXHekimhan kombinasyonundan 74 adet melez birey, PedroXHekimhan 73adet melez birey elde edilmiş sezon içinde katlamaya alınıp çimlendirilmiş tüplere şaşırtılmıştır. 2018 çalışma yılında PedroXDarende kombinasyonundan 99 adet melez birey elde edilmiş, katlamaya alınmış çimlendirilmiş öel olarak harcı hazırlanmış olan tüplere dikilmiştir. 2019 yılında yapılan çalışmada Hekimhan X Chandler kombinasyonundan 110 melez birey, Hekimhan X Pedro kombinasyonundan 80 melez birey, Darende X Chandler kombinasyonundan 100 melez birey, Darende X Pedro kombinasyonundan 70 adet melez birey elde edilmiştir. Elde edilen melez bireyler katlamaya alınmış çimlendirildikten sonra önceden uygun orantılı karışımla harcı hazırlanmış tüplere dikilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P3/1197 Bazı Derim Sonrası Uygulamaların ‘Bursa Siyahı’ ve Proje Başlığı ‘Kenmonchi’ Dut Genotiplerinin Soğukta Depolama Süresi ve Kalitesi Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kayısı Araştırma Enstitüsü - MALATYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Rukiye YAMAN Yılmaz UĞUR, Erdoğan ÇÖÇEN, Oktay Turgay ALTUN, Proje Yürütücüleri Çiğdem YAVUZ, Sultan NALÇACI, Prof. Dr. Nurdan Tuna GÜNEŞ Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2019 - 31/12/2021 Projenin Toplam 64.500 Bütçesi Proje Özeti

Bu çalışmada, derim sonrası bazı uygulamaların ‘Bursa Siyahı’ ve ‘Kenmonchi’ dut genotiplerinin soğukta depolama süresi ve kalitesi üzerine etkilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Her iki genotip için yapılan uygulamalar ile birlikte, soğuk depoda muhafaza edilen siyah renkli dutlar 3'er gün aralıklarla bazı kimyasal, fiziksel, mikrobiyolojik ve duyusal özellikleri yönünden incelenmiştir. Çalışmada kullanılan meyveler kayısı araştırma enstitüsü müdürlüğü dut genetik kaynakları parselinde bulunan ağaçlardan temin edilmiştir. Hasat, proje ekibinin gözetiminde ve beraberinde gerçekleştirilmiştir. Meyveler, soğutma ünitesine getirilip ön soğutma işlemine tabi tutulmuş ve ilgili uygulamalar eşliğinde ambalajlanarak 0 ˚C'lik soğuk hava deposuna konulmuştur. Muhafaza süresi boyunca pazarlanabilir düzeyde olan meyvelerin analizleri yapılmıştır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P01/09 Hacıhaliloğlu ve Kabaaşı Kayısı Çeşitlerinde Hasat Öncesi ve Proje Başlığı Hasat sonrası Uygulamaların Etkinliği ve Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Kayısı Araştırma Enstitüsü - MALATYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Belgin ÇELİK Kadir ÖZTÜRK, Selçuk AVCI, Sevgi ESKİGÜN, Sibel Proje Yürütücüleri KILIÇARSLAN, Züleyha DURAN, Cemil ERNİM, Sezai ŞAHİN, Doç.Dr.Okan ÖZKAYA Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2017-31.12.2020 2017:66.500 TL 2018:4.500 TL 2019:2.000 TL Projenin Toplam Bütçesi 2020:2.000 TL Toplam:75.000 TL Proje Özeti Bu çalışma; Malatya‘da yetiştirilen, sofralık tüketime uygun Hacıhaliloğlu ve Kabaaşı kayısı çeşitlerinin çok sınırlı olan muhafaza ve raf ömrünü uzatmak amacıyla; hasat öncesi ; putresin, metil jasmonat ve salisilik asit, hasat sonrası; CaCl2 ve 1-MCP uygulamalarının soğuk ortam 0-1 0C sıcaklık ve % 85-90 oransal nemde ve MAP koşullarında, 8 hafta süresince, meyve kalite özellikleri üzerine etkilerini araştırmak üzere hazırlanmıştır. Meyve örneklerinde; fizyolojik (etilen üretimi, solunum hızı, MAP içi atmosfer bileşeni), fiziksel (renk, sertlik, ağırlık kaybı, bozulmuş meyve, iç kararması), kimyasal (pH, titrasyon asitliği, SÇKM, meyve Ca içeriği), mikrobiyolojik (Maya-Küf) ve duyusal (tat ve aroma, dış görünüş) analizler ile; uygulamaların kayısıların kalite değişimlerine olan etkileri değerlendirilmektedir. 2019 yılı içerisinde deneme planına göre kayısılara, hasat öncesi ve sonrası uygulamalar yapılmış ve MAP ile 0-1 0C’ de 8 hafta muhafazaya alınmıştır. MA koşullarından 7 gün arayla alınan meyve örneklerinde ve oda koşullarında 2 gün bekletilen örneklerde; etilen üretimi, solunum hızı, MAP içi atmosfer bileşeni, renk, sertlik, ağırlık kaybı, bozulmuş meyve, iç kararması, pH, titrasyon asitliği, SÇKM, kalsiyum, maya-küf ve duyusal (tat aroma ve dış görünüş) analizleri yapılmıştır. Veriler kayıt altına alınmıştır. 2020 yılı içerisinde iki yıllık verilerle istatistiksel analizler yapılarak sonuç raporu hazırlanacaktır. Ayrıca, putresin, metil jasmonat ve salisilik asit uygulanan ağaçlarda bazı morfolojik parametreler gözlemlenecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P4/1407

Proje Adı Bazı Bitki Büyüme Düzenleyicilerinin Antepfıstığı Çöğürlerinin Erken Aşı Kalınlığına Gelmesi Üzerine Etkileri Projeyi Yürüten Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü GAZİANTEP Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluşlar Proje Lideri Burcu KARUSERCİ Dr. Kamil SARPKAYA, Dr. Nevzat ASLAN, Mehmet UZUN, Proje Yürütücüleri Dr. Ajlan YILMAZ, Belgin AKÇA İZCİ, Dr. M.Ali GÜNDEŞLİ , Prof.Dr. N.Ebru KAFKAS Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2019 - 31/12/2021 Raporun Ait Olduğu 01.01.2019 – 31.12.2019 Dönem

Projenin Toplam 2019: 30.000 2020: 25.000 2021: 25.000 Bütçesi Toplam: 80.000 Proje Özeti: Son yıllarda antepfıstığı bahçe tesisi aşılı veya aşısız tüplü fidanlarla yapılmaktadır. Her geçen gün yeni antepfıstığı bahçe tesisi yaygınlaşmakta ve buna paralel olarak aşılı veya aşısız tüplü fidanlara talep de artmaktadır. Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünce aşılı tüplü fidanlar üretilmekte ancak bu talep yeterince karşılanamamaktadır. Antepfıstığı çöğürleri seralarda uygun koşullarda yetiştirilmesine rağmen aşı kalınlığına gelen çöğür sayısı oldukça düşük olmakta ve buna bağlı olarak da aşı başarısı düşmektedir. Fidan bakım işçiliği de düşünülecek olursa kısa sürede aşı kalınlığına gelen fidan eldesi önem teşkil etmektedir. Bu araştırmada, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yetiştirilen antepfıstığı anaçları P. vera ve P. khinjuk kullanılmıştır. Proje kapsamında; çöğürleri hızlı bir şekilde aşı kalınlığına getirerek; aşılama öncesi bakım masraflarını ve süresini azaltmak amaçlanmıştır. 2019 yılında; Antepfıstığı çöğürlerine farklı dozlarda bitki büyüme düzenleyiciler (IBA, NAA, GAɜ, BA ve Kinetin) uygulanmış olup; gövde boyu, gövde çapı, yaprak genişliği, yaprak uzunluğu ve boğum arası mesafe ölçümleri yapılmıştır. 2020 yılında; tohum ekiminden itibaren 2019 yılında yapılan morfolojik ölçümler tekrarlanacaktır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/B/18/A1/P4/04 Sulu Koşullarda Bazı Antepfıstığı Anaçlarının Bahçe Proje Adı Performanslarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü GAZİANTEP Kuruluş Projeyi Destekleyen GAP Tarımsal Araştırma, Agromillora Fidan Kuruluşlar Proje Lideri Belgin AKÇA İZCİ Dr.Ajlan YILMAZ, Mehmet UZUN, Dr.Kamil SARPKAYA, Proje Yürütücüleri Tuğba ŞİMŞEK, Serkan KÖSETÜRKMEN, Burcu KARUSERCİ Başlama-Bitiş Tarihleri 2018-2023 Raporun Ait Olduğu 01/01/2019 - 31/12/2019 Dönem Projenin Toplam 60.000TL Bütçesi Proje Özeti Antepfıstığı yetiştiriciliğinde ülkemizde önemli bir potansiyele sahip olan alanların toprak yapısının ağır bünyeli olması sebebiyle, bu tür alanlara adaptasyonu yüksek anaç tavsiyesi yapılması gerekmektedir. Toprak kökenli hastalıklar sebebiyle yeni tesis antepfıstığı bahçelerinde %9 oranında kurumalar gözlenmektedir. Bu şartlar göz önüne alındığında; UCB1 anacının, ağır bünyeli topraklara ve bu koşullardaki toprak kökenli hastalıklara karşı dirençli olduğu öngörülmektedir. Ayrıca UCB1 anacının aşıya ve meyveye erken yatması bakımından diğer tüm anaçlara (PG1, PG2 ve P.atlantica) göre üstün olduğu bilinmektedir. UCB1 (P.atlantica x P.integerrima) klonal antepfıstığı anacının, ülkemizde yaygın olarak yetiştirilen Uzun ve Tekin çeşitlerinin bahçe performanslarına etkisinin, Pistacia khinjuk (Siirt buttumu) ile kıyaslanarak belirlenmesi amaçlanmaktadır. Projede, klon anaç UCB1, UCB1 çöğürü ve kontrol olarak çöğür anacı Pistacia khinjuk’un arazi koşullarındaki performansları (verime yatma, verim ve meyve kalitesine etkileri) araştırılmaktadır. Antepfıstığı yetiştiriciliğinde ülkemizde önemli bir potansiyele sahip olan alanların toprak yapısının ağır bünyeli olması sebebiyle, bu tür alanlara adaptasyonu yüksek anaç tavsiyesi yapılması gerekmektedir. Toprak kökenli hastalıklar sebebiyle yeni tesis antepfıstığı bahçelerinde %9 oranında kurumalar gözlenmektedir. Bu şartlar göz önüne alındığında; UCB1 anacının, ağır bünyeli topraklara ve bu koşullardaki toprak kökenli hastalıklara karşı dirençli olduğu öngörülmektedir. Ayrıca UCB1 anacının aşıya ve meyveye erken yatması bakımından diğer tüm anaçlara (PG1, PG2 ve P.atlantica) göre üstün olduğu tespit edilmiştir (BED ve ark., 2016). Proje 2019 yılında Gaziantep ve Şanlıurfa lokasyonlarında, tesadüf blokları deneme desenine göre, 3 tekerrürlü ve her tekerrürde 5 adet bitki yer alacak şekilde (6x4m) sulu ve kuru koşullarda tesis edilmiştir. 2020 yılı itibari ile gerekli kültürel uygulamalar yapılacaktır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/B/18/A1/P4/439

Proje Adı Bazı Pistacia Türlerinin Melezlenmesi Yoluyla Antepfıstığına Anaç Olabilecek Melez Kombinasyonların Belirlenmesi Projeyi Yürüten Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü GAZİANTEP Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluşlar Proje Lideri Mehmet Fatih BATMAZ Ertuğrul İLİKÇİOĞLU, Cem BİLİM, Kürşat Alp ASLAN, Proje Yürütücüleri Prof. Dr. Safder BAYAZİT, Dr. Öğr. Üyesi H. Seyfettin ATLI Başlama-Bitiş Tarihleri 2018-2020 Raporun Ait Olduğu 01.01.2019 – 31.12.2019 Dönem Projenin Toplam 2018: 14.000 TL 2019: 21.500 TL 2020: 12.000 TL Bütçesi Proje Özeti Bu proje antepfıstığına anaç olabilecek hızlı gelişen, aşı tutma oranı yüksek melez kombinasyonların saptanması ve bunların sonraki yıllarda yapılacak hastalık-zararlı ve stres koşullarına dayanıklı, ayrıca klonal çoğaltılabilen anaç eldesine yönelik çalışmalara materyal temininde kullanılması amacıyla 2018 yılında başlatılmıştır. Projede materyal olarak P. vera, P. khinjuk, P. atlantica, P. eurycarpa, P. chinensis ve P. integerrima türlerine ait dişi bireyler ile P. vera, P. khinjuk, P. atlantica, P. integerrima ve UCB-1 genotiplerine ait erkek bireyler kullanılmaktadır. 2018 yılında 5 türe ait dişi ve erkek bireyler ile melezlemeler yapılmış, P. atlantica, P. integerrima türlerinde tohum elde edilememiştir. Diğer türlerden elde edilen tohumlarda pomolojik ölçümler yapılmıştır. Bu tohumlardan elde edilen çöğürlerin bulunduğu serada ısıtma konusunda yaşanan sorunlardan dolayı mevcut çöğürler ile yeni elde edilecek çöğürler aynı şartlarda yetiştirilemeyeceği için 2019 yılında tüm genotiplerde yeniden melezleme yapılmıştır. Ancak çiçeklenme dönemindeki olumsuz hava koşulları dolayısı ile çiçekler zarar gördüğünden tohum elde edilememiştir. Ayrıca 2018 yılında elde edilen tohumlardan meydana gelen çöğür bireylerde büyüme saptanmış ve yapılan ölçümler sunucu kombinasyonların aşı kalınlığına gelmediği belirlenmiştir. 2020 yılında tüm kombinasyonlara ait bireylerde melezlemelerin yeniden yapılması planlanmaktadır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/96/05/02/009

Proje Başlığı Yerli ve Yabancı Bazı Antepfıstığı Çeşitlerinde Melezleme Yoluyla Çeşit Islahı Projeyi Yürüten Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü GAZİANTEP Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Mehmet UZUN Proje Yürütücüleri Hatice GÖZEL, Ertuğrul İLİKÇİOĞLU, İzzet AÇAR Başlama- Bitiş Tarihleri 1996 -2020 Projenin Toplam 2016:2000 TL 2017:2500 TL 2018:30000 TL 2019:3500 TL Bütçesi 2020:4000 TL Toplam 15.000 TL Proje Özeti Bu çalışma, Antepfıstığı Araştırma Enstitüsünde 1996 yılında başlamıştır. Projede, yeni tozlayıcı ve dişi çeşit elde etmek amacıyla yerli ve yabancı bazı antepfıstığı çeşitleri arasında melezlemeler yapılmıştır. Elde edilen 3500 adet F1 birey, 1997 ve 1998 yıllarında Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü Merkez İşletmesine 90 x 40 cm aralıklarla dikilmiştir. Ayrıca 2005 yılında ‘Tekin x Atlı’, ‘Tekin x Kaşka’, ‘Sel 5 x Atlı’, ‘Sel 5 x Kaşka’ ve ‘Siirt x Kaşka’ melezlemesi sonucu elde edilen tohumlardan 737 adet F1 birey üretilmiş ve melez parseline dikilmiştir. Çalışmada dişi ebeveyn olarak Siirt, Ohadi, Hacışerifi, Kallaghochi ve Sel 14, erkek ebeveyn olarak ise Uygur, Atlı ve Kaşka çeşitleri kullanılmıştır. Ayrıca şans çöğürü elde etmek üzere Kerman, Ohadi, Akbari ve Kallaghochi çeşitlerinin doğrudan tohumları kullanılmıştır. Çalışmanın amacı; melezleme yoluyla verimli, çıtlak, çıtlama aralığı geniş, sert kabuğun ayrılma direnci az, iç oranı yüksek, düşük periyodisite gösteren ve yeşil içli bireyler elde etmektir. Öte yandan çiçek tozu miktarı ve çimlenme gücü yüksek, uzun süre çiçek tozu verebilen, standart dişi çeşitlerle çiçeklenmesi çakışan tozlayıcılar elde etmek hedeflenmektedir. Amaca uygun olan genotiplerden 4 dişi tip (14-28, 14-58, 23-100, 24-16) ve 1 erkek tip (11- 143) seçilmiş ve bunlar Ara Sonuç Raporunda (2009) sunulmuştur. Her yıl F1 bireyler ürün verdikçe, bazı özellikleri yönünden ön plana çıkanlardan fenolojik gözlem alınmakta, verim ve kalitelerine bakılmaktadır. Islah çalışmalarda kullanılmak üzere negatif seleksiyon (söküm işlemleri) durdurulmuştur. Bazı ümitvar F1 ler yaşlı ağaçlara aşılama yapılarak koruma altına alınmasına devam edilmektedir. Proje sonucunda çeşit adayları belirlenecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/15/A10/P01/03 Antepfıstığında Çeşit Geliştirme (Ana Proje) Seleksiyon Yolu Proje Başlığı ile Antepfıstığında Yeni Çeşit Seçimi Projeyi Yürüten Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü GAZİANTEP Kuruluş Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM

Proje Lideri Mehmet UZUN Proje Yürütücüleri Ertuğrul İLİKCİOĞLU, Dr.Kamil SARPKAYA Başlama- Bitiş Tarihleri 2016 - 2020 Projenin Toplam Bütçesi 19.500 TL Proje Özeti Türkiye antepfıstığı üretiminin tamamına yakınını uzun meyveli çeşitler sınıfına giren Uzun çeşidi oluşturmaktadır. Dünya antepfıstığı ticaretinde randımanı yüksek, iri ve yuvarlak meyveli çeşitler tercih edilmektedir. Ülkemizde yetiştirilen Uzun çeşidi uluslararası standartlarda olmakla birlikte, orta büyüklükte meyveliler sınıfına girmekte, ayrıca kemik kabuğun sert olması, çıtlama aralığının ve çıtlama oranının az ve ayrılma direncinin fazla olması gibi olumsuz özellikleri bulunmaktadır. Araştırmacılar tabiattaki antepfıstıkları içerisinde mevcut Uzun çeşidinden daha kaliteli genotiplerin olduğunu belirtmektedirler. GAP'ta, sulu koşullarda antepfıstığı yetiştiriciliğinin çok iyi bir yer bulacağı açıktır. Sulu koşullarda yetiştirilecek çeşidin, dış pazarın istediği kalitede olması ihracatımızı artıracaktır. Bu projede; Mevcut standart Uzun antepfıstığı çeşitlerinden daha yüksek kalitede çeşit selekte etmek. Periyodisitesi olmayan veya kısmi olan çeşit seleksiyonu ile ülke üretimini artırmak. Gençlik kısırlığı az olan çeşit elde etmek. İç ve dış pazarın istediği iri meyveli çeşit ile bu alandaki boşluğu doldurmak hedeflenmiştir. Çalışmada materyal olarak Gaziantep yöresinden selekte edilecek antepfıstığı genotipleri kullanılmaktadır. Genotiplerin belirlenmesinde; ağaçların, verim, periyodisite ve karagöz oluşturma durumları, meyvelerin, dane iriliği, çıtlama oranı, randıman, çıtlama aralığı, ayrılma direnci, karazenk hastalığına tolerant gibi özellikler dikkate alınmaktadır. Amaca uygun olduğu belirlenen, öne çıkan 10 tip ile Gaziantep'te kuru ve sulu koşullarda Seleksiyon II bahçesi kurulacaktır. 2019 yılında daha önce koordinatları belirlenen 8 genotipte fenolojik morfolojik ve pomolojik gözlemlere devam edilmiştir. 2020 yılında bu genotiplerde fenolojik morfolojik ve pomolojik gözlemlere devam edilecektir. Öne çıkan 10 tip ile Gaziantep'te kuru ve sulu koşullarda Seleksiyon II bahçesi kurulacaktır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/15/A10/P01/02. Bazı Antepfıstığı Çeşit ve Ümitvar Tiplerinin Performanslarının Proje Başlığı Belirlenmesi Projeyi Yürüten Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü GAZİANTEP Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Mehmet UZUN Ertuğrul İLİKCİOĞLU, M. Fatih BATMAZ, Serkan Proje Yürütücüleri KÖSETÜRKMEN, Prof. Dr. İzzet AÇAR Başlama- Bitiş Tarihleri 2016 - 2020 Projenin Toplam 41.000 TL Bütçesi Proje Özeti Ülkemiz Pistacia türlerinin anavatanı olan ülkelerden biridir. Bu tür içerisinde de çeşit sayısı çok fazla değildir ve bugüne kadar elde edilen çeşitler daha çok doğal popülasyondan seleksiyonla ortaya çıkmıştır. Melezleme yoluyla antepfıstığı çeşit ıslahı çalışmaları oldukça sınırlıdır ve ABD, Türkiye, İran ile İspanya’da çalışmalar devam etmektedir. Böylece elde edilen ümitvar F1 bitkiler kullanılarak verimli ve kaliteli yeni çeşit adaylarının performansları belirlenecektir. Proje kapsamında Siirt çeşidi çöğürleri anaç olarak kullanılmaktadır. Kullanılan materyal, melezleme ıslahı sonucunda elde edilen ümitvar, verimli ve kaliteli genotiplerden 7 dişi F1 birey (7-109, 14-58, 14-107, 16-30, 19-112, 23-100 ve 24-16), seleksiyon ıslahı yoluyla elde edilen 6 genotip (27 NZ 01, 27 NZ 02, 27 GA 07, 27 GA 08, 27 GA 09 ve 27 GA 10) ile Yeni tescil edilen Akıncı ve İran menşeili Ajamy çeşitleri kullanılmıştır. Tozlayıcı olarak farklı zamanlarda çiçeklenen 16-32 F1 bireyi ile Uygur, Atlı ve no 7 erkeği dikilmiştir. Kontrol olarak ise Uzun ve Tekin çeşitleri deneme parseline eklenmiştir. Deneme parseli, sulu koşullarda 6 x 4 metre dikim aralığında, 3 tekerrürlü her bireyden 5 adet olacak şekilde, tesadüf parselleri deneme desenine göre Gaziantep te kurulmuştur. Proje süresince bitkilerde gelişme, verime başlama, verim ve meyve kalite değerlendirmeleri yapılacaktır. Böylece öne çıkan bireylerin özellikleri ortaya konularak çeşit tescili sağlanacak ve üreticilere çeşit tavsiye edilebilecektir. 2019 yılında aşılı fidanlarla bahçe tesisi yapılmıştır. 2020 yılında bahçenin kültürel bakım işlemleri yapılacaktır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/Ü/20/A1/P4/1895

Proje Başlığı Siirt Çeşidinde Klon Seleksiyonu I. Aşama Projeyi Yürüten Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü GAZİANTEP Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Ajlan YILMAZ Proje Yürütücüleri Cem BİLİM, Seyfettin POLAT, Nezir EKİNCİ Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2020-31/12/2024 Projenin Toplam 2020: 20 000 TL 2021: 20 000 TL 2023: 20 000TL Bütçesi 2022: 20 000 TL 2024: 20 000 TL Proje Özeti Türkiye’deki antepfıstığı üretiminin %90’ından fazlası Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yapılmaktadır. Çalışmamızın materyalini bölgede yetiştiriciliği yapılan Siirt çeşidi ağaçları oluşturacaktır. Yuvarlak grupta yer alan Siirt çeşidi çıtlaklık oranı, verim, erken meyveye yatma, düşük periyodisite göstermesi gibi özellikleriyle öne çıkmaktadır. Öne çıkan bu çeşitte muhtemel iyi vasıflı bireylerin tespit edilerek kayıt altına alınması amacı ile bu proje hazırlanmıştır. Projenin 5 yıllık ilk aşamasında üstün özellikli bireyler çiftçi şartlarında belirlenecektir. Bu amaçla üretimin en yoğun olduğu Gaziantep, Şanlıurfa ve Siirt illerindeki üretim alanları taranacak, sonraki aşamalarında ise bu bireylerin özellikleri eşit şartlarda yarıştırılarak üstün özelliklerin tespit edilecektir. Proje, Siirt çeşidinde genetik varyasyonların tespiti, kayıt altına alınarak muhafazası ve üretimin daha yüksek standartlara sahip bireylerle yapılarak popülasyon kalitesinin, toplam verim-kalite seviyeleri ile üretici gelirlerinin yükseltilmesi amacıyla planlanmıştır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No

Proje Başlığı Antepfıstığında Anaç Cinsiyetinin Anaçlık Özellikler Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü GAZİANTEP Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Sibel AKTUĞ TAHTACI Hatice GÖZEL, Nergiz ÇOBAN, Mehmet Fatih BATMAZ, Hakan Proje Yürütücüleri USANMAZ, Prof. Dr. Salih KAFKAS, Harun KARCI Başlama- Bitiş 2016-2020 Tarihleri Projenin Toplam 2018: TL 2019: TL Bütçesi Proje Özeti Antepfıstığında bahçe tesisinin aşılı tüplü fidanlarla yapıldığı ve gerekli kültürel bakım işlerinin uygulanması neticesinde ürüne geçme beşinci yılda olabilmektedir. Ancak antepfıstığında aşılamada yaşanan sorunlar nedeni ile yeterince aşılı tüplü fidan üretimi yapılamamaktadır. Ayrıca yapılan anaç çalışmaları incelendiğinde, herhangi bir cinsiyet ayrımına gidilmeksizin anaçlık özelliklerinin belirlendiği görülmüştür. Yoğun fidan üretiminin yapıldığı günümüzde, bu sorunların cinsiyetten kaynaklı olup olmadığı bilinmemektedir. Bu proje ile; antepfıstığında kontrollü melezleme sonucu elde edilen melez bireylerin cinsiyet ile ilişkili geliştirilmiş olan DNA markörleri kullanılarak, cinsiyetlerinin belirlenmesi ve belirlenen erkek ile dişi F1 bitkilerin büyüme, gelişme, aşıya gelme ve aşı tutma oranlarının belirlenmesi amaçlanmaktadır. Böylece aşılamada karşılaşılan sorunların cinsiyete bağlı olup olmadığı belirlenecek ve antepfıstığı aşılı fidan üretiminde standardizasyon sağlanacaktır. 2015 yılında melezleme ön çalışmaları yapılmıştır. Elde edilen melez birey tohumlar, katlama işlemine alınmış, sonrası tohumlar tüplere aktarılmıştır. Fidanlara gerekli bakım işlemleri yapılarak fidan çap ve boy ölçümleri alınmıştır. Cinsiyetleri belirlenen F1 bireylere aşılama yapılmıştır. Aynı zamanda 2018 yılında yeniden melezleme yapılarak elde edilen tohumların ekimi 2019 yılında gerçekleştirilmiştir. Söz konusu fidanlardan cinsiyet ayrımı yapılmak amacı ile yaprak örnekleri alınmış ve analizler devam etmektedir. Cinsiyetleri belirlenecek olan fidanlara 2020 yılı Haziran ayında “ T” aşısı uygulanarak, aşı başarısı, aşı sürgün çap ve boy ölçümleri yapılacaktır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P4/01

Proje Adı Melengicin (Pistacia terebinthus) Üzerine Aşılı Antepfıstığının Farklı Dikim İmkânlarının Araştırılması Projeyi Yürüten Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü GAZİANTEP Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluşlar Proje Lideri Ümran ELDOĞAN Ertuğrul İLİKÇİOĞLU, Hatice GÖZEL Sibel Aktuğ TAHTACI, Proje Yürütücüleri Belgin Akça İZCİ, Serkan KÖSETÜRKMEN, Tuğba ŞİMŞEK, Serpil KARADAĞ, Prof. Dr. İzzet AÇAR Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/2019 – 31/12/2023 Raporun Ait Olduğu 01/01/ 2019 31/12/2019 Dönem Projenin Yıllara Göre 2019: 7.300 TL 2020:14.000 TL 2021:7.700 TL Bütçesi (¨¨) 2022:18.200 TL 2023:3.100 TL Proje Özeti: Bu çalışmada küçük taç oluşturan Pistacia türleri kullanılarak birim alandan daha fazla ürün alınması amaçlanmaktadır. Daha önce yapılan çalışmalarda Pistacia terebinthus L.’un diğer anaçlara göre daha erken meyveye yattığı(meyve gözü oluşturduğu) bilinmektedir. Bu nedenle çalışmada kullanılacak anaçlar ile kısa sürede ürün alınması sağlanarak antepfıstığının gençlik kısırlığı süresi azaltılmış olacaktır. Çalışmada anaç olarak zayıf gelişme gösteren melengiç (P. terebinthus) ve kontrol olarak da Pistacia khinjuk (Buttum) kullanılacaktır. Bu anaçların üzerine Uzun çeşidi ile kurumumuzun tescil ettirmiş olduğu yüksek verimli Tekin çeşidi aşılanacaktır. Tozlayıcı olarak ise farklı zamanlarda çiçek açan Uygur ve Atlı çeşitleri kullanılacaktır. Deneme sulu koşullarda Tesadüf Parseller Deneme Desenine göre 3 tekerrürlü olarak ve her tekerrürde 5 ağaç olacak şekilde Dr. Ahmet Münir Bilgen İşletmesinde tesis edilecektir. Dikim mesafeleri 2x5 m, 3x5 m ve 4x5 m olacaktır. Projede ağaçların gelişme, meyveye yatma yaşı, verim ve meyve kalite özellikleri belirlenecektir. Projede ön çalışma olarak; P. terebinthus tohumları kurumumuzda bulunan ‘’Tektek melengiç’’ tipinden ve P. khinjuk tohumları ise FB2 tipinden tür içi melezlemeler yapılarak tohumlar elde edilmiştir. Elde edilen Melengiç ve Buttum tohumları katlamaya alınmıştır. 2019 yılında katlamadan çıkan tohumların ekimi yapılmış olup 2020 yılında aşı kalınlığına gelen çöğürlerin aşılama işlemi gerçekleştirilecektir. Aşılı tüplü fidanlar deneme parsellerine 2020 sonbaharında dikilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P4/03 Proje Başlığı Fındıkta Soğuğa Dayanıklılık Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Fındık Araştırma Enstitüsü GİRESUN

Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü, ERZURUM Ondokuzmayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi, SAMSUN Proje Lideri Ayşenur KANDEMİR Ebru GÜMÜŞ, Meryem Nur ŞENEL, Yasemin KANEL, Damla Proje Yürütücüleri ÇİL, Elif Seda ATABAY, Dr. Ümran KÜÇÜKÖZDEMİR, Berrin DUMLU, Dr. Halit KARAGÖZ, Orçun YILMAZ, Dr. Hüseyin İrfan Balık, Prof. Dr. Neriman BEYHAN Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2019-31.12.2022

Projenin Toplam 2019:170.000 TL 2020: 114.500 TL 2021: 39.500TL Bütçesi 2022: 45.000 TL Proje Özeti Son yıllarda fındıkta verim kayıplarına sebep olan en önemli iklim olayı ilkbahar geç donlarıdır. Fındığın düşük sıcaklıklara en hassas olduğu Mart-Nisan aylarında meydana gelen zirai don tomurcukların, çotanak taslaklarının hatta sürgünlerin zarar görmesine sebep olmaktadır. 2004 ve 2014 yıllarında olduğu gibi bazı yıllar çok geniş alanlarda ve şiddetli olan zararın boyutu fındıkta arz-talep ilişkisini etkileyebilecek seviyelere ulaşabilmektedir. Bu nedenle, verimli ve kaliteli olmasının yanında ilkbahar geç donları gibi abiyotik stres koşullarına da dayanıklı yeni fındık çeşitlerini geliştirmeye yönelik araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu proje ile fındığın farklı fenolojik devrelerde (dinlenme, tomurcuk kabarması ve yaprak açım) düşük sıcaklıklara dayanıklılık durumunun, soğuğa dayanıklı ve hassas genotiplerin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Yaygın olarak yetiştiriciliği yapılan fındık çeşitleri ve Fındık Araştırma Enstitüsü arazi gen bankasında bulunan genotiplerin materyal olarak kullanıldığı çalışmada soğuğa dayanıklılık değerlendirmeleri Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü bünyesinde bulunan Soğuğa Dayanıklılık Test Merkezi’nde; fındıkların dinlenme döneminde 20 Aralık ve 21 Ocak, tomurcukların kabarmaya başladığı devrede, 5 Mart ve 18 Mart, yaprak açım döneminde ise 3 Nisan ve 17 Nisan tarihlerinde yapılmıştır. Ayrıca çalışmada; soğuğa dayanıklılık testlerinin yapıldığı dönemlerde yalnızca standart çeşitlerde; protein, şeker, makro-mikro besin elementi ve hormon seviyelerindeki değişimler belirlenerek soğuğa dayanımla arasındaki ilişkilerin belirlenmesi amaçlanmaktadır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/13/A10/P03/01

Proje Başlığı Tombul Fındık Klon Seleksiyonu (III. Dilim) Projeyi Yürüten Fındık Araştırma Enstitüsü GİRESUN Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Emin TAYLAN Çiğdem BULAM KÖSE, Dr. Öğretim Üyesi H. İrfan BALIK, Proje Yürütücüleri Prof. Dr. Veli ERDOĞAN Başlama- Bitiş 01.01.2018-31/12/2022 Tarihleri Projenin Toplam 105.000 TL Bütçesi Proje Özeti:

Bu proje, Türkiye’nin önemli fındık çeşitlerinden biri olan Tombul’da yürütülen seleksiyon çalışmasının üçüncü aşamasını oluşturmaktadır. Projenin, Seleksiyon-I aşamasında 400’ün üzerinde klon verim ve kalite özellikleri itibariyle incelenmiş, Tartılı Derecelendirme Metoduna göre yapılan değerlendirmeler sonucunda 29 tanesi seçilmiştir. Bu klonların moleküler genetik analizleri SSR ve AFLP teknikleri kullanılarak yapılmış ve standart Tombul’dan genetik olarak farklı 14 klon belirlenmiştir. Klonlar deneme alanına 2014 yılında tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrür ve her tekerrürde 3 bitki olacak şekilde dikilmiştir. Projede, bu klonların verim, pomolojik, morfolojik, fenolojik ve biyokimyasal özellikleri incelenerek standart Tombul çeşidinden daha yüksek verim ve kalite özelliklerine sahip klonlarının belirlenmesi amaçlanmaktadır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/B/20/A1/P3/1880

Proje Başlığı Bazı Kestane Çeşit ve Genotiplerinin Farklı Anaçlar Üzerinde Performanslarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten İncir Araştırma Enstitüsü AYDIN Kuruluş TAGEM Projeyi Destekleyen Adnan Menderes Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Kuruluş Bölümü Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü Proje Lideri Koray KARATAŞ Mehmet ÖZKUL, Selim ARPACI, Ramazan KONAK, Mesut Proje Yürütücüleri ÖZEN, Arzu AYAR, Oğuz ALTUNKAYA, Prof Dr. Engin ERTAN, Prof Dr. Ümit SERDAR, Burak AKYÜZ Başlama- Bitiş 01/01/2020 - 31/12/2024 Tarihleri Projenin Toplam 2020: 40.000 TL 2021: 10.000 TL 2022: 10.000 TL Bütçesi 2023: 10.000 TL 2024: 10.000 TL Proje Özeti : Kestane, Anadolu’da pek çok bölgede doğal yayılım göstermiş ve ağırlıklı olarak Ege Bölgesi, Karadeniz ve Marmara Bölgelerinde ekonomik olarak yetiştiriciliği yaygınlaşmıştır. Ege Bölgesinde, Aydın ve İzmir’de, Büyük Menderes ve Küçük Menderes havzaları arasında kalan dağlık alanlarda ve Beydağ eteklerinde kapama meyve bahçesi şeklinde yetiştiriciliği yapılmaktadır. Kestane yetiştiriciliğinde en önemli sorunlardan biri standart anaç ve çeşitlerin bölgelere göre belirlenmemiş olmasıdır. Her bölgede yöresel olarak yetiştiriciliği yapılan çeşit veya tipler bulunmaktadır. Ülkemiz kestane üretiminin %50’sinden fazlasını gerçekleştiren Aydın ve İzmir kestane bölgesi için de tescili yapılmış standart anaç ve çeşitler tespit edilmemiştir. Bu proje ile bölgeye uygun anaç ve genotip/çeşit belirlenerek üreticiye yüksek gelir getirebilecek anaç-kalem kombinasyonu ortaya çıkarılacaktır. Proje kapsamında anaç olarak Macit 55 ve Marigoule çeşitleri kullanılmaktadır. Çeşit olarak 5 Avrupa kestanesi (C. sativa) genotipi (N-3-4, N-2-5, N-23-1, N-7-3 ve EGK1), 3 komplex hibrit genotip (A25, Akyüz ve Macit 55), 2 Avrupa x Japon hibridi (Bouche de Betizac ve Marigoule çeşitleri) kullanılmaktadır. Çalışma İncir Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Kestane AR-GE parselinde yürütülmekte olup proje materyali fidanlar temin edilmiş ve 2020 yılı Şubat-Mart aylarında dikim işlemi gerçekleştirilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No: TAGEM/BBAD/17/A08/P01/02

Proje Başlığı Akdeniz Bölgesi Şeftali ve Nektarin Yetiştiriciliğinde Farklı Anaçların Verim ve Kalite Üzerine Etkileri Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü MERSİN Kuruluş Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM

Proje Lideri Hürü ALTAN Proje Yürütücüleri Mustafa BİRCAN, Bülent ALTAN, Rasim ARSLAN, O.Sedat SUBAŞI, Doç. Dr. Oğuzhan ÇALIŞKAN Başlama- Bitiş Tarihleri 2017-2021

Projenin Toplam 2017:20.000 TL 2018:10.000 TL 2019:10.000 TL Bütçesi: 2020:5.000 TL 2021: 5.000 TL Proje Özeti:

Ülkemiz erkenci şeftali yetiştiriciliği bakımından ön planda olan Akdeniz Bölgesinde yaygın olarak şeftali x badem melezi olan GF 677 anacı kullanılmaktadır. Bununla birlikte, bu anacın nematodlu ve kireçli topraklara uygun olmasına rağmen, özellikle taban suyu problemi görülen alanlarda ciddi problemler gösterebilmektedir. Bu nedenle, son yıllarda bu anaca alternatif olarak taban suyu seviyesi yüksek ve ağır topraklara uyum sağlayabilen Garnem anacı yaygınlaşmıştır. Ayrıca, Akdeniz bölgesi topraklarının kireç oranının yüksek olması, sahil bölgesine uygun daha iyi anaç ve örtü altı üretiminin de yoğun olarak yapılması nedeniyle bodur ve erkencilik sağlayabilecek anaçlara ihtiyaç olduğu söylenebilir. Bu çalışmada GF-677, Garnem, Patrones-Arda®, Rootpac-40, Rootpac-R anaçlarının şeftali ve nektarin (Flored, Crimson Baby) çeşitler ile erkencilik, arazi performansı, verim ve kaliteye etkilerini araştırarak çalışmanın ekonomik analizini yapmak amaçlanmıştır. 2019 yılında fenolojik ve morfolojik ölçümlere devam edilmiştir. Ayrıca ilk meyveler hasat edilerek pomolojik analizlere başlanmıştır. Önümüzdeki yıllarda aynı gözlem ve analizlere devam edilecek ve yıl boyunca gerekli tüm kültürel işlemler yapılacaktır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/A/20/A1/P3/1604 Bazı Prunus Anaçlarında Mikoriza Uygulamalarının Su Stresine Proje Başlığı Tolerans Üzerine Etkileri (Doktora Projesi) Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü MERSİN Kuruluş TAGEM Projeyi Destekleyen Çukurova Üniversitesi Kuruluş Agromillora Fidan Üretim ve Pazarlama Ltd. Şti. Proje Lideri Fatma Belkıs ESİMEK Proje Yürütücüleri Prof.Dr.Ayzin B. KÜDEN(Danışman) Başlama- Bitiş 01/01/2020-31/12/2023 Tarihleri Projenin Toplam 2020:23.000 TL 2021: 3.000 TL 2022: 3.000 TL Bütçesi: 2023:1.000 TL Proje Özeti

Bazı sert çekirdekli meyve anaçlarının su stresine verdikleri tepkiler ile bitkinin dayanıklılık mekanizması üzerine temel parametrelerin ortaya konması ve mikoriza inokulasyonunun bu parametreler üzerine etkisinin araştırılması amaçlanan bu araştırma, 2020-2023 yılları arasında Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nde yürütülecektir. Saksı denemeleri şeklinde yapılacak çalışmada materyal olarak günümüzde sert çekirdekli meyveler için yaygın olarak kullanılan GF 677, Garnem, Rootpac-R ve Rootpac 40 anaçları kullanılacaktır. Bu anaçların, gölgelendirme ve havalandırma yapılabilen sera koşullarında aşısız ve aşılı nektarin olarak kuraklığa dayanıklılık/tolerans durumlarına bakılacaktır. Anaçlara, Akdeniz Bölgesi örtü altı yetiştiriciliğine uygun erkenci bir çeşit olan Carolina nektarin çeşidi aşılanacaktır. Çalışmada 4 anaç, 1 çeşit, 3 sulama dozu kullanılacak olup, mikorizalı(M+) ve mikorizasız(M-) ve aşılı, aşısız uygulamalarda 14 litrelik saksılar kullanılacaktır. Kontrol konusuna (K100) ait bitkiler tarla kapasitesindeki su düzeyinin %100’ü olacak şekilde sulanacaktır. K55 konusunda K100 konusunun %55’i düzeyinde, K40 konusunda ise K100 konusunun %40’ı düzeyinde su verilecektir. Bu proje sonucunda elde edilecek bulgularla, başarılı bulunacak anaçların özellikle erkenci meyve yetiştiriciliği yapılan tarım bölgelerinde kullanımının artırılması tavsiye edilecektir. Bitkilerin verdikleri tepkiler ve dayanıklılık mekanizması ile ilgili temel parametreler ortaya konacaktır. Proje sonucunda mikoriza aşılı fidan üretimi teşvik edilebilecek ve yaygınlaştırılmaya çalışılacaktır. Proje 2020 Ocak ayında başlayacaktır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P01/01

Proje Başlığı Bazı Yerli ve Yabancı Kayısı Çeşitlerinde Melezleme Islahı Üzerine Araştırmalar Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü MERSİN Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Mustafa BİRCAN Dr. Mustafa ÜNLÜ, Dr. Filiz BAYSAL, Doç. Dr. Hasan Proje Yürütücüleri PINAR, Prof. Dr. Sevgi PAYDAŞ KARGI Başlama- Bitiş 01.01.2017 – 31.12.2021 Tarihleri Projenin Toplam 2019: 7.500 TL 2020: 7.500 TL 2021: 7.500 TL Bütçesi Proje Özeti

Sofralık kayısıda yeni çeşit geliştirmek üzere başlatılan projede, 2019 yılında meyve veren 131 melez kayısıda ilk hasat tarihleri belirlenmiş, pomolojik analiz yapılmıştır. Melez kayısıların ilk hasat tarihleri 11 Mayıs ile 18 Haziran tarihleri arasında gerçekleşmiştir. Sofralık olarak yoğun yetiştiriciliği yapılan ve ülkemizde ilk hasat edilen kayısı çeşitlerinden Mogador 10 Mayısta, Ninfa 11 Mayısta ve Precoce de Tyrinthe 15 Mayısta ilk hasatları yapılmıştır. Meyve ağırlıkları 98,52 g (7-13 genotipi), 89,40 g (8-28 genotipi), 85,81 g (6-24 genotipi) ile 18,8 g.(1-19 genotipi) arasında değişmiştir. Ninfa’nın meyve ağırlığı 67,77 g. Precoce de Tyrinthe’nin meyve ağırlığı 55,50 g. Mogador’un meyve ağırlığı 38,45 g. olmuştur. Suda çözünen kuru madde miktarları % 17,9 (6-24 genotipi), % 17,73 (1-31 genotipi), % 17,43 (5-29 genotipi) ile % 9,73 (8-23 genotipi) arasında bulunmuştur. Ninfa’nın SÇKM’si % 12,43, Precoce de Tyrinthe’nin % 11,36, Mogador’un % 10,6 bulunmuştur. Meyve eti sertliği 53,38 kg/cm2 (8-23 genotipi), 52,00 kg/cm2 (8-39 genotipi), 42,23 kg/cm2 (8-23 genotipi), ile 2,99 kg/cm2 (2-18 genotipi) arasında bulunmuştur. Ninfa’nın meyve eti sertliği 19,89 kg/cm2, Precoce de Tyrinthe’nin 49,97 kg/cm2, Mogador’un meyve eti sertliği 46,29 kg/cm2 bulunmuştur.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/B/18/A1/P3/367 Karadeniz Bölgesinden Selekte Edilen Anaç Adayı Kiraz, Vişne Proje Başlığı ve Mahlep Tiplerinin Doku Kültürü ile Çoğaltma ve Kiraz Çeşitleriyle Uyuşma Durumlarının Araştırılması Projeyi Yürüten Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü SAMSUN Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Erol AYDIN Proje Yürütücüleri Ercan ER, Dr. Mikail ÇALIŞKAN, Prof Dr. Leyla DEMİRSOY, Prof Dr. Hüsnü DEMİRSOY Başlama- Bitiş 01.01.2018-31.12.2022 Tarihleri Projenin Toplam 2019 10 000 TL 2020 10 000 TL 2021 10 000 TL Bütçesi 2022 10 000 TL Proje Özeti Çalışmada 2009 yılında sonuçlanan “Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi Kiraz Vişne Anaç Islahı” projesi sonuçlarına göre, kiraz için anaç olma potansiyeli olan kiraz, vişne ve mahlep tipleri ile Gisela 6 ve SL 64 anaçları materyal olarak kullanılmıştır. Kiraz, vişne ve mahlep tipleri doku kültürü yöntemiyle çoğaltılarak enfeksiyon oranı (%), sürgün sayısı (adet) ve köklenme oranları (%) belirlenmiştir. Doku kültürü çalışmaları Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü doku kültürü laboratuvarlarında yürütülmüştür. Besi ortamı olarak MS temel besi ortamı ve farklı bitki büyümeyi düzenleyici doz ve kombinasyonları kullanılmıştır. 2019 yılı verilerine göre denemedeki enfeksiyon oranı % 15.13–28.67, sürgün sayısı 2.50-4.16 adet ve köklenme oranı ise % 37.39-97.24 arasında değişim göstermiştir. 2018 yılında doku kültürü ile çoğaltılan 5 adet anaç adayı tip ve Gisela 6 anacı araziye dikilerek bakım işlemleri gerçekleştirilmiştir. Bakım işlemleri gerçekleştirilen fidanlardan 60’ar âdetinde 0900 Ziraat ve Lambert kiraz çeşitleriyle Ağustos ayında durgun T göz aşısı yöntemi ile aşılanmıştır. Aşılanan fidanlardan 12 ay sonra aşı noktasından kesitler alınarak yapılan mikro ve makro çalışmalar ile anaç adayı tiplerin kiraz çeşitleri ile aşı uyuşma durumları belirlenecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/14/A08/P10/1 Proje Başlığı Karadeniz Bölgesi Dut (Morus Spp.) Seleksiyonu-II Projeyi Yürüten Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü SAMSUN Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Erol AYDIN

Proje Yürütücüleri Ercan ER, Dr. Nilüfer AKSU USLU, İsmail KURU, Prof. Dr. Saim Zeki BOSTAN Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2019-31.12.2023 Projenin Toplam 2019: 30 000 TL 2020: 20 000 TL 2021: 20 000 TL Bütçesi 2022: 10 000 TL 2023: 10 000 TL Proje Özeti

Üzümsü meyve türlerinden biri olan dut, üretimi dünyada ve ülkemizde uzun yıllardır yapılmaktadır. Dut, iklim ve toprak isteklerinin çok seçici olmamasından dolayı ülkemizin hemen hemen her yerinde yetiştirilebilmektedir. Islah çalışmalarının başarısında önemli yeri olan genetik varyasyonlar, ülkemizdeki iklim ve toprak koşullarındaki büyük değişmelerden dolayı çok zengin bir düzeye sahiptir. Bu meyve türlerinden biri olan dut da doğal florada zengin bir varyasyon göstermektedir. Dut üzümsü meyve olmasına rağmen, Karadeniz Bölgesinde de geniş yayılım göstermektedir. Araştırma Artvin, Giresun, Ordu, ve Samsun illerinde yürütülmüştür. Seleksiyon-I çalışması ile Artvin, Giresun, Ordu ve Samsun, illerindeki dut tiplerinde farklı tüketim şekillerine göre yapılan tartılı derecelendirme sonucu amaca uygun üstün nitelikli toplam 29 adet dut tipi belirlenmiştir. Seçilen tiplerden 19 tanesi beyaz, 3 tanesi kara ve 7 tanesi ise mor duttur. Seçilen dut tiplerinden 2019 yılı Temmuz ayının ikinci haftasında alınan aşı kalemleri 2018 yılında Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Ambarköprü fidanlık parseline dikilen dut çöğür anaçlarına Temmuz ayının üçüncü haftasında ters T göz aşı yöntemine göre aşılanmıştır. Seleksiyon-I aşamasından elde edilmiş olan tipler, Seleksiyon-II kısmındaki çalışmanın materyalini oluşturacaktır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/13/A08/P01/08 Proje Başlığı Ege Bölgesi Erik Çeşit Geliştirme Çalışmaları Projeyi Yürüten Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü İZMİR Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Andaç ÇAVDAR Proje Yürütücüleri Dr. Erol KÜÇÜK, Celal ŞAFAK, Dr. Müge ŞAHİN, Dr.Mehmet TUTAR, Deniz AKSOY, Fatih ÇAĞIR,Salih GÖKKÜR Başlama- Bitiş 01.01.2018 – 31.12.2022 Tarihleri Projenin Toplam 2018: 20.000 TL 2019: 10.000 TL 2020: 10.000 TL Bütçesi: 2021: 10.000 TL 2022: 10.000 TL Proje Özeti Çeşit ıslahı çalışmaları kapsamında, japon erikleri türünde hasat dönemi geniş bir periyoda yayılan, verimli ve kalitesi yüksek, depolamaya uygun çeşitler geliştirmesi amaçlanmıştır. Islah yöntemi olarak melezleme ıslahı yöntemi kullanılmaktadır. Melezlemelerde Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü (ETAE) arazi gen bankasında bulunan 12 japon eriği çeşidi kullanılmaktadır. 2013-2018 yılında ETAE bitki genetik kaynakları parselinde bulunan ebeveyn bireylerin kültürel bakım işlemleri gerçekleştirilmiştir. Kombinasyonların melezleme çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışma dahilinde kullanılan 6 tek yönlü melez ve 3 kendileme kombinasyonunda meyve tutumu açısından herhangi bir olumsuzluk gözlenmemiştir. 9 Kombinasyon melezinden toplam 2854 adet birey elde edilmiştir. Elde edilen bireylerin tamamı dikilerek seleksiyon-I parseli oluşturulmuştur. 2019 yılı çalışmaları kapsamında meyve vermeye başlayan 1350 adet bireyden gözlemler gerçekleştirilmiş. Meyve özellikleri açısından ön değerlendirmede meyve veren 85 adet bireyde gözlemler gerçekleştirilmiştir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P01/08 Bazı Yabani Erik Klonlarının Erik ve Kayısıya Anaçlık Proje Başlığı Özelliklerinin Araştırılması Projeyi Yürüten Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Kuruluş KAHRAMANMARAŞ Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Remzi UĞUR Proje Yürütücüleri Özkan ALTUN,H. Osman ÖZATAR, Prof. Dr. Sevgi Paydaş KARGI Başlama- Bitiş 01.01.2017-31.12.2021 Tarihleri Projenin yıllara Göre 2017: 8.350 TL 2018: 10.825 TL 2019: 8.325 TL Bütçesi 2020: 8.325 TL 2021: 8.325 TL TOPLAM: 44.150 TL Proje Özeti: Bu çalışmada Kahramanmaraş yöresinde seleksiyon ıslahı ile elde edilen bazı yabani erik klonlarının erik ve kayısıda anaçlık özellikleri araştırılmaktadır. Çalışmada materyal olarak 1 adet Prunus Spinosa (SP-1) ve 3 adet Prunus Domestica (DO-1, DO-2 ve DO-3) olmak üzere 4 adet anaç adayı ile Hacıhaliloğlu, Kabaaşı ve Hasanbey kayısı çeşitleri ile Black Diamond erik çeşidi kullanılmaktadır. Kontrol anacı olarak Myrobolan 29C anacı kullanılmaktadır. Çalışmada verim ve meyve kalite değerlerinin ölçülmesi planlanmaktadır. Deneme, Kurum arazisinde tesadüf blokları deneme deseninde, 3 tekerrürlü ve her parselde 3 bitki olacak şekilde kurulmuştur. Her anaç adayından 10 bitki kurum arazisine tescil amaçlı dikilmiştir. Çalışma sonunda tescilli bir veya iki kayısı anacı ıslahı amaçlanmaktadır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/Ü/20/A1/P3/1728 Proje Başlığı Doğu Akdeniz Bölgesi Ceviz Seleksiyonu Projeyi Yürüten Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Kuruluş KAHRAMANMARAŞ Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri H. Osman ÖZATAR Dr. Remzi UĞUR, Dr. Muhammed Ali GÜNDEŞLİ, Yılmaz Proje Yürütücüleri UĞUR, Sümeyye ADALI, Prof. Dr. Mehmet SÜTYEMEZ, Prof.Dr.Nesibe Ebru KAFKAS Başlama- Bitiş 01.01.2020-31.12. 2024 Tarihleri Projenin Toplam 104.600 TL. Bütçesi Proje Özeti:

Bu çalışmada, Kahramanmaraş Bölgesi Ceviz Seleksiyonu Islahı projesi ile elde edilmiş 32 adet ceviz genotipinde ve 4 adet standart ceviz çeşidinde botanik tanımlamalar, biyokimyasal analiz çalışmaları yapılacaktır. Bu kapsamda; meyvede protein ve yağ analizleri, yaprak ve meyve dış kabuğunda toplam fenolik madde miktarı ve antioksidan aktivite analizleri gerçekleştirilecektir. Bu çalışma sonucunda; botanik olarak tanımlanmış genotipler, biyokimyasal olarak da tanımlanmış olacaktır. Bu çalışmada ayrıca Doğu Akdeniz (Mersin, Adana, Hatay) bölgesinden seleksiyon yoluyla ilkbahar geç donlarına ve yüksek yaz sıcaklıklarına dayanıklı, iç kararması yapmayan, meyve verimi ve kalitesi yüksek, ceviz çeşidi ıslah edilmesi amaçlanmaktadır. Çalışmanın bu bölümünün materyalini Doğu Akdeniz (Mersin, Adana, Hatay) bölgesinde yetişen aşısız ceviz genotipleri oluşturmaktadır. Bu genotiplerin ceviz kalite kriterleri doğrultusunda yapılan ölçüm ve değerlendirme sonuçları tartılı derecelendirmeye tabi tutulacaktır. Bu değerlendirmelerin en az üç vejetasyon dönemini kapsaması planlanmaktadır. Ceviz ıslahında kullanılan genetik materyallerin aralarındaki genetik ilişkilerin belirlenmesi büyük önem taşımaktadır. Bu amaçla selekte edilen en az 10 en fazla 30 adet ceviz genotiplerinde DNA seviyesinde genetik çeşitliliği saptamak için SSR, ISSR ve SRAP teknikleri kullanılarak genotipler arasındaki akrabalık durumları incelenecektir. Çalışmanın 2020- 2024 yılları arasında tamamlanması planlanmaktadır. Çalışma sonunda iç kararması yapmayan, meyve verimi ve kalitesi yüksek en az 10 adet ceviz genotipi selekte edilmesi hedeflenmektedir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/12/A10/P02/01 Proje Adı: Türkiye Badem Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi Proje Başlığı Projesi Alt Proje Adı: Diyarbakır Yöresi Bademlerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı Projesi II. Aşama Projeyi Yürüten GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Kuruluş DİYARBAKIR Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM

Proje Lideri Kenan ÇELİK Murat KAYA, Mehmet ÇİÇEK, Hatice ŞAHİNER ÖYLEK, Proje Yürütücüleri Şahımerdan TÜRKÖLMEZ, Prof. Dr. Ahmet KAZANKAYA, Doç. Dr. Hakan YILDIRIM Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2017 – 31.12.2021

Proje Bütçesi 2017: 5.000 TL 2018: 5.000 TL 2019: 5.000 TL 2020: 5.000 TL 2021: 5.000 TL Proje Özeti: Diyarbakır İli ve İlçelerinde 2012/2016 yıllarında yürütülen seleksiyon projesinin devamı olarak yürütülmekte olan bu çalışmayla seleksiyon sonucu seçilen genotiplerin standart çeşitlerle karşılaştırılmalı olarak aynı bahçe koşullarında adaptasyonları yapılarak, yöre için uygun çeşit veya çeşit adaylarının belirlenmesi amaçlanmaktadır. Çalışma GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi arazisinde yürütülmektedir. Çalışmalar proje kapsamında 2015 yılında kurulan bahçelerde devam etmekte ve proje 2021 yılında sona erdirilecektir. Bahçe 2015 yılında GF-677 klonal anacı üzerine aşılanmış 13 adet genotip ve 2 adet badem çeşidi, tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak; her tekerrürde 3 ağaç olarak şekilde 5 x5 m aralık ve mesafelerle tesis edilmiştir. 2019 Yılında bahçede Şekil budaması, sulama, gübreleme, yabancı otlarla mücadele, İlaçlama gibi kültürel işlemler yapılmış, çiçeklenme ve meyve tutumu gerçekleşmemiştir, proje plana uygun devam etmektedir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/11/A10/P02/02

Proje Başlığı Bazı Badem Çeşit ve Tiplerinin Diyarbakır Ekolojisindeki Performanslarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Kuruluş DİYARBAKIR Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Lideri Kenan ÇELİK Murat KAYA, Mehmet ÇİÇEK, Doç. Dr. Hakan YILDIRIM, Proje Yürütücüleri Yrd.Doç.Dr. Halit Seyfettin ATLI, Şahimerdan TÜRKÖLMEZ Başlama-Bitiş 2016-2019 Tarihleri 2016:10.000 TL 2017:7.500 TL 2018:7.500 TL Proje Bütçesi 2019:7.500 TL

Proje Özeti Diyarbakır ekolojisine uygun yeni badem çeşitlerinin belirlenmesi amacı ile 2016 – 2019 yılları arasında yürütülen bu çalışmada GF-677 Klonal anacı ve Garrigues çöğür anacı üzerine aşılanmış yerli ve yabancı 18 badem çeşidinin sulu koşullarda; ağaç gelişimi, verim, fenolojik ve pomolojik özellikleri belirlenmektedir. 2019 Yılında deneme bahçelerinde çeşitlerin pembe tomurcuk dönemleri 27 Şubat ile 19 Mart arasında, tam çiçeklenme dönemleri 6 Mart- 27 Mart tarihleri arasında değişmiştir. 4 Nisan 2019 tarininde gerçekleşen dolu yağışı meyve dökümüne sebep olmuş, hasat yapılamamıştır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/12/A08/P01/07

Proje Adı: Doğu Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Proje Başlığı Kiraz Yetiştiriciliğinin Yaygınlaştırılması Alt Proje Adı:Değişik Kiraz Çeşitlerinin Doğu Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerine Uyumlarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Kuruluş DİYARBAKIR Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Lideri Kenan ÇELİK Prof. Dr. Ali KÜDEN, Prof. Dr. Ahmet KAZANKAYA, Doç.Dr. Proje Yürütücüleri Hakan YILDIRIM, Murat Kaya, Mehmet ÇİÇEK, Hatice ŞAHİNER ÖYLEK, ŞahimerdanTÜRKÖLMEZ Başlama-Bitiş 01.01.2017-31.12.2021 Tarihleri 2017: 5000 TL 2018:5000 TL 2019:5000 TL Proje Bütçesi 2020:5000 TL 2021:5000 TL

Proje Özeti Bu çalışma Diyarbakır ve Adana ekolojilerine uygun alternatif kiraz çeşitlerinin belirlenmesi amacı ile 2017 – 2021 yılları arasında yürütülmektedir. Yerli ve yabancı 17 kiraz çeşidinin sulu koşullarda; ağaç gelişimi, verim, fenolojik ve pomolojik özellikleri belirlenmektedir. Proje Diyarbakır lokasyonunda 2012 yılında, Şanlıurfa ve Adana lokasyonlarında 2013 yılında kurulan bahçelerde yürütülmektedir. Kullanılan anaç MaxMa 60 anacı olup üzerine aşılanmış çeşitler : 0 900 Ziraat, Regina, Kordia, Star, Newmoon, Summit, Noir de Meched, EarlyBurlat, Cristalina, Celeste, Sunburst, BigLory, Stella, Lapins, SweetHeart, Prococe de Bernard ve Starks Gold çeşitleridir. Denemeler tesadüf blokları deneme desenine göre her blokta 3 ağaç ve 3 tekerrürlü olarak tesis edilmiştir. 2019 Yılında Diyarbakır lokasyonunda meyve enleri 18,28mm ile 21,77 mm arasında, 10 meyve iriliği 40,9- 64,02 gr.olarak belirlenirken ağaç başına alınan verim en fazla P. De Bernard Çeşidinde alınmıştır. (264,8 kg/da)

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No: Proje Başlığı Corylus colurna L. Anacı Üzerine Aşılı Tombul ve Palaz Fındık Çeşitlerinde Verim ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Fındık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Yusuf BİLGEN Selda KAYALAK BALIK, Dr. Öğr. Üyesi Hüseyin İrfan Proje Yürütücüleri BALIK, Ömür DUYAR, Dr. Öğr. Üyesi Arzu SEZER, Prof. Dr. Turan KARADENİZ Başlama- Bitiş 01/01/2015-31/12/2019 Tarihleri

Projenin Toplam 2015: 15.000 TL 2016: 10.000 TL 2017:10.000 TL Bütçesi: 2018: 5.000 TL 2019: 5.000 TL

Proje Özeti

Ülkemizde C. colurna L. anacı üzerine kültür çeşitlerinin aşılanması ile ilgili araştırmalar 2000’li yıllarda başlamıştır. 2009-2013 yılları arasında Fındık Araştırma Enstitüsü’nde başlatılan çalışmada C. colurna L. anacı üzerine Tombul ve Palaz çeşitleri aşılanarak en uygun aşı metodu ve dönemi tespit edilmiştir. İkinci aşamada (2015-2019) aşılı ve aşısız fidanlar ile deneme bahçesi tesis edilmiş ve verim denemelerine başlanmıştır. Proje 2019 yılında tamamlanmıştır. Ancak bitkiler henüz meyveye yatmaya başlamıştır. Yeterli veri alınabilmesi için, projenin III. dilimi olarak 2020-2025 yıllarını kapsayacak şekilde bu proje devam edecektir. Çalışmada, C. colurna L. anacının çeşitlerin bitki özellikleri, fenoloji, verim ve meyve kalitesi üzerine etkileri incelenmektedir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No: TAGEM /BBAD/15A10/P03/02

Proje Başlığı Ordu İlinde Çakıldak Fındık Çeşidinde Klon Seleksiyonu Projeyi Yürüten Fındık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Yusuf BİLGEN Ömür DUYAR, Dr. H. İrfan BALIK, S.Z. BOSTAN, Prof. Dr. Proje Yürütücüleri Sami DOĞANLAR, Dr. Saadet KOÇ GÜLER Başlama- Bitiş 01/01/2015-31/12/2019 Tarihleri

Projenin Toplam 2015: 10.000 TL 2016: 8.000 TL 2017:8.000TL Bütçesi: 2018: 48.000 TL 2019: 8.000TL

Proje Özeti Ordu İlinde yaygın yetiştiriciliği yapılan Çakıldak fındık çeşidi içerisinde bulunan üstün özelliklere sahip genotiplerin belirlenmesi amacıyla yürütülen çalışmada; referans Çakıldak genotipinden üstün ve genetik düzeyde farklı olan 20 adet Çakıldak genotipi belirlenmiştir. Proje devam niteliğinde olduğu için 2019 yılında; belirlenen genotiplerin arazi sahipleri ile görüşülmüş ve fidan temini için bilgilendirmeler yapılmıştır.

GELİŞME RAPORU (PROJE 1. YILI) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No: TAGEM/BBAD/B/19/A1/P4/2046 Proje Başlığı Yeni Fındık Çeşitlerinden Meristem Kültürü ile Ön Temel Üretim Materyali Elde Edilmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü ANKARA Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM

Proje Lideri Dr Nur KOYUNCU Dr. Aynur KARAHAN, Elif Seda ATABAY, Ali Ferhan Proje Yürütücüleri MORCA, Sevgi COŞKAN, Ülkem TANIKER, Tülin SARIGÜL ERTEK Başlama- Bitiş Tarihleri 01/12/2019 - 01/12/2022 Projenin Toplam Bütçesi: 2020: 60.000 TL 2021: 30.000 TL

Proje Özeti Bu proje ile, iki fındık çeşidinde ön temel üretim materyali elde edilmesi amacıyla, sürgün uçlarına kemoterapi ve ardından meristem kültürü uygulanarak bir metot oluşturulacaktır. 2019 yılı aralık ayında başlayan projede, Allahverdi ve Okay-28 fındık çeşitlerine ait materyaller Fındık Araştırma Enstitüsü tarafından gönderilmiştir. Sözü edilen uygulamalardan önce kullanılacak başlangıç materyallerinde bulunan hastalık etmenlerinin belirlenmesi gerekmektedir. Bu nedenle Giresun’dan gönderilen materyaller gereken bakteri, fungus ve virüs hastalıkları testlerinin yapılması için Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsüne teslim edilmiştir. Çalışmanın bundan sonraki aşamasında test sonuçlarına göre hastalık etmeni taşıyan bitkiler arazide işaretlenecek, kemoterapi ve meristem kültürü uygulanacak materyaller bunlardan alınacaktır. Kimyasal terapi uygulaması Ribavirin (Virazole) antiviral etken maddesi 3 farklı dozda (15-25-35 mg/l) 40 ve 80 gün boyunca uygulanarak yapılacaktır. Bu süreler sonunda örneklerden 1 mm uzunluğunda meristem ucu alınacak ve besin ortamında kültüre alınacaktır. Bu eksplantlardan 4 alt kültür sonunda örnekler alınarak başlangıçtaki testler tekrarlanacak ve bu yöntemlerin bakteri, fungus ve virüs hastalıklarının giderilmesindeki etkisi belirlenecektir.

Projeye yeni yardımcı araştırmacıların eklenmesi istenmektedir. Projeye; Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Biyoteknoloji Bölümünden Ali Aykut TEKİN, Yusuf COŞKUN, Kübra AYAZ'ı doku kültürü çalışmalarını yapmak üzere, Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsünden Dr Mine SARAÇOĞLU'nu bakteriyal hastalık testlerini yapmak üzere proje ekibine dahil etmek istiyoruz.

YENİ TEKLİF PROJELER

ARA SONUÇ / YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No

Proje Başlığı Erzincan ve Gümüşhane İli Dutlarının Seleksiyon Yoluyla Islahı III Projeyi Yürüten Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü -ERZİNCAN Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Salih KESKİN

Proje Yürütücüleri Dr. Özkan KAYA, Seval TAŞKIN, İsmail ESMEK, Oktay Turgay ALTUN, Harun UĞURLU, Prof. Dr. Yaşar AKÇA Başlama- Bitiş 2021-2025 Tarihleri Projenin Toplam 117 500 TL Bütçesi Proje Özeti Bu araştırma; seleksiyon 1 ve 2 aşamaları (2011-2020) tamamlanan “Erzincan ve Gümüşhane İli Dutlarının Seleksiyon Yoluyla Islahı” çalışmasının seleksiyon 3 aşamasını kapsamaktadır. Seçilen genotiplerin aynı şartlarda yarıştırılıp çeşit olarak tescillenmesi için, seleksiyon 2’de kurum arazisinde 2016, 2017, 2018 ve 2019 yıllarında aşılanan fidanlarla, tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü ve her tekerrürde 2 ağaç olacak şekilde mukayese bahçesi kurulmuştur. Bu mukayese bahçesinde proje (seleksiyon 3) çalışmaları yürütülecektir. Mukayese bahçesinde verim değerleri alınacak, fenolojik gözlemleri, pomolojik ve teknolojik ölçümleri en az 3 ürün yılı yapılacaktır. Genotipler, değiştirilmiş tartılı derecelendirmeye tabi tutulacaklardır. Beyaz dut (Morus alba L.) tipleri, sofralık, kurutmalık ve pekmezlik olarak, kırmızı (Morus rubra L.) ve kara (Morus nigra L.) dut tipleri de kendi içerisinde sofralık olarak değerlendirileceklerdir. Kurutmalık tiplerde verim, meyve iriliği, meyve kuru rengi, kuru randımanı, partenokarp meyve, sofralık tiplerde verim, meyve iriliği, SÇKM, tat, aroma, partenokarp meyve, pekmezlik tiplerde ise verim, tat ve aroma meyve suyu randımanı ve SÇKM tartılı derecelendirmedeki kriterler olarak ele alınacaktır. Tiplerde, fitokimyasal ve antioksidan analizlerinden toplam fenol (TF) içeriği, toplam monomerik antosiyanin içeriği (TMA), FRAP ve toplam flavonoid analizleri yapılacaktır. Ayrıca mukayese bahçesinde tiplerin yaprak ve çiçek özellikleri de incelenecektir. Bu proje sonunda çeşit adayı dut tipleri tescil ettirilerek üreticilere sunulacaktır. Anahtar Kelimeler: Seleksiyon, Dut (Morus spp.), Kurutmalık, Pekmezlik, Sofralık

YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No

Proje Başlığı Bazı Yerli ve Yabancı Ceviz Çeşitlerinin Sonbahar Erken, Kış ve İlkbahar Geç Donlarına Tolerans Derecelerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü -ERZİNCAN Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Özkan KAYA

Proje Yürütücüleri Dr. Salih KESKİN, Tevhit GEÇİM, Seval TAŞKIN, Ertuğrul SEREN, Prof. Dr. Cafer KÖSE, Prof. Dr. Ahmet EŞİTKEN Başlama- Bitiş 2021-2024 Tarihleri Projenin Toplam 92 250 TL Bütçesi Proje Özeti Bu çalışma; bazı yerli ve yabancı ceviz çeşitlerinin sonbahar erken, kış ve ilkbahar geç donlarına tolerans derecelerini belirlemek amacıyla yürütülecektir. Bu bağlamda çalışmanın materyalini 106G152 nolu TÜBİTAK “Türkiye Ceviz Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi” (Erzincan Lokasyonu) isimli proje tarafından bölgede performans değerlendirmesi için önerilen ceviz çeşitleri oluşturmaktadır. Bu çeşitlerin arazi koşullarındaki bazı agronomik karekterleri incelenmiş, ancak don stresi koşullarında gösterdikleri performanslara ilişkin ayrıntılı değerlendirmeler yapılmamıştır. Bu nedenle, mevcut araştırmada üç yıl boyunca Fernor, Fernette, Franquette, Kaman-1, Kaman-5, Şebin, Şen-1, Şen-2, Maraş-18, Pedro, Chandler ve Bilecik ceviz çeşitlerinin dişi ve erkek tomurcuklarının dona toleransları tespit edilecektir. Ayrıca, biyokimyasal parametrelerin çeşitler üzerindeki etkisini görebilmek ve don toleransı ile tomurcuk ve çiçeklerde fizyolojik parametler arasındaki ilişkiyi ortaya koyabimek için biyokimyasal analizler de yapılacaktır. Böylece, incelenen ceviz çeşitlerinin tolerans dereceleri ortaya konulacaktır. Kullanılacak olan bu ceviz çeşitlerin don stresine olan tolerans dereceleri Diferansiyel Termal Analiz (DTA) metodu kullanılarak belirlenecektir. Dona toleransın belirlenmesinde örnekler; dona dayanıklılık terminolojisinde ifade edildiği şekli ile dayanımın kazanılması (aklimasyon), dayanıklılık (hardening) ve dayanımın azalması (deaklimasyon) dönemleri olmak üzere toplam 3 örnekleme zamanında alınarak teste tabi tutulacaktır. Bununla birlikte aynı materyallerin ilkbahar geç donlarına karşı gösterdikleri tolerans dereceleri ise ilkbaharda fenolojinin başlamasıyla 2 örnekleme dönemi olacak şekilde; tomurcuk kabarması ve tam çiçeklenme dönemlerinde (erkek ve dişi çiçekler ayrı ayrı) alınan örneklerin test edilmesi ile belirlenecektir. Her bir örnekleme tarihinde her bir ceviz çeşidi için örnekler 3 tekerrürlü, her tekerrür için 3 Termo Elektrik Modülü (TEM) ve her bir TEM kuyucuğu için ise 6 adet çiçek tomurcuğu kullanılacaktır. Bu çalışma 2021-2024 yılları arasında yürütülecektir. Anahtar Kelimeler: Ceviz, Juglans regia L., DTA, Dona tolerans, Erzincan

YENİ TEKLİF PROJELER AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No: Proje Başlığı Melezleme İle Yeni Kiraz Çeşitlerinin Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü-YALOVA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Mehmet BAŞ

Proje Yürütücüleri Dr. Adnan DOĞAN, Fatih Gökhan ERBAŞ, Yeşim DOYĞACI, Dr. Nesrin UZUNOĞULLARI Başlama- Bitiş 01/01/2021-31/12/2025 Tarihleri Projenin yıllara Göre 2021: 42.000 TL 2022: 34.000 TL 2023: 34.000 TL, Bütçesi 2024: 35.000 TL 2025: 35.000 TL Toplam:180.000 TL Proje Özeti Ülkemiz kiraz üretimi bakımından lider ülke olmasına rağmen ihracattaki sıralaması giderek düşmektedir. Kiraz çeşit ve anaç geliştirmede de öncü konumda olması gerekirken ülkemizde kiraz ıslahı çalışmaları Enstitümüz’de 2001 yılında başlatılmıştır. 0900 Ziraat çeşidinden başka yaygın bir milli çeşidimiz bulunmamaktadır. 0900 Ziraat çeşidi çok iyi kalite özellikleri yanında taşıdığı bazı olumsuzluklar nedeniyle bazı yıllar üründe kararsızlık göstermektedir. İç tüketim ve ihracatta değişen tüketici isteklerinin dikkate alınması gereklidir. Son yıllarda ıslah edilen yeni kiraz çeşitlerinin patent ücretleri nedeniyle ülkemizde kullanılmaları sınırlıdır. Yurtdışından getirilen yeni çeşitlerin ülkemizin farklı ekolojilerine uyum durumları bilinmemektedir. Yeni teklif projemiz, 2001 yılında başlatılan ve yenilenerek sunulan «Farklı Islah Yöntemleri İle Yeni Kiraz Çeşitlerinin Geliştirilmesi» projesinin devamı niteliğindedir. Çalışmanın birinci aşamasında elde edilen melezler arasından seçilen 2 tip (B-13, D-2) ve bazı çeşitlerin kullanılması sonucu 5 ana ve 12 ön çalışma melezleme kombinasyonları oluşturularak toplam 2102 melez birey elde edilmiştir. Daha sonraki melezlemelerle henüz meyve verecek yaşta olmayan 634 birey daha elde edilerek toplamda 3298 melez bitkiye ulaşılmıştır. Melez bireylerin kendine uyuşma durumları (S4’ alleli taşıması) moleküler analiz ile belirlenmektedir. İlk dönem çalışmaları sonucu “Burak” ve “Aldamla” isimleri ile iki yeni mutant kiraz çeşidi tescil ettirilmiştir. Yeni dönem çalışmalarında melez bireyler arasından 2019 yılında ilk seleksiyonla seçilen ve biri (25D-2) dışında S4’ alleli taşıyan 7 tip 2 ayrı anaç (Gisela-6 ve CAB-6P) üzerinde performans denemesine alınacaktır. Ayrıca önceki dönemden kalan 896 melez tipin meyve verenleri üzerinde her yıl pomolojik değerlendirme çalışmalarına devam edilecektir. Anahtar Kelimeler: kiraz, çeşit, melezleme, ıslah

YENİ TEKLİF PROJELER AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No

Proje Başlığı Double Haploid Teknolojisini Kullanarak Üstün Özellikli Çilek Hatlarının Eldesi Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü- Kuruluş YALOVA Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Fatih Gökhan ERBAŞ Tuğba Nur BEYAZTAŞ, Özlem BOZTEPE, Yeşim DOYĞACI, Proje Yürütücüleri Hatice Yıldırım AYDINLI, Dr. Mehmet BAŞ, Dr. Yılmaz BOZ Başlama- Bitiş 01.01.2021 – 31.12.2025 Tarihleri Projenin yıllara Göre 2021: 99.750 TL 2022: 45.750 TL 2023: 42.500 TL Bütçesi 2024: 31.000 TL 2025: 21.000 TL Toplam: 240.000 TL Proje Özeti Türkiye yaklaşık 400 bin ton çilek üretimi ile Çin, ABD, Meksika ve Mısır dan sonra en fazla çilek üreten 5’inci ülkedir (FAO 2019). Çileğin dünya ticaretinde ekonomik payı yaklaşık 18 milyar dolar ve Türkiye yaklaşık 330 milyon dolarlık çilek üretimi ile dünyada 10’uncu ülkedir (FAO 2019). Türkiye’de çilek yetiştiriciliği için tercih edilen çeşitler genellikle yabancı çeşitlerdir, bunun nedeni ise ülkemizde ıslah edilen çeşitlerin yabancı çeşitlerle yarışabilecek üstün özelliklere sahip olmamasıdır (Erdem ve Çekiç 2017). Ayrıca yerli çeşitlerde Kısa-Gün veya Nötr-Gün özelliğinin hâkim olduğu rekabet edebilir özelliklere sahip yerli çeşidimiz bulunmamaktadır. Bu Islah projesi ile özellik bakımından üstün olan Kısa-Gün ve Nötr-Gün eğilimi gösteren ticari olarak yaygın üretimde kullanılan çeşitlerden anter kültürü ile saf hatları sağlanacaktır ve bu elde edilen üstün özellikli hatlardan ticari üretimde tercih edilecek çeşitlerin elde edilmesi planlanmaktadır. Proje çıktısı olarak elde edilen saf hatlar, projenin devamı olarak planlanan melezleme ıslahında ebeveyn olarak kullanılıp, üstün özellikli çeşit adayı hatlar elde edilecektir. Elde edilen hatlar genetik kaynaklar parselinde ve cryopreservation metoduyla in vitro koşullarda korunacaktır. Anahtar Kelimeler: Çilek, Islah, Double Haploid, Hat Eldesi, Saf Hat, Cryopreservation

YENİ TEKLİF PROJELER AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No: Geç Çiçeklenen Bazı Badem Çeşitlerinin Agronomik Özellikleri Proje Başlığı ile Abiyotik Streslere Karşı Toleranslarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Eğirdir, ISPARTA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Melih AYDINLI Doç. Dr. Emel KAÇAL, Dr. Gökhan ÖZTÜRK, Dr. İbrahim GÜR, Bilal YALÇIN, Fatma Pınar ÖZTÜRK, Fazlı ARMAĞAN, Proje Yürütücüleri Hakkı KOÇAL, İrfan NAZLI, Mesut ALTINDAL, Ömer Faruk KARAMÜRSEL, Sedat SEVİNÇ, Yadigar KAŞIK, Xavier MIARNAU Başlama- Bitiş 01.01.2021-31.12.2025 Tarihleri Projenin Toplam 2021:80.000 TL 2022:48.000 TL 2023:38.000 TL Bütçesi: 2024:38.000 TL 2025: 38.000 TL Toplam: 242.000 TL Proje Özeti Prunus spp. türleri içerisinde ilk çiçeklenen tür badem olduğundan çiçekleri/meyveleri ilkbahar donlarından zarar görmektedir. Bu durumun doğal sonucu olarak badem yetiştiriciliği önemli ölçüde kısıtlanmaktadır. Son yıllarda İspanya’ da Makako, Marinada, Vairo, Penta, Tarraco gibi geç/ekstra geç çiçeklenen badem çeşitleri geliştirilmiş, kısa zamanda yetiştiricilikte öne çıkan ülkelere giriş yapmışlardır. Ülkemizde de henüz yaygınlaşmakta olan bu çeşitlerin, Isparta gibi doğal badem popülasyonlarının çok olduğu bölgelerde performanslarının incelenmesinin önemli olduğu düşünülmektedir. Karlı üretim modelinin oluşturulmasındaki tek faktör çeşitlerin bölgeye adaptasyonu değildir. Çeşitler için uygun anaçlar ile doğru dikim mesafeleri, terbiye sistemleri maksimum verim ve ideal meyve kalitesine ulaşılmasında önemli faktörlerdir. Ayrıca, kuraklık-tuzluluk gibi önemli abiyotik stres faktörlerinin, yakın gelecekte yetiştiriciliği kısıtlayacak başlıca faktörler olarak karşımıza çıkacağı tahmin edildiğinden, tür bazında olması muhtemel sorunlara çözüm sunulmasının önemli konulardan biri olduğu düşünülmektedir. Mevcut çalışmada; çeşitlerin bölgeye adaptasyonları belirlenecek, çeşit tavsiyesi için uygun anaç performansları ortaya konulacak, ideal dikim mesafesi ve terbiye sistemleri belirlenecek, abiyotik streslere karşı tolerans durumları saptanacak ve elde edilecek çıktılar, en doğru badem üretimi için yetiştiricilik sistemleri bakımından model oluşturacaktır. Proje 2021-2025 yılları arasında, MAREM tarafından yürütülecektir. Çalışma 4 farklı iş paketini içermektedir. İş paketlerine göre değişmekle birlikte bitkisel materyal olarak, Makako, Marinada, Vairo, Tarraco, Penta, Independence, Lauranne, Ferragnes çeşitleri ile Cadaman, Cornerstone, Garnem, GF677, Rootpac R, Rootpac 20 anaçları kullanılacaktır. Araştırma süresince fenolojik gözlemler, morfolojik, fizyolojik, pomolojik ve biyokimyasal analizler yapılacaktır. Anahtar Kelimeler: Badem, geç çiçeklenme, anaç, verim, dikim mesafesi, terbiye sistemi, abiyotik stres

YENİ TEKLİF PROJELER AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No Çatı Proje: Elma Çeşit Geliştirme Projesi Alt Proje: Elmalarda Proje Başlığı Melezleme Islahı Yoluyla Geç Çiçeklenen Çeşit Elde Edilmesi Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Eğirdir, ISPARTA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Turgay SEYMEN Proje Yürütücüleri Dr. Şerif ÖZONGUN, Dr. Emel KAÇAL Başlama- Bitiş 01.01.2021 – 31.12.2025 Tarihleri Projenin Toplam 2021:23.100 TL 2022:75.600 TL 2023: 35.100 TL Bütçesi 2024: 23.800 TL 2025: 23.600 TL Toplam: 181.200 TL Proje Özeti Türkiye bugüne kadar görülen iklim değişikliklerinden en fazla etkilenen ülkeler arasındadır. Elma üretiminde (3.625.960 ton/2018) dünyada ilk sıralarda yer alan ülkemizde kullanılan çeşitlerin %94’ünü yabancı çeşitler oluşturmaktadır. Bu çeşitlerin fenolojik dönemleri birbirine yakın tarihlerde gerçekleşmektedir. Ülkemizde yaklaşık 2 yılda bir ilkbahar geç donları meyve ağaçlarında ürün kaybına sebep olmakta buna rağmen arazinin ucuz ve toplu olarak bulunduğu iç ve geçit bölgelerde çok büyük kapama yeni bahçeler kurulmaya devam etmektedir. Elma bahçelerinde düşük sıcaklıklarda rüzgar pervanesi, ısıtma, yağmurlama sulama gibi yatırım ve masraf gerektiren işlemler yerine en akıllıca seçimin geç çiçeklenen çeşitlere yönelmek olduğuna dikkat çekilmiştir. Elmada çiçeklenme genlerle baskın olarak kontrol edilmektedir. Melez bitkilerin ortalama çiçeklenme tarihleri de hemen hemen ebeveyler ortalama tarihlerinde seyretmeye meyillidir. Bu sebeple ülkemiz ekolojisine uygun geç çiçeklenen, orta ve geç dönemde hasat edilen elma çeşitlerinin ıslah edilmesi ve riskli bölgelerde üretiminin yaygınlaştırılması ülkesel önem arz etmektedir. Proje kapsamında ticarete konu olan standart çeşitler ile elma genetik kaynaklarında çok geç çiçek açan elma genotiplerinden melezleme ıslahı yoluyla kaliteli elma çeşitleri elde etmek amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Elma, ıslah, soğuk zararı, geç çiçeklenme

YENİ TEKLİF PROJELER AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No - Geççi Bazı Kayısı Çeşitlerinin Optimum Hasat Zamanının ve Proje Başlığı Depolama İmkânlarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Eğirdir, ISPARTA Kuruluş Projeyi Destekleyen - Kuruluş Proje Lideri Atakan GÜNEYLİ Proje Yürütücüleri Seda SEVİNÇ ÜZÜMCÜ, Meryem SARI, Hakkı KOÇAL Prof. Dr. Mehmet Ali KOYUNCU Başlama- Bitiş 01.01.2021 - 31.12.2024 Tarihleri Projenin Toplam 2021: 37.000 TL 2022: 27.000TL 2023: 14.000TL Bütçesi

Proje Özeti

Projede; Türkiye’de ticari olarak yetiştirilmeye başlanılan geç dönemde derilen bazı yeni kayısı çeşitlerinin derim zamanının belirlenmesi ve mevcut muhafaza koşullarında depolama potansiyelinin araştırılması amaçlanmıştır. Proje Oscar, Milord ve Memphis çeşitlerinin derim zamanının belirlenmesi ve bu çeşitlerin depolama potansiyellerinin ortaya konması amacıyla iki aşamadan oluşmaktadır. Her iki çalışma 2 yıl tekrar edilecektir. Hasat zamanı çalışması için öncelikle çeşitlerin tam çiçeklenme tarihleri belirlenecektir. Tahmini hasat tarihinden 4 hafta önce ve 4 hafta sonrasını kapsayacak periyotta haftalık örnekler alınacak ve bazı kalite kriterleri (gelişme süresi, meyve kabuk rengi, meyve et rengi, meyve eti sertliği, pH, suda çözünebilir kuru madde, titre edilebilir asitlik, etilen üretimi ve solunum hızı) incelenecektir. Depolama potansiyellerini belirlemek amacıyla yapılan muhafaza çalışması için Oscar, Milord ve Memphis kayısı çeşitleri optimum derim tarihinde toplanarak, meyvelere hava ile ön soğutma işlemi uygulanacaktır. Meyveler Normal Atmosfer (NA), Modifiye Atmosfer Poşet (MAP) ve Kontrollü Atmosfer (KA) koşullarında 0ºC sıcaklık ve %90-95 oransal nem koşullarında muhafazaya alınacaktır. Meyveler 2 ay süreyle muhafaza edilip, 15 günde bir kalite analizi yapılacaktır. Her analiz döneminde raf ömrü çalışmaları için 20 ºC ve % 60-65 oransal nemde 2 gün süreyle bekletilecektir. Muhafaza süresince bazı kalite analizleri (ağırlık kaybı, meyve eti sertliği, meyve kabuk rengi, suda çözünebilir kuru madde, pH, titre edilebilir asitlik, etilen üretimi, solunum hızı) ile poşet içi atmosfer bileşimi, duyusal analizler, fizyolojik bozukluklar ve çürüme oranları incelenecektir. Ayrıca muhafazanın başında, ortasında ve sonunda toplam fenolik madde miktarı, toplam klorofil ve toplam karotenoid miktarı belirlenecektir. Bu proje ile Türkiye’de yetiştiriciliği yapılan bu çeşitlerin en uygun derim tarihi belirlenecek ve depolama koşulları ortaya konacaktır. Çalışmanın konu ile ilgili literatüre ve sektör paydaşlarına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

YENİ TEKLİF PROJELER AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No - Farklı Muhafaza Teknolojilerinin Hünnap Meyvelerinin Proje Başlığı Depolanma Süre ve Kalitesi Üzerine Etkileri Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Eğirdir, ISPARTA Kuruluş Projeyi Destekleyen - Kuruluş Proje Lideri Meryem SARI Proje Yürütücüleri Atakan GÜNEYLİ, Seda SEVİNÇ ÜZÜMCÜ Prof. Dr. Mehmet Ali KOYUNCU Başlama- Bitiş 01.01.2021 31.12.2023 Tarihleri Projenin Toplam 2021: 38.000 TL 2022: 36.000 TL Bütçesi:

Proje Özeti

Projede; Türkiye’de ticari olarak yetiştirilen 2 farklı hünnap çeşidinde mevcut depolama teknolojileri kullanılarak meyvelerin depolanma süreleri ve kalite değişimlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla ülkemizde ticari olarak yetiştirilen Li ve iri çeşit hünnap meyveleri Amasya İli Suluova İlçesindeki üretici bahçesinden temin edilecektir. Üç farklı derim zamanında toplanacak olan hünnap meyveleri soğutucu araç ile Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü (MAREM) Hasat Sonrası Fizyolojisi Laboratuvarlarına getirilecektir. Meyveler 0 °C’de % 90-95 oransal nem koşullarında normal atmosfer (NA), Modifiye Atmosfer Poşette (MAP) ve 3 farklı atmosfer bileşimine sahip Kontrollü Atmosferli (KA) depolarda 120 gün süreyle muhafaza edilecek ve 15 günde bir kalite analizleri yapılacaktır. Her analiz döneminde 20°C ve % 60±5 oransal nem koşullarında 3 gün süreyle raf ömrü çalışması yapılacaktır. Muhafaza ve raf ömrü süresince ağırlık kaybı, meyve kabuk rengi, meyve et rengi, meyve eti sertliği, etilen üretim miktarı, solunum hızı, pH, titre edilebilir asitlik (TEA), suda çözünebilir kuru madde (SÇKM), MAP içerisindeki atmosfer bileşimi, duyusal analizler, fizyolojik bozukluklar ve çürüme oranları incelenecektir. Ayrıca muhafazanın başında ortasında ve sonunda toplam fenolik madde miktarı ve antiradikal aktivite analizleri yapılacaktır. Bu proje ile Türkiye’de üretimi ve tüketimi artmakta olan hünnap meyvelerinin depolama koşulları belirlenmiş olacaktır. Çalışmanın konu ile ilgili literatüre ve pratiğe katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

ARA SONUÇ / YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No Proje Başlığı Bazı Armut Anaçlarının Farklı Lokasyonlarda Performanslarının Belirlenmesi (Aşama II) Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Eğirdir, ISPARTA Kuruluş Projeyi Destekleyecek TAGEM Kuruluş Proje Lideri Figen AKYÜZ Doç. Dr. Melike ÇETİNBAŞ, Yadigar KAŞIK, Sinan BUTAR, Dr. Proje Yürütücüleri M. Emin AKÇAY, Dr. Adnan DOĞAN, Bahar TÜRKELİ, Dilek KARAMÜRSEL Başlama- Bitiş 2021-2025 Tarihleri Projenin Toplam 2021: 20000 TL 2022: 10000 TL 2023: 10000 TL 2024 10000 Bütçesi TL 2025: 10000TL Proje Özeti

Bu çalışmada armut yetiştiriciliğinde kullanılan BA-29, Quince C ayva anaçları ve OHxF 333 armut anacı ile ülkemizde kullanımı çok az veya daha hiç kullanılmamış yeni armut anaçlarının (Farold-40, OHxF 69, OHxF 87, OHxF 97, Fox 11 ve Fox 9) Deveci ve Santa Maria armut çeşitleri ile farklı iki lokasyonda arazi performansı, erkencilik, verim ve kalitelerine olan etkilerini araştırmak amaçlanmıştır. Bunun için, belirlenen çeşitler ve anaçlar aşılanmış ve oluşan çeşit/anaç kombinasyonlarına ait fidanlar Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ile Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü' ne ait arazilere 2016- Mart ayında dikilmişlerdir. 2019 yılı içerisinde, her iki lokasyonda da gerekli olan tüm kültürel uygulamalar (ilaçlama, gübreleme, sulama vb.) gerçekleştirilmiştir. Özellikle yaz budaması işlemleri ve tüm kombinasyonların morfolojik ölçümleri yapılmıştır. 2020 yılı içerisinde, budama, tüm kültürel uygulamalar ile verim ve morfolojik ölçümler yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Armut, anaç, OHxF serisi, Fox serisi, BA-29, Quince C

ARA SONUÇ / YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No Bazı Klonal Anaçların Aprikoz (Şalak) Sofralık Kayısı Çeşidi ile Proje Başlığı Uygun Dikim Mesafesi ve Uygun Terbiye Sistemlerinin Belirlenmesi (II. Dilim) Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Eğirdir, ISPARTA Kuruluş Projeyi Destekleyecek TAGEM Kuruluş Proje Lideri Hakkı KOÇAL Doç. Dr. Melike ÇETİNBAŞ, Dr. İbrahim GÜR, Bilal YALÇIN, Proje Yürütücüleri Dr. Gökhan ÖZTÜRK, Ömer Faruk KARAMÜRSEL, Melih AYDINLI, Alamettin BAYAV, Murat CANSU Başlama- Bitiş 2021-2025 Tarihleri Projenin Toplam 80.000TL Bütçesi Proje Özeti:

Türkiye dünya kayısı üretiminde ilk sırada olmasına rağmen, birim alandan elde edilen verim bakımından istenilen düzeyde değildir. Bunun nedenleri arasında ilkbahar geç donları, kayısı bahçelerinin sık dikim tesis yapılmaması, uygun terbiye sistemlerinin uygulanmaması, klon ve bodur anaç kullanımının yetersizliği sayılabilir. Bu çalışma ile Pixy ve Myrobolan 29-C klon anaçları ile Rootpac serisi anaçlardan Rootpac-20 ve Rootpac-R anaçlarının Aprikoz sofralık kayısı çeşidi ile, uygun dikim mesafesi, uygun terbiye şekli, arazi performansı, verim ve meyve kalitelerine olan etkilerini araştırmak amaçlanmıştır. Bahçe, kombinasyonlar bodur ve kuvvetli gelişen anaçlarda ayrı ayrı tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre, 3 tekerrürlü ve her tekerrürde 5 ağaç olacak şeklide Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Serpil işletmesindeki arazide kurulmuştur. Tüm anaçlar için sıra arası mesafeler 5 m, sıra üzeri mesafeler ise; Myrobolan 29-C ve Rootpac-R için 4.5 – 3 – 1.5 m, Pixy ve Rootpac-20 için 2,25 - 1,5 - 0,75 m, olarak dikilmiştir. Rootpac-R ve Myrobalan 29- C anaçlı (kuvvetli gelişen) fidanlarda değişik doruk dallı ve merkezi lider şeklinde, Rootpac- 20 ve Pixy anaçlı (bodur gelişen) fidanlarda da ince iğ ve V trellis şeklinde, 2 farklı terbiye sistemlerinde budanmış gerekli olan tüm kültürel işlemler yapılmaktadır. Bu güne kadar yapılan çalışmalarda yeteri kadar veri elde edilememiştir. Projenin sağlıklı bir şeklide sonuçlanması için 5 yıl daha devam etmesi, bu şekilde verim değerlerinin alınması ve kalite özellikleri ile birlikte morfolojik değerlendirilmelerin yapılmasının gerekli olduğu düşünülmektedir. Bu sebeple, bu projenin 2. diliminin yapılması gerekmekte olup, 2025 yılı sonunda sonuçlandırılması ve bu şekilde elde edilecek verilerin pratik meyveciliğe, bilime katkı sağlaması hedeflenmektedir. Proje sonunda, bodur ve kuvvetli anaçlar ayrı ayrı değerlendirilecek, farklı uygulamalar bazında ekonomik analiz yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Kayısı, anaç, Myrobolan 29-C, Pixy, Rootpac

ARA SONUÇ/YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No Çatı Proje: Melezleme Islahı ile Yeni Kayısı Çeşitlerin Proje Başlığı Geliştirilmesi (2.Aşama) Alt Proje -2: Melezleme Islahı ile Yeni Kurutmalık Kayısı Çeşitlerinin Geliştirilmesi (2.Aşama) Projeyi Yürüten Kayısı Araştırma Enstitüsü MALATYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Ali Rıza ŞAHİNOĞLU

Erdoğan ÇÖÇEN, Mehmet ÖZELÇİ, Yüksel SARITEPE, Duygu ÖZELÇİ, Sevgi ESKİGÜN, Yusuf BAYINDIR, Rukiye Proje Yürütücüleri YAMAN, Bennur AĞBABA, Özgür KARAKUŞ, Abdullah ERDOĞAN, Prof.Dr. Ayzin B. KÜDEN Başlama-Bitiş 2021-2025 Tarihleri 2021: 26.500 TL, 2022: 20.500 TL, 2023: 19.500 TL, Proje Bütçesi 2024: 20.750 TL, 2025: 23.750 TL

Proje Özeti: Türkiye kuru kaysı üretiminde dünyada birinci sırada yer almakta olup, dünya kuru kaysı üretiminin %75’ine ve ihracatının %65’ine sahiptir. Ülkemiz kuru kaysı üretiminin %80-85’i Malatya ilinde üretilmektedir. 2015 yılında Türkiye 111 bin ton kuru kayısı ihracatı ile 302 milyon dolar ihracat geliri sağlamıştır. Kuru kaysı üretimi ve pazarlamasında çözülmesi gereken önemli sorunlardan birisi, meyve iriliğinin küçük olması ve dış pazarlarda aranan irilikte olmamasıdır. İhracatçı firmalar kg’daki meyve sayısının az olduğu iri kayısılara daha yüksek ücret ödemektedir. Bu projenin amacı, ülkemizin en kurutmalık kayısı çeşitleri olan Hacıhaliloğlu, Kabaaşı ve Çataloğlu çeşitlerine göre; meyveleri daha iri, ağaç başına verimi ve kurutma randımanı ile rekabet gücü yüksek, dışsatıma uygun, kaliteli yeni kurutmalık kayısı çeşitlerinin melezleme ıslahı ile geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Materyal olarak Hacıhaliloğlu, Kabaaşı ve Çataloğlu kayısı çeşitleri hem ana hem baba ebeveyn olarak Kadıoğlu, Soğancı ve Alkaya çeşitleri tozlayıcı çeşitler olarak kullanılacaktır. Projenin 1. Aşamasında 2016- 2019 yılları arasında 901 adet melez bitki 314 adet tohum elde edilmiştir. Projede 4000-4500 adet melez birey elde edilene kadar melezleme çalışmalarına devam edilecektir. Melezleme sonucu elde edilen bireylerin gözlem ön seleksiyon yapılacaktır. Melezleme ıslahı neticesinde performansı yüksek bireylerin tescil ve patent işlemleri yapılacaktır. Kaliteli ve yeni kayısı çeşitleri üreticilerin hizmetine sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler: Kayısı, Kuru Kayısı, Hacıhaliloğlu, Kabaaşı, melezleme ıslahı

ARA SONUÇ/YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No Melezleme Islahı ile Yeni Sofralık Kayısı Çeşitlerinin Proje Başlığı Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Kayısı Araştırma Enstitüsü MALATYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Cemil ERNİM Selçuk AVCI, Sibel KILIÇARSLAN, Didem KOŞAR, Çiğdem YAVUZ, Makbule YANAR, Nihat ÖZKAN, Mustafa AKÇAY, Ahmet KAVMAZ, Yasemin LEVENT, Turgut BOZKURT, Mehmet ÇALIŞKAN, İsmail BİRGİN, Sinan ÇOLAK, Özgür Proje Yürütücüleri KARAKUŞ, Yusuf KARAKUŞ, Abdullah DEMİR, Özgül İYİGÜN ŞAHİN, Mehmet SÖNMEZ, Tuğba ÇEVİK AKOĞUL, Mustafa ÖLMEZ, Yılmaz UĞUR, Kadir ÖZTÜRK, Şule ŞAHİN KOVUK, Züleyha DURAN, Sultan NALÇACI, Belgin ÇELİK, Muhittin NİKSARLI, İhsan AKGÜL, Mehmet KABAKÇI, Emel YILMAZ Tahir MACİT, Prof. Dr. Hatice DUMANOĞLU, Başlama-Bitiş 2021-2025 Tarihleri 2021: 21.000 TL, 2022: 16.000 TL, 2023: 18.000 TL, Proje Bütçesi 2024: 24.000 TL, 2025: 35.000 TL Toplam: 114.000 TL Proje Özeti: Bu projenin 1. Aşamasında Hasanbey, Ağerik, Aprikoz, İsmailağa, Stark Early Orange, Luizet, Roxana, Perfection, Alkaya, Royal, Kabaaşı, Levent ve Özal kayısı çeşitlerinin 2 iş paketi (1 iş paketi 32, 2 .iş paketi 18 kombinasyon) kapsamında farklı kombinasyonlarla melezlenmesi ile iri meyveli, albenisi yüksek, geç olgunlaşan, ihracata uygun ve rekabet gücü yüksek, yola ve muhafazaya dayanımı iyi, çekirdeği ete yapışık olmayan kaliteli ve verimli sofralık kayısı çeşitlerinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. 2016-2019 yılları melezleme çalışmaları Merkez ve Battalgazi kampüslerinde bulunan Kayısı Genetik Kaynakları parsellerinde yürütülmüştür. Her kombinasyonda yıllık 500- 1000 arası emaskulasyon ve tozlama işlemleri yapılmış olup elde edilen melez tohumlar katlama işlemine tabi tutulduktan sonra tüplere ekim yapılmıştır. 2016-2018 yılları arasında yapılan melezleme çalışmaları sonucunda elde edilen ve gözlem parseline aktarılan toplam melez birey sayısı 311 adet 2019 yılında yapılan melezlemelerden elde edilen melez tohum sayısı ise 1358 adettir.2020 yılında projenin birinci aşamasında yer alan kombinasyonlarda melezleme çalışmalarına devam edilecektir. Projenin teklif edilen 2. Aşamasında proje materyaline Güz Aprikozu kayısı çeşidi eklenmiştir. Melez kombinasyonlarında Levent, Özal, Ağerik, Perfection, ve Luizet kayısı çeşitleri sadece tozlayıcı çeşit olarak, Alkaya çeşidi ise sadece ana ebeveyn olarak kullanılacaktır. Projede her yıl için 2900 melez bitki elde edilmesi hedeflenmektedir. Toplamda 8700-11600 melez bitki elde edilene kadar melezleme işlemlerine devam edilecektir.

Anahtar Kelimeler: Kayısı, Sofralık, Melezleme, Islah, Geç Olgunlaşan

100

YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI: Ilıman İklim Meyveleri Proje No Malatya ve Elazığ İllerinde Kiraza Uygun Bodur ve Yarı bodur Proje Başlığı Özellikte Mahlep Anaç Seleksiyonu Projeyi Yürüten Kuruluş Kayısı Araştırma Enstitüsü MALATYA Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Sibel KILIÇARSLAN Proje Yürütücüleri Mehmet ÇALIŞKAN, Adnan CANBAY, Turgut BOZKURT, Hasan KOÇ Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2021 - 31.12.2024 Projenin Toplam Bütçesi 110.000 TL Proje Özeti

Bu çalışmanın amacı, Malatya ve Elazığ illeri doğal florasında bulunan yabani mahlep genotipleri arasından kiraza anaç olabilecek, anaçlık özelliği yüksek, üstün vasıflı, bodur, yarı bodur büyüme özelliğine sahip anaç adaylarını seçmektir. Proje süresi 4 yıl olarak planlanmış olup 2021 ile 2024 yılları arasında uygulanacaktır. Çalışmanın ilk 2 yılında Malatya ve Elazığ bölgelerinde arazi taramaları yapılacak morfolojik özellikler esas alınarak doğal ortamında yetişen yabani mahlep popülasyonu içerisinden, aynı arazi şartlarında bulunan mahlep ağaçları birbirleriyle karşılaştırılmak suretiyle verim değeri yüksek, sağlıklı ağaç gelişimine sahip, bodur, dikensiz ve geniş dal açısına sahip mahlep ağaçları işaretlenecektir. Seleksiyon sonucu tartılı derecelendirme metodu ile ön seçim yapılacaktır. Belirlenen mahlep ağaçlarından alınan çeliklerin vejetatif çoğaltım imkânları araştırılacaktır. Çalışmanın son 2 yılında ise selekte edilen mahlep genotiplerinin vejetatif çoğaltımı ve veriler değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler: Kiraz, Mahlep, Anaç ıslahı, Seleksiyon

101

YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri

Proje No Hacıhaliloğlu ve Kabaaşı Kayısı Çeşitlerinde Hasat Öncesi Proje Başlığı Uygulamaların Hasat Periyodu ve Meyve Kalitesi Üzerine Etkileri Projeyi Yürüten Kuruluş Kayısı Araştırma Enstitüsü MALATYA Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Didem KOŞAR Ali Rıza ŞAHİNOĞLU, Çiğdem YAVUZ, Rukiye YAMAN, Proje Yürütücüleri Kadir ÖZTÜRK, Yusuf BAYINDIR, Özgür KARAKUŞ, Cemil ERNİM, Belgin ÇELİK, Ahmet KAVMAZ, Prof.Dr. İbrahim BOLAT Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2021 - 31.12.2024 Projenin Toplam 2021: 21.000 TL 2022: 23.100 TL 2023: 17.100 TL Bütçesi: 2024: 18.800 TL Proje Özeti Kayısı; Ülkemizin uygun iklim ve toprak koşulları sayesinde hemen hemen her bölgemizde yetişen, gıda, kozmetik ve ilaç sanayinde sıkça kullanılan bir meyve türüdür. Ticari amaçlı kurutmalık kayısı yetiştiriciliği daha çok Malatya, Elazığ, Sivas ve Kahramanmaraş illerinde yoğunlaşmıştır. Malatya ili ürettiği kayısının %90-95’ini ihraç ederek ülke ekonomisine büyük katkı sağlamaktadır. Bölgede Temmuz ayının ikinci haftası gibi kayısı hasadı başlamaktadır. Kayısı yetiştiriciliğinde hasat zamanı yoğun iş gücüne ihtiyaç duyulmaktadır. Sıcaklığın artmasıyla meyve hızlıca olgunlaşmakta iş gücü ile hasat zamanı desteklenmediği takdirde dökümler ile ürün kayıpları oluşmaktadır. Bu tür ürün kayıplarının önlenmesi için hasat öncesi uygulamalar ile hasat süresinin belirli bir periyoda yayılması ya da diğer bir değişle hasat süresinin uzatılması gerekmektedir. Ayrıca meyve kalitesi ve verimin artırılması da üretici açısından önem arz etmektedir. Bu amaçla, Kayısı Araştırma Enstitüsü Karapınar Kampüsünde bulunan Hacıhaliloğlu ve Kabaaşı kayısı çeşitlerine bitki büyüme düzenleyicilerinden Aminoetoksi-vinilglisin (AVG), Giberellin (GA3) ve Ethephon farklı dozlarda ve farklı uygulama zamanlarında hasat öncesi uygulanacaktır. Fenolojik gözlemler ve meyve kalite analizleri yapılarak birinci aşamada en uygun doz ve uygulama zamanı belirlenecektir. İkinci aşamada ise belirlenen doz ve zamanın verim, kuruma randımanı, esmerleşme düzeyi, toplam karotenoid ve β-karoten miktarı gibi kuru meyve kalite özelliklerine etkisi belirlenecektir. Anahtar Kelimeler: AVG, GA3, Ethephon, Hasat geciktirme

102

ARA SONUÇ / YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No

Proje Başlığı Malatya İli Ceviz Genotiplerinin Seleksiyonu - 2 Projeyi Yürüten Kayısı Araştırma Enstitüsü MALATYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Mustafa AKÇAY Cemil ERNİM, Erdoğan ÇÖÇEN, Adnan CANBAY, Nedim Proje Yürütücüleri GÜLTEKİN, Ali Rıza ŞAHİNOĞLU, İsmail BİRGİN, Yusuf BAYINDIR, Yılmaz UĞUR, Ahmet ASLAN, Prof. Dr. Turan KARADENİZ(Danışman) Başlama- Bitiş 01/01/2021 - 31/12/2025 Tarihleri Projenin Toplam 2021: 29.000TL 2022: 19.000 TL 2023: 19.000 TL Bütçesi 2024: 20.250 TL 2025: 22.750 TL Toplam: 110.000 TL Proje Özeti Türkiye, dünyanın en büyük ceviz (Juglans regia L. ) üreten ülkelerinden biridir. Diğer pek çok meyve türünde olduğu gibi, Anadolu cevizin anavatanı içinde ve doğal yayılma alanında bulunur. Türkiye'de standart ceviz çeşitlerinin yanı sıra tohumdan yetişen birçok ceviz genotipi mevcuttur. Bu genotipler ıslah çalışmaları için önemli genetik materyallerdir. Ülkemizin önemli meyve yetiştirme merkezlerinden olan Malatya, yerel iklime adapte olmuş ve uzun süredir dikili olan birçok ceviz genotipine sahiptir. Bu projenin birinci aşamasında Malatya ili ve ilçelerinde tohumdan yetişmiş ceviz genotipleri arasından üstün bireylerin belirlenmesi amacıyla seleksiyon çalışmaları yürütülmüştür. Projenin birinci aşamasında değiştirilmiş tartılı derecelendirme kriterlerine göre öne çıkan 7 genotip projenin 2. aşamasında standart çeşitler Kozdere, Zengibar ve Chandler ile kıyaslanacaktır. Deneme tesadüf blokları deneme desenine göre 7m X 7m dikim aralıklarıyla 3 tekerrürlü ve her tekerrürde 3 bitki olacak şekilde tesis edilecektir. Proje kapsamında denemede yer alan çeşit ve genotiplerden fenolojik gözlemler, pomolojik analizler, morfolojik ölçümler ve verim değerleri alınacaktır. Elde edilen veriler SPSS paket proğramında Duncan çoklu karşılaştırma testine tabi tutulacaktır.

103

YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No: Sofralık Tüketime Yönelik Kabaaşı ve Hasanbey Kayısı Proje Başlığı Çeşitlerinde Soğuk Hava Depolarında Meydana Gelen Kalite Kayıpları Sorununun Çözümüne Yönelik Bir Araştırma Projeyi Yürüten Kayısı Araştırma Enstitüsü MALATYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Mehmet ÇALIŞKAN Proje Yürütücüleri Başlama- Bitiş 01/01/2020 - 31/12/2021 Tarihleri Projenin Toplam 2020:106.500 TL 2021: 4.500 TL TOPLAM : 111.000 Bütçesi: TL Proje Özeti Kayısı üretimi Türkiye ve özelinde Malatya bölgesi için oldukça önemlidir. FAO verilerine göre 2019 yılında Türkiye kayısı üretimi 985.000 ton olarak gerçekleşmiştir. TUİK verilerinde Malatya ili 2019 yılında 401.363 tonla Türkiye kayısı üretiminin %54’ünü gerçekleştirmiştir. Malatya’ da yetiştirilen kayısılar genellikle kurutmalık olarak değerlendirilmekle birlikte gittikçe artan oranlarda taze tüketime ve dolayısı ile de muhafazaya konu olmaktadır. Malatya’daki toplam kayısı ağacı varlığının yaklaşık % 35-40’ını Kabaaşı kayısı çeşidine ait ağaçlar oluşturmaktadır. İlkbahar geç donlarına ve kuraklığa toleranslı olması, yüksek kuru madde içeriği, iri ve sert dokulu meyvelere sahip Kabaaşı ile yetiştirilen diğer kayısı çeşitlerinden erkenci, sofralık nitelikleri ile öne çıkan 18-22 SÇKM, 40-55 gr meyve ağırlığı ve yüksek aroma ve albenisi ile beğenilen, tercih edilen Hasanbey çeşitlerine olan talep her geçen gün artmaktadır. Ancak son yıllarda bölge kayısı çeşitlerinin sofralık olarak değerlendirilmesinde nakliye ve soğuk hava depolarındaki muhafaza sürecinde meydana gelen meyvede kararmaları ve benzeri kalite kayıpları ciddi ekonomik değer kayıplarına yol açmaktadır. İhraç edilmiş birçok ürün bu nedenlerle iade edilmektedir. Çalışmamız ile Kabaaşı ve Hasanbey kayısı çeşitleri meyvelerinde hasat sonrası süreçlerde meydana gelen kalite kayıplarının nedenleri incelenecektir. Farklı hasat dönemleri ve depolama koşullarının meyve kararmasıyla olan ilişkisi araştırmamızın konuları arasındadır. Kayısı meyvelerinde gözlemlenen bu durumların meyve enzim düzeyleri, tekstürü, bileşenlerindeki (fenolik madde, şeker içeriği, vs.) farklılıklar ile olan ilişkisi yapılacak çalışmalar ile belirlenecektir. Hasat sonrası ortaya çıkan kararmaların önlenebilmesi için yapılabilecek uygulamalar tespitlerin ardından ortaya konulacaktır. Çalışma materyalini Kayısı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Akçadağ kampüsündeki 200 da. büyüklükteki 8 yaşında (verim çağındaki) Kabaaşı ve Hasanbey ağaçları ve bu ağaçlardan alınan kayısı örnekleri oluşturacaktır.

Anahtar Kelimeler: Kayısı, Muhafaza, Meyve Kararması, Polifenol Oksidaz, Kabaaşı

104

YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No Proje Başlığı Melezleme Islahı Yoluyla İki Ürün Veren Dikensiz Böğürtlen Çeşitlerinin Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü - Kuruluş TOKAT Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Aslı YILMAZ A.Serhat EDİZER, Dr. Özge KOYUTÜRK, Dr. Başak Proje Yürütücüleri ÖZYILMAZ, Rahime KARATAŞ, Ahu KARADAĞ, Dr. Öğr. Üyesi Öznur ÖZ ATASEVER, Prof. Dr. Resul GERÇEKCİOĞLU Başlama- Bitiş 01.01.2021 – 31.12.2025 Tarihleri Projenin Toplam 2021: 11650 TL 2022: 9550 TL 2023: 31000 TL Bütçesi: 2024: 13250 TL 2025: 8550 TL Toplam: 74000 TL Proje Özeti

Ülkemizde, yabani böğürtlen formlarının geniş alanlarda ve yoğun olarak bulunmaları toplanarak değerlendirilmelerini kolaylaştırmıştır. Ancak bu durum böğürtlende ıslah çalışmalarının, diğer birçok meyve türüne göre daha geç başlamasına neden olmuştur. Böğürtlen ıslahı yabani olarak doğada yetişen genotiplerde yapılan seleksiyonlarla başlamış, daha sonra böğürtlenler arasında ve böğürtlen-ahududu arasında yapılan melezleme çalışmaları ile çok sayıda çeşit elde edilmiştir. Bütün meyve türlerinde olduğu gibi böğürtlen çeşitlerinde de hasat döneminin uzun olması, pazarda talebin fazla olduğu dönemlerde bitkilerin meyve vermesi arzu edilmektedir. Son yıllarda ıslah edilen bir kaç çeşit dışında mevcut böğürtlen çeşitleri ve doğadaki böğürtlen genotiplerinin hemen hemen tamamı tek ürün vermektedir. Böğürtlen yetiştiricisi ülkelerde yapılan ıslah çalışmalarına göre çok geride kalan ülkemizde ıslah çalışmalarının hızlandırılması gerekmektedir.

Yapılacak bu araştırma ile dikensiz, iri meyveli ve verim özellikleri bakımından ön plana çıkan, yetiştiriciliği yaygın olarak yapılan ‘Jumbo’ çeşidi ile; iki ürün veren, verimli, iri meyveli ve oldukça aromalı ancak dikenlilik özelliğine sahip ‘Prime Jim’ böğürtlen çeşitleri resiprokal olarak melezlenerek dikensiz, iri meyveli ve iki ürün verme özelliğine sahip yeni bireylerin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Melezleme ıslahı sonucu elde edilen ümitvar genotip yada genotipler, yaz ve güz ürünleri ile yaklaşık 6-7 ay meyve vererek, pazardaki erken turfanda ve geç turfanda meyve ihtiyacını karşılayarak üreticiye çok büyük avantaj sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler: Böğürtlen, Melezleme, Islah

105

YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No Proje Başlığı Seleksiyon Islahı ile Gelebor (Viburnum opulus) Çeşitlerinin Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Kuruluş TOKAT Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Z. Selcen ÖZMEN Ahu KARADAĞ, Fatih ÇİÇEKLİ, Dr. Nurhan MUTLU, Doç. Dr. Proje Yürütücüleri Onur SARAÇOĞLU, Prof. Dr. Çetin ÇEKİÇ (Danışman) Başlama- Bitiş 01.01.2021 – 31.12.2024 Tarihleri Projenin Toplam 2021: 10300 TL 2022: 6700 TL 2023: 9000 TL Bütçesi: 2024: 47300 TL Toplam: 73300 TL Proje Özeti

Gelebor, Adoxaceae (Caprifoliaceae) familyasına ait Viburnum cinsine giren bir meyve türü olup dünyada, Avrupa ülkeleri, Doğu Asya ve Kuzey Amerika’da doğal olarak yayılım göstermektedir. Türkiye’de ise hemen hemen her bölgede rastlanmakla birlikte özellikle İç Anadolu, Karadeniz ve Geçit bölgelerinde yoğun bir şekilde bulunmaktadır.

Gelebor, majör olarak yüksek miktarda klorojenik asit etken maddesi içermektedir. Saf halde bulunan bu fenolik etken madde yine geleborda bulunan diğer minör etken maddelerle doğada sadece gelebora özgü bir kombinasyonda birleşerek geleborun etkin gücünü oluşturmaktadır. Geleborda, hem içerik hem de etkinlik açısından çok sayıda bilimsel araştırma yapılmasına rağmen ülkemizde gelebor türüne ait bir çeşit bulunmamaktadır. Gerek insan sağlığına faydaları bakımından gerekse peyzaj düzenlemelerinde çiçek, meyve ve yapraklarının dekoratif açıdan kıymetli olması, bu meyve türünün önemini daha da ön plana çıkarmaktadır.

Çalışma kapsamında; 2021-2024 yılları arasında Tokat, Sivas ve Kayseri illerinde gelebor (Viburnum opulus.) popülasyonlarının tespit edilmesi ve üstün özellik gösteren ümitvar genotiplerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Belirlenen genotipler tartılı derecelendirme metodu ile puanlandırıldıktan sonra, morfolojik gözlemler, pomolojik özellikler ve kimyasal analizleri incelenecektir. Bunun yanı sıra biyokimyasal analizleri de yapılıp en yüksek değerler alan gelebor genotipleri ile seleksiyon ıslahı- II’ye geçilerek çeşit adayları ortaya çıkarılacaktır. Araştırma sonunda, üstün özellikli olarak belirlenen materyallerle veri tabanı oluşturulması, farklı ıslah çalışmalarına altyapı sağlanması ve bu materyallerin üretime kazandırılmasıyla ülke ekonomisine katkı sağlanacaktır. Dünyada gelebor türünün kültüre alınması gerçekleştirilmiş olup Türkiye’de ise daha ilk adımlarının atılacak olması bu projenin önemini vurgulamaktadır. Anahtar Kelimeler: Gelebor (V. opulus) , Tokat, Sivas, Kayseri, seleksiyon ıslahı, biyokimyasal.

106

ARA SONUÇ / YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No Burak Kiraz Çeşidi ile Bazı Kiraz genotiplerinin Tokat Kazova Proje Başlığı Şartlarındaki Adaptasyon Yeteneklerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Kuruluş TOKAT Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri A. Serhat EDİZER Proje Yürütücüleri Dr. Duran KILIÇ, Dr. İ. Kürşat Özyurt, Yalçın KAYA, Erhan ÖZER Başlama- Bitiş 01/01/2021 31/12/2023 Tarihleri Projenin Toplam 2021: 30000 TL 2022: 25000 TL 2023: 25000 TL Bütçesi 2024: 25000 TL 2025: 20000 TL TOPLAM : 12 5000 TL Proje Özeti Türkiye kiraz üretiminde dünyada lider ülkelerden biri olmasına karşın kiraz ihracatı istenilen seviyede değildir. Türkiye’nin kiraz çeşit ve anaç ıslahında lider bir ülke olması beklenirken, 0900 Ziraat kiraz çeşidi dışında ulusal bir çeşidimiz bulunmamaktadır. Bu çeşit, meyve kalite özellikleri (tat, aroma, renk vb) bakımından çok iyi olmasına rağmen bazı yıllarda verimde düzensizlikler görülmektedir. Dolayısıyla tüketici taleplerini karşılamak ve üretimi artırmak için farklı dönemlerde hasat edilen yeni çeşitlerin üretim desenine alınmasına ihtiyaç vardır. Çalışmada Burak kiraz çeşidi ile tescile aday 7 genotip ((4-22, 4-38, 4-43, 11-45, 12-33, 12- 39, 25D-2) ) ve 0900 ziraat çeşidi kullanılacak, deneme parselleri tesadüf blokları deneme desenine göre oluşturulacaktır. Bu çalışma “Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü tarafından geliştirilen Burak kiraz çeşidi ile tescile aday olan ümitvar genotiplerin bölgemize adaptasyon yeteneklerinin belirlenmesi amacıyla hazırlanmıştır. Çalışma sonucunda Burak çeşidi ve ümitvar genotipler ile üreticilere alternatif çeşit kazandırılması yolunda adım atılarak bölgemiz kiraz üretimine katkıda bulunulacaktır

Anahtar Kelimeler;

107

YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No

Proje Başlığı Sivas ve Tokat Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Kuşburnuların (Rosa spp) Seleksiyon Yolu ile Islahı (Seleksiyon 2) Projeyi Yürüten Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Kuruluş TOKAT Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş

Proje Lideri A. Serhat EDİZER Dr. İ. Kürşat ÖZYURT, Dr. Duran KILIÇ, Mualla AYDIN, Dr. Proje Yürütücüleri Aslı YILMAZ, Dr. Z. Selcen ÖZMEN, Yalçın KAYA

Başlama- Bitiş 01/01/2021 31/12/2023 Tarihleri

Projenin Toplam 2021: 10500 TL 2022: 12300 TL 2023: 9100 TL Bütçesi: TOPLAM : 31900 TL Proje Özeti Bu proje; Sivas ve Tokat İllerinde doğal olarak yetişen kuşburnu alanları taranarak elde edilen ümitvar tiplerden, verimli, kaliteli ve albenisi yüksek yeni çeşitler elde etmek amacıyla planlanmıştır.

Çalışma Tokat Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Arazisinde 2016 – 2020 yıllarında yürütülen çalışmanın devamı olarak yürütülecektir. Projenin 1. Aşamasında; seçilen çeşit adaylarından elde edilen fidanlar ile tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü ve her tekerrürde 3 fidan olacak şekilde, 4x2 m aralıklarla deneme bahçesi kurulmuştur. Kurulan deneme bahçesinde fenolojik, morfolojik, pomolojik ve teknolojik ölçümler yapılacaktır. Elde edilen sonuçlarda varyans analizi yapılıp, farklı çıkan ortalamalara çoklu gruplandırma testi uygulanacaktır. Yapılan değerlendirmeler sonucu üstün vasıflı çeşit adayı veya çeşit adayları için tescile aşamasına geçilecektir.

Anahtar Kelimeler;

108

ARA SONUÇ / YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No Mutasyon Islahı Yöntemi İle Yeni Antepfıstığı Çeşitlerinin Elde Proje Başlığı Edilmesi Projeyi Yürüten Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü GAZİANTEP Kuruluş Projeyi Destekleyen Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) Kuruluş Siirt Üniversitesi Ziraat Fakültesi Proje Lideri Ertuğrul İLİKÇİOĞLU Proje Yürütücüleri Mehmet Fatih BATMAZ, Halil YİĞİT, Mehmet UZUN, Dr. Kamil SARPKAYA, Dr. Öğr. Üyesi H. Seyfettin ATLI Başlama- Bitiş 2021-2025 Tarihleri 2021: 14.500 TL 2022: 18.100 TL 2023: 21.400 TL Projenin yıllara Göre 2024: 24.700 TL 2025: 27.700 TL Bütçesi TOPLAM: 106.400 TL Proje Özeti Dünyada aroma bakımından en kaliteli antepfıstığı çeşitleri ülkemizde yetiştirilmekle birlikte; üstün özelliklerin tamamını bünyesinde barındıran çeşitlerimiz henüz mevcut değildir. Bu nedenle yeşil iç rengi, iri meyve, ince kabuk, çıtlama oranı yüksek, kabuk ayrılma direnci az, yüksek randıman gibi üstün meyve özelliklerine sahip olan ayrıca hastalık ve zararlılara dayanıklı, periyodisite eğilimi az, aşı tutma oranı fazla, yüksek verimli, makinalı hasada uygun gibi bitkisel özelliklerin tümünü taşıyan çeşitlerin elde edilmesi oldukça önemlidir.

Projede antepfıstığında henüz uygulanmamış bir yöntem olan mutasyon ıslahı yöntemi uygulanmaktadır. Uzun çeşidinin aşı gözlerine CO60 elementinin gama ışınları uygulanması sonucunda genetiksel form zenginliği elde edilerek ve bu genetik materyaller içerisinden amaca uygun olan mutant bitkiler seçilerek verim denemelerine geçilecektir.

2019 yılında Uzun çeşidi ağaçlardan aşı kalemleri alınarak her bir grupta 100’er aşı gözlük 9 ayrı grup oluşturuldu. Gruplar halinde hazırlanan aşı kalemleri Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’na bağlı olan Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi ne götürülerek 2018 yılında belirlenmiş olan Etkili Mutasyon Değeri (EMD) ile ışınlanmıştır. Işınlanan aşı kalemleri Müdürlüğümüze getirilerek kurumumuz bünyesinde bulunan Ahmet Münir Bilgin İşletmesindeki büyük antepfıstığı ağaçlarına aşılanmıştır. Yapılan 857 aşıdan 569 tanesi tutmuş ve sürmüştür. Anahtar Kelimeler: antepfıstığı, çeşit, ıslah, mutasyon

109

YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No: Badem Anaç – Çeşit Geliştirme Projesi Alt Proje 3: Sulu Proje Başlığı Koşullarda Badem İçin Uygun Anaç ve Dikim Mesafelerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü GAZİANTEP Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Ertuğrul İLİKÇİOĞLU Mehmet Fatih BATMAZ, Cem Hasan BİLİM, Halil YİĞİT, Proje Yürütücüleri Serkan KÖSETÜRKMEN, Dr. Nevzat ASLAN, Dr. Kamil SARPKAYA, Hakan USANMAZ, Dr. Halit Seyfettin ATLI, Prof. Dr. Bekir Erol AK Başlama Bitiş Tarihleri 2021 - 2023 Projenin Yıllara Göre 2021: 17.850 TL 2022: 23.450 TL 2023: 29.050 TL Bütçesi TOPLAM: 70.350 TL Proje Özeti Bu proje 2013 yılında başlayıp 2015 yılında sona eren TAGEM/BBAD/13/A10/P02/02 numaralı “Sulu Koşullarda Badem İçin Uygun Anaç ve Dikim Mesafelerinin Belirlenmesi” isimli projenin devamı olarak 2016-2020 yılları arasında yürütülmektedir. Projenin amacı sulu koşullarda farklı taç yapısına sahip badem çeşitlerine uygun anaç ve dikim sıklığını saptamaktır. Projede tohum anaçları olarak; Drake badem çeşidi, Prunus webbii Spach. badem türü ile Amygdalus orientalis Mill. tipi olan AB3 çöğürleri, klonal anaç olarak ise GN22 melezi kullanılmaktadır. Anaçlar üzerine yayvan gelişen Nonpareil çeşidi, dik gelişme gösteren Ferragnes çeşidi ile yerli çeşit olan Gülcan-2 çeşitleri aşılanmıştır. Ayrıca bahçeye tozlayıcı olarak; Nonpareil çeşidi için Sonora, Ferragnes ve Gülcan-2 çeşitleri için ise Ferraduel çeşidi dikilmiştir. Deneme tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü ve her tekerrürde 4 ağaç olacak şekilde Müdürlüğümüze bağlı Dr. Ahmet Münir Bilgen İşletmesi’nde tesis edilmiş olup; dikim mesafeleri 6x3 m, 6x4 m, 6x5 m, 6x6 m’dir. Projede fenolojik gözlemler ile ağaçların gelişmesi, verim ve meyve kalite özellikleri ile ilgili değerlendirmeler yapılmakta, ayrıca anaçların topraktaki besin elementlerinden faydalanabilme yetenekleri saptanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Badem, anaç, dikim aralığı, yoğun dikim

110

ARA SONUÇ / YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM /BBAD/15/A10/P02/02 Çatı Projesi: Badem Anaç-Çeşit Geliştirme Projesi Alt Proje 4: Proje Başlığı Badem Yetiştiriciliğinde Kullanılan Bazı Anaçların Bahçe Performanslarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü GAZİANTEP Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Ajlan YILMAZ Proje Yürütücüleri Cem BİLİM, Hatice GÖZEL, Sibel AKTUĞ TAHTACI, Mehmet ÇALIŞKAN, Prof.Dr. Yeşim OKAY Başlama- Bitiş 01/01/2015-31/12/2019 Tarihleri Projenin yıllara Göre 2015: 25 000 TL 2016: 5 000 TL 2017: 6 000TL Bütçesi 2018: 6 000 TL 2019: 8 000 TL Proje Özeti

Bu çalışma 2015 yılında başlayıp 2019 yılında sona erecek olan TAGEM /BBAD/15/A10/P02/02 numaralı “Badem Yetiştiriciliğinde Kullanılan Bazı Anaçların Bahçe Performanslarının Belirlenmesi” isimli projenin devamıdır. Bu çalışmada; geleneksel yetiştirme sistemlerinde kullanılan tohum anacı ile son yıllarda geliştirilen bazı klonal anaçların arazi performansı, erkencilik, verim ve kalitelerine olan etkilerini araştırmak amaçlanmıştır. Projede kullanılacak anaçların bahçe performanslarının belirlenmesi çalışmasında, gelişme kuvvetleri birbirleriyle aynı olan anaçlar Lauranne badem çeşidi ile aşılanarak farklı dikim aralıklarında tesadüf blokları deneme desenine göre tesis edilerek performansları belirlenecektir. Gelişme kuvveti yüksek olan anaçlar 6x5,6x4,6x3, gelişme kuvveti orta ve zayıf olan anaçlar ise 4x1, 4x1,5 ve 4x2 dikim mesafelerinde dikilecektir. Gelişme kuvveti yüksek olan anaçlarda fidanlar ilk 3 yıl içerisinde 3 ana dal üzerinden şekil verilecek ve daha sonraki yıllarda her yıl hafif budama yapılacaktır. Zayıf gelişim gösteren anaçlarda ise doruk dallı terbiye sistemi uygulanacaktır. Ayrıca gerekli olan tüm kültürel işlemler deneme boyunca uygulanacaktır. Proje süresince, ağaçların morfolojik ölçümleri, fenolojik gözlemleri, verimleri ve meyvelerin kalite özellikleri tespit edilecektir. Proje sonunda, çeşitler bazında ekonomik analiz yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

111

ARA SONUÇ / YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No Melezleme ve Seleksiyon Yolu İle Islah Edilen Bazı Fındık Proje Başlığı Çeşitlerinin Farklı Ekolojilerdeki Performanslarının Belirlenmesi II Projenin İngilizce Determination of Performance of Some Hazelnut Cultivars Treated Başlığı by Hybridization and Selection in Different Ecologies II Projeyi Yürüten Fındık Araştırma Enstitüsü GİRESUN Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş/lar Proje Lideri Yusuf BİLGEN Fikret TÜFEKCİ, Burhan ŞAHİN, SEZER, Prof. Dr. Veli Proje Yürütücüleri ERDOĞAN, Çiğdem KÖSE Başlama- Bitiş 01/01/2021-31/12/2025 Tarihleri Projenin Toplam 224.000 TL Bütçesi Proje Özeti:

Bu çalışma; 2016-2019 yıllarında Türkiye’de üretimi yoğun olarak yapılan Çakıldak, Foşa, Tombul, Okay 28 ve Allahverdi fındık çeşitlerinin Doğu Kardeniz Bölgesi’nde Trabzon İli Vakfıkebir İlçesi, Batı kardeniz Bölgesi’nde Düzce İli Akçakoca İlçesi sahil kolda ve Merkez İlçe orta kolda performanslarını belirlemek amacıyla yürütülmüştür. Proje çit dikim sistemi ile sıra arası 5 sıra üzeri 2 metre olacak şekilde, tesadüf blokları deneme desenine göre 4 tekerrürlü her tekerrürde 8 bitki (4 ocak) şekilde kurulmuştur. 2016 yılı Kasım ayı içerisinde Trabzon lokasyonları, 2017 Nisan ayı içerisinde Düzce lokasyonları oluşturulmuştur. Çalışmada; Trabzon sahil kolda bitki boyu 130.52 cm-172.28 cm, bitki çapı 16.65 mm-19.59 mm dip sürgünü verme durumu 3.99 adet-29.25 adet, orta kolda; bitki boyu 118.91 cm-158.13 cm, bitki çapı 14.92 mm-22.37 mm, dip sürgünü verme durumu 2.97 adet-17.50 adet, yüksek kolda; bitki boyu 166.41 cm-215.78 cm, bitki çapı 23.02 mm-26.05 mm ve dip sürgünü verme durumu 3.07 adet-16.97 adet arasında olduğu belirlenmiştir. Düzce sahil kolda; bitki boyu 94.38 cm-126.41 cm, bitki çapı 12.17 mm-18.31 mm, dip sürgünü verme durumu 0.38 adet- 8.00 adet, orta kolda; bitki boyu 122.34 cm-142.81 cm, bitki çapı 15.99 mm-17.77 mm ve dip sürgünü verme durumu 0.66 adet-6.55 arasında olduğu saptanmıştır. Çalışmanın II. aşamasında bitkilerin morfolojik, fenolojik özellikleri, verim ve verim değerleri incelenecektir. Anahtar Kelimeler: performans, fındık, Okay 28, Giresun Melezi, Allahverdi, Tombul, Çakıldak, Foşa

112

YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No Su Stresi Uygulamalarının Bazı Fındık Çeşitlerinde Morfolojik ve Proje Başlığı Fizyolojik Değişimlere Etkileri Projeyi Yürüten Fındık Araştırma Enstitüsü, GİRESUN Kuruluş Projeyi Destekleyen

Kuruluş Proje Lideri Ayşenur KANDEMİR Proje Yürütücüleri Damla ÇİL, Meryem Nur ŞENEL, Elif Seda ATABAY, Emin TAYLAN, Doç. Dr. Ahmet AYGÜN Başlama- Bitiş 01.01.2020-31.12.2023 Tarihleri Projenin Toplam 2021: 78500 TL 2022: 14000 TL 2023: 500 TL Bütçesi Proje özeti;

Bu çalışma, su stresi uygulamalarının bazı fındık çeşitlerine morfolojik ve fizyolojik etkisini belirlemek amacıyla 2021-2023 yıllarında Fındık Araştırma Enstitüsü arazisinde, bitkilerin yağış almasını engellemek amacıyla yüksek tünelde yürütülecektir. Tombul, Palaz, Çakıldak, Allahverdi, Foşa, Mincane, Okay 28 çeşitleri, Türk fındığı (C. colurna), ve Fındık Araştırma Enstitüsü arazi gen bankasında bulunan 3 adet genotipin 1 yaşlı fidanları ile 12 litrelik saksılarda yürütülecek çalışmada 3 farklı sulama düzeyi uygulanacaktır. S1= Eksik nemin tarla kapasitesine getirilmesi, S2= S1’e verilen suyun %50 oranında uygulanması, S3=S1’e verilen suyun %25 oranında uygulanması şeklinde olacaktır. Deneme tesadüf parselleri deneme desenine göre 3 tekerrürlü her tekerrürde 3 bitki olacak şekilde yürütülecektir. Uygulamalar ile stres altında tutulan bitkilerde morfolojik değişimleri belirlemek için; bitki boyu, bitki gövde çapı, bitki yaş kök ağırlığı, yaprak alanı değerleri, sürgün uzunluğu, fizyolojik değişimleri belirlemek için; yaprak oransal su kapsamı, elektrolit sızıntısı, klorofil yoğunluğu, stoma iletkenliği değerleri ölçülecektir. Ayrıca besin elementi içerikleri de belirlenecektir. Proje sonucunda; dünyanın en büyük fındık üreticisi olan ülkemizin Karadeniz Bölgesi’nde, kısıtlı sulamanın fındık fizyoloji ve morfolojisini nasıl etkilediği araştırılacak, olası iklim değişikliklerine karşı su kaynaklarının azalması, yağış rejiminin değişmesi ile yetiştiriciliğe uygun çeşitler önerilebilecektir.

Anahtar Kelimeler:

113

YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No: Bor ve Bazı Bakterilerin Fındıkta Fidan Gelişimi Üzerine Proje Başlığı Etkilerinin Araştırılması Projeyi Yürüten Fındık Araştırma Enstitüsü, GİRESUN Kuruluş Projeyi Destekleyen

Kuruluş Proje Lideri Aysun AKAR Proje Yürütücüleri Doç. Dr. Ahmet AYGÜN Başlama- Bitiş 01/06/2020-31/12/2021 Tarihleri Projenin Toplam 2020:17500 TL 2021: 22500TL 2022: 10500 TL Bütçesi: Proje Özeti: Ülkemizde birim alandan alınan fındık verimi diğer ülkelere kıyasla düşüktür. Bunun sebeplerinden biri de fındık bahçelerinin pek çoğunun ekonomik verim çağını geçmiş olmasıdır. Ekonomik ömrünü tamamlayan bahçelerin kademeli olarak yenilenmesi gerekliliği fındık ile ilgili yapılan pek çok toplantıda gündeme gelmiştir. Bahçelerin yenilenmesi için gerekli olan enstrümanlardan en önemlisi adına doğru fındık fidanlarıdır. Ancak bugün itibarı ile ülkemiz fidancılık sektöründe fındık fidanı üretimi yapan teşebbüs bulunmamaktadır. Adına doğru fındık fidanı üretimi yapan tek kurum Fındık Araştırma Enstitüsü olup onun da üretim kapasitesi yenileme çalışmalarında gerekli olacak fidan ihtiyacını karşılayamayacak miktardadır. Bu sebeple fındık fidanı çoğaltımında adına doğruluğu sağlayan, hızlı, kitlesel ve ekonomik bir metod belirlenmelidir. Çelikle çoğaltım basit, hızlı ve düşük maliyetli bir yöntemdir. Dip sürgünü ile çoğaltıma kıyasla daha düşük maliyetle hızlı çoğaltım elde etmek için geçerli ve alternatif bir yöntemdir. Fındığın çelikle çoğaltımı üzerine pek çok çalışma bulunsa da çeliklerin fidan haline getirilmesi ile ilgili çalışmalar çok kısıtlıdır. Bu çalışmada ise köklenen çeliklerin en kısa sürede fidan haline getirilmesi için bazı Bakteriler ve Bor’dan faydalanılacaktır. Aynı zamanda çeliklerin en iyi köklenme zamanı belirlenecektir. Tombul, Çakıldak ve Okay 28 fındık çeşitlerinden Haziran, Eylül, Aralık, Mart olmak üzere 4 dönemde yeşil, yarı-odun ve odun çelikler alınacak ve sera ortamında köklendirilecektir. Köklenen çeliklere PGPR’ler ve Bor ile uygulamalar yapılacak ve fındık fidanlarına etkileri araştırılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

114

YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No Bazı Kestane Çeşitlerinin Doku Kültürü Yöntemiyle Proje Başlığı Çoğaltılması Projeyi Yürüten İncir Araştırma Enstitüsü AYDIN Kuruluş Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, Projeyi Destekleyen S.S.BademliFidancılık Tarımsal Kalkınma Kooperatifi Kuruluş (İştiraki Bademli Biyoteknoloji San. Tic. Ltd. Şti.) Proje Lideri Merve ÖZKUL Mehmet ÖZKUL, Mesut ÖZEN, Koray KARATAŞ, Arzu Proje Yürütücüleri AYAR, Prof. Dr. Serra HEPAKSOY, Dr. Öğr. Üyesi Nevzat SEVGIN, Dr. Öğr. Üyesi Murat AYDEMIR Başlama- Bitiş 01/01/2021 - 31/12/2023 Tarihleri Projenin Toplam 2021: 72.000 TL, 2022: 45.000 TL, 2023 :35.000 TL Bütçesi: Proje Özeti: Kestane yetiştiriciliğinin yaygınlaşması ve kapama bahçelerinin yeteri düzeyde kurulamamasının sebeplerinden biri fidan üretiminin sınırlı olması ve genetik homojenliğin tam olarak sağlanamamasıdır. Kestanede klonal çoğaltım ancak tohumlardan elde edilen çöğürlerin üzerine yapılan aşılama ile gerçekleşebilmektedir. Çelikle çoğaltmada köklenme maalesef çok düşük veya hiç olamamaktadır. Bu yöntemler ile elde edilen fidan sayısı sınırlı kalmakta, üretim uzun sürede olmaktadır. Bu durum ismine doğru homojen kapama bahçelerin kurulmasını engellemekte ve pazarın talebinin karşılanamamasına sebep olmaktadır. In vitro koşullarda gerçekleşen mikroçoğaltım, kestane fidanı elde etmede ve çoğaltmada bir çözüm yolu olarak öne çıkmaktadır. Özellikle çoğaltımında sıkıntı yaşanan neredeyse bütün türlerde çözüm olarak in vitro yöntemler tercih edilmektedir. Doku kültürü ile yapılan çoğaltımda, hem genotipe hem de yetiştirme ortamına bağlı olarak farklı sonuçlar elde edilirken bitki büyüme düzenleyicilerin ortama eklenmesi ile çoğaltmada başarılı çıktılar elde edilmektedir. Ülkemizde in vitro şartlarda kestane çoğaltımı ve köklenmesi üzerine yapılan çalışmalar incelendiğinde, bu çalışmaların sınırlı sayıda kaldığı ve pratiğe aktarılamadığı görülmektedir. Bu çalışma kapsamında bölgeye uyum sağlamış, çeşit adayı olabilecek ve yapılan gözlemler sonucunda hastalık ve zararlılar yönünden diğer çeşit ve tiplere göre daha dayanıklı olduğu düşünülen 4 genotip ve yine bölgede fidan satışında öne çıkan bir çeşit olan yabancı bir hibrid kullanılacaktır. Kullanılacak materyaller; Marigoule (Avrupa x Japon hibridi ) , Kurumumuzda yürütülen ‘Aydın İli Efeler İlçesi Kestanelerinde Anaç Seleksiyonu’ konulu yükseklisans kapsamında; öne çıkacak olan bir genotip, EKG1 ve 2 tane mahalli genotip olan B1 ve B2 materyal olarak kullanılarak farklı besin ortamı ve farklı konsantrasyonda büyüme düzenleyicilerin sürgün gelişimi ve kök oluşumları üzerine etkisi araştırılacak ve çoğaltım için en uygun protokolün geliştirilmesi sağlanacaktır. Anahtar Kelimeler : Kestane, In vıtro, BBD, köklenme

115

ARA SONUÇ / YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No

Ateş Yanıklığı Hastalığı (Erwinia amylovora Burril.)’na Proje Başlığı Tolerant Ayva Islahı (II. dilim) Projeyi Yürüten Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü İZMİR Kuruluş

Projeyi Destekleyen

Kuruluş

Proje Lideri Dr. Müge ŞAHİN Dr. Erol KÜÇÜK, Deniz AKSOY, Salih GÖKKÜR, Celal Proje Yürütücüleri ŞAFAK, Fatih ÇAĞIR, Dr. Andaç ÇAVDAR, Dr. Mehmet TUTAR, Prof. Dr. Adalet MISIRLI, Prof. Dr. Hatice ÖZAKTAN Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2021- 31/12/2025

Projenin Toplam 189.000 TL Bütçesi

Proje Özeti

Proje 2016 yılından beri yürütülmekte olan “Ateş Yanıklığına Tolerant Ayva Islahı” projesinin II. dilimi olarak planlanmıştır. Projenin I. diliminde arazi gen bankasında muhafaza altında bulunan mevcut ayva genetik kaynakları hastalığa karşı suni inokulasyonlarla testlenmiştir. Ayrıca yapılan survey ve introdüksiyon çalışmaları sonucunda, doğal epidemi koşullarında hastalığa karşı tolerant olarak belirlenen 15 genotip arazi gen bankasında muhafaza altına alınmıştır. Bu materyallerin ıslah programlarında kullanım durumlarının belirlenmesi amacıyla arazi gen bankası materyalinin testlendiği aynı koşullarda suni inokulasyonlarla hastalığa karşı testlenmiştir. Projenin I. diliminden elde edilen sonuçlar doğrultusunda melezleme ıslahında kullanılabilecek ebeveynler belirlenmiştir. Projenin II. diliminde ateş yanıklığına tolerans ve meyve kalite özellikleri ön planda olacak şekilde melezleme çalışmaları, melezlerin hastalığa karşı testlenmesi ve toleransı yüksek bireylerin seçilerek kademeli olarak seleksiyon I parseline aktarılması çalışmaları gerçekleştirilecektir. Meyve görülmeye başlanan melezlerin fenolojik ve pomolojik özellikleri belirlenecektir. Seleksiyon ve introdüksiyon materyalleri arazi gen bankasında çiçeklenmeye başladıkları süreçte ebeveyn olarak kullanılmaya başlanacaktır

Anahtar Kelimeler: Ayva, Ateş Yanıklığı, Dayanıklılık Islahı, Melezleme ıslahı.

116

YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No

Proje Başlığı Ege Bölgesi Kiraz Islah Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü İZMİR

Projeyi Destekleyen

Kuruluş

Proje Lideri Dr. Mehmet TUTAR

Proje Yürütücüleri Deniz AKSOY, Fatih ÇAĞIR, Salih GÖKKÜR, Dr. Müge ŞAHİN, Dr. Ertuğrul ARDA Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2021- 31/12/2025

Projenin Toplam Bütçesi: 257.000 TL

Proje Özeti

Kiraz önemli ihraç ürünlerimizden biridir. Uluslararası kiraz pazarı dikkate alındığında Kemalpaşa ve çevresinde yapılan Ülkemizin ve Dünya’nın diğer bölgelerine göre nispeten turfanda sayılabilecek yetiştiricilik bu ihracatımızda önemli bir yere sahiptir. Bununla birlikte yörede kiraz yetiştiriciliğini zorlaştıran bazı faktörler mevcuttur. İhracata giden kaliteli çeşitlerin yöreye adaptasyonlarındaki sıkıntılar ve bu çeşitlerin geç olgunlaşana çeşitler olması bu faktörlerin en başında sayılabilir. Dolayısıyla yöreye uyum gösteren nispeten daha erkenci ve verimli, aynı zamanda ihracat kalitesinde ürün veren yeni kiraz çeşitlerinin geliştirilmesi bu projenin hedefini teşkil etmektedir. İlk planda yörede yetiştirilen, kaliteli çeşitlerin tohumları kullanılarak yetiştirilen bitkiler arasında bir seleksiyon gerçekleştirilecek, uzun vadede ise sadece hedeflenen çeşitlerin bulunduğu bir bahçe tesis edilip buradan alınan tohumlar kullanılmaya başlanacaktır.

Anahtar Kelimeler: Kiraz, Islah, Verim, Kalite, Erkencilik

117

YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No Proje Başlığı Vişne Adaptasyon Projesi Projeyi Yürüten Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü İZMİR Kuruluş Projeyi Destekleyen

Kuruluş Proje Lideri Dr. Mehmet TUTAR Proje Yürütücüleri Deniz AKSOY, Fatih ÇAĞIR, Salih GÖKKÜR, Dr. Ertuğrul ARDA Başlama- Bitiş 01/01/2021- 31/12/2025 Tarihleri Projenin Toplam 195.000 TL Bütçesi Proje Özeti

Vişne daha çok meyve suyu amacıyla üretilen önemli ürünlerimizden biridir. Ülkemizde Daha çok Afyonkarahisar, Konya ve Kütahya illerinde yetiştirilir. Farklı özelliklerde vişne gen kaynaklarımız bulunmasına rağmen sahada yetiştirilen çeşit sayısı çok azdır. Bu sebeple önceki yıllarda toplanmış olan vişne genetik kaynakları materyali içinde üstün özellikli olanlar belirlenmiş ve çeşit olarak tescil edilmiştir. Ancak bunların tanıtımı ve yayımı yeterli olmadığından üretici bahçelerinde yer bulamamışlardır. Dolayısıyla sahip olduğumuz bu materyal içinden öne çıkan çeşit ve tiplerle yetiştiriciliğin yoğun olduğu yörelerde, yetiştiricilerin kendi çeşitlerini de dahil ederek demonstrasyon bahçeleri kurulmak suretiyle çiftçilerimizin ve bu ürünü işleyen ve pazarlayan kişi ve kuruluşların tanıması sağlanacaktır. Bu sayede standart üretim kalitemizin arttırılması yanında sofralık ve dondurulmuş vişne için çok daha uygun olan çeşitlerin sahada yayılması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Vişne, Adaptasyon

118

YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No Konya ve Karaman İllerinden İzole Edilen Rizosfer Proje Başlığı Bakterilerinin Elmada Kuraklığa Etkilerinin Belirlenmesi- (Doktora Projesi) Projeyi Yürüten Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Kuruluş KONYA Projeyi Destekleyen Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Kuruluş Proje Lideri Osman YENER Proje Yürütücüleri Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2021-31.12.2022 Projenin Toplam 2021: 70 750 TL 2022: 33 750 TL Bütçesi: Toplam: 104 500 Proje Özeti

Bitki Gelişimini Teşvik Eden Rizobakteriler (PGPR) olarak tanımlanan toprakta bitki kök bölgesini çevreleyen bölgeyi habitat edinmiş bakterilerin bitkilere direk ve indirek olan birden fazla faydalı etkisi bulunmaktadır. Yapılan pek çok çalışma PGP rizobakterilerinin bitkide aşırı etilen oluşumunu engellediği ve dolayısıyla su stresinin azaltılabildiğini göstermiştir. Bu bilgilerin ışığında çalışmanın amacını Konya ve Karaman illerinin muhtelif bölgelerindeki kültüre alınmamış tamamen doğal şartlarda yetişmiş ve özelliklede toprak yapısı olarak sıkıntılı (kuraklık, tuz, kireç vb) bölgelerdeki farklı bitki kök bölgesinden elde edilen rizosfer bakterilerin elmada kuraklık stresine karşı etkinliklerinin belirlenmesi oluşturmaktadır. Projenin amaçları doğrultusunda seçilecek olan izolatlar ile serada saksı denemeleri ile bitkide su stresine karşı rizobakterilerin etkinlikleri belirlenecektir. Deneme tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre 3 tekerrülü olarak kurulacaktır. Doğal koşullarda su kısıtı durumunda bitkilerin bu strese karşı etkileri bazı büyüme, gelişime ve fizyolojik parametreler üzerinden değerlendirilecektir. Proje kapsamında doğada bulunan ve birçok yönden bitki lehine çalışan rizosfer bakterilerinin kuraklık stresini asgariye indirmede kullanım olasılığı tespit edilecektir. Proje kapsamında yapılacak olan çalışmalar ile kuraklık çalışmalarına yeni bir yaklaşım getirecektir. Bu hem Enstitü hem de Bölge açısından önemli bir adım olacaktır. Başarılı sonuçlar elde edildiği takdirde bir biyoformülasyon çalışmasının önünün açılacağı, bunun hem ülke ve hem bölge açısından önem taşıdığı düşünülmektedir.

119

YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No Bal arısının (Apis mellifera l.) Karayemiş (Taflan) Proje Başlığı (Laurocerasus officinalis) bitkisi üzerindeki aktivitesi ve polinasyonuna olan etkisinin araştırılması Projeyi Yürüten Arıcılık Araştırma Enstitüsü ORDU Kuruluş Projeyi Destekleyen

Kuruluş Proje Lideri Gülden Ayvaz BAYKAL Prof. Dr. Ali İSLAM, Doç. Dr. Aziz GÜL, Dr.Hüseyin İrfan Proje Yürütücüleri BALIK, Gökhan AKDENİZ, Ahmet KUVANCI, Enver TOP, İsmail EREN Başlama- Bitiş 01/01/2021 - 31/12/2022 Tarihleri Projenin Toplam 35.000.00 (Otuzbeşbin)TL Bütçesi: Proje Özeti Türkiye doğal bitki örtüsünde çok çeşitli ağaççık veya çalı türleri bulunur. Bu türler ülkemizde ekolojik istekleri doğrultusunda coğrafi bir yayılışa sahiptir. Bazıları geniş alanlara yayılırken, bazıları sınırlı sahaları yetişme ortamı olarak seçmiştir. Bu ağaççık veya çalı türleri içinde taflan (Laurocerasus officinalis) yaprak, meyve yapısı, coğrafi yayılışı, ekolojik ve floristik özellikleri ile Türkiye doğal bitki örtüsünde ilgi çekici bir türdür (Günal,2002). Karayemiş, (Laurocerasus officinalis) bitkisinin anavatanı Karadenizin doğu kıyıları, Balkanlar, Batı Kafkasya ve Kuzey İran gösterilmektedir. Tür hem doğal hem de Kültür bitkisi olarak Karadeniz dağlarının kuzeye bakan ve deniz seviyesinden 20-1700 metreye kadar olan yüksekliklerinde yetişmektedir. Değişik yöresel adları vardır. Gürcü kirazı,taflan,laz kirazı,laz üzümü,laz yemişi,Tanal,tçkoo gibi isimler verilir.Bitki Kuzeydoğu Anadolu’nun türkülerinde ,şiirlerinde kısaca folkloründe yer alır.(Alpınar ve Yazıcıoğlu,1991). Karayemiş, iki eşeyli çiçek yapısına sahiptir. Hem erkek hem de dişi organlar aynı çiçek üzerindedir ve böcekle tozlanır .Mart ve Nisan aylarında çiçeklenir. çiçek salkımı(rasemöz)bir ana eksen etrafında sıralanmış kısa saplı 28-30 adet çiçekten oluşur. Meyveleri şekil ve irilik olarak genellikle kiraza benzer ,tatlı,acı ve buruk arasında değişen tad özelliklerine sahiptir. Dünya üzerindeki bitkilerin %70’inin polinasyonu arılar tarafından sağlanmakta, gerçekleşen polinasyonun % 80 ‘inden fazlası da bal arılarınca yapılmaktadır (Özbilgin,1999). Bu nedenle arıların böceklerle tozlaşan bitkilerin üremesindeki rolü çok önemlidir (McGregor, 1976). Tarımda gelişmiş ülkeler, bitkilerde tozlaşmanın optimum düzeyde olmasına çok önem vermişlerdir. Türkiye yaklaşık 8.108.424 adet koloni (2018,TUİK) varlığı ile büyük bir arıcılık potansiyeline sahip olmasına rağmen, bal arısı tozlaşmada yaygın bir şekilde kullanılmamaktadır. Bu nedenle arı ürünlerinden sağlanan gelirden yüzlerce kat daha fazla bir ekonomik kayıp söz konusudur. Meyve yetiştiriciliğinde amaç bol ve kaliteli ürün elde etmektir. Bunu sağlamanın önemli bir yolu da tozlaşma ve döllenme olaylarının sağlıklı bir şekilde gerçekleşebilmesidir. Bu araştırmada; Bal arıları (Apis mellifera L.)’nın Ordu ekolojik şartlarında yetiştirilen karayemiş bitkisinin tozlaşmasına, meyve verimine ve meyve kalitesi üzerine olan etkilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Bal arıları (Apis mellifera L.), Karayemiş, Polinasyon

120

SONUÇ RAPORLARI

121

SONUÇ RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P01/07 Erik Yetiştiriciliğinde Farklı Dikim Mesafeleri ve Terbiye Proje Başlığı Sistemlerinin Verim ve Kalite Kriterlerine Etkileri Projenin İngilizce The Effect of Different Planting and Training Systems to Başlığı Fruit Yield and Quality at Plum Growing Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Eğirdir, ISPARTA Kuruluş Projeyi Destekleyen Kayısı Araştırma Enstitüsü-MALATYA Kuruluş/lar Proje Lideri Ömer Faruk KARAMÜRSEL Dr. Gökhan ÖZTÜRK, Dr. Hasan Cumhur SARISU, Hakkı Proje Yürütücüleri KOÇAL, Dr. İbrahim GÜR, Fatma Pınar ÖZTÜRK, Dr. Şerif ÖZONGUN, Bilal YALÇIN, Erdoğan ÇÖÇEN, Sezai ŞAHİN, Yusuf BAYINDIR, Ahmet ARSLAN Başlama- Bitiş 01.01.2016-31.12.2020 Tarihleri Projenin Toplam 140.000 TL Bütçesi Proje Özeti Türkiye, Dünya erik üretiminde 6. sırada (291.026 ton), birim alana verimde ise 12. sırada yer almaktadır (FAO, 2019). Bu durum erik üretiminin yoğun yetiştiricilik metotlarına uygun yapılmadığının göstergesidir. Birinci dilimi 2010 yılında başlayan bu projede; 2 farklı lokasyonda “Tesadüf Bloklarında Bölünen Bölünmüş Parseller Deneme Desenine” göre üç tekerrürlü ve her tekerrürde beş bitki olacak şekilde, Myrobolan 29-C anacına aşılı Angeleno ve Black Diamond çeşitleri kullanılmıştır. Projede; 4 farklı terbiye sistemi uygulanmakta olup, terbiye sistemlerinin iki tanesi destek sistemli, diğer ikisi ise destek sistemsizdir. Denemede uygulanan terbiye sistemleri ve dikim mesafeler; 1. “Dört kollu V Terbiye Sistemi” (V Trellis) 80cm-120cm-160cm-200cm 2.“İnce İğ Sistemi” (Slender Spindle) 80cm-120cm-160cm-200cm 3.Merkezi Lider 100cm-200cm-400cm 4.Goble 100cm-200cm-400cm 2014-2019 verim yılları dikkate alındığında; tüm lokasyonlarda verim değerleri bakımından çeşitler, dikim sıklığı ve terbiye sistemleri arasında önemli farklılar tespit edilmiştir. Çeşitler arasında fenolojik gözlemler bakımından farklılıklar tespit edilmiş olup, dikim sıklığı ve terbiye sistemlerinin fenolojik bulgulara bir etkisinin olmadığı belirlenmiştir. İki lokasyonda da farklı terbiye sistemleri ve dikim sıklıklarının verimde etkileri tespit edilmiştir. Malatya lokasyonunda “Dört kollu V Terbiye Sistemi” (80 cm sıra üzeri) ve Goble (100 cm sıra üzeri) terbiye sistemleri ön plana çıkarken, Eğirdir lokasyonunda “İnce İğ Sistemi” (80 cm sıra üzeri) ve Merkezi Lider (100 cm sıra üzeri) terbiye sistemleri ön plana çıkmıştır. Kimyasal analizler (SÇKM, titre edilebir asitlik ve pH) bakımından terbiye sistemlerinin ve dikim sıklıklarının çeşitler üzerine bir etkisinin olmadığı tespit edilmiştir. Proje çıktıktıları olarak; farklı lokasyonlar için yoğun yetiştiricilik metotlarına uygun erik bahçesi tesisi kurumunda yol gösterici veriler elde edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Erik, Çeşit, Terbiye Sistemi, Dikim Sıklığı

122

SONUÇ RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/Ü/18/A1/P3/472 Tüketici Beğenisini Oluşturan Armut Kalite Kriterlerinin Proje Başlığı Belirlenmesi Projenin İngilizce The Determined of Consumer Preferance about of Pear Fruit Başlığı Quality Traits Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Eğirdir, ISPARTA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM, Uludağ İhracatçı Birlikleri, CarrefourSA, ŞOK Kuruluş/lar Marketler T.A.Ş., İrgeler Fidancılık Proje Lideri Fatma Pınar ÖZTÜRK Dr. Gökhan ÖZTÜRK, Dr. Emel KAÇAL, Dilek KARAMÜRSEL, Ayşegül SARISU, Meltem EMRE, Recep Proje Yürütücüleri Ali EMRE, Ömer Faruk KARAMÜRSEL, Melih AYDINLI, Mesut ALTINDAL, Hakkı KOÇAL, İbrahim GÜR, Turgay SEYMEN Başlama- Bitiş 01/01/2018 - 31/12/2019 Tarihleri Projenin Toplam 71.000 TL Bütçesi Proje Özeti Yeni geliştirilen çeşitler için tüketici beğenisini oluşturan kriterlerin önem ve öncelik sıralarının bilinmesi, yüksek maliyetlerle sürdürülen, yoğun emek ve gayret gerektiren ıslah çalışmaları neticesinde geliştirilen yeni çeşidin piyasada yer bulması bakımından elzemdir. Bahsedilen konularda özelikle iç pazara dair literatürdeki bilgi eksikliği nedeni ile ıslah seçim kararları, tüketici beğenisini karşılayacak bilimsel referanslar ışığında yapılamamaktadır. Geleneksel yöntemlerle yapılan seçimler, son yıllarda Türkiye’de önemli bir ivme kazanmış olan meyve ıslah çalışmalarının başarısında önemli bir engel olarak görülmektedir. Proje ile belirtilen problemin çözümüne katkı sağlayacak bazı referanslar elde edilmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamında; tüketici duyusal değerlendirmeleri, duyusal ve enstrümantal analizler yapılmıştır. Türkiye’deki tüketicilerin sarı-yeşil, parlak sarı ve açık yeşil renkli, pyriform armut şeklindeki, tatlı, aromalı ve gevrek armutları beğendikleri belirlenmiştir. Çalışmada ele alınan içsel (renk, şekil) ve dışsal kalite kriterlerinin tümü (tatlılık, aroma, gevreklik, sululuk, sertlik), tüketicilerin beğenisinde önemli bulunmuştur. Beğenide dışsal meyve kalitesi (%25) etkili bulunmakla beraber, beğeninin esas belirleyicisi içsel kalite (%75) olmuştur. Tüketicilerin içsel ve dışsal kalite değerlendirmelerinde tüketim alışkanlıkları etkili bulunmuştur. Sonuçlar, enstrümantal ve duyusal analiz sonuçları ile ilişkilendirilmiş ve diğer ülke tüketicilerinini armut beğenisi ile tartışılmıştır. Bu sayede, ıslah programlarında seçim kararlarının tüketici beğenisi doğrultusunda yapılabilmesine katkı sağlayacak yeni referanslar belirlenmiş, pazar bilgisi derlenmiştir. Anahtar Kelimeler: meyve ıslahı, meyve kalitesi, Pyrus communis

123

SONUÇ RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/15/A10/P02/01 Yerli ve Yabancı Değişik Badem Çeşitlerinin Gaziantep Proje Başlığı İlindeki Performanslarının Belirlenmesi Determination of Growth, Yield and Fruit Characteristics of Projenin İngilizce Some Foreign and Turkish Almond Varieties and Turkish Başlığı Almond Types Projeyi Yürüten Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü GAZİANTEP Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş/lar Proje Lideri Ertuğrul İLİKÇİOĞLU Cem BİLİM, Hakan USANMAZ, Serkan KÖSETÜRKMEN Proje Yürütücüleri Dr. Nevzat ASLAN, Dr. Kamil SARPKAYA,Dr. Öğr. Üyesi Halit Seyfettin ATLI, Prof. Dr. Veli ERDOĞAN Başlama- Bitiş 2015-2018 Tarihleri Projenin Toplam 77.860 TL Bütçesi Proje Özeti Bu proje Gaziantep ve Mardin (Kızıltepe ilçesi) ekolojilerine uygun yeni badem çeşitlerinin belirlenmesi amacı ile 2010 yılında başlatılmıştır. Materyal olarak, yerli ve yabancı 17 badem genotipi kullanılmıştır. Yerli badem çeşitlerinden Bozkurt ve Halitbey; yabancı badem çeşitlerinden Ferragnes, Ferraduel, Glorietta, Süper Nova, Ayles, Guara, False Baresse, Lauranne, Ne Plus Ultra, Ferrastar, Marta ve Bertina; yerli badem tiplerinden T2, T4, ve A5-1’in fenoloji, gelişme, verim ve meyve kalite özellikleri belirlenmiştir. Projenin fidanları; 2009 yılı Eylül ayında, Garrigues yozları üzerine çeşit ve tiplerin aşılanması ile üretilmiştir. Bahçeler; tesadüf blokları deneme desenine göre, 3 tekerrürlü 4x6 m aralıklarla, 2010 yılında Gaziantep’te Dr. Ahmet Münir Bilgen İşletmesi ile Mardin ili Kızıltepe ilçesine tesis edilmiştir. 2016 yılında Mardin lokasyonundaki bahçede Gövde Çukurlaşma Virüsü (Stem Pitting) hastalığı nedeniyle bitkilerin gelişiminde önemli ölçüde gerileme olmasından dolayı bu lokasyon projeden çıkarılmıştır. Proje sonunda yapılan Tartılı Derecelendirme Puanlamasına göre Guara, Marta, T4, Ferraduel ve Ferragnes çeşitleri en yüksek puanları almıştır. Bu çeşitler Gaziantep ekolojisindeki badem yetiştiricilerine ve fidan üreticilerine tavsiye edilecektir.

Anahtar Kelimeler: badem, çeşit, sulama, adaptasyon, Gaziantep

124

SONUÇ RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No TAGEM/BBAD/15/A08/P01/07

Proje Başlığı Kiraz, Elma ve Şeftalide Göz Yönetiminin Ağaçların Erken Meyveye Yatması, Verim ve Meyve Kalitesi Üzerine Etkisi Projenin İngilizce The Effect of Bud Management on Early Yield and Fruit Quality Başlığı of Trees in Cherry, Apple and Peach Projeyi Yürüten Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü -SAMSUN Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş/lar Proje Lideri Dr. İdris MACİT

Proje Yürütücüleri Prof. Dr. Hüsnü DEMİRSOY, Dr. Erol AYDIN, Dr. Dilek SOYSAL Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2011- 31.12.2019 Projenin Toplam Bütçesi 140.000 TL Proje Özeti Meyve yetiştiriciliğinde kaliteli ve yüksek verimin yanında ağaçların erken meyveye yatması da önemlidir. Bunun için dünyada anaç, çeşit, bahçe sistemleri ve budama teknikleri konularında birçok çalışma yapılmıştır. Bunlardan biri de ağaçlara şekil vermede kullanılan göz yönetimi tekniğidir. Bu tekniği araştırmak üzere, dünyada ve ülkemizde ticari değere sahip kiraz, elma ve şeftali türleri seçilmiştir. Bu çalışma 2011-2019 yılları arasında Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü deneme alanında yürütülmüştür. Çalışmada MXM60 anaçlı 0900 Ziraat ve Sweet Heart, Gisela 6 anaçlı Regina ve Gisela 5 anaçlı 0900 Ziraat çeşitleri kullanılarak Göz Yönetimi tekniği ile oluşturulan Merkezi Lider terbiye sistemi ile kontrol olarak Vogel Merkezi Lider (Vogel central leader) terbiye sistemi karşılaştırılmıştır. Elma için M9 anaçlı Amasya Elması ve Granny Smith çeşitleri kullanılarak, Göz Yönetimi tekniği ile oluşturulan Merkezi Lider terbiye sistemi ile kontrol olarak Düşey Eksen (Vertical Axis) terbiye sistemi karşılaştırılmıştır. Şeftalide ise şeftali çöğür anaçlı Red haven ve Elegant lady çeşitleri kullanılarak Göz Yönetimi tekniği ile oluşturulan Merkezi Lider terbiye sistemi ile kontrol olarak Goble terbiye sistemi karşılaştırılmıştır. Tüm kombinasyonlarda fenolojik gözlemler, ağaç ölçüm değerleri, meyve ağırlığı, SÇKM ve verim değerleri alınmıştır. Uygulamalar arasındaki farklılıklar t testi ile değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgulara göre ağaç ölçüm değerleri kiraz ve şeftalinin göz yönetimi uygulamalarında daha yüksek bulunmuştur. Farklılıklar elmada genel olarak kayda değer olmamıştır. Tüm kombinasyonlarda meyve ağırlığı ve SÇKM değerleri bakımından uygulamalar arasındaki farklılıklar önemli olmazken, kümülatif verim değerlerinin göz yönetimi uygulamalarında kontrole göre daha yüksek olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Göz yönetimi, kiraz, elma, şeftali, yetiştirme sistemi

125

SONUÇ RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Ilıman İklim Meyveleri Proje No Gisela-5 Anaçlı 0900 Ziraat Kiraz Çeşidinde Gübreleme Proje Başlığı Programının Belirlenmesi Projenin İngilizce Başlığı Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Eğirdir ISPARTA Kuruluş Projeyi Destekleyen Kuruluş/lar Proje Lideri Dr. Kadir UÇGUN Mesut ALTINDAL, Ömer Faruk KARAMÜRSEL, Süleyman Proje Yürütücüleri AKOL, Rafet SARIBAŞ, Fatma Pınar ÖZTÜRK, Murat CANSU, Hasan Cumhur SARISU Başlama- Bitiş

Tarihleri Projenin Toplam

Bütçesi Proje Özeti Bu çalışmada Gisela-5 anaçlı 0900 Ziraat kiraz çeşidinde bitki besin elementlerinden olan N, P ve K’un en uygun gübreleme dozları araştırılmıştır. Bu amaçla, Gisela-5 anacı üzerine 0900 Ziraat kiraz çeşidi aşılanarak 2008 yılında 5x2 dikim mesafelerinde bir bahçe oluşturulmuştur. 2014 yılında tam verime gelen bu bahçede N (0, 50,125 ve 250 g -1 -1 -1 N ağaç ), P (0, 25, 50 ve 75 g P2O5 ağaç ) ve K’un (0, 50, 125 ve 250 g ağaç ) farklı dozları 6 tekerrürlü olarak 2015, 2016 ve 2017 yıllarında uygulanmıştır. Her bir besin elementi tesadüf blokları deneme desenine göre ayrı denemeler şeklinde yürütülmüştür. Her bir besin elementinde uygun dozun tespit edilebilmesi için fenolojik gözlemler, meyve tutum oranı, verim, morfolojik ölçümler, pomolojik analizler ve bitki analizleri yapılmıştır. N gübrelemesi; meyve tutum oranı, ağaç başına verim, gövde kesit alanına düşen verim, meyve eni, meyve ağırlığı, 10 çekirdek ağırlığı, meyve ağırlığı/çekirdek ağırlığı, asitlik, pH, SÇKM, sertlik, 10 sap ağırlığı, yaprak N, yaprak P, yaprak K, yaprak Mn, yaprak B, çiçek tomurcuğu N, çiçek tomurcuğu Mg, çiçek tomurcuğu Fe, çiçek tomurcuğu Mn ve çiçek tomurcuğu B, sürgün sayısı, sürgün uzunluğu, sürgün kalınlığı, toplam sürgün ağırlığı ve brüt gelir üzerine etkili olmuştur. P gübrelemesi; MTO, ağaç başı verim, gövde kesit alanına düşen verim, ME, MY, çiçek tomurcuğu P ve sürgün kalınlığı üzerine etkili bulunmuştur. K gübrelemesi; MTO, pH, 10 SA, yaprak K, yaprak Ca, yaprak Mg, yaprak Mn, sürgün uzunluğu ve toplam sürgün ağırlığı üzerine etkisi istatistiksel olarak önemli olmuştur. Çalışmanın yürütüldüğü toprak şartları ile tüm kriterler beraber değerlendirildiğinde tam verim çağına gelmiş Gisela 5 anaçlı 0900 Ziraat kiraz çeşidinde ağaç başı 125 g saf N değerinin yeterli olduğu P ve K gübrelemesine ise gerek olmadığı önerilebilir. Anahtar Kelimeler: Azot, Fosfor, Potasyum, Doz, Bitki Analizleri, Morfolojik Ölçümler, Pomolojik Analizler

126

BİLGİ AMACIYLA SUNULAN PROJELER

127

DİĞER PROJELER İKİLİ İŞ BİRLİĞİ PROJESİ

Evaluation of genetic resources and breeding resistant to cracking cherry varieties Proje Başlığı Genetik Kaynakların Değerlendirilmesi ve Çatlamaya Dayanıklı Kiraz Çeşit Islahı Gyeongsangbuk-Doagrıcultural Research& Extensıon Projeyi Yürüten Servıces Kuruluş Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü YALOVA Projeyi Destekleyen Gyeongsangbuk-Doagrıcultural Research& Extensıon Kuruluş Servıces Proje Lideri Selma ÖZYİĞİT Proje Yürütücüleri Fatih Gökhan ERBAŞ, Übeyid SEDAY Başlama- Bitiş 29/03/2019 - 31/12/2020 Tarihleri Projenin Toplam 20.000.000 Kore Wonu Bütçesi Proje Özeti Bu proje ile kiraz üretimi yok denecek kadar az olan Güney Kore’nin kiraz üretiminin gelişmesinin desteklenmesi; Kiraz genetik kaynaklarının meyve özelliklerinin değerlendirilmesi Çatlamaya dayanıklı kaliteli kiraz çeşit geliştirmek amacıyla başlatılmıştır.

Bu proje ABKMAE ve GBARES (Gyeongsangbuk-doagrıcultural Research& Extensıon Servıces) arasındaki tarım teknolojisi işbirliği gerçekleştirilmektedir.

Çatlama indeksi düşük olan Regina Noir de Guben, Lipins, Allahdiyen, Summit, Sunburst ve Larian kiraz çeşitleri projede ebeveyn olarak kullanılacaktır. Çiçeklenme başlangıcında (balon aşamasında) emaskulasyon ve melezleme çalışmaları yapılacaktır.

128

SUBTROPİK İKLİM MEYVELERİ PROJE DEĞERLENDİRME TOPLANTISI ÖZET KİTAPÇIĞI

2-8 ŞUBAT 2020 ANTALYA

İçindekiler YENİ TEKLİF PROJELER ...... 17 Melezleme Yolu ile Elde Edilen Ümitvar Mandarin Tiplerine Mutasyon Yoluyla Çekirdeksizlik Özelliklerinin Kazandırılması- 2.Aşama ...... 18 Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Tarafından Geliştirilen Yeni Limon Çeşitlerinin Depolama Performanslarının Belirlenmesi(Doktora) ...... 19 Bazı Çevre Dostu Uygulamalarının Nova ve Ovari Satsuma Mandarin Çeşitlerinin Soğukta Muhafazası Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi ...... 20 Avokado Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi Alt Proje: Avokado İçin Klonal Anaç Geliştirme ...... 21 Avokado Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi (Çatı Proje) Mutasyon Islahı ile Avokado‘Hass’ Çeşidinden Yeni Genotiplerinin Elde Edilmesi (II. Dilim) ...... 22 Duke Avokado Anacının Doku Kültürü Yöntemiyle Çoğaltım Olanaklarının Araştırılması ...... 23 Akdeniz Bölgesi’nde Örtüaltında ve Açıkta Kahve Yetiştirme Olanakları...... 24 Melezleme Yolu İle Yeni Zeytin Çeşitlerinin Elde Edilmesi ...... 25 Bazı Zeytin Çeşitlerinin Tozlayıcılarının ve Kendine Verimlilik Durumlarının Belirlenmesi ...... 26 Zeytinde Görülen Döllenme Biyolojisi Sorunlarının İncelenmesi ve Sebeplerinin Araştırılması ...... 27 Hatay Ekolojisinde Gemlik Zeytin (Olea europaea L.) Çeşidinin Anaç Olarak Kullanım Olanaklarının İncelenmesi ...... 28 İncirde Partenokarpi Markır Adayların Belirlenmesi ...... 29 İncirde Taç Yönetimi Tekniklerinin Geliştirilmesi Alt Proje-1 : Bazı Kurutmalık İncir Çeşitlerine Uygun Terbiye Sistemlerinin Belirlenmesi ...... 30 İncirde Taç Yönetimi Tekniklerinin Geliştirilmesi Alt Proje-2 : Sarılop ve Bursa Siyahı İncir Çeşitlerinde Kış Budama Uygulamaları İle Göz Yönetimi ...... 31 Harran Ovasında Yetiştirilen Bazı Pikan (Carya Illinoensis) Çeşitlerinin Bölgesel Performanslarının ve Adaptasyonlarının Belirlenmesi ...... 32 SONUÇ RAPORLARI ...... 33 Turunçgil Islah Materyalinin Tanımlanması ve Farklı Değerlendirme Olanaklarının Araştırılması Alt Proje-4: Mandarinlerde Hasat Sonrası Kaliteyi Etkileyen Karakterlerin Moleküler Haritayla İlişkilendirilmesi ...... 34 Farklı Lokasyonlarda Yetiştirilen Kütdiken Limon Çeşidinde Doğal Depolama Sırasında Kayıp ve Sebeplerinin Belirlenmesi ...... 35 Güneydoğu Anadolu Bölgesi İncirlerinde Çeşit Geliştirme 1.Alt Proje: Gaziantep, Adıyaman ve Kilis İllerinde İncir Seleksiyonu ...... 36 DEVAM EDEN PROJELER ...... 37

Doğu Akdeniz Bölgesinde Yayılım Gösteren Bazı Turunçgil Çeşitlerinin Mersin – Erdemli Koşullarında Verim, Meyve ve Bitkisel Özelliklerinin Belirlenmesi - II ...... 38 Kütdiken Limon Çeşidinde Sağlıklı Çiçek Oluşumunu Engelleyen Faktörlerin Belirlenmesi ve Çözüm Önerilerinin Araştırılması Alt proje: Kütdiken Limon Çeşidinde Değişik Uygulamaların Sağlıklı Çiçek Oluşumu İle Meyve Verim ve Kalite Özellikleri Üzerine Etkileri (Doktora Tez Projesi) ...... 39 Melezleme ve Mutasyon Islahı Yoluyla Yeni Altıntop Çeşitleri Geliştirme ...... 40 Sarı Ulak Zeytin Çeşidinde Klon Seleksiyonu (II. Aşama) ...... 41 Klemantin x Minneola Melez Popülasyonunda Linkage Gruplarının Oluşturulması ve Turunçgil Klorotik Cüceleşme Hastalığına Toleransı Sağlayan Gen veya Genlerle Yakın İlişkili Markırların Belirlenmesi (DoktoraTezi) ...... 42 Çatı Proje: Turunçgil Islah Materyallerinin Tanımlanması ve Farklı Değerlendirme Olanaklarının Araştırılması Alt Proje: Mandarinlerde Tam Gelişme Göstermeyen Tohumlardan Farklı Ploidi Seviyelerine Sahip Bitkilerin Elde Edilmesi ...... 43 Melezleme Yoluyla Yeni Mandarin Çeşitlerinin Elde Edilmesi ...... 44 Sanayiye Yönelik Turunçgil Çeşit Geliştirme Projesi ...... 45 Turunçgil Anaç Islahı (I. Aşama) ...... 46 Kütdiken Limon, Satsuma ve Nova Mandarin Çeşitlerinde Yeni Nesil Gübre Uygulamalarının Meyve Verim ve Kalitesi ile Muhafazası Üzerine Etkileri ...... 47 Gaziantep, Kilis ve Hatay İlleri Yabani Zeytin (O. europaea L. subsp. oleaster) Popülasyonlarından Seleksiyon Yoluyla Çeşit Geliştirilmesi ...... 48 Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Zeytinde Çeşit Geliştirme Alt Proje 4 :GAP Bölgesi Sulu ve Kuru Koşullarında Bazı Yerli ve Yabancı Zeytin Çeşitlerinin Performanslarının Belirlenmesi ...... 49 Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Zeytinde Çeşit Geliştirme Projesi Alt Proje 2 : Kilis Yağlık ve Nizip Yağlık Zeytin Çeşitlerinde Klon Seleksiyonu II ...... 50 Zeytinde Bodur Anaç Geliştirme İmkânlarının Araştırılması ...... 51 Organik Zeytin Yetiştiriciliğinde Bahçe Zemin Yönetimi - II ...... 52 Farklı Terbiye Sistemlerinin Trabzon Hurmasının Verim ve Kalitesi Üzerine Etkileri ...... 53 Melezleme Yolu İle Yeni Zeytin Çeşitlerinin Elde Edilmesi-2 ...... 54 Trabzon Hurmasında Burukluğun Giderilmesi İçin Yapılan Uygulamaların Pazarlama Sürecine Adaptasyonu ...... 55 Farklı Zamanlarda Hasat Edilen Fuerte ve Hass Avokado Çeşitlerinde Putresin ve Salisilik Asit Uygulamalarının Hasat Sonrası Fizyolojisi Üzerine Etkileri ...... 56 Mutasyon Islahı ile Cara CaraNavel (Citrussinensis (L.) Osbeck ) (TUR020-438) Portakalından Yeni Çeşitlerin Geliştirilmesi ...... 57 Bazı anaçların Meyer, Limoneria 8A ve BATEM Pınarı Limon Çeşitlerinde Verim ve Meyve Kalitesi Üzerine Etkileri ...... 58

Litchi (Litchichinensis) ve Longan (Dimocarpus longan) Meyve Türlerinin Hava Daldırma İle Çoğaltılması Üzerine Farklı Dönem ve Bitki Büyüme Düzenleyicilerinin Etkilerinin Belirlenmesi ...... 59 Antalya Koşullarında Pitaya ve Passifloranın Yetiştirme Olanaklarının Araştırılması ...... 60 Melezleme Yoluyla Yeni Mandarin Çeşitlerinin Geliştirilmesi ...... 61 Çekirdeksiz, Dikensiz ve Periyodisite Göstermeyen Mutant Yerli Mandarin ve Antalya Yerli Yuvarlak Limon Tiplerinin Belirlenmesi ...... 62 Batı Akdeniz’de Melezleme Yoluyla Yeni Nar Çeşitlerinin Geliştirilmesi-II ...... 63 Bazı Pikan (Caryaillioinensis) Anaç ve Çeşitlerinin Antalya Sahil Kuşağındaki Performanslarının Belirlenmesi ...... 64 Farklı Anaçlar Üzerine Aşılı BazıYeni Portakal Çeşitlerinin Antalya Ekolojik Koşullarında Performanslarının Belirlenmesi ...... 65 “Washington Navel” Portakal Çeşidinde Hasat Sonrasında Depo Çürüklüklerini Kontrol Edebilecek ve Meyve Kalitesini Koruyabilecek Alternatif Yöntemlerin Araştırılması ...... 66 Türkiye Turunçgil Çeşit Geliştirme Programı (TTÇGP) ...... 67 Bazı Yeni Tropik Meyve Türlerinin Ülkemize Kazandırılması ve Antalya Koşullarına Adaptasyonu ...... 68 Yenidünya Çeşit Geliştirme Projesi II. Ümitvar Genotiplerin Performanslarının Belirlenmesi ...... 69 Tavşan Yüreği Zeytin Çeşidinde Klonal Seleksiyon (II. Aşama) ...... 70 Karadeniz, Marmara ve Ege Bölgeleri Yabani Zeytin (O. europaea L. subsp. oleaster) Popülâsyonlarından Seleksiyon Yoluyla Anaç ve Çeşit Geliştirilmesi ...... 71 Zeytinde Sık Dikime Uygun Çeşitlerin Geliştirilmesi ...... 72 Zeytinde Genetik Araştırmalar İçin Melez Popülasyonlarının Oluşturulması (II. Aşama) .. 73 Bazı Zeytin Çeşitlerinin Farklı Ekolojik Koşullarda Genotip X Çevre İlişkisinin Tespit Edilmesine Yönelik Adaptasyon Parsellerinin Kurulması ve Yönetimi (I. Aşama) ...... 74 Ayvalık Zeytin Çeşidinde Seleksiyon Yöntemi ile Ticari Değeri Yüksek Yeni Çeşitlerin Geliştirilmesi (I. Aşama) ...... 75 Kuraklık ve Sıcaklık Stresinin 2 Farklı Zeytin (OleaeuropaeaL.) Çeşidinde Fotosentez Verimliliğine Etkisi ...... 76 Karaburun Yarımadası’nda Yer Alan Organik Zeytinliklerin Sürdürülebilirliği Üzerine Bir Araştırma ...... 77 Zeytinde Ticari Değeri Yüksek, Verim ve Kalite Özellikleri Bakımından Üstün Sofralık ve Yağlık Çeşit Geliştirmek Amacıyla Yeni Melez Popülasyonlarının Oluşturulması (I. Aşama) ...... 78 Zeytinde Anaç Geliştirme Çalışmaları Bazı Zeytin Çeşitlerinin Tohumlarının Çimlenme Yeteneklerinin ve Anaçlık Değerlerinin Belirlenmesi (Alt Proje) ...... 79 Zeytinde Çeşit Geliştirme Çalışmaları Alt Proje: Domat Zeytin Çeşidinde Klonal Seleksiyon 2 ...... 80

Bazı Yerli Zeytin Çeşitlerinin Yüksek Yoğunluklu Dikime Uygunluklarının Belirlenmesi 81 Bazı Önemli Zeytin Çeşitlerinde Meyve Tutumundan Olgunlaşmaya Kadar Olan Dönemde Meyvede Meydana Gelen Fiziksel ve Biyokimyasal Değişimlerin Belirlenmesi ...... 82 Bazı Zeytin Çeşitlerinin Kuraklık Stresine Toleranslarının Belirlenmesi ...... 83 Zeytinde Mutasyon Islahı İle Yeni Çeşit Geliştirme ...... 84 Çevresel Kirleticilerin Zeytin ve Zeytinyağında Bazı Kalite Parametreleri Üzerine Etkileri ...... 85 İncirde Çeşit Geliştirme Projesi Alt Proje 3:Ülkesel İncir Seleksiyon Projesi- Kahramanmaraş ve Osmaniye Bölgesinde İncir Seleksiyon Islahı ...... 86 Kahramanmaraş ve Adıyaman İlleri Zeytin Seleksiyon Islahı ...... 87 Doğu Akdeniz Havzası ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Bulunan Delice Zeytinlerinden ve Doğal Zeytin Popülasyonlarından Seleksiyon Yoluyla Verticillium’a Dayanıklı Anaç Geliştirilmesi. (Seleksiyon II )...... 88 Ege Bölgesinde Melezleme Yoluyla Yeni Nar (Punica Granatum L.) Çeşitlerinin Geliştirilmesi ...... 89 Bazı Zeytin (Olea europaea) Çeşitlerinin Mikro-Çoğaltım Olanaklarının Araştırılması .... 90 Hatay İlinde Yetiştirilen Bazı Çeşitlerin Klon Seleksiyonu ...... 91 İncirde Anaç Islahı (1.Aşama) ...... 92 Entegre Proje : İncirde Çeşit Geliştirme Melezleme ve Mutasyon Islahı Yöntemleriyle Üstün Nitelikli Kurutmalık ve Sofralık İncir Çeşitlerinin Geliştirilmesi ...... 93 İncir Yetiştiriciliğinde Verim ve Kalitenin Artırılmasına Yönelik Çalışmalar Alt Proje: Bazı İncir Çeşitlerinde Sık Dikim ve Terbiye Sisteminin Bitki Gelişimi ile Meyve Verim ve Kalitesi Üzerine Etkileri ...... 94 İncirde Örtüaltı Yetiştirme Tekniklerinin Geliştirilmesi ...... 95 Melezleme Islahı ile Partenokarp İncir Çeşidi Geliştirilmesi ...... 96 Ülkesel İncir Seleksiyon Projesi ...... 97 Karadeniz Bölgesi İncir (Ficuscarica) Seleksiyonu-II ...... 98 GAP Bölgesinde Bazı Yeni Nar Çeşitlerinin Adaptasyonu ve Yerel Nar Genotiplerinin Üretime Kazandırılması ( Aşama II ) ...... 99 Şanlıurfa Koşullarında Farklı Dikim Aralıklarında Yetiştirilen Bazı Zeytin Çeşitlerinin Verim ve Kalite Değişimleri ...... 100 BİLGİ AMAÇLI PROJELER ...... 101 Turunçgillerde Melezleme Yoluyla Elde Edilen Bireylerde Uygun Embriyo Kurtarma Aşamasının ve Melez Bireylerin Ploidi Seviyesinin Belirlenmesi ...... 102 Tarımsal Ekoloji ve Organik Tarım Üzerine Uzun Dönemli Denemeler Ağı-NET-LEAF 103 Avrupa'da Organik Tarımın Tartışmalı Girdilerini Ortadan Kaldırmak için Çıkış Yolları – Organic-Plus ...... 104 Kompost Kullanımının Yaygınlaştırılması Eğitim ve Yayımı Projesi ...... 105

Yerel Tarımsal Kaynaklardan Biyoteknolojik Girdilerin Geliştirilmesi ...... 106 Palistore Depolama ve Taşıma Sisteminin Farklı Zamanlarda Olgunlaşan İncir Çeşitlerinde İhracatı Artırmak Amacıyla Kullanılabilirliğinin Araştırılması ...... 107 İlek İnciri Muhafazasında Uygun Depolama Sıcaklığının Belirlenmesi ...... 108

SUBTROPİK İKLİM MEYVELERİ ARAŞTIRMALARI PROGRAM DEĞERLENDİRME TOPLANTISI KATILIMCI LİSTESİ 2020

NO ADI SOYAD KURUM 1. Gökhan KIZILCI Daire Başkanı TAGEM /ANKARA 2. Dr.Ayşen Alay VURAL Koordinatör TAGEM /ANKARA 3. Saide Hümeyra ARSLAN TAGEM /ANKARA 4. Prof Dr. Turgut YEŞİLOĞLU Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi/ ADANA 5. Prof.Dr. Dr. Engin ERTAN Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi/ AYDIN 6. Prof. Dr. Yıldız AKA KAÇAR Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi, ADANA 7. Prof. Dr. Celil TOPLU Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi /HATAY 8. Prof. Dr. M.Ali KOYUNCU Isparta Uyg. Bilimler Üniversitesi Ziraat Fakültesi 9. Prof Dr. Aydın UZUN Erciyes Üniversitesi Ziraat Fakültesi/ KAYSERİ 10. Prof Dr. Serra HEPAKSOY Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi /İZMİR 11. Doç. Dr. Keziban YAZICI Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Ziraat ve Doğa Bilimleri Fakültesi /RİZE 12. Doç.Dr. Murat Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi /İZMİR 13. Doç.Dr. Özhan ŞİMŞEK Erciyes Üniversitesi Ziraat Fakültesi/ KAYSERİ 14. Dr. Güçer KAFA Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enst.Müd. /MERSİN 15. Nesrin KARATAŞ Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enst.Müd. /MERSİN 16. Cengiz TÜRKAY Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enst.Müd. /MERSİN 17. Onur UYSAL Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enst.Müd. /MERSİN 18. Dr.Mustafa ÜNLÜ Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enst.Müd. /MERSİN 19. Zafer KARAŞAHİNAlata Bahçe Kültürleri Araştırma Enst.Müd. /MERSİN 20. Deniz SANAL Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enst.Müd. MERSİN 21. Binnaz GÜVENÇ Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enst.Müd. /MERSİN 22. Ali YILMAZ Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enst.Müd. /MERSİN 23. Hatice GÖZEL Antepfıstığı Araştırma Enst.Müd./ GAZİANTEP 24. Dr.Emre BİLEN Atatürk Bahçe Kült.Merkez Araş. Enst..Müd./YALOVA 25. Dr. Nesrin AKTEPE TANGU Atatürk Bahçe Kült.Merkez Araş. Enst..Müd./YALOVA 26. Mehmet ÖZDEMİR Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Ens.Müd./ANTALYA 27. Dr. Ertuğrul TURGUTOĞLU Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Ens.Müd./ANTALYA 28. Alpaslan ŞAHİN Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Ens.Müd./ANTALYA 29. M. Alper ARSLAN Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Ens.Müd./ANTALYA 30. C. Ebru ONURSAL Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Ens.Müd./ANTALYA 31. Gizem GÜLER Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Ens.Müd./ANTALYA 32. Dr. Şenay KURT Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Ens.Müd./ANTALYA 33. Gülay DEMİR Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Ens.Müd./ANTALYA 34. Dr. Zeynep ERYILMAZ Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Ens.Müd./ANTALYA 35. Dr. Ş.Beyza BİNER Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Ens.Müd./ANTALYA 36. Dr. Işılay YILDIRIM Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Ens.Müd./ANTALYA 37. Dr. Banu DAL Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Ens.Müd./ANTALYA 38. Dr. Süleyman BAYRAM Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Ens.Müd./ANTALYA 39. Dr. Dilek GÜVEN Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Ens.Müd./ANTALYA 40. Dr. Seyla TEPE Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Ens.Müd./ANTALYA 41. Tuğçe SELVİ Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Ens.Müd./ANTALYA

42. Özkan ALTUN Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araş. Enst.Müd./ KAHRAMANMARAŞ 43. Selim ARPACI(MÜDÜR) Erbeyli İncir Araştırma Enst.Müd. /AYDIN 44. Aytekin BELGE Erbeyli İncir Araştırma Enst.Müd. /AYDIN 45. Mehmet ÖZKUL Erbeyli İncir Araştırma Enst.Müd. /AYDIN 46. Mesut ÖZEN Erbeyli İncir Araştırma Enst.Müd. /AYDIN 47. Birgül ERTAN Erbeyli İncir Araştırma Enst.Müd. /AYDIN 48. Sunay DAĞ Erbeyli İncir Araştırma Enst.Müd. /AYDIN 49. Mehmet Ali KARGICAK Erbeyli İncir Araştırma Enst.Müd. /AYDIN 50. Pembe Ece CANAVAR EROĞLU Erbeyli İncir Araştırma Enst.Müd. /AYDIN 51. Gökhan AKKUŞ GAP Tarımsal Araştırma Enst. Müd. /ŞANLIURFA 52. Sibel AKKUŞ BİNİCİ GAP Tarımsal Araştırma Enst. Müd. /ŞANLIURFA 53. İsmail RASTGELDİ GAP Tarımsal Araştırma Enst. Müd. /ŞANLIURFA 54. Dr. Nilüfer Aksu USLU Karadeniz Tarımsal Araş. Enst.Müd. /SAMSUN 55. Sebahittin ABAY (MÜDÜR) Zeytincilik Araştırma Enst. Müd. /HATAY 56. Dr. Nurten KURT Zeytincilik Araştırma Enst. Müd. /HATAY 57. İsmail YAMAN Zeytincilik Araştırma Enst. Müd. /HATAY 58. Adem DAL Zeytincilik Araştırma Enst. Müd. /HATAY 59. Dr.Ünal KAYA (MÜDÜR) Zeytincilik Araştırma Enst. Müd. /İZMİR 60. Dr. Öznur ÇETİN Zeytincilik Araştırma Enst. Müd./ İZMİR 61. Dr. Filiz SEFER Zeytincilik Araştırma Enst. Müd./ İZMİR 62. Oktay SEZGİN Zeytincilik Araştırma Enst. Müd./ İZMİR 63. Dr. Songül ACAR Zeytincilik Araştırma Enst. Müd./ İZMİR 64. Hande UÇAR ÖZKAN Zeytincilik Araştırma Enst. Müd./ İZMİR 65. Dr.Nurengin METE Zeytincilik Araştırma Enst. Müd./ İZMİR 66. Hükümran GÜL Zeytincilik Araştırma Enst. Müd./ İZMİR 67. Neslihan UZUN Zeytincilik Araştırma Enst. Müd./ İZMİR 68. Özgür DURSUN Zeytincilik Araştırma Enst. Müd./ İZMİR 69. Dr.Suna BAŞER Zeytincilik Araştırma Enst. Müd./ İZMİR 70. Dr.Alev KIR Zeytincilik Araştırma Enst. Müd./ İZMİR 71. Temsilci Akdeniz İhracatçı Birlikleri /MERSİN 72. Temsilci FÜAB 73. Temsilci Türkiye Ziraat Odaları Birliği 74. Naim ÖZDAMAR Buharkent Ziraat Odasi

SUBTROPİK İKLİM MEYVELERİ PROGRAM DEĞERLENDİRME TOPLANTISI TOPLANTI PROGRAMI SUBTROPİK İKLİM MEYVELERİ PROGRAM DEĞERLENDİRME TOPLANTISI TOPLANTI PROGRAMI SONUÇLANAN PROJE SAYISI 3 Adet - 45 dk. ARA SONUÇ PROJELERİ 4 Adet - 120 dk. DEVAM EDEN PROJE SAYISI 63 Adet - 630 dk. YENİ TEKLİF PROJE SAYISI 11 Adet - 330 dk. BİLGİ AMAÇLI SUNULAN 7 Adet - 70 dk. PROJE SAYISI TOPLAM PROJE SAYISI 88 Adet TOPLAM SÜRE 1195 dk. (19 Saat 55 dakika )

03 ŞUBAT 2020 - PAZARTESİ

09:30-12:30 AÇILIŞ PROGRAMI YENİ TEKLİF PROJELER Proje Yürütücüsü Proje Başlığı 14:00-14:30 Onur UYSAL Melezleme Yolu ile Elde Edilen Ümitvar Mandarin Tiplerine Mutasyon Yoluyla Çekirdeksizlik Özelliklerinin Kazandırılması- 2.Aşama 14:30-15:00 Zafer KARAŞAHİN Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Tarafından Geliştirilen Yeni Limon Çeşitlerinin Depolama Performanslarının Belirlenmesi 15:00-15:30 Binnaz GÜVENÇ Bazı Çevre Dostu Uygulamalarının Nova ve Ovari Satsuma Mandarin Çeşitlerinin Soğukta Muhafazası Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi 15:30-16:00 ARA ÇAY-KAHVE MOLASI 16:00-16:30 Süleyman Avokado Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi Alt Proje: BAYRAM Avokado İçin Klonal Anaç Geliştirme 16:30-17:00 M.Alper ARSLAN Avokado Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi (Çatı Proje) Mutasyon Islahı ile Avokado‘Hass’ Çeşidinden Yeni Genotiplerinin Elde Edilmesi (II. Dilim) 17:00-17:30 Gizem GÜLER Duke Avokado Anacının Doku Kültürü Yöntemiyle Çoğaltım Olanaklarının Araştırılması

04 ŞUBAT 2020 - SALI

YENİ TEKLİF PROJELER Proje Yürütücüsü Proje Başlığı

09:00-09:30 Dr. Dilek GÜVEN Akdeniz Bölgesi’nde Örtüaltında Ve Açıkta Kahve Yetiştirme Olanakları 09:30-10:00 Dr. Filiz SEFER Melezleme Yolu İle Yeni Zeytin Çeşitlerinin Elde Edilmesi 10:00-10:30 Hükümran Gül Bazı Zeytin Çeşitlerinin Tozlayıcılarının ve Kendine Verimlilik Durumlarının Belirlenmesi 10:30-11:00 ARA- ÇAY-KAHVE MOLASI 11:00-11:30 Oktay SEZGİN Zeytinde Görülen Döllenme Biyolojisi Sorunlarının İncelenmesi ve Sebeplerinin Araştırılması 11:30-12:00 İsmail YAMAN Hatay Ekolojisinde Gemlik Zeytin (Olea europaea L.) Çeşidinin Anaç Olarak Kullanım Olanaklarının İncelenmesi 12:00-12:30 Pembe Ece İncirde Partenokarpi Markır Adayların Belirlenmesi CANAVAR EROĞLU 12:30-14:00 ARA-ÖĞLE YEMEĞİ 14:00-14:30 Mehmet ÖZKUL İncirde Taç Yönetimi Tekniklerinin Geliştirilmesi Alt Proje-1 : Bazı Kurutmalık İncir Çeşitlerine Uygun Terbiye Sistemlerinin Belirlenmesi 14:30-15:00 Mehmet ÖZKUL İncirde Taç Yönetimi Tekniklerinin Geliştirilmesi Alt Proje-2 : Sarılop ve Bursa Siyahı İncir Çeşitlerinde Kış Budama Uygulamaları İle Göz Yönetimi 15:00-15:30 Sibel AKKUŞ Harran Ovasında Yetiştirilen Bazı Pikan (Carya BİNİCİ Illinoensis) Çeşitlerinin Bölgesel Performanslarının ve Adaptasyonlarının Belirlenmesi 15:30-16:00 ARA ÇAY-KAHVE MOLASI SONUÇLANAN PROJELER 16:15-16:30 Mustafa ÜNLÜ Turunçgil Islah Materyalinin Tanımlanması ve Farklı Değerlendirme Olanaklarının Araştırılması Alt Proje-4: Mandarinlerde Hasat Sonrası Kaliteyi Etkileyen Karakterlerin Moleküler Haritayla İlişkilendirilmesi 16:30-16:45 Mustafa ÜNLÜ Farklı Lokasyonlarda Yetiştirilen Kütdiken Limon Çeşidinde DoğalDepolama Sırasında Kayıp Ve Sebeplerinin Belirlenmesi 16:45-17:00 Dr. Hatice GÖZEL Güneydoğu Anadolu Bölgesi İncirlerinde Çeşit Geliştirme 1.Alt Proje: Gaziantep, Adıyaman ve Kilis İllerinde İncir Seleksiyonu

05 ŞUBAT 2020 - ÇARŞAMBA

DEVAM EDEN PROJELER Proje Yürütücüsü Proje Başlığı

09:00-09:10 Onur UYSAL Doğu Akdeniz Bölgesinde Yayılım Gösteren Bazı Turunçgil Çeşitlerinin Mersin – Erdemli Koşullarında Verim, Meyve ve Bitkisel Özelliklerinin Belirlenmesi - II 09:10-09:20 Nesrin KARATAŞ Kütdiken Limon Çeşidinde Sağlıklı Çiçek Oluşumunu Engelleyen Faktörlerin Belirlenmesi ve Çözüm Önerilerinin Araştırılması Alt Proje: Kütdiken Limon Çeşidinde Değişik Uygulamaların Sağlıklı Çiçek Oluşumu İle Meyve Verim ve Kalite Özellikleri Üzerine Etkileri 09:20-09:30 Nesrin KARATAŞ Melezleme ve Mutasyon Islahı Yoluyla Yeni Altıntop Çeşitleri Geliştirme 09:30-09:40 Cengiz TÜRKAY Sarı Ulak Zeytin Çeşidinde Klon Seleksiyonu (II. Aşama) 09:40-09:50 Deniz SANAL Klemantin x Minneola MelezPopülasyonunda Linkage GruplarınınOluşturulmasıveTurunçgilKlorotikCüce leşmeHastalığınaToleransıSağlayan Gen veyaGenlerle Yakın İlişkiliMarkırlarınBelirlenmesi 09:50-10:00 Dr. Güçer KAFA Çatı Proje: Turunçgil Islah Materyallerinin Tanımlanması ve Farklı Değerlendirme Olanaklarının Araştırılması Alt Proje: Mandarinlerde Tam Gelişme Göstermeyen Tohumlardan Farklı Ploidi Seviyelerine Sahip Bitkilerin Elde Edilmesi 10:00-10:10 Dr. Güçer KAFA Melezleme Yoluyla Yeni Mandarin Çeşitlerinin Elde Edilmesi 10:10-10:20 Dr. Güçer KAFA Sanayiye Yönelik Turunçgil Çeşit Geliştirme Projesi 10:20-10:30 Dr. Güçer KAFA Turunçgil Anaç Islahı (I. Aşama) 10:30-11:00 ARA- ÇAY-KAHVE MOLASI 11:00-11:10 Dr. Güçer KAFA Kütdiken Limon, Satsuma ve Nova Mandarin Çeşitlerinde Yeni Nesil Gübre Uygulamalarının Meyve Verim ve Kalitesi ile Muhafazası Üzerine Etkileri 11:10-11:20 Dr. Hatice GÖZEL Gaziantep, Kilis ve Hatay İlleri Yabani Zeytin (O. europaea L. subsp. oleaster) Popülasyonlarından Seleksiyon Yoluyla Çeşit Geliştirilmesi 11:20-11:30 Dr. Hatice GÖZEL Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Zeytinde Çeşit Geliştirme Alt Proje 4 : GAP Bölgesi Sulu ve Kuru Koşullarında Bazı Yerli ve Yabancı Zeytin Çeşitlerinin Performanslarının Belirlenmesi 11:30-11:40 Dr. Hatice GÖZEL Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Zeytinde Çeşit Geliştirme Projesi Alt Proje 2 : Kilis Yağlık ve Nizip Yağlık Zeytin Çeşitlerinde Klon Seleksiyonu II 11:40-11:50 Dr. Emre BİLEN Zeytinde Bodur Anaç Geliştirme İmkanlarının Araştırılması

11:50-12:00 Dr. Emre BİLEN Organik Zeytin Yetiştiriciliğinde Bahçe Zemin Yönetimi - II 12:00-12:10 Dr. Nesrin AKTEPE Farklı Terbiye Sistemlerinin Trabzon Hurmasının TANGU Verim ve Kalitesi Üzerine Etkileri 12:10-12:20 Dr. Nesrin AKTEPE Melezleme Yolu İle Yeni Zeytin Çeşitlerinin Elde TANGU Edilmesi-2 12:20-12:30 Dr. Arzu ŞEN Trabzon Hurmasında Burukluğun Giderilmesi İçin Yapılan Uygulamaların Pazarlama Sürecine Adaptasyonu 12:30-14:00 ARA-ÖĞLE YEMEĞİ DEVAM EDEN PROJELER 14:00-14:10 Cemile Ebru Farklı Zamanlarda Hasat Edilen Fuerte ve Hass ONURSAL Avokado Çeşitlerinde Putresin ve Salisilik Asit Uygulamalarının Hasat Sonrası Fizyolojisi Üzerine Etkileri 14:10-14:20 Zeynep ERYILMAZ Mutasyon Islahı ile Cara CaraNavel (Citrussinensis (L.) Osbeck) (TUR020-438) Portakalından Yeni Çeşitlerin Geliştirilmesi 14:20-14:30 Gülay DEMİR Bazı anaçların Meyer, Limoneria 8A ve BATEM Pınarı Limon Çeşitlerinde Verim ve Meyve Kalitesi Üzerine Etkileri 14:30-14:40 Dr. Beyza BİNER Litchi (Litchichinensis) ve Longan (Dimocarpus longan) Meyve Türlerinin Hava Daldırma İle Çoğaltılması Üzerine Farklı Dönem ve Bitki Büyüme Düzenleyicilerinin Etkilerinin Belirlenmesi 14:40-14:50 Dr. Beyza BİNER Antalya Koşullarında Pitaya ve Passifloranın Yetiştirme Olanaklarının Araştırılması 14:50-15:00 Dr. Ertuğrul Melezleme Yoluyla Yeni Mandarin Çeşitlerinin TURGUTOĞLU Geliştirilmesi 15:00-15:10 Dr. Ertuğrul Çekirdeksiz, Dikensiz ve Periyodisite Göstermeyen TURGUTOĞLU Mutant Yerli Mandarin ve Antalya Yerli Yuvarlak Limon Tiplerinin Belirlenmesi 15:10-15:20 Alpaslan ŞAHİN Batı Akdeniz’de Melezleme Yoluyla Yeni Nar Çeşitlerinin Geliştirilmesi-II 15:20-15:30 Mehmet ÖZDEMİR Bazı Pikan (Caryaillioinensis) Anaç ve Çeşitlerinin Antalya Sahil Kuşağındaki Performanslarının Belirlenmesi 15:30-16:00 ARA ÇAY-KAHVE MOLASI DEVAM EDEN PROJELER 16:00-16:10 Zeynep ERYILMAZ Farklı Anaçlar Üzerine Aşılı BazıYeni Portakal Çeşitlerinin Antalya Ekolojik Koşullarında Performanslarının Belirlenmesi 16:10-16:20 Dr.Işılay YILDIRIM “Washington Navel” Portakal Çeşidinde Hasat Sonrasında Depo Çürüklüklerini Kontrol Edebilecek ve Meyve Kalitesini Koruyabilecek Alternatif Yöntemlerin Araştırılması

16:20-16:30 Şenay KURT Türkiye Turunçgil Çeşit Geliştirme Programı (TTÇGP) 16:30-16:40 Dr. Banu DAL Bazı Yeni Tropik Meyve Türlerinin Ülkemize Kazandırılması ve Antalya Koşullarına Adaptasyonu 16:40-16:50 Dr. Seyla TEPE Yenidünya Çeşit Geliştirme Projesi II. ÜmitvarGenotiplerin Performanslarının Belirlenmesi 16:50-17:00 Mehmet ÖZDEMİR Tavşan Yüreği Zeytin Çeşidinde Klonal Seleksiyon (II. Aşama)

06 ŞUBAT 2020 - PERŞEMBE Proje Yürütücüsü Proje Başlığı DEVAM EDEN PROJELER 09:00-09:10 Dr. Nurengin METE Karadeniz, Marmara ve Ege Bölgeleri Yabani Zeytin (O. europaea L. subsp. oleaster) Popülâsyonlarından Seleksiyon Yoluyla Anaç ve Çeşit Geliştirilmesi 09:10-09:20 Dr. Nurengin METE Zeytinde Sık Dikime Uygun Çeşitlerin Geliştirilmesi 09:20-09:30 Dr. Öznur ÇETİN Zeytinde Genetik Araştırmalar İçin Melez Popülasyonlarının Oluşturulması (2. Aşama) 09:30-09:40 Dr. Öznur ÇETİN Bazı Zeytin Çeşitlerinin Farklı Ekolojik Koşullarda Genotip X Çevre İlişkisinin Tespit Edilmesine Yönelik Adaptasyon Parsellerinin Kurulması ve Yönetimi (I. Aşama) 09:40-09:50 Dr. Songül ACAR Ayvalık Zeytin Çeşidinde Seleksiyon Yöntemi ile Ticari Değeri Yüksek Yeni Çeşitlerin Geliştirilmesi (I. Aşama) 09:50-10:00 Firuze TOPAKLI Kuraklık ve Sıcaklık Stresinin 2 Farklı Zeytin (OleaeuropaeaL.) Çeşidinde Fotosentez Verimliliğine Etkisi 10:00-10:10 Hande UÇAR Karaburun Yarımadası’nda Yer Alan Organik ÖZKAN Zeytinliklerin Sürdürülebilirliği Üzerine Bir Araştırma 10:10-10:20 Hande YILMAZ Zeytinde Ticari Değeri Yüksek, Verim ve Kalite DÜZYAMAN Özellikleri Bakımından Üstün Sofralık ve Yağlık Çeşit Geliştirmek Amacıyla Yeni Melez Popülasyonlarının Oluşturulması (I. Aşama) 10:20-10:30 Hükümran GÜL Zeytinde Anaç Geliştirme Çalışmaları (Çatı Proje) Bazı Zeytin Çeşitlerinin Tohumlarının Çimlenme Yeteneklerinin ve Anaçlık Değerlerinin Belirlenmesi (Alt Proje) 10:30-11:00 ARA- ÇAY-KAHVE MOLASI

11:00-11:10 Hükümran GÜL Zeytinde Çeşit Geliştirme Çalışmaları (Çatı Proje) Domat Zeytin Çeşidinde Klonal Seleksiyon 2 (Alt Proje) 11:10-11:20 Dr. Mehmet ULAŞ Bazı Yerli Zeytin Çeşitlerinin Yüksek Yoğunluklu Dikime Uygunluklarının Belirlenmesi 11:20-11:30 Neslihan UZUN Bazı Önemli Zeytin Çeşitlerinde Meyve Tutumundan Olgunlaşmaya Kadar Olan Dönemde Meyvede Meydana Gelen Fiziksel ve Biyokimyasal Değişimlerin Belirlenmesi 11:30-11:40 Nurcan ULUÇAY Bazı Zeytin Çeşitlerinin Kuraklık Stresine Toleranslarının Belirlenmesi 11:40-11:50 Oktay SEZGİN Zeytinde Mutasyon Islahı İle Yeni Çeşit Geliştirme 11:50-12:00 Özgür DURSUN Çevresel Kirleticilerin Zeytin ve Zeytinyağında Bazı Kalite Parametreleri Üzerine Etkileri 12:00-12:10 Dr. Muhammet ENTEGRE PROJE: İncirde Çeşit Geliştirme Projesi GÜNDEŞLİ ALT PROJE 3:Ülkesel İncir Seleksiyon Projesi- Kahramanmaraş ve Osmaniye Bölgesinde İncir Seleksiyon Islahı 12:10-12:20 Özkan ALTUN Kahramanmaraş ve Adıyaman İlleri Zeytin Seleksiyon Islahı 12:20-12:30 Özkan ALTUN Doğu Akdeniz Havzası ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Bulunan Delice Zeytinlerinden ve Doğal Zeytin Popülasyonlarından Seleksiyon Yoluyla Verticillium’a Dayanıklı Anaç Geliştirilmesi. (Seleksiyon II ) 12:30-14:00 ARA-ÖĞLE YEMEĞİ 14:00-14:10 Deniz AKSOY Ege Bölgesi'nde Melezleme Yoluyla Yeni Nar (Punica granatum L.) Çeşitlerinin Geliştirilmesi 14:10-14:20 Çiğdem CEREN Bazı Zeytin (Olea europaea) Çeşitlerinin Mikro- Çoğaltım Olanaklarının Araştırılması 14:20-14:30 Murat ÇELİK Hatay İlinde Yetiştirilen Bazı Çeşitlerin Klon Seleksiyonu 14:30-14:40 Dr.Sunay DAĞ İncirde Anaç Islahı (1.Aşama) 14:40-14:50 Mesut ÖZEN Entegre Proje : İncirde Çeşit Geliştirme Melezleme Ve Mutasyon Islahı Yöntemleriyle Üstün Nitelikli Kurutmalık Ve Sofralık İncir Çeşitlerinin Geliştirilmesi 14:50-15:00 Aytekin BELGE Entegre Proje: İncir Yetiştiriciliğinde Verim ve Kalitenin Artırılmasına Yönelik Çalışmalar Alt Proje: Bazı İncir Çeşitlerinde Sık Dikim ve Terbiye Sisteminin Bitki Gelişimi ile Meyve Verim ve Kalitesi Üzerine Etkileri 15:00-15:10 Mehmet Ali İncirde Örtüaltı Yetiştirme Tekniklerinin KARGICAK Geliştirilmesi 15:10-15:20 Dr. Birgül ERTAN Melezleme Islahı ile Partenokarp İncir Çeşidi Geliştirilmesi

15:20-15:30 Mesut ÖZEN ENTEGRE PROJE: Ülkesel İncir Seleksiyon Projesi ALT PROJELER: 1. Kahramanmaraş ve Osmaniye İllerinde İncir Seleksiyonu 2. Güneydoğu Anadolu Bölgesi İncirlerinde Çeşit Geliştirme 3. Karadeniz Bölgesi İncir (ficuscarica L.) Seleksiyonu 4. Mugla Bölgesinde İncir Seleksiyonu 15:30-16:00 ARA ÇAY-KAHVE MOLASI 16:00-16:10 Dr. Nilüfer AKSU Karadeniz Bölgesi İncir (Ficuscarica) Seleksiyonu- USLU II 16:10-16:20 Dr. Gökhan AKKUŞ GAP Bölgesinde Bazı Yeni Nar Çeşitlerinin Adaptasyonu ve Yerel Nar Genotiplerinin Üretime Kazandırılması ( Aşama II ) 16:20-16:30 İsmail M. Şanlıurfa Koşullarında Farklı Dikim Aralıklarında TURANOĞLU Yetiştirilen Bazı Zeytin Çeşitlerinin Verim ve Kalite Değişimleri 07 ŞUBAT 2020 - CUMA BİLGİ AMACIYLA SUNULAN PROJELER Proje Yürütücüsü Proje Başlığı 09:00-09:10 Şenay KURT Turunçgillerde Melezleme Yoluyla Elde Edilen Bireylerde Uygun Embriyo Kurtarma Aşamasının ve Melez Bireylerin Ploidi Seviyesinin Belirlenmesi 09:10-09:20 Dr. Alev KIR Tarımsal Ekoloji ve Organik Tarım Üzerine Uzun Dönemli Denemeler Ağı-NET-LEAF 09:20-09:30 Dr. Alev Kır Avrupa'da Organik Tarımın Tartışmalı Girdilerini Ortadan Kaldırmak için Çıkış Yolları –Organic- Plus 09:30-09:40 Dr. Alev KIR Kompost Kullanımının Yaygınlaştırılması Eğitim ve Yayımı Projesi 09:40-09:50 Kemal BOLTEN Yerel Tarımsal Kaynaklardan Biyoteknolojik Girdilerin Geliştirilmesi 09:50-10:00 Dr. Birgül ERTAN Palistore Depolama ve Taşıma Sisteminin Farklı Zamanlarda Olgunlaşan İncir Çeşitlerinde İhracatı Artırmak Amacıyla Kullanılabilirliğinin Araştırılması 10:00-10:10 Dr. Birgül ERTAN İlek İnciri Muhafazasında Uygun Depolama Sıcaklığının Belirlenmesi 10:10-12:30 KAPANIŞ 12:30-14:00 ARA-ÖĞLE YEMEĞİ

YENİ TEKLİF PROJELER

ARA SONUÇ/YENİ TEKLİF PROJE

AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No Melezleme Yolu ile Elde Edilen Ümitvar Mandarin Tiplerine Mutasyon Proje Başlığı Yoluyla Çekirdeksizlik Özelliklerinin Kazandırılması- 2.Aşama Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü /MERSİN Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş/lar Proje Lideri Onur UYSAL Dr. Güçer KAFA, Deniz SANAL, Savaş NAMDAR, Nesrin KARATAŞ Proje Yürütücüleri Ali YILMAZ, Dr. Öğr. Üyesi Sefa POLATÖZ Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2020-31.12.2024 Projenin Toplam Bütçesi 30.000 TL Proje Özeti: Materyal olarak aşağıda özellikleri belirtilmiş olan Melezleme Yoluyla Yeni Mandarin Çeşitleri Geliştirme projesi çıktıları olan ve 3 yıllık gözlem sonucu ümitvar görülen 7/19, 13/22, 20/2, 33/6, 32/38 ve 19/2 tipleri uygulamaya alınmıştır. 2018 yılı itibariyle dikimleri tamamlanan mutant bireylerde meyve alınabilen tiplerde çekirdek sayıları ile meyve ağırlıkları ölçülmüştür. Verim aşamasına gelen tiplerde de gözlem ve analizler yapılarak değerlendirilecektir. Kapsamlı ve amaca uygun bir değerlendirme yapılabilmesi için mutant bireylerin daha sonraki yıllarda göstereceği meyve ve bitkisel özelliklerin belirlenmesi gerekmektedir. Amacımıza uygun çeşit adayları belirlendiğinde; hızlı bir biçimde turunçgil sektörüne kazandırılacak, ülke ve bölge ekonomisine katkı sağlanacaktır. Ayrıca dış pazarlarda da rekabet gücümüz artış gösterecektir. Anahtar Kelimeler: Mutasyon, çekirdeksizlik, melezleme.

YENİ TEKLİF PROJELER AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No: Proje Başlığı Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Tarafından Geliştirilen Yeni Limon Çeşitlerinin Depolama Performanslarının Belirlenmesi(Doktora) Projeyi Yürüten Kuruluş Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü / MERSİN Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Lideri Zafer KARAŞAHİN Proje Yürütücüleri Prof.Dr. Ahmet Erhan ÖZDEMİR Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2020 - 01/01/2023 Projenin Toplam Bütçesi: 2020: 29.750 TL 2021: 31.250 TL 2022: 3250 TL Toplam Bütçe : 64.250 TL Proje Özeti Limon, yapılan çalışmalarda Turunç (Citrus aurantium) X Ağaç kavunu (C. Medica) melezi olduğu saptanmış bir turunçgil türüdür. Subtropik iklim kuşağına iyi adapte olan bir tür olup, fungal hastalıklara duyarlılığından dolayı, nemli tropik ve nemli subtropik bölgelere iyi adapte olamamakta, kalitesi düşük olmaktadır. Enstitümüzde, 2003-2006 yılları arasında yapılan çalışmalar sonucunda “Alata”, “Gülşen” ve “Uzun” isimli çekirdeksiz limon çeşitleri geliştirilerek tescil ettirilmiştir. Çekirdeksiz limon çeşitleri turunçgil sektörü tarafından heyecanla karşılanmış ve uluslararası kongrelerde pek çok ülkeden ilgi görmüştür. Bu ilginin sonucu olarak, ABD ve Güney Afrika menşeli iki firma, çekirdeksiz limon çeşitlerinin üretim haklarının ABD ve Güney Afrika ile sınırlı kalmak kaydıyla, satışı ve ön sözleşmeler gereğince adaptasyon çalışmalarına başlamıştır. 2018 yılı başında Türkiye içerisinde özel sektöre üretim hakkı satışı gerçekleşmiştir. Erdemli 33 limon çeşidi kütdiken limon çeşidinden seleksiyon yoluyla elde edilip, tescil edilmiş bir çeşittir. Bu çalışma ile enstitümüz tarafından geliştirilip tescil edilen Alata, Gülşen ve Uzun çekirdeksiz limon çeşitleri ile Erdemli 33 limon çeşidinin, doğal soğutmalı depo ve mekanik soğutmalı depoda, fungusit uygulaması yapılmış ve hiçbir uygulama yapılmamış, dökme ve hutbak kağıtlara sarılı olarak muhafazaya alınarak, muhafaza süresince, kalite değişimlerinin, fiziksel, kimyasal ve fizyolojik değişimlerinin, ağırlık kayıplarının, fungal nedenli bozulma miktarlarının belirlenmesi ve çeşitlerin depolama performanslarının ortaya konulması amaçlanmıştır.

YENİ TEKLİF PROJELER AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No: Bazı Çevre Dostu Uygulamalarının Nova ve Ovari Satsuma Proje Başlığı Mandarin Çeşitlerinin Soğukta Muhafazası Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü /MERSİN Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Binnaz GÜVENÇ Dr. Mustafa ÜNLÜ- Nesrin KARATAŞ- Ali TEKİN- Zafer Proje Yürütücüleri KARAŞAHİN Başlama- Bitiş 01.01.2021-31.12.2024 Tarihleri Projenin Toplam 81.000.TL Bütçesi: Proje Özeti İçerdiği bileşikler nedeniyle turunçgiller önemli besin kaynağıdır. Ülkemizde turunçgiller en çok sırasıyla Akdeniz ve Ege, Marmara ve Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yetiştirilmektedir. Üretilen turunçgillerin %25’ini mandarinler oluşturmaktadır. Bahçe ürünlerinde derim ve derim sonrası aşamalarda önemli miktarlarda ürün kayıpları meydana gelmektedir. Mandarin ülkemiz koşullarında kısa süreli muhafazada hiçbir işlem görmeden bir hafta gibi 3 oC’de %85-90 nemde bekletilebilir. İhracatta ise ayıklama, fungusit içeren suda yıkama yapıldıktan sonra kurutma işlemi, mumlama ve boylamadan sonra paketlenerek 3 oC’de %85-90 nem içeren soğuk hava deposunda muhafaza edilmektedir.Hasat sonrası meyve ve sebzelerde kaliteyi ve muhafaza süresini etkileyen en önemli etmenler fungal hastalıklardır. Günümüzde zararlı hastalıklarla mücadelede, üretimden başlayarak hasat sonrası ve paketleme aşamalarında da olmak üzere çeşitli kimyasallar (fungusitler ) kullanılarak ürünün kalitesi ve kayıpları önlenmeye çalışılmaktadır. Bilinçsiz veya aşırı dozda kullanılan bu kimyasallar doku içlerine yerleşerek ya da meyve ve sebze yüzeyinde pestisit kalıntısı olarak insan sağlığını ve çevreyi etkilemektedir. Sunulan projede, Nova ve Ovari Satsuma Mandarinde derim öncesi salisilik asit ve derim sonrası kalsiyum klorür uygulamaları yapılarak insan sağlığına ve çevreye dost uygulamalarla, yaş meyve ticaretinde önemli bir ürün olan mandarinde kalite kaybı yaşanmadan muhafaza süresinin uzatılması hedeflenmektedir.

ARA SONUÇ/YENİ TEKLİF PROJE

AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No: Avokado Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi Alt Proje: Avokado İçin Proje Başlığı Klonal Anaç Geliştirme Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü /ANTALYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Süleyman BAYRAM Proje Yürütücüleri M. Alper ASLAN, Seyla TEPE Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2021-31.12.2025 2021: 37.200 TL 2024: 11.000 TL Projenin yıllara Göre 2022: 10.000 TL 2025: 10.000 TL Bütçesi 2023: 10.000 TL Toplam 78.000 Proje Özeti Akdeniz bölgesinde ticari yetiştiriciliği yapılan birçok bitki türlerinin pazarlanmasında, bazı dönemlerde ekonomik nedenlerden dolayı sorunlar ortaya çıkabilmektedir. Bu sorunların çözümünde; yeni meyve türlerini üretmek isteyen üreticiler için avokadonun ticari yetiştiriciliğinin yaygınlaştırılması, önemli bir alternatif olarak düşünülmektedir. Avokado anaçlarının vegatatif olarak çoğaltılmasının çok zor olması ve tohumdan çoğaltılan çöğür anaçların yüksek seviyede heterozigot özellik taşımasından dolayı, her bir anaç farklı ve üniform olmayan özellikler göstermektedir. Ülkemiz de ise, avokado yetiştiriciliğinde çöğür anaçlar kullanılmasına rağmen, çöğür anaçlarının bireysel performansları henüz ortaya konulmamıştır. Bu amaçla; 2015-2020 yılları arasında yürütülen projede, seçilen 4 çöğür anaç klonal olarak çoğaltılacak ve ‘Bacon’, ‘Zutano’, ‘Fuerte’ ve ‘Hass’ çeşitleri ile aşılandıktan sonra arazi şartlarında performansları belirlenecektir. Projenin çöğür anaç seleksiyonunda ise, 2015-2020 yılları arasında kurulan 2 farklı çöğür anaç kaynağı (Topa Topa ve Mexicola) ile 4 farklı çeşidin (Bacon, Fuerte, Hass ve Zutano) kombinasyonlarının bulunduğu 4 adet deneme parselinde (toplam 515 ağaç), anaç x çeşit kombinasyonlarının performansları ortaya konulacak ve üstün özellikli çöğür anaç bireylerinin seçilmesine devam edilecektir. Bu nedenle; her bir parselde bulunan çöğür anaçlar, ağaç özellikleri, çiçeklenme zamanları, meyve özellikleri, verimlilik ve iklim koşullarından etkilenme durumlarına göre ayrı ayrı değerlendirilecektir. Bu çöğürlerden üstün özellik taşıyan bireyler seçilecek ve klonal anaç programına dahil edilerek çoğaltılacaktır. Bu çoğaltılan klonal anaçlar arasında fenolojik, morfolojik, pomolojik ve iklimden etkilenme durumuna göre seçim yapılacaktır. Ayrıca, ülkemizde üstün özellikli çöğür ve klonal anaç elde edilmesine yönelik ıslah araştırmalarına temel olacaktır.

Anahtar Kelimeler: Avokado, Çöğür Anaç, Klonal Anaç ve Çoğaltma

ARA SONUÇ/YENİ TEKLİF PROJE

AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No Avokado Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi (Çatı Proje) Mutasyon Proje Başlığı Islahı ile Avokado‘Hass’ Çeşidinden Yeni Genotiplerinin Elde Edilmesi (II. Dilim) Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü/ ANTALYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri M.Alper ARSLAN Dr Süleyman BAYRAM, Dr Zeynep ERYILMAZ, Dr Fatih Alpay Proje Yürütücüleri VURAN Başlama- Bitiş 01/01/2021- 31/12/2025 Tarihleri Projenin Toplam 2021: 5600 TL 2022:5100 TL 2023: 6700 TL 2024:6800 TL 2025: Bütçesi 6800 TL Toplam : 31000 TL Proje Özeti: : Avokado (Persea americana Mill.)’nun anavatanı Orta Amerika ülkeleri, Güney Amerika’nın kuzey sahilleri ve Batı Hint Adalarıdır. Ülkemizde Avokado yetiştiriciliği ağırlıklı olarak Akdeniz sahil şeridinde devam etmektedir. Dünyada birçok ülkede meyve yetiştiriciliğinin gelişmesi için ıslah çalışmaları gerekli görülmektedir. Avokado ıslahında radyasyon kaynaklı mutasyon tekniklerinin uygulanması oldukça yenidir. Geleneksel metotla avokado ıslah etmek zor ve uzun zaman almaktadır. Günümüzde dünyada yeni avokado çeşitlerinin elde edilebilmesi amacı ile mutasyon ıslahı çalışmaları önem kazanmıştır. Ülkemizde avokadoda mutasyon ıslahı ile yeni çeşitlerin geliştirilmesi konusunda ilk çalışma bu proje olmuştur. Meksika’da yapılan bir çalışmada avokadoda bazı çeşitler için uygun mutasyon dozu belirleme çalışmaları sonucunda Hass çeşidi için optimal dozun 13-17 Gray olduğu belirtilmiştir (E. De La Cruz T: and M.Rubi A. 1995). Bu projede Avokado (Persea americana Mill.) Hass çeşidinde mutasyon ıslahı ile verim ve kalite yönünden üstün, albenisini düşüren meyve küçüklüğünün irileştirip, pürüzlülüğü giderilmiş yeni tiplerin belirlenmesi ve ülkemize ait ilk yerli çeşitlerin elde edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla yürütülen projenin ilk diliminde Avokado Hass çeşidinin aşı kalemlerine 60Co kaynağı kullanılarak 15, 20 ve 25 Gray dozunda gamma ışını uygulanmış ve ışınlanmış gözlerle M1V3 generasyonu oluşturulmuştur. Projenin ikinci diliminde araziye dikilen M1V3 bireylerinden verim ve kalite yönünden üstün, pürüzlülüğü giderilmiş iri meyveli tiplerin belirlenmesi ve ülkemize ait ilk yerli çeşitlerin elde edilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler : Avokado, hass, mutasyon, genotip

YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No Proje Başlığı Duke Avokado Anacının Doku Kültürü Yöntemiyle Çoğaltım Olanaklarının Araştırılması Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü/ ANTALYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Gizem GÜLER Dr.Şenay KURT, Gülay DEMİR, Mahmut Alper ARSLAN, Proje Yürütücüleri Prof.Dr. Hamide GÜBBÜK Başlama- Bitiş 01.01.2021 – 31.12.2023 Tarihleri Projenin Toplam 60.000 TL Bütçesi Proje Özeti Avokadonun (PerseaamericanaMill.) ticari yetiştiriciliğinde yaygın olarak aşıyla çoğaltım yöntemi kullanılmaktadır. Aşıyla çoğaltım yönteminde anaç olarak tohum anaçları kullanıldığında genetik açılımlar meydana gelmektedir. Bunun sonucunda genotipik ve fenotipik olarak homojen olmayan ve biyotik/abiyotik stres faktörlerine karşı dayanıklılığı değişkenlik gösteren fidanlar elde edilmektedir. Bu sorunların üstesinden gelebilmek amacıyla klonal anaçların kullanımı önem kazanmaktadır. Bu araştırma projesinde, Duke avokado anacının mikroçoğaltım yöntemiyle klonal olarak çoğaltılma olasılığı, en uygun çoğaltma ve köklendirme protokolü belirlenecektir. Çalışmada eksplant kaynağı olarak boğumlar kullanılacaktır. Sürgün çoğaltma aşamasında benzilaminopurin’in (BAP) 2 farklı konsantrasyonu, indolbütirikasit’in (IBA) ve indol asetik asit’in (IAA) 2 farklı konsantrasyonuyla ayrı ayrı kombine edilecek ve bu kombinasyonların sürgün çoğaltma oranı ve kalitesi üzerine etkileri belirlenecektir. Köklendirme aşamasında ise indolbütirikasit’in (IBA) ve indol asetik asit’in (IAA) 2 farklı konsantrasyonunun mikro sürgünlerin in vitro köklenmesi üzerine etkileri belirlenecektir. Araştırmada temel besin ortamı olarak WPM (WoodyPlantMedium) besin ortamının mineral tuzları ve Gamborg (B5) besin ortamının ise vitaminleri kullanılacaktır. Başlangıç ve köklendirme aşamasında ½ kuvvette WPM, çoğaltım aşamasında ise tam kuvvette WPM kullanılacaktır. Başlangıç ve çoğaltım aşamasında temel besin ortamına 2 mg/l plant preserve mixture (PPM), 1 g/l polyvinylpyrrolidone (PVP) ve 100 mg/l askorbik asit ilave edilirken, köklendirme aşamasında besin ortamına 100 mg/l askorbik asit ve 500 mg/l kazein hidrolizat ilave edilecektir. Her üç aşamada da temel besin ortamına %3 sakkaroz ve %0.7 agar ilave edilecek ve ortamların pH’sı 5.7’ye ayarlanacaktır.Bu proje sonucunda Türkiye’de son yıllarda artan avokado fidanı talebinin karşılaması amacıyla, dünyada kullanımı yaygın olan Duke anacının klonal olarak doku kültürü yöntemiyle çoğaltılması ve bu anaç için mikroçoğaltım protokolünün geliştirmesi amaçlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Avokado, mikroçoğaltım, BAP, IBA, IAA, sürgün çoğaltımı, köklendirme

YENİ TEKLİF PROJE

AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No Proje Başlığı Akdeniz Bölgesi’nde Örtüaltında ve Açıkta Kahve Yetiştirme Olanakları Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü /ANTALYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Dilek GÜVEN Proje Yürütücüleri Dr. Beyza BİNER, Dr. Banu DAL, Mehmet ÖZDEMİR Başlama- Bitiş 01.01.2021 – 31.12.2025 Tarihleri Projenin Toplam 88.000TL Bütçesi Proje Özeti Ülkemiz, sahip olduğu ekolojik koşullar nedeniyle birçok ılıman ve subtropik meyve türlerinin yetiştiriciliği açısından büyük öneme sahiptir. Ülkemizde tropik meyvelerden ekonomik anlamda yetiştiriciliği yapılan en önemli türler muz ve avokado olup, son yıllarda tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de küresel ısınmadan kaynaklanan iklimsel değişikliklerden dolayı, yeni tropik türlerin(pitaya, longan, litchii. vb.) yetiştiriciliğine olanak sağlanmaktadır. Kahvede çok senelik, her zaman yeşil, yaprağını dökmeyen bir tropik iklim bitkisidir. Suptropik fakat sıcak olan mikrokllimalarda, özellikle kuzeyi soğuk rüzgârlara kapalı don olmayan yerlerde aynı muz gibi yetiştirilebilmektedir. Dolayısıyla planlanan bu proje ile yurtdışından getirtilecek olan Bourbon, Typica, Costa Rika 95 Catimor ve CuscatlecoSarchimor kahve çeşitleri (Arabica türleri) kullanılacak, çeşitler tohum halinde Antalya İl Tarım ve Orman Müdürlüğü tarafından yurtdışından getirtilecektir. Ülkemizin bulunduğu ekolojik koşullarda çeşitlerin yetiştirilebilme potansiyeli ortaya konacaktır. Anahtar Kelimeler: kahve, örtüaltı, adaptasyon

ARA SONUÇ/YENİ TEKLİF PROJE

AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No: Proje Başlığı Melezleme Yolu İle Yeni Zeytin Çeşitlerinin Elde Edilmesi Projeyi Yürüten Zeytincilik Araştırma Enstitüsü BORNOVA/İZMİR Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Filiz SEFER Proje Yürütücüleri Uğur GÜLOĞLU, Hülya KAYA, Dr. Mehmet HAKAN, Dr. Nurengin METE, Dr. Öznur ÇETİN, Nurcan ULUÇAY, Mehmet GÜREL, Hande DÜZYAMAN, Dr. Latife ERTEN Başlama- Bitiş 1990-Sürekli (2015-2019 ) 01.01.2020-31.12.2025 Tarihleri Projenin Toplam 55.000 TL Bütçesi: Proje Özeti Bu proje, zeytinde yapılacak melezlemeler sonucunda genetik varyabilitenin arttırılması ve istenilen özellikler yönünden yeni zeytin çeşitlerin elde edilmesi amacıyla 1990 yılında başlatılmıştır. Projenin 1990-2000 döneminde, melezleme çalışmaları yapılarak 2683 melez fert elde edilmiştir. Projenin 2000-2010 döneminde, bu melez populasyonlardan ön seleksiyon aşamasına ulaşan Memecik x Gemlik, Gemlik x Memecik melezlerinden ümitvar 11 fert seçilmiştir. Seçilen bireylerden 1. Gözlem ve Tescil parseli oluşturulmuştur. Bu parselde yer alan fertlerden Hayat ve Arsel çeşitleri tescil edilmiştir.Projenin 2010-2014 döneminde, Memecik x Uslu, Uslu x Memecik ve Uslu x Uslu melez kombinasyonlarından 18 ümitvar melez tip, Gemlik x Gordal, Manzanilla x Uslu, Manzanilla x Ayvalık ve Memecik x Erkence kombinasyonlarından de ümitvar 18 melez fert seçilmiştir. Seçilen bu bireylerden 2. Gözlem ve Tescil parseli oluşturulmuştur.Projenin 2013-2018 döneminde; Ayvalık x Memecik, Memecik x Ayvalık, Memecik x Memecik, Ayvalık x Ayvalık melezleme kombinasyonlarında ön seleksiyon çalışmaları tamamlanmıştır. Bu dört kombinasyondan 32 ümitvar birey seçilmiştir.Projenin 4. etabını oluşturacak bu çalışma, proje kapsamında Ayvalık x Memecik kombinasyonundan seçilen 9 tip, Memecik x Ayvalık kombinasyonundan seçilen 10 tip ve Memecik x Memecik kombinasyonundan seçilen 10 tip ve Ayvalık x Ayvalık kombinasyonundan seçilen 7 tipin klonal yolla çoğaltılmasıyla 3. Gözlem ve tescil parseli oluşturulacaktır. Oluşturulacak bu parselde fenojik ve pomolojik gözlemler yapılacaktır. Ticari değeri yüksek, verim ve kalite özellikleri bakımından nitelikli sofralık ve yağlık zeytin tipleri Tohum Tescil ve Sertifikasyon Müdürlüğünce tescil işlemleri gerçekleştirilecektir.

YENİ TEKLİF PROJE

AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No

Bazı Zeytin Çeşitlerinin Tozlayıcılarının ve Kendine Verimlilik Proje Başlığı Durumlarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Bornova/İZMİR Kuruluş

Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş E.Ü.Z.F. Bahçe Bitkileri Bölümü

Proje Lideri Hükümran GÜL Mehmet YORGANCI , Neslihan UZUN Doç.Dr. Murat Proje Yürütücüleri İSFENDİYAROĞLU, Rüştü Efe OKŞAR .

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2021 – 31.12.2025

Projenin Toplam 2021: 6250TL 2022: 4250TL 2023: 4250TL 2024: 4250 Bütçesi: TL 2025:2300 TOPLAM BÜTÇE: 19.000 TL

Proje Özeti Döllenme biyolojisi çalışmaları birçok meyve türünde olduğu gibi zeytin içinde verim ve kaliteyi arttırmaya yönelik temel çalışmalardan birisidir. Oldukça yüksek zeytin ağaç varlığına rağmen zeytin rekoltesinin düşük olmasının sebeplerinden biriside bahçe tesisinde uygun tozlayıcı çeşit bulundurulmamasıdır. Bir başka sorun ise Zeytin Arazi Gen bankasında bulunan çoğu zeytin çeşidinin henüz döllenme biyolojileri ile ilgili çalışmalarının bitirilmemiş olmasıdır. Halen 93 zeytin çeşidinin yalnızca 15 tanesinin döllenme durumu bilinmektedir. Zeytin çeşitlerinde dünya’da bu güne kadar yapılan döllenme biyolojisi çalışmalarında 547 zeytin çeşidinden 348 adedinin kendine verimsiz olduğu (FAO-website,Kasım,2012) bildirilmiştir.Zeytinde kendine uyuşmazlık sorunu olduğunda verim ve kalitede önemli azalmalar oluşmaktadır. Bu nedenle kendine verimsiz olduğu tespit edilen çeşitlerin bir an önce tozlayıcılarının belirlenmesi gerekmektedir. Bu nedenle, belli ayrımlı özellikleri (vertisilyuma dayanıklılık, soğuğa tolerans, tuza dayanıklılık gibi) daha önceden tespit edilmiş, kendi lokasyonunda yaygın olarak yetiştirilen, Eğriburun Nizip, Çekişte, Butko, Hatay Halhalı, Büyük Topal Ulak ,Karamürsel Su, gibi çeşitlerin kendine verimlilik durumları ve tozlayıcılarının tespit edilmesi amaçlanmıştır.Ayrıca Yün Çelebi, İri Yuvarlak, Hırhalı Çelebi, Mavi, Yuvarlak Halhalı, Otur, Yağlık Çelebi, Tavşan Yüreği, Kiraz ve Eşek zeytini (Tekirdağ) çeşitlerinde, denemeyi kurabilecek kadar materyal bulunmadığından, sadece kendine verimlilik durumları incelenecektir.

YENİ TEKLİF PROJE

AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No

Proje Başlığı Zeytinde Görülen Döllenme Biyolojisi Sorunlarının İncelenmesi ve Sebeplerinin Araştırılması Projeyi Yürüten Kuruluş Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Bornova/İZMİR Projeyi Destekleyen

Kuruluş TAGEM Proje Lideri Oktay SEZGİN Dr. Nurengin METE, Dr. Öznur ÇETİN, Hande UÇAR ÖZKAN, Proje Yürütücüleri Dr. Nuray KÖRÜKMEZ, Dr. Canan VARDAR KOR Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2021- 31/12/2023

Projenin Toplam Bütçesi 2021: 98.410TL 2022: 140.500TL 2023:161.090 Proje Özeti Zeytin (Olea europea L.) ekonomik ve ticari değeri olan sağlıklı beslenmede önem arz eden tarımsal bir üründür. Zeytinde aynı bitki üzerinde hem fonksiyonel erselik(erkek ve dişi organa sahip çiçek) hem de fonksiyonel erkek çiçekler teşekkül eder ve rüzgarla tozlanır. Bu çalışmanın amacı zeytin yetiştiriciliğinde kalite kayıplarına sebep olan, hasat dönemi fazla iş gücü ve giderleri arttıran, üretici tarafından istenmeyen zeytinde kısmen gelişen ve boncuklu (partenokarpik) meyve oluşum sorununun sebeplerinin tespit edilerek çözüm önerilerinin geliştirilmesidir. Bu amaçla boncuklu meyve oluşum mekanizmasını açıklamaya ilişkin kurulacak denemede; belirli dönemlerde, Fenolojik ve pomolojik analizler, histolojik analizler, fitohormon analizleri ve RNAseq yapılacaktır. Çalışma sonunda elde edilecek veriler doğrultusunda zeytinde boncuklu meyve oluşumunu tetikleyen faktörler belirlenecek bunlara ilişkin çözüm önerileri geliştirilerek üretici, kamu kurumları, zeytin sektörü ve bilimsel platformlarla paylaşılacaktır. Elde edilecek çıktılar dünya zeytinciliğinin geleceğinde önem arz edecektir zeytin, boncuklu meyve, partenokarpi, döllenme biyolojisi, Anahtar Kelimeler RNA Seq

YENİ TEKLİF PROJE

AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No Hatay Ekolojisinde Gemlik Zeytin (Olea europaea L.) Çeşidinin Proje Başlığı Anaç Olarak Kullanım Olanaklarının İncelenmesi Projeyi Yürüten Hatay Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri İsmail YAMAN Proje Yürütücüleri Prof. Dr. Celil TOPLU (Danışman) Başlama- Bitiş 01.01.2021-31.12.2022 Tarihleri Projenin Toplam 2021:37.600 TL 2022: 38.600TL Bütçesi Proje Özeti: Çalışmada; Gemlik zeytin çeşidinin Hatay koşullarında anaç olarak kullanılabilirliği incelenecektir. Bu amaçla bölgemizde yaygın olarak üretilen; Halhalı (yuvarlak), Saurani, Sarı haşebi ve Kilis Yağlık zeytin çeşitleri çelikle üretilen Gemlik zeytin fidanlarına aşılanacaktır. 2 yıl süreyle yapılması planlanan çalışmada T göz aşısı ve Yonga göz aşısı metotları ile iki farklı deneme kurulacaktır.Her iki denemede de yapılacak aşılarda Gemlik anacıyla 4 farklı kombinasyon (Halhalı/Gemlik, Saurani/Gemlik, Sarı Haşebi/Gemlik ve Kilis Yağlık/Gemlik) oluşturulacaktır.Aşılamaların ardından kombinasyonlarda aşı tutma oranı (%) ve vegetatif gelişim, aşı noktasında histolojik inceleme (3,6 ve 12. aylarda), Karbonhidrat analizleri, (aşı noktasının altından ve üstünden alınacak kabukta) toprak üstü ve kök yaş ağırlık oranları (%), Toprak üstü ve kök kuru ağırlık oranları (%), bitki besin elementi analizleri ve SPAD (yaprak klorofil düzeyi) ölçümleri yapılacaktır.

YENİ TEKLİF PROJE

AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No Proje Adı İncirde Partenokarpi Markır Adayların Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş İncir Araştırma Enstitüsü AYDIN Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluşlar Ankara Üniversitesi, Biyoteknoloji Enstitüsü Proje Lideri Pembe Ece CANAVAR EROĞLU Proje Yürütücüleri Dr. Birgül ERTAN, Prof. Dr. Ali ERGÜL, Koray KARATAŞ Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2021- 31.12.2022 Projenin Yıllara Göre 1.yıl ; 94000, 2. yıl. 22000 Bütçesi Proje Özet: Suptropik ve ılıman iklim kuşağında yetişebilen incirin (Ficus carica L.) anavatanı Anadolu kabul edilmekte olup buradan diğer eko-coğrafyalara yayıldığı düşünülmektedir. Meyveleri erken/geç dönemde olgunlaşan, meyve oluşumu için döllenme gerektiren/gerektirmeyen, sarı/mor/siyah vb farklı meyve renklerine sahip tipler, geniş çeşit, ekotip ve klonal varyasyonlara sahip incirin dünyada 700 den fazla çeşidi bulunduğu bilinmektedir 354 genotip ile ülkesel gen kaynaklarının korunması, tanımlanması ve zenginliğinin arttırılmasında sorumlu İncir Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nde de bu amaçla melezleme ve mutasyon çalışmaları devam etmektedir. Ancak incir gibi çok yıllık bitkilerde klasik ıslah çalışmaları ile istenilen özelliklere sahip ürünlerin elde edilebilmesi kısa vadede mümkün değildir. Bu nedenle yürütülen çalışmaların hızla sonuçlanması için moleküler tekniklerle desteklenmesi, DNA markılarının geliştirilmesi ve markır destekli seleksiyon (MDS) metotlarının uygulanması gerekmektedir. Haritalama çalışmaları için melez popülasyonların oluşturulmasını gerektiren yaklaşımlar olmakla birlikte bu yöntem incir uygulanabilir değildir. Buna alternatif olarak yeni nesil dizileme teknolojilerini baz alan yaklaşımlardan faydalanılmaktadır. RNA dizileme tekniği ise bu yöntemler arasında popüler olanlarındandır. Planlanan proje ile (2021-2023) incir yetiştiriciliğinde pazarı etkileyen önemli faktörlerden olan meyve oluşumunda döllenmeye ihtiyaç duyulup/duyulmaması (partenokarpi) ele alınacaktır. RNA dizileme yöntemi ile bireylerin partenokarp olup olmadığının teşhisinde kullanacak gen markırlarının veya allele dayalı SNP markırları geliştirilmesinde kullanılmak üzere aday genlerin belirlenmesi hedeflenmiştir. Bu amaçla Beyaz Orak, Siyah Orak, Sarılop ve Bursa Siyahı çeşitlerinden alınacak RNA örneklerinin sekanslanmasının ardından bioinformatik yöntemlerle farklı düzeylerde ifade edilen gen bölgeleri genom boyutunda araştırılacak, partenokarpi ile ilişkili olduğu düşünülen gen bölgeleri belirlenecektir. Çalışma sonunda ilk defa ülkemiz incir çeşitlerinde genom boyutunda dizilim gerçekleştirilmiş olup, partenokapi mekanizmasında bulunan gen yolakları ilk defa ilişkilendirilecektir. Proje sonunda ortaya çıkan aday genler, kısa dönemde SNP veya gen markırları geliştirilerek uygulamaya dönüştürülmesinde kullanılabilecek böylelikle elde edilen markılar ile erken dönemde partenokarpik bireylerin seçilmesi ve MDS mümkün olacaktır. Anahtar Kelimeler Ficus carica L., RNA-seq, markır, seleksiyon, partenokarpi

YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No - İncirde Taç Yönetimi Tekniklerinin Geliştirilmesi Alt Proje-1 : Bazı Proje Başlığı Kurutmalık İncir Çeşitlerine Uygun Terbiye Sistemlerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten İncir Araştırma Enstitüsü AYDIN Kuruluş TAGEM Projeyi Destekleyen Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, Germencik Kuruluş Ziraat Odası, Buharkent Ziraat Odası Proje Lideri Mehmet ÖZKUL Merve ÖZKUL, Mesut ÖZEN, Aytekin BELGE, Proje Yürütücüleri Koray KARATAŞ, Dr. Arzu AYAR, Dr. Özlem DOĞAN, Rüştü Efe OKŞAR, Prof. Dr. Serra HEPAKSOY Başlama- Bitiş 01.01.2021 – 31.12.2025 Tarihleri Projenin Toplam 2021: 50.000 TL, 2022: 9.000 TL, 2023 :7.000 TL, 2024 :7.000 TL, Bütçesi 2025 : 7.000 TL Proje Özeti Birçok kültür bitkisinde olduğu gibi, incirde verim ve kalitesini artırmaya yönelik teknik ve kültürel uygulamaları içeren araştırmalar yapılmış olmakla birlikte, kurutmalık incir üretiminde dünyada lider çeşidimiz olan Sarılop ve bu çeşide alternatif Sarı Zeybek çeşidi üzerinde budama ve terbiye sistemleri üzerine gerçekleştirilen çalışmalar sınırlı kalmıştır. Üretici bahçelerinde üretim, halihazırda goble sistem veya ocak usulü olarak üretim gerçekleştirilmektedir. Bu sistemlerde bakım koşullarına bağlı olarak ağaç gelişiminin kuru incir kalitesi üzerine olumsuz etkilerinin olduğu gözlemlenmiştir. İncirin geleneksel üretim modelinde birim alanda daha az ağaç tesis edilmesi nedeni ile elde edilen gelir daha düşük olmaktadır. Kuru incir yetiştiriciliğinde, hasat döneminin yağışsız geçmesi istenir. Bu nedenle günümüzde üretimin yoğun olarak gerçekleştirildiği Aydın İline yeni alternatif alanlar bulunmasında kurutmalık incir performansı açısından alternatif alan sorunu yaşanmaktadır. Bunun yanı sıra yıllar bazında gerçekleşen iklim değişiklikleri kaliteli incirin üretim alanlarının daralmasına sebep olmaktadır. Dünyada üretim ve pazar hacminde lider olduğumuz kuru incir potansiyelimizin devamlılığı açısından kısıtlı alanlardan daha fazla ürün elde edilmesi gerekliliği doğmuştur. Birim alandan daha fazla ürün elde edilmesini sağlayacak dikim ve terbiye sistemleri ile bu sorunun çözümünde olumlu katkılar sağlayacağı düşünülmektedir. Bu duruma ek olarak 2019 yılında Enstitümüzce tescil işlemleri tamamlanan Sarı Zeybek çeşidinde, meyvenin olgunlaşmaya başladığı dönemde, meyve yükünün artması ile ağaçlarda dal kırılmalarının olduğu farklı çalışmalarda ortaya koyulmuş, budama ve terbiye sistemleri ile bu sorununun minimize edilebileceği düşünülmektedir. Tüm bu sebepler doğrultusunda Sarılop ve Sarı Zeybek çeşitlerinde uygun terbiye sistemlerinin araştırılmasına ihtiyaç duyulmuştur. Bu çalışma ile her iki kurutmalık çeşitte 3 farklı terbiye sistemi, 1 sık dikim ve kontrol amaçlı klasik sistem uygulaması gerçekleştirilecek, uygulamaların bitki gelişimi, yaş ve kuru meyve kaliteleri ile verim değerleri karşılaştırılacaktır.

YENİ TEKLİF PROJE

AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No İncirde Taç Yönetimi Tekniklerinin Geliştirilmesi Alt Proje-2 : Proje Başlığı Sarılop ve Bursa Siyahı İncir Çeşitlerinde Kış Budama Uygulamaları İle Göz Yönetimi Projeyi Yürüten Kuruluş İncir Araştırma Enstitüsü AYDIN TAGEM Projeyi Destekleyen Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, Kuruluş Germencik Ziraat Odası, Buharkent Ziraat Odası Proje Lideri Mehmet ÖZKUL Mesut ÖZEN, Merve ÖZKUL, Koray KARATAŞ, Aytekin BELGE, Proje Yürütücüleri Gül KURUOĞLU AŞÇI, Rüştü Efe OKŞAR, Prof. Dr. Serra HEPAKSOY Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2021 - 31/12/2023 2021: 13.000 TL, 2022: 9.000 TL, 2023 :8.000 TL Projenin Toplam Bütçesi Toplam Bütçe 30000 Proje Özet: Birçok kültür bitkisinde olduğu gibi, incirin de verim ve kalitesini artırmaya yönelik teknik ve kültürel uygulamaları içeren araştırmalar yapılmıştır. Ancak incirde goble taç yapısı üzerinde göz yönetiminin verim ve kalite üzerine etkilerini belirleyecek araştırmalar sınırlı kalmıştır. Üretici bahçelerinde hâlihazırda budama klasik budama şeklinde (uç alma, sürgün seyreltme, karışık dalların ve dip sürgünlerin çıkartılması) veya hiç yapılmamakta olup, budama ile meyve doğuş ve gelişim kontrolü sağlanamamaktadır. Bu çalışma ile kurutmalık çeşit Sarılop ve Sofralık çeşit Bursa Siyahı genç incir ağaçlarında göz yönetiminin bitki gelişimi, meyve verim ve kalite üzerine etkileri incelenecektir.Sarılop çeşidi kurutmalık olarak, Bursa Siyahı çeşidi sofralık olarak alanında lider yerli çeşitlerimizdir. Meyvecilikte budama verim ve kaliteyi doğrudan etkileyen önemli bir unsurdur. Meyve ağaçlarında vejetatif gelişim ve meyve veriminin dengesi, yüksek verim ve kaliteli meyve eldesini sağlamaktadır. Farklı meyve türlerinde göz yönetimi üzerine gerçekleştirilen çalışmalarda olumlu sonuçlar alınmıştır. İncir Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nde Yüksek Lisans çalışması kapsamında gerçekleştirilen “Sarılop İncir Çeşidinde Farklı Göz Yoğunluğunda Kış Budama Uygulamalarının Verim ve Kalite Üzerine Etkileri” 2019 yılında gerçekleştirilmiş, yapılan çalışmada verim ve kalitede ümitvar sonuçlar elde edilmiştir. Bu doğrultuda kurutmalık ve sofralık lider incir çeşitlerimizde farklı göz yoğunluğunda kış budamasının( göz yönetiminin) tekrarlı yıllarda araştırılmasının gerekliliği ortaya çıkmıştır. 2015 yılında dikilmiş Sarılop ve Bursa Siyahı çeşitlerine ait ağaçlar materyal olarak değerlendirilecek olup; goble taç yapısı üzerine tesis edilmiş ağaçlarda üç farklı göz yoğunluğu kış budamasının bitki gelişimi, verim ve kalite üzerine etkileri incelenecektir. Projenin gerçekleştirilmesi sonucunda; Ülkemizde ve bölgemizde kurutmalık ve sofralık incir çeşitlerinde goble taç yapısına haiz ağaçlarda göz yönetimi detaylı olarak incelenecek, vejetatif gelişim, meyve yükü kontrolü ve gelişimi, verim ve kaliteye etkisi tekrarlı yıllarda ortaya konulmuş olacaktır. Araştırma sonuçlarının araştırıcılara ve üreticilere pratikte uygulanabilir temel bilgi verecek, verim ve kalitedeki artışlar ile ülke ekonomisine katkılar sağlayacaktır. Anahtar Kelimeler : İncir, budama, göz yönetimi, verim, kalite

YENİ TEKLİF PROJE

AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No Harran Ovasında Yetiştirilen Bazı Pikan (Carya Illinoensis) Proje Başlığı Çeşitlerinin Bölgesel Performanslarının ve Adaptasyonlarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü/ŞANLIURFA Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Sibel AKKUŞ BİNİCİ Gökhan AKKUŞ, Yılmaz IŞIK, İsmail RASTGELDI, Şehnaz Proje Yürütücüleri KORKMAZ, Hatice KARA, Prof. Dr. Ferhad MURADOĞLU, Prof. Dr. Bekir EROL Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2021 – 31.12.2024 2021 : 4.200 TL 2022 : 2.700 TL Projenin Toplam Bütçesi: 2023 : 2.700 TL 2024 : 2.800 TL Proje Özeti Güneydoğu Anadolu Bölgesinde pikan cevizinin bazı çeşitlerinin verim yılından itibaren performansları ve adaptasyonları üzerine yapılmış detaylı bir çalışmaya rastlanılamamıştır. Bu çalışma, ülkemizde özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesinde üretim ve adaptasyon çalışmaları için kaynak teşkil edecektir. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde pikan cevizinin bazı çeşitlerinin bölge performansları üzerine yapılacak ilk çalışma niteliğindedir. Bu çalışma ile Enstitümüze bağlı Serince istasyonunda yetiştirilen 21 pikan cevizi çeşidinden alınacak meyvelerde pomolojik özellik olarak sırasıyla meyve ağırlığı, meyve uzunluğu, meyve genişliği, meyve yüksekliği, meyve kabuk kalınlığı, meyve iç ağırlığı gibi bazı pomolojik özelliklerin yanında, meyve yaprak, toprak ve meyve örneklerinde makro ve mikro besin elementleri düzeyleri, ağaç başına verim miktarları belirlenecektir. Yine meyvede total yağ, yüzde nem, kül özellikleri de tespit edilecektir.

Anahtar Kelimeler:Pikan, Carya illinoensis, Çeşit, Bölgesl Performans, Adaptasyon

SONUÇ RAPORLARI

SONUÇ RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/14/A08/P02/03 Turunçgil Islah Materyalinin Tanımlanması ve Farklı Değerlendirme Olanaklarının Araştırılması Alt Proje-4: Proje Başlığı Mandarinlerde Hasat Sonrası Kaliteyi Etkileyen Karakterlerin Moleküler Haritayla İlişkilendirilmesi Postharvest Quality Affecting Characters Related To Molecular Map Projenin İngilizce Başlığı On ‘Klemantin’ Mandarin X ‘Orlando’ Tangelo Hybrids And Promising Genotypes On Cold Storage Projeyi Yürüten Kuruluş Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü /MERSİN Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş/lar HMKÜ Fen Bilimler Enstitüsü Proje Lideri Mustafa ÜNLÜ Proje Yürütücüleri Prof.Dr.A.Erhan ÖZDEMİR, Prof. Dr. Aydın UZUN Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2014-31.12.2018 Projenin Toplam Bütçesi 85.000 TL Proje Özeti Bu çalışmada mandarinlerin hasat sonrasındaki özellikleri belirlenmiş ve mandarin genetik haritasıyla ilişkilendirilmiştir. Çeşit adayı olan 3 genotip ile ebeveyn çeşitlerin muhafazası yapılarak bunların depolama performansları belirlenmiştir. Meyveler 4 ve 6 °C’de 2 farklı sıcaklıkta ve %85‒ 90 nemde 3 ay süreyle Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü’ndeki soğuk hava depo ünitesindeki depolarda muhafaza edilmiştir. Muhafaza süresince ayda bir depodan çıkarılan örneklerde analizler yapılmıştır. Aynı meyveler 7 gün 20 °C’de %70‒75 oransal nem içeren depoda bekletilerek analizler yinelenmiştir. Ayrıca, 120 adet mandarin genotipinden meyve örnekleri alınarak incelenmiş ve 20 °C’de %70‒75 oransal nem içeren depoda 14 gün süreyle bekletilmiş ve 7 günde bir analiz yspılmıştır. Raf ömrü ve muhafaza süresince meyvelerde ağırlık kayıpları, kabuk kalınlığı, usare miktarı, suda çözünebilir toplam kuru madde (SÇKM) miktarı, titre edilebilir asit miktarı (TEA), SÇKM/TEA oranı, pH, meyve kabuk rengi, yeşil kapsüllü meyve oranı, görünüm, tadım testi, C vitamini içeriği, fizyolojik ve mantarsal bozulmalar ile polifenol oksidaz (PPO) aktivitesi belirlenmiştir. Elde edilen bulgulara göre, ‘Klemantin’ mandarini, ‘Orlando’ tanjelo ve bunların melezi olan CO210 ve CO3418 2 ay süreyle başarılı bir şekilde muhafaza edilmektedir. Ayrıca diğer bir melez CO60 genotipi 2013 yılında 1 ay 2014 yılında ise 3 ay süreyle başarılı bir şekilde muhafaza edilmiştir. ‘Klemantin’ mandarini tüm bağlantı grupları üzerinde; toplam 9 QTL tek bir özellik ile ilişkili, 34 QTL 2 özellikle ile ilişkili, 38 QTL 3 özellik ile ilişkili, 25 QTL, 4 özellik ile ilişkili, 18 QTL 5 özellik ile ilişkili, 11 QTL 6 özellik ile ilişkili, 7 QTL 7 özellik ile ilişkili, 1 QTL 8 özellik ile ilişkili olduğu ve toplam 147 QTL olduğu saptanmıştır. Orlando tanjelo’ tüm bağlantı grupları üzerinde; toplam 18 QTL tek bir özellik ile ilişkili, 21 QTL 2 özellikle ile ilişkili, 18 QTL 3 özellik ile ilişkili, 18 QTL, 4 özellik ile ilişkili, 19 QTL 5 özellik ile ilşkili, 14 QTL 6 özellik ile ilişkili, 7 QTL 7 özellik ile ilişkili, 3 QTL 8 özellik, 1 QTL 9 özellik ile ilişkili olduğu ve toplam 119 QTL olduğu saptanmıştır. Bu özelliklere bakıldığında özellikle ‘Klemantin’ 4. bağlantı grubu üzerinde toplam 47 QTL olduğu saptanmıştır. ‘Orlando’ tanjelo da ise en çok QTL, 25 QTL ile 5. bağlantı grubunda saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Mandarin, genotip, raf ömrü, soğukta muhafaza, QTL

SONUÇ RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/16/A08/P02/002 Farklı Lokasyonlarda Yetiştirilen Kütdiken Limon Çeşidinde Doğal Proje Başlığı Depolama Sırasında Kayıp ve Sebeplerinin Belirlenmesi Projenin İngilizce Determination of Losses and Causes During Natural Storage of Kutdiken Başlığı Lemon Varieties Grown in Different Locations Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü MERSİN Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş/lar EREN Tarım Proje Lideri Mustafa ÜNLÜ Proje Yürütücüleri Zafer KARAŞAHİN, E. Çağlar EROĞLU, Zeynettin BAYSAL, Dr.Güçer KAFA,Rasim ARSLAN,Seyfettin FARUK,Osman UYSAL, Prof.Dr.Ömür DÜNDAR Başlama- Bitiş 01.01.2016-31.12.2019 Tarihleri Projenin Toplam 25000TL Bütçesi Proje Özeti Türkiye yıllık limon üretimi yaklaşık 1.100.000 tondur. Üretimin yaklaşık % 50’si dış satıma gitmektedir. Her yıl 200.000t on civarında limon doğal muhafaza depolarında depolanmaktadır. Yıllara göre değişmekle beraber %30-50 arasında çürüme kayıplarının olduğu zamanlar olmaktadır. Bu kayıplara üretim,hasat,,işleme ve paketleme sırasında yapılan hatalar sebep olduğu gibi depolama koşullarıda sebep olmaktadır.Bu çalışmada; limon üretimi yapılan Mersin,Tarsus,Alata ve Silifke ilçelerinde yetiştirilen limonların depolanma performanslarına bakılmıştır. Muhafaza sırasında 2016 ve 2017 yıllarında en fazla ürün kaybı sırasıyla %28,73,%19,94 ile Tarsus ilçesinde tespit edilmiştir. Muhafaza sırasında 2016 ve 2017 yıllarında en az ürün kaybı sırasıyla %16,64,%15,63 ile Mersin ilçesinde tespit edilmiştir. Bu kayıplardan fizyolojik bozukluklara; dengesiz beslenme ile birlikte depo sıcaklığının düşük olmasının neden olduğu saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Limon,depolama,kayıp

SONUÇ RAPORU

AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No Güneydoğu Anadolu Bölgesi İncirlerinde Çeşit Geliştirme 1.Alt Proje: Proje Başlığı Gaziantep, Adıyaman ve Kilis İllerinde İncir Seleksiyonu Projenin İngilizce Selection of Figs in Gaziantep, Adıyaman and Kilis Provinces Başlığı Projeyi Yürüten Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü /GAZİANTEP Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluşlar Proje Lideri Dr. Hatice GÖZEL Proje Yürütücüleri Nergiz ÇOBAN, Dr. Ajlan YILMAZ, Mehmet UZUN, Hakan USANMAZ, Dr. Birgül ERTAN, Prof. Dr. Mürüvvet ILGIN Başlama-Bitiş 01.01.2015-31.12.2019 Tarihleri Proje Toplam Bütçesi 35.000 TL Proje Özeti İncir, ülkemizin değişik iklimlerine sahip bölgelerinde yetişebilen, Güneydoğu Anadolu ve Ege Bölgesinde yabani olarak yayılım gösteren bir meyve türüdür. Besin değeri oldukça yüksek bir meyve olan incirin Türkiye üretiminin % 30’u taze olarak iç pazarda, % 70’i kuru olarak hem iç hem dış pazarda tüketilmektedir. İhracatta en önemli meyve türlerinden biri olan incirde, kurutmalık açıdan dış pazardaki mevcut durumunun korunması ve sofralık açıdan da daha iyi konuma getirilebilmesi için yeni kaliteli çeşitlere ihtiyaç duyulmaktadır. Çalışma, incirin gen merkezi olduğu Güneydoğu Anadolu Bölgesinde bulunan Gaziantep , Kilis ve Adıyaman illerinde yürütülmüştür. Söz konusu illerde selekte edilen toplam 19 genotip meyve iriliği, verim, kabuğun soyulma durumu ve ostiolum açıklığı gibi kriterler ile değerlendirilmiş ve Tartılı derecelendirmeye tabi tutularak puanlanma yapılmıştır. Puanlama sonucu, İ27-S25 kodlu genotip 663 puan alarak en yüksek puanı almıştır. Kurutmalık olarak da İ27-K3 kodlu genotip 610 puan almıştır.

Anahtar Kelimeler: İncir, seleksiyon, Ficus carica, incir yetiştiriciliği, sofralık çeşit

DEVAM EDEN PROJELER

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/11/A08/P02 Doğu Akdeniz Bölgesinde Yayılım Gösteren Bazı Turunçgil Proje Başlığı Çeşitlerinin Mersin – Erdemli Koşullarında Verim, Meyve ve Bitkisel Özelliklerinin Belirlenmesi - II Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü /MERSİN Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Onur UYSAL Dr. Güçer KAFA, Deniz SANAL, Nesrin KARATAŞ, Haluk İhsan Proje Yürütücüleri TEKİN, Savaş NAMDAR, Dr. Öğr. Üyesi Sefa POLATÖZ Başlama- Bitiş 01.01.2018-31.12.2022 Tarihleri Projenin Toplam 2018: 5000 TL 2019: 5000 TL 2020: 5000 TL 2021: 5000 TL Bütçesi 2022: 5000 TL 25.000 Proje Özeti Bölgemiz koşullarına iyi adapte olan, yüksek verimli, anaç-çeşit uyumu iyi tür ve çeşitlerin teşviki, üreticilere doğru bilgi akışını sağlamak, daha doğru çeşitle ve daha kaliteli ürünle bulunmak ve ürün çeşitlendirmesi yapmak amaçlanmıştır. Pomoloji ve gözlemler devam etmektedir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No: TAGEM/BBAD/14/A08/P02/04

Kütdiken Limon Çeşidinde Sağlıklı Çiçek Oluşumunu Engelleyen Faktörlerin Belirlenmesi ve Çözüm Önerilerinin Araştırılması Alt Proje Başlığı proje: Kütdiken Limon Çeşidinde Değişik Uygulamaların Sağlıklı Çiçek Oluşumu İle Meyve Verim ve Kalite Özellikleri Üzerine Etkileri (Doktora Tez Projesi) Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü /MERSİN Kuruluş

Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş

Proje Lideri Nesrin KARATAŞ Dr. Güçer KAFA, Rasim ASLAN, Dr. Ayhan AYDIN, Proje Yürütücüleri Danışman: Prof. Dr. Sinan ETİ

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2014 -31.12.2019

Projenin Toplam 2020: 20.000 2021:10.000 2022 :10.000 2023:10.000 :10.000 Bütçesi: Toplam 60.000TL

Proje Özeti Bu çalışmada Kütdiken limon çeşidine ait verim çağındaki ağaçlar kullanılmıştır. Normal budama ve rutin gübrelemeye ilave olarak yapraktan verilen Zn, B, P dozlarının ve geç hasat uygulamalarının; serbest tozlanmada çiçeklerin normal veya eksik organlı ya da kusurlu olması yanında, polen canlılığı, çimlenmesi, üretim miktarı ile meyve verim ve kalitesi üzerine etkileri incelenmiştir.Proje ait tüm çalışmalar tamamlanmış olup yazımına devam edilmektedir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/ Melezleme ve Mutasyon Islahı Yoluyla Yeni Altıntop Çeşitleri Proje Başlığı Geliştirme Projeyi Yürüten Kuruluş Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü /MERSİN Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Nesrin KARATAŞ Dr. Güçer KAFA, Deniz SANAL, Onur UYSAL, Savaş Proje Yürütücüleri NAMDAR, Ali TEKİN, Evren Çağlar EROĞLU, Ali Yılmaz, Dr. Sefa POLATÖZ(Danışman) Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2018-31.12.2022 Projenin Yıllara Göre 1.yıl 25.000 TL; 2.yıl 20.000TL; 3.yıl 17.000TL; 4.yıl 21.000 Bütçesi TL; 5.yıl 25.000 TL Proje Özeti: Turunçgillerde birçok çeşit doğal mutasyonlarla olmuş ve bunlar seçilerek üretimleri gerçekleşmiştir. Doğada meydana gelen değişimlerin yapay olarak oluşturulması özellikle bazı karakterler için mümkündür. Melezleme ve mutasyon ıslahı portakalda [C. sinensis(L.) Osbeck], altıntop (C. paradisiMacf.) ve mandarinlerde (C. reticulata Blanco) çeşit geliştirme amacıyla kullanılmaktadır. Çalışmanın amacı melezleme ve mutasyon ıslahı yapılarak elde edilen ümitvar bireylerden meyve eti ve kabuk rengi daha koyu olan, erkenci, geççi, verimli, sıcaklık toplam isteği, acılığı ve asit miktarı daha düşük yeni altıntop çeşitleri elde etmektir. Proje 2018 yılında başlamış olup, Mart ayında Rio Red, Star Ruby ve MarshSeedless altıntop çeşitlerinden alınan tohum ve aşı gözlerine Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Co60 kaynağından akut gamma ışını uygulaması yapılmıştır. Nisan ayında: Pink şadok x Rio Red, Pink şadok x Star Ruby, Pink şadok x MarshSeedless, Şadok x Moro ve Şadok x W. Murcott melezleme çalışmaları gerçekleştirilmiştir. 2019 yılında gama ışını uygulanan gözler aşılanmış ve melezlemelere devam edilmiştir. Elde edilen bitkilerde incelemeler devam etmektedir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/10/A08/P06/ Proje Başlığı Sarı Ulak Zeytin Çeşidinde Klon Seleksiyonu (II. Aşama) Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü /MERSİN Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü - GAZİANTEP Zeytincilik Araştırma Enstitüsü - İZMİR Proje Lideri Cengiz TÜRKAY

Proje Yürütücüleri F. Belkıs ESİMEK, Ali TEKİN, Zeynettin BAYSAL, Hatice GÖZEL Hükümran GÜL Başlama- Bitiş 01.01.2016-31.12.2020 Tarihleri Projenin Toplam Toplam Bütçe: 25.000 TL Bütçesi: 2020:5.000 TL Proje Özeti: Adana ve Mersin illerinde yeşil sofralık olarak tercih edilen önemli zeytin çeşitlerinden birisi olan Sarı Ulak çeşidinin üstün özellik gösteren klonları, Seleksiyon I aşamasında belirlenmiştir. Bu projede I. aşamada seçilen klonlarının aynı şartlarda yarıştırılarak gösterecekleri performanslarına bakılmaktadır. Projede materyal olarak Adana ve Mersin illerindeki bahçelerden I. aşamada seçilen Sarı Ulak zeytin çeşidinin klonları kullanılmış ve seçilen klonların fidanları araziye aktarılmıştır. 2019 yılı içerisinde fenolojik gözlemler, morfolojik ölçümler, meyve özellikleri ve yağ özellikleri incelenmiş ve parseldeki rutin bakım faaliyetleri sürdürülmüştür. 2020 yılı içerisinde parseldeki rutin bakım faaliyetleri devam edecek, fenolojik gözlemler alınacak, morfolojik ölçümler, meyve özellikleri ve yağ özellikleri incelenecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P06/01 Klemantin x Minneola Melez Popülasyonunda Linkage Gruplarının Oluşturulması ve Turunçgil Klorotik Cüceleşme Hastalığına Proje Başlığı Toleransı Sağlayan Gen veya Genlerle Yakın İlişkili Markırların Belirlenmesi (DoktoraTezi) Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü /MERSİN Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Deniz SANAL Proje Yürütücüleri Onur UYSAL, Bülent ALTAN, Prof. Dr. Aydın UZUN, Prof. Dr. Çiğdem ULUBAŞ SERÇE, Prof. Dr. Turgut YEŞİLOĞLU Başlama- Bitiş 01.01.2017-31.12.2020 Tarihleri Projenin Toplam 88.0000TL Bütçesi Proje Özeti Projede; TurunçgilKlorotik Cüceleşme Hastalığına dayanıklı çeşit geliştirmek amacına hizmet etmek için; ABKAE (Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü) parselinde bulunan ve hastalıklı olduğu kanıtlanan Klemantin x Minneola melezi bitkilerde yapılacak moleküler analizler ile hastalığının toleransını sağlayan gen ve genler ile ilgili yakın ilişkili markırların belirlenmesi hedeflenmektedir. Projede geçtiğimiz yıllarda hastalıksimptomlarının186 mandarin melezine ait yapraklarda nasılbiretkidebulunduğununmorfolojik gözlemler ile tespit edilerek fenotiplemede kullanılması için 0-3 skalası geliştirilmiştir. Popülasyon DArT (diversityarraytechnology) sistemi ile taranmış ve elde edilen ham veri haritalamaya uygun hale getirilmiştir. Taranan popülasyona ait veriler ile bağlantı haritası oluşturulması çalışmalarına devam edilmektedir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/14/A08/P02/02 Çatı Proje: Turunçgil Islah Materyallerinin Tanımlanması ve Farklı Değerlendirme Olanaklarının Araştırılması Alt Proje: Mandarinlerde Proje Başlığı Tam Gelişme Göstermeyen Tohumlardan Farklı Ploidi Seviyelerine Sahip Bitkilerin Elde Edilmesi Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü /MERSİN Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Güçer KAFA Proje Yürütücüleri H. İhsan TEKİN, Nesrin KARATAŞ, Ali YILMAZ, Savaş NAMDAR Başlama- Bitiş 01.01.2016-31.12.2020 Tarihleri Projenin Toplam 43.250 TL Bütçesi: Proje Özeti: Çekirdeksizlik turunçgillerde giderek önem kazanan bir özellik olup, yeni geliştirilmiş bir çeşidin gerçekten iddialı olabilmesi için olmazsa olmaz aranan şartlardan biridir. Çekirdeksizliğin mutasyonlarla ya da ploidi ıslahı ile elde edilmesi mümkündür. Şimdiye kadar kurumsal olarak mutasyon ıslahı yolu ile çekirdeksizlikeldesi için pek çok proje hazırlanmış olup yürütülmektedir. Ülkemizin dünya pazarlarındaki yarışa daha aktif ve kısa sürede ciddi manada dâhil olabilmesi için çekirdeksiz ve geççi mandarin çeşitlerine en kısa sürede sahip olması gerekmektedir. Bu sebeple farklı ploidi seviyelerine sahip mandarin bireylerinin elde edilmesi büyük önem arz etmektedir. Bu proje ile özellikle triploid ve tetraploid mandarin bireylerinin elde edilmesi amaçlanmaktadır. Bugüne kadar yapılan çalışmalar abortif nitelikli tohumlardan triploid ve tetraploid bitkilerin elde edilebildiğini ortaya koymaktadır. Konu üzerine yaptığımız ön çalışmalarda in vitro koşullarda embriyo kurtarma yapmaksızın, abortif nitelikli tohumların çimlendirilerek bitki haline getirilebileceği görülmüştür. Bu anlamda hem serbest tozlanma hem de melezleme çalışmalarından elde edilen meyvelerdeki abortif nitelikli tohumlar kullanılmak suretiyle amaçlanan özelliklere haiz bitkilerin elde edilmesi için triploid bireylerin doğrudan çeşit olabilme nitelikleri incelenerek tescili gerçekleştirilecekken, tetraploid bireylerin de triploid elde edilebilecek melezleme çalışmaları için ebeveyn olma durumu değerlendirilecektir. 2016 yılında ekimi yapılan ilk tohumlarda çimlenme ve bitki oluşum ve gelişiminde başarılı neticeler elde edilmiştir.Proje başlangıcından itibaren toplam 3188 adet bitki, Flowsitometri analizine tabi tutulacak düzeye gelmiş ve testten geçirilmiştir. Yapılan analizlerde 48 adet triploid ve 37 adet tetraploid bitki tespit edilmiştir. Söz konusu bitkilerin sağlıklı bir şekilde büyümeleri ve bahçecilik bağlamında değerlendirilebilir hale gelmeleri için rehabilitasyon çalışmaları sürmektedir. 2020 yılında analiz aşamasına yönelik bitki eldesi ve yetiştirilmesi çalışmalarına devam edilmektedir. Proje faaliyetleri sorunsuz bir biçimde yürütülmektedir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/16/A08/P02/01 Proje Başlığı Melezleme Yoluyla Yeni Mandarin Çeşitlerinin Elde Edilmesi Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü /MERSİN Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Güçer KAFA Nesrin KARATAŞ, Onur UYSAL, Mustafa ÜNLÜ, Deniz SANAL, Proje Yürütücüleri Ali YILMAZ, Savaş NAMDAR, Dr. Sefa POLATÖZ (Danışman), Doç. Dr. Aydın UZUN(Danışman), Prof. Dr. Turgut YEŞİLOĞLU(Danışman) Başlama- Bitiş 01.01.2016-31.12.2020 Tarihleri Projenin Yıllara Göre 50.000 TL Bütçesi Proje Özeti: Günümüzde kültürü yapılan birçok turunçgil tür ve çeşidi, türlerin doğal hibridizasyonu sonucunda oluşmuştur. Melezleme çalışmasında, farklı dönemlerde olgunlaşan, verim ve kalite yönünden üstün özelliklere sahip yeni turunçgil çeşitlerinin elde edilmesi amaçlanmıştır. Farklı kombinasyonların kullanılmasıyla melezlemeler yapılmış ve çok sayıda melez bitki elde edilmiştir. Bu bitkilerde ilk meyvelerin elde edilmesiyle birlikte, meyve özellikleri ile ilgili ölçüm, analiz ve değerlendirmeler yapılmış ve meyve özelikleri yönünden üstün özellikli bireylerin olduğu belirlenmiştir. 2005 yılında başlayan proje kapsamında; 2017 yılı itibariyle 56 farklı kombinasyondan elde edilen toplam 4457 melez bitki araziye aktarılmıştır. Geçen dönem 1257 bitki sökülmüş geri kalan 3200 melez bitkide gerekli gözlem ve analizler yapılmıştır. Proje faaliyetleri sorunsuz bir biçimde yürütülmektedir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/G/18/A1/P5/369 Proje Başlığı Sanayiye Yönelik Turunçgil Çeşit Geliştirme Projesi Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü /MERSİN Kuruluş TAGEM Projeyi Destekleyen Adana Bilim ve Teknoloji Üniv. Müh. ve Doğa Bil. Fak. Kuruluş Gıda Müh. Böl. Mustafa Asparuk Sinerji A.Ş. / TARGID A.Ş. Proje Lideri Dr. Güçer KAFA Nesrin KARATAŞ, Ali TEKİN, Zafer KARAŞAHİN, Zeynettin Proje Yürütücüleri BAYSAN, Onur UYSAL, Ali YILMAZ, Savaş NAMDAR, Dr. Sefa POLATÖZ (Danışman), Prof. Dr. Osman KOLA (Danışman) , Adil KOÇDEMİR (BÜGEM temsilcisi) Başlama- Bitiş 01.01.2018-31.12.2022 Tarihleri Projenin Yıllara Göre 1.yıl 25.000 TL; 2.yıl 20.000TL; 3.yıl 17.000TL; 4.yıl 21.000 TL; 5.yıl Bütçesi 25.000 TL Proje Özeti: Bu proje ile ülkemiz meyve suyu sanayiinin, işlemek üzere nitelikli ve sürdürülebilir hammadde ihtiyacının karşılanması için uygun sanayilik turunçgil çeşitlerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Hedeflenen çeşitlerin üretim yelpazesinde yer alması ve böylece üreticilere yeni bir alternatif sunulması da arzulanmaktadır. Sanayilik yeni turunçgil çeşitlerinin geliştirilmesi için mutasyon ve melezleme ıslah yöntemleri kullanılacak olup, meyve suyu sanayii için önem arz eden SÇKM/Asit oranı, SÇKM, Limonin içeriği ile usare miktarı bakımından istenilen özelliklere sahip olan mutant ya da melez bitkiler belirlenerek çeşit adayı olarak tescile sunulacaktır. Amaçlara ulaşılması halinde Türk meyve suyu sektörünün taze sıkılmış turunçgil suyu üretimi artacak olup, buna bağlı olarak toplumda artan talebin karşılanması ile üretimden tüketime değin uzanan zincirde çarpan etkisi yüksek olacağı tahmin edilen bir memnuniyete ulaşılacağı öngörülmektedir. Proje ile SÇKM/Asit oranı 16 ve üzeri değerlere sahip ve Limonin değerleri düşük, meyve suyu randımanı yüksek portakal ve mandarin melezleri elde edilmesi ve bu bireylerin çeşit olarak tescilinin gerçekleştirilerek hızlı bir şekilde sektörün hizmetine sunulması arzulanmaktadır. Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü tarafından yürütülmekte olan turunçgil çeşit geliştirme çalışmaları kapsamında oluşturulan mutant portakal, mutant mandarin ve melez mandarin popülasyonları meyve suyu sanayiinin kullanımına uygunluk bakımından incelenecektir. Bunun yanı sıra Hamlin, Akçay Şekeri, Dörtyol Yerli ve Kozan Yerli portakal çeşitlerinde akut Gama ışını uygulamasıyla mutantpopülasyon meydana getirilerek elde edilen popülasyon meyve suyu sanayiinin kullanımına uygunluk bakımından incelenecektir. Ayrıca; Klemantin mandarini X Akçay Şekeri portakalı; Klemantin mandarini X Hamlin portakalı; Klemantin mandarini X Kozan Yerli portakalı; Klemantin mandarini X Dörtyol Yerli portakalı; Klemantin mandarini X Trovita portakalı kombinasyonlarından elde edilecek melezler (tangor) meyve suyu sanayiinin kullanımına uygunluk bakımından incelenecektir. Mutasyon çalışmalarında ışınlamalar, melezleme çalışmalarında öngörülen faaliyetler yapılmış olup süreç devam etmektedir. Aralık 2019-Ocak 2020 itibarıyla meyve hasadı gerçekleştirilerek analizler devam etmektedir

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P5/1033 Proje Başlığı Turunçgil Anaç Islahı (I. Aşama) Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü /MERSİN Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Güçer KAFA

Proje Yürütücüleri Nesrin KARATAŞ, Onur UYSAL, Dr. Sevinç TEKİN, Ali YILMAZ, Savaş NAMDAR, Dr. Sefa POLATÖZ (Danışman) Başlama- Bitiş 01.01.2019-31.12.2023 Tarihleri Projenin Yıllara Göre 111.000 TL Bütçesi: Proje Özeti: Türk turunçgil tarımında mevcut zayıf yönlerin başında alternatif turunçgil anaçlarının yeterince var olmaması gelmektedir. Günümüzde mevcut üretim alanlarının çok büyük bir kısmı, anaç olarak turunç üzerine aşılı ağaçlardan oluşmaktadır. Bilhassa limon üretiminde turunç anacının alternatifsizliği ülkemize ciddi riskler de getirmektedir. Özellikle Tristeza hastalığının ülkemizde bir epidemi yapma olasılığı mevcut riskin derhal kaldırılmasına yönelik adımların atılmasını zorunlu kılmaktadır. Türk turunçgil tarımının risklerini azaltmak adına yabancı menşeli turunçgil anaçlarının üretimde kullanımı son yıllarda artış göstermesine rağmen, bu noktada pek çok sorun bulunmaktadır. Çünkü söz konusu anaçların adaptasyonu, tür ve çeşitlerle ortaya koydukları birlikteliklerin arzulanan performansı gerçekleştirememesi sebebiyle Türk turunçgil tarımının uzun vadede ihtiyacı olan “ideal anaç” için çok yönlü ar-ge faaliyetlerinin yürütülmesi gerekmektedir. Ülkemizde bu alanda başlayan çalışmalar bulunmakla beraber, seçeneklerin arttırılmasına hizmet edecek biçimde yeni ve ilave programların da hayata geçirilmesi gerekmektedir. Bu noktadan hareketle bu proje ile gelecekteki ihtiyaçları karşılamak adına bu projeyle birinci aşama olarak farklı anaçların ebeveyn olarak kullanıldığı kombinasyonlardan melez bir popülasyonun elde edilmesi amaçlanmıştır. Birinci aşamada öngörülen kombinasyonlardan elde edilecek melez popülasyonun takip eden aşamalarda anaçlık vasıflarına ilişkin ileri düzey değerlendirmelerinin yapılması planlanmaktadır. Projenin ilk aşaması olan 2019-2023 ayağında takip eden aşamalar için gerekli asgari popülasyon genişliğinin elde edilmesi hedeflenmektedir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P02/01 Kütdiken Limon, Satsuma ve Nova Mandarin Çeşitlerinde Yeni Proje Başlığı Nesil Gübre Uygulamalarının Meyve Verim ve Kalitesi ile Muhafazası Üzerine Etkileri Projeyi Yürüten Kuruluş Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü /MERSİN TAGEM Projeyi Destekleyen Hekagro Bitki Besleme Ürünleri ve Tarımsal Araştırmalar ve Kuruluş Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Dr. Güçer KAFA Onur UYSAL, Nesrin KARATAŞ, Rasim ARSLAN, Mustafa Proje Yürütücüleri ÜNLÜ, Zafer KARAŞAHİN, Deniz SANAL, E. Çağlar EROĞLU, Yusuf ARAS, Savaş NAMDAR, Dr. Sefa POLATÖZ(Danışman) Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2017-31.12.2020 Projenin Yıllara Göre 34.000 TL Bütçesi: Proje Özeti: Türkiye sahip olduğu değişik iklim ve toprak özellikleri bakımından birçok meyve türünün yetişebildiği bir ülkedir. Türkiye meyveciliği incelendiğinde turunçgillerin Dünya üretimine paralel olarak ülkemizde de en fazla artış gösteren meyve türü olduğu görülmektedir. Türlere ve çeşitlere göre değişen kalite parametrelerini bakım koşulları, kullanılan anaç, uygun hasat dönemleri ve ekoloji gibi faktörler etkilemektedir. Dünya turunçgil üretimi 146.599.168 tona ulaşmıştır. Ülkemiz turunçgil üretimi 4.769.726 tondur (FAO, 2020). Turunçgil yetiştiriciliğinde görülen hızlı artış yanında bazı yetiştiricilik sorunlarının olduğu bir gerçektir. Bu sorunlardan birisi olarak da ağaçların beslenmesi gösterilebilir ki, turunçgil ağaçlarının yetiştirme merkezlerine göre değişmekle birlikte makro ve mikro besin elementleri bakımından yetersiz beslendiği saptanmıştır. Bitki besin maddeleri noksanlıkları değişik toprak ve değişik ekolojik koşullarda farklı olabilmektedir. Bu çalışmada yeni nesil gübre uygulamalarının Kütdiken limon, Satsuma ve Nova mandarin çeşitlerinde meyve verim ve kalitesi ile muhafaza süresine etkileri belirlenecektir. Bunların sonucu olarak klasik gübre uygulamaları ile yeni nesil gübre uygulamaları arasındaki farklar görülüp, bunların yetiştiriciliğe aktarılması hedeflenmektedir. Çalışmada yeni nesil ve klasik gübre uygulamaları yapılmış olup, Kütdiken limon, Satsuma ve Nova mandarin çeşitlerinde verim ve pomolojik özellikler, uygulamaların muhafaza süresine etkileri, toprak ve yapraktaki makro-mikro besin elementlerinin değişimleri incelenmektedir. Elde edilen verilerin değerlendirme işlemleri devam etmektedir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/16/A8/P06(01-2) Gaziantep, Kilis ve Hatay İlleri Yabani Zeytin (O. europaea L. Proje Başlığı subsp. oleaster) Popülasyonlarından Seleksiyon Yoluyla Çeşit Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü/ GAZİANTEP Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Hatice GÖZEL Sibel AKTUĞ TAHTACI, Dr. Ajlan YILMAZ, Dr. Nurengin Proje Yürütücüleri METE, Hükümran GÜL, Prof. Dr. Mürüvvet ILGIN, Prof. Dr. Celil TOPLU, Doç. Dr. M.Taha ÖZKAYA Başlama-Bitiş 01.01.2016-31.12.2020 Tarihleri Proje Bütçesi 2016:5000 2017:5000 2018:5000 2019:5000 Proje Özeti Zeytin yetiştirilen ülkelerde birçok çeşit, “O. europaea L. subsp. oleaster” olarak bilinen yabani zeytin tiplerinin doğadan yapılan seleksiyonlar sonucunda kültüre alınmasıyla ortaya çıkmıştır. Ülkemiz, zeytinin anavatanı içinde yer alması nedeniyle zeytin genetik kaynakları bakımından birçok doğal yabani zeytin popülâsyonlarına sahiptir. Yabani zeytin tipleri içerisinden yapılacak seleksiyon çalışması ile zeytin üretimi ve zeytinyağı kalitesine katkı verilebileceği düşünülmektedir. Gaziantep, Kilis ve Hatay illerinde yapılacak olan bu çalışma ile yabani zeytin tipleri içerisinde; düzenli verim, verimlilik, yağ oranı, erkencilik gibi özellikler incelenmektedir. Projede, Hassa ve İslahiye ilçelerinde daha önce gözlemleri yapılmış olan ve öne çıkan toplam 29 genotipte aşı kalemi temini için budama işlemi gerçekleştirilmiştir. Kilis ilinde belirlenen genotiplerde gözlemlere devam edilmiş, verimde olan genotiplerden meyve örnekleri alınarak analizler yapılmıştır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/B/20/A1/P5/2241 Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Zeytinde Çeşit Geliştirme Alt Proje Başlığı Proje 4 :GAP Bölgesi Sulu ve Kuru Koşullarında Bazı Yerli ve Yabancı Zeytin Çeşitlerinin Performanslarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü /GAZİANTEP Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Hatice GÖZEL Sibel AKTUĞ TAHTACI, Dr. Ajlan YILMAZ, Mehmet Fatih Proje Yürütücüleri BATMAZ, Burcu KARUSERCİ, Dr. Kamil SARPKAYA, Ahmet ŞAHAN, Dr.Gökhan AKKUŞ, İsmail TURANOĞLU, Hükümran GÜL, Serkan KAPTAN, Prof. Dr. Bekir Erol AK Başlama-Bitiş 01.01.2019-31.12.2024 Tarihleri Proje Bütçesi 2019:5000 Proje Özeti Bahçe tesisinde çeşit seçimi oldukça önemlidir. Tür ve çeşitlerin, değişik lokasyonlarda yetiştirilerek, o yörelere sağlıklı uyum gösterip göstermediklerini belirlenmektedir. Son yıllarda Türkiye genelinde olduğu gibi Gaziantep’te de zeytin yetiştiriciliğine olan talep artmış olup çeşit seçimi konusunda tereddütler yaşanmaktadır. Bölgemize getirilen zeytin fidanlarının neredeyse %90’ını, Gemlik ve Ayvalık çeşitleri oluşturmaktadır. Gemlik çeşidinde; kabuk kalınlaşması, erken büzüşme ve dökülmeler, Ayvalık çeşidinde ise geç meyveye yatma, az ürün verme konusunda şikayetler olmaktadır. Bu proje ile GAP bölgesinde sulu ve kuru koşullarda, bazı yerli ve yabancı zeytin çeşitlerinin performanslarını karşılaştırarak çeşit tercihinin belirlenebilmesi ve çiftçilere çeşit önerisinde bulunularak bölgedeki zeytin yetiştiriciliğinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada; Yuvarlak Halhalı, Ayvalık, Manzanilla, Gemlik, Sarı Ulak, Memecik, Eğriburun Nizip, EğriburunTatayn, Kilis Yağlık, Nizip Yağlık, Sorani, Kaisy ve Arbequine çeşitleri kullanılmıştır. Gaziantep'te sulu ve kuru koşullarda, Şanlıurfa 'da sulu koşullarda tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak 2010 yılında tesis edilmiş, 2017 ve 2018 yıllarında verim ve pomolojikdeğerlerlendirmeler yapılarak arasonuç raporu sunulmuştur. 2019 yılında gözlem-değerlendirme ve kültürel bakım uygulamalarına devam edilmiştir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/B/20/A1/P5/2269 Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Zeytinde Çeşit Geliştirme Projesi Proje Başlığı Alt Proje 2 : Kilis Yağlık ve Nizip Yağlık Zeytin Çeşitlerinde Klon Seleksiyonu II Projeyi Yürüten Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü GAZİANTEP Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Hatice GÖZEL Sibel AKTUĞ TAHTACI, Dr. Ajlan YILMAZ, Mehmet Fatih Proje Yürütücüleri BATMAZ, Burcu KARUSERCİ, İpek SEZER, Hükümran GÜL, Serkan KAPTAN, Prof. Dr. Celil TOPLU Başlama-Bitiş 01.01.2019-31.12.2024 Tarihleri Proje Bütçesi 2019:5000 Proje Özeti Kilis Yağlık ve Nizip Yağlık zeytin çeşitlerinde verim, yağ oranı (%), periyodisite eğilimi ve boncuklu meyve oluşumu bakımından standart Kilis Yağlık ve Nizip Yağlık çeşitlerinden daha iyi özellikte olan tipleri belirlemek ve çiftçinin hizmetine sunmak amaçlanmıştır. 2004- 2009 yılları arasında yürütülen seleksiyon çalışması sonunda Nizip Yağlık ve Kilis Yağlık zeytin çeşitlerinden öne çıkan 8’er tip belirlenmiştir. Seçilen bu tipler, , 6x5 m aralıkla dikilen Gemlik zeytin çeşidi üzerine aşılanmıştır. Araştırma, Tesadüf Parselleri Deneme desenine göre 7 tekerrürlü olarak kurulmuştur. Kilis Yağlık çeşidi için tozlayıcı olarak belirlenen Edincik Su ve Ayvalık zeytin çeşitlerinin fidanları da araştırma parseline dikilmiştir.2013 yılında DHMİ tarafından proje alanına lojman yapılması nedeniyle fidanlar, sökülerek başka bir parsele dikilmiştir. Taşınmadan kaynaklı olarak yeni parselde, ilerleyen süreçte fidan kayıpları yaşanmıştır. PDT’de bilgi verilmek suretiyle projedeki fidan ve aşı tamamlama işlemlerine devam edilmiştir. 2018 yılı gelişme döneminde de eksiklikler tamamlanmaya çalışılmış ancak parseldeki fidan sayılarındaki yetersizlik ve yaş farkı göz önüne alınarak Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü ve Hatay Zeytincilik Araştırma Enstitüsü araştırma alanlarında yeniden bahçe tesisi yapılması için gerekli hazırlıklara başlanmıştır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/B/20/A1/P5/2073 Proje Başlığı Zeytinde Bodur Anaç Geliştirme İmkânlarının Araştırılması Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Projeyi Yürüten Kuruluş YALOVA Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Emre BİLEN

Proje Yürütücüleri Dr. Nesrin AKTEPE TANGU, Dr. Mehmet Emin AKÇAY, Dr. Öznur ÇETİN Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2020 – 31.12.2024 2020: 20.000TL 2021: 20.000TL 2022: 10.000TL 2023: Projenin Toplam Bütçesi 10.000TL 2024: 10.000TL Proje Özeti : Bitki ıslahında amaç, bir çeşidin üretim sisteminde kullanılması için gerekli olan tüm özellikleri içermesidir. Ancak dayanıklılık, yüksek verim ve kalite gibi istenilen tüm özellikleri bir arada gösteren genotipler geliştirmek mevcut bilgi birikimimiz ile her zaman mümkün olmamaktadır. Böyle durumda istenilen özelliklere sahip anaç ve kalem bir araya getirilerek yetiştiricilik ihtiyaçlarımızı karşılayacak bitkiler elde edilebilir. Çevresel faktörlere de bağlı olarak bazı genetik özellikler bitkinin anaç veya kalem olarak kullanıldığı durumlarda pozitif bir unsur olarak ortaya çıkar iken bazı durumlarda bitkinin anaç kullanılmadan tek başına dikildiği durumlarda olumsuz bir özellik olarak ortaya çıkabilmektedir. Dolayısı ile Anaç x Kalem x Çevre 3 lü ilişkilerinden biri bile değişse çok değişik sonuçlar elde edilebilmektedir. Bu nedenlerden dolayı anaç ıslahı karmaşık bir süreçtir. Bu bilgiler göz önünde bulundurularak hazırlanan proje kapsamında sofralık zeytin yetiştiriciliğinde günümüz yoğun yetiştiricilik anlayışının kaçınılmaz gerekliliklerinden biri olmaya başlayan yoğun mekanizasyona uygun dolayısı ile bodur özelliklere sahip anaç çeşitleri ıslah edilmek istenmektedir. Bu amaç ile daha önce yapılan projelerde melezlenmiş enstitü bahçemizde yer alan genotipler bir de bu gözle değerlendirilecek ve uygun olanlar belirlenmeye çalışılacaktır. Anahtar Kelimeler: zeytin, ıslah, anaç

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler

Proje No TAGEM/BBAD/Ü/19/A1/P7/1282 Proje Başlığı Organik Zeytin Yetiştiriciliğinde Bahçe Zemin Yönetimi - II Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Projeyi Yürüten Kuruluş Enstitüsü/YALOVA

Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Emre BİLEN Dr. Nesrin AKTEPE TANGU, Mustafa BIYIKLI, Özlem Bengü DAŞ KILIÇ, Gülşah MISIR BİLEN, Seda KAYAHAN, Proje Yürütücüleri Aylin GÜÇLÜ ÖZDEMİR, Dr. Yasin ÖZDEMİR, Gürsel ÇETİN, Hande UÇAR ÖZKAN Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2019 – 31.12.2023 2019: 15.000 TL 2020: 15.000 TL 2021: 15.000 TL 2022: Projenin Toplam Bütçesi 15.000 TL 2023: 15.000 TL Proje Özeti : Son istatistiklere bakıldığında Türkiye’deki zeytin bahçelerinin yaklaşık %10 unun organik olarak yetiştiriciliğinin yapıldığı görülmektedir. Ancak bu bahçelerdeki üretim etkinliği İtalya ve İspanya gibi önemli üretici ülkelere nazaran çok düşük kalmaktadır. Üretim etkinliğindeki bu yetersizlikler genel olarak temel yetiştiricilik ile ilgili yapılan hatalardan kaynaklanmaktadır. Bahçe zemin yönetimi başarılı ve sürdürülebilir bir zeytin üretimi için yetiştiriciliğin önemli boyutlarından biridir. Örtü bitkisi ve organik malç, verimin sürdürülebilir olarak arttırılmasında, zeytin kalitesinin arttırılmasında ve üretimde gübre gibi girdilerin kullanımına olan ihtiyacı azaltarak çevreye olan olumsuz etkilerinin sınırlandırılmasına katkı sağlayabilmektedir. Bu bilgiler ışığında Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsünde 4 farklı bahçe zemin yönetimi metodu uygulanmaktadır. Bu 4 metot, geleneksel toprak işleme (doğal vejetasyonun düzenli aralıklar ile işlenerek temiz tutulduğu alanlar) işlemesiz toprak yönetimi, organik malç (saman), örtü bitkisi (fiğ+yulaf), uygulamalarının organik zeytin üretiminde, verim ve kalite üzerine olan etkileri değerlendirilerek, üretimde sürdürülebilirliğe katkısı olacak, üreticilere tavsiye edilebilecek yetiştirme yöntemlerinin belirlenmesi hedeflenmektedir. Araştırmada kullanılan zemin yönetimi metotlarının araştırma periyodunda zeytin verim ve kalitesi üzerine istatistiki düzeyde önemli etkileri olup olmadığı belirlenmektedir. Toprak analizleri yapılarak uygulamaların toprak üzerindeki etkileri değerlendirilmektedir. Üreticiler tarafından tercih edilen geleneksel toprak işleme yöntemlerinin diğer uygulamalar ile karşılaştırıldığında verim ve kalite açısında olumlu herhangi bir etkisi var mı değerlendirilmektedir. Tüm uygulamalar için ayrıca maliyet analizleri gerçekleştirilmektedir. Anahtar Kelimeler: işlemesiz toprak yönetimi, malç, örtü bitkisi, toprak işleme

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P5/1040

Proje Başlığı Farklı Terbiye Sistemlerinin Trabzon Hurmasının Verim ve Kalitesi Üzerine Etkileri Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Projeyi Yürüten Kuruluş Enstitüsü/YALOVA Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Aydoğan Fidancılık Proje Lideri Dr. Nesrin AKTEPE TANGU Dr. M. Emin AKÇAY, Dr. Adnan DOĞAN, Dr. Arzu ŞEN Dr. İdris MACİT (Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü) Proje Yürütücüleri Dr. Nilüfer AKSU USLU (Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü) Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2019 - 31.12.2023 Projenin Toplam Bütçesi 2019: 60.000 TL Toplam: 160.000 TL Proje Özeti Çalışma Yalova ve Samsun’da olmak üzere iki lokasyonda yürütülmektedir. Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından, seleksiyon ıslahı ile geliştirilen Yeşilırmak ve Türkay çeşitleri ile RojoBrillante ve Fuyu çeşitleri çalışmanın materyalini oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında, Yalova ve Samsun lokasyonları içi gereken 'RojoBrilliante' ve 'Fuyu' çeşitlerine ait fidanlar Aydoğan fidancılık, 'Yeşilırmak' ve 'Türkay' çeşitlerine ait fidanlar ise Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından üretilerek ve kurumumuza teslim edilmiştir. 2019 yılı gelişme döneminde Fuyu ve RojoBrillante çeşitlerine ait fidanlar Samsun lokasyonuna gönderilmiştir. Gönderilen fidanlarla beraber Samsun lokasyonunda deneme bahçesi kurulmuştur. Yalova lokasyonunda, Fuyu ve RojoBrillante (fidanlar hazır olduğu için dikimi 2018 yılında gerçekleştirildi) çeşitleri ile kurulan bahçenin bakımı yapılmış olup, proje kapsamında uygulamaya alınan terbiye sistemlerine ait şekil verme işlemleri bitkilerin gelişme durumuna göre oluşturulmuştur. 23.12.2019 tarihinde, Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından üretimi gerçekleştirilerek, gönderilen ‘Yeşilırmak’ ve ‘Türkay’ çeşitlerine ait fidanların Yalova lokasyonunda dikimleri gerçekleştirilmiştir. Her iki lokasyonda deneme bahçelerinin kurulma işlemi tamamlanmış durumdadır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/A08/P06/01

Proje Başlığı Melezleme Yolu İle Yeni Zeytin Çeşitlerinin Elde Edilmesi-2 Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü/YALOVA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Nesrin AKTEPE TANGU Proje Yürütücüleri Dr. M. Emin AKÇAY, Dr. Emre BİLEN, Cemil HANTAŞ Başlama- Bitiş 01.01.2017 - 31.12.2021 Tarihleri Projenin Toplam 2019: 27.000TL Toplam: 135.000 TL Bütçesi: Proje Özeti 1990 yılında melezleme çalışmalarıyla başlayan çalışmanın devamı projenin materyalini, melez bireylerden 23 siyah sofralık, 3 yeşil sofralık olarak seçilen genotipler oluşturmaktadır. Seçilen genotiplerle 2014 yılında kurulan deneme bahçesinde; 2019 yılı gelişme döneminde kültürel işlemler (sulama, gübreleme, yabancı ot mücadelesi, budama gibi) yerine getirilerek bakımlarına devam edilmiştir. Parselde seçilen bütün genotiplerde çiçek gözlenmiş olup bazı genotiplerde çiçeklenmenin oldukça yoğun olduğu belirlenmiştir. Ancak meyve tutumu aşamasında aynı derecede olumlu sonuçlar alınmamıştır. Hastalık ve zararlılarla sistemli bir mücadele yapılmış olmasına rağmen yoğun pamuklu bit zararı gözlenmiştir. Çiçeklenme dönemi boyunca gerçekleşen fenolojik dönemler kayıt altına alınmıştır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/B/20/A1/P5/2082

Proje Başlığı Trabzon Hurmasında Burukluğun Giderilmesi İçin Yapılan Uygulamaların Pazarlama Sürecine Adaptasyonu Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Projeyi Yürüten Kuruluş Enstitüsü/YALOVA TAGEM Aydoğan Fidancılık- YALOVA Projeyi Destekleyen Anadolu Etap - İSTANBUL Kuruluş Agrofresh - İSTANBUL Carmen Tarım - YALOVA

Proje Lideri Dr. Arzu ŞEN Proje Yürütücüleri Dr. Nesrin AKTEPE TANGU, Ertürk İNCE

Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2020 - 31/12/2022 Projenin Toplam Bütçesi: 2020: 30.000 TL 2021: 30.000 TL Proje Özeti : Dünyada çoğunlukla subtropik iklim koşullarında yetiştiriciliği yapılan bir meyve türü olan Trabzon Hurması’nın yetiştiriciliğinde, Türkiye diğer üretici ülkeler arasında ilk 10’a girmektedir. Trabzon hurmalarının depolama ömrü; hasat olgunluğu ve yetişme koşullarına bağlı olarak çeşitler arasında büyük ölçüde değişmektedir. Pazarlarda bulunma süresi hasat zamanıyla sınırlı kalmaktadır. Trabzon hurmalarının pazarlarda daha uzun süre bulunabilmesi ve rasyonel bir pazarlamanın yapılabilmesi için bazı “Trabzon Hurması” çeşitlerinin soğukta muhafaza edilmesi gerekmektedir. “RojoBrilliante” ve Hachiyaçeşileri yaklaşık 5 aylık bir muhafaza süresine sahiptir. Bu dönemde kalitenin de korunarak yapılması planlanan yeme olumu çalışmaları meyvenin fizyolojisini tanımlamak açısından yol gösterici olacaktır.Trabzon Hurmasında görünüm, ürünün pazar değerini belirlemede kullanılan en önemli kalite faktörüdür. Kalite; sertlik, irilik, renk, meyvenin durumu ve bozulma miktarına göre değerlendirilmekte olup, özellikle olgunlaşan meyvedeki renk değişimi ile şeker içeriği ve burukluk pazarlamada en önemli parametreler olarak değerlendirilmektedir. Trabzon hurmasında meyve hasat tarihine karar verilirken, meyvenin pazara sunum konusunun oldukça iyi değerlendirilmesi gerekmekte ve meyvelerin depolanması düşünülüyorsa, hasadın optimum zaman yapılması gerekmektedir. Ancak bu dönemde hasat edilen meyvelerin tamamının yeme olumunda olmayacağı unutulmamalıdır. Eğer meyveler depolanmadan pazarlanacaklarsa yeme olumu için mutlaka bir olgunlaştırma işleminin yapılması gerekmektedir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P5/932 Farklı Zamanlarda Hasat Edilen Fuerte ve Hass Avokado Proje Başlığı Çeşitlerinde Putresin ve Salisilik Asit Uygulamalarının Hasat Sonrası Fizyolojisi Üzerine Etkileri Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü /ANTALYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Cemile Ebru ONURSAL Dr. Işılay YILDIRIM, Kimya Müh. Tuba SEÇMEN, Mahmut Alper Proje Yürütücüleri ARSLAN, Prof.Dr. Mehmet Ali KOYUNCU, Araş.Gör. Derya ERBAŞ Başlama- Bitiş 01.01.2019- 31.12.2021 Tarihleri Projenin Toplam 2019: 27.500 TL 2020: 22.500 TL Bütçesi Proje Özeti Bu projede, avokado meyvelerinde depolama ve raf ömrü sırasında kalitenin daha uzun süre korunması ve farklı hasat dönemlerinin muhafaza süresince kalite değişimleri üzerine etkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla projede Fuerte ve Hass avokado çeşitlerinde 45 gün aralıklarla üç dönemde hasat yapılacak, hasat edilen meyvelere farklı dozlarda (0.5, 1, 2 ve 4 mM) putresin ve salisilik asit uygulamaları yapılarak hasat zamanı ve uygulamaların derim sonrası fizyolojisi üzerine etkileri araştırılacaktır. Uygulamalar yüzey yapıştırıcı kullanarak (Tween-20) 10 dakika süreyle daldırma şeklinde yapılacaktır. Sulu kontrol uygulaması için örnekler saf suya daldırılacaktır. Kontrol uygulaması meyvelerine ise hiçbir uygulama yapılmayacaktır. Uygulamalardan sonra meyveler 6oC sıcaklık ve % 90±5 nisbi nem koşullarında 60 gün süreyle depolanacaktır. Depolama başlangıcında, 15 gün aralıklarla soğuk muhafazadan çıkarılan meyve örneklerinde ve raf ömrü için 20°C’de olgunlaştırılan meyvelerde fiziksel ve kimyasal analizler yapılacaktır. 2019 yılında proje kapsamında Hass çeşidinde 45 gün aralıklarla 3 hasat yapılmıştır. Hasattan sonra meyve örneklerine uygulamalar yapılmış ve meyveler 6oC sıcaklık ve % 90±5 nisbi nem koşullarında 60 gün süreyle depolamaya alınmıştır. Muhafaza süresince 15 gün aralıklarla alınan meyve örneklerinde ve raf ömrü için 20°C’de 5 gün süreyle bekletilen meyvelerde kalite analizleri yapılmıştır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/11/A08/P02 Proje Başlığı Mutasyon Islahı ile Cara CaraNavel (Citrussinensis (L.) Osbeck ) (TUR020-438) Portakalından Yeni Çeşitlerin Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal araştırma Enstitüsü /ANTALYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr.Zeynep ERYILMAZ Proje Yürütücüleri Dr.Işılay YILDIRIM, Gülay DEMİR, Burak KUNTER Başlama- Bitiş 01.01.2018- 31.12.2022 Tarihleri Projenin Toplam 2018: 14250 TL 2019: 5750 TL 2020: 6750 TL Bütçesi: 2021: 6750 TL 2022: 10250 TL Proje Özeti : Turunçgil yetiştiriciliği gerek dünyada gerekse ülkemizde hızlı birgelişme süreci içerisindedir. Ülkemizde iç ve dış pazar istekleri ne uygun turunçgil tür ve çeşitlerinde; verimlilik, meyve kalitesi ve karlılığı artırmak için seleksiyon, melezleme, mutasyon ıslahı programlarının yürütülmesi oldukça önemlidir.Gelenekse lıslah metotları ile turunçgilleri ıslahı etmek uzun zaman almaktadır.Turunçgil türleri arasındaıslah açısından önemli sorunları olan türlerden biri de portakallardır. Turunçgillerde tomurcuk varyasyonları şeklinde sonuçlanan mutasyonlara çok sık rastlanmaktadır.Turunçgillerde mutasyon sonucu meydana gelen çeşitlerin yüzdesi, diğer meyvelerden daha yüksektir. Dünyadaki önemli turunçgil çeşitlerinin hemen hemen tümü, orijinal tiplerden doğal mutasyonlar yoluyla ortaya çıkmıştır .Ülkemizde bugüne kadar turunçgillerde mutasyon ıslahı ile yeni çeşitlerin geliştirilmesi konusunda çok az çalışma yapılmıştır. Yapılan mutasyon ıslahı çalışmalarında Cara Cara Navel (TUR020-438 ) portakal ile ilgili bir çalışmaya rastlanılmamıştır.Bu çalışmada projenin 1. diliminde mutasyon ıslahı yöntemi ile, Cara CaraNavel ( TUR020-438 ) portakalının aşı kalemlerine 60Co kaynağından 40- 50-60-80 gray dozlarında gama ışını uygulanarak bunların Yerli turunç anacı üzerine aşılanması ile elde edilen M1V3 aşamasına getirilmiş bireylerin araziye dikilerek verim ve kalite yönünden üstün, daha renkli, farklı zamanlarda olgunlaşan tipler belirlenmesi ve ülkemize has çeşitlerin elde edilmesi amaçlanmaktadır. Projede 2019 yılında yaşanan dolu zararından dolayı fidanlarda gövdelerinde ve yapraklarda çok büyük zararlar meydana gelmiştir. Bu nedenle portakal parselinde bulunan fidanlarının toparlanabilmesi için ilaçlama, gübreleme, budama yabancı ot kontrolü gibi kültürel bakım işleri yapılmıştır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P5/931 Proje Başlığı Bazı anaçların Meyer, Limoneria 8A ve BATEM Pınarı Limon Çeşitlerinde Verim ve Meyve Kalitesi Üzerine Etkileri Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü /ANTALYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Gülay DEMİR

Proje Yürütücüleri Dr.Ertuğrul TURGUTOĞLU, Dr.Şenay KURT, Dr.Mehmet ÖZDEMİR – Dr. Zeynep ERYILMAZ Başlama- Bitiş 01/01/2019 - 31/12/2023 Tarihleri Projenin Toplam 2019 - 6000 TL 2020 – 6000 TL 2021- 5000 TL Bütçesi: 2022- 6500 TL 2023 - ……..TL Proje Özeti: Ülkemizde turunçgillerde genellikle turunç anacı kullanılmaktır. Son zamanlarda turunçgil fidancıları tarafından Volkameriana (Citrusvolkameriana Tan. ve Pasq.) ve Kaba limon (CitrusjambhiriLush.), anaçlarının limon çeşitleri için anaç olarak kullanılmaya başlandığı görülmesine rağmen bu anaçların bölgemizdeki performansları yeterince incelenmemiştir. Bu amaçla proje kapsamında ülkemizde son yıllarda yetiştiriciliği yaygınlaşmakta olan Meyer, Limoneria 8A, BATEM Pınarı limon çeşitlerinin meyve verim ve kalitesi üzerine Yerli turunç (Citrusaurantium L. var. “Yerli”),Carrizositranjı(Poncirustrifoliata Raf x CitrussinensisOsb. var..Carrizo), Volkameriana(Citrusvolkameriana Tan. vePasq.) ve Kaba limon (CitrusjambhiriLush.), anaçlarının etkileri araştırılacaktır. Proje sonucunda limon çeşitleri için uygun anaç tavsiyeleri ortaya konulması hedeflenmektedir. Projede kullanılacak olan anaçlara ait tohumlar elde edilerek tohum ekimleri yapılmıştır. Şaşırtma boyuna gelen çöğürler fidan torbalarına şaşırtılarak kültürel bakım işlemleri gerçekleştirilmiştir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P5/998 Litchi (Litchichinensis) ve Longan (Dimocarpus longan) Meyve Proje Başlığı Türlerinin Hava Daldırma İle Çoğaltılması Üzerine Farklı Dönem ve Bitki Büyüme Düzenleyicilerinin Etkilerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü /ANTALYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Beyza BİNER Proje Yürütücüleri Dr. Banu DAL, Dr.Mehmet ÖZDEMİR, Prof. Dr. Hamide GÜBBÜK Başlama- Bitiş 01.01.2019- 31.12.2021 Tarihleri Projenin Toplam 21.450 TL Bütçesi: Proje Özeti: Bu konuda bilimsel olarak ilk adaptasyon çalışması altı farklı tropik meyve türü ile Antalya’nın Gazipaşa ilçesinde başlatılmıştır. Adaptasyon çalışmalarının sonuçlarına göre; meyvelerin albenisi, damak tadımıza uygunluk, soğuklara dayanıklılık ve raf ömrünün uzunluğu açısından denenen türlerden litchi ve longan türleri ön plana çıkmıştır. Bununla birlikte, bu parselden elde edilen litchi ve longan meyvelerine iç piyasada fazla talep olmuştur. Bu durum ise fidan taleplerinin artmasına neden olmuştur. Bu türlerdeki fidan ihtiyacının karşılanması için çoğaltma çalışmalarının bir an önce başlanılmasına ihtiyaç duyulmuştur. Bu nedenle planlanan projede, litchi ve longanın hava daldırma ile çoğaltılması üzerine farklı dönemlerin ve bitki büyüme düzenleyici konsantrasyonlarının etkilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Uygulamalar nisan ve eylül ayları olmak üzere 2 farklı dönemde yapılacaktır. Bitkiler üzerinde seçilen dallarda 2-3 cm genişliğinde kabuk çıkartılacak ve kontrol dışında 3 farklı IBA konsantrasyonu uygulanacaktır. Daha sonra köklenmiş dallar kesilerek köklenme oranı, kök sayısı, en uzun ve ortalama kök uzunluğu ve kök kalınlığı belirlenecektir. Köklenen dallar torf:perlit içeren torbalara aktarılacak, kontrol dışında torbaların bir kısmına bakteri içerikli gübre, bir kısmına ise solucan gübresi uygulanacaktır. Proje sonucunda; litchi ve longan türlerinin hava daldırma ile çoğaltma olanakları belirlenecektir. Antalya ili Gazipaşa ilçesi Macar beldesinde açık arazide yetiştirilen ‘Brewster’ ve ‘Mauritus’ litchi çeşitleri ile ‘Kohala’ longan çeşidi üzerinde nisana ayında hava daldırma uygulamaları yapılmıştır. Öncelikle uygulama yapılacak dallar belirlenmiş ve belirlenen dallar üzerinde 2-3 cm uzunluğundaki kabuk çepeçevre çıkartılmış ve bu dallara 2000, 3000 ve 4000 ppm IBA uygulamaları yapılmıştır. Açılmış olan kabuğun üzeri nemlendirilmiş kokopit ile kaplanmış ve en son polietilen torba ile hava almayacak şekilde sıkı bir halde bağlanmıştır. Kontrol uygulamasında ise herhangi bir uygulama yapılmadan açılan yara dokunun üzeri uygulama yapılan dallarda olduğu gibi kokopitle kaplanarak yine polietilen torba ile kapatılmıştır. Köklenmelerin dışarıdan gözlenmesiyle birlikte köklenmiş bölgenin hemen altından dallar kesilerek enstitümüz seralarına getirilmiştir. Birinci aşamaya ait ölçümler yapıldıktan sonra bitkiler 2:1torf-perlit içeren saksılara aktarılmıştır. Yine eylül ayında Gazipaşa ilçesine gidilerek belirlenen dallar üzerinde hava daldırma uygulamaları tekrarlanmıştır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P09/03 Proje Başlığı Antalya Koşullarında Pitaya ve Passifloranın Yetiştirme Olanaklarının Araştırılması Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü /ANTALYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Beyza BİNER

Proje Yürütücüleri Dr. Banu DAL, Dr. Işılay YILDIRIM, Dr. Mehmet ÖZDEMİR, Prof. Dr. Hamide GÜBBÜK Başlama- Bitiş 01.01.2017-31.12.2020 Tarihleri Projenin Toplam 2017: 75050 TL 2018: 14400 TL 2019: 13800TL 2020: 9000 TL Bütçesi Proje Özeti: Ülkemizde son yıllarda alternatif meyve türlerine olan ilgi gittikçe artmaya başlamıştır. Bu ilginin artışında, tropik meyvelerin yüksek ekonomik getirisi yanında bu meyve türlerinin insan sağlığına olan olumlu etkileri ve tüketicilerin fonksiyonel gıdalara ilgisinin artmasını sebep olarak gösterebiliriz. Ülkemizde muz dışında yaygın olarak ticari yetiştiriciliği yapılan tropik meyve türü henüz sınırlıdır. BATEM, Akdeniz Üniversitesi ve Antalya İl Tarım ve Orman Müdürlüğü tarafından ortaklaşa yürütülen tropik meyve türleri adaptasyon çalışmalarında (Gazipaşa) pitaya ve passifloranınümitvar olduğu gözlenmiştir. Dolayısı ile pitaya ve passiflora meyvesini üretmek isteyen üreticilerimizin bölgemizde Gazipaşa dışında nerelerde üretilebileceği ile ilgili soruları ile de karşılaşılmaktadır. Ayrıca Gazipaşa ve Alanya ilçelerimiz gibi mikroklima özelliği gösteren yerlerde üretim yapılabilecek alanlar oldukça sınırlıdır. Bu nedenle bu bölgenin dışında kalan, bu mikroklima alanlarına göre nispeten biraz daha serin alanlarda da bu türlerin üretimi ile ilgili yapılacak çalışmaya ihtiyaç duyulmuştur. Projede pitaya ve passiflora türlerinin, Antalya koşullarında hem örtü altında, hem de açıkta yetiştirilme potansiyelinin ortaya konulması hedeflenmektedir. Çelikle çoğaltılarak dikimleri gerçekleştirilmiş olan passiflora ve pitaya bitkilerinde terbiye sistemi üzerinde şekil budamaları gerçekleştirilmiştir. Hem açıkta hem örtü altında bulunan bitkilerde kültürel işlemler gerçekleştirilmiş ve fenolojik gözlemler alınmıştır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/B/20/A1/P5/1730 Proje Başlığı Melezleme Yoluyla Yeni Mandarin Çeşitlerinin Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü /ANTALYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Ertuğrul TURGUTOĞLU Proje Yürütücüleri Şenay KURT, Gülay DEMİR Başlama- Bitiş 01.01.2020-31.12.2024 (Sürekli proje) Tarihleri Projenin Toplam 2019: 12.000 TL 2020: 15.000 TL 2021: 17.000 TL Bütçesi 2022: 20.000 TL 2023: 23.000 TL 2024: 25.000 TL Proje Özeti Projede; Klemantin mandarininin ağırlıklı olarak ana olarak kullanılmasıyla turunçgil tür ve çeşitleri arasında kontrollü melezlemeler yapılarak; bol ve kararlı verime sahip, yüksek oranda partenokarpik ve pazarlanabilir irilikte meyve oluşturan, erkenci, orta mevsim veya geççi, kaliteli mandarin melezlerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Bu çalışma sonunda arzu edilen özellikleri taşıyan melez çeşitlerin elde edilmesiyle, verimli ve kaliteli mandarin melezleri ülkemiz turunçgil yetiştiricilerinin hizmetine sunulacak ve böylece ihracat şansı yüksek yeni melez çeşitlerle kurulacak bahçeler sayesinde, üreticilerimizin gelirlerini arttırması sağlanacaktır.Bu hedeflere ulaşmak amacıyla 2009 yılında projede ilk yapılan 6 farklı kombinasyona ait melez bireyler arasından seçilen 13 adet ümitvar bireyin değerlendirme parselinde kültürel bakım işlemlerine devam edilmiştir. Satsuma x Klemantin ve Satsuma x SRA-90 Klemantin melezleri arasından da 12 ümitvar birey seçilerek 2015 yılı ilkbahar döneminde bu bireyler ile değerlendirme parseli oluşturulmuştur. 2019 yılında yapılan kontrollü melezlemeler sonucu elde edilen melez çöğürlerin şaşırtmaları ve kültürel bakım işlemleri yapılmıştır. 2019 yılında meydana gelen dolu afeti nedeniyle parselde zararlanmalar meydana gelmiş olması nedeniyle 2019-2020 döneminde parselde bazı bireylerde yeterli sayıda meyve oluşmamış ve sadece meyve veren bireylerde pomolojik analiz çalışmaları yapılmıştır. Yıl boyu hem seçim parsellerinde hem de değerlendirme parsellerinde bulunan bireylerin kültürel bakım işlemlerine devam edilmiştir.2020 yılında da proje parsellerinde kültürel bakım işlemlerine devam edilecektir. Proje kapsamında çiçek açan ve meyve veren bireylerde fenolojik gözlemler ve pomolojik analiz çalışmaları gerçekleştirilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/16/A08/P02/04 Çekirdeksiz, Dikensiz ve Periyodisite Göstermeyen Mutant Yerli Proje Başlığı Mandarin ve Antalya Yerli Yuvarlak Limon Tiplerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü /ANTALYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Ertuğrul TURGUTOĞLU Proje Yürütücüleri Gülay DEMİR, Şenay KURT, Doç. Dr. İlknur POLAT, Bora AĞSARAN Başlama- Bitiş 01.01.2016-31.12.2020 (Sürekli proje) Tarihleri Projenin Toplam 2019: 10.000 TL 2020: 10.000 TL Bütçesi 2021: ……... TL 2022: ……... TL 2023: …….. TL Proje Özeti Yerli mandarin; verimli ve aroması iyi bir mandarin çeşidi olmasına rağmen çok sayıda çekirdek içermekte ve periyodisite göstermektedir. Antalya Yerli Yuvarlak limon çeşidi ise yerli mandarin gibi bölgemizde yetiştirilen verimli ve düzenli meyve veren limon çeşididir. Bu limon çeşidi çok sayıda çekirdek ve dikene sahiptir. Aynı zamanda uç kurutan hastalığına göreceli olarak dayanıklıdır. Bu proje ile gamma ışını uygulanarak, çekirdeksiz veya çok az çekirdekli, kaliteli, dikensiz ve periyodisite göstermeyen mutant Yerli mandarin ve Yerli Yuvarlak Limon tiplerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Proje amaçlarına uygun olarak az çekirdekli 17 adet Yerli mandarin tipi ile dikensiz veya az dikenli 10 adet Yerli yuvarlak limon tipi belirlenerek 2009 ve 2015 yıllarında ara sonuç raporu ve yeni teklif proje sunulmuştur. 2015 yılında proje parselinde soğuk zararı nedeniyle eksilen bireyler yedekler ve yeni aşılamalar ile tamamlanmış ve deneme parselinin kültürel bakım işlemlerine devam edilmiştir. 2016 yılı kış aylarında meydana gelen soğuk zararı nedeniyle parselde eksilmeler meydana gelmiş ve eksilen bireyler yeni dikimler ve aşılamalar ile tamamlanmıştır. 2018-2019 yıllarında fenolojik gözlemler ve pomolojik analizler yapılmıştır. 2019 yılında meydana gelen dolu afeti nedeniyle parselde zararlanmalar meydana gelmesi nedeniyle 2019-2020 döneminde parselde yeterli sayıda meyve alınamamıştır.2020 yılında da proje parselinin kültürel bakım işlemlerine devam edilecek ve deneme parselinde fenolojik gözlemler ve pomolojik analizler gerçekleştirilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM /BBAD/15/A08/P09/03

Proje Başlığı Batı Akdeniz’de Melezleme Yoluyla Yeni Nar Çeşitlerinin Geliştirilmesi-II Projeyi Yürüten Kuruluş Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü /ANTALYA

Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM

Proje Lideri Alpaslan ŞAHİN Proje Yürütücüleri Dr. Süleyman BAYRAM, İlker KURBETLİ Başlama- Bitiş 01.02.2020-31.12.2024 Tarihleri

Projenin Toplam 2020:16000 TL 2021:17000 TL 2022:17000 TL 2023:20000 TL Bütçesi 2024:20000 TL

Proje Özeti Ülkemizde nar üretim ve tüketimiyle iç ve dış ticaretinde nerdeyse tek bir standart çeşit olan Hicaznar nar çeşidi; kırmızı kabuğu, koyu kırmızı taneleri ve mayhoş tadıyla önemli bir yer tutmaktadır. Hicaznar her ne kadar nakliyeye ve muhafazaya uygun olsa da, kırmızı kabuk renginin tam olarak her zaman oluşamaması, çekirdeklerinin orta-sert olması ve geççi bir çeşit olmasından dolayı bazı yerlerde sonbahar yağışları nedeniyle büyük oranda meyve çatlamalarının oluşması gibi olumsuz özeliklere de sahiptir. Ayrıca Hicaznarın ekşiye yakın mayhoş bir tada sahip olması; bazı tüketicilerin mayhoş veya tatlı nar talebini karşılayamamaktadır. Bu nedenlerle bu çalışmada; kırmızı veya koyu kırmızı kabuklu ve taneli, yumuşak çekirdekli, tatlı, mayhoş ve ekşi ayrıca meyvelerinde çatlama oranı düşük, özellikle erken ve orta mevsimde olgunlaşan nar çeşitlerinin elde edilmesi amaçlanmıştır. Böylelikle üreticiye ve tüketiciye alternatif çeşitler sunularak ekonomiye katkı sağlanacaktır. Aynı zamanda nar ıslahı yapan araştırmacılar için genetik kaynak sağlanmış olacaktır. Bu çalışma kapsamında 2015 yılında, BATEM Esinnar, BATEM Yılmaznar ve BATEM Onurnar çeşitlerinden kendileme, karşılıklı melezleme ve açık tozlanma yoluyla elde edilen meyvelerin tohumlarından elde edilen çöğürler torbalara şaşırtılmıştır. Dikim aşamasına gelen fidanların ise araziye dikimleri gerçekleştirilmiştir.2016 ve 2017 yıllarında ise dikim aşamasına gelen fidanların araziye dikilmesine devam edilmiştir. 2015 yılında ise bahçeye dikilen genotiplerin kültürel işlemleri yapılmıştır.2018 ve 2019 yıllarında ise meyveye yatan genotiplerin meyve kabuğu zemin ve üst rengi, tane rengi, tat durumu ve çekirdek sertliği özellikleri belirlenmiştir. Ayrıca 2019 yılında bu özellikleri belirlenen genotiplerden, aralarında kırmızı veya koyu kırmızı kabuklu ve taneli, yumuşak çekirdekli, tatlı, mayhoş veya ekşi olan 6 adet ümitvar genotip seçilmiştir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/B/18/A1/P5/341 Bazı Pikan (Caryaillioinensis) Anaç ve Çeşitlerinin Antalya Sahil Proje Başlığı Kuşağındaki Performanslarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü /ANTALYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Mehmet ÖZDEMİR Proje Yürütücüleri Dr. Ş.Beyza BİNER, Bora AĞSARAN, Demet Yıldız TURGUT, İlker KURBETLİ, Dr.Dilek GÜVEN Başlama- Bitiş 01.01.2018- 31.12.2021 Tarihleri Projenin Toplam 60.000 TL Bütçesi: Proje Özeti Ülkemize ilk olarak 1953 yılında tohumla getirilen ve 1969 yılında aşılı fidanları da getirilerek BATEM’de çalışmalarına başlanılan pikan, ülkemizin Akdeniz, Ege ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinin bazı kısımlarında yetiştirilebilmesine rağmen henüz istenilen üretim potansiyeline ulaşamamıştır. Ülkemizin en büyük gen kaynağına sahip Enstitümüzün elinde bulunan çeşitlerin fenolojik özelliklerinin belirlenmesi, meyve kalite parametrelerinin ortaya konulması, elde edilecek verilerle yeni çeşit veya çeşitlerin üretime kazandırılması büyük önem arz etmektedir. Bu proje de bunlarla birlikte bu çeşitlere ait bilgilerin Meyve- Bağ Genetik Kaynakları veri tabanına eklenmesi sağlanacaktır. Özellikle pikanda fidan yetiştiriciliğinin sorunlu olması nedeniyle özel sektör fidancıları pikan fidan üretimine yeterli ilgiyi göstermemiştir. Pikan üretiminde tohum anacı kullanıldığından dolayı anaç olarak kullanılabilecek çeşit veya çeşitlerin tespiti ile birlikte aşı performansının artırılmasına yönelik olarak değişik aşı zamanlarının denenmesi büyük önem arz etmektedir. Bu proje kapsamında bazı pikan çeşitlerinin çimlenme durumları, çöğür gelişimleri, aşı performanslarının, en uygun aşılama zamanı ve anaçlık özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Proje kapsamında 2019 yılında fenolojik gözlemler alınmış, hastalıklara duyarlılıklarının incelenmesi için örnek analizleri alınmıştır. Meyve örneklerinde pomolojik analizler yapılmış, besin maddesi içerikleri ile yağ asitleri bileşimlerinin tespiti için analizler devam etmektedir. Anaç performanslarının değerlendirilmesine yönelik olarak tohumlar hasat edilmiş ve tohum çimlenme denemesi kurulmuştur. 2020 yılında proje iş takvimine göre çalışmalara devam edilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/A08/P02

Proje Başlığı Farklı Anaçlar Üzerine Aşılı BazıYeni Portakal Çeşitlerinin Antalya Ekolojik Koşullarında Performanslarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Batı Akdeniz Tarımsal araştırma Enstitüsü /ANTALYA

Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM

Proje Lideri Dr.Zeynep ERYILMAZ

Proje Yürütücüleri Gülay DEMİR, Dilek GÜVEN, Tuğba SANSÜR, Prof. Dr.Hamide GÜBBÜK Başlama- Bitiş 01.01.2018- 31.12.2022 Tarihleri

Projenin Toplam 2018: 13250 TL 2019: 3750 TL 2020: 3750 TL Bütçesi: 2021:4000 TL 2022: 5250 TL Proje Özeti Antalya ve yöresinde hala yaygın olarak kullanılan anaç Yerli turunç (CitrusaurantiumL.var.’’Yerli’’) anacıdır. Fakat turunç (CitrusaurantiumL.var .’’Yerli’’) anacının Tristeza ( göçüren) hastalığına duyarlı olması, turunçgil endüstrisi açısından büyük bir risk oluşturmaktadır. Son yıllarda yurt dışından değişik yollarla ülkemize getirilmiş, fakat bölgesel performansları bilinmeyen LaneLate (Citrussinensis (L.) Osbeck ), Cara Cara (Citrussinensis (L.) Osbeck ), Fukumoto (Citrussinensis (L.) Osbeck ) gibi bazı portakal çeşitleri bulunmaktadır. Bu yeni çeşitlerin bölgesel performansları belirlenmeden üreticiler tarafından kapama bahçe tesisinde kullanımı, herhangi bir olumsuzlukla karşılaşılması durumunda üreticiler açısından önemli ölçüde ekonomik kayıplara neden olmaktadır.Projenin 1. Diliminde Antalya bölgesinde yaygın olarak kullanılan Yerli turunç anacı ve turunca alternatif olarakC-35 (PoncirustrifoliataRaf.xCitrussinensis (L.) OsbeckRuby) ve Carrizositranjı (PoncirustrifoliataRaf.xCitrussinensis OSB.var.’’Carrizo’’) anaçları üzerine, bölgede yaygın olarak yetiştirilen Washington Navel (Citrussinensis (L.) Osbeck ) portakal çeşidi ile ülkemizde ve bölgemizde performanslararı bilinmeyen Fukumoto , LaneLate ve Cara CaraNavel portakal çeşitleri aşılanarak portakal fidanları yetiştirilmiştir. Bu portakal fidanları ile 6x3 m aralıklarla (yarı sık dikim), sırta dikim şeklinde, damla sulama sistemi ile sulanan portakal parseli oluşturulmuştur. Projede 2019 yılında ocak ayında yaşanan dolu zararından sonra parselde bulunan fidanların hepsinde gövdede yaralanmalar oluşurken yaprakların hepsinin dökülmesinden dolayı verim alınamamıştır. Kasım ayında tekerrürlerin tekerrürlerin hepsinden yaprak örneği alınarak bitki besin elementleri analizi yapılmıştır. Ayrıca portakal parselinde sulama, ilaçlama, gübreleme ve yabancı ot kontrolleri yapılmıştır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P5/930 “Washington Navel” Portakal Çeşidinde Hasat Sonrasında Depo Proje Başlığı Çürüklüklerini Kontrol Edebilecek ve Meyve Kalitesini Koruyabilecek Alternatif Yöntemlerin Araştırılması Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü /ANTALYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr.Işılay YILDIRIM Proje Yürütücüleri Cemile Ebru ONURSAL, Dr. Arzu BAYIR YEĞİN, İlker KURBETLİ, Prof. Dr. Mustafa ERKAN Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2019- 31.12.2020 Projenin Toplam 2019: 24.250 TL 2020: 10.750 TL Bütçesi: Proje Özeti : Sentetik kimyasallara alternatif çevre dostu hasat sonrası uygulamaları arasından, bu çalışma ile turunçgillerde hasat sonrasında ortaya çıkan fizyolojik ve patolojik kaynaklı kayıpları azaltabilecek ümit var özgün bir yöntem geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Bu hedeflerle bu projede, sıcaklık uygulaması (sıcak suya daldırma) (SSD), inorganik tuzlardan potasyum bikarbonat (PB), Arap zamkı (AZ) uygulamasının tek başına, ikişerli veya tümünün kombinasyonlarının hasat sonrasında portakalların turunçgil yeşil ve mavi çürüklük (Penicilliumdigitatum (Pers.:Fr.) Sacc.vePenicilliumitalicum Wehmer) kontrolü, depo ömrü ve meyve kalitesi üzerine etkileri araştırılacaktır. Projenin ilk yılında in-vivokoşullarda alternatif uygulamaların etkililikleri belirlenecektir. Hasat edilen ‘Washington Navel’ çeşidi portakal meyvelerinin yüzeyine uygulamalardan 24 saat önce Penicilliumdigitatum hastalık etmeni 2 noktaya inokule edilecektir. İnokulasyondan 24 saat sonra bu meyvelere 53°C sıcaklıktaki sıcak suya 3 dakika (dk.) süreyle daldırma (SSD), 3 dakika (dk.) süreyle 20°C sıcaklıktaki %1 ve %3 (w/v) potasyum bikarbonatçözeltisine daldırma, 3 dakika (dk.) süreyle %10 ve %15 (w/v) Arap zamkı çözeltisine daldırma, sıcak su ile potasyum bikarbonatçözeltisinin kombinasyonu, sıcak su ile Arap zamkının kombinasyonu, potasyum bikarbonat ile Arap zamkının kombinasyonu ve her 3 uygulamanın kombinasyon uygulamaları, 30 saniye süreyle ticari fungusitImazalil’e (1000 ppm) bandırma,kontrol grubu olarak ta 20°C sıcaklıktaki çeşme suyuna 3 dk süreyle daldırma olmak üzere 19 farklı uygulama yapılacaktır. Kurutulan meyveler iklim odası koşullarında depolanacaktır. Bir hafta sonunda yara yerlerindeki çürüklük durumuna göre çürük meyveler sayılıp değerlendirilecektir. Projenin 1. yılında etkililik durumu yüksek olan uygulamalar belirlenecek ve 2. deneme yılında soğukta muhafaza öncesi portakallara bu uygulamalar yapılacaktır. Uygulamaların ardından meyveler 5°C sıcaklıkta %85-90 oransal nemde 5 ay süreyle muhafazaya alınacaktır. Ayrıca her ay depodan çıkarılan meyvelerde 1 hafta süreyle 20°C’de bekletilecek ve raf ömürleri de incelenecektir. Depolanan ve raf koşullarında bekletilen portakallardan sırasıyla ayda bir ve raf ömrü sonunda alınan meyve örneklerinde muhafaza sırasında meydana gelen çeşitli fiziksel, kimyasal değişmeler (ağırlık kaybı, renk, SÇKM, asitlik, toplam fenol, antioksidanlık vs.) ve fungal çürümeler incelenecektir. Proje çalışmaları 2019 yılı Şubat ayında başlayacaktır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/B/20/A1/P5/1485 Proje Başlığı Türkiye Turunçgil Çeşit Geliştirme Programı (TTÇGP) Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü /ANTALYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Şenay KURT Proje Yürütücüleri Ertuğrul TURGUTOĞLU, Gülay DEMİR, Nejla ÇELİK, Bengi TOPKAYA, Gizem GÜLER Başlama- Bitiş 01.01.2020-31.12.2024 (Sürekli proje) Tarihleri Projenin Toplam 2020: 25.000 TL 2021: 32.000 TL Bütçesi 2022: 32.000 TL 2023: 35.000 TL 2024: 30.000 TL Proje Özeti Turunçgil üretiminde verim ve kaliteyi etkileyen en önemli faktör virüs ve virüs benzeri hastalıklarıdır. Özellikle verim ve kaliteyi artırmak için ve dünya pazarında rekabet gücüne ulaşabilmek için birçok ülkenin çeşit geliştirme, arındırma, indeksleme ve introdüksiyon konularını içeren Turunçgil Çeşit Geliştirme Programlarının uygulanmasına çok önceden başladıkları görülmektedir. Ülkemizde 1988 yılında Narenciye Araştırma Enstitüsünde başlatılan bu proje ile; 1. Çeşitli ıslah yöntemleri kullanılarak geliştirilen turunçgil çeşitlerinin arındırılması ve indekslenmesi, 2. Ana Damızlık Blok ve Aşı Gözü Çoğaltım Bloklarının kurulması, 3. Ana materyalin muhafazası amaçlanmaktadır. Proje dâhilinde kontrol indekslemeleri sonucunda virüs hastalıklarından temiz bulunan bireyler Turunçgil Genetik Kaynakları parseline dikilerek muhafaza edilmektedir. 2019 yılı sonbahar döneminde bir sonraki dönem testlemelerde kullanılacak indikatör bitkilerin tohumları ekilmeye başlanmıştır. 2018-2019 yılı Sürgün ucu aşılama programına alınan turunçgil tür ve çeşitleri mikro aşılama ile sera koşullarına aktarılmıştır ve 2019 yılı ilkbahar döneminde, 2017-2018 yılı sürgün ucu aşılama çalışmaları ile elde edilen bireylerin kontrol indekslemelerine başlanmış olup testlemeler devam etmektedir. Kontrol indekslemelerine paralel olarak moleküler analizler de yapılmıştır. 2019-2020 yılı sürgün ucu aşılama programı için alınacak bireyler belirlenmiş olup arındırma çalışmalarına başlanmıştır. 2020 yılı içerisinde de önceki yıllarda sürgün ucu aşılama ile elde edilen bitkiler, kontrol indekslemelerine alınacak ve gözlemleri yapılacaktır. Kontrol indekslemelerine paralel olarak moleküler analizlerde yapılacaktır. 2019-2020 yılı sürgün ucu çalışmalarına devam edilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM /BBAD/B/19/A1/P5/1241 Proje Başlığı Bazı Yeni Tropik Meyve Türlerinin Ülkemize Kazandırılması ve Antalya Koşullarına Adaptasyonu Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü /ANTALYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Banu DAL

Proje Yürütücüleri Dr. Beyza BİNER, Dr.Mehmet ÖZDEMİR, Prof. Dr. Hamide GÜBBÜK Başlama- Bitiş 01.01.2019- 31.12.2023 Tarihleri Projenin Toplam 73.000TL Bütçesi Proje Özeti: Ülkemiz sahip olduğu ekolojik üstünlükler sebebiyle meyve yetiştiriciliği açısından dünyada özel bir konuma sahiptir. Yeni tropik meyve türlerinin yetiştiriciliğine ve tüketimine olan ilgi ise giderek artış göstermektedir. Tropik meyveler ülkemizde mikroklima alanlarda açıkta yetiştirilebilmektedir. Ancak muz ve avokado dışında ülkemizde yaygın olarak ticari yetiştiriciliği yapılan tropik meyve türü henüz çok az sayıdadır. Bu proje ile “Black Sapote, Cherimoya, Karambola, Sapodilla, MameySapote, Wampee, Soursop” türleri ülkemize getirilmesi ve Antalya-Gazipaşa ekolojik koşullarında yetiştirme olanaklarının araştırılması amaçlanmıştır. Fidanların yurtdışından ithal edilmesi ve fidanlar getirildikten sonra dikim yerlerine aktarılana kadar alıştırma sürecini Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’ne (BATEM) ait seralarda geçirmesi, arazi çalışmaları ve gözlemlerin Antalya- Gazipaşa koşullarında, laboratuvar çalışmalarının ise BATEM Meyvecilik bölümünde gerçekleştirilmesi planlanmıştır. Bu proje ile yeni tropik türlerin ülkemize kazandırılması mümkün olacak ve tür zenginliği açısından ülkemizin zenginleşmesine katkı sağlanacaktır. Bunun yanısıra tamamına yakınını ithalatla karşıladığımız tropik meyve türlerinin üretimine de katkı sağlanacaktır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/16/A08/P09/03 Yenidünya Çeşit Geliştirme Projesi II. Ümitvar Genotiplerin Proje Başlığı Performanslarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü /ANTALYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Seyla TEPE Proje Yürütücüleri M. Alper ARSLAN Başlama- Bitiş 01.01.2016- 31.12.2020 Tarihleri Projenin Toplam 2016: 5050 TL 2017: 3900 TL Bütçesi: 2018: 4750 TL 2019: 5600 TL 2020: 7450 TL Proje Özeti Çeşit olarak Akko XIII, Champagne de Grasse, Gold Nugget, Hafif Çukurgöbek, Uzun Çukurgöbek ve Sayda ele alındığı projenin ilk aşamasında çeşitlerin kombinasyon melezlerinin çiçeklenme, erkencilik- geçcilik ve meyve kalitesi konuları araştırılmıştır. Değerlendirme sonuçlarına göre; 13 melez birey ümitvar olarak belirlenmiş ve gözlemlerin yapılması için değerlendirme parseline alınması uygun bulunmuştur. Projenin ikinci diliminde bu 13 melez birey meyve kalitesi, erkencilik- geçcilik, çiçeklenme ve muhafazaya dayanıklılık bakımından değerlendirilecektir. Projenin sonunda belirlenen melezler tescil edilerek üreticiye sunulacaktır. Gelişme raporu dönemini kapsayan zaman diliminde parselde bakım işlerine devam edilmiş ve 2019 sonbaharında fenolojik gözlemler yapılmış, çiçeklenmenin melez bireyler arasında farklılık gösterdiği belirlenmiştir. 2019 Ocak ayında meydana gelen şiddetli dolu yağışı nedeniyle küçük meyveler zarar görmüş ve bu nedenle hasat döneminde pomolojik çalışmalar yapılamamıştır. Projede bir yıl daha hasat döneminde pomolojik çalışmalar yapılacak, sonbaharında ise fenolojik gözlemler ve kendine verimlilik durumları değerlendirilerek sonuç raporu hazırlanarak çeşit adayı melezlerde tescil çalışmaları yürütülecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/B/20/A1/P5/1527 Proje Başlığı Tavşan Yüreği Zeytin Çeşidinde Klonal Seleksiyon (II. Aşama) Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü ANTALYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Mehmet ÖZDEMİR Proje Yürütücüleri Bora AĞSARAN, Mahmut Alper ARSLAN , Fatih Alpay VURAN M. Kerem SAVRAN, Dr. Songül ACAR, Dr. Mehmet HAKAN Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2020 – 31.12.2023 Projenin yıllara Göre 2020: 11.600 TL - 2021: 8.700 TL -2022: 8.700 TL-2023: 8.700 TL Bütçesi Toplam: 37.700 TL Proje Özeti Türkiye, birçok meyve türünün olduğu gibi zeytinin de anavatanıdır. Ayrıca coğrafi konumu, arazi yapısı, ekolojik yatkınlığı nedeniyle dünyanın en önemli zeytin üreticisi ülkeleri arasında yer almaktadır. Ülkemizin farklı iklim ve ekolojik koşullara sahip bölgelerine dağılmış olan bir çok zeytin çeşidi bulunmaktadır. Akdeniz bölgesinin yerel çeşitlerinden olan Tavşan Yüreği zeytin çeşidi, zeytinciliğin hızla yaygınlaştığı bölge için büyük önem taşımakta, ticarette de iri kalibre sofralık zeytin alanında önemli bir açığı kapatacak potansiyele sahip bulunmaktadır. Zeytin tarımının çok eski tarihlere dayandığı ülkemizde, yüzlerce, hatta binlerce yıldır yetiştirilen çeşitlerde zaman içinde farklılıkların meydana gelme olasılığı son derece yüksektir. Türkiye’de yetiştiriciliği yapılan birçok çeşitte, başta yüksek ve düzenli verim olmak üzere, meyve kalite özellikleri, taç yapısı, gelişme kuvveti, biyotik ve abiyotik faktörlere dayanıklılık gibi çeşitli kriterlerin ele alındığı birçok seleksiyon çalışması gerçekleştirilmiştir. 1979 yılında şekillenen ve I. Safhası tamamlanan projede II. Safha çalışmaları tamamlanamamış ancak büyük değere sahip II. Safha uygulama parseli Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından günümüze kadar iyi şekilde korunmuştur. Bu noktadan hareketle özellikle I. Aşamada belirlenen tipler arasında diğerlerine göre verimi ve sofralık kalitesi yüksek olan, periyodisite eğilimi daha az olan, meyvelerinde şekil bozukluğu göstermeyen, iri meyveli tiplerin tespit edilmesi ve bu tiplerin çoğaltılarak kaybolmadan üretici ve tüketicilerin hizmetine sunulması planlanmaktadır. Anahtar Kelimeler: Zeytin, Tavşan Yüreği, Seleksiyon.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/13/A08/P06/04 Karadeniz, Marmara ve Ege Bölgeleri Yabani Zeytin (O. europaea Proje Başlığı L. subsp. oleaster) Popülâsyonlarından Seleksiyon Yoluyla Anaç ve Çeşit Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Bornova /İZMİR TAGEM Projeyi Destekleyen Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi / Bahçe Bitkileri Bölümü Kuruluş Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi / Bahçe Bitkileri Bölümü Proje Lideri Dr. Nurengin METE Dr. Öznur ÇETİN, Oktay SEZGİN, Mehmet HAKAN, Hülya KAYA, Uğur GÜLOĞLU, Nurcan ULUÇAY, Hande DÜZYAMAN, Songül Proje Yürütücüleri ACAR, Dr. Handan ÖLMEZ, Dr. Nesrin A. TANGU, Dr. Didar SEVİM, Elif B. BÜYÜKGÖK, Naciye ALPER, Übeyit SEDAY, Dr. Emre BİLEN, Doç. Dr. Mücahit Taha ÖZKAYA Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2019 - 31.12.2023 2019:30.000 TL, 2020: 25.000 TL, 2021:25.000 TL Projenin Toplam Bütçesi 2022: 25.000 TL, 2023:25.000 TL Toplam: 130.000 TL Proje Özeti Projede 15 farklı ilde seleksiyon ıslahı ile zeytinde anaç ve çeşit geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Bu amaçla seleksiyon sahasında bulunan genotiplerde; ağaç kuvveti, ağaç şekli, verim, yağ verimi, meyve iriliği, biyotik ve abiyotik faktörlere tolerans (gözlem) gibi özellikler incelenmektedir. Projenin ilk diliminde seçilen 32 genotipte Seleksiyon Tescil Gözlem Bahçesi oluşturulmuştur. Eşit şartlarda muhafaza edilecek olan bu genotipler içerisinde ticari değer gösterenlerin önümüzdeki yıllarda tescil işlemleri başlatılacaktır. Ayrıca halen 21 farklı genotipte fidan üretim çalışmaları devam etmektedir. 2019 yılı içerisinde doğadan 125 genotip selekte edilmiştir. Bu genotiplerdepomolojik ve yağ randımanı analizleri halen devam etmektedir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/16/A08/P06/03 Proje Başlığı Zeytinde Sık Dikime Uygun Çeşitlerin Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Bornova /İZMİR Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Nurengin METE Dr. Öznur ÇETİN, Dr. Filiz SEFER, Uğur GÜLOĞLU, Hülya KAYA, Proje Yürütücüleri Dr. Mehmet HAKAN, Hükümran GÜL, Dr. Handan ATAOL ÖLMEZ, Oktay SEZGİN, Hande UÇAR ÖZKAN, Firuze TOPAKLI. Başlama- Bitiş 01.01.2016 - 31.12.2020 Tarihleri Projenin Toplam 2016:10.000 TL, 2017: 10.000 TL, 2018: 5.000 TL Bütçesi: 2019: 5.000 TL, 2020: 5.000 TL

Proje Özeti Bu çalışma ile zeytinde sık dikime uygun sofralık, yağlık veya çift amaçlı yeni zeytin çeşitleri geliştirmek amaçlanmaktadır. Bu amaçla Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nde yürütülmekte olan ‘Melezleme Yoluyla Yeni Zeytin Çeşitlerinin Elde Edilmesi’ projesi kapsamındaki 13 farklı melezleme kombinasyonundan elde edilen 2700 melez birey içerisinden seçilen ve sık dikim tekniklerine uygun olduğu düşünülen melez fertler üzerinde, morfolojik ve pomolojik çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Çalışmalar sonucunda, ağaç özelliği, verim, meyve iriliği, et/çekirdek oranı ve yağ içeriği gibi kriterler dikkate alınarak, farklı kombinasyonlardan 16 melez tip çalışmanın 2. aşaması için seçilmiştir. Proje kapsamında seçilen 16 melez bireyin 7’inde çelikle fidan üretimi gerçekleştirilmiştir. Diğer 9 genotip köklenmediği için Gemlik klonal anacı üzerine aşılanmıştır. 2018 yılı içerisinde bu genotiplerle bahçe tesisi gerçekleştirilmiştir. Her sırada 6 ağaç olacak şekilde kurulan bahçede 2019 yılı içerisinde verime yatan genotip bulunmamaktadır. Ayrıca mevcut rapor döneminde bahçe tesisinden sonra kuruyan fidan eksiklikleri tamamlanmaya çalışmıştır. 2020 yılında ara sonuç raporu verilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/14/A08/P06/03

Zeytinde Genetik Araştırmalar İçin Melez Popülasyonlarının Proje Başlığı Oluşturulması (II. Aşama) Projeyi Yürüten Kuruluş Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Bornova /İZMİR

Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM

Proje Lideri Dr. Öznur ÇETİN Proje Yürütücüleri Dr. Nurengin METE, Hülya KAYA, Dr. Mehmet HAKAN, Nurcan ULUÇAY, Hükümran GÜL, Dr. Songül ACAR, Oktay SEZGİN Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2019-31/12/2023

Projenin Toplam 2019: 3.000TL 2020: 60.000TL 2021: 60.000TL Bütçesi: 2022: 1000TL 2023: 1000 TL

Proje Özeti

Çalışmanın 1. aşamasında zeytin genetiği hakkında yapılacak araştırmalarda materyal olarak kullanılmak üzere melezleme çalışmaları yapılmış ve F1 bitkileri elde edilmiştir. Domat x Gemlik, Kilis yağlık x Edincik su, Girit zeytini x Karamürsel su, Girit zeytini x Edincik su, Gemlik x Çilli zeytin çeşitlerinden oluşan kombinasyonlarda melezleme çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Girit zeytini x Karamürsel su, Girit zeytini x Edincik su ve Gemlik X Çilli melezlemesinden elde edilen F1 bitkileri İzmir/Kemalpaşa’da araziye dikilmiştir. Kilis yağlık x Edincik su ve Domat x Gemlik kombinasyonunda melezleme çalışması tamamlanmıştır. Çimlenen bitkiler tüplere aktarılmıştır. Elde edilen melez bitkiler zeytinde linkage haritalarının oluşturulması, Kantitatif Özellik Lokuslarının belirlenmesi ve zeytin genomu ile ilgili yapılacak çalışmaların materyalini oluşturacaktır. Belirlenen QTL’lerin ileride markır destekli seleksiyonda kullanılması ile erken generasyonlarda daha verimli ve karlı zeytin yetiştiriciliğinin yapılabilmesi, sağlık açısından daha yararlı zeytinyağlarının elde edilebileceği zeytin çeşitlerinin elde edilebilmesi mümkün olacaktır.

Anahtar Kelimeler: Zeytin, melezleme, genetik, linkage, QTL

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P5/11

Bazı Zeytin Çeşitlerinin Farklı Ekolojik Koşullarda Genotip X Proje Başlığı Çevre İlişkisinin Tespit Edilmesine Yönelik Adaptasyon Parsellerinin Kurulması ve Yönetimi (I. Aşama) Projeyi Yürüten Kuruluş Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Bornova /İZMİR

Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Dr. Öznur ÇETİN Oktay SEZGİN, Dr. Nurengin METE, Firuze TOPAKLI, Proje Yürütücüleri Dr. Songül ACAR, Dr. Nuray KÖRÜKMEZ

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2019-31.12.2021

2019: 10.000TL 2020:10.000TL 2021: 5.000TL Projenin Toplam Bütçesi 25.000TL

Proje Özeti: Bu çalışma ile farklı illerdeki (İzmir, Yalova, Samsun, Antalya, Gaziantep, Mersin, Hatay) araştırma kurumlarında adaptasyon parselleri ve mini meteoroloji istasyonu tesis edilecektir. Zeytin çeşitlerinin farklı iklim ve toprak şartlarındaki fenolojik ve pomolojik farklılıkları kayıt altına alınıp çevrimiçi olarak izlenebilecektir. Üreticilere bölgelerine en iyi uyum sağlayan çeşitler tavsiye edilecektir. Ayrıca ıslah programlarında yeni geliştirilen çeşitleri bu bölgelere tavsiye etmek söz konusu olabilecektir. Çalışmaenazikiaşamadanoluşacaktır. İlk aşamaüçyılsürecektir. Bu dönemdeçalışmanınmateryalinioluşturacakolan 15 çeşide ait (Gemlik,Ayvalık, Domat, Memecik, Hayat, Kilis yağlık, Sarı Ulak, Saurani, Butko, Uslu, Erkence, Nizip yağlık, Memeli, Arsel, GXM 39)yeşil dal çelikleri 18 Şubat 2019 tarihindeköklendirmeserasınakonulmuştur. Her çeşitten 400 adetçeliğe4000 ppm IBA uygulanıp, köklendirme ortamına (kokopit-torf-perlit) dikilmiştir. 29 Nisan 2019 tarihinde köklenen çelikler çıkartılmıştır. Konulan çeşitlerden yeterli sayıda köklü bitki elde edilememiştir. Gemlik 7, Ayvalık 5, Domat 2, Memeli 6, Butko 19, Kilis Yağlık 4, Saurani 2, Sarı Ulak 1, GM 39 8 adet köklü bitki elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Zeytin, adaptasyon, çeşit, iklim

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P5/12

Proje Başlığı Ayvalık Zeytin Çeşidinde Seleksiyon Yöntemi ile Ticari Değeri Yüksek Yeni Çeşitlerin Geliştirilmesi (I. Aşama) Projeyi Yürüten Kuruluş Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Bornova/İZMİR Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM

Proje Lideri Dr. Songül ACAR Uğur Güloğlu, Oktay Sezgin, Nurcan Uluçay, Dr. Nurengin Mete, Proje Yürütücüleri Dr. Öznur Çetin, Hande Yılmaz Düzyaman, Hande Uçar Özkan, Mehmet Hakan, Furize Topaklı, Fatma Çelik, Cengiz Türkay

Başlama- Bitiş Tarihleri Başlama Tarihi: 01.01.2019 Bitiş Tarihi: 31.12.2023

Projenin Toplam Bütçesi: 2019: 15.000 TL 2020: 15.000 TL 2021: 15.000 TL 2022: 15.000 TL 2023:5.000 TL TOPLAM: 65.000 TL Proje Özeti: Ülkemizde yetiştiriciliği yapılan çeşitler arasında oransal değer olarak 2. sırada yer alan Ayvalık zeytin çeşidinde yürütülen bu proje ile özellikle verimi ve yağ oranı daha yüksek olan, periyodisiteye eğilimi daha az olan, meyvelerinde şekil bozukluğu göstermeyen, iri meyveli tiplerin tespit edilmesi ve bu tiplerin çoğaltılarak kaybolmadan üretici ve tüketicilerin hizmetine sunulması planlanmaktadır. Bu kapsamda projenin ilk yılı olan 2019 yılında çeşidin yoğun olarak yetiştiği Balıkesir, Çanakkale, Manisa, İzmir, Hatay ve Mersin illerinde survey çalışmaları yapılmıştır. Yapılan çalışmalar sonucunda seleksiyon kriterleri esas alınarak 74 adet genotip belirlenmiştir. İncelenen genotiplerin morfolojik ve pomolojik özellikleri ile yağ oranları belirlenmiştir. Projenin ikinci yılında (2020), ilk yıl seçilen genotiplere ilave olarak zeytin ağacının periyodisite özelliğinden dolayı proje materyalinin seçimine devam edilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/20/A08/P06/1776 Kuraklık ve Sıcaklık Stresinin 2 Farklı Zeytin (OleaeuropaeaL.) Proje Başlığı Çeşidinde Fotosentez Verimliliğine Etkisi Projeyi Yürüten Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Bornova / İZMİR Kuruluş TAGEM Projeyi Destekleyen Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Kuruluş Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Proje Lideri Firuze TOPAKLI Proje Yürütücüleri Ayça AKÇA UÇKUN, Oktay SEZGİN, Halil KÖKTÜRK Başlama- Bitiş 01.01.2020- 31.12.2022 Tarihleri Projenin Toplam 2020: 170.000.000 TL 2021: 50.000.000 TL Bütçesi: 2022: 25.000.000 TL Toplam: 245.000.000TL Proje Özeti Akdeniz havzasının karakteristik bir türü olan kültür zeytini (Oleaeuropaea L.) Anadolu’da yüzyıllardır yetiştirilmektedir. Yetiştiriciliği sınırlayan faktörlerin önemli bir kısmını abiyotik ve biyotik stres unsurları oluşturmaktadır. Küresel ısınmanın iklim parametrelerindeki etkileri sebebiyle Türkiye risk grubu ülkeler arasında yer almaktadır. Bu durum özellikle yağışın azalması, sıcaklığın ve dolayısıyla kuraklığın artmasına bağlı olarak tüm tarım ürünlerinde olduğu gibi zeytin bitkisinin yetiştiriciliğini de önemli derecede etkileyecektir. Bu nedenle gelecekteki olumsuz abiyotik stres koşullarına dayanımı belirleme ihtiyacı duyulmuştur. Araştırmada küresel ısınma ile öngörülen yüksek sıcaklığa eşlik eden kuraklık stresi karşısında zeytin yetiştiriciliğinin gelecekteki durumunun fotosentez verimliliğine etkisini öngörmek hedeflenmiştir. Bu hedefle iki stresin doğada birlikte meydana geleceği düşünülerek, bitkinin bu kombine strese vereceği tepki mekanizması çeşitler bazında incelenecektir. Deneme 2020-2023 yılları arasında Bornova Zeytincilik Araştırma Enstitüsü bünyesinde yürütülecektir. Çekişte ve Gemlik çeşitleri kullanılarak yapılacak araştırmada detaylı olarak fotosentez reaksiyonları fizyolojik ve biyokimyasal olarak incelenecektir. Deneme Tesadüf Blokları Deneme Desenine göre 3 tekerrürlü ve her parselde 4 bitki olacak şekilde kurulacaktır. Her çeşidin aşısız fidanları kullanılacak ve saksıda yetiştiriciliği yapılacaktır. Su stresi için fidanlar tamamen susuz bırakılacaktır. Kuraklık, yüksek sıcaklık ve kuraklık- yüksek sıcaklık stresi uygulamaları iklim odasında gerçekleştirilecektir.Araştırma sonucunda iki stres faktörünü bir arada inceleyerek ortaya çıkan verilerin küresel ısınma karşısında çizilecek yolu net olarak aydınlatılmasına olanak sağlanacaktır. Çeşitlerin kuraklık ve sıcaklık stresine dayanım mekanizmaları incelenecek, verdiği tepkiler belirlenecektir. Sonuçlar yeni plantasyonlarda çeşit önerisi için çiftçilerimize sunulacaktır. Ayrıca elde edilen sonuçlar ışığında ülkemizde zeytin yetiştiriciliğinin, çeşitler göz önüne alınarak yayılacak ya da kısıtlanacak olan alanları öngörülebilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P5/10

Proje Başlığı Karaburun Yarımadası’nda Yer Alan Organik Zeytinliklerin Sürdürülebilirliği Üzerine Bir Araştırma Projeyi Yürüten Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Bornova/İZMİR Kuruluş

Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş

Proje Lideri Hande UÇAR ÖZKAN Elif Burçin BÜYÜKGÖK, Dr. Songül ACAR, Serkan KAPTAN, Proje Yürütücüleri Nurcan ULUÇAY, Sedef ÖZDEN, Dr. Alev KIR, Dr. Öğr. Üyesi H. Zafer CAN, Dr. Öğr. Üyesi Koray KAÇAN

Başlama- Bitiş 01/01/2019-31/12/2021 Tarihleri

Projenin Toplam 2019: 33.500 TL 2020: 32.500 TL 2021: 32.500 TL Bütçesi:

Proje Özeti Sürdürülebilir tarım, uzun dönemde doğal kaynakların korunması yanında çevreye zarar vermeyen tarımsal teknolojilerin kullanıldığı ve hızla artan dünya nüfusu karşısında gelecek nesillerin ihtiyaçlarını korumaya ve karşılamaya yönelik oluşturulan tarımsal bir yapıdır. Proje, İzmir iline bağlı Karaburun, Seferihisar ve Urla ilçelerinde, organik sertifikalı ekonomik verim çağında olan zeytinlikler ile kontrol grubu olarak seçilecek bahçelerde yürütülecektir. Proje, Karaburun yarımadasında seçilmiş organik sertifikalı zeytin alanlarında bitkisel biyoçeşitlilik, toprak verimliliği, hastalık ve zararlı yönetimi, girdi kullanımı, zeytin ve zeytinyağı ürününün hangi oranda organik pazara sunulduğu gibi temel bazı parametrelerin belirlenmesi, ölçülmesi ve değerlendirilmesinde bir ilk olacaktır. 2019 yılı faaliyetleri kapsamında, Yarımada’da her bir lokasyonda 1 kontrol 1 deneme olmak üzere toplamda 6 adet zeytin bahçesinin seçimi tamamlanmıştır. Zeytinliklerden Ocak ve Şubat aylarında yaprak ve toprak numunelerİ alınarak analizleri yapılmıştır. İklim verilerini almak üzere her bir bahçede birer tane olmak üzere toplam 6 ağaca Hobo (Sıcaklık ve Nem kaydedici) cihazı yerleştirilmiştir. Nisan ve Mayıs aylarında yabancı ot türlerini tanımlamak, yoğunluk ve kaplama alanlarını saptamak amacıyla bütün lokasyonlardasurvey çalışmaları tamamlanmıştır. Zeytin sineği populasyon takibi için Haziran ayında ağaçlara tuzaklar asılarak takip edilmiştir. Çalışmanın 2019-2020 yılı hasatları Ekim- Kasım aylarında tamamlanmıştır. Olgunluk indeksine göre alınan meyve örneklerinin meyve analizleri (olgunluk indeksi, yüz dane ağırlığı, en-boy, % nem ve % yağ miktarı) tamamlanmıştır. Sonbahar dönemi yabancı ot populasyonunu belirlemek için Aralık ayında survey çalışmaları yapılmıştır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM /BBAD/B19/A1/P5/13

Zeytinde Ticari Değeri Yüksek, Verim ve Kalite Özellikleri Proje Başlığı Bakımından Üstün Sofralık ve Yağlık Çeşit Geliştirmek Amacıyla Yeni Melez Popülasyonlarının Oluşturulması (I. Aşama) Projeyi Yürüten Kuruluş Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Bornova /İZMİR

Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM

Proje Lideri Hande YILMAZ DÜZYAMAN

Dr. Mehmet HAKAN, Dr. Songül ACAR, Uğur GÜLOĞLU, Neslihan UZUN, Oktay SEZGİN, Furize TOPAKLI, Nurcan ULUÇAY, Dr. Proje Yürütücüleri Melek GÜRBÜZ VERAL, Dr. Latife ERTEN CARAN, Dr. Ayça AKÇA UÇKUN

Başlama- Bitiş 01.01.2019 – 31.12.2023 Tarihleri

Projenin Toplam 2019: 20.000 TL 2020: 10.000 TL 2021:10.000 TL 2022: 10.000 TL Bütçesi 2023: 15.000 TL

Proje Özeti Bu projede, yeni nitelikli melez zeytin çeşitlerinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Melezleme tekniğinin kullanılacağı çalışmalarda öncelikle moleküler markörler yardımıyla melezlenecek ebeveyn adayları belirlenecek, ardında da yerli x yerli ve yerli x yabancı kombinasyonlarında melezlemeler yapılacaktır. Çalışmada gerçekleştirilecek melezleme programında yer alan ebeveynlerin farklı allel genleri taşıyor olmasına dikkat edilecektir. Çalışma kapsamında hem sofralık hem de yağlık çeşitlerin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Sofralık çeşitlerde sanayinin ihtiyaç duyduğu, ekonomik değeri yüksek, iri meyveli, meyve et- çekirdek ayrımı kolay, iğnesi olmayan çeşitler geliştirilecektir. Yağlık çeşitler için de benzer şekilde; yağ miktarı ve kalitesi iyi, fenolik maddeler bakımında zengin ve yağ stabilitesi iyi olan çeşitlerin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Geliştirilecek olan melezlerin makinalı hasada uygun çeşit geliştirmeye imkân tanımasına da öncelik verilecektir. Ayrıca Enstitümüz tarafından geliştirilmiş ve tescil ettirilmiş olan 'Hayat' çeşidinin ve yine Enstitümüzde uzun yıllardır yürütülmekte olan ve önümüzdeki yıllarda sonuçlandırılması düşünülen “Zeytinde Melezleme Yoluyla Çeşit Geliştirme” adlı Tagem projesi kapsamında elde edilen çeşit adaylarının kendilemeleri yapılacaktır. Çalışmada melezlemelerin elde edilmesinden sonra yine moleküler markörlerle melezlerin doğrulanması yapılacak ve Enstitü bünyesinde melez parselleri oluşturulacaktır. Bir gen havuzu niteliğinde olan ve birçok bilimsel çalışmanın yürütülmesine imkân verecek olan melez parsellerde yapılacak değerlendirmelerle gelecekte yeni ticari çeşit adayları belirlenebilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/13/A08/P06/01 Zeytinde Anaç Geliştirme Çalışmaları Bazı Zeytin Çeşitlerinin Proje Başlığı Tohumlarının Çimlenme Yeteneklerinin ve Anaçlık Değerlerinin Belirlenmesi (Alt Proje) Projeyi Yürüten Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Bornova /İZMİR Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş E.Ü.Z.F. Bahçe Bitkileri Bölümü Proje Lideri Hükümran GÜL Proje Yürütücüleri Doç. Dr. Murat İSFENDİYAROĞLU, Serkan KAPTAN, Mehmet YORGANCI, Murat AYATA, Zekeriya ÇİĞDEM Başlama- Bitiş 01.01.2014 Tarihleri 31.12.2019 Projenin Toplam 2014 – 3210 TL 2015 – 2350 TL Bütçesi: 2016 – 1800 TL 2017 – 1800 TL 2018 – 1750 TL Proje Özeti: Bu projede zeytin arazi gen kaynaklarımızda bulunan bazı zeytin çeşitlerinin tohumlarının çimlenme yetenekleri ve anaçlık özellikleri belirlenmeye çalışılacaktır. Bu amaçla projede materyal olarak kullanılan 32 çeşit içinde 17 adet çeşidin yüksek çimlenme oranlarına sahip olduğu görülmüştür. Seçilen diğer adaylar ise soğuğa olan tolerans, Verticillumdahlie hastalık etmenine olan dirençleri ve tuza olan dayanımlarına göre toplam da 25 adet olmak üzere seçilmiştir. Çalışma sonucunda yüksek çimlenme özelliği gösteren çeşitlerin çöğürleri üzerine Domat çeşidi aşılanarak, tohum anaç adaylarının, aşı uyumu, aşı tutma düzeyi ve aşılanan çeşidin fidan kalitesine etkileri belirlenecek ve mevcut tohum anaçlarından daha üstün özellik gösterenlerin tohum anacı olarak tescil edilmesi hedeflenmektedir. 2016 ve 2017 yılında 25 çeşide ait çöğürlerde; tesadüf parselleri deneme desenine göre her tekerrürde 10 bitki olacak şekilde kurulan denemede, sürgün uzunluğu ve aşı noktasında gövde çap ölçümleri yapılmıştır. 2019 yılında arazi koşullarında beklenen vegatatif gelişme gözlemlenmemesi nedeniyle, 17-23 cm.’lik poşetlerde bulunan çöğürler 3,5 lt.lik saksılara alınmış, akabinde sıvı gübre takviyesi yapılmıştır. Çöğürlerde ölçümler aşı noktası kalınlığına gelinceye kadar (16 mm.) devam edilecek ve tahmini olarak 2020 Nisan ve Mayıs ayında aşılama çalışmalarına geçilmesi planlanmaktadır. Aşı uygulamaları yapıldıktan sonra ise aşı sürgününün gelişmesi ve ölçülmesi için ek bir 6 aylık süreye daha ihtiyaç olduğu öngörülmektedir. Enstitü araştırma komitesince 1 yıl projenin uzatılması ve isminin ‘Zeytinde Anaç Geliştirme Çalışmaları (Çatı Proje)’ ‘Bazı Zeytin Çeşitlerinin Tohumlarının Çimlenme Yeteneklerinin ve Anaçlık Değerlerinin Belirlenmesi’ (Alt Proje) olarak değiştirilmesi, uygun görülmüştür.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/Ü/20/A1/P5/1764 Zeytinde Çeşit Geliştirme Çalışmaları Alt Proje: Domat Zeytin Proje Başlığı Çeşidinde Klonal Seleksiyon 2 Projeyi Yürüten Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Bornova/ İZMİR Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş E.Ü.Z.F. Bahçe Bitkileri Bölümü Proje Lideri Hükümran GÜL Doç. Dr. Murat İSFENDİYAROĞLU, Uğur GÜLOĞLU, Dr. Filiz Proje Yürütücüleri SEFER, Dr.Mehmet ULAŞ, Dr.Şahnur IRMAK, Zekeriya ÇİĞDEM Berna YILDIRIM Başlama- Bitiş 01.01.2020 Tarihleri 31.12.2024 Projenin Toplam 2020 – 14000 TL 2021 – 4000 TL Bütçesi 2022 – 3000 TL 2023 – 2000 TL 2024 – 2000 TL Proje Özeti: Bu projede Manisa, İzmir ve Aydın illerinde zeytin bahçelerinden seçilen Domat zeytin çeşidinin değişik klon adayları materyal olarak kullanılmakta ve değerlendirmeler yapılmaktadır. Deneme de Salman ve ark. (1998), kullandığı “Değiştirilmiş Tartılı Derecelendirme Metodu” kullanılmaktadır.2015 yılında seçilen 77 klon adayı tartılı decelendirmeye tabi tutulmuş ve bu adaylar içerisinden D-47, D-31, D-65, D-20, D-60, D-30, D-78 (Soğuğa toleranslı) ve kontrol olarak’ta Zeytin arazi gen bankasında bulunan domat projenin 2 aşamasına dahil edilmiştir. 2016 yılında başlayıp 2018 yılında yapılan ilave seleksiyonda 3 yıllık veriler üzerinden yapılan değerlendirmeler sonucunda ise ıslahçı tercihi ile D-110, D-108 ve D-100 klon adayları projenin seleksiyon 2 aşamasına taşımıştır.Klon adaylarının gerçek performansını görebilmek ve anaç etkisini ortadan kaldırmak için kendi kökleri üzerinde çoğaltmaları planlanan bu çalışmada, çoğaltmada yaşanılan güçlükler nedeniyle eğer bunda başarılı olunamaz ise yaygın yetiştirciliğin’de olduğu gibi uslu veya gemlik zeytin çeşidi ya da bu çeşide ait çöğürler anaç olarak kullanılacaktır.Toplamda 11 adaydan yaklaşık 100’er çelik alınmak suretiyle, tekerrürde 32 çelik olacak şekilde kontrol olarak’ta Gemlik ve Ayvalık çeşitleri kullanılarak 3 tekerrürlü olarak bir deneme kurulmuş ve klon adaylarının seleksiyon 2 aşaması için kendi kökü üzerinde çoğaltma faaliyetlerine 2019 başlanmıştır. Halen çoğaltma faaliyeti çalışmalarına devam edilmektedir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/20/A08/P06/1782

Proje Başlığı Bazı Yerli Zeytin Çeşitlerinin Yüksek Yoğunluklu Dikime Uygunluklarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Bornova /İZMİR Kuruluş

Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Proje Lideri Dr. Mehmet ULAŞ Murat ÖZALTAŞ, Dr. Ayça AKÇA UÇKUN, Halil KÖKTÜRK Proje Yürütücüleri Murat AYATA, Rüştü Efe OKŞAR

Başlama- Bitiş 01.01. 2020-31.12.2024 Tarihleri

Projenin Toplam 2020: 80.000TL 2021: 9000.TL 2022:2000 TL 2023: 2000 TL Bütçesi Toplam: 93.000 TL

Proje Özeti Ülkemiz zeytinciliğinin genel yapısına bakıldığında geleneksel zeytin yetiştiriciliği göze çarpmaktadır. Ortalama üretim alanları 5-10 da ve ağaç başına ortalama verim 12-13 kg’dır. Geleneksel zeytin yetiştiriciliğinde yaklaşık olarak bir dekar arazide 20-30 ağaç bulunmaktadır. Yaşlı plantasyonlar bu tip yapılan yetiştiriciliğin büyük bir bölümünü teşkil etmektedir. Bu sistemde, hasat, budama ve mücadele işlemlerinden kaynaklanan yüksek maliyet, düşük verim ve çok düşük ekonomik getiri zeytin tarımından geçinen üreticinin vazgeçmesine neden olmaktadır. Günümüz zeytin tarımında dünyada ve Türkiye de yüksek yoğunluklu dikim sistemlerine geçiş talebi her geçen gün artmaktadır. Dünyada ilk olarak İspanya’da uygulamaya başlanmıştır. Özellikle düz veya hafif eğimli araziler bu sistem kullanılmaktadır. Bu sistemde tavsiye edilen dikim mesafeleri 3.5 m x 1.25 m, 4.0 m X 1.5 m ve türevleridir. Dikim mesafelerine bağlı olarak yaklaşık olarak 150 bitki/da veya daha fazlası yerleştirilmektedir. Dikim mesafelerini etkileyen en önemli etken tercih edilen çeşidin gelişme gücü ve taç yapısıdır. Birim alana maksimum miktarda ağaç sığdırmayı ve yüksek verim elde etmeyi hedefleyen bu sistemler yenilikçi yatırımlar statüsündedir. Önerilen bu proje kapsamında, tam mekanizasyona (hasat, budama ve kimyasal mücadele) izin veren yüksek yoğunluklu zeytin plantasyonun tesisi öngörülmektedir. Farklı dikim mesafeleri ve çeşitlerin proje dönemi içerisinde, ağaç mimarisi ve verimlilik parametrelerinin incelenmesi sağlanacaktır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P06/01 Bazı Önemli Zeytin Çeşitlerinde Meyve Tutumundan Proje Başlığı Olgunlaşmaya Kadar Olan Dönemde Meyvede Meydana Gelen Fiziksel ve Biyokimyasal Değişimlerin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Bornova/ İZMİR Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Neslihan UZUN Doç.Dr. Özlem TUNCAY/ Ege Üniversitesi Bahçe Bitkileri Bölümü Proje Yürütücüleri Erkan SUSAMCI / ZAE- Gıda Teknolojileri Bölümü Hande Ö. UÇAR / ZAE- Yetiştirme Tekniği ve Teknolojileri Bölümü Başlama- Bitiş Tarihleri 2017-2020 Projenin Toplam 2017: 40.000 (TL) 2018: 20.000 (TL) 2019:20.000 (TL) Bütçesi 2020: 20.000 (TL) Proje Özeti Zeytin basit drupa yapısında ve diğer sert çekirdekliler gibi çift sigmoid meyve gelişmesi gösteren bir türdür. Ülkemizde yetiştirilen zeytin çeşitlerinin meyve gelişimleri dönemleri ve bu dönemlerdeki fiziksel ve kimyasal değişimler hakkında ayrıntılı bilgi bulunmamaktadır. Bu nedenle, bu projede ülkemizin önemli yağlık çeşitlerden Erkence, Memecik ve Ayvalık ile sofralık çeşitlerden Gemlik, Domat ve Eşek Zeytini (Ödemiş)’de meyve gelişim dönemlerinin tespiti ve bu dönemlerdeki fiziksel ve biyokimyasal değişimlerin belirlenmesi amaçlanmaktadır. İki yıl yapılacak bu çalışma, söz konusu çeşitlerin tüm meyve gelişim aşamaları süresince meyve yapısındaki fiziksel ve biyokimyasal değişimler tespit edilerek, meyvenin ticari ve kalitatif karakteristiklerini geliştirmek ve sofralık zeytin ve zeytinyağı kalite ve miktarını belirleyen en önemli faktör olan optimum hasat zamanını tanımlamak amacıyla zeytin yetiştiricilerine bir rehber olması için çalışılacaktır.2019 yılı süresince alınan tümörneklerdeliyofilizasyonişlemitamamlanmış olup, tüm yıllara ait örneklerde toplam fenol analizi, yağ asidi kompozisyonu analizi ve yağ elde edilen dönemlere ait örneklerde yağda klorofil analizi yapılmaya başlanmıştır. Gelecek yıl ise tüm örneklerde fenolikbileşikanalizi ve klorofil analizinin tamamlanması planlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Zeytin, Fiziksel ve biyokimyasal değişimler, meyve büyüme aşamaları

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/16/A08/P06/02 Bazı Zeytin Çeşitlerinin Kuraklık Stresine Toleranslarının Proje Başlığı Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Bornova /İZMİR Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Nurcan ULUÇAY Dr. Öznur ÇETİN, Dr. Ünal KAYA, Uğur GÜLOĞLU, Mehmet Proje Yürütücüleri GÜREL, Hülya KAYA, Dr. Melek GÜRBÜZ, Dr. Filiz SEFER Hande UÇAR ÖZKAN, Dr.H.Zafer CAN (Danışman) Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2016 - 31.12.2020 2016: 5.000 TL; 2017: 5.000 TL; 2018: 5.000 TL; 2019: 5.000 TL; Projenin Toplam Bütçesi: 2020: 5.000 TL. (25.000 TL) Proje Özeti Bu çalışma ile tescilli bazı yerli zeytin çeşitlerinin, kuraklık stresine toleranslarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Denemede bitkisel materyal olarak; Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Arazi Gen Bankası’ndan çelikle çoğaltılarak, elde edilmiş fidanlar kullanılmıştır. Çeşitlere ait kendi kökü üzerinde üretilen 2 yaşlı fidanlara, kontrollü sera koşullarında iki uygulama yapılmıştır. Kontrol grubuna (tam sulama) iki günde bir saksılar tartılarak tarla kapasitesinde sulama yapılmış; stres grubu ise Haziran ayından itibaren susuz uygulamasına maruz bırakılmıştır. Daha sonra planlanan aralıklarla yaprak oransal su içeriği (YOSİ), yaprak su potansiyeli (Ψ), fotosentez, transpirasyon, stoma iletkenliği ve kök/sürgün oranı ölçümleri yapılmıştır. Denemenin kurulduğu sera alanına da Hobodataloggere yerleştirilerek sıcaklık ve nem verileri de kayıt altına alınmıştır. Bu yıl da stres uygulaması gerçekleştirilip; planlanan ölçümlerin ikinci yıl verileri elde edilmiştir. Gelecek yıl, alınan verilerin istatistik analizlerinin yapılıp raporun yazılması planlanmaktadır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/B/18/A1/P5/14

Proje Başlığı Zeytinde Mutasyon Islahı İle Yeni Çeşit Geliştirme

Projeyi Yürüten Kuruluş Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Bornova /İZMİR Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM

Proje Lideri Oktay SEZGİN

Dr. Öznur ÇETİN, Dr. Nurengin METE, Hande YILMAZ Proje Yürütücüleri DÜZYAMAN, Neslihan UZUN, Naciye ALPER, Dr. Songül ACAR, Firuze TOPAKLI Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2018 - 31/12/2022

Projenin Toplam Bütçesi 2019: 15.000TL TL 2020: 10.000TL 2021: 10.000TL 2022: 10.000TL Proje Özeti Bu proje kapsamında Domat zeytin çeşidinde mutasyon ıslahı yöntemi ile elde edilecek mutant adayı bitkiler içerisinde, verim ve kalite yönünden üstün ticari değerleri olan, sofralık ve yağlık olarak kullanılabilecek, bitki habitusu ve gelişme kuvveti az, boğum araları daralmış kompakt yapıda çeşitler elde etmek amaçlanmaktadır. 2019 yılı faaliyetleri kapsamında aşı materyali Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) de Etkili Mutasyon Dozunu (EMD) belirlemek için Kontrol, 20, 30, 40, 50, 50, 60, 70, 80 gray dozlarında ışınlanarak Zeytincilik Araştırma Enstitüsü’nde aşılama çalışmaları yapıldı. Aşılama çalışmalarında EMD’yi belirleyebilmek için yeterli materyal elde edilememiştir. 2020 yılında EMD belirleme çalışmaları tekrarlanacaktır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/B/18/A1/P5/13

Çevresel Kirleticilerin Zeytin ve Zeytinyağında Bazı Kalite Proje Başlığı Parametreleri Üzerine Etkileri Projeyi Yürüten Kuruluş Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Bornova /İZMİR

Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM

Proje Lideri Özgür DURSUN

Aişe DELİBORAN, Kerem SAVRAN, Halil KÖKTÜRK, Bilge Proje Yürütücüleri TÜRK, Bayram DAVARCI, Prof.Dr.Fatih ŞEN

Başlama- Bitiş 01.01.2018-31.12.2020 Tarihleri

Projenin Toplam 2018: 30000 TL 2019: 20000 TL Bütçesi

Proje Özeti Kirletici kaynağı dikkate alınarak farklı yönlerden ve belirli uzaklıklardan belirlenen bahçelerdeki ağaçlarda bazı morfolojik gözlemler yapılmış, alınan toprak, yaprak ve meyve örnekleri ile zeytinyağının bazı kalite parametrelerine bu santralin etkisi belirlenmeye çalışılmıştır.Çevresel kirletici olarak belirlenen yatağan termik santralinin (YTS) kuzey batısı ve güney doğusu olmaküzere 4’er bahçe belirlenmiştir. Bu bahçelerden alınan toprak yaprak vemeyve örneklerinde analizler gerçekleştirilmiştir. Bunun yanında ağaçlarda verim ve gelişim periyotları incelenmiştir. Ağaçlarda fenolojik gözlemler (somaklanma başlangıcı, çiçeklenme başlangıcı, tam çiçeklenme ve çiçeklenmes onu) yapılmıştır. 2019 yılı çiçeklenme döneminde alınan yapraklarda element analizlerigerçekleştirilmiştir. Bununla beraber yapraklardaki ağır metal analizleri de yapılmıştır. 0-30 ile 30-60 cm derinliklerden alınan toprak örneklerinde element veağır metal analizleri yapılmıştır. Ayrıca 2018 yılı hasat dönemi içerisinde alınan meyve yaprak ve toprakların element ve ağır metal içerikleri tespit edilmiştir .2019 yılı verim miktarlarının belirlenmesi için bahçelerde rekolte çalışması yapılmıştır. 2019 yılında tüm bahçelerde verim olmadığı görülmüştür.Kirletici kaynaklı birikim her bir element için farklı bir dağılım dokusu göstermiştir. Rüzgarın etkisi ile havadaki kirleticileri farklı bahçelerde birikmesine sebep olduğu düşünülmektedir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/16/A08/H07/1(1-2-3) İncirde Çeşit Geliştirme Projesi Alt Proje 3:Ülkesel İncir Seleksiyon Proje Başlığı Projesi- Kahramanmaraş ve Osmaniye Bölgesinde İncir Seleksiyon Islahı Projeyi Yürüten Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Kuruluş KAHRAMANMARAŞ Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Muhammet GÜNDEŞLİ Proje Yürütücüleri H.Osman ÖZATAR, Dr. Remzi UĞUR,Özkan ALTUN, Serkan ARAS Başlama- Bitiş 01.01.2017-31.12.2020 Tarihleri Projenin Toplam 67.000 TL. Bütçesi ProjeÖzeti

İncir (Ficuscarica L.), Moraceae (Dutgiller) familyasının Ficus cinsinde yer alan, kültür tarihi oldukça eski bir meyve türüdür. Yüksek kalori içeren, kalsiyum, potasyum ve vitamin açısından oldukça zengin bir meyve olan incir, insan sağlığı ve beslenme açısından da oldukça önemli bir meyvedir. Ülkemiz İncirin anavatanı, kültür çeşitlerinin oluşum ve gelişim merkezi olup önemli gen kaynaklarına sahip olan ülkelerden biridir. Ülkemizde incir bu kadar geniş bir yayılıma sahip olduğu için, farklı yörelerin hakim ekolojik koşullarına uygun kaliteli ve pazar değeri yüksek tipler mevcuttur.Bu amaçla ülkemizin çeşit zenginliğinin değerlendirilerek doğadan seleksiyon yoluyla üstün nitelikli yeni tip ve çeşitlerin bulunması için ülkemizin farklı üç yöresinde; Güneydoğu Anadolu Bölgesi Gaziantep – Kilis-Adıyaman, Akdeniz Bölgesi Kahramanmaraş – Osmaniye, Karadeniz Bölgesi Samsun – Ordu – Kastamonu -Giresun – Sinop - Artvin illeri olmak üzere ‘Ülkesel İncir Seleksiyon Projesi’ hazırlanmıştır.•Ancak, bu projenin Kahramanmara ş ilinde ve bu ile bağlıi lçelerde doğal olarak yetişen incir popülasyonları içerisinden özellikle sofralık açıdan üstün nitelikli genotiplerden olan ‘ABBAS’ özelliklerinin belirlenmesive TESCİLE sunulması olarak hedeflenmiş ve değiştirilmiştir. 2018 yılında Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez (Tkb) Müdürlüğüne tescil ve fidan üretimi için sertifika işlemleri başlatılmıştır. Bu amaçla TTSM’nin belirlediği Ağaç ve Sürgün özellikleri, Yaprak özellikleri ve pomololojik özellikleri 2018 yılında belirlenmiş ve rapor halinde TTSM’ye sunulmuştur. Bu proje yoluyla Yerel genotiplerin meyve kalite özellikleri saptanarak, bölgenin mevcut durumunun belirlenmesi gerçekleştirilecek Anahtar Kelimeler: İncir, Seleksiyon, Çeşit, Akdeniz Bölgesi

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM / BBAD / 16 / A08 / P06 / (01-3)

Proje Başlığı Kahramanmaraş ve Adıyaman İlleri Zeytin Seleksiyon Islahı Projeyi Yürüten Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Kuruluş KAHRAMANMARAŞ Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Özkan ALTUN Dr. Remzi UĞUR, Dr. M. Ali GÜNDEŞLİ, Hükümran GÜL, Doç. Proje Yürütücüleri Dr. Mücahit Taha ÖZKAYA Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2016 – 31.12.2020

Projenin Toplam 2016: 5.000 TL 2018: 5.000 TL 2020 : 5.000 TL Bütçesi: 2017: 5.000 TL 2019: 5.000 TL Proje Özeti: Zeytin, özellikle Akdeniz ülkelerinin tarım sektöründe önemli rol oynayan, sofralık ve yağlık olarak ekonomik değeri yüksek bir meyvedir. Mardin, Kahramanmaraş ve Hatay İllerinin bulunduğu bölge zeytinin anavatanı olarak kabul edilmektedir. Bölge genetik kaynak olarak araştırmacıların, önemli çalışma alanlarından birini oluşturmaktadır. Birçok medeniyetin yaşadığı bu bölgelerde, verimli zeytin genotiplerinin yetiştirildiğini görmekteyiz. Yapılan çalışmalar bu bölgede büyük bir genotip zenginliğinin olduğunu göstermektedir. Ancak bu genotipler zamanla kaybolmuş ve kaybolmaya devam etmektedir. Bu durum, özellikle Kahramanmaraş’ta kentsel gelişimin zeytin tarımının yapıldığı alanlara kaymasıyla daha tehlikeli boyutlara ulaşmıştır. Bu proje ile Kahramanmaraş ve Adıyaman illerinde zaman içerisinde seleksiyonla oluşmuş ve yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan bu genetik kaynaktan farklı amaçlara yönelik zeytin genotiplerinin seleksiyonu amaçlanmaktadır. Proje 5 yıl olarak planlanmıştır. Kahramanmaraş ve Adıyaman illerindeki zeytinliklerin sürvey yapılarak gözlemlenmiş, 40 civarında farklı tiplerin belirlenmiş ve yapılan tartılı derecelendirme analizi sonucunda 15 adet genotip önemli bulunmuştur. Çalışma sonunda bu genotipler içerisinde yağlık ve sofralık yeni çeşit eldesi amaçlanmaktadır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/16/A08/P06/2 Doğu Akdeniz Havzası ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Bulunan Proje Başlığı Delice Zeytinlerinden ve Doğal Zeytin Popülasyonlarından Seleksiyon Yoluyla Verticillium’a Dayanıklı Anaç Geliştirilmesi. (Seleksiyon II ). Projeyi Yürüten Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Kuruluş KAHRAMANMARAŞ Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Özkan ALTUN Dr. Remzi UĞUR, Kerim KARATAŞ, Betül GÜRKAN, Dr. Efkan Proje Yürütücüleri AKÇALI, Dr. Serap TOKER DEMİRAY, Mümine ÖZARSLANDAN Başlama- Bitiş 01.01.2016 – 31.12.2019 Tarihleri

Projenin Toplam 2016: 6.250 TL 2017: 5.000 TL Bütçesi 2017: 20.000 TL 2019: 750 TL Proje Özeti: Zeytinde, verim ve kalite üzerine olumsuz etkileyen hastalıkların başında Verticillium solgunluğu gelmektedir. Hastalık etmeni (Verticillium dahliae kleb.) toprakta çok uzun süre canlı kalabilmekte ve bu durum hastalığın mücadelesini zorlaştırmaktadır. Yapılan birçok araştırmalarda hastalığın kimyasal uygulamalarla önlenemediği belirtilmiştir. Hastalıkla mücadelede kültürel önlemler önem kazanmıştır. Çözümün dayanıklı anaç ve çeşit eldesi ile mümkün olabileceği belirtilmiştir. Dünyada ve ülkemizde zeytin çeşitlerinin hastalığa karşı duyarlılıkları ile ilgili birçok çalışma yapılmıştır ancak Doğu Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgesindeki delicelerle ilgili bir çalışma yapılmamıştır. Bu çalışmada; Kahramanmaraş, Osmaniye, Hatay, Gaziantep, Kilis, Adıyaman ve Mardin illerinden seleksiyon ile elde edilmiş ve Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü arazisindeki Delice Koleksiyon Bahçesindeki zeytinlerden, çelikle köklendirme ile yeterli miktarda tüplü fidan elde edilmiştir. 2019 Yılı içerisinde Kahramanmaraş bölgesinde Verticillium bulaşık zeytinlerden elde edilen fungus, kültüre alınıp çoğaltıldıktan sonra ön testleme amacıyla Gemlik zeytin çeşidine inokule edilmiştir. Virulensi yüksek bulunan izolat, köklendirilen diğer anaç fidanlarının kök bölgesine inokule edilerek testlenmiştir. Yapılan uygulamalar sonucunda Verticillium’a karşı dayanıklı tiplerin bulunması hedeflemektedir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/14/A08/P09/01 Ege Bölgesinde Melezleme Yoluyla Yeni Nar (Punica Granatum L.) Proje Başlığı Çeşitlerinin Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü/İZMİR Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Deniz AKSOY Dr. Erol KÜÇÜK, Dr. Andaç ÇAVDAR, Uzm. Celal ŞAFAK, Fatih Proje Yürütücüleri ÇAĞIR, Dr. Müge ŞAHİN Başlama- Bitiş 01/01/2019 – 31/12/2023(01.01.1998- Sürekli) Tarihleri Projenin Toplam 2019: 50.000 TL 2020: 30.000 TL 2021: 30.000 TL Bütçesi 2022: 30.000 TL 2023: 30.000 TL Proje Özeti Bu proje 1997 yılından beri yürütülmekte olan projenin devamıdır. Proje çalışmalarına 5 yıllık bir zaman diliminde daha devam edilmesi önerilmektedir. Çalışmanın 1997-2007 döneminde, ebeveyn olarak seçilen İzmir 16, İzmir 23, İzmir 1445, İzmir 1465 ve İzmir 1513 çeşitleri aralarında resiprokal olarak melezlenmiş ve kendilemeleri yapılmıştır. Melezleme ve kendileme çalışmaları sonucunda elde edilen bireylerden seleksiyon I parseli oluşturulmuştur. Seleksiyon I parselindeki değerlendirme çalışmaları sonucunda 38 adet birey seleksiyon II aşaması için seçilmiştir. 2007 yılında bu bireyler ve 2 adet standart çeşit (İzmir 23 ve İzmir 1513) ile seleksiyon II parseli kurulmuştur. Mevcut seleksiyon II parselindeki değerlendirme çalışmaları sonucunda; Tezeren 35, Efenar 35, Dr. Ercan 35 ve Kamilbey 35 isimleri 4 çeşit tescil edilmiştir. Proje çalışmalarının bu diliminde, mevcut çeşitlerin ve tescile sunulan yeni aday çeşitlerin dane iriliği ve yumuşak çekirdeklilik özelliklerini daha da ilerletmek temel hedef olarak alınmıştır. Bu amaçla belirlenen melezleme kombinasyonları ile ıslah programında yeni bir aşama başlatılmıştır. Bu hedeflerle 2014-2016 yıllarında melezlemeler yapılmış, tohumların hasadı gerçekleştirilmiş ve elde edilen bireylerle iki ayrı parselde Seleksiyon 1 parseli kurulmuştur. Projenin bu döneminde ihtiyaç duyulan kombinasyonlarda melezlemeler yapılmış, tohumların hasadı ve ekimi gerçekleştirilmiştir. Seleksiyon I parselinin bakım işleri gerçekleştirilmiştir. Melez bireylerin bir kısmı meyve göstermediğinden seçim çalışmalarının önümüzdeki yıllarda yapılması planlanmaktadır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/A/20/A1/P5/1884 Proje Başlığı Bazı Zeytin (Olea europaea) Çeşitlerinin Mikro-Çoğaltım Olanaklarının Araştırılması Projeyi Yürüten Zeytincilik Araştırma Enstitüsü HATAY Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Çiğdem CEREN Prof. Dr. Serra HEPAKSOY (Danışman), Dr. Filiz BAYSAL Proje Yürütücüleri (BKAE) Başlama- Bitiş 01.01.2020-31.12.2021 Tarihleri Projenin Toplam 2020: 50.000 TL 2021: 50.000TL Bütçesi Proje Özeti: Zeytin yetiştiriciliğinin yoğun olarak yapıldığı Akdeniz havzasında, zeytin fidanı üretiminin %70’inden fazlası yarı-odun çelikler ile yapılmaktadır. Bu yöntem ile genetik homojenlik korunmasına rağmen, zor köklenen çeşitlere uygulamada başarılı sonuç elde edilememekte ve özellikle viral veya bakteriyel bulaşıklıklara karşı sağlıklı fidan materyali talebi karşılanamamaktadır. In vitro koşullarda gerçekleştirilen mikro-çoğaltım, zeytin fidanı elde etmede ve çoğaltmada bir çözüm yolu olarak öne çıkmaktadır. Önceki yıllarda yapılan çalışmalarda geleneksel çoğaltma yöntemlerinde, genetik olarak heterozigotik tepkilerin devam ettiği belirtilmiştir. Özellikle çoğaltımında sıkıntı yaşanan neredeyse bütün türlerde çözüm olarak in vitro yöntemler tercih edilmektedir.In vitro çoğaltımda, hem genotipe hem de yetiştirme ortamına bağlı olarak farklı sonuçlar elde edilirken, bitki büyüme düzenleyicilerinin de ortama eklenmesi ile çoğaltmada başarılı çıktılar elde edilmektedir. Ülkemizde in vitro şartlarda zeytin çoğaltımı ve köklenmesi üzerine yapılan çalışmalar incelendiğinde, bu çalışmalar sınırlı sayıda kaldığı gibi pratiğe de aktarılamamıştır. Bunun yanı sıra bazı önemli zeytin çeşitlerinin köklenme sorunu sebebiyle, kendi bölgesinde popüler olan çeşitlerin fidan üretimi gerçekleşememekte ve bu çeşitler yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalmaktadır. Bu projede; in vitro şartlar altında, farklı konsantrasyonlarda farklı büyüme düzenleyicilerinin eklendiği yetiştirme ortamlarında, Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü ‘Zeytin Koleksiyon Parseli’nde yer alan bazı zeytin çeşitlerinin çoğalma ve köklenme durumları araştırılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Zeytin, Olea europaea, doku kültürü, in vitro, mikro-çoğaltım.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/Ü/20/A1/P5/1868 Proje Başlığı Hatay İlinde Yetiştirilen Bazı Çeşitlerin Klon Seleksiyonu Projeyi Yürüten Zeytincilik Araştırma Enstitüsü HATAY Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Murat ÇELİK Fatma ÇELİK, İpek SEZER, Sefer DEVİREN, Sabahittin ABAY, Adem DAL, Senem FİLİZ DOKSÖZ, Cemile KAPLAN, Çiğdem Proje Yürütücüleri CEREN, İsmail YAMAN, Selim TAŞGIN, Dr. Nurten KURT, Canan AYDINLIOĞLU, Dr. Songül ACAR, Dr. Öğr. Üyesi Dilşat BOZDOĞAN KONUŞKAN, Prof. Dr. Celil TOPLU Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2020-31.12.2024 Projenin Toplam 2020:71.500,00 TL 2021: 38.000,00 TL 2022: 33.000,00 TL Bütçesi 2023: 33.000,00 TL 2024:11.500,00 TL (187.000,00 TL) Proje Özeti: Akdeniz Bölgesinde zeytin yetiştiriciliği için uygun ekolojiye sahip bir il olan Hatay, bölge zeytin üretiminde birinci sırada yer almaktadır. Hatay ili ve çevresinde çoğunlukla yerel çeşitler olan Halhalı (Hatay), Saurani, Sarı Haşebi, Karamani, Sayfi, Elmacık ile Gemlik ve az da olsa Ayvalık zeytin çeşitleri yetiştirilmektedir. Bölgede uzun yıllar yetiştiriciliği yapılan ve bölgeye oldukça iyi uyum sağlayan yerel çeşitlerin korunması, yeni tesis edilecek bahçelerin bu çeşitlerle kurulması ve bölge ile özdeşleşmiş ticari öneme sahip çeşitlerin desteklenmesi zeytinciliğin doğru gelişimi açısından önem arz etmektedir.Proje ile, Hatay ili zeytin üretimi ve tüketiminde önemli bir yer tutan Halhalı (Hatay), Saurani, Sarı Haşebi, Karamani, Sayfi ve Elmacık zeytin çeşitlerine ait popülasyon içerisinden seleksiyon kriterleri esas alınarak farklı tipleri belirlemek, bu tipleri temsil edecek ağaçları seçmek ve yapılan ölçüm, gözlem ve analizlerle seçilen tipler arasındaki farklılıkları ortaya koymak amaçlanmaktadır. Özellikle verimi ve yağ oranı daha yüksek olan, periyodisiteye eğilimi daha az olan, iri meyveli tiplerin tespit edilmesi ve bu tiplerin kaybolmadan çiftçi ve ülke ekonomisine kazandırılması hedeflenmektedir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/Ü/19/A1/P5/1240 Proje Adı İncirde Anaç Islahı (1.Aşama) Projeyi Yürüten İncir Araştırma Enstitüsü AYDIN Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluşlar Proje Lideri Dr.Sunay DAĞ Dr. Birgül ERTAN, Selim ARPACI, Mehmet Ali KARGICAK, Mesut ÖZEN, Sibel Akkuş BİNİCİ, Dr. Gökhan AKKUŞ, Dr. Proje Yürütücüleri Nesrin Aktepe TANGU, Dr. Nilüfer Uslu AKSU, Sabahittin ABAY Başlama-Bitiş 01/01/2019-31/12/2023 Tarihleri Projenin Toplam 1.YIL: 40000TL, 2.YIL: 47000 TL, 3.YIL: 47000 TL Bütçesi İncir (Ficuscarica L.) Anadolu’dan Suriye, Irak ve Arabistan’a, Hazar Denizi’nin güneyine ve Kafkasya’ya kadar yayılmıştır.Yayılma alanları içinde Anadolu önemli rol oynaması ve Ege’de form zenginliği göstermesinden dolayı, Anadolu incirin anavatanı olarak görülmektedir. Türkiye'de Doğu Karadeniz'den başlayarak Karadeniz, Marmara, Akdeniz kıyı şeridinde, Güneydoğu Anadolu ve İç Anadolu'daki vadilerde incir ağaçlarına rastlanmaktadır.Ülkemizyabani Ficus türleri bakımından çok geniş bir gen kaynağına sahip olmasına rağmen, incirde farklı özelliklere sahip anaçların elde edilmesine yönelik herhangi bir ıslah çalışması yapılmamıştır.İncir yetiştiriciliğinde değişen iklim olayları, toprak kaynaklı hastalıklar, incirin dağlık ve yamaç arazilerde konumlanmasının olumsuz toprak koşullarını beraberinde getirmesi, doğala fetler, yerleşim alanlarının genişlemesi, sanayinin tarımarazileri içinde gelişmesi gibi faktörler incir yetiştiriciliğini olumsuz etkilemekte ve sınırlandırmaktadır. Bu koşullar dikkat e alındığında; Anadolu'da doğada kendiliğinden yetişen yabani incir genotiplerinin seleksiyonu, incir yetiştiriciliğine uygun anaçların belirlenebilmesi açısından önem kazanmıştır.Belirtilen gerekçeler doğrultusunda, incirde anaç ıslahının ilk aşaması olan bu proje yürütülmeye başlamıştır. Projede incirin yoğun olarak bulunduğu Ege, Akdeniz, Marmara, Karadeniz, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde olumsuz iklim ve toprak koşullarına uyum sağladığı gözlenen, bitki gelişme kuvveti açısından kültür çeşitlerinden farklı özellikteki, sağlıklı görünen ve anaç özelliği taşıyabilecek olan Ficus alt .Böylece incir yetiştirilen alanlarda süreklilik ve sürdürülebilirliğe katkı sağlanmaya çalışılacaktır. Anahtar Kelimeler İncir, Seleksiyon, Anadolu, Anaç

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/E/20/A1/P5/1879

Proje Başlığı Entegre Proje : İncirde Çeşit Geliştirme Melezleme ve Mutasyon Islahı Yöntemleriyle Üstün Nitelikli Kurutmalık ve Sofralık İncir Çeşitlerinin Geliştirilmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş İncir Araştırma Enstitüsü AYDIN Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Mesut ÖZEN Selim ARPACI, Birgül ERTAN, Aytekin BELGE, Nilgün TAN, Proje Yürütücüleri Berrin ŞAHİN, Ramazan KONAK, Mehmet Ali KARGICAK, Eşref TUTMUŞ, H. Ahmet AKDEMİR, Arzu AYAR, Osman GÜLŞEN Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2020-31.12.2024 Projenin Toplam Bütçesi: 80,000 Proje Özeti : İncir Türkiye’nin önemli bir ihraç ürünüdür. 2017 yılı itibariyle ülkemiz kuru incir ihracatı 72.000 tona, taze incir ihracatı da 18.000 tona ulaşmıştır. Türkiye dünya kuru ve taze incir ihracatında ilk sırada yer almaktadır. Kurutmalık ve sofralık taze incir yetiştiriciliğinde üstünlüğümüzün ve ihracatımızın dünyada ilk sıradaki yerinin korunabilmesi için, üstün nitelikli incir tiplerinin geliştirilmesine ihtiyaç vardır. İncirde üstünlük sağlayan bazı özellikler erkencilik, irilik, yüksek verim, açık renklilik, küçük/kapalı agız açıklığı, (incir meyvesi altında bulunan delik) uzun hasat süresi, bir örnek meyve oluşumu, çevre şartlarına dayanım, raf ömrü uzunluğu kriterleridir. Üstün nitelikli yeni çeşitlerinin geliştirilmesi AB ve dünya pazarlarında rakip ülkeler ile rekabette bize ihracatta önemli avantajlar sağlayacaktır. Sarılop ve Bursa Siyahı incirleri çok kaliteli olmakla beraber ostiol çatlamalarına duyarlı, güneş yanıklığı, akma ve ekşime, kabuk çatlamaları v.b sorunu olan ve kalite kayıpları yaşanan çeşitlerimizdir. Söz konusu proje ile, melezleme ve mutasyon ıslahı (gamma ışını uygulaması ile) yöntemleri kullanılarak, kısa hasat süresine sahip, kapalı ostiollü, iri meyveli, erkenci, çatlamaya dayanıklı melez ve mutant, kurutmalık ve sofralık taze incir bireylerinin elde edilmesi amaçlanmaktadır. Bu amaçla Sarılop X Ak ilek, Sarılop X kaba ilek ve taze sofralık incir için Bursa Siyahı X Ak ilek ile Bursa Siyahı X Kaba ilek melezlemeleri yapılmış ve bu melez bireylerden üstün nitelikli olanlar seçilmeye çalışılacaktır. Melezleme ıslahında seleksiyon I aşaması devam etmektedir. Yine mutasyon ıslahı amaçlı Sarılop ve Bursa siyahı çeşitlerine 5 farklı dozda (10.0, 16.9, 25.3, 50.7, 67.0 Gray) gamma ışını uygulanmış ve bu ışın uygulanan çeliklerden elde edilen M1V3 bireylerinden seleksiyon I aşaması tamamlanarakümitvar üstün özellik gösteren 5 adet Sarılop ve 5 adet Bursa Siyahı mutant bireyi seçilerek seleksiyon II aşamasına geçilmiştir. Anahtar Kelimeler: İncir, melezleme, mutasyon, Sarılop, Bursa Siyahı

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler

Proje No TAGEM/BBAD/14/A08/P07 İncir Yetiştiriciliğinde Verim ve Kalitenin Artırılmasına Yönelik Proje Başlığı Çalışmalar Alt Proje: Bazı İncir Çeşitlerinde Sık Dikim ve Terbiye Sisteminin Bitki Gelişimi ile Meyve Verim ve Kalitesi Üzerine Etkileri Projeyi Yürüten Kuruluş İncir Araştırma Enstitüsü AYDIN Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM

Proje Lideri Aytekin BELGE Mesut ÖZEN, Ramazan KONAK, Eşref TUTMUŞ, Arzu AYAR, Proje Yürütücüleri Demet MUTLU, Pınar GÖRÜCÜOĞLU, Sunay DAĞ, Prof.Dr. Engin ERTAN Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2015-31.12.2019 Projenin Toplam Bütçesi: 42.500 TL Proje Özeti Modern meyvecilikte sık dikim ve buna bağlı olarak budama ve terbiye sistemleri oldukça önemlidir. Birim alandaki ağaç sayısının fazla olması ile meyve verim ve kalitesinin yüksek olması sık dikimin en önemli avantajları arasındadır. Bu amaçla, Bursa Siyahı, Beyaz Orak ve Sarı Zeybek incir çeşitlerinde verim ve kaliteyi artırmak, hasat kolaylığı sağlamak ve Sarı Zeybek çeşidinde sorun teşkil eden dal kırılmalarının önlenmesi hedeflerine yönelik olarak bu proje hazırlanmıştır. Denemenin beşinci yılında proje kapsamında belirlenen ağaçlara 250 ppm dozunda Pro-Ca uygulamaları yapılmıştır. Ağaçların yan dalları destek sistemi ile desteklenmeye devam edilmiştir. Ağaçların bakımı ve şekil verme işlemleri düzenli bir şekilde yapılmıştır. Parsellere dikilen bütün incir çeşitlerden meyve alınmıştır. Projede yer alan yetiştiricilik sistemleri içerisinde destekli sistem yetiştiricilikte Sarı Zeybek çeşidinden en yüksek verim elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: incir, terbiye sistemi, budama

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje Numarası TAGEM/BBAD/E/19/A1/P5/1273

Proje Başlığı İncirde Örtüaltı Yetiştirme Tekniklerinin Geliştirilmesi Proje Yürütücüsü Kuruluş İncir Araştırma Enstitüsü AYDIN Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Lideri Mehmet Ali KARGICAK Birgül ERTAN, Selim ARPACI, Sunay DAĞ, H. Ahmet Proje Yürütücüleri AKDEMİR, Duygu BİROL, Mesut ÖZEN, Prof. Dr. Engin ERTAN Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2019 ile 31/12/2023 arası Projenin Toplam Bütçesi: 146.000,00 TL Proje Özeti Ülkemiz sahip olduğu ekolojik koşulları ve genetik çeşitlilik açısından, kurutmalık ve sofralık incir yetiştiriciliğinde dünyada ilk sırada yer almaktadır. Meyve yetiştiriciliğinde ekolojik faktörlerin uygun olmasının sağlayacağı en önemli avantajlardan biri olan erkencilik, sofralık incir çeşitlerinde, ürünün piyasaya erken olarak çıkması ve üreticinin elde edeceği gelir açısından son derece önemlidir. Ege ve Akdeniz bölgesinde, doğal olarak bir erkencilik sözkonusudur. Gerek iklimin uygun olması, gerek bazı erkenci çeşitlerin daha erken pazara çıkması, üreticiler için bir avantaj, tüketiciler için ise bir zenginlik oluşturmaktadır. Tüm bu noktalardan hareketle; yaygın ve erkenci sofralık incir çeşitlerinin örtüaltı koşullarında üretilerek erkencilik sağlanması ve geçci çeşitler ile üretim periyodunun uzatılarak incirin pazarda kalma süresi ve ihracat payının artmasına katkılarının araştırılması hedeflenmiştir. İncir Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Merkez İşletmesinde yürütülen çalışmada; Bursa Siyahı, Beyaz Orak, Morgüz incir çeşitleri ile 3 farklı ilek çeşidine ait 1 yaşlı fidanlar bitkisel materyal olarak kullanılmıştır. Proje 560 m2lik polietilen örtü ile kaplanmış serada 2,5x2,5 dikim mesafesiyle, Morgüz çeşidi sadece toprağa, Bursa Siyahı ve Beyaz Orak çeşitleri hem toprağa, hemde 65lt'lik saksıda topraksız ortama dikim şeklinde, 4 tekerrürlü ve her tekerrürde 2 bitki olacak şekilde yürütülmektedir.Goble budama şekline göre taç oluşturulan bitkilerde proje süresince fenolojik, morfolojik, pomolojik ölçümler yapılmakta ve çeşitlerin örtü altında toprakta ve saksıda topraksız ortamda; bitki gelişimi, erkencilik ve verimlilik durumları değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler: incir, örtüaltı, erkencilik, verim

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje Numarası TAGEM/BBAD/E/19/A1/P5/1271

Melezleme Islahı ile Partenokarp İncir Çeşidi Proje Başlığı Geliştirilmesi Proje Yürütücüsü Kuruluş İncir Araştırma Enstitüsü YDIN Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Lideri Dr. Birgül ERTAN Dr. Sunay DAĞ, , Mehmet Ali KARGICAK, Selim ARPACI, Esma Akkuş ASLAN, Pembe Ece CANAVAR Proje Yürütücüleri EROĞLU, Mehmet ÖZKUL, Mesut ÖZEN, Yrd.Doç.Dr. Hatice İKTEN, Doç. Dr. Oğuzhan ÇALIŞKAN, Nesrin KARATAŞ Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2019 - 31.12.2023 Projenin Toplam Bütçesi: 100.000 TL Proje Özet: Dünyada inciryetiştiriciliği daha çok partenokarp meyve oluşturan erkenci çeşitlerle yapılmaktadır. En önemli rakibimiz konumunda olan ülkelerde daha çok partenokarpik çeşitler yaygın olarak karşımıza çıkmaktadır. Mayıs ve Haziran ayları, Avrupa’ya Güney Amerika’dan gelen incirlerin bittiği ve yaz dönemi incirlerin henüz piyasaya çıkmadığı dönemdir. Melezleme çalışmaları sonucunda,bu dönemde pazara taze incir sunabilmek, partenokarp, erkenci, hasat periyodu uzun, iri meyveli, verimli, kuru, taze ve sanayi amaçlı kullanılabilecek, yüksek yeme ve teknolojik meyve kalitesi, ilekleme işlemine gereksinim duymayan çeşit geliştirmek amaçlanmıştır.Çalışmada melezleme ıslahı yöntemi kullanılarak dişi ebeveyn olarak partenokarp dişi çeşit olan Beyaz Orak ile döllenme isteği olan ‘’Sarılop’’ ‘’Bursa Siyahı’’ ;erkek ebeveyn olarak erkek Sarılop F1 melez ve erkek Bursa Siyahı F1 melez bireyler ve bunların dışında Mersin 06 ( partenokarp ) ilekve Osmaniy e02 ( partenokarp ) ilek çeşidi kullanılmıştır. Melezleme çalışmalarına, 2019 yılı Haziran ayında başlanmıştır. Melezleme işlemine başlamadan önce, erkek incir meyvelerinde polentozları olgunlaşmadan, meyvelere diğer çeşitlerden çıkan sinek ve böcek girişini önlemek için vualtül torbalarileizolasyon yapılmıştır. Aynı dönemde, dişi ağaçlarda melezleme yapılacak dallar belirlenip, meyveler çiçek tozu Kabul aşamasına gelmeden önce izole edilmiştir. İzolasyon yapılan erkek incirlerden toplanan meyveleri leizole edilen dişi meyveler tozlanarak melezleme işlemi gerçekleştirilmiştir. Partenokarp kurutmalık ve sofralık incir çeşidi geliştirmek için Beyaz OrakX Bursa Siyahı F1, Beyaz OrakX SarılopF1, Beyaz OrakXOsmaniye02, Bursa SiyahıXOsmaniye02, Sarılop XOsmaniye02 kombinasyonları ile melezleme çalışmaları yapılmıştır .Ağustos ayında olgunlaşan dişi meyvelerden çekirdekler alınmış ve muhafaza edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Melezleme, partenokarp, Beyaz Orak, FicuscaricaL.,erkencilik

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/16/A08/P07/1(1-2-3)

Proje Başlığı Ülkesel İncir Seleksiyon Projesi ALT PROJELER: 1. Kahramanmaraş ve Osmaniye İllerinde İncir Seleksiyonu 2. Güneydoğu Anadolu Bölgesi İncirlerinde Çeşit Geliştirme 3. Karadeniz Bölgesi İncir (ficuscarica L.) Seleksiyonu 4. Mugla Bölgesinde İncir Seleksiyonu Projeyi Yürüten Kuruluş İncir Araştırma Enstitüsü AYDIN Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM

Proje Lideri Mesut ÖZEN M.Ali GÜNDEŞLİ Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tar.Arş. Ens. Mehmet UZUN Antepfıstığı Araş. Enst. Proje Yürütücüleri Nilüfer AKSU Karadeniz Tar. Araş. Enst. Arzu AYAR İncir Araştırma Enst. Projenin Toplam Bütçesi 2016: 22.000 TL, 2017: 17.000 TL, 2018:12,000 TL,2019: 8.000 TL, 2020: 8.000 TL Proje Özeti : İncir (Ficuscarica L.),Moraceae (Dutgiller) familyasının Ficuscinsinde yer alan, kültür tarihi oldukça eski bir meyve türüdür. Yüksekkaloriiçeren, kalsiyum, potasyumve vitamin açısındanzenginbirmeyveolanincir, insan sağlığı ve beslenme açısından da önemli birmeyvedir.Ülkemiz İncirin anavatanı, kültür çeşitlerinin oluşum ve gelişim merkezi olup önemli gen kaynaklarına sahip olan ülkelerden biridir. Ülkemizde incir Dogu Anadolu ve İç Anadolu bölgesinin kışı çok sert geçen bölgeleri hariç bütün bölgelerimizde 700-800 m. yüksekliklere kadar yetişir. İncir Türkiye’nin önemli bir ihraç ürünüdür. Türkiye taze ve kuru incir ihracatında dünyada lider konumdadır. Dünyada incir üretim ve ihracatımızda bu liderliğimizin sürdürülmesi için üstün nitelikli yeni incir çeşitlerine ihtiyaç vardır. Bunu sağlamanın yolu da ıslah ve seleksiyonla üstün nitelikli yeni incir çeşitlerinin geliştirilmesidir. Bu amaçla ülkesel incir seleksiyon projesi yapılmıştır ve yürütülmektedir. Bu proje ile ülkemizin çeşit zenginliğinin değerlendirilerek doğadan seleksiyon yoluyla üstün nitelikli yeni tip ve çeşitlerin bulunması için; ülkemizin farklı dört farklı yöresinde; Güneydoğu Anadolu Bölgesi (Gaziantep, Kilis, Adıyaman), Akdeniz Bölgesi ( Kahramanmaraş), Karadeniz Bölgesi (Samsun, Ordu, Kastamonu, Giresun, Sinop, Artvin) ve Ege bölgesi (Mugla) illerinde doğadan seleksiyon yoluyla farklı incir genotipleri belirlenip ve bu genotiplerden üstün meyve özellikleri gösterenler seçilerek çeşit olarak tescil ettirilecektir.

Anahtar Kelimeler: İncir, Doğadan seleksiyon , Sarılop, Bursa Siyahı

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/Ü/18/A1/P5/359

Proje Başlığı Karadeniz Bölgesi İncir (Ficuscarica) Seleksiyonu-II Projeyi Yürüten Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü SAMSUN Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Nilüfer AKSU USLU Erol AYDIN, Ercan ER, Prof. Dr. Muharrem ÖZCAN, Dr. Birgül Proje Yürütücüleri ERTAN Başlama- Bitiş Tarihleri 2018-2022 Projenin Toplam 2018: 20 000 TL 2019: 10 000 TL 2020: 10 000 TL Bütçesi 2021: 10 000 TL 2022: 10 000 TL Proje Özeti İncir yetiştiriciliği için uygun olan Karadeniz Bölgesi’nde, bölgeye uyum göstermiş yerel incir tipleri ile kurulmuş kapama bahçe sayısı yok denilecek kadar azdır. Sertifikalı incir fidanı kullanımı olmadığından rastgele tiplerin dikilmesi sonucu incir tipleri arasında herhangi bir standardizasyon bulunmamaktadır. Fidanlardaki bu heterojenite de pazarlanan üründe standardizasyonu engellemektedir. Bu çalışma ile bölgemizde bulunan incir tiplerinden ostiol açıklığı göstermeyen, verimli, tat ve aroması yüksek sofralık tüketime uygun incirler ile verimli, meyvesi küçük ve pişme sırasında dağılmayan, tat ve aroması yüksek reçel olarak tüketime uygun tipler tespit edilecektir. Çalışmanın ilk dönemi olan Seleksiyon-I aşamasında; Kastamonu, Sinop, Samsun, Ordu, Giresun ve Artvin illerinden selekte edilen incir tiplerinden sofralık ve reçellik olarak yapılan tartılı derecelendirme sonucu toplam 16 adet incir tipi belirlenmiştir. Bunlardan 13 adet tip sofralık, 6 adet tip ise reçellik olarak alınmıştır. Ayrıca bu tiplerden 3 adedi hem sofralık hem de reçellik grupta yer almıştır. 2018 Yılında başlayan Seleksiyon-II aşamasında da tesadüf blokları deneme desenine göre 16 adet genotip ve 1 standart çeşit (Bursa Siyahı) ile iki lokasyonda (Gelemen ve Bafra) deneme kurulmuştur.2019 Yılında Mart-Nisan döneminde standart çeşit Bursa Siyahı için tozlayıcı olarak erkek çeşitlere ait fidanların (Hamza, Kıbrıslı, Mor Damat, Hacı Abdullah, Bursa Termal Yanako 2, Şeytan)dikimi yapılmıştır. 2020 Yılında vegetasyon süresince fidanlarda fenolojik gözlemlere (tomurcuk patlaması, doğuş zamanları, meyve verenlerde hasat tarihleri) başlanacaktır. Fidanlarda gerekli kültürel bakım işlemlerinin (şekil budaması, sulama, dip sürgün temizliği, gübreleme, ilaçlama, yabancı ot mücadelesi gibi) yapılmasına devam edilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/14/A08/P09/03 GAP Bölgesinde Bazı Yeni Nar Çeşitlerinin Adaptasyonu ve Proje Başlığı Yerel Nar Genotiplerinin Üretime Kazandırılması ( Aşama II ) Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü ŞANLIURFA Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Lideri Dr. Gökhan AKKUŞ Sibel AKKUŞ BİNİCİ, Ufuk RASTGELDİ, İsmail RASTGELDİ, Proje Yürütücüleri Fatih ÇAĞIR, Prof. Dr. Ferhad MURADOĞLU Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2019 - 31.12.2023 Projenin Toplam Bütçesi: 41.650 TL Proje Özeti Bir bitki çeşidinin belirli bir özellik açısından yapay seçilime tabi tutulması o çeşidin sahip olduğu genetik varyasyonun azalmasına ve genetik homojeniteye neden olmaktadır. Bu çalışma ile GAP bölgesinde nar çeşit ve tiplerinin bölge koşullarına uyum kabiliyetleri araştırılarak ekonomik anlamda en iyi performans gösteren tip ve çeşitlerin bölge üreticisine tanıtılmasının yanı sıra yerel nar genotiplerinin özelliklerinin belirlenmesi, muhafazası bu çeşit ve tiplerle bahçe tesisinin sağlanması amaçlanmıştır. Denememizdeki fenolojik gözlemlerden odun gözlerinin sürmesi, ilk çicek tomurcuklarının belirmesi, tam çiçeklenme, yaprakların dökülmesi gözlemleri ile Pomolojik özelliklerden; meyve iriliği, usare randımanı, çekirdeklerin sertlik durumu, suda çözünebilir kuru madde, toplam asitlik, ağaç başına verim ve dekara verimler alınmıştır.

Anahtar Kelimeler: Nar, adaptasyon, verim, çeşit, genotip

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Subtropik Meyveler Proje No TAGEM/BBAD/11/A08/P06/1 Proje Başlığı Şanlıurfa Koşullarında Farklı Dikim Aralıklarında Yetiştirilen Bazı Zeytin Çeşitlerinin Verim ve Kalite Değişimleri Projeyi Yürüten GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü ŞANLIURFA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri İsmail M. TURANOĞLU Şehnaz KORKMAZ, Ufuk RASTGELDİ, Sibel SÖYLEMEZ, Şeyda Proje Yürütücüleri İPEKÇİOĞLU, İsmail RASTGELDİ, Yrd. Doç.Dr. Ebru SAKAR, Prof.Dr. B.Erol AK Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2017 – 31.12.2021 Projenin Toplam 2017 : 33.600 TL 2020 : 6.600 TL Bütçesi: 2018 : 6.600 TL 2021 : 9.100 TL 2019 : 6.600 TL Proje Özeti: Meyvecilikte birim alandan yüksek ürün ve kalite elde etmek ve net geliri artırmak için masrafların en aza indirilmesi ön plana çıkmaktadır. Dolayısıyla birim alandan elde edilecek verimin artırılması, ağaçları küçülterek birim alana daha fazla sayıda ağaç dikilmesi yoluyla sağlanır. Aynı zamanda budama, sulama, toprak işleme, gübreleme, mücadele ve hasat masrafları en aza indirilmekte, iş gücü azalmakta ve kolaylaşmaktadır. Proje ile farklı dikim aralıklarında yetiştirilen bazı zeytin çeşitlerinin verim ve kalite özelliklerini belirleyerek birim alandan yüksek ve kaliteli ürün elde edilmesine olanak sağlamak dolayısıyla ülke ekonomisine katkıda bulunulması amaçlanmıştır.Denemede Gemlik, Nizip Yağlık, Kilis Yağlık, Arbequina IRTA, Memecik, Manzanilla, Y. Halhalı, Saurani çeşitleri kullanılmıştır. Şanlıurfa Akçakale ilçesi Gap Tarımsal Araştırma Enstitüsüne ait Gündaş Araştırma istasyonunda 2011 yılında tesis edilmiş zeytin bahçesinde yürütülmektedir. Proje; tesadüf bloklarında faktöriyel deneme deseninde ve 3 tekerrürlü olarak 3 farklı (5*3 - 5*5m- 5*7) dikim aralığı uygulanan bahçede yürütülmüştür. Her tekerrürde 8 farklı zeytin çeşidi 5’er adet olmak üzere aynı dikim aralıklarıyla dikilmiştir. Sekiz zeytin çeşidin morfolojik ve fenolojik özellikleri ilk 5 yılki dilimde incelenmiş olup, projenin II. Döneminde yine morfolojik ve fenolojik ve özellikleri Mart-Aralık ayları arasında Barranco et. al.(2000) ‘a göre incelenmiştir. Anahtar Kelimeler: Zeytin, adaptasyon, dikim aralığı, verim

100

BİLGİ AMAÇLI PROJELER

101

BİLGİ AMAÇLI PROJE (DOKTORA TEZİ SONUÇ)

Proje No 4639-D1-16 Turunçgillerde Melezleme Yoluyla Elde Edilen Bireylerde Uygun Proje Başlığı Embriyo Kurtarma Aşamasının ve Melez Bireylerin Ploidi Seviyesinin Belirlenmesi Proje Lideri Şenay KURT Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü ANTALYA Projeyi Yürüten Kuruluş Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Proje Yürütücüleri Danışman: Prof. Dr. Fatma KOYUNCU Projeyi Destekleyen Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Kurum/lar Başlama- Bitiş Tarihleri 2016 – 2019 Projenin Toplam Bütçesi 14992,80 TL Proje Özeti : Bu çalışma melezleme yoluyla yeni anaç genotipleri elde etmek için Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nde (BATEM) 2015-2019 yıllarında yürütülmüştür. Bu amaçla, Yerli Turunç (Citrus aurantium L.) ve Yerli Mandarin (Citrus reticulata Blanco) çeşitleri Troyer Sitranjı (Citrus sinensis (L.) Osb. × Poncirus trifoliata (L.) Raf.) ile; King Mandarini (Citrus nobilis Lour.) ise Carrizo Sitranjı (Citrus sinensis (L.) Osb. × Poncirus trifoliata (L.) Raf.) ile melezlenmiştir. Melezlemeler sonucu elde edilen embriyolar tozlamadan 110, 120 ve 130 gün sonra alınarak Murashige & Tucker (1969) kültür ortamında çimlendirilmiştir. Embriyo çimlenme oranları her üç kombinasyonda da tozlamadan sonraki 120. günde daha yüksek bulunmuş ve embriyo kurtarma çalışmaları için bu embriyo gelişim aşamasının uygun olduğu kanısına varılmıştır. Çimlenen embriyolar alt kültüre alındıktan sonra üç yapraklılık oranı ve alt kültür sonrası, şaşırtma sonrası ve seraya aktarma sonrasında çöğürlerde hayatta kalma oranları belirlenmiştir. Çalışma kapsamında her üç melezleme kombinasyonundan elde edilen bitkilerde seraya aktarıldıktan sonra bir yıl boyunca bitki boyu ve gövde çapı ölçülmüş ve genotiplerin bu özellikler bakımından genelde doğrusal gelişme gösterdikleri gözlenmiştir. Elde edilen 335 bireyde yaprak özellikleri ile dikenlilik durumları değerlendirilmiş ve üç yapraklılık özelliği gösteren bireyler dışındaki diğer bireylerin genel olarak ana ebeveyne yakın özellikler göstermekle birlikte bazı yaprak özelliklerinde de farklılıklar olduğu saptanmıştır. Bireylerin genelde dikenli olduğu, ancak az da olsa dikensiz bireylerinde bulunduğu tespit edilmiştir. Elde edilen bitkilerden 194 adet melez ve 5 adet ebeveyn ile yapılan ploidi analizi neticesinde; ebeveynlerin ve melezlerin çekirdek DNA içeriğinin bir birey hariç 0.78 pg/2C ile 0.93 pg/2C arasında değiştiği bulunmuştur. Yerli Mandarin x Troyer Sitranjı kombinasyonunda 120. günde embriyo kurtarma çalışmasına alınan 4 nolu genotipin çekirdek DNA içeriği 1.16 pg/2C olarak tespit edilerek bu genotipin triploid olduğu sonucuna varılmıştır.

102

BİLGİ AMAÇLI PROJE (AB UFUK2020 (COST ACTION) PROJESİ) Tarımsal Ekoloji ve Organik Tarım Üzerine Uzun Dönemli Proje Başlığı Denemeler Ağı-NET-LEAF Doç. Dr. Daniele Antichi-Proje Koordinatörü Proje Lideri Dr. Alev Kır (TR Çalışmaları Lideri) Pisa Üniversitesi (IT)(Koordinatör Kuruluş) Projeyi Yürüten Kuruluş Zeytincilik Araştırma Enstitüsü (ZAE İzmir)(Ortak Kuruluş) Proje Yürütücüleri Dr. Alev KIR Projeyi Destekleyen AB Komisyonu, Horizon 2020, Cost Action Kurum/lar Başlama-Bitiş Tarihleri 48 Ay/ Haziran 2019-Haziran 2023 Projenin Toplam Bütçesi 1 milyon Euro Proje Özeti Net-LEAF'ın temel amacı, ilk uluslararası uzun vadeli organik ağı kurmaktır. Tarımsal ekoloji ilkeleri ve uygulamaları doğrultusunda tasarlanmış ve yönetilen çok yıllık denemeler ve AB tarımsal gıda sistemlerinin sürdürülebilir gelişimi, gelecek nesiller için önemli bir önceliktir. Organik tarım, yaygın olarak sürdürülebilir tarım sisteminin destekler ve tüm AB ülkelerinde ve aday ülkelerde üretim ve pazar yönünden istikrarlı bir şekilde artmaktadır. Bu ağın kurulması ile sistemin kurgulanmasına ait 46 ülke ile birlikte çalışılarak istikrarlı artış desteklenecektir. Organik tarımda sistemlerin işleyişi karmaşık biyolojik döngülere dayanmaktadır. Proje ile bu döngülere uyumlu başarılı sonuçlar tekerrürlü denemeler ile irdelenerek yaygınlaştırılacaktır. Ayrıca, ekoloji ile dost girdilerin geliştirilmesi ve uzun süreli etkilerinin incelenmesi hedeftir. Bu nedenle, COST Ülkelerinde organik uzun dönemli saha araştırma deneyimlerinin desteklenmesi ve yeni çalışmaların yürütülmesi bilgi eksikliklerini azaltmak ve metodolojik yaklaşımları uyumlu hale getirmek açısından önem arz eder. Bu çerçevede, geniş katılımlı ağda tarımsal ekoloji iş paketinde alınan görev yürütülecektir.

103

BİLGİ AMAÇLI PROJE AB UFUK2020 (EU Horizon 2020) PROJESİ

Avrupa'da Organik Tarımın Tartışmalı Girdilerini Ortadan Proje Başlığı Kaldırmak için Çıkış Yolları –Organic-Plus Dr. Ulrich Schmutz-Proje Koordinatörü Proje Lideri Dr. Alev Kır (TR Çalışmaları Lideri) Coventry Üniversitesi (UK)(Koordinatör Kuruluş) Projeyi Yürüten Kuruluş Zeytincilik Araştırma Enstitüsü (ZAE İzmir)(Ortak Kuruluş) Dr. Alev KIR, Dr. Barbaros ÇETİNEL, Dr. H. Sevim TURAN, Dr. Proje Yürütücüleri Ünal Kaya, Dr. Ayşen ALAY VURAL, Uzm. Erol AYDOĞDU, Dr. Tülin PEKCAN Projeyi Destekleyen AB Komisyonu, Horizon 2020 Kurum/lar Başlama-Bitiş Tarihleri 48 Ay/ Haziran 2018-Haziran 2022 Projenin Toplam Bütçesi 4,2 milyon Euro Proje Özeti AB Horizon 2020 (Ufuk 2020) Projesi, SFS-08-2017 Organik Girdiler çağrısına başvuru ve değerlendirme sonucu kabul edilmiştir. Proje; 4 yıl, 4,2 milyon Euro bütçeyle 9 AB Üyesi ve 3 bağlı ülke temsilcisi olan 11 Üniversite ile 14 araştırma kuruluşu ile yürütülecek olup, 50’yi aşkın KOBİ ve STK desteği ile yürütülecektir.

Projede ana amaç, organik tarımda sertifikalı olarak kullanımına halen izin verilen; ancak kullanılması konusunda kademeli indirim ve tamamen kaldırılması öngörülen girdilerin alternatiflerini tekerrürlü denemelerle sunarak yaygınlaştırmak ve her platformdaki yöneticilere yasal kararları konusunda bilgi üretmektir.

Projede ZAE İzmir, Yönetim, Toprak, Bitki, Yaygınlaştırma başta olmak üzere 6 iş paketinde görev almış olup, Ülkemiz sektörünün güçlendirecek ve ivme kazandıracak tekerrürlü alternatif yerel ürünler konusunda çalışacaktır.

104

BİLGİ AMAÇLI PROJE (Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı)

Proje Başlığı Kompost Kullanımının Yaygınlaştırılması Eğitim ve Yayımı Projesi Proje Lideri Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı Projeyi Yürüten Kuruluş İzmir Bornova Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Proje Yürütücüleri Dr. Alev KIR, Dr. Ebru Pınar Saygan, Uzm. Sedef Özden Dr. Tülin PEKCAN, Dr. Nurhan VAROL, Dr. Hative Sevim Proje Eğitmenleri TURAN, İdris ÇILGIN Projeyi Destekleyen Organik Tarımın Yaygınlaştırılması ve Kontrolü Projesi Kurum/lar Başlama-Bitiş Tarihleri 36 Ay/ Ocak 2019-Aralık 2022 Projenin Toplam Bütçesi 75 bin TL Proje Özeti Proje Eğitim Yayın Dairesi Başkanlığı koordinatörlüğünde yürütülecek olup, paydaşlarının görev ve sorumlulukları aşağıda belirtilmiştir. ● İzmir Bornova Zeytincilik Araştırma Enstitüsü tarafından; eğiticilerin eğitimi ve çiftçi eğitimi kapsamında teorik ve uygulamalı eğitimlerin enstitüde verilmesi eğitim materyalleri ile liflet, afiş vb. tanıtım ve görünürlük materyallerinin hazırlanması, Menemen Alaniçi Köyü üreticileri arasından demonstrasyon denemesi (zeytin ve sebzede) kurulacak üreticilerin seçilmesi gerekli hazırlıkların yapılması, zeytin ve sebzede demonstrasyon denemesi kurulması, projenin takibi, raporlamaların yapılması, eğiticilerin eğitimi ● Atatürk Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü tarafından çiçek ve kivi yetiştiricilerine yönelik olarak Yalova’da teorik ve uygulamalı çiftçi eğitimleri yapılması, eğitim materyalleri ile liflet, afiş vb. tanıtım ve görünürlük materyallerinin hazırlanması, ● İzmir İl Tarım ve Orman Müdürlüğü Organik Tarım Birimi tarafından İzmir’de yapılacak eğiticiler eğitimi ve çiftçi eğitimleri ile ilgili organizasyonların yapılması, konaklama yerleri ● Yalova İl Tarım ve Orman Müdürlüğü tarafından, projenin birinci yılında İzmir’de düzenlenecek olan eğiticilerin eğitimine 3 teknik elemanın katılımının sağlanması, İzmir’de düzenlenecek çiftçi eğitime katılacak 10 çiftçinin belirlenmesi, ulaşımlarının sağlanması, projenin 2. Yılında Yalova’da düzenlenecek eğitimlerin ve organizasyonların tarihlerinin Atatürk Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü uzmanları ile birlikte belirlenerek gereklihazırlıkların yapılması, projenin takibi, raporlamaların yapılması, ● Bursa, Kocaeli, Sakarya, Balıkesir, Çanakkale, Aydın İl Tarım ve Orman Müdürlükleri tarafından proje kapsamında yapılacak olan eğitici eğitimlerine iki teknik elemanın katılımının sağlanması, eğitim konusu ile ilgili çiftçi eğitim ve yayım faaliyetlerinin planlanması ve yapılması ● Yalova Garden Tarım Sanayi ve Ticaret A.Ş. ; bilgi ve deneyim paylaşımı, üyelerinin eğitime iştirakinin sağlanması, ● Yalova Kivi Üreticileri Birliği; bilgi ve deneyim paylaşımı, üyelerinin eğitime iştirakinin sağlanması, ● Ekolojik Tarım Organizasyonu Derneği; proje sonuçlarının yayımı ve kompost yapımının ülke stratejisi haline getirilmesi ile ilgili çalışmalarda işbirliği yapılması

105

BİLGİ AMAÇLI PROJE TAGEM ARGE PROJESİ

Yerel Tarımsal Kaynaklardan Biyoteknolojik Girdilerin Proje Başlığı Geliştirilmesi Proje Lideri Kemal BOLTEN, Aydın Kimya Sanayi Ticaret A.Ş.

İzmir Bornova Zeytincilik Araştırma Enstitüsü (ZAE), İzmir Bornova Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü (BZMAE), S.S. Projeyi Yürüten Kuruluşlar Bademli Fidancılık Tarımsal Kalkınma Kooparatifi, Ege Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Biyo-mühendislik Bölümü, İzmir İl Tarım ve Orman Müdürlüğü Proje Koordinatörü Dr. Alev KIR Projeyi Destekleyen T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, TAGEM ARGE Kurum/lar Başlama-Bitiş Tarihleri 36 Ay/ Ocak 2019-Aralık 2022 Projenin Toplam Bütçesi 2,3 milyon TL Proje Özeti Projenin amacı; Yerel kaynaklarımızdan izole edilen toprak mikroorganizmaları ile (a) biyofungisit ve (b) bitkisel ve hayvansal organik atıklardan sağlanan kompost ürünlerini biyoteknolojik yöntemler kullanarak geliştirmek, tekerrürlü denemelerle yaygın üretimi yapılan bitki türlerinde verim ve kaliteye olan etkilerini belirleyerek üreticilerimizin hizmetine kaliteli ve milli ürünler sunma kapasitesini artırmaktır. Hedeflenen 4 ürünün: - Yerli ve Milli - Kaliteli - Üreticilerimizin farklı taleplerine karşılık verecek yelpazede - Yenilikçi - Ekonomik - Son teknolojiye uygun - Ar-Ge faaliyetleri ile etkileri şeffaf olarak ortaya konulmuş olmaları hedeftir. Proje; kamu – üniversite - özel sektör - kooperatif olmak üzere 9 (dokuz) ayrı kuruluş ortaklığı ile gerçekleşecektir. Faaliyetler; 6 (altı) şekilde tanımlanmış ve kuruluşların bu aşamalardaki işbirliği ile planlanmıştır. 3 yıllık (6 dönem) proje süresince gerçekleşecektir. Bu faaliyetler sonucunda, örneği oluşturulan yöntemlerin ve ürünlere ait performansların ve uygulamaya ilişkin sürdürülebilirliğin durumunun ortaya konulması proje teklifinin başlıca çıktısıdır. Ayrıca, küçük aile çiftliklerine desteklemek amaçlı, çiftlik şartlarında üretimlerinde sosyal sorumluluk bilinci ile bilinçlendirme, farkındalık ve teknik eğitimler verilecektir. Sonuçta, proje ile ithal ürünlerin yerine geçebilecek ikame kapasite ve kalitesi yüksek yerel yerli üretim ürünlerin ar-ge faaliyetleri ile desteklenerek geliştirilmesi ve ülkemiz milli ekonomi ve istihdamını önemli ölçüde desteklemek olasıdır. Üretilen ürünler hem bitki sağlığı hem de toprak sağlığına çözüm getirecek nitelik taşımasının yanında çevrede çöp olarak nitelenen atık ve artıkların yeniden ekonomiye kazandırılmasını sağlayacaktır.

106

BİLGİ AMAÇLI PROJE

Proje No 117O129 Proje Başlığı Palistore Depolama ve Taşıma Sisteminin Farklı Zamanlarda Olgunlaşan İncir Çeşitlerinde İhracatı Artırmak Amacıyla Kullanılabilirliğinin Araştırılması Proje Lideri Prof. Dr. Mustafa ERKAN Projeyi Yürüten Kuruluş Akdeniz Üniversitesi Bahçe Bitkileri Bölümü Proje Yürütücüleri Dr. Birgül ERTAN, Dr. Adem DOĞAN, Bünyamin PEKER Projeyi Destekleyen TÜBİTAK- TOVAG Kurumlar Başlama-Bitiş Tarihleri 2018-2020 Projenin Toplam Bütçesi 195.000 TL Proje Özeti Proje kapsamında Siyah Orak, Yeşil Güz ve Bursa Siyahı incir çeşitlerinin farklı atmosfer bileşimlerine%21 O2 + %0,03 CO2 (Kontrol), %3 O2 + %15 CO2, %3 O2 + %20 CO2, %3 O2 + %25 CO2 sahip palistore ortamında depolanmasının etkileri incelenmiştir. Çalışmada ülkemizde ilk defa bir laboratuvarda kurulan palistore depolama ünitesi (Palet depolama sistemi) kullanılarak bu sistemin incir muhafazası üzerine etkisi denenmiştir. Meyveler bu konsantrasyonlar altında palistore ortamında 0°C sıcaklıkta % 90-95 oransal nemde 4 hafta süreyle depolanmıştır. Ayrıca çalışmalarda meyvelerin 20°C sıcaklıkta %65-70 oransal nemde raf ömürleri de test edilmiştir. Çalışmada ağırlık kaybı, kabuk rengi, meyve eti sertliği, çürümeler kaydedilmiştir. Ayrıca şeker kompozisyonu, organik asit kompozisyonu, fenolik madde kompozisyonu, antosiyanin kompozisyonunu belirlemeye yönelik analizler yapılmıştır. Çalışmanın ilk yılı kapsamında her çeşit için ayrı ayrı taşıma modellemeleri gerçekleştirilmiştir. Bu amaçla meyveler pallistore ortamları altında Rusya pazarı için modellenmiştir. Meyveler Palistore üniteler içerisinde 7 gün (Rusya pazarı dikkate alınarak) süreyle 2°C sıcaklıkta ve %90-92 oransal nemde bekletilmiş, incirler taşımaya ilave olarak yurt dışına ulaşım noktasında dağıtım amacıyla (Rusya’da hallerden dağıtım olmaktadır) 2 gün süreyle 5°C sıcaklıkta ve %70 oransal nem’de tutulmuştur. Daha sonra meyveler yine 2°C'de 2 gün süreyle taşıma amacıyla (Halden başka bir şehre-Rusya'ya yapılan ihracatlarda Türkiye'den giden ürünler önce Moskova haline ulaşmakta ve buradan başka şehirlere dağıtım olmaktadır) 4 farklı atmosfer bileşimi oluşturulmuş palistore ünitelerinde muhafaza edilmiştir. Ayrıca, incirlerin raf ömrünün belirlenmesi için palistore ortamından çıkarılan meyveler 3 gün süreyle 20°C sıcaklık ve %65-70 oransal nem koşullarında bekletilmiştir. Taşıma modellemesi yapılan incirler içinde aynı gözlem ve örnekler alınmıştır. Farklı atmosfer bileşimlerinin Siyah Orak, Yeşilgüz ve Bursa Siyahı incir çeşitlerinde pazarlanamaz meyve miktarları üzerine etkileri belirlenmiştir. Bursa Siyahı incir çeşidinde en yüksek pazarlanamaz meyve miktarı aralarında istatistiksel farklılık bulunmayan %3 O2 + %25 CO2 ve kontrol grubu meyvelerinde (%19.45 ve %19.44), en düşük pazarlanamaz meyve miktarı ise aralarında istatistiksel bir farklılık bulunmayan %3 O2 + %15 CO2 ve %3 O2 + %20 CO2 (%6.95 ve %8.34) içeren atmosfer bileşimlerinde tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Taze incir, ihracat, yüksek CO2, biyokimyasal kompozisyon, depolama.

107

BİLGİ AMAÇLI PROJE

Proje No 118O206

Proje Başlığı İlek İnciri Muhafazasında Uygun Depolama Sıcaklığının Belirlenmesi Proje Lideri Dr. Birgül ERTAN Projeyi Yürüten Kuruluş İncir Araştırma Enstitüsü AYDIN Dr. Özlem DOĞAN, Doç. Dr. Özlem TUNCAY, Dr. Sunay DAĞ, Proje Yürütücüleri Duygu BİROL Projeyi Destekleyen TÜBİTAK- TOVAG Kurumlar Başlama-Bitiş Tarihleri 2018-2021 Projenin Toplam Bütçesi 265.000 TL Proje Özeti Ülkemizde incir yetiştiriciliği yapılan bölgelerde tozlayıcı erkek incir meyveleri doğada kültürel işlemler olmaksızın, dağınık ve hatta yabani formlarda yetişen ve az sayıda erkek incir ağaçlarından sağlanmaktadır. Ege bölgesi hem kendi hem de diğer yetiştirici bölgelerin ilek ihtiyacının önemli bir kısmını karşılamaktadır. Bu projede amaç; kaliteli ve yeterli ürün elde edebilmek için birinci koşul olan temiz/sağlıklı olarak üretilecek ileklerin, incir üretimi yapılan diğer bölgelere tozlayıcı özelliklerini kaybetmeden ulaştırılması amacıyla soğuk havada muhafaza koşullarını ve sürelerini tespit etmektir.Bu amaçla 3 farklı sıcaklıkta (0±0,5ºC; 4±0,5ºC ve 8±0,5ºC) depolanacak 4 farklı ilek çeşidinin ( Hamza, Taşlık, Kıbrıslı, Kara İlek ) 30 gün süre ile polen canlılığı, ilek arısı canlılık durumu ve çıkış sürelerine ait verileri laboratuvar koşullarında elde edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca en uzun dayanıma sahip bulunan ilek çeşidi ile bölgemizde 3 farklı lokasyonda bulunan Sarılop incir ağaçlarına ilekleme işlemi yapılarak ilek meyvelerinin performansları belirlenmiştir. Depolanmış erkek incir çeşitleri ile yapılan ileklemeler sonucu elde edilen Sarılop incir meyvelerindeki kalite analizleri sonucunda parametreler kontrol (0. Gün) meyvelerinden farklı değerler almamıştır. Bu sonuç erkek incirlerin depolanabileceğini göstermesi (bugüne kadar ileklerin depolanması ile ilgili hiçbir sonuç bulunmaması nedeniyle) açısından önemlidir. Farklı erkek incir çeşitlerinin farklı sıcaklıklarda ve depolama sürelerinde dış ve iç görünümlerindeki değişiklikler incelenmiş ve +8 ºC sıcaklıkta depolanan meyvelerin dış yüzeylerinde yer yer çürümeler olmakla birlikte, 0 ºC ve +4 ºC sıcaklıkta depolanan meyvelerin dış ve iç görünüşlerinde herhangi bir çürüme, bozukluk görülmemiştir. Anahtar Kelimeler: Ficus carica L., ilekleme, muhafaza, polen canlılığı, ilek arısı.

108

BAHÇE BİTKİLERİ ARAŞTIRMALARI DAİRESİ BAŞKANLIĞI

BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK ve GENETİK KAYNAKLAR ARAŞTIRMALARI PROJE DEĞERLENDİRME TOPLANTISI PROGRAMI

SONUÇLANAN PROJE 5 Adet - 150 dk. SAYISI ARA SONUÇ PROJELERİ 9 Adet - 270 dk DEVAM EDEN PROJE 47 Adet - 675 dk. SAYISI YENİ TEKLİF PROJE 27 Adet - 540 dk. SAYISI BİLGİ AMAÇLI SUNULAN PROJE SAYISI TOPLAM PROJE SAYISI 79 Adet TOPLAM SÜRE 1635 dk. (27 Saat 15 dakika )

03 ŞUBAT 2020 - PAZARTESİ

09:30-12:30 AÇILIŞ PROGRAMI YENİ TEKLİF PROJELER Proje Proje Başlığı Yürütücüsü 14:00-14:30 Burcu Antepfıstığı (Pistacia vera) Genetik Kaynaklarında Bulunan KARUSERCİ Dişi ve Erkek Genotiplerin Fenolojik ve Morfolojik Olarak Karakterizasyonu (Doktora) 14:30-15:00 Fatma Ruveyda Yerel Karakılçık (Triticum durum Desf.) Buğday Genotiplerinin ALKAN Bazı Morfolojik, Verim ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi (Doktora) 15:00-15:30 Dr. Erdinç OĞUR Doğamızda Yok Olan Bir Türün Tekrardan Türkiye’ye Kazandırılması; Çelebi Lalesi (Tulipa clusiana) Örneği 15:30-16:00 ARA ÇAY-KAHVE MOLASI 16:00-16:30 Selay DOĞAN Ulusal Gen Bankasındaki Tanımsız Tohum Örneklerinin Tanımlanması 16:30-17:00 Dr. Erdinç OĞUR Kültür Bitkilerinin Yabani Akrabalarının Toplanması ve Genetik Rezervlerinin Belirlenmesi 17:00-17:30 Lerzan Gül Yerel Çeşitlerin Çiftçi Şartlarında Mevcut Durumlarının AYKAS Belirlenmesi 17:30-18:00 Şükrü ARASAN Bergama Yöresinde Geçmişten Günümüze İnsan - Bitki İlişkisinin Araştırılması

04 ŞUBAT 2020 - SALI

YENİ TEKLİF PROJELER Proje Proje Başlığı Yürütücüsü 09:00-09:30 Sibel AKKUŞ Şanlıurfa İlindeki Yerel İncir (Ficus carica L.) Genotiplerin BİNİCİ Fenolojik, Pomolojik ve Morfolojik Özelliklerinin Belirlenmesi 09:30-10:00 Mehmet ÇİÇEK Güneydoğu Anadolu Bölgesi Meyve Genetik kaynakları Araştırma Projesi Alt Proje 3: Güneydoğu Anadolu Bölgesi Alıç (Crataegus spp.) Genetik kaynakları Muhafaza ve Değerlendirme Araştırma Projesi 10:00-10:30 Hatice ŞAHİNER Güneydoğu Anadolu Bölgesi Meyve Genetik kaynakları ÖYLEK Araştırma Projesi Alt Proje 4: Güneydoğu Anadolu Bölgesi Armut (Pyrus spp.) Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Karakterizasyonu 10:30-11:00 ARA- ÇAY-KAHVE MOLASI 11:00-11:30 Ceyda KIZGIN Güneydoğu Anadolu Bölgesi Meyve Genetik kaynakları ÖZCENGİZ Araştırma Projesi Alt Proje 5:Güneydoğu Anadolu Bölgesi Dut (Morus ssp.) Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Karakterizasyonu 11:30-12:00 Alaaddin Salep Orkidelerinin Üretiminde Kullanılan Mikorizal ÖZDEMIR Fungusların Tanımlanması ve Saklanması 12:00-12:30 Süleyman OKŞİT Orta Sakarya Havzasındaki Roka Genetik Kaynaklarının Karakterizasyonu ve Tohum Yenilenmesi Çalışmaları 12:30-14:00 ARA-ÖĞLE YEMEĞİ 14:00-14:30 Pembe Ece İncirde Farklı Kriyoprezervasyon Tekniklerinin Araştırılması CANAVAR EROĞLU 14:30-15:00 Dr. Başak Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tıbbi ve Aromatik Bitkiler ÖZYILMAZ Genetik Kaynakları

15:00-15:30 Tuğba UÇAR Çorum İli Boğazkale, Alaca ve Ortaköy İlçelerinde Halk İlacı AKYÜREK Araştırması 15:30-16:00 ARA ÇAY-KAHVE MOLASI 16:00-16:30 Dr. Pelin ACAR Türkiye Milli Botanik Bahçesi’nde (TMBB) DNA ve Doku Bankalarının Oluşturulması 16:30-17:00 Dr. Pelin ACAR Türkiye Angiospermleri Hayat Ağacının (Mega Filogeni) Oluşturulması DEVAM YENİ PROJELER 17:00-17:30 Tamer UYSAL Türkiye Asma Genetik Kaynakları Veritabanı ve Web Sitesinin Oluşturulması 17:30-18:00 Metin KESGİN Türkiye Asma Genetik Kaynaklarının Belirlenmesi, Muhafazası ve Tanımlanması

05 ŞUBAT 2020 – ÇARŞAMBA

DEVAM YENİ PROJELER Proje Proje Başlığı Yürütücüsü 09:00-09:30 A. Serhat Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Meyve Genetik Kaynakları EDİZER Araştırmaları -Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Armut Genetik Kaynakları Araştırmaları - Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Kiraz ve Mahlep Genetik Kaynakları Araştırmaları - Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Erik Genetik Kaynakları Araştırmaları - Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Elma Genetik Kaynakları Araştırmaları 09:30-10:00 Mustafa Bircan Pikan Cevizi Genetik Kaynaklarının Muhafazası, Değerlendirilmes, Morfolojik Karakterizasyonu (2. Aşama)

10:00-10:30 Dr. Erdinç OĞUR Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Genetik Kaynakları Araştırma Projesi 10:30-11:00 ARA- ÇAY-KAHVE MOLASI 11:00-11:30 Dr. Duran KILIÇ Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Asma Genetik Kaynakları

11:30-12:00 Tevhit GEÇİM Doğu Anadolu Bölgesi Asma Genetik Kaynakları 12:00-12:30 Hüseyin Meyve Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası, VURGUN Karakterizasyonu ve Değerlendirilmesi 12:30-14:00 ARA-ÖĞLE YEMEĞİ 14:00-14:30 Dr. Fatih Proje: Yerel Sebze Genetik Kaynaklarının Toplanması ERDOĞAN Muhafazası Karakterizasyonu ve Değerlendirilmesi Alt Proje: Bazı Yerel Kavun Genotiplerinin Morfolojik ve Moleküler Karakterizasyonu

DEVAM EDEN PROJELER Bitki Genetik Kaynakları 14:30-14:45 Lerzan Gül Bitki Genetik Kaynaklarının Dokümantasyonu AYKAS 14:45-15:00 Lerzan Gül Bitki Genetik Kaynaklarının Ex Situ Muhafazası AYKAS 15:00-15:15 Dr. Erdinç OĞUR Bitki Genetik Kaynaklarının Ultra Soğuk Koşullarda Dondurularak Muhafaza Edilmesi (Kryoprezervasyon) Araştırmaları 15:15-15:30 Dr. Erdinç OĞUR Ulusal Gen Bankası Herbaryumu Revizyonu

15:30-16:00 ARA ÇAY-KAHVE MOLASI Geçen yılın Mine AYDİN Ultra Kurutma Metodunun Tohum Canlılığı, Kalitesi,ve yeni teklifi Muhafazası Üzerine Etkisinin Araştırılması (Doktora Projesi)

Geçen yılın Şahin ÇİMEN Türkiye Florasındaki Bazı Endemik Ağaç ve Çalı Taksonları yeni teklifi Koleksiyonlarının Oluşturulması Geçen yılın Merve YILMAZ Beypazarı, Ayaş ve Nallıhan İlçelerinde Yayılış Gösteren Bazı yeni teklifi Nadir Endemik Bitkilere Ait Çoğaltım Çalışmaları ve Koleksiyon Bahçesi Oluşturulması Geçen yılın Dr. Dudu Özlem Türkiye Milli Botanik Bahçesi, Bitki Genetik Kaynaklarının yeni teklifi MAVİ İDMAN Yönetimi Projesi Geçen yılın Dr. Dudu Özlem Ankara İli Kayalık Habitatlarının Türkiye Milli Botanik yeni teklifi MAVİ İDMAN Bahçesine Modellenmesi Akın ARAS Alt Proje: Ankara Florasında Bulunan Damkoruğu (Sedum L.) Türlerinin Koleksiyon Bahçesinin Oluşturulması

Geçen yılın Dr. Pelin ACAR Türkiye Söğüt Genetik Kaynaklarının Türkiye Milli Botanik yeni teklifi Bahçesi’nde (TMBB) Muhafazası ve Peyzajı

16:00-16:15 Dr. Kürşad Ulusal DNA Barkodlama Projesi ÖZBEK 16:15-16:30 Şenay BOYRAZ Bitki Genetik Kaynaklarının Toplanması ve Muhafazası TOPALOĞLU 16:30-16:45 Bengü ESMER TAGEM Genetik Kaynakları Veri Tabanı ve İş Süreçleri Yönetim Sistemi Geçen yılın Lerzan Gül Arazi Gen Bankaları Veritabanı ve Web Sitesinin Oluşturulması yeni teklifi AYKAS Geçen yılın Dr. Mehmet Türkiye Zeytin Genetik Kaynakları Veritabanı ve Web Sitesinin yeni teklifi HAKAN Oluşturulması 16:45-17:00 Kerem YÜKSEL Serik (Antalya) İlçesinde Etnobotanik Araştırmalar

Meyve-Asma Genetik Kaynakları 17:00-17:15 Dr. Adnan Meyve Genetik Kaynakları Muhafaza ve Değerlendirme DOĞAN Araştırma Projesi-II Alt Proje1:Elma Alt Proje 2:Armut Alt Proje 3: Kiraz Alt Proje 4:Şeftali/Nektarin Alt Proje 5:Ceviz Alt Proje 6: Kestane Alt Proje 7: Üzümsü Meyveler Alt Proje 8: Kızılcık Alt Proje 9: Zeytin Alt Proje 10: Hünnap Alt Proje 11: Bazı Kestane Çeşit ve Genotiplerinin Yalova Koşullarında Muhafazası ve Değerlendirilmesi

17:15-17:30 Andaç ÇAVDAR Çatı Proje: Meyve Genetik Kaynakları Araştırma Projesi Alt Proje 1: Meyve Genetik Kaynakları Çalışmaları Alt Proje 2: Kocayemiş (Arbutus spp.) Genetik Kaynaklarının Muhafazası ve Karakterizasyonu (Ege Dilimi) Alt Proje 3: Badem (Prunus communis L.) Genetik Kaynakları Muhafaza ve Değerlendirmesi 17:30-17:45 Dr. İdris MACİT Karadeniz Bölgesi Meyve Genetik Kaynakları Araştırmaları

06 ŞUBAT 2020 - PERŞEMBE DEVAM EDEN PROJELER Proje Proje Başlığı Yürütücüsü 09:00-09:15 Çiğdem CEREN Doğu Akdeniz Bölgesi ve Güneydoğu Zeytin Genetik Kaynaklarının Muhafazası Karakterizasyonu ve Ulusal Genetik Kaynakların Emniyet Yedeklemesi 09:15-09:30 Hülya KAYA Zeytin Genetik Kaynaklarının Toplanması Muhafazası ve Karakterizasyonu 09:30-09:45 Dr. Arzu AYAR İncir (Ficus carica L.) Genetik Kaynakları Muhafaza ve Karakterizasyonu 09:45-10:15 Turgay SEYMEN Çatı Proje: Meyve Genetik Kaynakları Muhafaza ve Değerlendirme Araştırma Projesi-III 1.Alt proje: Elma Genetik Kaynakları 2.Alt proje: Armut Genetik Kaynakları 3.Alt proje: Ayva Genetik Kaynakları 4.Alt proje: Kiraz Genetik Kaynakları 5.Alt proje: Vişne Genetik Kaynakları 6.Alt proje: Erik Genetik Kaynakları 7.Alt proje: Ceviz Genetik Kaynakları 10:15-10:30 Osman KAVAK Çatı Proje: Doğu Akdeniz Bölgesinde Meyve Genetik Dr. Hasan PINAR Kaynakları Muhafaza ve Değerlendirme Projesi Dr. Güçer KAFA Alt Proje1:Keçiboynuzu M. Erdem KİRAZ Alt Proje 2: Avokado Alt Proje 3:Yenidünya Alt Proje 4:Pikan Cevizi 10:30-11:00 ARA- ÇAY-KAHVE MOLASI 11:00-11:15 Tijen BAHAR Mersin İlinde Doğal Yayılış Gösteren Stachys L. ve Salvıa L. Cinslerine Bağlı Bazı Türlerin Kültüre Alma Olanaklarının Araştırılması 11:15-11:30 Makbule YANAR Çatı Proje: Meyve Genetik Kaynaklarının Toplanması ve Nedim Değerlendirilmesi GÜLTEKİN Alt Proje1:Kayısı Duygu ÖZELÇİ Alt Proje 2:Dut Tahir MACİT Alt Proje 3: Kızılcık Alt Proje 4: Alıç Alt Proje 5: İğde 11:30-11:45 Mehmet UZUN Çatı Proje: Meyve Genetik Kaynakları Alt Proje1: Antepfıstığı Alt Proje 2: Badem Alt Proje 3: Ceviz Alt Proje 4: Zeytin 11:45-12:00 Ertuğrul Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki Amygdalus arabica Olivier’in İLİKÇİOĞLU Toplanması, Karakterizasyonu ve Muhafazası 12:00-12:15 Mehmet ÇİÇEK Güneydoğu Anadolu Bölgesi Meyve Genetik Kaynakları Araştırma Projesi Alt Proje 1 : Güneydoğu Anadolu Bölgesi İncir (Ficus carica L.) Genetik kaynakları Muhafaza ve Değerlendirme Araştırma Projesi Alt Proje 2 :Güneydoğu Anadolu Bölgesi Badem (Amygdalus communis L.) Genetik Kaynakları Muhafaza ve Değerlendirme Araştırma Projesi 12:15-12:30 Z. Selcen Çatı proje: Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Meyve Genetik ÖZMEN Kaynakları Araştırmaları Aslı YILMAZ Alt Proje 5: Kuşburnu A. Serhat Alt Proje 6: Kızılcık EDİZER Alt Proje 7: Üzümsü Meyve 12:30-14:00 ARA-ÖĞLE YEMEĞİ 14:00-14:15 Dr. Hüseyin İrfan Doğu Karadeniz Bölgesi Meyve Genetik Kaynakları BALIK Araştırmaları (Alt Proje: Fındık Genetik Kaynakları Projesi) (Alt Proje: Karayemiş (Prunus laurocerasus L.) Genetik Kaynakları Projesi) 14:15-14:30 Tamer UYSAL Çatı Proje: Asma Çeşit ve Anaç Genetik Kaynakları Araştırmaları Alt Proje 1: Türkiye Asma Genetik Kaynaklarının Belirlenmesi, Muhafazası ve Tanımlanması Alt Proje 2: Uluslararası Asma Çeşit/Anaç Koleksiyonunun Oluşturulması ve Muhafazası 14:30-14:45 Dr. Muhammet Doğu Akdeniz Asma Gen Kaynaklarının Belirlenmesi ve GÜNDEŞLİ Muhafazası 14:45-15:00 Kürşat Alp Güneydoğu Anadolu Bölgesi Asma Genetik Kaynakları ASLAN 15:00-15:15 Hasan KOÇ Malatya, Elazığ İllerindeki Asma Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi Sebze-Süs Bitkileri Genetik Kaynakları 15:15-15:30 Dr. Gülay Soğan (Allium cepa L.) Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi BEŞİRLİ Allium spp. Genetik Kaynaklarının Muhafaza ve Değerlendirme Araştırma Projesi 15:30-16:00 ARA ÇAY-KAHVE MOLASI Geçen yılın Mehmet ŞİMŞEK Türkiye Kuşkonmaz (Asparagus spp.) Genotiplerinin yeni teklifi Toplanması, Muhafazası Ve Karakterizasyonu 16:00-16:15 Dr. Levent Türkiye ve KKTC’deki Enginar (Cynara spp.) Genotiplerinin KESKİN Toplanması Muhafazası ve Karakterizasyonu 16:15-16:30 Zakine Doğu Anadolu Bölgesinde Sebze Olarak Kullanılan Yabani Bitki KADIOĞLU Türlerinin Tespiti 16:30-16:45 Mualla AYDIN Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Sebze Genetik Kaynakları Araştırmaları 16:45-17:00 Seyfullah BİNBİR Sebze Genetik Kaynakları 17:00-17:15 Dr. Neşe Makro Mantar Genetik Kaynakları Araştırma Projesi ADANACIOĞLU 17:15-17:30 Mustafa Kemal Pleurotus Türlerinin Toplanması, Morfolojik Karakterizasyonu, SOYLU Spor ve İzolatlarının Gen Kaynağı Olarak Muhafazası 17:30-17:45 Dr. Gülden Süs Bitkileri Genetik Kaynaklar Araştırma Projesi HASPOLAT Geçen yılın Hüseyin Nergis (Narcissus L.) ve Müşkürüm (Muscari Mill.) Cinslerinin yeni teklifi GÜLDAL Türkiye Milli Botanik Bahçesine Kazandırılması 17:45-18:00 Dr. Serdar Gül (Rosa sp.) Genetik Kaynaklarının Muhafazası ve ERKEN Karakterizasyonu

07 ŞUBAT 2020 - CUMA

Proje Proje Başlığı Yürütücüsü 09:00-09:15 Halil İbrahim İstanbul’un Doğal Geofitlerinin Yayılış Alanlarının Belirlenmesi TUZLACI ve Korunması İçin Çözüm Önerilerinin Geliştirilmesi 09:15-09:30 Dr. Mehmet Fatih Kahramanmaraş Florasında Bulunan Salep Orkideleri YILMAZ Popülasyon Büyüklüklerinin Tespiti, Koruma Yaklaşımı Önerileri ve Taksonların Bitki Besin Maddesi Kapsamlarının Belirlenmesi Tahıl Genetik Kaynakları 09:30-09:45 Şenay BOYRAZ Lens Mill. (Leguminosae) Cinsinde Genetik Çeşitliliğinin TOPALOĞLU Belirlenmesi ve Korunması 09:45-10:00 Şenay BOYRAZ Türkiye Tohum Gen Bankası’nda Bulunan Yabani Buğday TOPALOĞLU Genetik Kaynaklarının (Triticum spp.) Fenotipik ve Moleküler Sitogenetik Karakterizasyonu 10:00-10:15 İsmail SEVİM Tahıl Genetik Kaynakları Araştırma Projesi Endüstri Bitkileri Genetik Kaynakları 10:15-10:30 Dr. Ayşegül Endüstri Bitkileri Genetik Kaynakları Araştırma Projesi ALTUNOK MEMİŞ 10:30-11:00 ARA- ÇAY-KAHVE MOLASI 11:00-11:15 Dr. Fethullah GAP Yöresi Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Genetik Kaynakları TEKİN Araştırması Projesi Yem Bitkileri Genetik Kaynakları 11:15-11:30 Ergül AY Yem Bitkileri Genetik Kaynakları Araştırma Projesi 11:30-11:45 Gazi ÖZCAN Orta Anadolu ve Geçit Bölgeleri Baklagil Yem Bitkileri Genetik Kaynakları Araştırma Projesi 11:45-12:00 Mustafa UZUN Doğu Anadolu Bölgesi Yem Bitkileri Genetik Kaynakları Araştırma Projesi 12:00-12:15 Dr. Eylem Tuğay Yemeklik Tane Baklagil Genetik Kaynakları Araştırma Projesi KARAGÜL SONUÇLANAN PROJELER 12:15-12:30 Dr. Esra Cebeci Bazı Yerel Hıyar (Cucumis sativus) Genotiplerinin Morfolojik ve Moleküler Karekterizasyonu ve Değerlendirilmesi 12:30-14:00 ARA-ÖĞLE YEMEĞİ 14:00-14:30 Dr. Mehmet Fatih K.Maraş Doğal Florasında Bulunan Bazı Baklagil Yem Bitkisi YILMAZ Türlerinin Toplanması ve Bitkisel Özelliklerinin Belirlenmesi 14:30-15:00 Kemal Çatı Proje: Sebze Genetik Kaynakları Araştırma Projesi ÇUKADAR Alt Proje: Doğu Anadolu Bölgesi Sebze Genetik Kaynakları Araştırma Projesi 15:00-15:30 Çiğdem Bazı Tıbbi ve Aromatik Bitki Türlerinin Agromorfometrik BOZDEMİR Özellikleri ve Muhafazası 15:30-16:00 ARA- ÇAY-KAHVE MOLASI 16:00-16:30 Nejla ALICI Geçit Bölgesi Sebze Genetik Kaynakları ÇALIŞKAN 16:30-17:00 KAPANIŞ Genel Değerlendirme Dilek ve Temenniler Kapanış

YENİ TEKLİF PROJELER

Proje No Proje Adı Antepfıstığı (Pistacia vera) Genetik Kaynaklarında Bulunan Dişi ve Erkek Genotiplerin Fenolojik ve Morfolojik olarak Karakterizasyonu (Doktora Projesi) Projeyi Yürüten Kuruluş Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Burcu KARUSERCİ Proje Yürütücüleri Başlama-Bitiş Tarihleri 2021 - 2023

Projenin Yıllara Göre Bütçesi 2021: 58.000 2022: 50.750 2023: 55.750 Toplam 164.500 (¨¨) Proje Özeti: Antepfıstığı ülkemizin en önemli meyve türlerinden biridir. Antepfıstığının dioik özelliğe sahip olması ve gençlik kısırlığı süresinin uzun olması nedeniyle çeşit ıslah programları oldukça fazla zaman almaktadır. Antepfıstığı aynı zamanda periyodisite de göstermektedir. Gençlik kısırlığı süresi 5-10 arasında ve ıslah programının süresi ise 25-30 yıl arasında değişmektedir. Bu durum antepfıstığında çeşit ıslahı programlarının maliyetli olmasına da neden olmaktadır. Bu nedenle, tüm bitkilerde olduğu gibi, antepfıstığı çeşit ıslahı programlarında ıslahta kullanılacak ebeveynlerin doğru seçimi ve genetik kaynaklarda bulunan çeşit ve genotiplerin karakterizasyonunun iyi bir şekilde yapılması oldukça önemlidir. Aksi taktirde bu kadar uzun süreç isteyen bir program başarısızlıkla sonuçlanabilir. Bu tez çalışmasının amacı; Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nün genetik kaynaklarında bulunan antepfıstığı çeşit ve genotiplerini fenolojik ve morfolojik olarak karakterize etmektir. Bu kapsamda yaklaşık 156 adet dişi ve 120 adet erkek bireyin en az 2 VAR yılı süresince fenolojik ve morfolojik olarak tanımlamasının antepfıstığı çeşit deskriptörüne göre yapılması planlanmaktadır. Bu kapsamda 19 fenolojik ve morfolojik özelliğin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu çalışma kapsamında kullanılacak dişi çeşit ve genotiplerinin meyvelerinin pomolojik karakterizasyonu bir TUBİTAK projesi kapsamında ayrıca yapılmakta ve bu dişi genotiplerin DNA dizileri de yine aynı TUBİTAK projesi kapsamında elde edilmektedir. Böylece bu tez kapsamında fenolojik ve morfolojik verilerin alınması ile birlikte tüm antepfıstığı dişi çeşitlerinin fenolojik, pomolojik ve morfolojik verileri ile birlikte DNA dizileri elde edilmiş olacak ve bu durum ileride anteppfıstığında birçok özellik ile ilişkili markör geliştirilebilmesine ve çeşit ıslahı programlarında kullanılabilmesine olanak sağlayacaktır. Elde edilen tüm veriler ışığında çeşit kataloğu hazırlanacaktır.

Anahtar Kelimeler pistacia, pistacia deskriptör, makro mikro element analizi

Proje No: Doktora

Proje Başlığı Yerel Karakılçık (Triticum durum Desf.) Buğday Genotiplerinin Bazı Morfolojik, Verim ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü/Biyoçeşitlilik ve Genetik Kaynaklar Bölümü

Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş

Proje Yürütücüsü Zir. Yük. Müh. Fatma Ruveyda ALKAN

Yardımcı Araştırmacılar Prof. Dr. Melehat AVCI BİRSİN (Danışman)

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2021 / 31.12.2022

Projenin Toplam Bütçesi: 2021: 16750 2022: 52250

Proje Özeti: Bu çalışmada; Türkiye Tohum Gen Bankası koleksiyonunda bulunan, 12 ilden (Adana, Hatay, Manisa, Yozgat, Osmaniye, Diyarbakır, Adıyaman, Çanakkale, Antalya, Kilis, Isparta ve İzmir) toplanmış 60 adet yerel karakılçık buğday popülasyonlarından seçilen tek başakların (60 x 7= 420 genotip) bazı morfolojik özelliklerine bakılacaktır. Bu morfolojik özelliklere göre seçilen hatlarda agronomik özellikler (Bitki boyu, başak uzunluğu, başakta toplam başakçık sayısı, başakta fertil başakçık sayısı, başaktaki tane sayısı, biyolojik verim, hasat indeksi) ile fenolojik gözlemler (ekim tarihi, çıkış tarihi, kardeşlenme tarihi, sapa kalkma tarihi, başaklanma zamanı, hasat zamanı) alınacaktır. Ayrıca kalite özellikleri (Bin tane ağırlığı, rutubet miktarı, tane boyutu ve sertlik değeri, camsı tane oranı, hektolitre ağırlığı, protein tayini, un öğütme, SDS sedimentasyon değerinin belirlenmesi, renk değeri belirlenmesi), besin element içeriği (Fe, Zn, Cu, Mn, Mg ve Ca) ve antioksidan kapasitesi bakımından özellikleri de araştırılacaktır. Çalışmanın ön hazırlığı olarak materyal ekimi 2018-2019 ekim döneminde Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’ne ait İkizce/Haymana Araştırma ve Uygulama İstasyonu’nda gerçekleştirilmiş ve Gen Bankasına ait üretim-yenileme için ekimi yapılan 78 adet ekmeklik, makarnalık karakılçık popülasyonu içinden 60 adet makarnalık karakılçık popülasyonu seçilmiş ve her bir popülasyondan yedi adet başak seçimi yapılmıştır. 1.yıl ekim döneminde, seçilen tek başakların ekimi gerçekleştirilecek olup tohum çoğaltma işlemi yapılacaktır. Denemede ekimi yapılan materyalin 1. yıl morfolojik gözlemleri alınacaktır. Morfolojik gözlemlere göre seçilen materyal 2.yıl ekim döneminde ekilerek, agronomik özellikler, fenolojik gözlemler, kalite özellikleri, mineral madde içerikleri ve antioksidan kapasiteleri belirlenecektir. Proje başarılı bir şekilde sonuçlandırıldığı takdirde ıslah çalışmalarında kullanılabilecek temel veriler elde edilmiş olacaktır.

Anahtar Kelimeler: yerel buğday, karakılçık, agromorfolojik, mineral element içeriği, antioksidan kapasitesi

Proje No: Proje Başlığı Doğamızda Yok Olan Bir Türün Yeniden Türkiye’ye Kazandırılması; Çelebi Lalesi (Tulipa clusiana) Örneği Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluş Proje Yürütücüsü Dr. Erdinç OĞUR Yardımcı Araştırmacılar Lerzan AYKAS Doç. Dr. Hasan YILDIRIM Doç. Dr. İsmail EKER Dr. Selay DOĞAN Tevfik TAYLAN

Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2021 - 31/12/2023 Projenin Toplam Bütçesi: 2021 43000 TL 2022 39400 TL 2023 39000TL

Tulipa clusiana (Bornova lalesi, Çelebi lalesi) ülkemizdeki tek kaydı Türkiye ve Doğu Ege Adaları Florası adlı eserin 8. cildinde, (1984) İzmir- Bornova (Kurutepe) olarak verilmiştir. Sonraki yıllarda Kurutepe olarak bilinen bölgede yapılan kapsamlı arama-tarama faaliyetlerinde bitkinin hiçbir izine ulaşılamamıştır. Bornova veya Çelebi lâlesi, doğadan toplanmış herbaryum örneği dışında özellikle son yıllarda dikkatle aranan ancak şimdiye kadar başka bir örneği bulunamadığından, ülkemiz doğasında kaybolduğu düşünülmektedir. Özellikle İzmir ili Bornova ilçesi sınırlarında bitkinin yaşam alanının tekrar oluşturulması, geliştirilmesi, korunması ve sürekliliğinin sağlanmasına yönelik araştırmaların yapılması için bir projenin hazırlanması gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bunun yanı sıra türün doğal ortamındaki neslinin devamlılığını tehdit eden faktörlerin tespiti ve bu faktörlerin ortadan kaldırılması, popülasyonunun artırılması ve başka bölgelerde de yaygınlaştırılması amaçlanmıştır. Bu proje ile doğal yaşam ortamının yeniden oluşturulması ve uzun vadede neslinin devamlılığını sağlamak için yapılacak çalışmalara zemin oluşturması hedeflenmektedir. Ayrıca türün coğrafi işaretleme ile sahiplenilmesi, İzmir halkında ve toplumda farkındalık oluşturulması hedeflenmektedir.

Proje No:

Proje Başlığı Ulusal Gen Bankasında Doğadan Toplanan Tohum Örneklerinde Tür İsmi Bilinmeyenlerin Tanimlanmasi Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

Proje Yürütücüsü Dr. Selay DOĞAN Yardımcı Araştırmacılar Su Ürünleri Müh. Soner MEŞREFOĞLU Ziraat Yük. Müh. Lerzan AYKAS Ziraat Yük. Müh. Şükrü ARASAN Ziraat Yük. Müh. Kader KURŞUN KIRCI Tekniker Tefik TAYLAN Tekniker Naif DENİZ Doc.Dr. Hasan YILDIRIM Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2021- 31/12/2025 Projenin Toplam Bütçesi: 284.333 TL Proje Özeti Biyoçeşitlilik kelimenin tam anlamıyla yaşamın çeşitliliğidir. Biyoçeşitlilik, insan toplumlarını ekolojik, ekonomik ve kültürel olarak destekler. Biyolojik çeşitliliği korumak için yerinde ve yeri dışında (in situ, ex situ) koruma yöntemleri birbirini tamamlayan programlar olarak yürütülmektedir. Ex situ koruma, doğal habitatlarının dışındaki tüm biyolojik çeşitlilik seviyelerinin, tohum bankası, arazi gen bankası vb. farklı yöntemlerle korunma tekniğidir. Tohum toplama, bitki genetiğinin ex situ korunmasında yaygın olarak kullanılan iyi tanımlanmış bir bilimsel prosedürdür. Taksonomi, yerinde koruma için önemli bilimsel bir araçtır. Taksonomi adı olmayan tohumlar neredeyse işe yaramaz ve bu nedenle her bir tohumun toplama sırasında tam taksonomik verileri ile kaydedilmesi gerekmektedir. Çünkü taksonomik veri sistemi, taksonların daha iyi bilinen tohum örneklerinin ortak özelliklerine dayanan bir örneğin fizyolojisi, ekolojisi ve davranışı hakkında çok sayıda gerçekleri bulmamıza izin verir. Bazen tohum toplama sırasında toplayıcı, doğadan topladığı tohumun taksonomi adını doğrulamaz. Nadiren, taksonomik veriye sahip olmayan bazı tohumlar zamanla toplanmış ve gen bankasında muhafaza edilmiştir. İdeal olan, bu tohum örneklerinin, tohum hasadı sırasında veya sonrasında toplayıcı tarafından tanımlanması ve daha sonra muhafaza edilmesidir. Bu projenin temel amacı, taksonomik veriye sahip olmayan tohumları tanımlamak ve bunları araştırmacıların erişimine sunmaktır. Anahtar Kelimeler: Ex situ muhafaza, Bitki Genetik Kaynakları, taksonomi, biyoçeşitlilik, herbaryum

Proje No:

Proje Başlığı Kültür Bitkilerinin Yabani Akrabalarının Toplanması ve Genetik Rezervlerinin Belirlenmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Projeyi Destekleyen Kuruluş

Proje Yürütücüsü Dr. Erdinç OĞUR

Yardımcı Araştırmacılar Lerzan AYKAS,Prof. Dr. Alptekin KARAGÖZ,Prof. Dr. Evren CABİ,Doç. Dr. Hasan YILDIRIM,Dr. Kürşat ÖZBEK, Dr. Selay ELDOĞAN,Zir. Yük. Müh. Şükrü ARASAN Kader KURŞUNKIRCI,Soner MEŞREFOĞLU,Tevfik TAYLAN Naif DENİZ,Burçin ÇINGAY,Ogün DEMİR Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2021 - 31/12/2025

Projenin Toplam Bütçesi: 2021 119800 TL 2022 104000 TL 2023 124160TL 2024 121336.TL 2025 151987.TL Yabani bitkiler, her tür habitatın ve ekosistemin temel bileşenleridir. Son zamanlarda, yabani bitkilerde, özellikle de kültür bitkilerinin yabani akrabaları (CWR) olarak bilinen türlerde mevcut olan genetik çeşitliliğin korunmasına dikkat edilmektedir. CWR’ler muazzam genetik çeşitlilik içerir, dayanıklılık ıslahı ve toleranstaki kullanımları bitkisel ürünleri bir dizi tehditten gelen zararlara karşı korumaktadır. CWR, progenitörleri de dahil olmak üzere tarla bitkileri ile yakından ilişkili türlerdir, biyotik ve abiyotik streslere direnç gibi ürünün ıslahı için faydalı özelliklere katkıda bulunur, gelişmiş verim ve stabiliteye yol açan gen havuzunu zenginleştirme potansiyeline sahiptir. Bu nedenle, CWR’ den ıslah yoluyla geliştirilen ürünlerin üretimi ve kalitelerinin ekonomik faydaları son derece önemlidir. Türkiye, hem Neolitik hem de modern zamanlarda insanlar tarafından kullanılan bitki türleri bakımından zengindir. Bunlar arasından seçilen, buğday, nohut ve mercimek küresel olarak önemli kültüre alınmış ürünlerdir. Türkiye'de birçok yabani bitki genetik kaynağı, özellikle CWR’ ler tarımsal ürünlerin ıslahında genetik kaynak olarak kullanma potansiyeline sahiptir. Bununla birlikte, potansiyel değerlerinin artmasına rağmen, koruma ve erişimdeki eksiklikler CWR’ lerin daha fazla kullanılmalarını engellemektedir. In situ’daki kültür bitkilerinin yabani akrabaları risk altındadır. Aynı zamanda, Gen Bankalarındaki, kültür bitkilerinin yabani akrabaları ex situ koleksiyonlarda yetersiz temsil edilmektedir ve koleksiyonları değerlendirebilmek, muazzam potansiyellerini kullanmak için dayanıklılık ve toleransla ilgili özelliklerin bilinmesine ihtiyaç vardır. CWR, küresel gıda güvenliğini sürdürmek için kritik bir kaynak olarak kabul edilmektedir, bu nedenle, sistematik olarak toplanması, karakterizasyonu, korunması ve bitki ıslahında kullanımı zorunludur. Bu projenin amacı, ıslahçılar için mevcut kültür bitkilerinin yabani akrabalarını plan ve program çerçevesinde toplamak, Gen Bankalarında ex situ muhafazasını ve erişimini sağlamak ve genetik rezervlerini tespit etmektir. Ayrıca, CWR bitki örnekleri toplanarak Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Herbaryumunda muhafaza etmektir. Proje iklim değişikliği altında gelişmeyen ancak hayatta kalan bitkisel ürünleri geliştirmek için CWR’lerin toplanması, muhafazası, ulaşılabilir olması için uzun vadeli küresel bir çabadır. Proje No:

Proje Başlığı Yerel Çeşitlerin Çiftçi Şartlarında Mevcut Durumlarının Belirlenmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Projeyi Destekleyen Kuruluş

Proje Yürütücüsü Zir. Yük. Müh. Lerzan AYKAS

Yardımcı Araştırmacılar Dr. Erdinç OĞUR Zir. Yük. Müh. Şükrü ARASAN Zir. Yük. Müh. Kader KURŞUNKIRCI Dr. Neşe ADANACIOĞLU Dr. Selay ELDOĞAN Dr. Meral PEŞLIRCIOĞLU Dr. Hakan YILDIZ Su Ürünleri Müh. Soner MEŞREFOĞLU Tekniker Tevfik TAYLAN Tekniker Naif DENİZ Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2021 - 31/12/2025

Projenin Toplam Bütçesi: 2021 111570 TL 2022 136575 TL 2023 133270 TL 2024 172636.TL 2025 163033.TL Tarımsal biyoçeşitlilik, küresel gıda güvenliğini sağlamak ve sürdürmek için kritik bir kaynaktır. Karşı karşıya olduğumuz küresel zorlukların üstesinden gelmenin en önemli faktörlerinden biri, dünyadaki yaşam çeşitliliği olan genetik çeşitliliği korumak ve kullanmaktır. Genetik çeşitlilik, gıda üretiminin sürdürülebilir bir şekilde artması için esastır ve değişebilen geçim kaynaklarını oluşturmak için gereklidir. Yerel çeşitler, bir ülkenin bitki genetik kaynaklarının, özellikle gıda ve geçim güvenliğinin sağlanmasında, insanlığın kullanabileceği önemli bir bileşendir. Yerel çeşitler geleneksel bitkisel ürün çeşitleridir ve “ekili bir bitkinin dinamik popülasyonları” olarak tanımlanmıştır. Yerel çeşitlerin önemi iki yönlüdür: küçük ölçekli geçimlik, ticari tarımda doğrudan kullanılırlar ve ekili ürünlerin iyileştirilmesi için potansiyel bir yeni genetik çeşitlilik kaynağını oluştururlar. Neredeyse tüm modern çeşitler, muhtemelen tümü, yerel çeşitlerden gelen genleri içerir, bu nedenle yerel çeşitler, 21. yüzyıl için gıda güvenliğinde önemli bir rol oynayan kritik bir kaynaktır ve bunların sistematik olarak toplanması, karakterizasyonu, korunması ve bitkisel ürün ıslahında kullanımı zorunludur. Bu projenin amacı, Türkiye'deki yerel çeşitlerin mevcut durumunu belirlemektir. Toplanan veriler, sistematik olarak yerel çeşitlerin toplanması ve çiftçi şartlarında idamesi için gerekli bilgileri içerecektir. Proje, yeni tarım ürünlerinin ve yeni pazarlama protokollerinin geliştirilmesinde yerel bitki biyoçeşitliliğinden yararlanmayı amaçlıyor.

Proje No: Proje Başlığı Bergama Yöresinde Geçmişten Günümüze İnsan - Bitki İlişkisinin Araştırılması

Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

Proje Yürütücüsü Zir. Yük. Müh. Şükrü ARASAN Yardımcı Araştırmacılar Lerzan AYKAS Dr. Erdinç OĞUR Dr. Selay DOĞAN Kader KURŞUN KIRCI Soner MEŞREFOĞLU Tefik TAYLAN Doc.Dr. Hasan YILDIRIM Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2021- 31/12/2025 Projenin Toplam Bütçesi: 157.740 TL Proje Özeti

İnsan-bitki ilişkisi, insanlık var olduğundan beri süregelen bir ilişkidir. İzmir İli Bergama İlçesi; dünyanın bilinen ilk sağlık yurdu, ilk afyonlu ilaç, tıp ve eczacılığın simgesi yılanlı sütun gibi birçok kültür hazinesine sahiptir. On binlerce yıl boyunca, nesilden nesile aktarılarak olgunlaşan bilgiler, bilim ve teknolojinin gelişmesi, sanayileşme, kentleşme, köyden kente göç gibi nedenlerle insan- bitki ilişkisine dair toplumsal bellek yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır.

Bergama İlçesinde, 2021-2025 yılları arasında 137 mahallede yürütülecek olan bu çalışmada, geçmişte ve günümüzde geleneksel olarak kullanılan bitkilere ilişkin bitki kullanım kültürünün araştırılması, elde edilen verilerin arşivlenmesi ve bu kültürün gelecek nesillere aktarılması amaçlanmaktadır. Bu çalışmada, tıbbi, gıda, boya, hayvan yemi, süs, inanç, yapı, araç-gereç gibi halkın değişik amaçlar ile yararlandıkları bitkiler, farklı disiplinlerdeki araştırıcılar için çalışmalarına kaynaklık teşkil edebilecek bilgilerin de açığa çıkacağı düşünülmektedir. Çalışma alanında uzun süreli bulunma ve yılın tüm mevsimlerinde arazi çalışmalarını gerçekleştirme, başvuracağımız yöntemlerin temeli için belirleyici olacaktır. Bu araştırmanın materyalini İzmir ilinin Bergama ilçesinde bulunan yöre halkının, çeşitli amaçlarla faydalandığı ve doğal yayılış gösteren bitki türleri oluşturacaktır. Anket ve görüşmeler sonucunda ulaşılacak olan kaynak kişiler ile görüşmeler ile birlikte, bitkiler fotoğraflanarak toplanacak, toplanan bitkiler herbaryum tekniklerine göre kurutularak teşhisleri yapılacak ve herbaryuma kaldırılacaktır. Anahtar Kelimeler: Bergama, İnsan-Bitki ilişkileri, Galen, Etnobotanik

Proje No: Proje Başlığı Şanlıurfa ilindeki yerel incir (ficus carica l.) Genotiplerin fenolojik, pomolojik ve morfolojik özelliklerinin belirlenmesi

Projeyi Yürüten GAPTAEM Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Yürütücüsü Sibel AKKUŞ BİNİCİ Yardımcı Dr. Gökhan Akkuş, İsmail Rastgeldi, Dr. Birgül Ertan, Dr. Sunay Dağ, Araştırmacılar Prof. Dr. Bekir Erol Ak, Prof. Dr. Ferhad Muradoğlu Başlama- Bitiş 01.01.2021 – 31.12.2024 Tarihleri Projenin Toplam 2021 : 6.100 TL 2022 : 3.900 TL Bütçesi: 2023 : 4.100 TL 2024 : 3.300 TL Proje Özeti: İncir (Ficus carica L.) Türk tarımında önemli bir türdür. Ülkemiz incirin gen merkezi olup, Karadeniz’den başlayarak Marmara, Ege ve Akdeniz’deki tüm kıyı şeridinde, Güneydoğu Anadolu’da ve yer yer İç Anadolu’da korunmalı nehir vadilerinde incir popülasyonlarına rastlamak mümkündür. Türkiye üretiminin % 30’u taze olarak iç pazarda, %70’i kuru olarak hem iç hem dış pazarda tüketilmektedir. Bu çalışmada genel amacımız; Şanlıurfa ilinde bulunan yerel genotiplerin (sofralık ve kurutmalık) fenolojik, pomolojik ve morfolojik özelliklerinin belirlenmesi, ön plana çıkan yerel tip veya tiplerin tescil ettirilmesi ve ülke ekonomisine katkı sağlamak amacıyla yaygınlaştırma çalışmalarının yapılması. Çalışmada, Şanlıurfa ili, bağlı ilçe ve köylerde bulunan incir ağaçları bitkisel materyal olarak kullanılacaktır. Çalışmada yerel genotiplerin fenolojik, pomolojik ve morfolojik özellikler analizler yapılarak belirlenecektir. Bu çalışmadaki özel amacımız Şanlıurfa ilindeki iklim koşulları (yüksek sıcaklık ve düşük nem) dikkate alındığında ilimizde yetişen kurutmalık yerel genotiplerin tespit edilerek ülke üretimine ve ekonomisine kazandırılması amaçlanmaktadır. Kurutmalık performanslarına bakılacak genotiplerde; meyveler geleneksel yönteme göre kerevetler ile güneş altında kurutulup çeşitlerin kuruma kapasiteleri ve kuru meyve kaliteleri tespit edilecektir. Anahtar Kelimeler: incir, morfoloji, kurutmalık incir

Proje No: Proje Başlığı Güneydoğu Anadolu Bölgesi Meyve Genetik kaynakları Araştırma Projesi Alt Proje 3: Güneydoğu Anadolu Bölgesi Alıç (Crataegus spp.) Genetik kaynakları Muhafaza ve Değerlendirme Araştırma Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Gap Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü- DİYARBAKIR Projeyi Destekleyen Kayısı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-MALATYA Kuruluş Dicle Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü- DİYARBAKIR Proje Yürütücüsü Mehmet ÇİÇEK Yardımcı Araştırmacılar Murat KAYA, Kenan ÇELİK, Hatice ÖYLEK ŞAHİNER, Makbule YANAR, Dr. Öğr. Üyesi Zafer AKTÜRK Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2021-31/12/2025 Projenin Toplam 2021: 17.500 TL, 2022: 13.000 TL, 2023: 12.000 TL, 2024: 10.500 Bütçesi: TL, 2025: 9.500 TL TOPLAM: 62.500 TL Proje Özeti Küresel iklim değişikliği özellikle kurak koşullara adapte olmuş türlerin önemini bir kat daha artırmaktadır. Bu noktada ülkemizde özellikle kurak koşullara çok iyi adapte olmuş olan alıç çok önemli bir tür durumuna gelmiştir. Alıç, ülkemizde genellikle dağlık alanlarda, tarla kenarlarında, çalılıklarda ve kayalıklarda doğal olarak yetişmekte ve bu doğal bitkilere herhangi bir kültürel işlem uygulanmamaktadır. Günümüzde bitkisel genetik kaynaklar ülkelerin doğal zenginlikleri arasında sıralanmaktadırlar. Geçmişten günümüze Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Alıçla ilgili herhangi bir çalışmaya rastlanılamamıştır. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde doğal olarak yetişen alıç genotip zenginliği göz önünde bulundurulduğunda böyle bir çalışmanın yapılıp bu genotiplerin koruma altına alınması elzem bir durumdur.

Proje No Güneydoğu Anadolu Bölgesi Meyve Genetik kaynakları Araştırma Projesi Proje Başlığı Alt Proje 4: : Güneydoğu Anadolu Bölgesi Armut (Pyrus spp.) Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Karakterizasyonu Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü, DİYARBAKIR Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Yürütücüsü Hatice ŞAHİNER ÖYLEK Mehmet ÇİÇEK, Kenan ÇELİK, Murat KAYA, Ceyda Yardımcı Araştırmacılar KIZGIN ÖZCENGİZ, Prof.Dr. Turan KARADENİZ, Arş.Gör. Ayşe KAYA ÇELİK Başlama- Bitiş Tarihleri 2021 - 2025 2021: 33.000TL, 2022: 15.500TL, 2023: 17.500TL, 2024: Proje Bütçesi 19.500TL, 2025: 23.500TL Proje Özeti: Bitkilerde performansların artırılması ve yeni çeşitlerin geliştirilmesi amacıyla yabani ve modernize olmuş çeşitleri de içeren temel canlı kaynaklar olarak tanımlanan genetik kaynaklar bakımından Türkiye çok özel bir konumda bulunmaktadır. J. Harlan’a göre ülkemizde 100’den fazla türün geniş değişim gösterdiği 5 mikro-gen merkezi bulunmaktadır (Demir, 1990). Birçok meyve tür ve çeşidinin gen merkezi konumunda olan Anadolu, armudunda anavatanıdır. Anadolu’nun hemen hemen her yerinde, bulunduğu yöre iklimine iyi adapte olmuş ve uzun zamandan beri yetiştiriciliği yapılan birçok yerel ve yabani armut tipleri bulunmaktadır. Fakat son yıllarda bu tipler, değişik sebeplerden dolayı hızla kaybolmaktadır. Islah çalışmalarında büyük öneme sahip bu genetik kaynaklarımızın özelliklerinin belirlenerek koruma altına alınması oldukça önem arz etmektedir (Karlıdağ ve Eşitken, 2006). Ülkelerin tarımsal anlamda gelişmesinde bu kaynakların önemi büyüktür. Ülkemizde; zengin popülasyon varlığı ve geniş kullanım alanlarının mevcut olmasına rağmen, armut ve özellikle yaban armudu (ahlat) türlerinin özelliklerinin belirlenmesine yönelik yapılan çalışma sayısı azdır. Meyve genetik kaynaklarındaki çeşitliliğin ortaya çıkarılması, toplanması ve korunması, sürdürülebilirlik bakımından da çok önem arz etmektedir. Bu nedenle, mevcut bitkisel çeşitliliğin kaybolma olasılığına karşı toplanarak korunması son derece önemlidir. Bu proje ile; bölgemizde doğal yayılış gösteren yabani, yöresel veya geliştirilmiş armut tip ve ekotiplerinin UPOV tanımlamalarından yararlanılarak, morfolojik, pomolojik ve kimyasal özelliklerinin belirlenmesi, üstün özelliklere sahip ümit var olanların tespit edilerek tescile sunulması, bu tiplerin enstitü meyve koleksiyon bahçesinde koruma altına alınarak kaybolmalarının önlenmesi, ümit var olanların üretime kazandırılarak ekonomiye katkı sağlanması ve ıslah çalışmalarına kaynak temin edilmesi amaçlanmaktadır.

Düzenlenen bu proje ile, bölgemizde yetişen armut (Pyrus spp.) genetik kaynaklarımız bir araya getirilerek GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü’nde bir koleksiyon bahçesi oluşturulacaktır. Anahtar Kelimeler: Armut, yaban armudu (ahlat), genetik kaynaklar, ex situ muhafaza

Proje No Güneydoğu Anadolu Bölgesi Meyve Genetik kaynakları Araştırma Projesi Proje Başlığı Alt Proje 5: Güneydoğu Anadolu Bölgesi Dut (Morus ssp.) Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Karakterizasyonu Projeyi Yürüten Kuruluş GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü, DİYARBAKIR Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Yürütücüsü Ceyda KIZGIN ÖZCENGİZ Ferhat OĞURLU, Hatice ŞAHİNER ÖYLEK, Mehmet ÇİÇEK, Yardımcı Araştırmacılar Cemal HANAZAY, Kudret BEREKATOĞLU, Duygu ÖZELÇİ, Dr. Öğr. Üyesi Hülya HOŞGÖREN, Dr. Öğr. Üyesi Zafer AKTÜRK Başlama- Bitiş Tarihleri 2021 - 2025 2021: 33.000TL, 2022: 15.500TL, 2023: 17.500TL, 2024: Proje Bütçesi 19.500TL, 2025: 23.500TL Proje Özeti:“Bitkisel Çeşitlilik” ya da “Bitki Genetik Kaynakları” olarak adlandırılan materyal, bitki ıslahı çalışmaları için oluşturulacak gen havuzunda birinci derecede önem taşımaktadır. Kaynakların aşırı kullanımı, kirlilik, iklimsel değişiklikler, gelişme baskısıyla çevresel tahripler ve genetik erozyon gibi nedenlerle genetik kaynaklar hızla azalmakta ya da kaybolmaktadır. Bu kaynakların, günümüzde ve gelecekteki bitkisel araştırmaların kullanımına hazır bir şekilde saklanması çok önemlidir. Yüksek verimli, kuraklığa, dona, aşırı soğuklara, hastalık ve zararlılara dayanıklı çeşitler geliştirmek ıslah çalışmalarında mevcut genetik çeşitliliğin kullanılması ile mümkündür Türkiye Akdeniz, Avrupa-Sibirya ve İran-Turan biyo-coğrafik bölgeleri içinde bulunmaktadır. Bu durum bitkisel çeşitlilik yönünden ülkemizin diğer dünya ülkeleriarasında ilk sırada yer almasını sağlamıştır. Bu nedenle, ülkemizde olduğu gibi mevcut bitkisel çeşitliliğin kaybolma olasılığına karşı toplanarak korunması son derece önemlidir. Dut, farklı iklim şartlarına uygun türler içermesi nedeniyle adaptasyon kabiliyeti yüksek bir meyve türüdür. Tropik alanlardan güney kutup dairesine yakın alanlara kadar dağılım göstermesi ve genetik kaynaklarındaki büyük çeşitlilik nedeniyle dünyada geniş bir yetişme alanı bulmuştur. Türkiye’de yaygın bir şekilde kültüre alınmış bir meyve olan dut, Anadolu’nun hemen hemen her bölgesinde çeşitli amaçlarla yetiştirilmektedir. GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğünce yürütülmesi planlanan bu çalışmada, Güney Doğu Anadolu Bölgesinde yayılış gösteren dut genotiplerinin UPOV kriterlerine göre morfolojik, pomolojik ve kimyasal özellikleri belirlenerek farklı genotiplerin tespit edilmesi, tescile sunulması ve Enstitümüz bünyesinde kurulacak koleksiyon bahçesinde koruma altına alınması amaçlanmaktadır. Böylece mevcut genetik kaynakların belirlenmesi, korunması, ıslah çalışmalarına materyal oluşturulması ve ekonomiye kazandırılması hedeflenmektedir. Anahtar Kelimeler: Armut, yaban armudu (ahlat), genetik kaynaklar, ex situ muhafaza Proje No: Proje Başlığı Salep Orkidelerinin Üretiminde Kullanılan Mikorizal Fungusların Tanımlanması Ve Saklanması Projeyi Yürüten Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Kuruluş Müdürlüğü KAHRAMANMARAŞ Projeyi Destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Kuruluş Proje Yürütücüsü Alaaddin ÖZDEMİR

Yardımcı Prof.Dr. İrfan Ersin AKINCI Araştırmacılar Prof.Dr.Yasemin ÖZDENER KÖMPE Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2021- 31/12/2023 Projenin Toplam 80.000 TL Bütçesi: Proje Özeti:Ülkemizde bulunan karasal orkidelerin birçoğu salep yapımında kullanıldığı için bu bitkiler kullanım amacına uygun olarak “salep orkideleri” olarak adlandırılmıştır. Salep orkidelerinin yumrularından elde edilen salep, gıda ve ilaç hammaddesi olarak oldukça yaygın bir kullanıma sahiptir. Özellikle dondurma sektöründe kullanımı, dondurma sektörünün Kahramanmaraş’ta gelişmiş olması salep orkidelerinin bu bölge için önemini artırmaktadır.

Mikoriza bitkinin gelişim evresinde funguslar ile bitkiler arasında oluşan işbirliğini ifade etmektedir. Doğadaki bitki topluluklarının % 96'dan fazlasının kök yapıları mikoriza fungusları ile karşılıklı simbiyotik yaşam içindedir. Endosperm taşımayan salep orkide tohumlarının çimlenebilmesi için uygun sıcaklık, ışık, nem ve oksijenin yanı sıra, ortamda uygun bir mikorizal fungus ile simbiyotik bir ilişki halinde olması gerekir.

Günümüzde araştırıcıların ihtiyaç duydukları fungal materyallere hızlı ve güvenilir bir şekilde ulaşması, onlara hem zaman hem de izole etmek için harcanacak enerji kaybınının önlenmesini sağlayacaktır. Araştırıcılar, fungal materyallere her ne şekilde ulaşırlarsa ulaşsınlar, fungal materyallerin virulensliklerini hala muhafaza ediyor olmaları çok büyük önem arz etmektedir. Bu bakımdan fungusların muhafaza edildikleri ortamlarda canlılıklarını kaybetmemeleri ve farklı karakterlere sahip olan ırklarının geri kazanımları sırasında dejenerasyon ve kontaminasyona uğramamaları çok önemlidir. Fungusları kültür ortamında muhafaza etmek için çok çeşitli metotlar vardır. Bu metotların hepsinin ortak yanı, fungusların izole edildikleri durumdaki tazeliklerinin korunmasını amaçlar. Ülkemizde kaliteli bir “orkide funguslarının koleksiyonunun” oluşturulması eldeki kültürlerin sayısına, bu alanda harcanacak emeğe, zamana ve en önemlisi maddi imkanlara bağlıdır. Anahtar Kelimeler: Salep, Orkide, fungus koleksiyonu.

Proje Numarası Proje Başlığı Orta Sakarya Havzasındaki Roka Genetik Kaynaklarının Karakterizasyonu ve Tohum Yenilenmesi Çalışmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü/ ESKİŞEHİR Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Yürütücüsü Zir. Yük. Müh. Süleyman OKŞİT Yardımcı Araştırmacılar Prof. Dr. Dursun EŞİYOK Dr. Sali FİDAN Dr. Nurten LÖKOĞLU Zir. Yük. Müh. Şule KÖKPINAR Lerzan AYKAS

Başlama- Bitiş Tarihleri 2021-2022 Projenin Toplam Bütçesi: Toplam: 135.000 TL 2021: 91.000 TL 2022: 27.0000 TL Proje Özeti Roka son yıllarda, üretim miktarı olarak artış göstermiştir. Besin değeri zengin ve lezzet olarak damakta bıraktığı acımsı, kekremsi tatlardan dolayı değerli bir üründür. Roka aynı zaman da deniz ürünlerinin yanında garnitür olarak, salata yapımında, Uzak Doğu ülkelerinde ve Amerika Birleşik Devletlerinde (ABD) yağı çıkartılarak kullanılan bir sebzedir.(Eşiyok, 2012 ) Roka tarımının yüksek getiri sağlaması, işçiliğinin kolay olması, zirai ilaçların kullanılmaması, tohum ve gübre ihtiyacının düşük olmasından dolayı çiftçiler de son dönemde roka tarımına yönelmişlerdir. Orta Sakarya Havzası olarak adlandırılan bölgede (Bilecik ili ve inhisar ilçesi; Eskişehir ili ve Mihalgazi ilçesi) yetiştiriciliği yoğun olarak yapılmaktadır. Pazarda yerel çeşitlerin kullanımının öne çıkmaya başlandığı günümüzde, Mihalgazi rokası olarak talep gören ve aranılan bir yaprağı yenen sebze durumundadır. Mihalgazi rokası İstanbul ilinin roka ihtiyacının %40’nı karşılanmaktadır. Orta Sakarya Havzası genetik materyallerinin yanı sıra Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü bünyesindeki Ulusal Gen Bankasındaki genetik materyallerin Eskişehir ili sera ve açık alan koşullarında adaptasyonu, yenilenmesi ve geliştirilmesi yapılacaktır, ayrıca yerel popülasyonların gen bankasına kazandırılması da gerçekleştirilmiş olacaktır.

Roka genetik materyalleri 1. yılda İnhisar, Sarıcakaya, Mihalgazi İlçesinin özellikle Sakarıılıca, Alpagut, Karaoğlan ve Mihalgazi Merkez mahallelerinden toplama işlemi ve Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Ulusal Gen Bankasından alınacak olan materyalin adaptasyonu yapılacaktır. 2. yılda ise materyalin karakterizasyon çalışması yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Roka, Karakterizasyon, Orta Sakarya Havzası

Proje No Proje Adı İncirde Farklı Kriyoprezervasyon Tekniklerinin Araştırılması Projeyi Yürüten İncir Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Kuruluş Projeyi Destekleyen Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Kuruluşlar Bornova Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Proje Lideri Pembe Ece CANAVAR EROĞLU Proje Yürütücüleri Dr. Birgül ERTAN, Ümran AKSU, Dr. Nur KOYUNCU, Ali Aykut TEKİN, Dr. Serpil ERİLMEZ Başlama-Bitiş 01.01.2021- 31.12.2023 Tarihleri Raporun Ait Olduğu - Dönem Projenin Yıllara 1.yıl ; 52000, 2. yıl. 32000 3. yıl. 32000 Göre Bütçesi (¨¨) Proje Özet: Suptropik ve ılıman iklim kuşağında yetişebilen incirin (Ficus carica L.) üretimine elverişli sınırlı sayıdaki coğrafya içerisinden, elverişli iklim koşullarının bir sonucu olarak ülkemiz en yüksek üretim hacmi ile ilk sırada yer almaktadır. Buna paralel olarak dünya kuru incir ihracatının % 60’dan fazlasını karşılayan Türkiye incir ihracatında da lider ülke konumundadır. İncir gibi ticari açıdan önemli bitki türlerinin, vejetatif olarak çoğaltılan, vejetatif parçaların (çelik vb.) uzun süreli muhafazası mümkün olmayan türlerin, genetik erozyona uğraması durumunda ülke ekonomik kaybının yüksek olacağı öngörüldüğünden bu türlerin muhafazası ile ilgili çalışmaların yürütülmesi elzem görülmektedir. Planlanan bu proje ile (2021-2023) ülkemiz için önemli ihracat kalemlerinden olan incirde ticari açıdan değerli tescilli bazı çeşitler, farklı kriyoprezervasyon teknikleri ile dondurularak uzun süreli muhafazası için en uygun yöntem saptanacaktır. Bu kapsamda öncelikle Sarılop çeşidinden Aralık ve Nisan aylarında toplanan sürgün numunelerinin doku kültüründe rejenerasyonunu sağlanacaktır. Kriyoprezervasyon denemelerinde damlacık-vitrifikasyon ve enkapsülasyon-vitrifikasyon yöntemlerinin kıyaslanması yapılacaktır. Bu amaçla damlacık- vitrifikasyon ve enkapsülasyon-vitrifikasyon yöntemleri ile dondurulan mikro çelikler sıvı azot içerisinde -196ºC’de saklanacaktır. Ardından sıvı azottan çıkarılan örnekler hızla çözülerek doku kültürünü alınacaktır. böylelikle soğukta muhafazanın bitki rejenerasyonuna etkisi incelenmiş olacaktır. Bunun yanı sıra mikro çelikler kriyo terapi öncesi ve sonrasında moleküler yöntemler ile virüs testlemesine tabi tutularak kriyoprezervasyon uygulamasının İncir Mozaik Hastalığında, virüs eliminasyonuna katkısı incelenecektir. Proje sonunda incirin arazi koşullarında muhafazasına alternatif olarak daha ekonomik olan ex situ muhafaza tekniklerinden olan kriyoprezervasyon için en uygun metot saptanmış olacaktır. Çalışma ile in vitro gen bankası oluşturulmasına temel oluşturacaktır. Ayrıca virüs testlemesi ile söz konusu çeşitler için adına doğru sertifikalı fidan temininde önemli olan virüsten ari fidan eldesi sağlanmış olacaktır. Anahtar Kelimeler Ficus carica L., kriyoprezervasyon, vitrifikasyon, ex sitü muhafaza enkapsülasyon, incir mozaik hastalığı

Proje No: Proje Başlığı Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Genetik Kaynakları Projeyi Yürüten Kuruluş Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü - TOKAT Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Yürütücüsü Dr. Başak ÖYILMAZ Yardımcı Araştırmacılar Rahime KARATAŞ, Dr. Özge KOYUTÜRK, Dr. Aslı YILMAZ, Dr. Levent YAZİCİ, Ahmet BOZ, Dr. Öğr. Üyesi Bedrettin SELVİ, Prof. Dr. Güngör YILMAZ Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2021 – 31.12.2025 Projenin Toplam 2021: 26 700 TL 2022: 26 400 TL 2023: 26 100 TL Bütçesi: 2024: 20 700 TL 2025:16 500 TL TOPLAM: 116 400 TL Proje Özeti Ülkemiz coğrafi ve iklimsel özellikleri ile zengin bitki çeşitliliği taşıması yanında birçok türün ana vatanı ve bu bitkilerin doğal yayılış alanı bakımından oldukça şanslı olmuştur. Doğal olarak bulunan bitkilerin tıbbi ve aromatik değeri olanlarının miktarı oldukça yüksektir ve doğal floradan toplanarak tüketilmektedir. Ancak kontrolsüz toplama, çevresel yıkım gibi nedenler biyolojik çeşitliliğimiz için büyük bir risk oluşturmakta, pek çok bitki türü yok olmakta veya yok olma sınırına gelmiş bulunmaktadır. Bu zenginliğimizi korumak için ekonomik getirisi olanları kültüre, diğer tür /populasyonları muhafaza altına almak gerekmektedir.

Araştırmanın yürütüleceği Tokat ve Amasya illeri tıbbi ve aromatik bitkiler bakımından zengin bir floraya sahip olmakla birlikte, varyasyon tam olarak bilinmemekte ve doğadan kontrolsüz toplama gibi nedenlerle bölgenin çeşitliliği korunamamaktadır. Planlanan proje ile tıbbi ve aromatik bitki olarak değerlendirilen bitkilerin Tokat ve Amasya illerinde genetik varlığının belirlenmesi, ekonomik öneme sahip olanların ve yerel genotiplerin ortaya çıkarılması, özellikle kaybolma riski olan bitki türlerinin belirlenmesi, muhafaza altına alınması ve korunumu amaçlanmıştır. Bu doğrultuda OKTAEM deneme alanlarında muhafaza amaçlı genetik kaynaklar koleksiyon bahçesi oluşturulacak, doğal floradan ve üretim alanlarından alınan örneklerin çoğaltım ve muhafazası sağlanacaktır. Araştırma bölgesinde tıbbi ve aromatik bitkilerin çeşitliliğinin belirlenmesi ve korunumu bakımından geniş kapsamlı ilk proje olup, tür varlığının ortaya konması ve korumu bakımından önem taşımaktadır.

Proje No:

Proje Başlığı Çorum İli Boğazkale, Alaca ve Ortaköy İlçelerinde Halk İlacı Araştırması

Projeyi Yürüten Kuruluş Türkiye Milli Botanik Bahçesi Müdürlüğü

Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş

Proje Yürütücüsü Tuğba UÇAR AKYÜREK,

Yardımcı Araştırmacılar Dr. Özlem MAVİ İDMAN, Dr. Ece GÖKOK, Dr. Pelin ACAR, Mehtap ÖZTEKİN, Hüseyin GÜLDAL, Tuğçe ALP, Tuğçe KARCI, Rasim AKTAŞ, Mine ERBOĞA, Dr. Duygu MERMER DOĞU

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2021-31.12.2023

Projenin Teklif 2021:71.000 TL 2022: 51.000 TL 2023: 31.000 TL EdilenToplam Bütçesi: Toplam: 153.000 TL

Proje Özeti

Halk tıbbının bilinip anlaşılması, kayıt altına alınması ve türlerin tıbbi açıdan potansiyellerinin açığa çıkması zaman, emek ve bütçeden tasarruf sağlayarak ilaca ve tıbbi değeri olan ürün eldesine giden süreci kısaltır. Bu amaç doğrultusunda bu projede Boğazkale, Alaca ve Ortaköy ilçelerinde halk ilacı çalışması planlanmaktadır. Söz konusu ilçelerin güvenli olması, bu alanda etnobotanik çalışma sayısının azlığı, alanın çevresinde yapılmış halk ilacı çalışmalarında iyi sonuçların elde edilmiş olması, alanın çeşitli uygarlıklara ev sahipliği yapmış olması ve kırsallığın, dolayısıyla geleneksel bilginin korunuyor olması gerekçeleri ile bu ilçeler seçilmiştir. Bu proje ile Çorum ili Boğazkale, Alaca ve Ortaköy ilçelerinde halkın şifa amaçlı kullandığı doğal kaynaklar (bitkisel, hayvansal, inorganik) ve bunları tedavi olarak hazırlama şekilleri tespit edilecek aynı zamanda kullanılan bitkilerden örnekler toplanarak gerek Türkiye Milli Botanik Bahçesi Müdürlüğü Milli Herbaryumuna gerekse Tıbbi Bitkiler Bahçesine materyal sağlanacaktır. Üç yıl sürmesi planlanan projede söz konusu ilçelerin örnekleme usulü ile seçilecek köylerinde mülakat usulü ile kaynak kişilerle görüşmeler yapılacak, fotoğraf, ses ve video kayıtları alınacak, tedavide yararlanılan doğal kaynaklarla ilgili reçeteler kaydedilerek doğal kaynak teşhisi, bitki presleme, herbaryum örneklerinin hazırlanması ve sonuçların analizi yapılacaktır. Bu çalışmanın; ilaç hammaddesi veya tıbbi değeri olan ürün elde etmede kaynak oluşturma, literatüre katkı sağlama, Türkiye Milli Botanik Bahçesi için materyal sağlama, kültürel mirası kayıt altına alma, kontamine bilginin düzeltilerek geleneksel bilginin korunması, eğitim faaliyetleri ve çalıştaylar ile halkın bilinçlenmesini sağlama gibi çıktılarla katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Proje No:

Proje Başlığı Türkiye Milli Botanik Bahçesi’nde (TMBB) DNA ve Doku Bankalarının Oluşturulması

Projeyi Yürüten Kuruluş Türkiye Milli Botanik Bahçesi Müdürlüğü

Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş

Proje Yürütücüsü Pelin ACAR

Yardımcı Araştırmacılar Dr. Dudu Özlem Mavi İDMAN , Mehtap ÖZTEKİN Dr. Ece GÖKOK, Tuğba UÇAR AKYÜREK,Hüseyin GÜLDAL Mukaddes KOCAOĞLU KAVAS, Rasim AKTAŞ,Şahin ÇİMEN, Hakan ÖZKANDAN

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2021-31.12.2025

Projenin Teklif 2021:60.000 TL 2022: 40.000 TL 2023: 40.000 TL EdilenToplam Bütçesi: 2024:50.000 TL 2025: 50.000 TL Toplam: 240.000 TL

Proje Özeti

Türkiye Milli Botanik Bahçesi (TMBB) bünyesinde kurulacak DNA ve Doku Bankaları, günümüz ve gelecek çalışmalara öncülük etmek üzere, uygun şartlarda muhafaza edilmiş dondurulmuş bitkisel dokular ve genomik DNA (deoksiribonükleik asit) stokları sağlayacaktır. Bitki materyalinin toplanması, DNA’ca zengin materyalin muhafazası (doku koleksiyonu), DNA izolasyonu ve DNA Bankası oluşturulması projenin öncelikli amaçlarındandır. DNA, bitkisel dokulardan rahatça izole edilebilmekte ve DNA bankalarında uzun süre muhafaza edilebilmektedir. Bu çalışma ile öncelikli TMBB koleksiyonunda bulunan 17, endemik daha sonra diğer 367 takson dokularının toplanması, genetik materyallerinin izole edilerek uygun şartlarda muhafazası ve uygun şekilde etiketlenerek arşivlenmesi sağlanacaktır. DNA ve Doku Bankalarının oluşturulması ile öncelikli olarak mevcut biyoçeşitliliğin daha sonra ise ülke biyoçeşitliliğinin belgelenmesine katkı sağlanacaktır. Uzun vadede, TMBB projeleri arazi çalışmalarından, TMBB Herbaryumundan, Türkiye’nin Üniversite ve Enstitülerinden, Türkiye endemik ve nadir bitkileri öncelikli olmak üzere birçok coğrafik bölgeden toplanan örnekler ile Milli Bitkisel DNA ve Doku Bankalarının oluşturulması, bu verinin TMBB Koleksiyon veritabanına aktarılması hedeflenmiştir.

Proje No:

Proje Başlığı Türkiye Angiospermleri Hayat Ağacının (Mega Filogeni) Oluşturulması

Projeyi Yürüten Kuruluş Türkiye Milli Botanik Bahçesi Müdürlüğü

Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş

Proje Yürütücüsü Pelin ACAR

Yardımcı Araştırmacılar Dr. Dudu Özlem Mavi İDMAN, Mehtap ÖZTEKİN Dr. Ece GÖKOK, Tuğba UÇAR AKYÜREK, Hüseyin GÜLDAL Rasim AKTAŞ, Derya KARAKOYUN, M. Kaan EROĞLU Dr. Duygu MERMER DOĞU

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2021-31.12.2025

Projenin Teklif 2021:42.000 TL 2022: 92.000 TL 2023: 72.000 TL EdilenToplam Bütçesi: 2024:62.000 TL 2025: 12.000 TL Toplam: 280.000 TL

Proje Özeti Günümüzde klasik morfolojik karakterler taksonomik ayrım ve biyoçeşitliliğin belgelenmesi için yeterli olamamaktadır. Bunun için DNA sekanslama (dizileme) yeni bir taksonomik araç olarak kullanılmakta ve moleküler filogenetik çalışmalar klasik teşhis yöntemlerin yerini giderek almaktadır. DNA sekans (dizi) verisi ile günümüzde tarımdan orman zararlılarına hatta insan patojenlerine kadar bir çok organizmanın belirlenmesi, gözlenmesi ve birirleriyle olan ilişkilerinin incelenmesi mümkün olmaktadır. Bu çalışma kapsamında başlangıç olarak Türkiye Angiosperm’lerine ait 50 adet takım belirlenecek ve takımlarda kolay ulaşılabilir, ülke coğrafyasına hakim, en çok yayılışa sahip familya, cins ve türler belirlenecektir. Türlerin temini, arazi çalışmaları ve herbaryum örnekleri ile sağlanacaktır. Daha sonra her bireyde (türde), Hayatın Barkodu Birliğinin (The Consortium of the Barcode of Life (CBOL)) belirlediği 3 adet kloroplast (matK, trnH-psbA ve rbcL) ve bir çekirdek (ITS) gen bölgelerine ait sekans (dizi) taranması yapılacaktır. Bu şekilde elde edilen sekans (dizi) verileri ile Türkiye Angiosperm’lerinin kimliklendirilmesi sağlanacak ve familyalar, cinsler, türler arası akrabalık ilişkileri Mega Filogenik Ağaç anlayışı ile ortaya konacaktır. Her türe ait dizi verilerinden Türkiye (bölgesel) Angiosperm’lerine ait bir Hayat Ağacı (Mega Filogeni) oluşturulacaktır. Verilerin Türkiye Milli Botanik Bahçesi, Koleksiyon Bölümüne ait veri tabanında muhafazası gerçekleştirilecek ve daha sonra diğer çalışmalardan (üniversite-kamu) elde edilen dizi verilerinin veri tabanına eklenmesi ile Türkiye Angiosperm Hayat Ağacı’nın genişletilmesi sağlanacaktır. Böylece, ekonomik bakımdan değerli birçok bitki türü içeren Angiosperm’lerin taksonomik olarak tanımlanması kolaylaşacak ve TMBB'de bir DNA sekans (dizi), ve ağaç arşivi sağlanacaktır. Bu çalışma ile oluşturulacak veri tabanındaki DNA dizileri ve Mega Filogenetik Ağaç uzun vadede kamu ve birçok üniversiteye bilgi edinme kolaylığı ile milli bir referans kaynak sağlayacaktır.

Proje No:

Proje Başlığı Türkiye Asma Genetik Kaynakları Veritabanı ve Web Sitesinin Oluşturulması

Projeyi Yürüten Kuruluş Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü- Tekirdağ

Projeyi Destekleyen Kuruluş

Proje Yürütücüsü Tamer UYSAL

Yardımcı Araştırmacılar Serkan CANDAR, Bengü KOYUNCU*, Turgay KIRAN, Ahmet Semih YAŞASIN, Onur ERGÖNÜL

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2021 – 31.12.2025 ( 60 Ay )

Projenin Teklif 2021: 17.500, 2022: 7.500, 2023: 7.500, 2024: 6.500, 2025: 6.500 EdilenToplam Bütçesi: Toplam: 45.500 TL

Proje Özeti Projede asma yerel çeşit zenginliğimizin kayıt altına alınması yanı sıra uzun yıllardır mevcut envanter ve karakterizasyon bilgilerinin çeşitlerin resimleri ile birlikte web sayfasına aktarılarak kullanıcıların faydalanması amaçlanmaktadır. Projenin ilk dönemi olan 2017-2019 yıllarında 85 genotipe ait envanter, ampelografik ve morfolojik veriler oluşturulmuştur. Ayrıca her genotipin sürgün ucu, olgun yaprak ve salkım fotoğrafları çekilmiştir. Projenin önümüzdeki 5 yıllık döneminde diğer genotiplere ait bilgileri veritabanına aktarılacak olup, ayrıca belirlenecek web sayfası alan adı üzerinden asma genetik kaynaklarımıza ait bilimsel çalışmaların sonuçları yayınlanacaktır. Envanter bilgilerinde; genotipin adı, varsa menşei ve sinonimi, toplandığı il, ilçe, köy/mahalle, mevki, toplama yerinin yükseklik ve koordinatları, bağ sahibinin adı ve iletişim bilgileri, surveyin yapıldığı tarih yer bilgileri olup veritabanına işlenecektir. Morfolojik özelliklerinde ise yetiştiği lokasyonda toplama esnasında kayıt edilen salkım ve tane şekli, tane rengi, tadı, kabuk kalınlığı, tane içi ve çekirdek durumu, olgunlaşma zamanı bilgileri bulunacaktır. Ampelografi verilerinde ise koleksiyona dahil edilip verim yaşına gelmiş omcalarda metot gereği incelenen sürgün ucu, genç sürgün, çiçek, genç yaprak, olgun yaprak, salkım ve tane özellikleri olacaktır. Web sitesi ve veritabanının hazırlanması konusunda çatı proje ile birlikte çalışmalar devam etmekte olup, anasayfada kurum, proje, ekip ve Vitis hakkında bilgi, tanımlama metodu, çeşitler ve çeşitlere ait tanımlama bilgilerinin açıklamaları bulunmaktadır.

Proje No: TAGEM-TBAD-16.A01.P01.012 Türkiye Asma Genetik Kaynaklarının Belirlenmesi, Muhafazası ve Proje Başlığı Tanımlanması Projeyi Yürüten Kuruluş Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Yürütücüsü Metin KESGİN Ebru T.ÖZCAN, Yıldız DİLLİ, Naci YILDIZ, M. Sacit İNAN, Akay Yardımcı Araştırmacılar ÜNAL, Şermin ÇELİK, Fulya KUŞTUTAN, Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2016 - 31.12. 2020 Ait Olduğu Dönem 01.01.2019-31.12.2019 Projenin Toplam 2016: 31 500 TL 2017: 22 000 TL 2018: 24 500 TL Bütçesi: 2019: 26 000 TL 2020: 31 500 TL Proje Özeti Uzun yıllar içinde oluşan genetik çeşitlilik, doğadaki kendiliğinden ve insan eliyle oluşturulan değişimler nedeniyle yok olma tehdidiyle karşı karşıyadır. Genetik kaynakların belirlenmesi, muhafazası ve tanımlanması ülkesel sorumluluğumuzdur. Bu gerekçe ve amaçla yürütülmekte olan proje kapsamında görevli kuruluşlardan 1. Öncelikli kuruluş Tekirdağ Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ve 2. Öncelikli kuruluş Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ile diğer 5 araştırma kuruluşu tarafından koordineli şekilde çalışmalar yürütülmektedir. 2019 Yılı Faaliyetleri. A. Türkiye Asma Genetik Kaynakları Dublikasyon Parselinin Oluşturulması; kapsamında Tekirdağ Asma Genetik Kaynaklar parselinden 129 adet daha yerel tipten fidan üretimi için kalem alınmıştır. 1103 P anacına aşılma ve fidanda dönüştürme işlemleri yapılmış ve fidanlar elde edilmiştir ancak 2019 yılında araziye dikim yapılmamıştır. Tekirdağ’da bulunan parseldeki genotiplerin tamamından en az bir kez kalem alınmıştır. Aşılamalarda yeteri kadar fidanı çıkmadığı için dikilemeyen, ve fidanı dikilip de kuruyan genotiplerin takibi devam etmektedir. Önceki yıllarda dikimi yapılan dublikasyon parselinin bakımı yapılmakta olup, direk dikimi, tel çekimi, sulama sistemi kurulması işlerinin yanında parselde görülen eksik asmaların belirlenmesi ve fidan elde edilmesi çalışmaları devam etmektedir. B. Ege Bölgesi Genetik Kaynaklar parselindeki materyalin tanımlanması; Parselde bulunan tipler üzerinde yıllık kapasitemiz ölçüsünde planlanan miktarlarda ampelografik tanımlama işlemlerine devam edilmiştir. Yaşanan bazı aksaklıkların telafisi projenin son yılında giderilmeye çalışılacaktır. Moleküler tanımlama kısmı Manisa Celal Bayar Ünv. İle işbirliği çerçevesinde yeni sistem genetik tanılama(GBS) yöntemine göre tanılama işlemi ile gerçekleştirilmiştir. İzole edilen DNA’ların bazılarında okuma olanağı oluşmadığından yeniden DNA izole edilerek okumaya gönderilmiştir. Çıkacak toplu sonuçların değerlendirmeleri önümüzdeki yıl yapılacaktır. C. Alan tarama çalışmaları; Alan tarama programı yapılmamıştır, ancak kuruma gelen ihbar ve talepler neticesinde, Aydın ili, Söke İlçesi kırsalında çok eski yerleşim yeri olan DoğanBey köyüne gidilerek muhtemel genetik kaynak olabileceği değerlendirilen 2 farklı özellikte omcalar belirlenerek not alınmıştır. Proje konuları önümüzdeki yıl içinde de planlandığı şekilde yürütülmeye çalışılacaktır. 2020 yılı projenin yürümekte olan bölümünün son çalışma yılıdır. 2020 yılı sonunda toplu sonuçlar getirilerek bu kısım için ara sonuç raporu yazılması talep edilecektir.

Proje No: Proje Başlığı Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Meyve Genetik Kaynakları Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü -TOKAT Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Yürütücüsü A. Serhat EDİZER Yardımcı Araştırmacılar Dr. Aslı YILMAZ, Dr. Z. Selcen ÖZMEN Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2021 31/12/2025 Projenin Toplam 2021: 28000 TL 2022: 28000 TL 2023: 28000 TL Bütçesi: 2024: 28000 TL 2025: 28000 TL TOPLAM : 140000 (Bütçe yenileme teklifi yapılan 4 projeye aittir.) Proje Özeti Orta Karadeniz-İç Anadolu Geçit Bölgesindeki meyve genetik kaynaklarının muhafazası ve değerlendirilmesi için yürütülecek olan bu çalışmada; bitki örneklerinin toplandığı her bir yerin coğrafik koordinatları “GPS” ile belirlenerek kayda geçirilecek ve örneklerden alınan materyaller çoğaltılarak, kurum arazisinde korumaya alınacaktır. Fenolojik gözlem ve morfolojik karakterizasyonları yapılacaktır. Yabani formlar yeni çeşitlerin geliştirilmesinde temel başvuru kaynağı ve gelecek yüzyıllarda canlı kalabilmenin sigortasıdır. Diğer bir ifade ile sahip olunan yabani formlar ülkenin ulusal arşivleridir. Yapılacak çalışma ile bu genetik miras, gelecek nesillere aktarılabilecektir. Bu proje kapsamında 7 alt proje yürütülecektir. Elma, armut, kiraz ve erik türlerinde yürütülen alt projeler yenileme, diğer türlerde yürüyen projeler devam eden projelerdir. • Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Elma Genetik Kaynakları Araştırmaları • Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Armut Genetik Kaynakları Araştırmaları • Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Kiraz ve Mahlep Genetik Kaynakları Araştırmaları • Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Erik Genetik Kaynakları Araştırmaları • Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Kızılcık Genetik Kaynakları Araştırmaları • Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Kuşburnu Genetik Kaynakları Araştırmaları • Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Üzümsü Meyve Genetik Kaynakları Araştırmaları

Proje No TAGEM/TBAD/14/A01/P01/007 Çatı Proje: Doğu Akdeniz Bölgesi’nde Meyve Genetik Kaynakları Proje Başlığı Muhafaza ve Değerlendirme Projesi Alt Proje: Pikan Cevizi Genetik Kaynaklarının Muhafazası, Değerlendirilmesi, Morfolojik Karakterizasyonu Roof Project: Conservation and Evaluation of Fruit Genetic Resources Projenin İngilizce in Eastern Mediterranean Region Başlığı Subproject: Conservation, Evaluation, Morphological Characterization of Genetic Resources of Pecan Nut Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Kuruluş Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Kuruluş/lar Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Proje Yürütücüsü Mustafa BİRCAN Yardımcı Dr. Mustafa ÜNLÜ, Mehmet ÖZDEMİR, Doç. Dr. Hasan PINAR, Doç. Araştırmacılar Dr. Bilge YILDIRIM YILMAZ, Prof. Dr. Turgut YEŞİLOĞLU Başlama- Bitiş Tarihleri 2014 - 2019 Projenin Toplam Bütçesi 35.000 TL Proje Özeti (200 kelimeyi geçmeyecek şekilde) Ülkemiz, 3 coğrafya bölgesinin (Akdeniz, Avrupa-Sibirya, İran-Turan) buluşma noktasında bulunması, Asya’yı Avrupa’ya bağlayan ülke olması sebebiyle ve birçok ürünün kültüre alındığı bir yer olmasından dolayı büyük bir bitki zenginliğine sahiptir. Bu zenginliğimizi korumak ve devam ettirmek önemli bir görevimizdir. Son zamanlarda yapılan çalışmalar, kabuklu meyvelerin bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olduğunu göstermiştir. Florida Üniversitesinde yapılan bir çalışmada Pikan Cevizinin, kalp hastalıkları ve kanserle savaşmak için vücuda önemli miktarda antioksidan desteğinde bulunduğu ortaya çıkmıştır. Pikan Dünyada üretimi belirli ve artan bir gelişim süreci içinde bulunmaktadır. Bu artışta, özellikle soğuklama ihtiyacı sağlanamayan ve dolayısıyla ceviz yetiştiriciliği yapılamayan sıcak bölgeler için en elverişli ceviz türü olması rol oynamıştır. Nitekim ceviz ve pikan Kuzey Afrika ülkelerinde en çok aranan ve en pahalı kabuklu meyvedir. Bu çalışmada Alata BKAE, BATEM ve Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü pikan cevizi parsellerinde bulunan pikan cevizi çeşitleri enstitümüzde aşılama ile çoğaltılmıştır. Pikan cevizi fidanları enstitümüzün Tarsus yerleşkesi Topçu lokasyonuna 14.03.2018 tarihinde dikilmiştir. Ancak dikilen fidanların çoğunluğu kurumuştur. Çeşitlerden BATEM’de tekrar aşılama yapılarak pikan cevizi fidanları elde edilmiştir. Aşılı fidanlarla pikan cevizi genetik kaynak parseli 2020 yılı ilkbaharında kurulacaktır. Projenin 2. aşamasında da araziye dikilen pikan cevizi çeşitlerinin UPOV kriterlerine göre tanımlanması yapılacaktır. Anahtar Kelimeler: Pikan cevizi, genetik kaynak.

Proje No:

Proje Başlığı Pikan Cevizi Genetik Kaynaklarının Muhafazası, Değerlendirilmesi, Morfolojik Karakterizasyonu (2. Aşama) Projeyi Yürüten Kuruluş Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Kuruluş Proje Lideri Mustafa BİRCAN Proje Yürütücüleri Dr. Mustafa ÜNLÜ, Prof. Dr. Turgut YEŞİLOĞLU Başlama- Bitiş Tarihleri 2020-2024 Projenin Toplam 75.000 TL Bütçesi: Proje Özeti

Tüm dünyada genetik kaynağı materyallerinin muhafazası ve değerlendirilmesi büyük önem taşımaktadır. Çünkü genetik kaynakların kaybolması, genetik çeşitliliğin de kaybolmasına sebep olmaktadır. Ülkemiz, 3 coğrafya bölgesinin (Akdeniz, Avrupa-Sibirya, İran-Turan) buluşma noktasında bulunması, Asya’yı Avrupa’ya bağlayan ülke olması sebebiyle ve bir çok ürünün kültüre alındığı bir yer olmasından dolayı büyük bir bitki zenginliğine sahiptir. Bu zenginliğimizi korumak ve devam ettirmek önemli bir görevimizdir. Son zamanlarda yapılan çalışmalar, kabuklu meyvelerin (Özellikle Pikan Cevizi bulunan günlük beslenme programlarının) bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olduğunu göstermiştir. Florida Üniversitesinde yapılan bir çalışmada Pikan Cevizinin, kalp hastalıkları ve kanserle savaşmak için vücuda önemli miktarda antioksidan desteğinde bulunduğu ortaya çıkmıştır. Pikan Dünyada üretimi belirli ve artan bir gelişim süreci içinde bulunmaktadır. Bu artışta, özellikle soğuklama ihtiyacı sağlanamayan ve dolayısıyla ceviz yetiştiriciliği yapılamayan sıcak bölgeler için en elverişli ceviz türü olması rol oynamıştır. Nitekim, ceviz ve pikan Kuzey Afrika ülkelerinde en çok aranan ve en pahalı kabuklu meyvedir. Bu çalışmanın 2. aşamasında Alata BKAE, BATEM ve Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü pikan cevizi parsellerinde bulunan pikan cevizi çeşitlerinden elde edilen aşılı fidanlar 2020 yılı ilkbaharında Tarsus yerleşkesi Topçu lokasyonuna dikilecektir. Ürün vermeye başladığında pikan cevizi çeşitlerinin UPOV kriterlerine göre tanımlanması yapılacaktır.

Proje No TAGEM/TBAD/16/A01/P01/008 Proje Adı Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Genetik Kaynakları Araştırma Projesi Projeyi Yürüten Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Kuruluş Projeyi Destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Kuruluşlar Proje Lideri Dr. Erdinç OĞUR Proje Yürütücüleri Dr. Ünal KARIK – Fatih ÇİÇEK - Dr. İlknur KÖSOĞLU – Hicran AKAALP- Orçun ÇINAR Başlama-Bitiş 01.01.2016 – 31.12.2020 Tarihleri Raporun Ait Olduğu 01/01/2019 ile 31/12/2019 arası Dönem Projenin Yıllara 75.000 TL Göre Bütçesi (¨¨) 2016: 15.000 TL 2017: 15.000 TL 2018: 15.000 TL 2019: 15.000 TL 2020: 15.000 TL Proje Özeti: Ülkemiz bitki zenginlikleri dolayısıyla tıbbi bitkiler açısından oldukça önemli bir yere sahiptir. Pek çok tıbbi bitki doğadan toplanarak yerel halk tarafından kullanılmakta veya ihraç edilmektedir. Bu nedenle de yine çoğu endemik olan pek çok tıbbi bitki türü ya tamamen yok olmakta veya yok olma sınırına gelmiş bulunmaktadır. Tibbi bitki zenginliklerimizi korumak, doğadan toplamaları engellemek için ekonomik olanlarını üretime almak, ayrıca tüm tıbbi bitki tür ve populasyonlarını toplayarak Ulusal Gen Bankasında muhafazaya almak gerekmektedir. Böylece, toplanan tohum örnekleri bu gün için ekonomik önemi olmasa bile ileride ihtiyaç duyulduğunda araştırıcıların hizmetine sunulabilecektir. Bu nedenle de tıbbi bitki tür ve populasyonlarının dağılış gösterdikleri yörelerin saptanması ve toplanması gerekmektedir. Bu çalışma kapsamında ülkemizde yayılış gösteren tıbbi ve aromatik bitkilerin toplanması, karakterizasyon, değerlendirme, muhafaza ve üretim yenilemesini gerçekleştirilmektedir. 2019 yılı çalışmalarında, - Denizli ve Muğla illerinde toplama programları yapılmıştır. Bu toplama kapsamında 76 herbaryum 38 tohum örneği toplanmıştır. - Ulusal Gen Bankasından üretim yenileme ve karakterizasyon çalışması yapılmak üzere 1039 tohum örneği teslim alınarak çimlendirilmiş ve tarlaya şaşırtılmıştır. Çiçeklenen örneklerden herbaryum örneği tohum bağlayan örneklerden ise tohum alınmıştır. - 2019 yılı çalışmalarında toplanan türlerin uçucu yağlarının çıkarılması ve bileşimlerinin ortaya konması için BATEM tıbbi ve aromatik bitkiler laboratuvarına gönderilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Proje No:

Proje Başlığı Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Genetik Kaynakları Araştırma Projesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Projeyi Destekleyen Kuruluş

Proje Yürütücüsü Dr. Erdinç OĞUR

Yardımcı Araştırmacılar Dr. Ünal KARIK Doç. Dr. Hasan YILDIRIM Fatih ÇİÇEK Dr. İlknur KÖSOĞLU Hicran AKAALP Orçun ÇINAR

Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2021 - 31/12/2025

Projenin Toplam 2021 30000 TL 2022 28800 TL 2023 34600TL Bütçesi: 2024 40500.TL 2025 47000TL

Ülkemiz bitki zenginlikleri dolayısıyla tıbbi bitkiler açısından oldukça önemli bir yere sahiptir. Pek çok tıbbi bitki doğadan toplanarak yerel halk tarafından kullanılmakta veya ihraç edilmektedir. Bu nedenle de yine çoğu endemik olan pek çok tıbbi bitki türü ya tamamen yok olmakta veya yok olma sınırına gelmiş bulunmaktadır. Tibbi bitki zenginliklerimizi korumak, doğadan toplamaları engellemek için ekonomik olanlarını üretime almak, ayrıca tüm tıbbi bitki tür ve populasyonlarını toplayarak Gen Bankasında muhafazaya almak gerekmektedir. Böylece, toplanan tohum örnekleri bu gün için ekonomik önemi olmasa bile ileride ihtiyaç duyulduğunda araştırıcıların hizmetine sunulabilecektir. Bu nedenle de tıbbi bitki tür ve populasyonlarının dağılış gösterdikleri yörelerin saptanması ve toplanması gerekmektedir. Bu çalışma kapsamında ülkemizde yayılış gösteren tıbbi ve aromatik bitkilerin toplanması, karakterizasyon, değerlendirme, muhafaza ve üretim yenilemesini gerçekleştirilmektedir.

Proje No TAGEM/TA/11/06/01/015 Proje Başlığı Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Asma Genetik Kaynakları Projeyi Yürüten Kuruluş Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Yürütücüsü Dr. Duran KILIÇ Yardımcı Araştırmacılar Zir. Müh. Hüseyin TOPAL, Zir. Müh Fatih ÇİÇEKLİ, Zir. Yük. Müh. A. Serhat EDİZER, Zir. Yük. Müh. Ahu KARADAĞ , Zir. Müh Arife YAĞCI Prof. Dr. Rüstem CANGİ, Doç. Dr. Adem YAĞCI Başlama Bitiş Tarihleri 01.01.2021 – 31.12.2025 Proje Bütçesi 2021: 16.000 TL 2022: 15.000 TL 2023: 14.000 TL 2024: 13.500 TL 2025: 14.000 TL Proje Özeti Üzüm üreticileri genellikle son yıllarda bağlarında standart üzüm yetiştiriciliğini tercih etmektedir. Yöresel çeşitler bölgede filoksera zararlısının yayılması, köyden kente göç ve farklı nedenlerden dolayı yok olmaktadır. Son yıllarda ülkemizde genetik zenginliklerimizin yok olmasını önlemek amacıyla çalışmalar başarıyla yürütülmektedir.

Bu proje ile kurumumuzun çalışma alanı içerisinde bulunan Tokat, Sivas, Çorum, Kayseri, Amasya ve Yozgat illerinde bağ genetik kaynakları toplanacaktır. Toplanan yöresel tip ve çeşitler genetik kaynak muhafaza bağına aktarılacaktır. Bu proje kapsamında genetik kaynak parseline aktarılan yöresel tip ce çeşitlerin bakım işlemleri gerçekleştirilecektir. Bu bağda hem üzüm çeşitleri koruma altına alınacak hem de çeşitlerin değerlendirilme özellikleri belirlenecektir.

Anahtar Kelimeler: Asma, genetik kaynak, çeşit, Tokat

Proje No TAGEM/TA/11/06/01/008 Proje Başlığı Doğu Anadolu Bölgesi Asma Genetik Kaynakları Projenin İngilizce Başlığı Genetic Resources of Grapes in Eastern Anatolia Region Projeyi Yürüten Kuruluş Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş/lar Proje Yürütücüsü Tevhit GEÇİM İsmail ESMEK, Nalan Nazan KALKAN, Birol KARADOĞAN, Yardımcı Araştırmacılar Hüseyin VURGUN ve Selahattin ALBAYRAK Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2016 – 31.12.2020 Projenin Toplam Bütçesi 45.000,00 TL Proje Özeti Ülkemiz zengin bir bitkisel çeşitliliğe sahip olup, doğal bitki kaynakları açısından önemli bir yere sahiptir. Ülkemizin hemen hemen her yerinde yetiştirilen asma; çok zengin ve değişik özellikler içeren yerel çeşit/tipler oluşturmuştur. Bu çeşit ve tiplerin tespit edilmesi, muhafazası, tanımlanması ve genetik stok olarak uygulamaya konulması büyük bir öneme haizdir. Son zamanlarda kayda değer çok önemli çalışmalar yapılmış olmasına rağmen bu zenginlik büyük bir tehdit altındadır. Tarım ve ormancılık, sanayileşme, su kaynaklarının kullanımı gibi uygulamalar doğal habitatlar üzerinde baskı oluşturmakta ve hızlı bir şekilde erozyona uğramaktadır. Bu amaçla Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü'nde 1994 yılında "Doğu Anadolu Meyve ve Bağ Genetik Kaynakları Projesi" kapsamında sürvey, toplama ve muhafaza çalışmalarına başlanılmıştır. 2006 yılında Doğu Anadolu Bağ Genetik Kaynakları Projesi adı ile devam etmiş; 1998, 2004, 2010 ve 2015 yıllarında Ara Sonuç Raporu sunulmuştur. 2016 yılında ise sunulan Yeni Teklif Projeyle ismi “Doğu Anadolu Bölgesi Asma Genetik Kaynakları” olarak son halini almıştır. Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü'nün sorumluluk alanına giren bölgelerde sahip olduğumuz asma genetik kaynaklarının sürveyi, toplanması, muhafazası, değerlendirilmesi, bilgilerin işlenmesi ve gerektiğinde araştırmacılara sunulması projenin amacını oluşturmaktadır. Bahsedilen bölgeler içerisinde yayılış gösteren yabani asma türleri ve tipleri, yöresel veya gelişmiş çeşitler ile Enstitü Bahçeliköy arazisinde bulunan muhafaza bağı projenin materyalini oluşturmaktadır. Rapor döneminde (2016-2019) koleksiyon bağında bulunan 66 adet üzüm tipine 58 üzüm tipi ilave edilmiş olup, koleksiyon bağında toplam 124 adet üzüm tipi mevcuttur. 2019 yılında Van ilinde yapılan sürvey çalışmaları sonucu tespit edilen 16 adet üzüm genotipinin köklendirme çalışmaları tamamlanmış olup 2020 yılı ilkbahar döneminde koleksiyon bağına dikimlerinin yapılması planlanmaktadır. Koleksiyon bağında mevcut olan 124 genotip arasında morfolojik tanımlama yapılmasına olanak sağlayan 43 adet genotipin ampelografik tanımlama çalışması OIV’nin 39 karakterini kapsayan yöntem kullanılarak yapılmıştır. Toplama, muhafaza ve ampelografi çalışmaları devam etmektedir. Anahtar Kelimeler: Erzincan, Asma, Doğu-Anadolu, Genetik Kaynak, Ex-situ Muhafaza, Ampelografi, Üzüm çeşidi ve tipi

Proje No Proje Başlığı Doğu Anadolu Bölgesi Asma Genetik Kaynakları Projeyi Yürüten Kuruluş Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Yürütücüsü Tevhit GEÇİM İsmail ESMEK, Hüseyin VURGUN, Nalan Nazan KALKAN, Birol Yardımcı Araştırıcılar KARADOĞAN, Veysel DÖNDERALP ve Doç. Dr. Emine ORHAN Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2021- 31.12.2025 Projenin Yıllara Göre 2021: 46.225,00 TL 2022: 28.125,00 TL 2023 :31.275,00 TL Bütçesi 2024: 32.925,00 TL 2025: 51.450,00 TL Proje Özeti Ülkemiz zengin bir bitkisel çeşitliliğe sahip olup, doğal bitki kaynakları açısından önemli bir yere sahiptir. Ülkemizin hemen hemen her yerinde yetiştirilen asma; çok zengin ve değişik özellikler içeren yerel çeşit/tipler oluşturmuştur. Bu çeşit ve tiplerin tespit edilmesi, muhafazası, tanımlanması ve genetik stok olarak uygulamaya konulması büyük bir öneme haizdir. Son zamanlarda kayda değer çok önemli çalışmalar yapılmış olmasına rağmen bu zenginlik büyük bir tehdit altındadır. Tarım ve ormancılık, sanayileşme, su kaynaklarının kullanımı gibi uygulamalar doğal habitatlar üzerinde baskı oluşturmakta ve hızlı bir şekilde erozyona uğramaktadır. Bu amaçla Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü'nde 1994 yılında "Doğu Anadolu Meyve ve Bağ Genetik Kaynakları Projesi" kapsamında sürvey, toplama ve muhafaza çalışmalarına başlanılmıştır. 2006 yılında Doğu Anadolu Bağ Genetik Kaynakları Projesi adı ile devam etmiş; 1998, 2004, 2010 ve 2015 yıllarında Ara Sonuç Raporu sunulmuştur. 2016 yılında ise sunulan Yeni Teklif Projeyle ismi “Doğu Anadolu Bölgesi Asma Genetik Kaynakları” olarak son halini almıştır. 1994–2019 yılları arasında yapılan toplama programlarında 124 adet üzüm genotipi tespit edilmiş ve her örnekten 5'er omca olmak üzere 2003 yılında itibaren Müdürlüğümüz arazisinde koeksiyon bağı oluşturulmuştur. Bu 124 genotip arasında morfolojik tanımlama yapılmasına olanak sağlayan 43 adet genotipin ampelografik tanımlaması yapılmıştır. 2021-2025 yılları arasında Bayburt, Van, Erzurum, Tunceli, Muş ve Bitlis illerinde yapılacak sürveyler neticesinde toplanacak üzüm genotiplerinin çelikleri köklendirilip koleksiyon bağına aktarılarak muhafaza altına alınacaktır. Metod birliği sağlanması açısından, Asma Genetik Kaynakları konusunda çalışan Enstitüler tarafından kabul edilen, Uluslararası Asma ve Şarap Organizasyonu’nun (OIV) 59 farklı özelliği yönünden ampelografi tanımlaması yapılacak ve genotipler arasındaki akrabalık ilişkisi DNA esaslı belirteçlerle moleküler düzeyde karakterize edilerek, sinonim ve homonim olma durumları belirlenecektir. Ayrıca binlerce yıllık doğal seleksiyon sonucu günümüze kadar ulaşmış olan, çok farklı özelliklere sahip asma genotipleri muhafaza edilerek asma genetik kaynaklarının sürdürülebilirliği sağlanıp gelecek nesillere aktarılacaktır. Anahtar Kelimeler: Genetik-Kaynaklar, Bağ, Doğu-Anadolu, Ex-situ-Muhafaza, Ampelografi, Moleküler Analiz

Proje No TAGEM/TA/11/06/01/007 Meyve Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası, Karakterizasyonu Proje Başlığı ve Değerlendirilmesi Projenin İngilizce Collection, Preservation, Characterization and Evalvation of Fruit Başlığı Genetic Resources Projeyi Yürüten Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-Erzincan Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş/lar Proje Yürütücüsü Hüseyin VURGUN H.Murat ÜNLÜ, İsmail ESMEK, Dr.Salih KESKİN, Zakine KADIOĞLU, Tevhit GEÇİM, Birol KARADOĞAN, Seval TAŞKIN, Yardımcı Araştırmacılar Mürüvvet PAMİR, Özkan BOZBEK, Selahattin ALBAYRAK Prof.Dr. Rafet ASLANTAŞ, Başlama- Bitiş Tarihleri 2016-2020 Projenin Toplam Bütçesi 95000 TL Proje Özeti Ülkemiz iki bitki gen merkezi ve üç ana flora merkezi üzerinde bulunduğundan, gerek biyolojik ve gerekse genetik çeşitlilik yönünden önemli bir konumdadır. Bu benzersiz durumundan Türkiye’nin yararlanması ve fayda temin etmesi gerekmektedir. Ancak bu zenginlik değişik faktörler(yapılaşma, endüstrileşme, yangın v.s.) nedeniyle tehdit altındadır. Bitkisel araştırmalar ve bitki ıslah programları için kaynak niteliğinde olan bu çeşitliliğin korunması ve muhafazası zorunludur. İşte bu nedenlerden dolayı Doğu Anadolu Bölgesinde yayılış gösteren yabani meyve türleri, geçit formları, yöresel veya gelişmiş çeşitlerin sürveyi, toplanması, muhafazası, değerlendirilmesi, üretimi, bilgilerin işlenmesi ve gerektiğinde araştırıcılara sağlanması amacıyla; Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü’nde proje çalışmalarına 1994 yılında başlanılmış olup “Meyve Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası, Karakterizasyonu ve Değerlendirilmesi” projesi kapsamında 2016–2019 yılları arasında Erzincan, Erzurum, Ardahan, Van, Sivas, Bayburt ve Bingöl illerinde yapılan sürvey çalışmaları ile 10 dut, 28 elma, 9 armut, 11 ayva, 4 erik, 1 şeftali, 2 kayısı, 2 vişne ve 19 badem örneği tespit edilmiş ve gerekli materyaller getirilerek aşılama çalışmaları yapılmış ve bir sonraki yıl koleksiyon bahçelerine aktarılmıştır. Dut koleksiyon bahçesi 6x6 m, kuşburnu koleksiyon bahçesi 2x2 m, diğer bahçeler 5x4m olacak şekilde 3’er ağaç ile kurulmuştur. Toplama, muhafaza ve değerlendirme çalışmaları devam etmektedir. Anahtar Kelimeler: Genetik-Kaynak, Meyve, Doğu-Anadolu, Ex-situ-Muhafaza

Proje No Meyve Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası, Proje Başlığı Karakterizasyonu ve Değerlendirilmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Yürütücüsü Hüseyin VURGUN Tevhit GEÇİM, İsmail ESMEK, Seval TAŞKIN, Zakine Yardımcı Araştırıcılar KADIOĞLU, Dr. Salih KESKİN, Dr. Özkan KAYA, Birol KARADOĞAN, Özkan BOZBEK, Prof. Dr. Rafet ASLANTAŞ Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2021- 31.12.2025 Projenin Yıllara Göre 2021: 63000 TL 2022: 49400 TL 2023 :57300 TL Bütçesi 2024: 64750 TL 2025: 73800 TL Proje Özeti Bitki genetik kaynakları tarihsel sürecin gelişimi paralelinde çeşitli çalışmalar sonucu ortaya çıkarılmış olan temel kaynaklardır. Bunlar günümüzde modern varyeteler olarak adlandırdığımız çeşitli bitkilerin geliştirilmesinde kullanılan, genetiksel özelliklerini korumuş olan atasal canlı materyallerdir. Farklı coğrafyalara ait özellikleri taşıması, farklı ekolojik çevrelere ait özellikleri yansıtması, yüksek düzeyde allelik zenginlik içermesi, tarımsal faaliyetlerle birlikte yeni çeşitlerin geliştirilmesine olanak tanıması ve en önemlisi de geçmişten beri sahip olduğu zengin genetik özellikleri koruyarak nesiller boyunca aktarması bitki genetik kaynaklarının önemini açık bir şekilde ortaya koymaktadır. Doğu Anadolu Bölgesinde yayılış gösteren yabani meyve türleri, geçit formları, yöresel veya gelişmiş çeşitlerin sürveyi, toplanması, muhafazası, değerlendirilmesi, bilgilerin işlenmesi ve gerektiğinde araştırıcılara sağlanması amacıyla kurumumuzda proje çalışmalarına 1994 yılında "Doğu Anadolu Meyve ve Bağ Genetik Kaynakları Projesi" ile başlanılmıştır. 1997 yılında her örnekten 3'er ağaç olmak üzere Enstitü arazisinde 5x4 m mesafe ile gen kaynakları bahçesi kurulmuş olup gerekli kültürel işlemler yapılmaktadır. Proje çalışmaları 1994–2019 yılları arasında Erzincan, Van, Bitlis, Erzurum, Ardahan, Iğdır, Kars, Artvin, Sivas, Bayburt, Gümüşhane ve Bingöl illerinde yapılan sürvey çalışmaları ile 142 elma, 144 armut, 41 erik, 45 dut, 27 kiraz, 11 ayva, 10 kayısı, 12 kuşburnu, 13 badem, 5 şeftali, 3 vişne örneği tespit edilmiş, bunlardan aşı kalemi temin edilerek Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsünde aşılama çalışmaları yapılmış ve Bahçeliköy’de her örnekten 3 ağaç ile 5x4 m, kuşburnu genetik kaynaklarında ise Enstitü merkez arazisinde her örnekten 3 ağaç ile 2x2 m olacak şekilde koleksiyon bahçesi kurulmuştur. Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Koleksiyon parsellerinde bulunan meyve genotiplerinden özellikle meyve verenlerin morfolojik, fenolojik ve pomolojik özellikleri itibarı ile karakterizasyonunda gerekli olan gözlem, ölçüm ve değerlendirmeler UPOV (The International Union for the Protection of New Varieties of Plants) kriterlerinin tanımlama listesine göre yapılacaktır. Ayrıca meyve genotiplerine ait renk değerleri tespit edilirken, meyvelerin kimyasal içerikleri de analiz edilecektir. Anahtar Kelimeler: Genetik-Kaynak, Meyve, Doğu-Anadolu, Ex-situ-Muhafaza.

Proje No TAGEM/TBAD/15/A01/P01/003

Proje: Yerel Sebze Genetik Kaynaklarının Toplanması Muhafazası Karakterizasyonu ve Değerlendirilmesi, Alt Proje: Göller Bölgesinde Proje Başlığı Yerel Kavun Genotiplerin Morfolojik ve Moleküler Karakterizasyonu ve Seleksiyon Yoluyla Islahı

Project: Collection of Local Vegetable Genetic Resources Conservation Characterization and Evaluation, Sub-Project: Breeding by Selection and Projenin İngilizce Başlığı Morphological and Molecular Characterization of Local Melon Genotypes in the Lakes Region

Projeyi Yürüten Kuruluş Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü/ ANTALYA

Projeyi Destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Kuruluş/lar

Proje Yürütücüsü Dr. Fatih ERDOĞAN

Şeyma Reyhan ERDOĞAN, Yusuf ÖZTÜRK, Prof. Dr. Önder Yardımcı Araştırmacılar TÜRKMEN, Prof. Dr. Mustafa PAKSOY, Mine ÜNLÜ,

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2015 - 31.12.2018

2015:15.000 TL 2016: 5.000 TL 2017: 2.000 TL Projenin Toplam Bütçesi 2018: 1.000 TL 2019: 0 TL TOPLAM: 23.000 TL Proje Özeti Bu çalışmada Göller bölgesinden topladığımız 94 yerel kavun genotipi S3 kademesine kadar kendilenmiş ve modifiye edilmiş 47 IPGRI deskriptörleri üzerinden değerlendirilmiştir. Morfolojik ölçüm ve gözlemler sonucunda yerel materyaller arasında çeşitliliğin olduğu gözlenmiştir. Temel bileşenler analizi (PCA) sonucunda, çalışılan bitkisel materyaller arasında kantitatif karakterler yönünden % 73.16 ve kalitatif karakterler yönünden de % 65.77 oranında varyasyon belirlenmiştir. Aynı şekilde 11 genotipte ise bu değerler sırasıyla % 90 ve % 88.2 oranında varyasyon tespit edilmiştir. Kavun genotiplerinin moleküler karakterizasyonunda 11 adet ISSR primerleri kullanılmıştır. Toplamda 84 adet allel elde edilmiş olup bunların 67 adet polimorfik bulunmuştur. Ortalama toplam allel sayısı 7.64 olurken, ortalama polimorfik allel sayısı 6.09 tespit edilmiştir. Elde edilen verilere göre primerlerin polimorfizm oranı % 80.4 olarak bulunmuştur. Bütün primerlerin ortalama polimorfizm bilgi içeriği ise 0.42 olarak elde edilmiştir. Benzerlik matriksine göre (SM) genotipler arasında benzerlik değerlerinin 0.59-0.96 arasında olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışma sonucunda elde edilen yerel materyallerin ileride ıslah çalışmaları için yarı yol materyalleri olarak kullanılabileceği öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler: Yerel genotip, kavun, molekuler karakterizasyon, morfolojik karakterizasyon

Proje No:

Proje Başlığı Proje: Yerel Sebze Genetik Kaynaklarının Toplanması Muhafazası Karakterizasyonu ve Değerlendirilmesi, Alt Proje: Bazı Yerel Kavun Genotiplerinin Morfolojik ve Moleküler Karakterizasyonu

Projeyi Yürüten Kuruluş Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü/ ANTALYA

Projeyi Destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Kuruluş

Proje Yürütücüsü Dr. Fatih ERDOĞAN

Yardımcı Araştırmacılar Mine ÜNLÜ, Dr. Rana KURUM, Dr. Yıldız DOĞAN, Şeyma Reyhan ERDOĞAN, Dr. Abdullah ÜNLÜ, Doç. Dr. Faheem Shehzad BALOCH

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2021 - 31.12.2023

Projenin Toplam TOPLAM: 76.650 TL Bütçesi: 2019: 26.900 TL 2020: 23.400 TL 2021: 26.350 TL

Proje Özeti

Genetik kaynakların yok olmadan gen bankalarında muhafaza altına alınması bir ülkenin sürdürülebilir tarımı için son derece önemlidir. Özellikle gen kaynaklarının toplanması ve tarımsal üretime katkı sağlaması konularında uluslararası düzeyde çok önemli çalışmalar yapılmaktadır. Türkiye, Anadolu'dan Japonya'ya kadar uzanan flora içerisinde genetik kaynakları ile önemli bir bitki olan kavunun ikincil gen merkezleri arasında yer almaktadır. Ülkemiz pek çok bahçe bitkisinde olduğu gibi kavun içinde uygun ekolojik koşullara sahiptir. Ülkemizin değişik bölgelerinde kavun yetiştiriciliği kısmen ticari kaygılardan uzak yerel çeşitlerle yapılmaktadır. Bu yerel genetik zenginliğin muhafaza altına alınması, tanımlanması ve ıslah programlarına kaynak oluşturması son derece önemlidir. Bu proje kapsamında kullanılacak olan kavun genotipleri, Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü gen havuzunda bulunan ve günümüze kadar toplanmış karakterizasyonu yapılmamış materyallerdir. Bu çalışmayla, havza yerel kavun genetik kaynaklarının özelliklerinin belirlenmesi ile içlerindeki benzer tiplerin elemine edilmesi sayesinde, gen bankalarının ve ıslahçıların iş gücü ve masraflarını büyük ölçüde azaltılmış olacaktır. iPBS- retrotransposon ile tanımlanan materyallerin akrabalık dereceleri tespit edilerek DNA parmak izleri çıkartılacaktır.

Proje No: TAGEM/IY/96/17/05/002

Proje Başlığı Bitki Genetik Kaynaklarının Dokümantasyonu

Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

Proje Yürütücüsü Zir. Yük. Müh. Lerzan AYKAS

Yardımcı Araştırmacılar Zir.Yük.Müh. Kader KURŞUNKIRCI Dr. Neşe ADANACIOĞLU Dr. Erdinç OĞUR Dr. Selay ELDOĞAN Dr. Necla TAŞ Dr. Meral PEŞKİRCİOĞLU Su Ürünleri Müh. Soner MEŞREFOĞLU Tekniker Tevfik TAYLAN Tekniker Naif DENİZ Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2020. - 31/12/2024 (Sürekli proje)

Projenin Toplam Bütçesi: 2019:…………...TL 2020: 20.000TL 2021: 20.000TL

2022: 20.000 TL 2023: 20.000 TL 2024: 20.000 TL

Muhafaza edilen germplasmla ilgili dokümantasyonun yapılması ve bilgi akışının sağlanması bitki gen bankalarında yürütülen en önemli çalışmalardan biridir. Bu proje kapsamında, öncelikle Türkiye’de yürütülen bitki genetik kaynakları araştırma program ve projelerinden elde edilen bilgilerin, kurulan merkezi veri tabanı yönetim sistemi içerisinde dokümantasyonunun yapılması amaçlanmaktadır. Hem tohum ve arazi koleksiyonların ex situ koruma çalışmaları, hem de yerinde koruma (in situ) faaliyetleri için dokümantasyon, Ulusal programın ana işlevlerinden biridir.

Bitki Genetik Kaynaklarının Dökümantasyonu Projesinin Veri tabanı Yönetim Sistemi (VTYS) merkezi bir veri tabanıdır ve Ulusal Programa ait faaliyetleri desteklemek üzere, veri toplama, veri derleme ve hazırlama, veri girişi ve düzenlenmesi, veri dökümü ve veri işleme ile veri geri kazanımı işlemleri için kullanılabilmektedir. Veri tabanı Yönetim Sistemindeki örneklere ait pasaport, muhafaza ve değerlendirme bilgilerinin kalitesi ve miktarı, bitki koleksiyonları içersinde ve arasında, veri toplama yönünden farklılık göstermektedir. Bu nedenle, ulusal programa ait bütün faaliyetler kapsamındaki veriler tektip ve kaliteli veri toplamayı sağlamak üzere veriler standart formatlara kaydedilerek, derlenir ve veri tabanına standart olarak yüklenir. Mevcut durumda, niceliksel ve niteliksel verilerin ex situ olarak ve in situ olarak değerlendirilmesi ve analiz edilmesi amacıyla yürütülen etüt ve envanter faaliyetlerinden elde edilen veriler başta olmak üzere, Coğrafi Bilgi Sisteminde (CBS) kullanılmaktadır.

VTYS, çevresel modelleyicilerin özel ihtiyaçlarını karşılamak üzere nispeten bağımsız küresel veri setleri sağlayarak, daha geniş bir bilimsel kesim için potansiyel bir bilgi kaynağı olarak hizmet vermektedir. Bu proje çalışmaları kapsamında Ege Tarımsal Araştırma enstitüsü, ECPGR Lens (Mercimek) ve Capsicum (Biber) Veritabanları Merkezi olarak iki veri tabanının sorumluluğunu da üstlenmiştir. Aynı zamanda Bitki Genetik Kaynakları için Avrupa Arama Kataloğunda ulusal temas noktasıdır. Proje No: TAGEM/IY/96/17/02/007

Proje Başlığı Bitki Genetik Kaynaklarının Generatif (Ex Situ, Tohum) Muhafazası

Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

Proje Yürütücüsü Zir. Yük. Müh. Lerzan AYKAS

Yardımcı Araştırmacılar Dr. Necla TAŞ Dr. Neşe ADANACIOĞLU Dr. Erdinç OĞUR Dr. Selay ELDOĞAN Zir. Yük. Müh. Kader KURŞUNKIRCI Su Ürünleri Müh. Soner MEŞREFOĞLU Tekniker Tevfik TAYLAN Tekniker Naif DENİZ Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2020. - 31/12/2024 (Sürekli proje)

Projenin Toplam Bütçesi: 2019:…………...TL 2020: 100.000 TL 2021: 100.000 TL

2022: 100.000 TL 2023: 100.000TL 2024: 100.000 TL

Türkiye bitki genetik kaynaklarının kaybolmadan, günümüzde ve gelecekte yapılacak araştırmalarda kullanmak amacıyla uzun süreli muhafazası oldukça önemli bir çalışmadır. Bu projenin ana amacı yerel çeşitler, kültür bitkilerinin yabani akrabaları ve Türkiye florasındaki diğer türlerin ortodoks tohumlarının uzun ve orta süreli muhafazasıdır. Bu amaçla toplanan bitki genetik kaynakları materyali tohumlarının nem içerikleri, kurutularak %5-6’ya düşürüldükten sonra nem geçirilmez kutularda saklanırlar. Gen bankasındaki soğuk odalarda 0°C’de aktif ve -18/-20°C’lerde baz koleksiyon olarak muhafaza edilirler. Gen bankasına girişi yapılacak her örnek rutubet ve canlılık testleri uygulanır. Gen bankasında saklanan her örnekte canlılık kontrolü periyodik olarak yapılmaktadır. Ayrıca özellikle yabani türlerin canlılık/çimlenme test yöntemleri üzerinde araştırmalar da yürütülmektedir. Gen bankasından materyal dağıtımı ve yurt dışından materyal introdüksiyonu da talepler üzerine yürütülmektedir. Toplanan herbaryum örnekleri de herbaryumda saklanmaktadır. Bitki Genetik Kaynaklarının Ex Situ (Tohum) Muhafaza Projesi Muhafaza çalışmaları 1964 yılında başlamakla birlikte, çalışmaların projelendirilmesi 1979 yılında başlamıştır. 1972 yılında Ulusal Gen Bankası uzun süreli muhafaza şartlarında uluslararası standartlara ulaşmıştır.

Proje No TAGEM/17/A07/P09/009 Proje Adı Bitki Genetik Kaynaklarının Ultra Soğuk Koşullarda Dondurularak Muhafaza Edilmesi (Kryoprezervasyon) Araştırmaları Projeyi Yürüten Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Kuruluş Projeyi Destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Kuruluşlar Proje Lideri Dr. Erdinç OĞUR Proje Yürütücüleri Dr. Neşe ADANACIOĞLU, Ümran ŞENEL Başlama-Bitiş Sürekli proje (5 yıllık dilim, 01.01.2017- 31.12.2021 dönemi) Tarihleri Raporun Ait Olduğu 01.01.2019-31.12.2019 Dönem Projenin Yıllara 120.000 TL Göre Bütçesi (¨¨) 2017: 70.000 2018: 30.000 2019: 10.000 2020: 5.000 2021: 5.000 Proje Özeti: Bitki genetik kaynaklarının muhafazası, ex situ (yeri dışında) muhafaza kapsamında muhafaza edilecek materyalin niteliğine göre tohum gen bankalarında, arazi gen bankalarında ve polen gen bankalarında yapılmaktadır. Yerinde muhafaza (in situ) ise yabani türler ve kültür bitkilerinin kendi yetiştikleri ortamda, yerel çeşitlerin çiftçi şartlarında muhafazası şeklinde yürütülmektedir. Biyoteknolojideki gelişmelerle in vitro muhafaza ve ultra soğuk koşullarda muhafaza teknikleri (Kriyoprezervasyon) gündeme gelmiş olup, bu yöntemlerin tamamı birbirini destekler niteliktedir. Kriyoprezervasyon, biyolojik materyalin canlı olarak dondurulup ultra düşük sıcaklıklarda sıvılaştırılmış gazların likit veya buhar fazında uzun süre muhafaza edilmesi olarak tanımlanır. Bitki genetik kaynakları içinde, özellikle inatçı (rekalsitrant) tohumlu türler, yabancı döllenen ve tohum miktarı az olan ya da generatif organlardan çoğaltılmayan materyal kolayca yok olmaktadır. Düşük sıcaklıklarda tohum muhafazası (-20 ºC gen bankasında) en sık kullanılan ex situ muhafaza yöntemidir. Ancak bu yöntem vejetatif çoğaltılabilen bitkiler yada inatçı tohumlar ile üreyen türler için uygun değildir. Bu nedenlerle, kriyoprezervasyon (-196 ºC de sıvı azot ve diğer sıvılaştırılmış gazlar içerisinde depolama) vejetatif çoğalan türlerin genetik karakterlerini devam ettirmek için germplazm saklamasında tercih edilen yöntemdir. 2019 yılı proje döneminde; - Elimizdeki in vitro stok kültürlerinde dejenerasyon olma ihtimaline karşın, bahçede muhafaza edilen materyallerden tekrar in vitro stok kültürler oluşturulmuş ve bunlar alt kültür çalışmalarıyla korunmuştur. - Projenin diğer bir çalışma materyali olan, endemik Origanum sipyleum L. bitkisi in vitro ortama başarılı bir şekilde aktarıldıktan sonra yeteri kadar mikroçoğaltımı sağlanan bitkilerde kriyoprezervasyon çalışmaları başlatılmıştır. İlk olarak tek aşamalı dondurma tekniklerinden droplet-vitrifikasyon tekniği uygulanmış olup % 70 (75 dakika PVS2 uygulama sonrası) oranında başarılı bir sonuç elde edilmiştir. - Projenin 2019 döneminde sarımsak bitkisinde kallus kültürü başlatılmış olup, vitrifikasyon tekniği sarımsak kallus hücrelerinin kriyoprezervasyonu için denenecektir.

Anahtar Kelimeler

Proje No TAGEM/17/A07/P09/002 Proje Adı Ulusal Gen Bankası Herbaryumu Revizyonu Projeyi Yürüten Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Kuruluş Projeyi Destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Kuruluşlar Proje Lideri Dr. Erdinç OĞUR Proje Yürütücüleri Uz. Lerzan AYKAS, Tefik TAYLAN, Dr. Selay DOĞAN Başlama-Bitiş Tarihleri Sürekli proje (5 yıllık dilim, 01.01.2017- 31.12.2021 dönemi) Raporun Ait Olduğu 01.01.2019-31.12.2019 Dönem Projenin Yıllara Göre 120.000 TL Bütçesi (¨¨) 2017: 40.000 TL 2018: 30.000 TL 2019: 20.000 TL 2020: 20.000 TL 2021: 10.000 TL Proje Özeti: Doğadan doğru bir şekilde toplanan bitkilerin, önemli özelliklerini kaybetmeksizin kurutulup karton üzerine tespit edilerek muhafaza edilen bitki ya da bitki kısımlarından oluşan koleksiyonlara herbaryum denir. Herbaryum yapmanın çok farklı amaçları olsa da genel olarak bitkiyi tanımak, bitkinin varlığını kanıtlamak, bitkiye ulaşılmasının mümkün olmadığı zamanlarda elde hazır materyal bulunmasını sağlamak, bir alanın florasını ortaya koyup tehlike altında olan tür yada populasyonların korunmasını sağlamak olarak ifade edilebilir Dünya Herbaryum İndeksinde (Index Herbariorum) ‘IZ’ kısa adı ile kodlanan Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü (ETAE) Herbaryumu, ETAE ve diğer enstitülerimizde yürütülen proje çalışmalarında toplanan bitki örneklerinin, uluslararası standartlarda uzun süreli saklandığı bir herbaryumdur. Proje kapsamında, öncelikle IZ herbaryumunda teşhisi yapılmamış olan örneklerin, çeşitli kaynakların kullanılmasıyla bilimsel adı bulunarak teşhisi yapılacaktır. Ayrıca tanımlaması yapılan örnekler fotoğraflanarak, TAGEM dijital herbaryumuna aktarılacaktır. 2019 yılı içerisinde enstitümüz bünyesinde yürütülen projeler kapsamında 152 adet herbaryum örneği toplanmıştır. Herberyum örneklerinin teşhisi yapılmış olup herbaryum kayıtlarına geçilmiştir. ETAE ‘IZ’’ herbaryumu yılın farklı zamanlarında üniversiteden hocalarımız tarafından ziyaret edilmiştir. Namık Kemal Üniversitesi – Tekirdağ Prof. Dr. Evren CABİ- Aegilops Abant İzzet Baysal Üniversitesi – Bolu Doç. Dr. İsmail EKER – Muscari ve Asphodeline cinlerini Emekli Öğretim Üyesi – Prof. Dr. Bayram YILDIZ- Thymus cinslerinde bulunan örnekleri teşhis etmişlerdir. Geçmiş yıllara ait herbaryum örneklerinin revizyon çalışmalarına devam edilmiş olup uluslar arası standartlara uygun olarak 30 cm en ve 42 cm boyda beyaz renkte kartonlar üzerine su bazlı bantlar kullanılarak yapıştırılmıştır. Dijital herbaryum çalışmalarında, fotoğraf netliği ve kalitesinin artırılması için çalışmalar yapılmış ve uluslararası bir kalite yakalanmıştır. Teşhisi yapılan tüm örnekler TAGEM dijital herbaryumuna aktarılacaktır. Tüm herbaryum örneklerinin yeni sisteme göre revizyon çalışmalarına devam edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Proje No: TAGEM/17/A07/P09/016

Proje Başlığı Ulusal DNA Barkodlama Projesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü/Biyoçeşitlilik ve Genetik Kaynaklar Bölümü

Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş

Proje Yürütücüsü Dr. Kürşad Özbek

Yardımcı Araştırmacılar Ayşe Yıldız, Bengü Koyuncu, Fatma Rüveyda Alkan, Durmuş Deniz,Yrd. Doç. Dr. Bahar Soğutmazoğlu, Yrd. Doç.Dr.Emrah Nikerel, Doç.Dr. Emre Keskin ,Prof. Dr. Adil Güner Prof. Dr. Alptekin Karagöz, Burçin Çıngay

Başlama- Bitiş Tarihleri 1.01.2017-31.12.2021

Projenin Toplam 300.000 TL Bütçesi:

Proje Özeti Bu projenin amacı, ülkemiz bitki genetik kaynaklarının moleküler düzeyde tanımlanması, bu tanımlama bilgileri esas alınarak kayıt altına alınması, bu yolla bitki genetik kaynaklarının uluslararası kullanımından doğacak yararların paylaşımı sistemine destek vererek ulusal genetik kaynaklarımız üzerindeki haklarımızın korunmasına katkıda bulunmakdır. Bu amaçla öncelikli olarak endemik türlerden başlanmak üzere örnekleme yapılacak, Söz konusu veriler Ulusal DNA Barkod Veri tabanında (BarkodTÜRK) depolanacaktır. Projede Moleküler Tanımlama; DNA İzolasyonu, DNA Konsantrasyonunun Ayarlanması, DNA Kalite Jel Elektroforezi, Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PZR), Saflaştırma (Pürifikasyon) ve DNA Dizi Analizi şeklinde; Biyoenformatik analizler ise; Dizileme sonrası kalite kontrol, filtreleme, tekrar-dizileme, Çoklu hizalama ile çeşitliliğin gösterilmesi /incelenmesi, Barkod bilgilerinin, var olan kütükle ve taksonomik bilgilerle birleştirilmesi, Uluslararası veri tabanlarında tarama, var olan bilgilerin tespiti ve iyileştirilmesi şeklinde gerçekleşecektir.

Anahtar Kelimeler: DNA Barkod, Genetik kaynak, BarkodTürk

Proje No:

Proje Başlığı Bitki Genetik Kaynaklarının Toplanması ve Muhafazası

Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü/Biyoçeşitlilik ve Genetik Kaynaklar Bölümü

Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş

Proje Yürütücüsü Şenay BOYRAZ TOPALOĞLU

Yardımcı Araştırmacılar Durmuş DENİZ, Dilek İNCEKÖSE BAĞLAN, Mine AYDIN, Fatma Ruveyda ALKAN, Mine ERTEM, Bengü KOYUNCU, Ferya TAŞÇI, Cemal KAYGISIZ, Ahmet Murat YARICI, Arif BAŞKÖYLÜ, Nurhan İNANÇ

Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2020 - 31/12/2024

Projenin Toplam 1.Yıl: 100.000 TL 2.Yıl: 100.000 TL 3.Yıl: 100.000 TL 4.Yıl: Bütçesi: 100.000 TL 5.Yıl: 100.000 TL

Proje Özeti Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü’nde bitki genetik kaynaklarının muhafazası üzerine çalışmalar 1988 yılından bu yana devam etmektedir. Türkiye Tohum Gen Bankası (TTGB) 2010 yılında Ankara’da faaliyete geçmiştir. Bu projenin amacı TTGB faaliyetlerinin devamlılığını sağlamaktır. Toplama programları sırasında tohum örneklerinin yanı sıra herbaryum örnekleri de toplanacaktır. Muhafaza çalışmaları FAO tarafından belirlenen standartlara göre yapılacaktır. Proje tamamlandığında TTGB bünyesindeki tarla bitkileri genetik kaynaklarına ait tohum ve herbaryumdaki materyal sayısı artırılacaktır. Tarla bitkilerinin ıslahı konusunda çalışan araştırmacılara materyal temin edilecektir. Tarım sistemlerindeki değişmeler ve doğal yaşam alanlarının tahrip olması sonucu kaybolmaya yüz tutan tarla bitkileri genetik kaynakları koruma altına alınmış olacaktır. Oluşturulan TTGB veri tabanı ve yazılım programı aracılığıyla bilgi paylaşımına olanak sağlanacaktır.

Anahtar Kelimeler: Tohum gen bankası, bitki genetik kaynakları, ex situ koruma, biyoçeşitlilik

Proje No: TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P9/1293

Proje Başlığı TAGEM Genetik Kaynakları Veri Tabanı ve İş Süreçleri Yönetim Sistemi

Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü/Biyoçeşitlilik ve Genetik Kaynaklar Bölümü

Proje Yürütücüsü Bengü Koyuncu

Yardımcı Araştırmacılar -

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2018-31.12.2022

Projenin Toplam 2018 2019 2020 2021 2022 Bütçesi: 6500 TL 6000 TL 6000 TL 6000 TL 21000 TL

Proje Özeti Genetik kaynak, bugün veya gelecek için gerçek ve potansiyel değer taşıyan işlevsel kalıtım birimleri içeren materyal olarak tanımlanmaktadır. (Anonim,2012) Dünya nüfusundaki hızlı artış, ulusları genetik kaynaklarını korumaya ve bu konudaki haklarını artırmak amacıyla mevcut verileri dokümante ederek saklamaya itmektedir. Bakanlığımızın görevleri arasında bulunan Genetik Kaynakların (GK) yönetimi ile ilgili hedef ve politikaları belirlemek ve Bakanlık adına genetik kaynakları korumak, geliştirmek, erişim ve bunlardan doğacak yararların adil ve eşit paylaşımını, izleme ve denetleme çalışmalarını ve sürdürülebilir kullanımını sağlayacak tedbirleri almak üzere düzenlemeler yapmak yer almaktadır. Projemizin amacı; bu önemli çalışmalara ait tutulan her türlü bilgiyi uluslararası dokümantasyon kurallarına uygun olarak standart hale getirmek ve merkez bir veri tabanına aktarmaktır. Bu amaçla kurulacak olan Veri tabanı Yönetim Sistemi’nde Asp.Net 4.0 framework altyapısı ve 2008 MySQL R2 veri tabanı yazılım araçları kullanılacaktır. Yazılım sistemi internetin olduğu her yerden ulaşılabilmesi amacıyla web tabanlı olarak tasarlanacaktır. Sistem, yazılım geliştirme yöntemleri arasında bulunan Agile Scrum metodolojisi ve çok katmanlı yazılım mimarileri kullanılarak geliştirilecektir. Bu sayede her aşamada kullanıcıların önerileri ve istekleri dikkate alınarak geliştirilecek olan sistem esnek bir yapıya sahip olacaktır. Projenin yayına verilmesi için hesaplanan süre 60 aydır. Bu süre Genel Müdürlüğümüzde bulunan Genetik Kaynakları çalışan tüm enstitülerin verilerinin toplanması, standart hale getirilmesi, analizi, veri tabanının analizi/kurulması ve sistemin yayına verilmesini kapsamaktadır.

Proje araştırmadan çok geliştirme projesi olma niteliği taşımaktadır. Proje hedefi ülkemiz genetik kaynaklarıyla ilgili kaydedilen bilgilerin standart halde dokümantasyonu düzenlemek, uluslararası yapılacak olan sözleşmelere ön hazırlık yapmak (uluslararası standartta veri hazırlama), gelecek nesillere aktarılacak bilgi birikiminin korunmasını sağlamak, enstitülerin (genetik kaynak çalışmalarını) iç işlerini elektronik hale getirerek kaynakların yönetimini düzenlemek ve birçok araştırma ve ıslah projesine destek sağlamaktır. Hazırlanacak olan TAGEM Genetik Kaynakları Veri Tabanı ve genetik kaynak çalışan enstitülerin iç işlerini düzenleyecek olan Elektronik Yönetim Sistemi projemizin çıktıları arasında yer almaktadır. Ülkemizin genetik kaynak mirasına sahip çıkması, bu bilgileri araştırmacılar ve gelecek kuşaklara doğru aktarılabilmesi, proje bitimiyle genetik kaynaklarla ilgili veri tabanının oluşturulması nedenleri ile projenin önemi büyüktür. Anahtar Kelimeler: Genetik Kaynaklar, Dokümantasyon, İlişkisel Veri tabanı, Web Tabanlı Yazılım, Agile Scrum Metodolojisi

Proje No TAGEM/TBAD/A/18/A7/P9/326 Proje Adı Serik (Antalya) İlçesinde Etnobotanik Araştırmalar (Doktora Tezi) Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal Araştırmalar Enstitütüsü Müdürlüğü Kuruluş Projeyi Destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Kuruluşlar Proje Lideri Kerem YÜKSEL Proje Yürütücüleri - Başlama-Bitiş 01.01.2018-31.12.2020 Tarihleri Raporun Ait Olduğu 01.01.2018-21.12.2018 Dönem Projenin Yıllara 2018:25000 Göre Bütçesi (¨¨) 2019:10000 2020:5000 Proje Özeti: (300 kelimeyi geçmeyecek) Bu çalışma; Serik (Antalya) ilçesinde halkın faydalandığı doğal bitkileri belirlemek ve bu bitkilerin kullanım çeşitliliğini ortaya koymak amacıyla yapılacaktır. Bu proje ilk olarak Serik ilçesine bağlı mahallelerde yürütülmeye başlanacak daha sonra elde edilen veriler doğrultusunda başta Girit Türkleri ve Yörükler olmak üzere belirlenecek farklı etnik gruplara ait (Abdallar ve Tahtacı Türkmenleri) nüfusun bulunduğu mahalleler üzerinde yoğunlaşılacaktır. Bu etnik grupların enobotanik açıdan farklılıkları ortaya konulmaya çalışılacaktır. Araştırma esnasında kaynak kişiler ile görüşülecek ve ayrıca ilk ve ortaöğretim öğrencilerine anket çalışması uygulanacaktır. Arazi çalışmaları ve kaynak kişi görüşmeleri esnasında fotoğraf ve video çekimleri gerçekleştirilecektir. Araştırma alanında yapılan çalışmalarda toplanan bitkiler kurutularak herbaryum materyali haline getirildikten sonra tür teşhisi gerçekleştirilecektir. Bitki taksonlarının etnobotanik kullanımları (gıda, halk tıbbı, el sanatları, süs, hayvan yemi, yakacak, vb.) kayıt altına alınacaktır. Projede 2019 yılı içerisinde: 1- Kaynak kişilerle yapılan görüşmeler sonucunda elde edilen etnobotanik kullanımlar not edilmiştir. 2- Görüşmeler sırasında arazide mevcut olan bitkiler kaynak kişilerle beraber toplanılmış. 3-Toplanılan bitkilerin herbaryum materyali haline getirildikten sonra tür teşhisleri gerçekleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler Etnobotanik, Serik

Proje No: Proje Başlığı Meyve Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi-III Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Yürütücüsü Dr. Adnan DOĞAN Yardımcı Selma ÖZYİĞİT, Dr. M. Emin AKÇAY, Dr. Nesrin AKTEPE Araştırmacılar TANGU, Dr. Erdal ORMAN, Dr. Mehmet BAŞ, Sevgi POYRAZ ENGİN, Ayşe FİDANCI, Dr.Emre BİLEN, Übeyit SEDAY, Özlem UTKU Başlama- Bitiş 2017-2021 Tarihleri Projenin Toplam 2017: 30.000 TL; 2018: 20.000 TL; 2019: 15.000 TL; Bütçesi: 2020: 15.000 TL; 2021: 15.000 TL, Toplam: 95.000 TL Proje Özeti; Bitki genetik kaynakları, biyolojik çeşitlilik önemli kaynak niteliğinde olup bir bitki türünün gen havuzundaki kalıtsal bilginin çeşitliliğini ve zenginliğini ön plana çıkarmaktadır. Bu türlerin korunması, geleceğin bitkisel üretiminin güvence altına alınması bakımından oldukça önemlidir. Bu proje 12 alt projeden oluşmaktadır. Alt Projeler: 1. Elma Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi 2. Armut Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi 3. Kiraz Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi 4. Şeftali/Nektarin Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi 5. Ceviz Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi 6. Kestane Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi 7. Üzümsü Meyveler Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi 8. Kızılcık Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi 9. Zeytin Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi 10. Hünnap Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi 11. Trabzon Hurması Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi 12. Kocayemiş Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi 2019 yılı proje dönemi içerisinde geçen yıl yeni parselleri kurulan Kiraz ve Ceviz türlerinde bakım işlemlerine devam edildi. Şeftali/Nektarin genetik kaynaklarında yeni parsel oluşturuldu. Üzümsü meyve türlerinde fenolojik gözlemlere devam edildi. Hünnap alt projesinde pomolojik analizler yapıldı. Tüm türlere ait parsellerde gerekli kültürel işlemler gerçekleştirilmiştir.

Proje No: TAGEM Proje Başlığı Tahıl Genetik Kaynakları Araştırma Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Kuruluş Proje Yürütücüsü Dr. Andaç ÇAVDAR Yardımcı Araştırmacılar Dr.Erol KÜÇÜK Uzm. Celal ŞAFAK Dr.Müge ŞAHİN Dr.Mehmet TUTAR Uzm. Deniz AKSOY Uzm. Fatih ÇAGIR Uzm. Salih GÖKKÜR

Başlama- Bitiş Tarihleri 2019 – 2023 (Sürekli) Projenin Toplam 75.000 Bütçesi: Proje Özeti

TAGEM bünyesinde meyve genetik kaynakları konusunda çalışan enstitüler arasında, türler bazında muhafazadan birinci, ikinci derecede ve bazı türler için ise, yöresel muhafazadan sorumlu enstitüler belirlenmiş ve koordinasyon oluşturulmuştur. ETAE, erik, vişne, badem, kestane, nar ve ayva türlerinde muhafazadan birinci derecede sorumlu kuruluş; şeftali genetik kaynakları muhafazasında ise ikinci dereceden sorumlu kuruluş olarak çalışmalarını sürdürmektedir.

ETAE meyve genetik kaynakları çalışmaları kapsamında 1964 yılından beri gerçekleştirilen survey, toplama, introdüksiyon çalışmaları sonucu 3177 örnek belirlenip kayıt altına alınmıştır. Bu örneklerin bir kısmı koordinasyon kapsamında diğer enstitülerce muhafaza edilmek üzere gönderilmişlerdir.

Bu araştırma projesi kapsamında ETAE’nin muhafazasından sorumlu olduğu türlerde, mevcut örneklerin arazi gen bankalarında muhafazası sürdürülmekte; yeni survey, toplama programları gerçekleştirilmektedir. Arazi gen bankasında mevcut olan ve yeni alınan bazı örneklerde de değerlendirme çalışmaları sürdürülmektedir.

Gelecek Yıl Çalışmaları

 Arazi gen bankasında bulunan mevcut örneklerin muhafazası, bakımı, kültürel işlemlerinin yapılması.

Proje No: TAGEM/TBAD/13/A01/P01/002

Proje Başlığı Karadeniz Bölgesi Meyve Genetik Kaynakları Araştırmaları

Projeyi Yürüten Kuruluş Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-SAMSUN

Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Yürütücüsü Dr. İdris MACİT

Yardımcı Araştırmacılar Dr. Nilüfer AKSU USLU, Erol AYDIN, Prof. Dr. Leyla DEMİRSOY, Prof. Dr. Hüsnü DEMİRSOY, Prof. Dr. Ümit SERDAR, Selda KAYALAK BALIK, Dr. Erol KÜÇÜK, Dr. H. İrfan BALIK Başlama- Bitiş Tarihleri 2018-2022

Projenin Toplam 2018: 29 000 TL 2019: 29 000 TL 2020: 27 000 TL Bütçesi: 2021: 27 000 TL 2022: 26 000 TL Proje Özeti Bu çalışma ile ülkemizde ve Karadeniz Bölgesi florasında var olan meyve türlerine ait farklı tiplerin belirlenmesi hedeflenmiştir. Bununla birlikte belirlenen materyalin çoğaltılarak arazi gen bankasında muhafaza altına alınması ve karakterizasyonlarının yapılması amaçlanmıştır. Meyve genetik kaynakları üzerinde yapılan bu çalışmalar sonucunda, muhafaza edilen ve özellikleri belirlenmiş materyaller değişik özellikler bakımından ıslah çalışmalarında kullanılabilecektir. Proje, 8 alt projeden oluşmaktadır. Bunlar Trabzon hurması, Kocayemiş, Kiraz-Vişne, Elma, Kestane, anaç özellikli Kiraz, Vişne ve Mahlep ile Karayemiş ve Fındık türlerine ait muhafaza ve karakterizasyon alt projeleridir. 2019 yılında tüm alt projelerde vegetasyon süresince fenolojik gözlemler takip edilmiştir. “Elma (Malus domestica) Genetik Kaynakları Muhafaza ve Karakterizasyonu” projesinde çoğaltılan yerel elma tipleri ve Amasya Elması çeşidine ait fidanlar Elma Genetik Kaynaklarından sorumlu Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü ve Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü’ne Aralık ayı içerisinde gönderilmiştir. “Fındık (Corylus colurna) Genetik Kaynakları Muhafaza ve Karakterizasyonu” alt projesinde de toplam 355 adet genotip ile 18 çeşide ait fidanın dikimi tamamlanmıştır.

Proje No 1238

Proje Başlığı Doğu Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri Zeytin Genetik Kaynaklarının Muhafazası, Karakterizasyonu ve Ulusal Genetik Kaynaklarının Emniyet Yedeklenmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü- HATAY

Proje Yürütücüsü Çiğdem CEREN

Yardımcı Araştırmacılar Cemile KAPLAN (HZAE), Murat ÇELİK (HZAE), Hülya KAYA (ZAE), Dr. Melek Gürbüz VERAL (ZAE), Oktay SEZGİN (ZAE), Firuze TOPAKLI (ZAE), Cengiz TÜRKAY(BKAE), Dr. Hatice GÖZEL (AAE) Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2019- 31/12/2023

Projenin Toplam Bütçesi 2019: 43.000 TL 2020: 32.500 TL 2021: 34.500 TL 2022: 27.500 TL 2023: 22.500 TL (Toplam 160.000 TL)

Proje Özeti: Zeytin (Olea europaea); yüzyıllardır milyonlarca insanın geçim kaynağı ve değerli bir besin maddesi olmuştur. Akdeniz iklim kuşağında yayılma gösteren zeytinin gen merkezi içinde Hatay, Kahramanmaraş ve Mardin illeri yer almaktadır. Ülkemiz 173 milyonu aşan ağaç varlığı ve ortalama 1.730.000 ton tane zeytin üretimi ile dünyanın en önemli zeytin üreticisi ülkeleri arasındadır. Akdeniz Bölgesinde zeytin yetiştiriciliği için uygun ekolojik şartlara sahip bir il olan Hatay; üretimde 1. sırada yer almaktadır. Hatay ili ve çevresinde çoğunlukla Halhalı (Hatay), Saurani, Sarı Haşebi, Karamani, Gemlik ve az da olsa Ayvalık zeytin çeşitleri yetiştirilmekte olup, yetiştirilen zeytinlerin %90 kadarı yağlık, geri kalan %10’luk kısmı ise sofralık olarak değerlendirilmektedir. Ülkemizde 91 adet tescilli çeşit yer almaktadır. Bununla birlikte, zeytinciliğe ülkemizden birkaç bin yıl sonra başlayan ülkelerdeki çeşit varlığının bizden çok fazla olduğu görülmektedir. Ülkemiz bu denli yoğun bir populasyona sahip olmasına karşın, tescilli çeşit sayısının ise bu denli düşük olması yeni çalışmalar yapılması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bu proje çerçevesinde, Hatay Zeytincilik Araştırma Enstitüsü arazisinde Türk zeytin çeşitlerini içeren, Zeytin Arazi Gen Bankası’nın yedeklenecektir. Projenin bir sonraki aşamasında ise; Doğu Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde var olan yeni yerel zeytin genotipleri tespit edilecek ve bu genotiplerin tanımlanmaları yapıldıktan sonra gen bankasına dahil edilecektir.

Anahtar Kelimeler Zeytin, Olea europaea, Çeşit, Koleksiyon, Gen Bankası, Hatay

Proje No: TAGEM/TA/08/06/01/012 Proje Başlığı Zeytin Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Kuruluş Proje Yürütücüsü Hülya KAYA Yardımcı Araştırmacılar Filiz SEFER, Mehmet HAKAN, Öznur ÇETİN, Nurengin METE, Uğur GÜLOĞLU, Nurcan ULUÇAY, Melek VERAL, Hande YILMAZ DÜZYAMAN, Songül ACAR, Halil KÖKTÜRK, Çiğdem CEREN Başlama- Bitiş Tarihleri 2019-2023 (Sürekli) Projenin Toplam 2019: 7000TL 2020: 7000TL 2021:7000TL Bütçesi: 2022: 7000TL 2023:7000TL

Proje Özeti: Bakanlığımızca Zeytin Genetik Kaynaklarımızdan Enstitümüz birinci derecede sorumlu bulunmaktadır. Bu doğrultuda Enstitümüzde zeytin genetik kaynaklarının toplanması çalışmaları 1968 yılında başlamıştır. Bugüne kadar Zeytin Arazi Gen Bankasında 93 yerli çeşit, 33 yabancı çeşit ve 38 zeytin tipi koruma altında bulunmaktadır. Toplama çalışmaları halen devam etmektedir. Bu projeyle, Enstitümüzde bulunan zeytin arazi gen bankasının muhafazası ve korunması, ülkemizin zeytin yetiştiriciliği yapılan bölgelerinde bulunan zeytin tiplerinin toplanması ve tiplerin karakterizasyon bilgilerinin oluşturulması, mevcut arazi gen bankasının yedeklenmesinin sağlanarak koruma altına alınması, yeni ıslah çalışmaları için genetik çeşitlilik sağlanması ve sofralık ve yağlık özellikler bakımından üstün özellik gösterenleri tescil ettirip üretime aktarmak amaçlanmaktadır. Zeytin Arazi Gen Bankasında bulunan zeytin çeşit ve tiplerini Uluslararası Zeytin Konseyi tarafından hazırlanan Tanımlama Metodolojisi ve Upov kriterlerine göre tanımlama çalışmaları yapılmaktadır.

2019 yılında; Hatay, İzmir ilçeleri ve Aydın Didim’de sörvey yapılmıştır. Hatay’da Araştırma Enstitüsündeki arkadaşlara toplama çalışması ile ilgili eğitimler verilmiştir. İzmir Kemalpaşa’dan yeni bir tip tespit edilmiş, ön tanımlanması yapılmıştır. Tekirdağ’dan “Şarköy Güzeli” ve Çanakkale’den “Fındık” zeytin tipinden çelik alınmıştır. Enstitümüzde aşılama çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Antalya’dan “Beylik” zeytin tipinin son tescil gözlemleri alınmıştır. Yeni tiplerden oluşturulan parselde eksiklerin tamamlanması için çoğaltma işleri yapılmıştır. Tiplerde karakterizasyon bilgileri ve fotoğraflama çalışmaları oluşturulmaya başlanmıştır.

Proje No: TAGEM/BBAD/Ü/20//A7/P9/1815 Proje Başlığı İncir (Ficus carica L.) Genetik Kaynakları Muhafaza ve Karakterizasyonu

Projeyi Yürüten Kuruluş İncir Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Kuruluş

Proje Yürütücüsü Dr.Arzu AYAR Yardımcı Araştırmacılar Mesut ÖZEN, Aytekin BELGE, Koray KARATAŞ, Berrin ŞAHİN, Gökhan ORUÇ Başlama- Bitiş Tarihleri 2020-2024 (01.01.2019 - 31.12.2019 yılı gelişme raporu) Projenin Toplam 2020 2021 2022 2023 2024 TOPLAM Bütçesi: 7.000 7.000 7.000 7.000 7.000 35.000TL Proje Özeti: Bu sürekli proje kapsamında; İncir Araştırma Enstitüsü, İncir Genetik Kaynaklarının korunması ve sürdürülebilirliğinin sağlanmasında birinci dereceden sorumludur. Dişi incir genetik kaynakları bahçesi; 1975 yılında oluşturulmaya başlanmış, Karadeniz, Marmara, İç Anadolu, Ege, Akdeniz, Güneydoğu Anadolu ve Geçit Kuşağı Bölgelerinde yapılan sürvey ve seleksiyon çalışmaları sonucunda; Müdürlüğümüz koleksiyon bahçesinde şu an itibariyle 284 adet çeşit ve tip bulunmaktadır. Erkek incir genetik kaynakları parseli oluşturulmaya ise 1960’lı yıllarda başlanmıştır. 2019 yılı itibariyle erkek incir genetik kaynaklardaki çeşit ve tip sayısı 70 adettir. Bu parselde 58 tozlayıcının morfolojik ve pomolojik özellikleri 2016 yılında belirlenmiştir. Dişi incir genetik kaynakları parselindeki Diyarbakır’dan getirilen 11 adet çeşit ve tipin UPOV’a (Yeni Bitki Çeşitlerinin Korunması Uluslararası Birliği) göre karakterizasyonu yapılmıştır ve gelecek yıl da yapılmaya devam edilecektir. Bu sürekli proje ile; koruma altında tutulan çeşit veya tiplerin muhafazası, bölgesel değerlendirilmesi, bölgeye iyi adapte olmuş incir çeşit ve tiplerine ait karakterizasyon verilerinin alınması ve araştırma-ıslah çalışmaları için hazır tutulması, belirtilen nedenlerden dolayı kayıpların yaşandığı çeşit ve tiplerin tekrar koleksiyona dahil edilmesi, zenginleştirilmesi ve sürdürülebilirliğinin sağlanmasına devam edilecektir. Anahtar Kelimeler İncir (Ficus carica L.),:Ficus carica domestica, Ficus carica caprificus,genetik kaynaklar

Proje No: TAGEM/TBAD/13/A01/P01/003

Proje Başlığı Meyve Genetik Kaynakları Muhafaza ve Değerlendirme Araştırma Projesi-III

Alt Proje 1)Elma 2)Armut 3)Ayva 4)Kiraz 5)Vişne 6)Erik 7)Ceviz Genetik Kaynakları

Projeyi Yürüten Kuruluş Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü / Eğirdir

Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş

Proje Yürütücüsü Turgay SEYMEN

Yardımcı Araştırmacılar Dr. Şerif ÖZONGUN, Figen AKYÜZ, Yadigar KAŞIK

Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2018 – 31/12/2022

Projenin Toplam 2019: 23.000 TL 2020: 21.000 TL 2021: 20.000 TL Bütçesi: 2022: 20.000 TL

Proje Özeti Pek çok meyve türünün anavatanı sınırları içerisine giren Türkiye’de hızlı kentleşme, sanayileşme ve buna benzer nedenlerden dolayı meyve genetik kaynaklarının kaybolması söz konusudur. Tüm dünyada genetik kaynağı materyalinin planlanması, muhafazası ve değerlendirilmesi büyük önem kazanmıştır. Çünkü genetik materyalin kaybolması, genetik çeşitliliğin de kaybolmasına sebep olmaktadır. Bu zenginliğin kaybolmaması ve değerlendirilmesi gelecek nesiller adına bize düşen bir görevdir. Gelecekte hem çeşit hem de ıslah materyali olarak önemli olabilecek materyallerin muhafazası, toplama işlemlerine devam edilmesi ve materyallerin özelliklerinin belirlenmesi projenin amacını oluşturmaktadır. Proje kapsamında armut, ayva, elma, erik, kiraz, ceviz ve vişne meyve türlerinde birinci ve ikinci derecede sorumlu kuruluş olarak 7 türde her çeşit/tip’den 3’er bitkinin sağlıklı bir şekilde ex-situ şartlarında korunması sağlanacaktır.

Proje No: TAGEM/TBAD/12/A01/P01/002 Proje Başlığı Çatı Proje: Doğu Akdeniz Bölgesi’nde Meyve Genetik Kaynakları Muhafaza ve Değerlendirme Projesi Alt projeler:1- Keçiboynuzu 2- Badem 3- Avokado 4- Yenidünya 5-Pikan cevizi Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Kuruluş Proje Yürütücüsü Osman KAVAK (Keçiboynuzu) Dr. Güçer KAFA (Avokado) M. Erdem KİRAZ (Yenidünya) Mustafa BİRCAN( Badem, Pikan cevizi) Yardımcı 1- Keçiboynuzu (2. Aşama): Halil GÜR, Bülent İŞÇİMEN, Dr. Sevinç TEKİN Araştırmacılar 2- Badem (2. Aşama): Dr. Mustafa ÜNLÜ, Doç. Dr. Davut KELEŞ, Dr. Ajlan YILMAZ, Doç. Dr. Hasan PINAR, Prof. Dr. Aydın UZUN 3- Avokado: Onur UYSAL, Nesrin KARATAŞ, Dr. Süleyman BAYRAM, Savaş NAMDAR 4- Yenidünya (2. Aşama): Güzin TARIM, Mustafa BİRCAN, Dr. Sevinç TEKİN 5-Pikan cevizi (2. Aşama): Dr. Mustafa ÜNLÜ, Prof. Dr. Turgut YEŞİLOĞLU (Ç.Ü.Z.F) Başlama- Bitiş 1- Keçiboynuzu (2.Aşama): 2019-2023 Tarihleri 2- Badem (2. Aşama) : 2018 - 2022 3- Avokado (2. Aşama) : 2019 - 2023 4- Yenidünya 2. Aşama): 2019-2023 5-Pikan cevizi: (2. Aşama) : 2020 - 2024 Projenin Toplam 1- Keçiboynuzu: 2019: 7000 2020: 7000 2021: 7000 2022: 7000 2023:7000 Bütçesi: 2- Badem: 3- Avokado: 2019:22.500 TL; 2020: 15.000 TL; 2021: 20.500 TL; 2022: 21.000 TL; 2023: 25.000 TL 4- Yenidünya: 2019: 7000 2020: 7000 2021: 7000 2022: 7000 2023:7000 5-Pikan cevizi: 2020: 17.000 2021: 14.000 2022: 12.000 TL Proje Özeti 1- Keçiboynuzu: Projenin ilk 5 yıllık diliminde Doğu Akdeniz Bölgesi (Mersin, Adana, Osmaniye, Hatay) gezilerek surveyle tespit edilen tipler çöğürler üzerine aşılanmıştır. 2019 yılında parsel dikime hazır hale getirilmiştir. 2020 yılında fidanlar dikilip eksikler tamamlanacak ve bakım işleri gerçekleştirilecektir. 2- Badem: 2018 yılında 35 badem tip ve çeşidi ile 9 anaç 31 Ekim 2018 tarihinde araziye 3 yinelemeli olarak dikildi. 23 Ekim 2019 tarihinde de 9 badem tip ve çeşidinin dikimi gerçekleşti. Eksik genotiplerin de aşılama çalışmaları 2019 yılı sonbaharında yapılmıştır. Eksik genotiplerin fidanları 2020 sonbaharında araziye dikilecektir. 3- Avokado: Genetik kaynak parselinin tesis işlemi tamamlanmış olup, yıllık kültürel bakım işlemlerine devam edilmiştir. Bitkilerin morfolojik karakterizasyon yapılacak gelişme seviyesine erişmeleri için yetiştirme çalışmalarına devam edilmektedir. 4- Yenidünya: 2018 yılı içerisinde Yenidünya Genetik Kaynak parseli tesisi gerçekleştirilmiştir. 2019 yılında da parselin genel bakım faaliyetleri yürütülmüştür. İlk meyvelerin elde edilmesiyle birlikte ilgili analizlere başlanacaktır. Dikim sonrasında kemirgen zararına bağlı olarak kuruyan az sayıdaki fidan için gerekli aşılama çalışmaları ilkbaharda yapılacaktır. 5- Pikan cevizi: 2019 yılı ilkbaharında Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nde aşılama yapılmıştır. 14 pikan çeşidinden aşılı fidanlar elde edilmiştir. 2020 yılı ilkbaharında 3 tekerrürlü olarak, 10 m aralık ve mesafe ile genetik kaynak parseli kurulacaktır. Aşı tutmayan çeşitlerden tekrar aşılama yapılarak eksikler tamamlanacaktır.

Proje No: TAGEM /17/A07/P09/001 Proje Başlığı “Mersin İlinde Doğal Yayılış Gösteren Stachys L. ve Salvıa L. Cinslerine Bağlı Bazı Türlerin Kültüre Alma Olanaklarının

Araştırılması” Projeyi Yürüten Kuruluş Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Mersin Üniversitesi Fen-Edebiyat Fak. Biyoloji Bölümü Kuruluş Proje Yürütücüsü Tijen BAHAR Yardımcı Araştırmacılar Ayşen ULUN, M. Murat HOCAGİL Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2017-31/12/2019 Projenin Toplam 2019: 8000TL Bütçesi:

Proje Özeti Bu çalışma ile Mersin ilinde doğal yayılış gösteren Stachys L. ve Salvıa L. cinslerine bağlı bazı türlerin, doğal yayılış alanlarındaki mevcut durumunun belirlenmesi, kullanım olanaklarının araştırılması ve kültüre alma çalışmalarının yapılması amaçlanmıştır. Seçilen 8 materyalin mevcut durumunun tespiti yapılacak, alanda lokasyonları belirlenip tohum alınabilen ve toplanabilen tohumları, gen bankalarında muhafaza edilecektir. Çimlendirme ve köklendirme çalışmalarıyla da kurum arazisinde muhafaza altına alınmaya çalışılacaktır. 2018 yılında, yapılan literatür taramaları ve 500-1500 m rakımları arasındaki bölgede survey çalışmaları yapılmıştır. Taranmış alandaki türlerin yetişme ortamı özelliklerini ortaya koymak amacıyla, yöneyi; kuru veya ıslak alanda, güneşli/gölgeli alanda bulunma, ağaç altı, çalılık ya da çayır alanlarda bulunma durumları, grup yada tek olma gibi veriler kayıt altına alınmıştır. Alanda doğal olarak yetişen bitki türleri teşhis için; örnek alma ve fotoğraf çekme yoluyla örneklenmiştir. Örnekler, bitkilerin çiçeklenme dönemlerinde ve teşhise yardımcı kısımlarını (yaprak, gövde, kök vb) içerecek şekilde alınmıştır. Ancak türlerin hem endemik olması, hem bazı türlerde risk durumlarının yüksek olması, hem de tohum bağlamama gibi darboğazlar mevcuttur. Proje kapsamındaki bazı bitkilere ulaşılamamış, bazılarından da tohum alınamamıştır. Tohum alınabilen türlerde çimlendirme çalışmaları yapılmıştır.

Proje Başlığı Meyve Genetik Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Karakterizasyonu Proje No TAGEM/BBAD/16/A01/P01/005

Proje Lideri Makbule YANAR

Proje Yürütücü Kuruluş Kayısı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-MALATYA

Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM

Proje Başlangıç Yılı 2016

Projenin İlgili Olduğu Dönem 01.01.2019-31.12.2019

Projenin Yıllara Göre Bütçesi 2016: 30.000 TL 2017: 20.000 TL 2018: 15.000 TL 2019: 15.000 TL 2020: 15.000 TL Proje Özeti : Bu proje kayısı, kızılcık, dut, alıç ve iğde genetik kaynaklarının toplanması, muhafazası ve karakterizasyonu şeklinde 5 alt proje olarak yürütülmektedir. Proje çalışmalarında yapılan sürvey ve toplama çalışmalarıyla mevcut olan genetik çeşitliliğimiz arttırılmasına katkı sağlanması planlanmıştır. 2019 yılı içerisinde yapılan çalışmalar şu şekildedir. Kayısı genetik kaynaklarında yıllık bakım ve kültürel işlemler düzenli olarak yapılmıştır. Dublikasyon parsel oluşturma çalışmaları devam etmektedir. Dut, kızılcık, alıç ve iğde genetik kaynakların toplanması çalışmaları kapsamında sürvey çalışmaları yapılmıştır. 2019 yılında yapılan arazi çalışmalarında 29 dut, 3 kızılcık, 13 alıç ve 17 iğde genotipi belirlenmiştir. Belirlenen genotiplerde çoğaltma çalışmaları yapılmaktadır. Ayrıca meyve örnekleri alınarak pomolojik ve kimyasal analizler yapılmıştır. 2020 yılında da çoğaltma ve sürvey çalışmalarının devam ettirilmesi planlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Genetik Kaynaklar, Kayısı, Dut, Kızılcık, Alıç, İğde, Muhafaza

Proje No: TAGEM/TBAD/12/A01/P01/008 Proje Başlığı Meyve Genetik Kaynakları Alt Proje 1 : Antepfıstığı Genetik Kaynakları Alt Proje 2 : Badem Genetik Kaynakları Alt Proje 3 : Ceviz Genetik Kaynakları Alt Proje 4 : Zeytin Genetik Kaynakları Projeyi Yürüten Kuruluş Antepfıstığı Araştırma Entitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Yürütücüsü Mehmet UZUN Yardımcı Araştırmacılar Ertuğrul İLİKÇİOĞLU, Kürşat Alp ASLAN, Dr. Kamil SAPKAYA Başlama- Bitiş Tarihleri 1985- Projenin Toplam 2018:8000 TL 2019:9000 TL 2020:10000 TL 2021:10000 TL Bütçesi: 2022:11000 TL Toplam 48.000 TL Proje Özeti Bitki Genetik Kaynakları Çalışma Grubu 1985 yılında Antepfıstığı Araştırma Müdürlüğünü; antepfıstığı, bağ ve badem çeşitlerinin koruma merkezi olarak görevlendirmiştir. Çalışma grubu 2001 yılı toplantısında; Ceviz ve mahalli Zeytin çeşitleri genetik kaynaklarının muhafazası görevini de Müdürlüğümüze vermiştir. Grubun kararı ile 2007 yılında projemiz “Bağ Genetik Kaynakları” ve “Meyve Genetik Kaynakları” olarak ikiye ayrılmıştır. Bu güne kadar 37 antepfıstığı dişi çeşidi, 17 antepfıstığı tipi, 8 antepfıstığı erkek çeşidi ile 9 Pistacia türü ve 1 melez tür bulunmaktadır. Bademin; 47 çeşidi ve çeşit adayı, 98 tipi ve 11 türü bulunmaktadır. Cevizin; 4 genotipi, Zeytinin; 2 çeşidi muhafazaya alınmıştır. Bu çalışma ileriki yıllarda yapılacak çalışmalara veri tabanı oluşturacaktır.

Proje No TAGEM/TBAD/16/A01/P01/002 Proje Adı Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki Amygdalus arabica Olivier’in Toplanması, Karakterizasyonu ve Muhafazası Projeyi Yürüten Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Kuruluş Projeyi Destekleyen

Kuruluşlar Proje Lideri Ertuğrul İLİKÇİOĞLU Proje Yürütücüleri Mehmet Fatih BATMAZ, Mehmet UZUN, Ahmet ŞAHAN Dr. Öğr. Üyesi Halit Seyfettin ATLI Başlama-Bitiş 2016-2020 Tarihleri Raporun Ait Olduğu 01.01.2019 – 31.12.2019 Dönem Projenin Yıllara 2016: 7.796 TL 2017: 6.500 TL 2018: 6.500 TL 2019: 5.500 TL Göre Bütçesi (¨¨) Proje Özeti: Ülkemizdeki doğal kaynakların önemi her geçen gün daha iyi anlaşılmakta, doğal kaynakların kaybolmaması için yapılan çalışmalar artmaktadır. Güneydoğu Anadolu’nun birçok ilinde görülen Amygdalus arabica Oliv. (Arap bademi) badem türü hakkında ülkemizde yapılan çalışmalar çok azdır. Proje çalışmaları çerçevesinde Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki iller taranacak, A. arabica’nın yetiştiği yerler belirlenecek, değişik tiplerin UPOV kriterlerine göre tanımlaması yapılacaktır. Farklı özellikteki tipler Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü Genetik Kaynaklar parselinde koruma altına alınacaktır. Proje sonucunda, bu meyve türünün tanımlanması, dağılımlarının saptanması, bazı fizyolojik özelliklerinin belirlenmesi ve Ex situ korumaya alınması ile doğal kaynaklarımızdan birinin kaybolması önlenecek, proje çıktıları bundan sonra yapılacak çalışmalara veri tabanı olacaktır. Proje illerindeki sörvey çalışmaları tamamlanmıştır. Toplam 120 genotip işaretlenmiştir. 2020 yılında belirlenen farklı özelliklere sahip 25 genotipten aşı kalemleri alınarak sera içerisinde bulunan dağ kirazı çöğürleri üzerine aşıları yapılacaktır. Aşı tutan bitkiler sonbaharda Kurumumuza ait Ahmet Münir BİLGEN İşletmesinde bulunan Gen Kaynakları Parseline dikimi yapılarak Ex-sito muhafaza altına alınacaktır. Anahtar Kelimeler

Proje No: TAGEM/17/A07/P09/012

Proje Başlığı Güneydoğu Anadolu Bölgesi Meyve Genetik Kaynakları Araştırma Projesi Alt Proje 1: Güneydoğu Anadolu Bölgesi İncir (Ficus carica L.) Genetik kaynakları Muhafaza ve Değerlendirme Araştırma Projesi Alt Proje 2 : Güneydoğu Anadolu Bölgesi Badem (Amygdalus communis L.) Genetik Kaynakları Muhafaza ve Değerlendirme Araştırma Projesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Gap Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü- DİYARBAKIR

Projeyi Destekleyen İncir Araştırma İstasyonu Müdürlüğü-AYDIN Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-İZMİR Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-GAZİANTEP Dicle Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü- DİYARBAKIR

Proje Yürütücüsü Mehmet ÇİÇEK

Yardımcı Araştırmacılar Murat KAYA, Kenan ÇELİK, Hatice ÖYLEK ŞAHİNER, Arzu AYAR, Dr. Erol KÜÇÜK, Ajlan YILMAZ, Dr. Öğr. Üyesi Zafer AKTÜRK

Başlama- Bitiş Tarihleri 2017-2021

Projenin Toplam 2017: 10.000 TL, 2018: 10.000 TL, 2019: 8.000 TL, 2020: 8.000 TL, Bütçesi: 2021: 5.000 TL TOPLAM: 41.000 TL

Proje Özeti Güneydoğu Anadolu Bölgesin’de doğal koşullarda yetişen incir ve badem tiplerinden umutlu görülenleri seçmek ve bunlarla yapılacak çoğaltma, bu araştırmanın en önemli gerekçelerinden birini oluşturmaktadır. Bu çalışmayla; belirlenen tiplerin tanımlanması, koruma altına alınması, ıslah çalışmalarında kullanılmak üzere muhafazası ve yetiştiriciliğinin yaygınlaştırılması ile Bölge ve Ülke ekonomisine katkının arttırılması amaçlanmaktadır.

Proje No: TAGEM/TBAD/B/18/A7/P9/64 Proje Başlığı Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Kuşburnu (Rosa spp.) Genetik Kaynakları Projeyi Yürüten Kuruluş Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü - TOKAT Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Yürütücüsü Dr. Z. Selcen ÖZMEN Yardımcı Araştırmacılar Dr. Aslı YILMAZ, Dr. İ. Kürşat ÖZYURT, Dr. Selma ÖZTEKİN, Bülent BAŞARAN, Yalçın KAYA, Hüseyin VURGUN Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2018 – 31.12.2022 Projenin Toplam 2019: 8900 TL 2020: 5000 TL Bütçesi: 2021: 5140 TL 2022: 5280 TL Proje Özeti

Türkiye, dünyadaki sekiz gen merkezinden ikisinin (Yakın Doğu ve Akdeniz Havzası Gen merkezleri) yer aldığı; yabani, geçit ve kültür formlarıyla birçok bitki türü için orijin ve çeşitlilik merkezlerinden biri olduğu bilinmektedir. Bu kadar fazla genetik çeşitlilik gösteren Türkiye, meyve cins ve türleri arasından kuşburnu (Rosa spp.) ile yoğun bir popülasyona rastlanmaktadır. Kuşburnu cinsine ait yaklaşık 100 tür dünya genelinde yayılış gösterirken; Türkiye’de 27 kuşburnu türünün yetiştiği tespit edilmiştir. Kuşburnu ile zengin olan bölgemizdeki (Tokat-Amasya) meyve genetik kaynaklarının genetik zenginliğin kaybolmaması, gelecek nesillere aktarılması ve ilerde yapılabilecek ıslah çalışmalarında kullanılması amacıyla toplanması, muhafazası, ve değerlendirilmesi gerekmektedir.

Yapılan surveylerde bölgede yoğun bir kuşburnu popülasyonu görüldüğünden gözlemlerimiz doğrultusunda ağacın genel özellikleri, büyüme durumu, tahmini verimi, hastalık ve zararlılar ile dış koşullara dayanım, meyve şekli ve rengi gibi özellikleri dikkate alınarak birbirinden farklı görünen kuşburnu tipleri belirlenmiştir. Projenin 2018 yılı eylül-ekim döneminde Tokat ve Amasya ilçelerinden toplamda 13 kuşburnu genotipi tespit edilmiş ve bilgileri kayıt altına alınmıştır. Surveyler çalışmaları sonucunda toplanan kuşburnu genotiplerinden uygun çelikler alınmış ve mistleme ünitesinde köklenmeye bırakılmıştır. Köklenen çelikler, iki ay sonra sökülmüş ve tüplere şaşırtılmıştır. 2019 yılı eylül-ekim döneminde yapılan surveyler sonucunda ise toplamda 15 kuşburnu genotipi tespit edilmiş olup bilgileri kayıt altına alınmıştır. 2018 yılında elde edilemeyen kuşburnu fidanları için 2019 yılında tekrar surveylere çıkılarak GPS ile belirlenen kuşburnu genotiplerinden çelikler alınmıştır. Proje 2020 yılı itibariyle survey çalışmaları ve fidan eldesi ile devam edecektir.

Proje No: TAGEM/TBAD/B/18/A7/P9/65 Proje Başlığı Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Kızılcık ( Cornus mas L.) Genetik Kaynakları Projeyi Yürüten Kuruluş Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü - TOKAT

Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Yürütücüsü Dr. Aslı YILMAZ Yardımcı Araştırmacılar Dr. Z. Selcen ÖZMEN, Dr. Özge KOYUTÜRK, Dr. Başak ÖZYILMAZ, Bülent ÖZTÜRK, Yalçın KAYA, Prof. Dr. Resul GERÇEKCİOĞLU (Danışman), Makbule YANAR

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2018 – 31.12.2022 Projenin Toplam 2019: 8900 TL 2020: 5000 TL Bütçesi: 2021: 5140 TL 2022: 5280 TL Proje Özeti

Ülkemizin mikrogen merkezleri arasında bulunan Orta Karadeniz Geçit Bölgesi birçok meyvenin anavatanı ve bu meyve türlerinin orjin yerlerinden birisidir. Doğal olarak yetişen ve günümüze kadar ulaşan çok sayıda bölgesel çeşit ve tiplerin kaybolmaması için bunların toplanması, muhafazası, ve değerlendirilmesi gerekmektedir. Bölgemizdeki genetik kaynaklardan biri olan kızılcık, direk tüketimi ve sanayide yer alması sebebiyle ekonomik anlamda önemli olup, yörede geniş bir populasyona sahiptir.

Belirlenen bölgede floranın durumu, yapılan çalışmalara ait yayınlar, bu konuda bilgili yöre halkının görüşleri dikkate alınarak survey programları düzenlenmiştir. 2018 yılında belirlenen 18 kızılcık tipine ilave olarak 2019 yılı Temmuz-Ağustos döneminde yapılan surveyler sonucunda, Tokat’tan (Pazar, Erbaa, Almus ve köylerinden) 8; Amasya merkez ve köylerinden 16 tane olmak üzere toplamda 24 kızılcık tipi tespit edilmiş olup, GPS ile işaretlenerek her biri için arazi bilgi formu doldurulmuş ve bilgileri kayıt altına alınmıştır. Tiplerin muhafaza altına alınması amacıyla Temmuz-Ağustos döneminde alınan çelikler köklenmek üzere mistleme ünitesine dikilmiştir. Kasım ayı itibariyle köklenen çelikler tüplere aktarılmıştır. Alıştırma serasında köklenen ve fidan haline gelen bitkilerden, her tipten en az 3’er bitki olacak şekilde Mart-Nisan döneminde Enstitü muhafaza bahçesine dikilecektir. 2020 yılı itibariyle survey çalışmalarına ve fidan eldesine devam edilecek olup, köklenmeyen 9 tipden tekrar çelikler alınarak fidan üretimi yapılacaktır.

Proje No:

Proje Başlığı Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Üzümsü Meyve Genetik Kaynakları

Projeyi Yürüten Kuruluş Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü - TOKAT

Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş

Proje Yürütücüsü A. Serhat EDİZER

Yardımcı Araştırmacılar Dr. İ. Kürşat ÖZYURT

Yalçın KAYA

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2019 – 31.12.2023

Projenin Toplam 2019: 5000 TL 2020: 5000 TL 2021: 5000 TL Bütçesi: 2022: 5000 TL 2023: 7000 TL TOPLAM : 25000

Proje Özeti Üzümsü meyveler genetik kaynaklarının muhafazası ve değerlendirilmesi için yürütülen çalışmada; çalışma bölgemizden toplanan çilek, ahududu ve böğürtlen bitkilerinin coğrafik koordinatları “GPS” ile belirlenerek kayda geçirilmekte ve örneklerden alınan materyaller çoğaltılarak, Enstitü arazisinde korumaya alınmaktadır. Ayrıca üzümsü meyvelerin toplanmasından ve muhafazasından 1. derece sorumlu Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü’nden gelen genotip ve çeşitlerin muhafazası yapılmaktadır.

Yabani formlar yeni çeşitlerin geliştirilmesinde temel başvuru kaynağı ve gelecek yüzyıllarda canlı kalabilmenin sigortasıdır. Diğer bir ifade ile sahip olunan yabani formlar ülkenin ulusal arşivleridir. Yapılan çalışma ile bu genetik miras, gelecek nesillere aktarılabilecektir

Proje No: TAGEM/TA/08/06/01/001

Proje Başlığı Doğu Karadeniz Bölgesi Meyve Genetik Kaynakları Araştırmaları

(Alt Proje: Fındık Genetik Kaynakları Projesi) Projeyi Yürüten Kuruluş Fındık Araştırma Enstitüsü

Projeyi Destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Kuruluş

Proje Yürütücüsü Emin TAYLAN (Hüseyin İrfan BALIK)

Yardımcı Araştırmacılar Zeynep ŞAHİN TAYLAN, Ayşenur KANDEMİR, Yusuf BİLGEN, Dr. Fikret TÜFEKÇİ, Dr. İdris MACİT, Erol AYDIN, Dr. Öğretim Üyesi H. İrfan BALIK

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2020-31/12/2024

Projenin Toplam 2020: 10.000 TL 2021: 10.000 TL 2022: 10.000 TL 2023: 10.000 Bütçesi: TL 2024: 10.000 TL

Proje Özeti: Bu projede, ülkemizde yayılış gösteren yöresel veya gelişmiş çeşitlerin ve yabani türlerin surveyi, toplanması, muhafazası, materyalin değerlendirilmesi, bilgilerin envanter işlenmesi ve araştırıcıların kullanımına sunulması amaçlanmaktadır. Fındık genetik kaynakları ile ilgili araştırmalar entitümüzde 1969 yılından bu tarafa yürütülmektedir. Yapılan çalışmalar neticesinde belirlenen 440 fındık genotipi arazi gen bankasında muhafaza edilmektedir. Genetik materyalin morfolojik, fenolojik ve pomolojik karakterizasyonu 1989 ile 1992 yılları arasında UPOV kriterlerine göre yapılmıştır. Moleküler ve biyokimyasal karakterizasyonu ise 2013 ile 2016 yılları arasında gerçekleştirilmiştir. Projenin önümüzdeki 5 yıllık diliminde Karadeniz Bölgesi dışında kalan ve fındığın ekolojik istekleri bakımından sınırlarını zorlayabilecek alanlarda surveyler yapılarak özellikle kuraklık ve zirai dona mukavameti yüksek olan genotiplerin tespit edilmesi ve genetik varyasyonun artırılması amaçlanmaktadır. Ayrıca arazi gen bankasına aktarılmış olan genotiplerden tam verim çağına gelenlerin karakterizasyonu ile ilgili çalışmalar yapılacaktır.

Proje No:

Proje Başlığı Doğu Karadeniz Bölgesi Meyve Genetik Kaynakları Araştırmaları

(Alt Proje: Karayemiş (Prunus laurocerasus L.) Genetik Kaynakları Projesi)

Projeyi Yürüten Kuruluş Fındık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş

Proje Yürütücüsü Damla ÇİL (Selda KAYALAK BALIK)

Yardımcı Araştırmacılar Emin TAYLAN, Tuğba ER, Ayşenur KANDEMİR, Dr. İdris MACİT, Erol AYDIN, Prof. Dr. Sami DOĞANLAR

Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2019-31/12/2023

Projenin Toplam 2019: 10.000 TL 2020: 10.000 TL 2021: 10.000 TL 2022: 10.000 Bütçesi: TL 2023: 10.000 TL

Proje Özeti Bu proje ile Karadeniz Bölgesi Karayemiş Seleksiyonu Projesi ve surveyler sonucu elde edilen 89 tipin; Fındık Araştırma Enstitüsü ve Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü arazilerinde kurulan arazi gen bankalarındaki materyalin muhafazası, yapılan surveyler sonucunda tespit edilen yeni tiplerin karakterizasyonu ve kültürel bakım işlemlerinin yapılması amaçlanmıştır. Ülkemizde belirlenen farklı karayemiş tipleri ve elde edilen yabancı çeşitler; oluşturulan arazi gen bankalarında genetik kaynak olarak muhafaza altına alınmış olacaktır. Böylece ileride yapılacak olan ıslah çalışmaları başta olmak üzere çeşitli araştırmalar için de tanımlanmış kaynak materyal temin edilmiş olacaktır. Proje ile tehdit altındaki doğal kaynaklarımızın korunması ve muhafazası sağlanacaktır. Proje sonucunda ümit var görülen tiplerin tescil çalışmaları yapılarak yetiştiricilere yeni bir ürün çeşidi kazandırılarak ekonomilerine katkı sağlayacaktır.2019 yılı faaliyetleri içerisinde Karayemiş Genetik Kaynaklar Projesi kapsamında arazi gen bankasında bulunan bitkilerin yıllık bakım işlemleri eksiksiz olarak yerine getirilmiştir. Gübre ve kireç uygulamaları, yabancı otların ve drenaj kanallarının temizliği, budama ve bitkilerde etiketleme çalışması yapılmıştır.2020 yılında çalışmalara planlandığı şekilde devam edilecektir.

Proje No TAGEM/TBAD/15/A01/P01/005 Çatı Proje :Asma Çeşit ve Anaç Genetik Kaynakları Araştırmaları Proje Adı Alt proje:Türkiye Asma Genetik Kaynaklarının Belirlenmesi, Muhafazası ve Tanımlanması Yürütücü Kuruluş Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü- Tekirdağ Destekleyen

Kuruluş/Kuruluşlar

Proje Lideri Tamer UYSAL

Proje Yürütücüleri Ahmet Semih YAŞASIN, Onur ERGÖNÜL, Zeliha ORHAN ÖZALP

Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2015 – 31.12.2019 ( 60 Ay )

Projenin Yıllara Göre 2015: 10.000, 2016: 10.000, 2017: 10.000, 2018: 10.000, 2019: 10.000 Bütçesi (Tl) Toplam: 50.000 TL Proje Özeti : Ülkemizde bulunan üzüm genotiplerinin belirlenerek milli koleksiyon bağında muhafaza edilmesi, karakterizasyonlarının yapılması, araştırma çalışmalarında kaynak olarak kullanılması ve genetik çeşitliliğin arttırılmasının amaçlandığı projenin 2015-2019 yılları arasındaki 5 yıllık döneminde survey, ampelografik karakterizasyon, koleksiyon bağına yeni genotiplerin kazandırılması, çeşitli projelere materyal temini ve dublikasyon oluşturulması gibi çalışmalar yapılmıştır. 2015 yılında Güneş, Gogo, Pembe üzüm, Kiskimur, Görgavur, Kara üzüm, Danagözü, Fındık üzümü ve Siyah üzüm ile 2018 yılında Cevzane, Reşealya, Sinciri, Karröd, Gevre, Hergifi, Sipio, Memkyeyşo, Gözene, Aşkar, Beşirane, Düvrevi, Tayifi, Gadöv, Veledizine, Binetati, Rotik, Meyane, Hezirane, İsimsiz (Siirt), Çiçikenator, Hacımendi, Aysuluk, Şarap üzümü ve Kuş üzümü (Dimbit) olmak üzere toplam 34 genotipin ampelografik karakterizasyonları yapılmıştır. Önceki dönem içerisinde survey düzenlenen Tunceli, Elazığ, Kayseri ve Bolu illerinde belirlenen genotiplerin aşı kalemleri alınmıştır. Ayrıca bu çalışma döneminde Niğde, Çankırı, Bursa, Kırklareli, Çanakkale ve Tekirdağ illerinde arazi çalışmaları gerçekleştirilerek tespit edilen genotiplerin aşı kalemleri alınarak milli koleksiyon bağında muhafazaları sağlanmıştır. Milli koleksiyon bağının dublikasyonunun oluşturulması çalışmalarında da eksik olan genotipler tamamlanmıştır. Milli koleksiyon bağındaki çeşitlerin şaraplık özelliklerinin belirlenmesi amacıyla 1997- 2006 yılları arasında yapılan proje neticesinde kaliteli sınıfta yer alan Yayla (Bolu-1974) ve Karamenüş (Malatya-1984) çeşitlerinin tescil ettirilmiş olması projemizin çıktıları arasındadır.

Anahtar Kelimeler : Vitis, asma genetik kaynakları, milli koleksiyon bağı, ampelografi

Proje No TAGEM/TBAD/13/A01/P01/010 Çatı Proje :Asma Çeşit ve Anaç Genetik Kaynakları Proje Adı Araştırmaları Alt proje:Uluslararası Asma Çeşit/Anaç Koleksiyonunun Oluşturulması ve Muhafazası Yürütücü Kuruluş Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü- Tekirdağ

Destekleyen Kuruluş/Kuruluşlar

Proje Lideri Tamer UYSAL

Proje Yürütücüleri Bekir AÇIKBAŞ, Serkan CANDAR, Tezcan ALÇO, Onur ERGÖNÜL, Ahmet Semih YAŞASIN Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2015 – 31.12.2019 ( 60 Ay ) 2013: 10.000, 2014: 17.000, 2015:17.000, 2016: Projenin Yıllara Göre Bütçesi (Tl) 16.000, 2017: 20.000, 2018: --, 2019: -- Toplam: 80.000 TL Proje Özeti : Projede yabancı üzüm çeşitleri ile anaçlarının koleksiyon bağında muhafaza altına alınması, öncelikle ıslah çalışmaları olmak üzere araştırma projelerine materyal sağlanması ve tanımlama çalışmalarında referans alınan çeşitlerden faydalanılması amaçlanmaktadır. Proje dönemi içerisinde uluslararası 94 üzüm çeşidi ile birlikte 15 anaca ait 16 klondan oluşan 31 aksesyon koleksiyon bağında muhafaza altına alınmıştır. Kurumumuz tarafından yürütülmekte olan Poliploidi projesi çalışmalarında klasik melezlemelerde ebeveyn olarak Kyoho çeşidi kullanılmıştır. Ayrıca yeni çeşit elde edilmesi amacıyla yürütülen diğer projemizde klasik melezleme çalışmalarında sofralık çeşitlerden Superior Seedless, Early Cardinal, Velica ve Kyoho çeşitleri kullanılmıştır. Ampelografi çalışmalarında yabancı çeşitlerden referans çeşit olarak faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler : Asma, üzüm çeşidi, asma anacı, genetik kaynaklar, koleksiyon bağı

Proje No: Proje Başlığı Doğu Akdeniz Asma Gen Kaynaklarının Belirlenmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş DAGTEM (Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü) KAHRAMANMARAŞ Projeyi Destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Kuruluş Proje Yürütücüsü Dr. Muhammet GÜNDEŞLİ Yardımcı Araştırmacılar H.Osman ÖZATAR, Dr. Remzi UĞUR, Özkan ALTUN, Serkan ARAS, Kürşat Alp ASLAN, Tamer USYAL, Prof.Dr. Ali Ergül Başlama- Bitiş Tarihleri Ocak 2017-Aralık 2021 Projenin Toplam 2017:23.500 , 2018: 23.500 , 2019: 23.500 , 2020: 18.500 , Bütçesi: 2021: 18.500 , TOPLAM: 107.500 Proje Özeti Ülkemiz, birçok meyve türünde olduğu gibi, asmanın da ana vatanları içerisinde yer almaktadır. Bu nedenle asmada geniş bir çeşit varyasyonu oluşmuştur. Ülkemizin farklı ekolojik bölgelerinde yetiştiricilikleri yapılan çok sayıda yöresel üzüm çeşidi bulunmaktadır. Bu bölgelerden biri olan Doğu Akdeniz bölgesi de bağcılıkta çok eski bir kültüre sahiptir. Aynı zamanda bu bölgede bağcılık, ekonomik anlamda önemli bir merkez konumdadır. Proje Kahramanmaraş, Adana, Osmaniye ve Hatay, Mersin illerini kapsamaktadır. Projenin I.Aşamasında K.MARAŞ: 19 adet, ADANA: 25 adet, OSMANİYE: 5 adet, HATAY: 31 adet, MERSİN: 52 adet tip veya çeşitler tespit edilmiş. Çeşitlerin özelliklerinin belirlenmesi amacıyla materyal olarak Kahramanmaraş Hatay, Adana, Osmaniye, Mersin illerinden elde edilen üzüm genotiplerinin Enstitü arazisine 6 adet olacak şekilde aşılanarak bahçe tesisi tamamlanmıştır. Tüm kültürel uygulamalar yapılmıştır. Çeşitler gruplandırılmış ve bu gruplandırma sonucunda bu çeşit ve tiplerin belirlenmesi için moleküler analizler yapılarak akrabalık ilişkilerine bakılacaktır

Anahtar Kelimeler: Bağ, Asma, Genetik Kaynak.

Proje No: TAGEM/TBAD/12/A01/P01/006 Proje Başlığı Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Asma Genetik Kaynakları Projesi Projeyi Yürüten Kuruluş Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Yürütücüsü Kürşat Alp ASLAN Yardımcı Araştırmacılar Salih Yaser KAPÇI, Kamil SARPKAYA, Mehmet UZUN, Yrd. Doç. Gültekin ÖZDEMİR, Prof. Dr. Ali ERGÜL Başlama- Bitiş Tarihleri 2017-2021 Projenin Toplam 25.000 Bütçesi: Proje Özeti (200 kelimeyi geçmeyecek şekilde)

Bitki Genetik Kaynakları Çalışma Grubu, 1985 yılında Antepfıstığı Araştırma İstasyonu Müdürlüğünü antepfıstığı, badem ve bölgesel bağ çeşitlerinin koruma merkezi olarak görevlendirmiştir. Bu projede genel amaç; ıslah ve diğer araştırma programlarınca kullanılacak materyalin toplanması ve korunması olduğundan, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde bulunan 117 üzüm çeşit ve tipi Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Dr. Ahmet Münir Bilgen İşletmesinde muhafazaya alınmıştır. Bölgemizdeki daha önce alınmış olan Şırnak ve Adıyaman illerinde bulunan tip ve çeşitlerden aşı kalemleri temin edilmiş yerlerine dikilmiş olup bazılarında kurumalar olmuştur. Bağ genetik kaynakları parseli yeni getirilen çeşit ve tiplerin telli terbiye sistemi kurulmuştur. Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü tarafından 2010 yılına kadar bölge illerine ait toplam 40 adet üzüm çeşidi ve tipi muhafaza altına alınmış iken bu sayı 2018 yılında ise 117 yükseltilmiştir. Ayrıca genetik kaynaklarında bulunan bunlardan 117 adet mahalli üzüm çeşidi ve tipinin Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Biyoteknoloji Bölümünde moleküler markör teknikleri ile tanımlanması yapılmış olup dendokramları çıkarılmıştır. Önümüzdeki yılda Adıyaman ve Diyarbakır illerine ait yerel çeşitlerden alınamamış olan kalemler alınarak fidan üretiminden sonra Gen Kaynakları havuzuna dikim işlemleri gerçekleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Bağ Genetik Kaynakları, Üzüm, Çeşit

Proje No Malatya ve Elazığ İllerindeki Asma Genetik Kaynaklarının Toplanması, Proje Başlığı Muhafazası ve Değerlendirilmesi Projeyi Yürüten Kayısı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-MALATYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Yürütücüsü Hasan KOÇ Nihat ÖZKAN-- Kayısı Araştırma Enst. Müd. Adil GEZER—Adıyaman Sert Kab.Arş.Ens.Müd. Hatice ŞAHİNER ÖYLEK—Gap uluslararası Tar.Arş.Ens. Mustafa Sacit İNAN- Manisa Bağ.Arş. Enst. Müd Yardımcı Ahmet Semih YAŞASIN- Tekirdağ Bağ.Arş. Enst. Müd Araştırmacılar Tamer UYSAL -Tekirdağ Bağ.Arş. Enst. Müd Yrd.Doç.Dr.Adem YAĞCI- Gaziosmanpaşa Üniversitesi Yrd.Doç.Dr.Hayri SAĞLAM Bilecik Şeyh EdebalıÜnv.

Başlama-Bitiş 2020-2024 Tarihleri Proje Bütçesi 30.000 TL Proje Özeti:Ülkemiz asmanın anavatanı içerisinde yer alması sebebiyle geniş bir asma çeşit varyasyonuna sahiptir. Ülkemizin farklı ekolojik bölgelerinde olduğu gibi Malatya, Elazığ ve Adıyaman İllerinde de çok sayıda yöresel üzüm çeşidi bulunmaktadır. Bu yöredeki mevcut çeşit zenginliği kanser başta olmak üzere, floksera, ormancılık uygulamaları, son zamanlarda önemi daha da artan değişen çevre koşulları ve küresel ısınma nedeniyle tehlike altına girmiştir. Bu faktörlerin etkisiyle geçmişte bağlarıyla, pekmez ve pestilleri ile ünlü olan bu yöredeki bağ alanları azalmış, verimlilik düşmüştür. Kaybolma riski ile karşı karşıya kalan yöresel çeşitlerimizin muhafaza altına alınarak, koleksiyon parseli oluşturmak üzere bu çalışma 5 yıllık çalışma şeklinde planlanmıştır. Proje kapsamında bu yöreler vejatasyon dönemi içerisinde gezilip, çeşitler tespit edildi. Daha sonra koleksiyon parselinde çeşitlerin fenolojik, pomolojik ve verim kriterleri takip edilerek kaydedildi. Proje sahasında yapılan survey sonucunda farklılık gösteren omcaların koordinat bilgileri alınarak işaretleme yapılmıştır. Omcalara ait özellikler ön ampleografi değerlendirme formuna işlenmiştir. Yıllık gözlem sonuçları kayıt edilmiş ve kalemler araziden alınarak müdürlüğümüz Battalgazi kampüsündeki bağ fidanı aşılama ünitesinde aşılanmıştır.Kolleksiyon bağına dikimi yapılan çeşit ve tipler Çift T Telli terbiye sisteminde Guyot terbiye şeklinde tesis edildi.Bağ 3,5X 2 m mesafe aralıklarında tesis edildi. 2019 yılı içerisinde Kolleksiyon bağında yıllık bakım ve kültürel uygulamalar yapıldı. Kuruyan omcalar tespit edilerek aşılanıp parsele aktarıldı. Terbiye şekline uygun budama ve bakım yapıldı.(Not:Battalgazi kampüsünün bağcılık faaliyetleri açısından uygun olmaması nedeniyle koleksiyon bağı 2018 yılında Akçadağ-Karapınar kampüsüne aktarılmıştır.)

Proje No: TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P9/766 Proje Başlığı SOĞAN (Allium cepa L.) YETİŞTİRİCİLİĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ Yenilebilir Soğan (Allium spp.) Genetik Kaynaklarının Muhafaza ve Değerlendirme Araştırma Projesi Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Kuruluş Müdürlüğü-Yalova Projeyi Destekleyen - Kuruluş Proje Yürütücüsü Dr. Gülay BEŞİRLİ Yardımcı Dr. İbrahim SÖNMEZ, Dr. Barış ALBAYRAK, Mehmet Araştırmacılar ŞİMŞEK, Dr. Oğuz GÜNDÜZ, , Zühtü POLAT, Pınar GÖKSEL Başlama- Bitiş 2019-2023 Tarihleri Projenin Toplam 2019 2020 2021 2022 2023 TOPLAM Bütçesi: 30.000 13.000 13.000 13.000 16.000 85.000 TL TL TL TL TL TL Proje Özeti: (200 kelimeyi geçmeyecek) Bu projenin amacı; 1. Piyasaya hibrit soğan çeşitlerinin hakim olması ile kaybolmaya yüz tutmuş köy çeşitlerinin koruma altına alınması 2.UPOV/IPGRI kriterleri doğrultusunda özelliklerinin belirlenmesi 3. Türkiye soğanları veri tabanının oluşturulmasına katkı sağlamak 4. Gen bankalarına tohumların paralellerini göndermek 5. Enstitümüzde oluşturulması hedeflenen yenilebilir Allium spp. türleri koleksiyonun altyapısını hazırlamaktır. Projenin birinci dilimi 2013-2018 yıllarını kapsamakta olup proje bütçesi ve Ar-Ge faaliyetlerinde süreklilik sağlamak üzere 2019-2023 yıllarını kapsayan ikinci dilimi hazırlanarak sunulmuştur. 2019 yılı tohum üretim yılı olduğundan elde mevcut 184 materyallerin tohumları üretilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Soğan, (Allium cepa L)., Genetik Kaynaklar

Proje No: Proje Başlığı Türkiye Kuşkonmaz (Asparagus Spp) Genotiplerinin Toplanması, Muhafazası Ve Karakterizasyonu

Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Yürütücüsü Mehmet ŞİMŞEK Yardımcı Dr. Oğuz GÜNDÜZ, Uğur CAYMAZ, Dr. Öğr. Üyesi Nursel Araştırmacılar İKİNCİ Başlama- Bitiş 01/01/2020 -31/12/2024 Tarihleri Projenin Toplam 2020: 15.000 TL, 2021: 15.000 TL, 2022: 15.000 TL, 2023: Bütçesi: 15.000 TL 2024: 15.000 TL TOPLAM : 75.000 TL Proje Özeti :

Türkiye florasında bulunan kuşkonmaz türlerinin toplanıp ex situ koruma ile muhafaza altına alınmasını amaçlayan proje 2020 yılında başlayacaktır. 2019 yılında yer hazırlıkları yapılmıştır. 2019 EAK kararlarında “En az 3 adet olmak üzere en yaygın ticari çeşitlerin karşılaştırma amaçlı projeye dahil edilmesi” eklenmiştir.

Proje No: TAGEM/17/A07/P09/005

Proje Başlığı Türkiye ve KKTC’deki Enginar (Cynara spp.) Genotiplerinin Toplanması ve Morfolojik Karakterizasyonlarının Belirlenmesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü (BATEM)

Projeyi Destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Kuruluş

Proje Yürütücüsü Dr. Levent KESKİN

Yardımcı Araştırmacılar Fulya YÜCEOL, Orçun ÇINAR, Nurtaç ÇINAR, Adnan HACIKÜÇÜK, Prof.Dr. Önder TÜRKMEN, Prof. Dr. Mustafa PAKSOY, Prof. Dr. Ramazan Süleyman GÖKTÜRK

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2017-31.12.2021

Projenin Toplam 2017: 20.000TL 2018: 10.000TL 2019: 10.000TL Bütçesi: 2020: 5.000 TL 2021: 3000 TL

Proje Özeti; Türkiye ve K.K.T.C literatürlerde enginarın gen kaynakları arasında gösterilmektedir. Sağlık açısından da son yıllarda önemli bir yere sahip olan Enginarın üretim alanı hızla artmaktadır. Proje kapsamında KKTC’deki farklı lokasyonlardaki enginar arazileri ve yabanilerinin bulunduğu alanlarda işaretlemeler yapılmıştır. Ada’da özellikle yerli yabani tiplerin bulunduğu lokasyonlara ağırlıklı olarak gidilmiştir. Türkiye’de enginar yetiştiriciliği yapılan Akdeniz, Ege, Marmara ve Karadeniz bölgelerindeki il ve ilçelere gidilmiştir Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde gidilen bölgelerden yabani ve yerli enginar materyalleri alınmıştır. Batı Akdeniz Tarımsal Araştırmalar Enstitüse Kocayatak yerleşkesine getirilen yabani ve yerli materyaller dikilmiştir ve buralardan toplanan örneklerden bir koleksiyon bahçesi kurulmaya başlanmıştır. 2019 yılında yerli ve yabani genotip toplanmaya devam edilmiştir. 2020 yılında genotip toplamaya devam edilecek ve toplanan enginarların morfolojik ölçüm ve gözlemleri yapılacaktır.

Proje No: TAGEM/TA/11/06/01/006 Proje Başlığı Doğu Anadolu Bölgesinde Sebze Olarak Kullanılan Yabani Bitki Türlerinin Tespiti Projeyi Yürüten Kuruluş Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü - ERZİNCAN Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM

Proje Yürütücüsü Zakine KADIOĞLU Yardımcı Araştırmacılar Kemal Çukadar, N.Nazan Kalkan, Hüseyin Vurgun, Veysel Dönderalp, Recep Korkut Başlama- Bitiş Tarihleri 2018-2022 Projenin Toplam Bütçesi: 2019 10.375 TL 2020 11.400 TL 2021 12.425 TL 2022 14.450 TL Proje Özeti Çalışmalarımız, 2019 yılı Haziran- Ekim aylarında Malatya ili ilçeleri merkez, belde ve köylerinde yürütülmüştür. Toplama çalışmaları sonunda; sebze olarak tüketilen 22 familyada 81 adet bitki türü tespit edilmiştir. Malatya İlinde kullanılan bu bitki türleri daha çok, Lamiaceae, Asteraceae, Polygonaceae ve Apiaceae familyalarında yer almıştır. Yöre halkının bu bitkileri genellikle, çiğ, yemek, sarma, çorba, börek içi, turşu olarak değerlendirirken, bazı türleri sebze olarak kullanımının yanında, baharat olarak, tat ve koku vermek, çay olarak ve tedavi amacı ile de değerlendirdiği tespit edilmiştir. Malatya ilinde sebze olarak kullanılan bitkilerden; Beta trigyna, Atriplex nitens, Amaranthus retroflexus, Chenopodium album subsp. album, Anchusa azurea, Capsella bursa- pastor, Silene vulgaris var vulgaris, Stellaria media, Polygonum cognatum, Portulaca oleracea, Urtica diaco, Eremurus spectabilis, türlerin yöre insanı tarafından yemeği yapılarak tüketildiği, bazı Rumex, Beta, Tragopogon, Scorzonera, Salvia, Chenopodium, Polygonum, Atriplex, Stellaria, Convolvulus cinslerine ait türlerin pişirilerek ve çiğ, Heracleum, Onopordum, Eryngium, Sinapis ve Carduus cinslerine ait bazı türlerin taze sürgünlerin soyularak çiğ ve salamura olarak tüketildiği belirlenmiştir. Ayrıca Hypericum, Thymus, Stachys, Saturaje, Mentha ve Nepata cinslerine ait türlerini baharat ve tıbbi amaçlı aynı zamanda çay olarak, değerlendirdiği yöre halkı tarafından bildirilmiştir. Toplama çalışması sonunda tespit edilen türlerin herbaryumları hazırlanmıştır. Türlerin teşhisleri, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Ali Kandemir tarafından yapılmıştır. Bu örneklere ait bilgiler kayıt formlarına işlenerek birer adet herbaryum örnekleri, Türkiye Tohum Gen Bankasına ve Ulusal Gen Bankasına gönderilecektir. Çalışmalarımız, 2020 yılında Malatya, Gümüşhane ve Bayburt illerinde sürdürülecektir.

Proje No TAGEM/TBAD/16/A01/P01/006 Proje Başlığı Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Sebze Genetik Kaynakları Araştırmaları Projeyi Yürüten Kuruluş Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü- TOKAT Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Yürütücüsü Mualla AYDIN-Ziraat Yüksek Mühendisi Yardımcı Araştırmacılar Dr. İ. Kürşat ÖZYURT- Ziraat Yüksek Mühendisi Dr. Duran KILIÇ - Ziraat Yüksek Mühendisi Hüseyin TOPAL - Ziraat Mühendisi Bülent BAŞARAN- Ziraat Yüksek Mühendisi Yalçın KAYA- Ziraat Yüksek Mühendisi Başlama-Bitiş Tarihleri 2016 – 2020 Projenin Toplam Bütçesi 2016: 6000 TL - 2017: 8000 TL - 2018: 8000 TL 2019: 7000 TL - 2020: 6000 TL Proje Özeti Tarımın gelişmesinde en önemli rolü oynayan bitki ıslahının esasını, genetik kaynaklardaki çeşitlilik oluşturmaktadır. Bir ülkenin sahip olduğu yerel köy çeşitleri, yeni çeşitlerin geliştirilmesi için gerekli ıslah materyalleridir. Özellikle son zamanlarda yaşanan çevre sorunları, toprak erozyonu, şehirleşme ve teknoloji gibi nedenlerle genetik materyallerin birçoğu yok olmuş ve yok olmaya devam etmektedir. Bitkisel üretimde devamlılık, bu materyallerin koruma altına alınmasıyla mümkün olacaktır. Bu nedenle zengin bir çeşitliliğe sahip olan ülkemizin bu kaynaklarını koruması sürdürülebilir tarım ve yaşam için mutlak bir gerekliliktir. Bu çalışma ile Enstitünün görev ve sorumluluk alanına giren Tokat, Amasya illeri, ilçeleri ve bunlara bağlı köyler gezilerek üreticilerin ellerindeki kaybolma tehlikesi bulunan yerel sebze populasyon veya çeşitlerinin toplanması ve muhafazası sağlanarak tanımlanması yapılacaktır. Bu çeşit veya populasyonların değerlendirilmek üzere ıslah programlarına aktarılması sağlanacaktır. Aynı zamanda toplanacak materyalin bir kısmı Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsünde bulunan Gen Bankasına teslim edilerek Türkiye’de mevcut bitkisel çeşitliliğin günümüzden geleceğe aktarılmasına katkıda bulunulacaktır. Proje kapsamında 2019 yılında Tokat ve Amasya illerinde yapılan survey çalışmalarında toplam 24 adet sebze genotipi toplanarak kayıt altına alınmış ve toplanan tohumlar Enstitüde muhafaza altına alınmıştır.2020 yılında survey ve muhafaza çalışmalarına devam edilecek aynı zamanda proje süresince toplanan tohumlardan miktarları az olanlarda üretim yenileme çalışmalarına başlanacaktır.

Proje No: TAGEM/BBAD/Ü/19/A7/P9/2280

Proje Başlığı Sebze Genetik Kaynakları Araştırma Projesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş

Proje Yürütücüsü Dr. Seyfullah BİNBİR

Yardımcı Araştırmacılar Sevgi MUTLU, Uz. Mehmet Asım HAYTAOĞLU, Dr. Ayşe KAHRAMAN

Başlama- Bitiş Tarihleri 2020-2024

Projenin Toplam 2019:…-...TL 2020: 15.000 TL, 2021: 15.000 TL, Bütçesi: 2022: 15.000 TL, 2023: 15.000 TL, 2024: 15.000 TL Proje Özeti: Gelişen tekniklerin yardımıyla ivme kazanan çeşit geliştirme çalışmaları ve son yıllarda izlenen tohumluk politikaları, yurdumuza birçok yeni çeşidin girmesine katkıda bulunmuştur. Yeni çeşitlerin, olumlu katkıları yanında köy çeşitlerinin ve primitif varyetelerin erozyona uğratılmasına neden olma gibi, çok önemli olumsuzlukları da bulunmaktadır. Çünkü primitif varyeteler ve köy çeşitleri gelecekteki araştırmalarda başvurulabilecek, bazı konulardaki potansiyelleri henüz aydınlatılamamış eşsiz kaynaklardır.

Bu çalışma ile çeşitli nedenlerle kaybolma tehlikesi bulunan üretici elindeki sebze yerel populasyon veya çeşitlerinin toplanması, üretilmesi, muhafazası ve değerlendirilmesine çalışılacaktır. Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Ulusal Gen Bankası’nda toplanmış veya yeni toplanacak yerel sebze populasyon veya çeşitlerinin tanımlanması yapılacak, daha sonrada bunların değerlendirilerek ıslah programlarına aktarılmasına çalışılacaktır. Bu kaynaklara sahip çıkmak, onları özenle korumak, gelecek kuşaklara ve tüm insanlığa aktarmak projenin amacıdır. Proje kapsamında 2019 yılında yapılan çalışmalar aşağıdaki gibidir.

Üretim/Yenileme Çalışmaları:

Bu yıl çalışmaları içinde; dikimleri 2018 yılında yapılan, 10 adet roka (Eruca vesicaria), 24 adet tere (Lepidium sativum L.) ve 20 adet pazı (Beta vulgaris L. var cicla) populasyonunun üretim yenilemeleri gerçekleştirilmiştir.

Bu yılın nisan ayında dikilen 20 adet kavun (Cucumis melo L.), 29 adet karpuz (Citrillus lunatus L.), 4 adet hıyar (Cucumis sativus L.) ve 20 adet kabak (Cucurbita spp.) popülasyonunun üretim-yenilemesi gerçekleştirilmiştir.

Kışlık sebze türlerinden 67 adet marul (Lactuca sativa L.), 45 adet pırasa (Allium ampeloprasum L.) ve 26 adet lahananın (Brassica olereceae L. var capitata) üretim yenileme amacıyla tarlaya ve izolasyon kabinlerine dikimleri gerçekleştirilmiş ve gerekli kültürel işlemler yapılmaktadır.

Proje No TAGEM/17/A07/P09/010 Proje Adı MAKRO MANTAR GENETİK KAYNAKLARI ARAŞTIRMA PROJESİ Projeyi Yürüten Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü (ETAE) Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluşlar Proje Lideri Dr. Neşe ADANACIOĞLU Proje Yürütücüleri Dr. Erdinç OĞUR, Uzm. Lerzan AYKAS, Mustafa Kemal SOYLU, Tefik TAYLAN, Soner MEŞREFOĞLU, Doç Dr. Fatih KALYONCU (Danışman) Başlama-Bitiş Sürekli proje (üçüncü 5 yıllık dilim, 01.01.2017-31.12.2021) Tarihleri Raporun Ait Olduğu 01.01.2019-31.12.2019 Dönem Projenin Yıllara 120.000 TL. Göre Bütçesi (¨¨) 2017: 70.000 2018: 30.000 2019: 10.000 2020: 5.000 2021: 5.000 Proje Özeti: Mantarlar başta gıda olmak üzere kozmetik, endüstri, tıp ve ilaç sanayinde kullanım alanına sahiptir. Ülkemiz farklı ortamlarda yetişen doğa mantarları yönünden oldukça zengin olmasına karşın ülkemizin makro mantar çeşitliliği henüz tam olarak tanımlanmamıştır. Projede Türkiye makromikotası belirlenmesine katkı sağlamak üzere ülkemiz makro mantar türlerinin ve yayılış alanlarının belirlenmesi, mantar genetik kaynaklarının muhafaza altına alınması ve genetik çeşitliliğin gelecek kuşaklara aktarılması amaçlanmıştır. Proje materyali olan makromantar örneklerinin toplanmasında öncelik Ege ve Güney Marmara Bölgelerine verilmiştir. 2019 yılında gerçekleştirilen toplama çalışmaları sonucunda ETAE- Fungaryum’undaki materyal sayısı 1370’e ulaşmıştır. Dönem içerisinde 16 fungaryum örneğinin teşhisi yapılmış olup, 9 familyaya ait 12 cins ve 16 tür tespit edilmiştir. 7 türün misel kültürü elde edilmiş ve kültürler + 4 °C’de kısa ve -80 °C’de uzun süreli olarak muhafaza altına alınmıştır.

Anahtar Kelimeler Mantar, genetik kaynaklar, fungaryum, muhafaza

Proje No Proje Başlığı Pleurotus Türlerinin Toplanması, Morfolojik Karakterizasyonu, Spor ve İzolatlarının Gen Kaynağı Olarak Muhafazası Projenin İngilizce Collection of Pleurotus species, morphologic characterization and Başlığı Preservation of Spores and Pure Cultures as a Genetic Resources Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş/lar Proje Yürütücüsü Mustafa Kemal SOYLU Yardımcı Dr. Neşe ADANACIOĞLU Araştırmacılar Prof. Dr. H. Hüseyin Doğan Prof. Dr. Hulusi MALYER Başlama- Bitiş 2016-2019 Tarihleri Projenin Toplam 65.000 TL Bütçesi Proje Özeti (200 kelimeyi geçmeyecek şekilde) Ülkemiz birçok bitki türünde olduğu gibi doğal mantarlar bakımından da oldukça zengin bir genetik çeşitliliğe sahiptir. 2422 Makro mantar türü mevcuttur. Bunların büyük bir çoğunluğu kültürü yapılan mantarların da yer aldığı basidiomycetes sınıfına aittir. Dünya’da makroskopik mantar olarak tanımlanan tür sayısı 20.000’dir ve 20 mantar türünün yetiştiriciliği yaygın olarak yapılmaktadır. Türkiye doğal genetik zenginliğinin aksine kültüre alınan mantar türü sayısı birkaç türden ibarettir. Dünyada doğal ve kültürü yapılan mantarların kültürleri gen bankalarında saklanırken, ülkemizde yabani mantar kültürlerin saklandığı kapsamlı bir gen kaynağı mevcut değildir. Proje kapsamında, Dünya’da ve Türkiye’de üretim miktarı bakımından ikinci sırada yer alan Pleurotus cinsine ait türler toplanmaktadır. Morfolojik özelikleri belirlenerek tür tespitleri yapılmaktadır. Mantar örneklerinin spor izleri alınmakta ve mantar örneklerinden dokularında saf kültürler elde edilmektedir. 2019 yılında 83 adet fungarium örneği, 83 adet izolat ve 74 adet spor izi elde edilmiştir. Toplam elde edilen funariyum örneği sayısı 559, izolat sayısı 456, spor izi sayısı 425’e ulaşmıştır. Daha önceki yıllarda elde edilen izolatlar früktifike edilerek yenilenmiştir. Mantarlar kurutularak, fungariumda saklanmaktadır. Spor izleri 4 ºC’de, elde edilen kültürler 4 ºC’de, düşük sıcaklıkta (-80 ºC) ve ultra düşük sıcaklıkta (-196 ºC) gen kaynağı olarak saklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Mantar kültür koleksiyonları, spor, mantar, muhafaza

Proje No TAGEM/TA/08/06/01/015

Proje Adı Süs Bitkileri Genetik Kaynakları Araştırma Projesi

Projeyi Yürüten Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Kuruluş

Projeyi Destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Kuruluşlar

Proje Lideri Dr. Gülden HASPOLAT

Proje Yürütücüleri Ümran ŞENEL

Başlama-Bitiş 2019-2023 Tarihleri

Raporun Ait Olduğu 2018 Dönem

Projenin Yıllara 2019 2020 2021 2022 2023 Göre Bütçesi (¨¨) 10000 TL 10000 TL 10000 TL 10000 TL 10000 TL 50000 TL

Proje Özeti: (Projede; süs bitkisi olarak değerlendirilebilecek genetik varlığın saptanması ve muhafazası, ilerideki ıslah çalışmalarında yeni kullanım amaçlarına uygun genetik stok bulundurulması ve ekonomik öneme sahip, süs bitkisi olarak değerlendirilebilecek türlerin kullanılabilme olanaklarının araştırılmasına yönelik materyal temini amaçlanmaktadır. 2019 yılında mevcut vejetatif materyalde yıllık bakım işlemleri, üretim yenileme, karakterizasyon çalışmaları yapılmıştır. Bitki Genetik Kaynakları Bölümüne 6 adet tohum ve 6 adet herbaryum örneği teslim edilmiştir1207190101 kodlu Kadife çiçeği (Tagetes) tohumlarında üretim yenileme ve karakterizasyon çalışmaları yapılmıştır. Bu bitkilere ait çiçeklerin tek katlı ve 5-8 petalli oldukları, çiçek renginin turuncu veya kırmızı olduğu gözlemlenmiştir. Bir bitkide 5 ile 68 arasında değişen çiçek sayısı gözlemlenmiş, bitki boyu değeri ortalama 80,6 cm olarak ölçülmüştür

Anahtar Kelimeler Bitki Genetik Kaynakları, Survey, Toplama, Muhafaza, Süs Bitkileri

Proje No: Gül (Rosa L.) Genetik Kaynaklarının Muhafazası ve Proje Başlığı Karakterizasyonu Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Kuruluş Projeyi Destekleyen Süleyman Demirel Üni., Fen Edebiyat Fak., Biyoloji Böl. Kuruluş Proje Yürütücüsü Dr. Serdar ERKEN Dr. Fatih GÜLBAĞ Yardımcı Uğur CAYMAZ Araştırmacılar Dr. Yılmaz BOZ Prof. Dr. Hasan ÖZÇELİK Başlama- Bitiş 01.01.2019-31.12.2023 Tarihleri Projenin Toplam 2019: 15.000 TL 2020: 15.000 TL 2021: 10.000 TL Bütçesi: 2022: 10.000 TL 2023: 10.000 TL Proje Özeti Güller geçmişten günümüze kadar bahçelerde, peyzaj alanlarında kullanılmış, saksılı bitki ve kesme çiçek olarak da değerlendirilmiştir. Aynı zamanda bazı türlerinin petal yaprakları parfümeri, kozmetik ve gıda endüstrisi için aromatik yağ kaynağı olarak kullanılmaktadırlar. Yine gülün bazı türlerinin meyveleri (kuşburnu) gıda sanayisinde yoğun olarak kullanılmaktadır. Rosaceae familyasına ait olan gülün (Rosa L.) dünya üzerinde 130- 200 türü bulunmaktadır. Türkiye’de ise 45 gül taksonu yayılış göstermektedir. Süs bitkisi, kozmetik-parfümeri ve gıda sanayinde kullanılan gülün dünyada yaklaşık 30.000'in üzerinde çeşidi bulunduğu rapor edilmektedir. Gülün önemli gen merkezlerinden biri olarak kabul edilen ülkemizde doğal olarak yetişen ve yurtdışından çeşitli yollarla getirilmiş birçok tür, çeşit ya da genotip bulunmaktadır. Bu çalışmada; Türkiye’de yayılış gösteren gül türleri, türler arası/tür içi yapay/doğal yollarla melezlenmiş ya da mutasyona uğrayarak meydana gelmiş gül tür, çeşit ya da yerel genotipleri, çeşitli yollarla yurtdışından ülkemize getirilmiş gül tür/çeşitler ile eski bahçe/modern gülleri ve ıslah çalışmalarında kullanılabilecek ümitvar olan gül tiplerini bir araya getirerek sürdürülebilir bir şekilde korumak ve özelliklerini belirlemek amaçlanmıştır. 2019 yılı içerisinde Süleyman Demirel Üniversitesi Botanik Bahçesinden 26 adet gül taksonu enstitümüze getirilmiştir. 23 adet gül çeşidinin özellikleri belirlenmiştir. Entitümüzde şuana kadar toplam 163 adet ticari çeşit, 5 adet tip ve 28 adet gül türü muhafaza altına alınmıştır.

Proje No: TAGEM tarafından doldurulacaktır. İstanbul’un Doğal Geofitlerinin Yayılış Alanlarının Belirlenmesi Proje Başlığı ve Korunması İçin Çözüm Önerilerinin Geliştirilmesi Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Yürütücüsü Halil İbrahim TUZLACI Yardımcı Kemuran Ali TİMURAĞAOĞLU, Eda AKSOY, Araştırmacılar Aylin Güçlü ÖZDEMİR, Mehmet YILMAZ Başlama- Bitiş 01.01.2016 – 31.12.2020 Tarihleri Projenin Toplam 2016: 30.000 TL 2017: 25.000 TL 2018: 5000 TL Bütçesi: 2019: 0 TL 2020: 0 TL Proje Özeti

Bu çalışmada, 2016-2018 yıllarında İstanbul il sınırları içerisinde geofitlerin doğal yayılış alanlarının belirlenmesi ve geofitlerin tür envanterinin tespiti amaçlanmaktadır. Çalışma sahası temelde 8 bölgeye ayrılarak her bölgede arazi çalışmaları yürütülmektedir. Belirlenen bu alanlarda uygun vejetasyon dönemlerinde kaba gözlem yapılması tespit edilen türlerden bitkinin toprak altı ve toprak üstü aksamlarının hem herbaryum materyali olarak hem de ex-situ koruma amacıyla canlı materyal olarak toplanması şeklinde yürütülmektedir. Geçmiş dönemde yürütülen arazi çalışmaları neticesinde 19 familyaya ait 125 takson tespit edilmiştir. 2019 yıllı içerisinde 54 popülasyon a ait tohum örnekleri ile 85 Türe ait herbaryum materyalleri Türkiye Tohum gen Bankasına ( ANKARA) gönderildi.

Proje No: TAGEM/TBAD/G/18/A7/P6/459 Kahramanmaraş Florasında Bulunan Salep Orkideleri Popülasyon Proje Başlığı Büyüklüklerinin Tespiti, Koruma Yaklaşımı Önerileri ve Taksonların Bitki Besin Maddesi Kapsamlarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Kuruluş Proje Yürütücüsü Dr. Mehmet Fatih YILMAZ Yardımcı Dr. Esra BULUNUZ PALAZ (Y.Biyolog), Yeşim BÜYÜKÇINGIL Araştırmacılar (Zir. Y. Müh.), Cafer Hakan YILMAZ (Zir. Y. Müh.), Halil AYTOP (Zir. Y. Müh.), Hatice Mehtap ERAYMAN (Zir. Y. Müh.), Doç.Dr. İsmail Gökhan DENİZ (Proje Danışmanı-Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Bölümü, Biyoloji Eğitimi Ana Bilim Dalı / Antalya ) Başlama- Bitiş 01.01.2018 – 31.12.2022 Tarihleri Projenin Toplam 2018: 44.500 TL 2019: 18.000 TL 2020: 18.000 TL Bütçesi: 2021: 8.500 TL 2022: 500 TL Genel Toplam: 89.500 TL Proje Özeti: Türkiye bulunduğu coğrafyanın, Akdeniz Kuşağının en zengin biyoçeşitliliğine sahip bölgesidir. Türkiye orkide florasında şimdiye kadar 204 tür tanımlanmıştır ve bu türlerin %23’ü Türkiye’ye endemiktir. Gösterişli olmalarının yanında tıp, ilaç ve gıda sanayi gibi birçok alanda ekonomik önemi yüksek salep orkide bitkilerinin yumrularının kullanılması nedeniyle doğal yayılış alanlarından her yıl kontrolsüz bir şekilde tonlarca toplanmasına sebep olmaktadır. Ayrıca ormanlık alanların insan kaynaklı tahribatı orkidelerin doğal habitatların yok olması bu türlerin neslinin tehlike altına girdirmekte ve bu türlerin genetik kaynaklarının korunması acil ve zorunlu hale gelmektedir. Ülkemizde bulunan karasal orkidelerin birçoğu salep yapımında kullanıldığı için bu bitkiler kullanım amacına uygun olarak “salep orkideleri” olarak adlandırılmıştır. Doğu Akdeniz Bölgesi salep orkidelerinin büyük bir çoğunluğunun yayılış gösterdiği bölgelerden biridir. Salep orkidelerinin yetiştiği önemli yerler arasında Kahramanmaraş doğal florasında bulunmaktadır. Bu çalışma, Kahramanmaraş ilinde doğal olarak yayılış gösteren bazı salep orkide türlerinin yayılış gösterdiği alanları, yetiştiği toprak ve ekolojik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla hazırlanmıştır. Bu amaçla proje boyunca yılda 2 farklı zamana farklı lokasyonlardan toplanacak salep orkide türlerin bulunduğu bölgelerin yerel olarak tespiti yapılarak yükseltileri, rakım, enlem ve boylamların belirlenmesi taşınabilir GPS aleti kullanılarak yapılacaktır. Ayrıca farklı zamanlarda yapılacak arazi çıkışlarla sahadan toplanan bitki ve toprakların makro ve mikro besin elementi analizleri yapılacaktır. Toplanacak bu bitkilerin, yayılış alanları, alandaki durumları gözlemlenecek ve habitat özelliklerinin, ekolojik istekleri belirlenecek, bireyler etiketlenecek ve herbaryum tekniklerine uygun olarak arşivlenecektir. Araziden toplanacak türler ‘’Flora of Turkey/Orchidaceae’’ ve güncel makalelere göre teşhis edilecektir. Ayrıca çalışma sonucunda elde edilen verilere göre hedef türlerin IUCN Kırmızı Liste Sınıfları ve Ölçütleri ’ne göre değerlendirilmesi tekrarlanarak tehlike kategorileri yeniden belirlenecektir. Salep orkide türler üzerinde tehdit oluşturan unsurlar ve koruma önlemleriyle ilgili açıklamalar belirlenecektir. Endemik bitkilerin sınıflandırılması, tehlike kategorileri ve bunların ex situ ve in-situ muhafazaları araştırılacaktır.

Proje No: TAGEM/17/A07/P09/003

Proje Başlığı Lens Mill. (Leguminosae) Cinsinde Genetik Çeşitliliğinin Belirlenmesi ve Korunması

Projeyi Yürüten Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü/Biyoçeşitlilik ve Genetik Kuruluş Kaynaklar Bölümü

Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş

Proje Yürütücüsü Şenay BOYRAZ TOPALOĞLU

Yardımcı Prof.Dr. Selim Sualp ÇAĞLAR, Araş. Gör. İsmail K. SAĞLAM Araştırmacılar

Başlama- Bitiş 01.01.2017-31.12.2019 (36 ay) (Uzatma istenecek) Tarihleri

Projenin Toplam 75.000 TL (2020 İÇİN 25000 EK BÜTÇE VERİLMİŞTİR) Bütçesi:

Proje Özeti Lens Mill. cinsi, ekonomik açıdan önemli bir tarla bitkisi olan mercimek ile onun yabani akrabalarını içerir. Bu çalışmanın temel hedefi Lens cinsinin genetik çeşitliliğinin belirlenmesi ve genetik çeşitliliğe dayanan koruma stratejilerinin ortaya konmasıdır. Bitki genetik çeşitliliğinin moleküler ve morfolojik analizler ile değerlendirilmesi, bitki ıslahı ve koruma programları için çok önemli bilgiler sağlar. Dünyada ve özellikle ülkemizde tarla bitkilerinin yabani akrabaları ile ilgili kapsamlı genetik analizlere gereksinim vardır. Arazi çalışmalarında Lens Mill. cinsine ait taksonlardan tohum, herbaryum ve DNA örnekleri toplanacaktır. Genetik analizler, RAD-seq yöntemi ile elde edilen yüksek çözünürlüklü sekans verileri kullanılarak yapılacaktır. Genetik haritalama ile elde edilen veriler, taksonların filogenetik ve filocoğrafik ilişkilerini belirlemekte kullanılacaktır. Bitki örnekleri ve yabani populasyonlardan alınan tohumlar seralarda yetirilecek, hem bu bitkiler hem de herbaryum örneklerinden morfolojik gözlemler alınacaktır. Tüm bu verilerin analizi, Türkiye’de Lens cinsine ait genetik çeşitliliğin belirlenmesinde kullanılacaktır. Bu çalışmanın sonuçları, genetik, taksonomi, biyolojik koruma ve aynı zamanda mercimek ıslahı alanında çalışan araştırmacılar için faydalı olacaktır. Aynı zamanda bu çalışmanın bitki genetik kaynaklarının korunması ve kullanımı konusunda yapılacak sonraki çalışmalara bir model oluşturacağı düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler Lens cinsi, mercimek, genetik çeşitlilik, genetik haritalama, genetik kaynaklar, biyolojik koruma, tarla bitkilerinin yabani akrabaları

Proje No: TAGEM/TBAD/Ü/19/A7/P9/1281

Proje Başlığı Türkiye Tohum Gen Bankası’nda Bulunan Yabani Buğday Genetik Kaynaklarının (Triticum spp.) Morfolojik ve Moleküler Sitogenetik Karakterizasyonu

Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü/Biyoçeşitlilik ve Genetik Kaynaklar Bölümü

Proje Yürütücüsü Şenay BOYRAZ TOPALOĞLU

Yardımcı Araştırmacılar Burcu TARIKAHYA HACIOĞLU, Ayten SALANTUR, Dilek İNCEKÖSE BAĞLAN, Mine AYDIN, Fatma Ruveyda ALKAN, Metin TUNA, Gülsemin Savaş TUNA Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2019-31/12/2021

Projenin Toplam 1.Yıl: 158500 TL 2.Yıl: 24500 TL 3.Yıl: 12000 TL Bütçesi:

Proje Özeti Günümüzde kültürü yapılan modern buğday çeşitlerinde genetik çeşitlilik azalmakta, dünyada ve ülkemizde ıslah çalışmalarında buğdayın yabani akrabaları gen kaynağı olarak önem kazanmaktadır. Ayrıca biyoteknoloji alanındaki gelişmeler gen kaynaklarının önemini artımakta, genetik farklılığa sahip progenitör türlerin ıslahta kullanımı yaygınlaşmaktadır. Ülkemizin gen bankası koleksiyonlarında bulunan buğday ve diğer bitki genetik kaynakları stratejik bir öneme sahiptir. Ancak bu kaynakların kullanılması ve değerlendirilmesi için, aksesyonlara ait bilgilerin tam ve doğru olarak dokümantasyonu ön koşuldur. Toplama çalışmaları ya da üretim-yenileme faaliyetleri sırasında adlandırma hataları veya karışıklıkların olması sık rastlanan bir durumdur. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı bünyesinde 1960’lı yıllarda oluşturulmaya başlanan genetik kaynak koleksiyonlarının tanımlama bilgilerinin doğrulanması ve karakterizasyonu acil bir ihtiyaçtır. Önerilen bu projede Flow Sitometri Metodu ile Türkiye Tohum Gen Bankası’nda bulunan, ülkemizin değişik yörelerinden toplanmış buğday genetik kaynaklarına ait 321 aksesyonun çekirdek DNA içeriklerinin belirlenmesi ve ploidi analizi ile tür teşhisinde kullanımı amaçlanmaktadır. Ayrıca proje kapsamında fenotipik karakterizasyon da gerçekleştirilecektir. Önerilen proje sonunda türe özgü olan çekirdek DNA içeriği bilgilerine göre gruplara ayrılmış olan taksonlar ayrıca taksonomik olarak da tanımlanarak teşhislerinin doğruluğu teyit edilmiş olacaktır. Bu proje kapsamında Flow Sitometri ile gen bankasındaki bazı buğday türlerine ait çekirdek DNA içeriğinin belirlenmesi, gen bankalarındaki genetik materyallerin ıslah öncesi karakterizasyonu için iyi bir örnek çalışma olacak ve bu alanda çalışan araştırıcılar için referans teşkil edecektir. Sunulmuş olan bu araştırma projesi ile gen bankalarımızda bulunan zengin genetik kaynak koleksiyonlarımızın araştırma ve ıslah programlarında kullanımı için temel bilgilerin elde edilmesi hedeflenmektedir. Anahtar Kelimeler: Flow Sitometri, çekirdek DNA içeriği, Triticum, gen bankası, bitki genetik kaynakları

Proje No: TAGEM

Proje Başlığı Tahıl Genetik Kaynakları Araştırma Projesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Projeyi Destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Kuruluş

Proje Yürütücüsü İsmail SEVİM

Yardımcı Araştırmacılar Dr. Hatice GEREN, Riza ÜNSAL, Nedim ACAR,

Aydın İMAMOĞLU, Seda ÜÇEŞ, Ergül AY ÖZTÜRK

Başlama- Bitiş Tarihleri 2019 - 2023

Projenin Toplam 2019: 4.000.TL 2020: 4.000.TL 2021: 4.000.TL Bütçesi: 2022: 4.000.TL 2023: 4.000 TL Proje Özeti Bu projeye ait çalışmalar, Enstitü'nün kuruluş ile başlamış, 1979 yılından itibaren ayrı bitki guruplarına dayalı ülkesel proje şeklinde sürdürülmüştür. Proje çerçevesinde yapılan çalışmalar sonucunda yurdumuzdan toplanan on binden fazla örnek tanımlanarak uzun süreli muhafazaya alınmıştır. 1055 Zea mays tohum örneğinde karakterizasyon çalışması tamamlanmıştır. Ayrı bir proje olarak hazırlanmasına rağmen, bu proje içinde değerlendirilen 193 Avena sp. tohum örneğinde karakterizasyon/değerlendirme çalışmaları yapılmıştır. 1997–1998 döneminde 119 Hordeum sp. tohum örneğinde karakterizasyon çalışması sonuçlandırılmıştır. Bu yıl, buğday genetik kaynakları çalışmaları kapsamında ulusal gen bankasından 150 adet tohum örneği alınmıştır. 108 adet materyalde çıkış sağlanmış olup, buğday tohum örnekleri uzun süreli muhafaza için ulusal tohum gen bankasına teslim edilmiştir. Bu örnekler üzerinde fenolojik gözlemler ve hastalık gözlemleri alınmıştır. Bu yıl mısır genetik kaynakları çalışmaları kapsamında ulusal tohum gen bankasından 11 adet mısır tohum örneği alınmış fakat çıkış sağlanamamıştır. Gelecek Yıl Çalışmaları 2019-2020 döneminde ulusal tohum gen bankasından alınacak 168 adet köypopulasyonu buğday örneğinde üretim/yenileme çalışmaları yapılacaktır. Arpa genetik kaynakları çalışmaları kapsamında 367 adet arpa materyalinde üretim/yenileme çalışmaları yapılacaktır. Mısır Genetik kaynakları çalışması olarak; Ulusal Gen Bankasından temin edilecek mısır tohum örneklerinde üretim/yenileme çalışması yapılacaktır.

Proje No: TAGEM/BBAD/B/19/A7/P9/2170

Proje Başlığı ENDÜSTRİ BİTKİLERİ GENETİK KAYNAKLARI

Projeyi Yürüten Kuruluş EGE TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ

Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş

Proje Yürütücüsü Dr. Ayşegül ALTUNOK MEMİŞ

Yardımcı Araştırmacılar Dr. Ayşegül ALTUNOK MEMİŞ Mehmet ALDEMİR Özgül GÜRCE Dr. Ali PEKSÜSLÜ İsmail YILMAZ Hasan KARTAL Elif SEZAY BİLİBAY Lerzan Gül AYKAS Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2020-31/12/2024

Projenin Toplam 75000 TL 2020: 15000 2021:15000 2022:15000 2023:15000 Bütçesi: 2024:15000 Proje Özeti: Ülkemiz, kültür bitkilerinin farklılaşma merkezlerinden "Ortadoğu Merkezi" ve "Akdeniz Merkezi" içinde yer almaktadır. Dolayısıyla, bir çok bitki türlerinde olduğu gibi, endüstri bitkileri grubuna giren türlerin bir kısmı da geniş bir varyasyon göstermektedir. Bu çeşitlilik ve varyasyon, gerek ıslah çalışmaları, gerekse diğer bitkisel araştırmalar için, genetik kaynak niteliği taşımaktadır. Türkiye’nin değişik yörelerinde dağılış gösteren, yerel çeşit olarak ekilen endüstri bitkileri ve bunların yabani akrabaları ile endüstride kullanım potansiyeline sahip, doğal florada mevcut endüstri bitki türleri ve bunların ETAE Ulusal Gen Bankasında muhafaza edilen tohum örnekleri projenin materyalini oluşturmaktadır. Survey/Toplama Çalışmaları Projenin birinci yılında toplama çalışmaları kapsamında endüstri bitkileri grubunda S. indicum L. (3)’da 3 adet materyal toplanmıştır. Üretim / Yenileme (Ü/Y) Çalışmaları Ü/Y çalışmaları kapsamında 15 adet ayçiçeği,14 adet susam ve 4 adet tütün türlerinde üretim yenileme çalışmaları yapılarak çoğaltılan örnekler ETAE Ulusal Gen Bankasında uzun süreli muhafazaya alınmak üzere ETAE Biyolojik Çeşitlilik ve Genetik Kaynaklar Bölümüne Bölümü’ne teslim edilmiştir. Karakterizasyon / Değerlendirme Çalışmaları Ulusal Gen Bankasından çıkartılan toplam 15 adet ayçiçeği ve 14 adet susam materyalinde belirli özellikler bakımından değerlendirme çalışmaları tamamlanmıştır.

Proje No TAGEM/17/A07/P09/013 Proje Adı Güneydoğu Anadolu Bölgesi Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Genetik Kaynakları Araştırması Projesi Projeyi Yürüten GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü Kuruluş Proje Lideri Dr. Fethullah TEKİN Proje Yürütücüleri Ahmet EFE (Kimya Mühendisi), Orçun ÇINAR (Kimya Mühendisi), Doç. Dr. Özlem ÖZBEK (Biyolog), Doç. Dr. Ersin KILINÇ (Kimyager), Prof. Dr. Nezahat AKPOLAT, Doç. Dr. Nida Özcan (Tıp Doktoru), Prof Dr. Temel ÖZEK (Kimyager), Dr. Banu AVCIOĞLU (Gıda Mühendisi), Özgür KARAKAŞ (Biyolog) Başlama-Bitiş 2017-2021 Tarihleri Raporun Ait Olduğu 2017-2020 Dönem Projenin Yıllara 2021 2022 2023 2024 2025 Göre Bütçesi (¨¨) 5000 Proje Özeti: Bu çalışmanın asıl amacı: Bitki genetik kaynağı olarak korumaya alınan bazı tıbbi ve aromatik bitkilerinin sürdürülebilir bir şekilde korunması, karakterizasyonu, çoğaltması ve ön değerlendirilmesinin yapılmasıdır. Bunun için doğadan birçok bitki toplanmıştır. Bu bitkiler arazi gen bankasında kültüre alınmıştır. Bitkilerin uçucu yağ oranı ve bileşenleri belirlenmiştir. Bazı bitkilerin DNA barkotlaması yapılmıştır. Ayrıca bitkilerin bitki boyu, taze herba verimi, kuru herba verimi ve drog herba verimi de alınmıştır. Bazı özellikleri yönünden öne çıkan türlerden ise çeşit geliştirilmiştir. Elde edilen uçucu yağlardan bazılarının antimikrobiyal aktiviteleri belirlenmiştir. Uçucu yağ oranı Neo-Clevenger cihazı kullanılarak su buharı destilasyon yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Uçucu yağ bileşenleri ise GC/MS ile belirlenmiştir. Antimikrobiyal aktivitenin belirlenmesinde disk düfüzyon yöntemi kullanılmıştır. Genomik DNA’nın izolasyonu ise promega ™ Wizard ™ kiti ile gerçekleştirilmiştir. PCR amplifikasyonu kloroplast ribuloz 1,5-bifosfat karboksilaz / oksijenaz (RuBisCo) büyük alt birimi (rbcL) evrensel primer seti (rbcLa F ve rbcLa R) ile gerçekleştirilmiştir. Sekans analizi yapıldıktan sonra BLAST analizi vasıtası ile NCBI veri bankasındaki diğer olan yakın ve uzak akrabalık ilişkileri araştırılmıştır. Denemeye alınan bitkilerin uçucu yağ bileşenlerinden olan α-pinene’nin en yüksek oranı Sideritis perpholiata (% 31,4)’da tespit edilmiştir. Aynı şekilde camphene’nin en yüksek oranı Salvia multicalus (% 8,0)’ta; β-pinene Salvia verticilata (%19,1); limonene Sideritis perpholiata (% 30,5); 1,8-cineol Mentha spicata subsp. tomentosa (% 53,9); ɤ-terpinene Satureja hortensis (% 28,9); cymene Satureja machranta (% 48,0); menthone Mentha piperita (% 27,8); Camphore Tanecetum parthenium (% 33,8); Linalool Coriandrum sativum (92,4); Terpinen-4-ol Hyssopus officinalis (% 5,8); β-caryophyllene Teuocrium polium (% 24,1); Menthol Mentha piperitra (% 42,8); Pulegone Ziziphora cilinopodaea (% 70,6); Neral Melisa officinalis (20,2); α-Terpineol Origanum vulgare subsp. hirtum (%31,3); Geranial Melisa officinalis (% 30,5); Nerol Salvia phalastina (% 4,9); Geraniol Thymus citriodorus (41,1); Thymol Thymus kotschianus (% 46,0) ve Carvacrol’un en yüksek oranı ise Thymbra spicata (% 78,7)’da tespit edilmiştir. Denemeye alınan bitkilerin uçucu yağ oranları % 0.4 – 6.0 arasında değiştiği, ortalama olarak % 2.11 olduğu tespit edilmiştir. En yüksek uçucu yağ oranı Origanum acutidens’de (% 6) en düşük uçucu yağ oaranı ise Melisa officinalis’de (% 0.4) tespit edilmiştir. Arazi koşullarında bitkilerin drog herba verimleri 110.81-400.00 kg/da arasında değiştiği tespit edilmiştir. En yüksek drog verimi (400.00 kg/da) Origanum syriacum’da, en düşük drog herba verimi ise (110.81 kg/da) Lippia citriodora’da tespit edilmiştir. RbcL geninin evrensel primer seti yoluyla PCR ile amplifikasyonu, agaroz jel üzerinde yaklaşık 600 bp'lik tek bantlar üretti. Ürünler dizilendikten sonra dizi verileri BLAST analizi ile değerlendirilmiştir. DNA barkod dizileri NCBI veritabanında taranarak, her bir türün diğer bitkilerle olan yakın ve uzak akrabalık ilişkileri belirlenmiştir. Sonuç olarak değerlendirmeye alınan bitkilerin çoğu uçucu yağ oranı, uçucu yağın bileşenleri, tarla verimleri ve antimikrobiyal aktiviteleri bakımında bitki genetik kaynağı olarak ve ekonomik açıdan değerlendirilebileceği kanısına varılmıştır. Anahtar Kelimeler Anahtar Kelimeler: Bitki Genetik Kaynakları, Tıbbi ve Aromatik Bitkiler, Muhafaza, Değerlendirme, Karakterizasyon, antimikrobiyal aktivite, DNA barkotlama

Proje No TAGEM/BBAD/Ü/20/A7/P9/2173 Proje Adı Yem Bitkileri Genetik Kaynakları Araştırma Projesi Projeyi Yürüten Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Kuruluş Projeyi Destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Kuruluşlar Proje Lideri Ergül AY Proje Yürütücüleri Dr. Hüseyin ÖZPINAR Dr. Hülya OKKAOĞLU Melek AKÇA PELEN Dr. Hakan CEBECİ Başlama-Bitiş 2020-2024 Tarihleri Raporun Ait Olduğu 2019 Gelişme Dönem Projenin Yıllara 2020: 15000 TL 2023: 15000 TL Göre Bütçesi (¨¨) 2021: 15000 TL 2024: 15000 TL 2022: 15000 TL Proje özeti: Çok çeşitli nedenlerle erozyona uğrayan ve kaybolma tehlikesi bulunan yem bitkisi türlerinin toplanması, üretilmesi ve uzun süreli muhafaza altına alınması, buna bağlı olarak var olan materyalin, bitki üzerinde çalışan araştırıcıların hizmetine sunulması ve daha ileri aşamalarda gelecek kuşaklara yem bitkileri bakımından zengin bir genetik stok bırakılması projenin amaçlarını oluşturmaktadır. Yem bitkilerinin toplanması, üretilmesi ve değerlendirilmesi çalışmaları 1964 yılında başlatılmıştır. 1978 yılından itibaren, Yem Bitkileri Genetik Kaynakları Projesi kapsamında çalışmalar sürdürülmektedir. Yem bitkileri genetik kaynaklar çalışmaları kapsamında bugüne değin 14 Cins üzerinde 11 423 adet örneğin üretim yenilemesi gerçekleştirilmiştir. Yem bitkilerinde yapılan toplama çalışmaları sonucu 3 familyada, 28 cinse ait 254 türde 6 569 adet tohum örneği Ulusal Gen Bankası’nda muhafaza altına alınmıştır. 2018-2019 yılı üretim yenileme programı için Ulusal Gen Bankasından alınan 60 adet Lathyrus cinsi materyalin ekimi kasım ayında gerçekleştirilmiştir. Materyal bazı agromorfolojik özellikler açısından gözlemlenmiş ve hasatları yapılmıştır. Lathyrus aphaca populasyonlarının tohum verimlerinin 3-1184 g/sıra arasında varyasyon göstermiş ve ortalama 318,9 g olduğu belirlenmiştir. Lathyrus cicera populasyonlarının ise tohum verimlerinin 14-562 g/sıra arasında varyasyon göstermiş ve ortalama 194 gram olduğu görülmüştür. 39 adet populasyonun tohumları Ulusal Gen Bankası’nda muhafaza altına alınmıştır. Yeterli tohum verimi sağlanamayan Lathrus aphaca ve Lathyrus cicera populasyonları tekrar ekilmiştir. 2019-2020 yılı üretim yenileme programı için Ulusal Gen Bankasından toplamda 104 adet Lathyrus, Lupin, Vicia türlerine ait materyaller alınmış ve kasım ayında ekimleri gerçekleştirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Bitki genetik kaynakları, üretim yenileme, Lathyrus, Lupin,Vicia

Proje No TAGEM/17/A07/P09/006 Proje Adı Orta Anadolu ve Güney-Doğu Geçit Bölgeleri Baklagil Yem Bitkileri Genetik Kaynakları Araştırma Projesi Projeyi Yürüten Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Kuruluş Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Kuruluşlar Proje Lideri Gazi Özcan Proje Yürütücüleri Mehmet Tezel, R.Çağatay Arıcı Başlama-Bitiş 01.01.2017-31.12.2021 Tarihleri Raporun Ait Olduğu 01.01.2019-31.12.2019 Dönem Projenin Yıllara 2017-30000, 2018-30000, 2019-20000, 2020-10000, 2021-10000 Göre Bütçesi (¨¨) Proje Özeti: (200 kelimeyi geçmeyecek) Proje, ülkemiz genetik çeşitliliğinin kaybolma risklerine karşı toplama ve değerlendirme amaçlı olarak tasarlanmıştır. Bu kapsamda belirlenmiş olan 6 cins ve 14 tür baklagil yem bitkisine ait tohumların Orta Anadolu ve geçit bölgeleri doğal alanlarından toplama, üretim yenileme ve karakterizasyon çalışmaları yürütülecektir. 2019 yılı çalışmaları kapsamında, ilk yıl populasyonlarının tamamında (79 adet) gözlemler alınmış ve tohum hasadı gerçekleştirilmiştir. İkinci yıl(2018) toplanan 102 Adet materyalin serada çimlendirilmesi aşamasında toprak kaynaklı sorunlar nedeniyle çimlenme sağlanamamış, stoksuz materyalin kaybı ortaya çıkmıştır. Çimlendirilen 57 populasyon tarlaya şaşırtılmış, ancak yaklaşık yarısı 1-3 bitkiye sahip populasyonlardan 30 adedi tarla şartlarında yabancı ot baskısı ve mekanik zararlanma nedeniyle kaybedilmiştir. Yeterli bitkiye sahip 18 populasyondan gözlem alınmış, olgunlaşan bitkilerin tohum hasadı gerçekleştirilmiştir. 2019 yılında materyal toplama çalışmaları bütçe yetersizliği sebebiyle yapılamamıştır. 2020 yılında tohum çoğaltma ve toplama çalışmalarına devam edilecektir.

Anahtar Kelimeler Baklagil Yem Bitkileri, Genetik kaynaklar, Toplama, Muhafaza, Kaba yem, Orta Anadolu

Proje No: TAGEM/TBAD/B/18/A7/P9/513

Proje Başlığı Doğu Anadolu Bölgesi Yem Bitkileri Genetik Kaynakları Araştırma Projesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Projeyi Destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Kuruluş

Proje Yürütücüsü Mustafa UZUN

Yardımcı Araştırmacılar M. Merve ÖZGÖZ, S. Emre DUMLU, Erdal AKSAKAL, Murat ATICI, Kadir TERZİOĞLU, Hatice CENGİZ, Dr.Şerafettin ÇAKAL, Ayten TAVLAŞ, Dr. Pınar UYSAL

Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2018 – 31.12.2022

Projenin Toplam 2018: 15.000 TL. 2019: 16.200 TL 2020: 18.000TL Bütçesi: 2021: 19.800 TL 2022: 21.500 TL

Proje Özeti Ülkemizde makineli tarımın gelişmeye başladığı 1950 yıllarından beri 12–13 milyon hektardan fazla çayır ve mera sürülerek tarla haline getirilmiştir. Biyolojik çeşitlilik, başta gıda olmak üzere insanların temel ihtiyaçlarını karşılamasında vazgeçilmez bir yere ve öneme sahiptir. İnsan faaliyetleri sonucu oluşan kirlilik kadar, doğal kaynakların sürekli ve yanlış kullanımı nedeniyle küresel biyolojik çeşitliliğin 2020 yılına kadar %20’sinin kaybedileceği tahmin edilmektedir. Doğu Anadolu Bölgesi çayır ve mera alanları birçok yem bitkisinin gen kaynağı durumundadır. Florada bulunan, arzulanan buğdaygil ve baklagil yem bitkileri bozulmuş terk edilmiş çayır mera alanlarının rehabilitasyonu için önemli bir potansiyele sahiptir. Bu çalışma ile Doğu Anadolu Bölgesi çayır-mera alanlarında bulunan gerek ot gerekse mera tipi olarak değerlendirilebilecek yem bitkilerinin toplanması ve değerlendirilmesi amaçlamaktadır. Daha önce yapılan çalışmalarda tespit edilen, yörede en fazla rastlanan ve yem değeri yüksek olan türlerin tohumlarının toplanmasına dikkat edilmiştir. Projenin 2019 yılı çalışmaları kapsamında 37 adet baklagil yem bitkisi, 44 adet buğdaygil yem bitkisi olmak üzere toplam 81 adet yem bitkisi türü toplanmıştır. Bu rapor döneminde gözlem bahçesinde yer alan bitkilerden gerekli gözlemler alınmıştır. Ulusal gen bankalarına materyal göndermek için tasnif ve temizlik işlemleri devam etmekte olup materyal aktarımı sağlanacaktır.

Anahtar Kelimeler: Mera Islahı, Çeşit Geliştirme, Yem Bitkisi, Gen Kaynakları Muhafazası

Proje No: TAGEM / TA / 08 / 06 / 01 / 007

Proje Başlığı Yemeklik Tane Baklagil Genetik Kaynakları Araştırma Projesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş

Proje Yürütücüsü Dr. Eylem TUĞAY KARAGÜL

Yardımcı Araştırmacılar Dr. Damla UNCUER, Dr. Firdevs NİKSARLI İNAL

Başlama- Bitiş Tarihleri 2019-2023

Projenin Toplam 2020:10 000 TL 2021: 10 000 TL 2022: 10 000 TL Bütçesi: 2023: 10 000 TL 2024: 10 000 TL

Proje Özeti Projede toplama programlarından gelen baklagil türlerine ait örneklerin ve “Biyoçeşitlilik ve Bitki Genetik Kaynakları Bölümü”nde muhafaza altındaki baklagil türlerinde miktarı yetersiz olan ve çimlenme yeteneği düşen örneklerin çoğaltımı yapılmıştır. Projenin bu döneminde nohut (Cicer arietinum L.) ve bakla (Vicia faba L.) türlerinde tohum çoğaltımı ve karakterizasyon çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Yerel nohut çeşitlerinde 111 örnekte, yabani nohut örneklerinde 309 örnekte üretim/yenileme yapılmıştır. Yabani nohut örneklerinden 108 adedi C. echinospermum, 201 adedi C. reticulatum türüne aittir. Yabani örneklerde incelenen özellikler; kanopi yükseklliği (cm), kanopi genişliği (cm), ilk bakla yüksekliği (cm), bazal birincil dal sayısı, bazal ikincil dal sayısı, apikal ikincil dal sayısı, bitkide bakla sayısı, bitkide tane sayısıdır, tane boyu (mm) ve eni (mm) dir. Yabani türlerde bitkide bakla sayısı ortalamada 12,6 adet; bitkide tane sayısı 11,2 adet olmuştur. Bazal birincil ve ikincil dal sayıları ortalamada sırasıyla 4 ve 3,4 adet olarak değişirken, apikal ikincil dal sayısı 12,6 adet olmuştur. Baklada (Vicia faba L.) 45 adet örnekte büyüme tipi, çiçeklenmede sapta pigmentasyon, yaprakçık boyutu, üst boğumdan dallanma, bayrak yaprağı rengi, kanat petal rengi, bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, dal sayıları, bitkide bakla ve baklada tane sayıları incelenmiştir. Örneklerde çiçeklenme döneminde sapta daha çok zayıf bir pigmentasyon gözlenmiştir. Bayrak yaprağı tüm örneklerde beyaz ve kanatlardaki petaller siyah renkte beneklidir. Bitki boyu 43-114 cm arasında, dal sayısı 2-5 arasında, baklada tane sayısı 1-4 arasında, tek bitki verimi 5-53 g arasında değişmiştir.

SONUÇLANAN PROJELER Proje No TAGEM/TBAD/16/A01/P01/001

Proje Başlığı Bazı Yerel Hıyar (Cucumis sativus L.) Genotiplerinin Morfolojik ve Moleküler Karekterizasyonu Projenin İngilizce Morphological and Molecular Characterization of Some Local Cucumber Başlığı (Cucumis sativus L.) Genotypes

Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü (BATEM) Kuruluş Projeyi Destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Kuruluş/lar Proje Yürütücüsü Dr. Esra CEBECİ Yardımcı Dr. Volkan GÖZEN, Dr. Aytül KİTAPCI Araştırmacılar Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2016- 15/01/2019 Projenin Toplam Bütçesi 30 000 TL Proje Özeti (200 kelimeyi geçmeyecek şekilde) Bu proje ile ülkemizde farklı bölgelerde yetiştiriciliği yapılan bazı yerel hıyar (Cucumis sativus L.) genotiplerinin toplanarak morfolojik ve moleküler karakterizasyonunun yapılması ve sonraki yıllarda yapılacak ıslah çalışmalarına bir temel oluşturulması amaçlanmıştır. Araştırmada bitkisel materyal olarak ülkemizin farklı bölgelerinden toplanan 54 adet yerel genotip ile Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü gen havuzundan temin edilen 36 adet yerel hıyar genotipi kullanılmıştır. Bu çalışma ile toplamda 90 adet genotipte 20 adet SRAP belirteci kullanılarak moleküler ve 20 adet UPOV kriteri kullanılarak morfolojik karakterizasyon çalışmaları tamamlanmış elde edilen moleküler ve morfolojik veriler dendogram oluşturmada kullanılmıştır. Çalışma sonucunda bazı morfolojik özellikleri ve birbirleriyle olan genetik yakınlıkları belirlenmiş yerel hıyar genotiplerinden oluşan bir gen havuzu elde edilmiş olup önümüzdeki dönemlerde yapılacak yeni ıslah projelerinde bu genotipler içerisinden seçilecek aday hatlarla, açık tarla koşullarına uygun hıyar çeşitlerinin geliştirilmesi için çalışmalar yapılabilecektir.

Anahtar Kelimeler: Hıyar, Karakterizasyon, Moleküler, Morfolojik, SRAP, UPOV

Proje No: TAGEM/TBAD/14/A01/P01/008

Proje Başlığı K.Maraş Doğal Florasında Bulunan Bazı Baklagil Yem Bitkisi Türlerinin Toplanması ve Bitkisel Özelliklerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) Kuruluş Proje Yürütücüsü Dr. Mehmet Fatih YILMAZ Yardımcı Araştırmacılar Dr. Rukiye KARA (Zir. Y. Müh.), Abdullah Yasin DALKILIÇ (Zir. Y. Müh.), Doç. Dr. Mahmut KAPLAN (Erciyes Ünv. Zir. Fak.) Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2014 – 31.12.2018 Projenin Toplam 2014: 10.000 TL 2015: 10.500 TL 2016: 11.000 TL Bütçesi: 2017: 11.500 TL 2018: 12.000 TL Genel Toplam: 55.000 TL Proje Özeti (200 kelimeyi geçmeyecek şekilde) Hayvancılığın en önemli girdisi olan yem bitkileri, kaliteli kaba yem üretmek açısından büyük bir önem arz etmektedir. Yem bitkileri içerisinde baklagil yem bitkilerinin ise ayrı bir yeri vardır. Protein içeriği yönünden yüksek besleme değerine sahiptir. Bulunduğu topraklarda bitki köklerinde nodül oluşumları ile azot bağlamaktadır. Baklagil yem bitkileri gerek tarla tarımı, gerekse çayır mera alanlarında mutlaka yer almalıdır. Yapılacak olan bu çalışma ile doğal floradan, ülkemizde yaygın şekilde bulunan bazı baklagil yem bitkisi türleri toplanmıştır. Proje beş yıllık planlanmış olup 2014-2018 yılları arasında yürütülecektir. Çalışma Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Bölgesi içerisinde yer alan Kahramanmaraş doğal florasında gerçekleştirilecektir. Çalışmanın ilk yılı Kahramanmaraş Merkez ve İlçelerinde survey çalışmaları yapılacaktır. İkinci ve gerekirse üçüncü yıllarda ise yonca (Medicago sp. L.), korunga (Onobrychis sp. L.), fiğ (Vicia spp. L.), üçgül (Trifolium sp. L.), mürdümük (Lathyrus sp. L.), yem bezelyesi (Pisum sp. L.), gazalboynuzu (Lotus sp.L.) ve çemen (Trigonella sp. L.) türlerine ait tohumlar toplanmıştır. Çalışmanın son iki yılı ise tarla denemeleri kurularak toplanan baklagil yem bitkisi türlerinin morfolojik, biyolojik ve bazı tarımsal özelliklerinin belirlenmesi için çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışma ile toplanacak baklagil yem bitkisi türlerine ait tohumların çoğaltılması, morfolojik, biyolojik ve bazı tarımsal özelliklerinin belirlenmesi ile bölgeye ve benzeri ekolojik koşullara adapte olacak yeni çeşitlerin geliştirilmesi amacıyla ıslahçıların kullanımına sunulması ve materyallerin gen bankalarına gönderilerek muhafazası hedeflenmiştir.

Proje No TAGEM–TBAD/16/A01/P01/004 Sebze Genetik Kaynakları Araştırma Projesi Proje Başlığı Doğu Anadolu Bölgesi Sebze Genetik Kaynakları Araştırma Projesi (Alt proje) Vegetable Genetic Resources Research Project Projenin İngilizce East Anatolia Vegetable Genetic Resources Research Project Başlığı (Sub-project) Projeyi Yürüten Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü - ERZİNCAN Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş/lar Proje Yürütücüsü Kemal ÇUKADAR Yardımcı Zakine KADIOĞLU Mine AYDIN Serdar TUNCER Araştırmacılar Veysel DÖNDERALP Recep KORKUT 01.01.2016 Başlama- Bitiş Tarihleri 31.12.2019 Projenin Toplam Bütçesi 34.500 TL Proje Özeti Ülkemiz olduğu gibi bölgemizde sebze genetik kaynakları bakımından zengin bir potansiyele sahiptir. Bölgemizde sebze üretimi, uzun yıllardan beri üreticilerin kendi elde ettikleri tohumlarla yapıldığı için, birçok karakter bakımından farklı yerel çeşit ve popülasyonların oluşmasına neden olmuştur. Ancak son yıllarda bu yerel çeşit ve popülasyonların yerini ticari çeşitler almaya başlanmıştır. Bu yüzden bu genetik kaynaklarımızın muhafaza altına alınmadığı takdirde kaybolup gitmesinin kaçınılmaz olduğu görülmektedir. Bu amaçla bölgemizde farklı projeler yürütülmüştür. Bölgede yürütülmüş olan projelerin devamı niteliğinde olan bu proje kapsamında; 2016-2018 yıllarında Sivas, Bayburt, Gümüşhane, Kars ve Ardahan illerinde sebze üretiminin yapıldığı yerler taranarak 692 sebze tohum örneği toplanmıştır. Toplanan tohum örnekleri “Ulusal Gen Bankası” ile “Türkiye Tohum Gen Bankası”na gönderilerek muhafaza altına alınması sağlanmıştır. Toplanan 58 biber ile 46 domates genotipinde karakterizasyon işlemeleri IPGRI’nin sebzeler için yayınlamış olduğu tanımlama listeleri yanında, bu türe ait UPOV özellik belgelerinden yararlanılarak yapılmıştır. Yapılan karakterizasyon çalışmaları sonucu; domates genotiplerinin meyve ağırlıkları 17,23-478,74 g, meyve et kalınlıkları 2,47-8,07 mm ve çekirdek evi sayıları ise genotiplere bağlı olarak 2-12 adet arasında değiştiği, biber genotiplerinin ise; meyve ağırlıkları 2,85-97,71 g, meyve eti kalınlıkları 1,24-5,44 mm ve meyve uzunlukları ise genotiplere bağlı olarak 3,31-21,65 cm asında değiştiği tespit edilmiştir. Ayrıca yapılan küme analizi sonucu; 46 dometes genotiplerin 2 ana 5 alt grup, biber genotiplerinin ise 2 ana 6 alt grup oluşturduğu görülmüştür. Yapılan değerlendirmeler sonucunda toplanan 3 domates genotipinin ıslah materyali olarak dikkatte değer olduğu görülmüştür. Bu proje; Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından yürütülen “Sebze Genetik Kaynakları Araştırma Projesi” nin alt projesi olarak yürütülmüştür. Anahtar Kelimeler: Genetik Kaynak, Toplama, Domates(Lycopersicon esculentum), Biber(Capsicum annuum), Karakterizasyon

Proje No TAGEM/TBAD/14/A01/P01/009 Proje Adı Bazı Tıbbi Ve Aromatik Bitki Türlerinin Agromorfometrik Özellikleri Ve Muhafazası Projeyi Yürüten Kuruluş Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Proje Lideri Zir. Yük. Müh. Çiğdem BOZDEMİR Proje Yürütücüleri Dr. Reyhan BAHTİYARCA BAĞDAT Gıda Müh. Nurettin ÇİNKAYA Dr. Kürşad ÖZBEK Zir Müh. Rukiye Murat DURAN Dr. Canan YAĞCI TÜZÜN Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2015 / 31.12.2017 Projenin Yıllara Göre 2014:5000 2015:6000 2016:7000 2017: 4000- Bütçesi (¨¨) Proje Özeti: Türkiye dünyanın sayılı biyolojik çeşitliliğine sahip ülkelerinden birisi olmasına karşın, birçok türün muhafazasına gelişmiş birçok ülkeden çok daha sonra başlanmıştır. Bu türleri de daha çok buğday, arpa, baklagiller vb. ekonomik öneme sahip olanlar oluşturmuştur. Türkiye Damarlı Bitkiler Listesi‘nde 167 familya, 1320 cinse ait toplam tür ve tür altı takson sayısı 11466 olarak verilmiştir. Bunlardan 3649 takson endemik, endemizm oranı %31.82’dir. 171 yabancı takson ve 70 tarım taksonu ile birlikte toplam takson sayısı 11707’dir (Güner vd., 2012). Birçok bitkinin de gen merkezi olan bu floranın 1/3’ünü aromatik bitkiler oluşturmakta olup, Türkiye’nin tıbbi ve aromatik bitki tür sayısı 500’dür (Temel vd, 2018) . Geniş bir kullanım alanına ve ekonomik potansiyele sahip tıbbi ve aromatik genetik kaynaklarının sadece cüzi bir kısmının kültürü yapılmakta; geriye kalan büyük bir kısmı ise ya kontrolsüzce doğadan toplanarak veya tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de etkili olan küresel ısınma nedeniyle nesilleri tükenme tehlikesiyle karşı karşıya gelmektedir.Ülkemizde çeşitli vakıflar, özel sektör, üniversite ve Araştırma Enstitülerinin bünyelerinde kurulmuş botanik ve koleksiyon bahçeleri bulunmakla birlikte bunların sayısı ve içerdikleri tür sayısı gelişmiş ülkelere kıyasla oldukça sınırlıdır. Proje 2014 yılında başlamış; Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü (TARM) koleksiyon bahçesindeki tıbbi ve aromatik bitkilere ilaveten, Merkez Efendi Tıp Derneği ve Kütahya Belediyesi Hekim Sinan Tıbbi Bitkiler Araştırma Merkezi’nden, Ulusal Gen Bankalarımızdan ve toplamalardan temin edilen tıbbi ve aromatik bitki türleri kullanılmıştır. Bu çalışma 2015-2017 yılları arasında üç yıl boyunca Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünün Ankara merkezdeki araştırma arazisinde yürütülmüştür. 56 çok yıllık, 14 tane tek yıllık bitkide bitki boyu (cm), çiçeklenme süresi (gün), ilk çiçek tomurcuğu oluşum zamanı (tarih), %50 çiçek tomurcuğu oluşum zamanı (tarih), İlk ve % 50 çiçeklenme zamanı (tarih), ilk tohum bağlama zamanı(tarih), % 50 tohum bağlama zamanı (tarih), ilk hasat zamanı (tarih) gibi fenotipik ve kantitatif agro-morfolojik gözlemler alınmış, tür ve alt türlere ait herbaryum ve tohum örnekleri oluşturulmuştur. Doğal zenginliklerimizin sürekliliği ve gelecekteki araştırmalar için gen kaynaklarının korunması (in-situ ve ex-situ) önemlidir. Söz konusu proje ile çok sayıda fenolojik ve kantitatif agro-morfolojik açılardan karakterize edilmiş tıbbi ve aromatik bitki tohum ve herbaryumunun Ulusal Gen Bankalarımızda bu konuda yapılacak araştırmalara yardımcı olması bakımından ex-situ muhafazası amaçlanmıştır. Anahtar Kelimeler Fenolojik ve kantitatif agro-morfolojik gözlemler, tıbbi ve aromatik bitkiler, herbaryum, gen bankası, ex-situ muhafaza.

Proje No TAGEM/TBAD/14/A01/P01/005 Proje Adı Geçit Bölgesi Sebze Genetik Kaynakları Projeyi Yürüten Kuruluş Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü- ESKİŞEHİR Projeyi Destekleyen Kuruluşlar TAGEM Proje Lideri Nejla ALICI (ÇALIŞKAN)

Proje Yürütücüleri İsmail KARA Seda DOĞAN Dr. Sali FİDAN Şule SARIÇAM Lerzan Gül AYKAS A. Taner KILINÇ Nurten LÖKOĞLU Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2014-31.12.2018 Raporun Ait Olduğu Dönem 01.01.2014-31.12.2018 Projenin Yıllara Göre Bütçesi 2014: 25.000; 2015: 35.000; 2016: 40.000; 2017: (¨¨) 42.000; 2018: 44.000 Proje Özeti: Bu çalışmada Geçit Bölgesinde yer alan Afyonkarahisar, Uşak, Denizli, Eskişehir, Kütahya ve Bilecik illerinde yetiştiriciliği yapılan yerel sebze tohum örneklerinin toplanması ve ETAE Gen Bankasında ex situ olarak uzun süreli muhafazası amaçlanmıştır. Proje kapsamında, 2014 yılında Kütahya’nın Hisarcık, Sabuncupınar, Afyonkarahisar’ın İhsaniye ilçe ve köylerinde 125 adet sebze ve 5 adet mısır tohumu örneği, 2015 yılında Afyonkarahisar’ın merkeze bağlı köyleri ile Çay, Bolvadin, Şuhut ilçelerinin köylerinde 184 adet tohum örneği toplanmıştır. Yeterli miktarda tohum bulunan örneklerden 174 adet ETAE Gen Bankasına, 11 adet Ankara Gen Bankasına gönderilmiştir. 2016 yılında toplama çalışması yapılamamıştır. 2014 ve 2015 yıllarında toplanan örneklerin tohum çoğaltma ve karakterizasyon çalışmaları gerçekleştirilmiştir. 2017 yılında Afyonkarahisar’ın Dazkırı, Uşak’ın Banaz ve Sivaslı, Denizli’nin Acıpayam, Çameli, Çal, Tavas ve Beyağaç ilçe ve köylerinden 225 adet tohum örneği toplanmıştır. 2018 yılında daha önceki yıllarda toplanan tohumlar arasından seçilen tohumların karakterizasyon çalışması yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Sebze Genetik Kaynakları, toplama çalışması

SEBZECİLİK VE SÜS BİTKİLERİ ARAŞTIRMALARI PROJE DEĞERLENDİRME TOPLANTISI

PROJE ÖZETLERİ 03-07 ŞUBAT 2020 ANTALYA

SEBZECİLİK VE SÜS BİTKİLERİ GURUBU PROJE DEĞERLENDİRME TOPLANTISI KATILIMCI LİSTESİ 03-07 ŞUBAT 2020

ADI SOYADI KURUMU 1. Gökhan KIZILCI Daire BaĢkanı, TAGEM 2. Dr. Evran DOĞAN Koordinatör, TAGEM 3. Deniz ALTUN Mühendis, TAGEM 4. Prof. Dr. Nedim MUTLU Akdeniz Üniversitesi 5. Prof. Dr. Naci ONUS Akdeniz Üniversitesi 6. Prof. Dr. Ruhsar YANMAZ Ankara Üniversitesi 7. Prof. Dr. Soner KAZAZ Ankara Üniversitesi 8. Doç.Dr. Ġlknur SOLMAZ Çukurova Üniversitesi 9. Dr. Öğr.Üy. Bekir Bülent ARPACI Kilis Üniversitesi 10. Dr. Öğr.Gör. Ali Fuat GÖKÇE Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi 11. Doç. Dr. Neslihan GÖKÇE Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi 12. Prof. Dr. Füsun ÇELĠKEL Ondokuzmayıs Üniversitesi 13. Prof. Dr. Ali Ramazan ALAN Pamukkale Üniversitesi 14. Prof. Dr. ġevket ALP Yüzüncüyıl Üniversitesi 15. Doç. Dr. Davut KELEġ (Müdür) Alata BKAE-MERSĠN 16. Dr. AyĢen ULUN Alata BKAE-MERSĠN 17. Veysel ARAS Alata BKAE-MERSĠN 18. Dr. Çetin NACAR Alata BKAE-MERSĠN 19. Dr. Atilla ATA Alata BKAE-MERSĠN 20. Duygu ARGÜN Alata BKAE-MERSĠN 21. Mine BULUT Alata BKAE-MERSĠN 22. Dr. Nihal DENLĠ Alata BKAE-MERSĠN 23. Mevlüde TATAR Alata BKAE-MERSĠN 24. Derya KARACA EROĞLU Alata BKAE-MERSĠN 25. M.Murat HOCAGĠL Alata BKAE-MERSĠN 26. Dr. H. Aycan ALP Alata BKAE-MERSĠN 27. Halil YAġAR Alata BKAE-MERSĠN 28. Dr. Gülay BEġĠRLĠ Atatürk Bahçe Kültürleri MAE-YALOVA 29. Dr. Ġbrahim SÖNMEZ Atatürk Bahçe Kültürleri MAE-YALOVA 30. Dr. Oğuz GÜNDÜZ Atatürk Bahçe Kültürleri MAE-YALOVA 31. Dr. Kutay CoĢkun YILDIRIM Atatürk Bahçe Kültürleri MAE-YALOVA 32. Dr. Fatih GÜLBAĞ Atatürk Bahçe Kültürleri MAE-YALOVA 33. Dr. Serdar ERKEN Atatürk Bahçe Kültürleri MAE-YALOVA 34. Erdal KAYA Atatürk Bahçe Kültürleri MAE-YALOVA 35. Ertürk ĠNCE Atatürk Bahçe Kültürleri MAE-YALOVA 36. ġafak SEKMEN Atatürk Bahçe Kültürleri MAE-YALOVA 37. Burak ASLANSOY Atatürk Bahçe Kültürleri MAE-YALOVA 38. Dr. Abdullah ÜNLÜ (Müdür) Batı Akdeniz Tarımsal A.E-ANTALYA 39. Mine ÜNLÜ Batı Akdeniz Tarımsal A.E-ANTALYA 40. Ġbrahim ÇELĠK Batı Akdeniz Tarımsal A.E-ANTALYA 41. Dr. Volkan GÖZEN Batı Akdeniz Tarımsal A.E-ANTALYA 42. Dr. Filiz BOYACI Batı Akdeniz Tarımsal A.E-ANTALYA 43. Dr. Ramazan ÖZALP Batı Akdeniz Tarımsal A.E-ANTALYA 44. Dr. Fatih ERDOĞAN Batı Akdeniz Tarımsal A.E-ANTALYA 45. Dr. Rana KURUM Batı Akdeniz Tarımsal A.E-ANTALYA 46. AyĢe Serpil KAYA Batı Akdeniz Tarımsal A.E-ANTALYA 47. M. Uğur KAHRAMAN Batı Akdeniz Tarımsal A.E-ANTALYA 48. Tuba KAHRAMAN Batı Akdeniz Tarımsal A.E-ANTALYA 49. Meral ASLAY Bahçe Kültürleri A.E.-ERZĠNCAN 50. Recep KORKUT Bahçe Kültürleri A.E.-ERZĠNCAN 51. Oktay Turgay ALTUN Bahçe Kültürleri A.E.-ERZĠNCAN 52. Dr. AyĢe KAHRAMAN Ege Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü-ĠZMĠR 53. Dr. Seyfullah BĠNBĠR Ege Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü-ĠZMĠR 54. Dr. Gülden HASPOLAT Ege Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü-ĠZMĠR 55. Ümran ġENEL Ege Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü-ĠZMĠR 56. Kerim KARATAġ Doğu Akdeniz Geçit KuĢağı T.A.E. K.MARAġ 57. Cihan FIRAT Doğu Akdeniz Geçit KuĢağı T.A.E. K.MARAġ 58. A.Yasin DALKILIÇ Doğu Akdeniz Geçit KuĢağı T.A.E. K.MARAġ 59. Dr. Mahmut BAYRAM GAP Tarımsal A.E.-ġANLIURFA 60. Erdal KÜÇÜK GAP Tarımsal A.E.-ġANLIURFA 61. ġükran ATEġ GAP Uluslararası T.A.E.M-DĠYARBAKIR 62. Yusuf ÖCAL GAP Uluslararası T.A.E.M-DĠYARBAKIR 63. Dr. Sali FĠDAN Geçit KuĢağı Tarımsal A.E-ESKĠġEHĠR 64. Dr. Nurten LÖKOĞLU Geçit KuĢağı Tarımsal A.E-ESKĠġEHĠR 65. ġule KÖKPINAR Geçit KuĢağı Tarımsal A.E-ESKĠġEHĠR 66. Süleyman OKġĠT Geçit KuĢağı Tarımsal A.E-ESKĠġEHĠR 67. Hayati KAR Karadeniz Tarımsal A.E-SAMSUN 68. Nur KOBAL BEKAR Karadeniz Tarımsal A.E-SAMSUN 69. Ömer SARI Karadeniz Tarımsal A.E-SAMSUN 70. Mehmet Ġbrahim YILMAZ Trakya Tarımsal A.E-EDĠRNE 71. Ahu KARADAĞ Orta Karadeniz GKTAEM-TOKAT 72. Ebubekir PAġAZADE Orta Karadeniz GKTAEM-TOKAT 73. Mehmet YILMAZ Mısır AraĢtırma Enstitüsü-SAKARYA 74. Dr. Yaprak KANTOĞLU Türkiye Atom Enerjisi Kurumu 75. Temsilci TTSM 76. Temsilci BÜGEM 77. Temsilci TĠGEM 78. Temsilci TURK-TOB 79. Nihal BOYRAZ TÜSĠAB (Tohum Üretim ve San. Alt Bir.) 80. Temsilci BĠSAB (Bitki Islahçıları Alt Bir.) 81. Temsilci TYAB (Tohum YetiĢtiricileri Alt Bir.) 82. Temsilci Fide-Birlik (Fide YetiĢtiricileri Alt Birliği) 83. Temsilci SÜS-BĠR (Süs Bitkileri YetiĢ.Alt Bir.) 84. Özlem ÇETĠNER Altın Tohum 85. Nazife KEMĠKLER MTN tohum 86. Ġlkay DĠNÇ MTN tohum 87. Hüsnü EKĠZ NADĠDE Tarım 88. ġefika ÖZCAN Ziya Organik 89. Temsilci ABROBEST_ADROSSAN 90. Ferzad Nafouzi Erkan Tarım Ürünleri 91. Dr.Sinan ZENGĠN ANTALYA TARIM 92. Temsilci Metgen Tohumculuk 93. Temsilci Yüksel Tohum 94. Temsilci Altınekin Tohumculuk 95. Burçin CINGAY ANG Vakfı-Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi

SEBZECĠLĠK VE SÜS BĠTKĠLERĠ GRUBU 2020 PROJE DEĞERLENDĠRME TOPLANTISI PROJE SUNUM PROGRAMI

Proje Sayısı Sebzeler Süs Bitkileri Toplam Sonuç Proje 11 1 12 Yeni Teklif Proje 5 5 10 Devam Eden Proje 38 23 61 Bilgi Amaçlı Diğer Projeler 12 4 16 TOPLAM 66 33 99 Proje Sunum Süresi; Sonuç projeler için 30 dk Yeni teklif projeler için 40 dk Devam eden projeler için 10 dk Bilgi amaçlı diğer projeler için 5 dk

03 ġUBAT 2020 – PAZARTESĠ

09.30–12.30 GENEL AÇILIġ

12.30–14.00 ARA-ÖĞLE YEMEĞĠ Grup AçılıĢı ve Divan OluĢturulması 14.00-14.10 Dr. Evran DOĞAN Grup Koordinatörü No Saat Proje Proje BaĢlığı Sayfa Yürütücüsü SONUÇLANAN PROJELER Sebzelerde Anaç Islahı S1 14.10-14.40 Atilla ATA Alt Proje: Domates F1 Anaç ÇeĢit Islahı (Sonuç 3 Raporu) Domateste Fusarium oxysporum f.sp. radicis S2 14.40-15.10 Mine BULUT lycopersici’ye Dayanıklı Hatların Geliştirilmesi 4 (Sonuç Raporu) Domates Islahı Programları için Nitelikli Genitörlerin S3 15.10-15.40 Ġbrahim ÇELĠK (yarıyol materyali) GeliĢtirilmesi ve Tohum 5 Teknolojisi Projesi (Sonuç Raporu) 15.40-16.00 ARA-ÇAY KAHVE MOLASI Türler Arası Melezleme Ġle Biberde (Capsicum Dr. Nihal annuum) Genetik Tabanın GeniĢletilmesi ve S4 16.00-16.30 6 DENLĠ Androgenesisin Kalıtımının Belirlenmesi (Sonuç Raporu) Biber Islahı Programları için Nitelikli Genitörlerin Dr. Ramazan S5 16.30-17.00 (yarıyol materyali) GeliĢtirilmesi ve Tohum 7 ÖZALP Teknolojisi Projesi (Sonuç Raporu) Açıkta YetiĢtiriciliğe Uygun F1 Hibrit Biber S6 17.00-17.30 Hayati KAR 8 ÇeĢitlerinin GeliĢtirilmesi (Sonuç Raporu) I

04 ġUBAT 2020 – SALI

SONUÇLANAN PROJELER Patlıcanda Solanum melongena×Solanum torvum Melez Popülasyonlarının OluĢturulma Olanaklarının S7 09.00-09.30 Atilla ATA AraĢtırılması ve Patlıcan Anaçlarında Androgenesis 9 Yoluyla Dihaplodizasyon (Doktora Tezi) (Sonuç Raporu) Patlıcan Islahı Programları Ġçin Nitelikli Genitörlerin Dr. H.Filiz S8 09.30-10.00 (Yarıyol Materyali) GeliĢtirilmesi Ve Tohum 10 BOYACI Teknolojisi Projesi-I (Sonuç Raporu) Hıyar Islahı Programları Ġçin Nitelikli Genitörlerin Dr.Volkan S9 10.00-10.30 (yarı yol materyali) GeliĢtirilmesi ve Tohum 11 GÖZEN Teknolojisi Projesi (Sonuç Raporu)

10.30-11.00 ARA- ÇAY KAHVE MOLASI Kavun Islahı Programları Ġçin Nitelikli Genitörlerin S10 11.00-11.30 Mine ÜNLÜ (Yarıyol Materyali) GeliĢtirilmesi ve Tohum 12 Teknolojisi Projesi (Sonuç Raporu) Lahana Islahı Programları Ġçin Nitelikli Genitörlerin S11 11.30-12.00 Hayati KAR GeliĢtirilmesi Ve Tohum Teknolojisi Projesi (Sonuç 13 Raporu)

12.00-14.00 ARA-ÖĞLE YEMEĞĠ

YENĠ TEKLĠF PROJELER Bazı Domates Hatlarının Uzun Süreli Su Baskınlarına Y1 14.00-14.40 Mine BULUT 15 KarĢı Tolerans Düzeylerinin Belirlenmesi Islah Programında Kullanılabilecek Tuzluluk Stresine Recep Y2 14.40-15.20 Toleransı Yüksek Bazı Yerel Biber Genotiplerin 16 KORKUT Belirlenmesi ġanlıurfa Biberinin Seleksiyon Yoluyla Islahı ve Y3 15.20-16.00 Erdal KÜÇÜK 17 Makinalı Hasada Uygun Saf Hatların Belirlenmesi

16.00-16.30 ARA- ÇAY KAHVE MOLASI Diyarbakır Yerel Biber Popülasyonlarının Toplanması, Y4 16.30-17.10 ġükran ATEġ 18 Tanımlanması ve Seleksiyon Yoluyla Islahı Güneydoğu Anadolu Bölgesinde YetiĢtirilen Kavun Y5 17.10-17.50 Yusuf ÖCAL Genotiplerinin Toplanması, Tanımlanması ve 19 Seleksiyon Yoluyla Islah

05 ġUBAT 2020 ÇARġAMBA

SONUÇLANAN ve YENĠ TEKLĠF PROJELER Doğu Akdeniz Bölgesinde YayılıĢ Gösteren Doğal Dr. AyĢen S12 09.30-10.00 Orkide Türlerinin Süs Bitkisi Olma Potansiyellerinin 74 ULUN Belirlenmesi (Sonuç Raporu) Burak Türkiye’de Ortanca YetiĢtiriciliğinin GeliĢtirilmesi ve Y6 10.00-10.40 76 ASLANSOY ÇeĢit Islahı 10.40-11.00 ARA- ÇAY KAHVE MOLASI Ege, Akdeniz ve Marmara Bölgesinde YayılıĢ Gösteren Deniz Lavantası (Limonium MĠLL.) Türlerinin Y7 11.00-11.40 ġafak SEKMEN 77 Seleksiyon Yoluyla Islahı ve Ümitvar Genotiplerin In vitro Çoğaltımı. Bougaivilleae glabra Anacı Üzerine Farklı Begonvil Y8 11.40-12.20 Halil YAġAR 78 ÇeĢitlerinin AĢı Performanslarının Belirlenmesi

12.20-14.30 ARA-ÖĞLE YEMEĞĠ Kesme Gül YetiĢtiriciliğinde (Rosa x hybrita L.) Farklı Muhafaza Uygulamalarının Çiçeklerin Depolama Y9 14.30-15.10 Ertürk ĠNCE 79 Süresine ve Vazo Ömrüne Olan Etkilerinin Belirlenmesi (Doktora Projesi) Yerli Kesme Çiçek Gerbera ÇeĢitlerinin GeliĢtirilmesi Hüsamettin Y10 15.10-15.50 Alt Proje: Ümitvar Hibritlerin In vitro Üretim 80 Aycan ALP Olanaklarının AraĢtırılması DEVAM EDEN PROJELER Dr. Serdar Yeni Gül ÇeĢitlerinin GeliĢtirilmesi D1 15.50-16.00 82 ERKEN Alt Proje:Kesme Gül ÇeĢitlerinin GeliĢtirilmesi II

16.00-16.30 ARA- ÇAY KAHVE MOLASI

Proje:Yeni Gül ÇeĢitlerinin GeliĢtirilmesi Dr. Fatih D2 16.30-16.40 Alt Proje: Melezleme Yoluyla DıĢ Mekan Yeni Gül 83 GÜLBAĞ ÇeĢitlerinin GeliĢtirilmesi II Melezleme Yoluyla Elde Edilen Ümitvar Karanfil AyĢe Serpil D3 16.40-16.50 Genotiplerinin Ticari Performansları ve Çoğaltım 84 KAYA Potansiyellerinin Belirlenmesi Dr. Özgül Sardunyada Gen Havuzu OluĢturulması ve Klon D4 16.50-17.00 85 KARAGÜZEL Seleksiyonu ile ÇeĢit GeliĢtirilmesi Mehmet Uğur Kesme Çiçek ve Ġç Mekan KalanĢo (Kalanchoe D5 17.00-17.10 86 KAHRAMAN blossfeldiana) ÇeĢitlerinin GeliĢtirilmesi Ege Bölgesi Süs Bitkileri ÇeĢit GeliĢtirme Projesi. Dr. Gülden D6 17.10-17.20 Kasımpatı’da Mutasyon Islahı Yöntemiyle ÇeĢit 87 HASPOLAT GeliĢtirme Kasımpatı Mutasyon Islahında In Vitro ÇalıĢmalar D7 17.20-17.30 Ümran ġENEL 88 (Doktora Projesi)

III

Allı Gelin (Hesperis isatidea (Boiss.) D.A. German & D8 17.30-17.40 Meral ASLAY Al-Shehbaz) Bitkisinin ÇeĢit Islahı ve Süs Bitkileri 89 Sektörüne Kazandırılması II Hüsamettin D9 17.40-17.50 Yerli Kesme Çiçek Gerbera ÇeĢitlerinin GeliĢtirilmesi 90 Aycan ALP Türkiye Fritillaria L.(Terslale) Türlerinde ÇeĢit D10 17.50-18.00 Meral ASLAY 91 GeliĢtirme ve Yeni ÇeĢitlerin Sektöre Kazandırılması D11 18.00-18.10 Ömer SARI Lale Islahı AraĢtırmaları 92

06 ġUBAT 2020 PERġEMBE

DEVAM EDEN PROJELER Türkiye Florasında Mevcut ġakayık (Paeonia spp.) D12 09.30-09.40 Erdal KAYA Türlerinin Tespiti Islahı ve YetiĢtirme Tekniklerinin 93 Belirlenmesi -IV Türkiye Florasında Mevcut HoĢ Kokulu Süs Soğanı D13 09.40-09.50 Erdal KAYA (Allium spp.) Türlerinin Islahı ve Ġlgili Sektörlere 94 Kazandırılması Türkiye Florasında Mevcut HoĢ Kokulu MüĢkürüm D14 09.50-10.00 Suna BAġER (Muscari spp.) Türlerinin Islahı ve Ġlgili Sektörlere 95 Kazandırılması Türkiye Florasında Mevcut Bazı Endemik ve Hüsamettin Ekonomik Potansiyele Sahip Siklamen Türlerinin D15 10.00-10.10 96 Aycan ALP Yumrularında Somatik Embriyogenesis ve Sentetik Tohum Üretimi (Doktora Projesi) Mustafa Murat Süs Bitkileri Olarak Kullanılabilecek Turunçgil Melez D16 10.10-10.20 97 HOCAGĠL ve Mutantlarının GeliĢtirilmesi (I. AĢama) Süs Bitkisi Olarak Kullanılan Kamkat’ın (Fortunella Mustafa Murat D17 10.20-10.30 margarita) Mutasyon Islahı Yoluyla GeliĢtirilmesi (II. 98 HOCAGĠL AĢama)

D18 10.30-11.00 ARA- ÇAY KAHVE MOLASI ġimĢir (Buxus sempervirens L. ve Buxus balerica 11.00-11.10 Ömer SARI 99 Lam.) Seleksiyonu ve Çoğaltılması Pelemir (Cephalaria Schrad. ex Roem. & Schult.) Mehmet D19 11.10-11.20 türlerine ait tohum partilerinin çimlenme ve fide 100 YILMAZ özelliklerinin belirlenmesi Doğu Anadolu Bölgesinde Süs Bitkisi Özelliği TaĢıyan Oktay Turgay D20 11.20-11.30 Bazı Endemik Çöven (Gypsophila sp.) Türlerinin 101 ALTUN Kültüre Alınması Dr. Gülden Süs Bitkileri Genetik Kaynaklar AraĢtırma Projesi B1 11.30-11.40 107 HASPOLAT (Bilgi) KahramanmaraĢ Florasında Bulunan Salep Orkideleri Dr. Mehmet Popülasyon Büyüklüklerinin Tespiti, Koruma YaklaĢımı B2 11.40-11.50 108 Fatih YILMAZ Önerileri ve Taksonların Bitki Besin Maddesi Kapsamlarının Belirlenmesi (Bilgi) Karanfil F1 Populasyonunda Fusarium oxysporum f.sp. AyĢe Serpil dianthi 'nin 2 Nolu Irkına Dayanıklılığın QTL B3 11.50-12.00 109 KAYA Haritalaması ve Dayanımı Yüksek Yerli ÇeĢitlerin GeliĢtirilmesi (Bilgi) Türkiye’de Doğal YayılıĢ Gösteren Bazı Pelemir (Cephalaria Schrad. ex Roem. & Schult.) , Adaçayı Burçin B4 12.00-12.10 (Salvia L.) ve Karanfil (Dianthus L.) Taksonlarının DıĢ 110 ÇINGAY Mekân Süs Bitkisi Olarak Kullanımlarına Yönelik ÇeĢit GeliĢtirme ÇalıĢmaları (Bilgi)

Dr. Ayhan Bazı Doğal Türlerin Süs Bitkileri Potansiyellerinin D21 102 2020 AYDIN Belirlenmesi DıĢ mekan Kullanımına Yönelik Muscari (Palandöken) yılında Halil Ġbrahim ve Crocus (Spil) ÇeĢit Adaylarında Zorlama (Forcing) D22 104 baĢlayan TUZLACI Uygulamalarının Çiçeklenme Zamanı ve Kalitesine Etkisi projeler Dr. AyĢen D23 Bazı Orkide Türlerinin Üretimi ve Optimizasyonu-ll 105 ULUN

12.10-14.00 ARA- ÖĞLE YEMEĞĠ Dr. Gülay KıĢlık Sebze YetiĢtiriciliğinde Hat ve/veya ÇeĢit B5 14.00-14.20 60 BEġĠRLĠ GeliĢtirme (Bilgi) Domates Islahı Programları için Nitelikli Hat ve ÇeĢit D24 14.20-14.30 Ġbrahim ÇELĠK 21 GeliĢtirilmesi-II Ege Bölgesi Sebze Islahı Programlarında D25 14.30-14.40 Sevgi MUTLU Değerlendirilmek Üzere Mevcut Gen Havuzunun 22 Korunması ve GeliĢtirilmesi-II Ege Bölgesi Sebze Islahı Programlarında Değerlendirilmek Üzere Mevcut Gen Havuzunun Dr. AyĢe Korunması Ve GeliĢtirilmesi D26 14.40-14.50 23 KAHRAMAN Alt Proje: Domates ve Biber Islah Materyallerinin Bazı Hastalıklara ve Nematoda Dayanımlarının Moleküler ĠĢaretleyiciler Kullanılarak Belirlenmesi-II Yüksek Sıcaklığa Toleransı BelirlenmiĢ Domates Dr. Mahmut D27 14.50-15.00 Hatlarının Güney Doğu Anadolu KoĢullarında Kuraklık 24 BAYRAM ve Tuzluluğa Toleransının Belirlenmesi Biberde Bemisia tabaci Genn. (Hemiptera: D28 15.00-15.10 Duygu ARGÜN Aleyrodidae)’ye Dayanıklılık Kaynakları ve 25 Dayanıklılığın Kalıtımı (Doktora Tezi) Sanayiye Yönelik GeliĢtirilen Karaisalı Biber Hatlarına D29 15.10-15.20 Duygu ARGÜN 26 Phytophthora Capsici’ Ye Dayanıklılığın Aktarılması D30 15.20-15.30 Cihan FIRAT TurĢu Sanayisine Uygun Tatlı Süs Biberi Islahı 27

15.30-16.00 ARA- ÇAY KAHVE MOLASI Kerim KahramanmaraĢ Kurutmalık Kırmızıbiber Islah D31 16.00-16.10 28 KARATAġ ÇalıĢmaları Abdullah Yasin Meyvenin Saptan Ayrılma Direnci DüĢük Kurutmalık D32 16.10-16.20 29 DALKILIÇ Biber Islahı Mevlüde D33 16.20-16.30 Gaziantep Biberinin Seleksiyon Yoluyla Islahı 30 TATAR Dr. Nihal Biberde (Capsicum spp.) Türler Arası Melezlemelerle D34 16.30-16.40 31 DENLĠ Genetik Tabanın GeniĢletilmesi-II Diyarbakır Yerel Patlıcan Popülasyonlarının D35 16.40-16.50 Edip ALAS 32 Toplanması, Tanımlanması ve Seleksiyon Yoluyla Islahı Hibrit Karpuz Tohum Üretiminde Farklı Anaçlar D36 16.50-17.00 Veysel ARAS Üzerine AĢılamanın Tohum Verim ve Kalitesine Etkileri 33 (Doktora Projesi) Dr. Rana Sebzelerde Anaç Islahı D37 17.00-17.10 34 KURUM Alt Proje: Hıyar Ġçin Anaç Islahı II VI

Dr. Göksel EVCĠ (Mehmet Trakya-Marmara Bölgesi Çerezlik Kabak Islah D38 17.10-17.20 36 Ġbrahim ÇalıĢmaları-II YILMAZ)

VII

07 ġUBAT 2020 – CUMA

DEVAM EDEN PROJELER Soğan YetiĢtiriciliğin GeliĢtirilmesi ġule D39 09.00-09.10 Alt Proje: EskiĢehir Ġli Soğan Populasyonundan Yeni 36 KÖKPINAR BaĢ Soğan Tip ve ÇeĢitlerinin GeliĢtirilmesi Nurten Havuç Gen Kaynaklarının Hibrit ÇeĢitlere D40 09.10-09.20 37 LÖKOĞLU DönüĢtürülme Potansiyelinin AraĢtırılması -II Marulda (Lactuca sativa var. Longifolia) Mutasyon ġule D41 09.20-09.30 Islahı Yöntemi Kullanılarak Besinsel Değeri ArttırılmıĢ 38 KÖKPINAR Hatların Elde Edilmesi (Doktora Projesi) Nur KOBAL Taze Fasülyede Nitelikli Hat ve ÇeĢitlerin D42 09.30-09.40 39 BEKAR GeliĢtirilmesi-II Dr. Ġbrahim BayrampaĢa Tipi Enginarın (Cynara scolymus L.) D43 09.40-09.50 40 SÖNMEZ Seleksiyonu Dr. Oğuz D44 09.50-10.00 Taze Bezelye (Pisum sativum L.) Islahı Programı-II 41 GÜNDÜZ Organik ve Konvansiyonel KoĢullarda YetiĢtirilmiĢ Dr. Kutay Biber (Capsicum annuum L.) ÇeĢitlerinde Tohum D45 10.00-10.10 CoĢkun 42 GeliĢimi Kurutma ve Depolamanın Tohum Kalitesine YILDIRIM Etkisi Dr. Gülay Bazı Sebze Türlerinin Organik Tohum Üretiminde D46 10.10-10.20 43 BEġĠRLĠ Verim Ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi-III Proje: Yerel Sebze Genetik Kaynaklarının Toplanması Dr.Fatih Muhafazası Karakterizasyonu ve Değerlendirilmesi B6 10.20-10.30 61 ERDOĞAN Alt Proje: Bazı Yerel Kavun Genotiplerinin Morfolojik ve Moleküler Karakterizasyonu (Bilgi) Sarı Çayakarına (Polyphagotarsonemus latus Banks) D47 Atalay KILINÇ 44 KarĢı Dayanıklı Biber Hatlarının GeliĢtirilmesi Dr. Ramazan Biber Islahı Programları Kapsamında Nitelikli Hat ve D48 45 2020 ÖZALP ÇeĢit GeliĢtirilmesi-II Açıkta YetiĢtiriciliğe Uygun F1 Hibrit Biber ÇeĢitlerinin D49 Yılında Hayati KAR 46 GeliĢtirilmesi-II

Dr. H. Filiz Patlıcan Islahı Programları Kapsamında Nitelikli Hat ve D50 BaĢlayan 47 BOYACI ÇeĢit GeliĢtirilmesi-II Projeler Patlıcan Islahı Programları Kapsamında Nitelikli Hat ve ÇeĢit GeliĢtirilmesi-II Dr. Aytül D51 Alt Proje: Patlıcan Gen Havuzunda Yer Alan 48 KĠTAPÇI Genotiplerin Bazı Morfolojik, Biyokimyasal ve Biyotik

Karakterler Bazında Markör Yöntemiyle Seleksiyonu

Patlıcan Islahı Programları Kapsamında Nitelikli Hat ve Dr. Esra ÇeĢit GeliĢtirilmesi-II D52 49 CEBECĠ Alt Proje: Patlıcanda Türlerarası Melezleme ile Tuz ve Kuraklık Streslerine Tolerant Hatların GeliĢtirilmesi

VIII

Sebze Genetik Kaynakları Kapsamında Toplanan Yerel Veysel Domates Genotiplerinde Moleküler ĠĢaretleyiciler D53 50 DÖNERALP Kullanılarak Bazı Hastalık ve Zararlılara Toleranslı Genlerin Taranması Domates Islahı Programları Kapsamında Nitelikli Hat ve ÇeĢit GeliĢtirilmesi-II D54 Serkan AYDIN 51 Alt Proje:Yerel Domates Genotipleri Kullanılarak Yeni Hat ve ÇeĢitlerin GeliĢtirilmesi 2020 Diyarbakır Yerel Patlıcan Genotiplerinin Yüksek D55 Edip ALAS Sıcaklık Stresine Dayanımlarının Belirlenmesi (Doktora 52 Yılında Projesi)

Dr. Volkan Hıyar Islahı Programları Kapsamında Nitelikli Hat ve D56 BaĢlayan 53 GÖZEN ÇeĢit GeliĢtirilmesi-II Projeler Sebzelerde Anaç Islahı Alt Proje: Hibrit Anaçların GeliĢtirilmesi Amacıyla C. Dr. Çetin D57 moschata ve C. maxima Genotiplerinin Toplanması, 54 NACAR SaflaĢtırılması, Morfolojik ve Moleküler Karakterizasyonlarının Yapılması-I Dr. Çetin Kabak Islahı Programları Kapsamında Nitelikli Hat ve D58 55 NACAR ÇeĢit GeliĢtirilmesi Kahramankazan Kavununa Fusarium Solgunluğuna D59 Mine ÜNLÜ 56 KarĢı Dayanıklılığın Kazandırılması Kavun Islahı Programları Kapsamında Nitelikli Hat ve D60 Mine ÜNLÜ 57 ÇeĢit GeliĢtirilmesi-II Lahana Islahı Programları için Nitelikli Hat ve ÇeĢit D61 Hayati KAR 58 GeliĢtirilmesi-II 10.30-11.00 ARA- ÇAY KAHVE MOLASI

DĠĞER PROJELER (BĠLGĠ AMAÇLI)

Hibrit Biber (Capsicum annuum L.) Islahında Biyolojik Ramazan Test ve Moleküler ĠĢaretleyici Yardımıyla Hat ve Aday B7 11.00-11.05 62 ÖZALP Hibritlerin GeliĢtirilmesi (Doktora Tez Projesi) Dr. H. Filiz Patlıcangil Ürünlerinin Fenotiplerinin, Genomlarının ve B8 11.05-11.10 63 BOYACI Genetik Kaynaklarının Bağlantılandırılması B9 11.10-11.15 Dr. Sali FĠDAN Çerezlik Kabak Islahı 64 PMR6 Kavununun RIL Populasyonunda Podosphera Dr. Abdullah xhanthii'nin 1, 2 ve 5 Nolu Irklarına Dayanıklılığın QTL B10 11.15-11.20 65 ÜNLÜ Haritalaması ve Dayanımı Yüksek Yerli ÇeĢitlerin GeliĢtirilmesi Bazı Sebze Türlerinde Endofitik Bakteri Ġçeren Tohum Dr. Kutay Üretimi ve Bu Tohumların Farklı Biyotik ve Abiyotik B11 11.20-11.25 CoĢkun 66 Stres Unsurlarına KarĢı Dayanıklılığının AraĢtırılması YILDIRIM (TÜBĠTAK 3501 Kariyer GeliĢtirme Programı)

Anter Kültürü ve Mikrospor Kültürü ile Mor Havuçta Doç. Dr. B12 11.25-11.30 Haploid ve Dihaploid Bitki Üretimi için Protokol 67 Mehtap YILDIZ GeliĢtirme Süleyman Orta Sakarya Havzasındaki Roka Genetik Kaynaklarının B13 11.30-11.35 68 OKġĠT Karakterizasyonu ve Tohum Yenilenmesi ÇalıĢmaları Mehmet Türkiye KuĢkonmaz (Asparagus spp.) Genotiplerinin B14 11.35-11.40 69 ġĠMġEK Toplanması, Muhafazası Ve Karakterizasyonu Soğan (Allium cepa L.) YetiĢtiriciliğinin GeliĢtirilmesi Dr. Gülay Yenilebilir Soğan (Allium cepa L.) Genetik B15 11.40-11.45 70 BEġĠRLĠ Kaynaklarının Toplanması, Karakterizasyonu ve Muhafaza AraĢtırma Projesi Türkiye ve KKTC’deki Enginar (Cynara spp.) Dr. Levent B16 11.45-11.50 Genotiplerinin Toplanması ve Morfolojik 71 KESKĠN Karakterizasyonlarının Belirlenmesi

11.50-12.30 KAPANIġ VE GENEL DEĞERLENDĠRME

SEBZECĠLĠK

SONUÇLANAN PROJELER (SONUÇ RAPORU)

SONUÇLANAN PROJELER (ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No TAGEM/BBAD/14/A09/P01/03 Sebzelerde Anaç Islahı Proje BaĢlığı Alt Proje: Domates F1 Anaç ÇeĢit Islahı Projenin Ġngilizce Tomato F1 Rootstock Variety Breeding BaĢlığı Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü KuruluĢ Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Atilla ATA Dr. Nihal DENLĠ, Duygu ARGÜN,Halil GÜR, Mine BULUT, Doç. Dr. Proje Yürütücüleri Davut KELEġ (DanıĢman), Doç. Dr. Hasan PINAR, Prof. Dr. Nedim MUTLU, Doç. Dr. Halit YETĠġĠR BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2014-2019 Projenin Toplam Bütçesi 80.000TL Proje Özeti: Domates Dünya‟da yaĢ sebzede en fazla üretilen sebze türüdür. Dolayısı ile hem insan beslenmesinde hem de içerdiği bileĢikler bakımından insan sağlığına olan olumlu etkisi uzun yıllardır bilinmektedir. Artan nüfus ile birlikte Dünyada olduğu gibi ülkemizde domates üretimi artmaya devam etmektedir. Bu artıĢa paralel olarak yetiĢtiriciler özellikle örtü altı yetiĢtiriciliğinde halen mevcut olan ve yeni ortaya çıkan abiyotik ve biyotik stres koĢulları ile mücadele etmektedirler. Bu stres koĢulları hem kaliteyi ve verimi düĢürmekte hem de girdileri artırmaktadır. Bunun önüne geçebilmek için ya tüm bu koĢullara dayanıklı çeĢit geliĢtirmek ya da yine aynı koĢullara dayanıklı anaç geliĢtirmek gerekmektedir. Birçok bitki türünde olduğu gibi domateste de anaç kullanımının yaygınlaĢması araĢtırıcıları stres koĢullarına tolerant veya dayanıklı aynı zamanda aĢılanan çeĢidi olumsuz etkilemeyen anaçları geliĢtirmeye yöneltmiĢtir. Bu çalıĢmada Domates anaç geliĢtirmek amacı ile 4 farklı domates genotipi ile Dört farklı domates anacı yalancı geri melezleme yapılarak bu geri melezlerde Moleküler Yardımlı Seleksiyon Yoluyla Fusarium oxysporum f. sp. radicis- lycopersici, Fusarium oxysporum f. sp. lycopersici, Kök ur nematodu, ve Verticillium dayanıklılık durumları belirlenmiĢtir. Dayanıklı bireyler kullanılarak yapılan melezlemelerden elde edilen hibrit bireylere TAYFUN F1 çeĢidi aĢılanmıĢ ve verim denemsi kurulmuĢtur. Deneme sonucunda aĢısız TAYFUN çeĢidinden daha yüksek verim değerlerine ulaĢan hibrit kombinasyonları belirlenmiĢtir. Anahtar Kelimeler: Domates, anaç, aĢılama

SONUÇLANAN PROJELER (ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No TAGEM/BBAD/16/A09/P01/02 Domateste Fusarium oxysporum f.sp. radicis lycopersici’ye Dayanıklı Proje BaĢlığı Hatların Geliştirilmesi Projenin Ġngilizce Development of resistance lines to Fusarium oxysporum f.sp. radicis BaĢlığı lycopersici Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü KuruluĢ Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Mine BULUT Duygu ARGÜN, Dr. Atilla ATA, Dr. Mustafa ÜNLÜ, Dr. Sevinç Proje Yürütücüleri TEKĠN, Dr. AyĢegül ÇOLAK ATEġ, Doç. Dr. Davut KELEġ, Doç. Dr. Hasan PINAR, Prof. Dr. Nedim MUTLU BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2016-31.12.2019 Projenin Toplam Bütçesi 35.000 TL Proje Özeti: Domates dünyada ve ülkemizde üretimi ve ticareti en fazla yapılan sebze türlerinden bir tanesidir. Domates yetiĢtiriciliğini sınırlandıran en önemli faktörler biyotik ve abiyotik streslerdir. Kök ve kök boğazı çürüklüğü etmeni Fusarium oxysporum f.sp. radicis lycopersici domateste önemli verim kayıplarına neden olmaktadır. Hastalık ile mücadelenin en etkili yolu hastalık etmenlerine karĢı dayanıklı çeĢit geliĢtirmektir. Dayanıklılık genine bağlı moleküler markörler yeni hat çeĢit geliĢtirme programlarında kullanılabilir. Bu projede ALATA Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitütü‟sü domates gen havuzunda bulunan diğer bazı hastalık ve zararlılara dayanıklı ebeveynlere Fusarium oxysporum f.sp. radicis lycopersici’ye dayanıklılık geninin aktarılması amaçlanmıĢtır. Bu amaçla Domates Lekeli Solgunluk Virüsü (TYLCV), Domates Lekeli Solgunluk Virüsü (TSWV) ve Fusarium oxysporum f.sp. radicis lycopersici‟ye dayanıklı 9 adet, Verticillium solgunluğuna, Fusarium oxysporum f.sp. lycopersici (FOL) ırk 1, ırk 2, kök-ur nematodlarına ve Fusarium oxysporum f.sp. radicis lycopersici‟ye dayanıklı 49 adet domates genotipi geliĢtirilmiĢtir.

Anahtar Kelimeler: Domates, Biyotik Stres, Fusarium oxysporum f.sp. radicis lycopersici, Dayanıklılık

SONUÇLANAN PROJELER (ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No TAGEM/BBAD/10/A09/P01/10 Domates Islahı Programları için Nitelikli Genitörlerin (yarıyol materyali) Proje BaĢlığı GeliĢtirilmesi ve Tohum Teknolojisi Projesi Projenin Ġngilizce “Improvement of Qualified Genitors for Tomato Breeding Programs and BaĢlığı Seed Technology Project” Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-ANTALYA KuruluĢ Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Ġbrahim ÇELĠK Dr. Aylin KABAġ, Dr. Akın TEPE, Serkan AYDIN, Dr. Abdullah Proje Yürütücüleri ÜNLÜ, Emine GÜMRÜKÇÜ, Nejla ÇELĠK, Bengi TOPKAYA BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2015-31.12.2019 Projenin Toplam Bütçesi 175.000 TL Proje Özeti: Bu proje kapsamında yürütülen domates ıslah çalıĢmaları ile örtüaltı yetiĢtiriciliğine uygun, yüksek verimli, biyotik ve abiyotik stres koĢullarına dayanıklı hat ve hibrit çeĢit geliĢtirmek amaçlanmıĢtır. 2015 ilkbahar döneminde baĢlayan projede pek çok çeĢit adaylarıyla verim denemeleri kurulmuĢtur. Denemelerde iri tipte ve çeri-kokteyl-armudi tipte çeĢit adayları ile piyasada bilinen kontrol çeĢitler yer almıĢtır. ÇeĢit adaylarının verim, meyve ve bitki özellikleri bakımından gözlemleri yapılmıĢ, kontrol çeĢitlerle benzerlikleri ve farklılıkları tespit edilmiĢtir. Verim ve kalite yönünden üstün olan çeĢit adayları denenmek amacıyla ayrılmıĢtır. Yıllar bazında verim denemeleri kurulmuĢ ve öne çıkan hibrit adayları belirlenmiĢ ve öne çıkan aday hibritler Antalya Kumluca bölgesinde çiftçi seralarında denemeye alınmıĢtır. “ĠPEKCE” ismi ile üretim izni alınan domates çeĢidi Alanya‟nın Toslak bölgesinde çiftçi seralarında denemeye alınmıĢtır. Böylelikle çeĢitin farklı lokasyonlardaki performansları belirlenmiĢtir. Tüm değerlendirmelerin ıĢığında belirlenen; kokteyl tipinde, Kök ve Kök Boğazı Çürüklüğü (Fusarium oxysporum f.sp. radicis lycopersici =FORL)‟ne dayanıklı olan aday çeĢidimizin “ĠPEKCE” isimli ile tescili yapılmıĢtır. Bu proje kapsamında; gen havuzundaki domates hatlarının moleküler iĢaretleyiciler kullanılarak Domates Sarı Yaprak Kıvırcıklık Virüsü (Tomato Yellow Leaf Curl Virus=TYLCV), Domates Lekeli Solgunluk Virüsü (Tomato Spotted Wilt Virus = TSWV), Kök ve Kök Boğazı Çürüklüğü (Fusarium oxysporum f.sp. radicis lycopersici =FORL) ve nematoda (Meloidogyne incognita) karĢı testlemeleri devam etmiĢtir. Moleküler testlemelerde dayanıklı bulunan hatlar, FORL ve TSWV‟ye karĢı ayrıca klasik olarak da testlenmiĢtir. Moleküler testlemeler ile klasik testlemelerin sonuçları birarada değerlendirilmiĢtir. Bakteriyel solgunluk hastalığına Clavibacter michiganensis subsp.michiganensis‟a karĢı yeni dayanıklılık kaynaklarının araĢtırılması ve ıslahta etkin kullanımı önemlidir. Bu amaçla 55 genotip TGRC‟den, 27 genotip ise BATEM gen havuzundan olmak üzere toplam 82 genotipin hastalığa reaksiyonu araĢtırılmıĢtır. Her genotipten 10 bitki olmak üzere toplam 820 adet fideye inokülasyon yapılmıĢtır. Dayanım durumları tespit edilen farklı yabani genotipler çeĢit geliĢtirme çalıĢmalarında kullanılmak üzere domates ıslah programına dahil edilmiĢtir. SaflaĢtırma: Enstitü gen havuzunda yer alan pek çok hatta tohum yenilemesi morfolojik gözlemler yapılmıĢtır. Tohum üretimi: 2016 Yılında STK kaydı gerçekleĢtirilen “Ġpekce” çeĢidinde denemeler için tohum üretimi yapılmaktadır. Tanıtım ve yayım çalıĢmaları: “Ġpekce” domates çeĢidinin tanıtımı için, Antalya BATEM ve Ġl TOM iĢ birliği ile farklı bölgelerde sahil ve yayla bölgeleri çiftçi seralarında demonstrasyon çalıĢması sürdürülmüĢtür. Proje sonucunda bir çeĢit tescil ettirilmiĢ ve hastalıklara dayanıklı pek hat tespit edilmiĢtir Anahtar Kelimeler: Solanum lycopersicum L., ıslah, hibrit, dayanıklılık, hat

SONUÇLANAN PROJELER (ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No TAGEM/BBAD/12/A09/P01/01 Türler Arası Melezleme Ġle Biberde (Capsicum annuum) Genetik Proje BaĢlığı Tabanın GeniĢletilmesi ve Androgenesisin Kalıtımının Belirlenmesi Expansion of Genetic Basis Via Interspecies Crossing of Pepper Projenin Ġngilizce (Capsicum annuum) and Determination The Inheritance of BaĢlığı Androgenesis Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü KuruluĢ Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Dr. Nihal DENLĠ DanıĢmanlar: Prof. Dr. Saadet BÜYÜKALACA, Doç. Dr. Hatıra Proje Yürütücüleri TAġKIN, Prof. Dr. Sinan ETĠ; II. DanıĢman: Doç. Dr. Davut KELEġ BaĢlama- BitiĢ 2013-2019 Tarihleri Projenin Toplam 30 000 TL Bütçesi Proje Özeti: Bu projede, C. annuum (253A ve Ġnan3363) ve C. chinense (PI 159236) arasında yapılan melezlemelerle mevcut genetik tabanın geniĢletilmesi ve androgenesis özelliğinin kalıtımının belirlenmesi hedeflenmiĢtir. Deneme süresince, toplam 54 morfolojik özellik değerlendirilmiĢ ve ilk üç eigen değerine göre, 253A x PI 159236 melezlerinden oluĢturulan F2 popülasyonunda toplam varyans %56 ve ortalama benzerlik katsayısı r=0.99, Ġnan3363 x PI 159236 melezlerinden oluĢturulan F2 popülasyonunda ise toplam varyans %87 ve ortalama benzerlik katsayısı r=0.89 olarak bulunmuĢtur. Haploid bitki üretme yöntemlerinden androgenesis özelliğinin biber ıslahında daha etkin Ģekilde kullanılması amacıyla kalıtımının belirlenmesinde; androgenesis özelliği yüksek Ġnan3363 ve düĢük PI 159236 ile oluĢturulan popülasyonda, özelliği kontrol eden gen sayısı 2.46, geniĢ anlamda kalıtım derececi (h2b) 0.97, dar anlamda kalıtım derecesi (h2n) 0.20, genetik varyans 113.83, eklemeli gen varyansı 23.92, dominans gen varyansı 89.91 ve çevre varyansı ise 3.59 olarak hesaplanmıĢtır. 253A ve PI 159236 ile oluĢturulan popülasyonda, özelliği kontrol eden gen sayısı 1.96, geniĢ anlamda kalıtım derececi (h2b) 0.96, dar anlamda kalıtım derecesi (h2n) 0.65, genetik varyans 91.83, eklemeli gen varyansı 62.71, dominans gen varyansı 29.12 ve çevre varyansı ise 3.49 olarak hesaplanmıĢtır. Anahtar Kelimeler: Biber, türler arası melezleme, genetik taban, androgenesis, kalıtım

SONUÇLANAN PROJELER (ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No TAGEM/BBAD/10/A09/P01/02 Biber Islahı Programları için Nitelikli Genitörlerin (yarıyol Proje BaĢlığı materyali) GeliĢtirilmesi ve Tohum Teknolojisi Projesi The Project of Development of Qualified Inbred Lines (halfway Projenin Ġngilizce BaĢlığı material) for Pepper Breeding Programmes and Seed Technology

Projeyi Yürüten KuruluĢ Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-ANTALYA Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Dr. Ramazan ÖZALP Ġbrahim ÇELĠK, Nejla ÇELĠK, Doç. Dr. Ġlknur POLAT, Proje Yürütücüleri Dr. Akın TEPE, Atalay KILINÇ, Dr. Bengi TOPKAYA, Görkem SÜLÜ, Dr. Ġlker KURBETLĠ BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2015-31.12.2019 2015: 30 000 TL, 2016: 32 500 TL, 2017: 35 000 TL Projenin Toplam Bütçesi 2018: 37 500 TL, 2019: 40 000 TL TOPLAM: 175 000 TL Proje Özeti: Bu ıslah projesi ile; farklı meyve tiplerinde, örtüaltı yetiĢtiriciliğine uygun, yüksek verimli, hastalıklara dayanıklı (TSWV, PVY), pazar taleplerine uygun, düĢük sıcaklıklara tolerant, nitelikli hat ve hibrit çeĢitlerin geliĢtirilmesi amaçlanmıĢtır. 2015 Yılında; 454 yarıyol materyali ve hatta kendileme, farklı bölgelerden 21 kapya tip materyalin gen havuzuna kazandırılması ve seleksiyonu sağlanmıĢtır. ÇeĢit tescili dönemi içerisinde özel sektör tarafından da beğenilen çarliston tipte aday hibrit “Özalp” ve sivri tipte aday hibrit “Özge” ismiyle iki adet çeĢidin üretim izni alınmıĢ ve “Özalp” çeĢidinin tohumluk üretim ve pazarlama hakkı 21.07.2015 tarihinde yapılan ihale ile Hasel Tarım ġti. firmasına devredilmiĢtir. Tswv için 176 hat ve 18 hibrit klasik yöntem ile testlenmiĢtir. Antalya Tarım ġti. 1 adet, Anamas Tohum ġti. 1 adet (Nisan 2015 ayında), Hasel Tarım ġti. 7 adet (Ağustos 2015 ayında), toplam 9 adet hat ıslah çalıĢmalarında kullanılmak üzere 3 farklı özel firmaya satılmıĢtır. 2016 Yılında; farklı kademelerde 414 materyalde kendileme ve seleksiyon yapılmıĢ, Tswv için 98 hat testlenmiĢtir. Özge çeĢidinin tanıtımı için Kumluca‟da iki serada demonstrasyon çalıĢması yürütülmüĢtür. Akça Tohumculuk ġti‟ne 2 adet (25.01.2016) hat satıĢı yapılmıĢtır. 2017 Yılında; farklı kademelerde 234 materyalde kendileme ve seleksiyon yapılmıĢ, Tswv için 730 bitki testlenmiĢtir. Enstitümüze ait 2015 yılında üretim izni alınmıĢ olan “Özalp” ve “Özge” çeĢitlerinin STK kaydı gerçekleĢmiĢtir. Deneme tohum talepleri için “Özge” çeĢidinin tohum üretimi yapılmıĢtır. Hatların hibrit performansı için 75 hibrit elde edilmiĢtir. 2018 Yılında; farklı kademelerde 282 materyalde kendileme ve seleksiyon yapılmıĢ, Kıl biber tipinde (48 hibrit+4 Ģahit) ve üçburun tipte (18 hibrit+5) verim denemesi yürütülmüĢtür. Tswv için 1073, PVY için 176 bitki testlenmiĢtir. 2019 Yılında; Farklı kademelerde 281 materyalde kendileme yapılmıĢtır. Verim denemesi tamamlanmıĢtır. TSWV için 974, PVY için 570 bitki testlenmiĢtir. “Özge” çeĢidinin tanıtımı için, Antalya Ġl TOM iĢbirliği ile Kumluca ve Demre (Beymelek) ilçelerindeki çiftçi seralarında ve kadın çiftçilere yönelik Burdur‟da iki lokasyonda demonstrasyon çalıĢmaları yürütülmüĢtür. Yapılan çalıĢmaların sonuçları ulusal ve uluslararası kongrelerde sözlü ve poster Ģeklinde sunulmuĢtur. “Özge” çeĢidinde TĠGEM ile protokollü tohum üretimi yapılmıĢtır.

SONUÇLANAN PROJELER (ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No TAGEM /BBAD/15/A09/P02/01 Proje BaĢlığı Açıkta YetiĢtiriciliğe Uygun F1 Hibrit Biber ÇeĢitlerinin GeliĢtirilmesi Projenin Ġngilizce Development of F1 Hybrid Pepper Varieties Suitable for Open-Field BaĢlığı Culture Projeyi Yürüten Karadeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-SAMSUN KuruluĢ Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Hayati Kar ġenay MURAT DOĞRU, Nur KOBAL BEKAR, Dr. Mehtap Proje Yürütücüleri ÖZBAKIR ÖZER BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 1.01.2015- 31.12.2019 Projenin Toplam Bütçesi 50.000 TL Proje Özeti: Karadeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsünde biber ıslahı çalıĢmaları 2004 yılında kurumumuzun da yer aldığı ve Devlet Planlama TeĢkilatı destekli olan “Türkiye F1 Hibrit Sebze ÇeĢitlerinin GeliĢtirilmesi ve Tohumluk Üretiminde Kamu-Özel Sektör ĠĢbirliği Projesi” ile baĢlamıĢtır. Enstitümüzdeki biber ıslahı çalıĢmaları 2010 yılında Tübitak 1007 destekli „Türkiye F1 Hibrit Sebze ÇeĢit ve Nitelikli hat geliĢtirilmesi‟ projesi ile devam etmiĢtir. Bu projede kurumumuz „Biberde Açıkta YetiĢtiriciliğe Uygun Nitelikli Hat ve F1 Hibrit ÇeĢitlerin GeliĢtirilmesi‟ (Proje No: 109G098) iĢ paketini yürütmüĢtür. 2004 yılından bugüne kadar yapılan biber ıslahı çalıĢmaları ile enstitümüzde geniĢ ve nitelikli biber gen havuzu oluĢturulmuĢ olup ıslah çalıĢmaları tüm hızıyla devam etmektedir. Bu proje ile amaçlanan açık tarla biber yetiĢtiriciliği için verimli, kaliteli ve hastalıklara dayanıklı F1 hibrit biber çeĢitleri ile üstün özelliklere sahip (biyotik tolerant veya dayanıklılık özelliliğinde olan, kaliteli, heterosis yönünden pozitif özellik gösteren) hat veya yarı yol materyalleri geliĢtirmektir. GeliĢtirilen bu hat veya hibrit çeĢit adayları özel sektör tohum firmalarının kullanımına açılarak devredilmesi söz konusu olacaktır. Projenin bu diliminde 1 adet kıl biber ve 1 adet üçburun tipinde çeĢit adayının üretim izni alınmıĢ olup tescil çalıĢmaları baĢlatılmıĢtır. Ayrıca kıl biber tipinde özel sektöre saf hat satıĢıda gerçekleĢtirilmiĢtir.

Anahtar Kelimeler: Biber, seleksiyon, kendileme, morfolojik tanımlama, melezleme, genel ve özel uyum yeteneği, heterosis

SONUÇLANAN PROJELER (ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No TAGEM/BBAD/14/A09/P01/03 Patlıcanda Solanum melongena×Solanum torvum Melez Proje BaĢlığı Popülasyonlarının OluĢturulma Olanaklarının AraĢtırılması ve Patlıcan Anaçlarında Androgenesis Yoluyla Dihaplodizasyon (Doktora Tezi) Investigation of the Possibilities Of Creating Fertile Solanum Projenin Ġngilizce melongena×Solanum torvum Hybrid Populations in Eggplant and BaĢlığı Dihaploidization Through Androgenesis in Eggplant Rootstocks Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü KuruluĢ Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Atilla ATA Prof. Dr. Saadet BÜYÜKALACA, Doç. Dr. Hatıra TAġKIN, Prof. Dr. Proje Yürütücüleri Sinan ETĠ, Prof. Dr. Nedim MUTLU BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2014-2019 Projenin Toplam Bütçesi 60.000TL Proje Özeti: Fertil Solanum. melongena × S. torvum melez populasyonlarının elde edilmesi için yapılan bu çalıĢmada, 35 adet S. melongena × S. torvum melezleme kombinasyondan, 33 kombinasyonda hibrit bireyler elde edilmiĢ ve sadece bir kombinasyonda iki yıllık bitkilerden %18.8 çiçek tozu canlılık ve %9.2 çimlenme oranları gözlemlenmiĢtir. Bu bireyler kullanılarak yapılan kendileme ve geri melezlemelerde, baĢarı sağlanamamıĢtır. Tetraploid S. melongena × S. torvum hibritlerinin elde edilmesi için, toplam 7 kombinasyonda in vitro ve in vivo‟da kolhisin uygulamaları yapılmıĢ, sadece in vitro uygulamalardan 5 adet tetraploid birey elde edilmiĢtir. Tetraploid bireylerde çiçek tozu canlılık değerleri %9.60 ile %31.60, çimlenme değerleri ise %3.4 ile %15.60 arasında değiĢmiĢtir. Tetraploid bireylerde yapılan anter ve mikrospor kültürü çalıĢmalarından embriyo ve bitki gözlemlenmezken, Sm18 × 23 tetraploid hibrit kombinasyonunda 2 no‟lu mikrospor kültürü ortamında 8. günde 3 ve 5 çekirdeğe sahip pro-embriyolar gözlemlenmiĢtir. S. americanum’un kullanıldığı köprü melez çalıĢmalarında herhangi bir hibrit birey elde edilemediği gibi; S. torvum’un ana olarak kullanıldığı S. torvum × S. aethiopicum melezlerinde de meyve tutumu gerçekleĢmemiĢtir. Baba olarak S. torvum kullanılan 6 adet S. aethiopicum kombinasyonunda tohum taslakları dejenere olmuĢtur. Sadece bir kombinasyonda tohumlar ve tamamen ana ebeveyne benzeyen sağlıklı bitkiler elde edilmiĢtir. Diallel S. melongena × S. aethiopicum kombinasyonlarında, hibrit bireyler elde edilmiĢtir. Bu hibritlerin ana ebeveyn, S. torvum’un baba ebeveyn olarak kullanıldığı melezleme çalıĢmalarında, S. torvum’un genomunu taĢıyan üçlü hibritlerin yanı sıra, taĢımayan ikili hibritler de elde edilmiĢtir. Üçlü hibritlerin hiçbirinde çiçek tozu canlılık ve çimlenme performansları yeterli olmamıĢtır. Patlıcan anaçları ile yapılan anter kültürü çalıĢmasında, anterlerin hemen hemen hepsinde somatik hücre kökenli kallus geliĢimi gözlemlenirken, embriyo oluĢumu tespit edilmemiĢtir. AGR703.1 F1 anacından tohum elde edilemezken, Köksal F1‟de tohum oluĢumu meydana gelmiĢtir. Bu tohumların F2 ve F3 bireylerinde yapılan morfolojik karekterizasyonda, toplam 22 morfolojik özellik değerlendirilmiĢtir. Anahtar Kelimeler: patlıcan, türler arası melezleme, köprü melez, kromozom katlama, androgenesis

SONUÇLANAN PROJELER (ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No TAGEM/BBAD/10/A09/P01/12 Patlıcan Islahı Programları Ġçin Nitelikli Genitörlerin (Yarıyol Materyali) Proje BaĢlığı GeliĢtirilmesi Ve Tohum Teknolojisi Projesi-I Projenin Ġngilizce Improvement of Qualified Genitors for Eggplant Breeding Programs and BaĢlığı Seed Technology Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü- ANTALYA KuruluĢ Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Dr. H. Filiz BOYACI Zir. Yük. Müh. Emine GÜMRÜKÇÜ, Zir. Yük. Müh. Volkan TOPÇU, Dr. Akın TEPE, Dr. Esra CEBECĠ, Dr. Selda ÇALIġKAN, Dr. Aytül Proje Yürütücüleri KĠTAPCI, Zir. Yük. Müh. Musa KIRIġIK, H. Hüsnü ALTINDAL, Zir. Yük. Müh. Kübra YILDIZ BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2015-31.12.2019 Projenin Toplam Bütçesi 175 000 TL Proje Özeti: Patlıcan Solanaceae familyasında domates, biber ve patatesten sonra insan beslenmesi için en önemli türdür. Türkiye‟de hem açıkta hem de örtüaltında yetiĢtirilen patlıcanın çeĢit sayısı diğer türlere göre oldukça azdır. Mevcut çeĢitler biyotik stres koĢullarından etkilenmekte ve önemli verim kayıpları ile karĢılaĢılmaktadır. Biyotik streslerin etkilerini azaltmak veya önlemek için yoğun Ģekilde kimyasal mücadele yapılmaktadır. Kullanılan kimyasallar insan ve çevre sağlığını olumsuz etkilemektedir. Biyotik streslerin etkilerini kontrol etmenin en güvenli yolu bu etmenlere karĢı dayanıklı çeĢitler geliĢtirmektir. 2015–2019 yılları arasında Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü‟nde yürütülen bu proje kapsamında Türkiye‟de patlıcan yetiĢtirilen alanlarda biyotik stres etmeni olarak karĢılaĢılan Fusarium oxysporum f. sp. melongenae, Verticillium dahliae, nematod (Meloidogyne incognita ırk 1), kırmızıörümcek, Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis‟e karĢı patlıcan çeĢitlerinin ve ıslah hatlarının reaksiyonları ortaya konulmuĢ, buna ilaveten patlıcanın yabani akrabaları genitör olarak kullanılarak bu hastalık ve zararlı etmenlerine karĢı nitelikli materyaller geliĢtirilmesi için çalıĢmalar yapılmıĢtır. Bitkilerin hastalıklara karĢı reaksiyonları klasik metotlarla inokülasyon Ģeklinde gerçekleĢtirilmiĢtir. Hastalık etmenlerinden Fusarium’a dayanıklılık hem klasik hem de moleküler metotlar kullanılarak test edilmiĢtir. Bu materyallerin ıslah programlarında kullanılması ile kısa sürede birden fazla etmene dayanıklı çeĢitlerin geliĢtirilmesine olanak sağlanmıĢ olunacaktır. Anahtar Kelimeler: Solanum melongena, Fusarium, Verticillium, Nematod, Kırmızıörümcek, Clavibacter, Dayanıklılık, Yabani akraba, Melezleme, Islah

SONUÇLANAN PROJELER (ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/10/A09/P01/13 Proje BaĢlığı Hıyar Islahı Programları Ġçin Nitelikli Genitörlerin (Yarı Yol Materyali) GeliĢtirilmesi ve Tohum Teknolojisi Projesi Projenin Ġngilizce BaĢlığı Development of Qualified Genitors (half way material) for Cucumber Breeding Programs and Seed Technology Project Projeyi Yürüten KuruluĢ Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü- ANTALYA Projeyi Destekleyen KuruluĢ Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Dr. Volkan GÖZEN Nejla ÇELĠK, Dr. Akın TEPE, Dr. Filiz Asri ÖKTÜREN, Dr. Proje Yürütücüleri Mehmet AYDOĞDU, Dr. Öğr. Üyesi Hakan FĠDAN BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2015-2019 Projenin Toplam Bütçesi: 175.000 TL Proje Özeti: Ülkemizde gerek sera gerekse açıkta yetiĢtiriciliği yapılan hıyar yıl boyunca yetiĢtirilmektedir. Özellikle son yıllarda örtüaltında yoğun yetiĢtiriciliği yapılan Beit Alpha tiplerinin yanısıra mini, slicer gibi tipler de talep görmektedir. Özellikle abiyotik (tuz) ve biyotik (Külleme (Podosphaera xanthii), Hıyar Mozaik Virüsü (CMV), Kabak Sarı Mozaik Virüsü (ZYMV)), stres faktörleri ciddi verim ve kalite kayıplarına neden olur. Bu problemleri çözmek için, abiyotik ve biyotik stres koĢullarına tolerant çeĢitlerin yetiĢtirilmesi önemli bir rolle sahiptir. 2015- 2019 yılları arasında yürütülen bu çalıĢmada; hem sera hemde açık arazi hıyar yetiĢtiriciliğine uygun abiyotik (düĢük sıcaklık) ve biyotik (Külleme (Px), Mildiyö (Pcu), Hıyar Mozaik Virüsü (CMV), Kabak Sarı Mozaik Virüsü (ZYMV) stres faktörlerine tolerant hat ve çeĢit geliĢtirme hedeflenmiĢtir. Elde edilen bulgulara göre, verim değerleri doğrultusunda, sonbahar ve bahar dönemi sera performansları birlikte değerlendirildiğinde ilk beĢe giren melez kombinasyonları; CH206xBA235, CL17xBA233, CL8xCL19, CL3xBA235, CL8xCL19 nolu melez kombinasyonaları ümitvar olarak belirlenmiĢtir. Aynı Ģekilde her iki dönemde öne çıkan ilk beĢ hat;CL3, CL8, C17, CL19, BA235 nolu hatlar dikkat çekmiĢtir. ÇalıĢmamızda verimle birlikte abiyotik ve biyotik testlemeler sonucu da öne çıkan genotipler belirlenmeye çalıĢılmıĢtır. ÇalıĢmamızda özellikle CMV, ZYMV ve Külleme hastalık testlemeleri çalıĢmaları s onucunda ; CL4XCL17 ve CL19XBA233, TM101, TM182 melezlerinin hem CMV hemde ZYMV‟ne karĢı tolerant oluduğu, CL4, CL17 ve CL31 nolu hatlarımızın ise CMV, ZYMV ve Küllemeye karĢı tolerant olduğu belirlenmiĢtir.

Anahtar Kelimeler: Hıyar, ıslah, virüs hastalıkları, fungal hastalıkları

SONUÇLANAN PROJELER (ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze

Proje No: TAGEM/BBAD/10/A09/P01/15

Kavun Islahı Programları Ġçin Nitelikli Genitörlerin (Yarıyol Proje BaĢlığı Materyali) GeliĢtirilmesi ve Tohum Teknolojisi Projesi

Improvement of Qualified Genitors for Melon Breeding Projenin Ġngilizce BaĢlığı Programs and Seed Technology Project Projeyi Yürüten KuruluĢ Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü-ANTALYA Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Zir. Yük. Müh. Mine ÜNLÜ Dr. Rana KURUM, Dr. Abdullah ÜNLÜ, Doç. Dr. Ġlknur Proje Yürütücüleri POLAT, Dr. Akın TEPE, Zir.Yük.Müh. Serap Melike ĠÇÖZ, Zir.Yük.Müh. Musa KIRIġIK Dr. Fatih ERDOĞAN BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2015-31.12.2019 Projenin Toplam Bütçesi: 175.000 TL Proje Özeti: Projede örtüaltı yetiĢtiriciliğine uygun, verimli, erkenci, biyotik ve abiyotik stres koĢullarına dayanıklı/tolerant ıslah materyalleri geliĢtirilerek, yerli hibrit çeĢitlerin üretimde yaygınlaĢtırılması amaçlanmıĢtır. Proje kapsamında klasik ve moleküler testlemeler ile Fusarium solgunluğuna, küllemeye, Kabak Sarı Mozaik Virüsüne, Hıyar Mozaik Virüsüne, Bakteriyel Meyve Lekesi Hastalığına ve yaprak bitine karĢı dayanıklılık çalıĢmaları yürütülmüĢtür. Bu çalıĢmalar sonucunda elde edilen hatlar kullanılarak yazlık ve kıĢlık tipte çeĢitler geliĢtirilmiĢ bu çeĢitlerden Ünlü kavun çeĢidinin STK kaydı, Burak kavun çeĢidinin ise üretim izni alınmıĢtır. Ünlü Kavun çeĢidimizin 2019 yılında Konya Meram‟ da tarla günü yapılmıĢ, tarla gününe özel sektör de davet edilerek çeĢit tanıtılmıĢtır. Küllemeye dayanıklı 4 adet saf hattın satıĢı ise Hasel Tarım Ürünleri Sanayi ve Ticaret Ltd ġti ne yapılmıĢtır. Bunun yanısıra proje kapsamında geliĢtirilen Çumra ve Ananas çeĢitlerinin özel sektöre devri gerçekleĢtirilerek çeĢitler ve satıĢı yapılan hatlar ülkemiz tarımına kazandırılmıĢtır.

Anahtar Kelimeler: Kavun, Biyotik, Abiyotik, Islah

SONUÇLANAN PROJELER (ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No TAGEM/BBAD/10/A09/P10/17 Lahana Islahı Programları Ġçin Nitelikli Genitörlerin GeliĢtirilmesi ve Proje BaĢlığı Tohum Teknolojisi Projesi Projenin Ġngilizce Development of Qualified Genitors for Cabbage Breeding Programs and BaĢlığı Seed Technology Project Projeyi Yürüten Karadeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-SAMSUN KuruluĢ Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Hayati Kar Dr. Mehtap ÖZBAKIR ÖZER, ġenay MURAT DOĞRU, Nur KOBAL Proje Yürütücüleri BEKAR, BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 1.01.2015- 31.12.2019 Projenin Toplam Bütçesi 50.000 TL Proje Özeti: Beyaz baĢ lahana (Brassica oleracea var. capitata subvar. alba), popüler ve sağlık açısından önemli bir kıĢ sebzesi olmanın ötesinde oldukça fazla ekonomik önemi bulunan bir sebze türüdür. Ülkemizde beyaz baĢ lahananın yoğun bir Ģekilde yetiĢtiriciliği yapılmakta olup ihracat potansiyeli de oldukça yüksektir. Karadeniz Bölgesi gerek lahana yetiĢtiriciliği ve gerekse tüketimi açısından büyük bir potansiyele sahiptir. Samsun Karadeniz Bölgesi‟nde üretimin en yoğun yapıldığı ildir. Her ne kadar ülkemizde yerel çeĢitler, standart çeĢitler lahana üretiminde kullanılsa da diğer sebze türlerinde olduğu gibi beyaz baĢ lahanada da verim ve kalite avantajlarından dolayı F1 hibrit çeĢitlerin kullanımı hızla yaygınlaĢmaktadır. Ülkemizde hibrit çeĢit üretimi olmayıp yurt dıĢından ithal edilmektedir. Bununla bbirlikte ülkemizde geliĢtirilmiĢ olan standart lahana çeĢitleri olmasına rağmen tescil edilmiĢ yerli F1 hibrit lahana çeĢidi bulunmamaktadır. Bu durum beyaz baĢ lahanada yerli hibrit geliĢtirme çalıĢmalarına yönelmeyi gündeme getirmiĢtir. Bu proje kapsamında; beyaz baĢ lahana gen havuzunda bulunan mevcut materyal saflaĢtırılmaya devam eden ve yüksek oranda saflaĢmıĢ hatların morfolojik karakterizasyonu yapılmıĢtır. Yüksek oranda saflaĢmıĢ hatlar arasında melezlemeler yapılarak nitelikli hatlar ve ilk yerli hibrit beyaz baĢ lahana çeĢitleri geliĢtirilmeye çalıĢılmıĢtır. Bu projede ülkemizin lahana gen kaynaklarını da değerlendirerek sebze üretimimizde önemli bir paya sahip olan beyaz baĢ lahanada pazar değeri yüksek, sarmalık veya sanayiye yönelik nitelikli hat ve yerli F1 hibrit çeĢitlerin geliĢtirilmesi ve bu çeĢitlerinin tohumluk üretiminin erkek kısırlığı sistemiyle gerçekleĢtirilebilmesi amaçlanmıĢtır.

Anahtar Kelimeler: Beyaz baĢ lahana, F1 hibrit, çeĢit ıslahı, melezleme, erkek kısırlığı

YENĠ TEKLĠF PROJELER

YENĠ TEKLĠF PROJELER (ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: Bazı Domates Hatlarının Uzun Süreli Su Baskınlarına KarĢı Tolerans Proje BaĢlığı Düzeylerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten KuruluĢ Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Mine BULUT Duygu ARGÜN, Dr. Mustafa ÜNLÜ, Dr. Sevinç TEKĠN, Dr. Atilla Proje Yürütücüleri ATA, Engin GÖNEN BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2021 – 31.12.2022 Projenin Toplam 98.000 TL Bütçesi: Proje Özeti: Dünya‟da ve Türkiye‟de üretimi en çok yapılan sebze türü domatestir. Domates yetiĢtiriciliğinde biyotik ve abiyotik stres koĢulları üretimi sınırlandıran en önemli faktörlerdir. Abiyotik stres koĢullarından bir tanesi olan uzun süreli su baskınlarının küresel ısınma sonucunda meydana gelen iklim değiĢiklikleri nedeniyle son yıllarda meydana gelme sıklığı artmaktadır. Tarım ise bu stres koĢulundan en çok etkilenen sektörlerin baĢında gelmektedir. AĢırı yağıĢ veya kötü drenaj nedeniyle pek çok meyve ve sebze türünde verim kayıpları ve zararlara neden olan uzun süreli su baskınları domateste de kalite ve verim kayıplarına neden olmaktadır. Bu projenin amacı, Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü bünyesinde yürütülen domates ıslah projelerinden elde edilen verim ve kalite bakımından üstün niteliklere sahip, bazı hastalık ve zararlılara dayanıklı/tolerant 200 adet genotip ile ticarete konu olan çeĢitlerin uzun süreli su baskınlarına karĢı performanslarını belirlemek ve uzun süreli su stresine tolerant genotipler ile bu abiyotik strese karĢı çözüm bulabilmektir. Anahtar Kelimeler: Domates, Uzun süreli su baskınları, Tolerans

YENĠ TEKLĠF PROJELER (ÖZETĠ)

AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: Islah Programında Kullanılabilecek Tuzluluk Stresine Toleransı Proje BaĢlığı Yüksek Bazı Yerel Biber Genotiplerin Belirlenmesi Projeyi Yürüten KuruluĢ Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-ERZĠNCAN Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Recep KORKUT Veysel DÖNDERALP, Kemal ÇUKADAR, Zakine Proje Yürütücüleri KADIOĞLU, Harun UĞURLU BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2021-2022 Projenin Toplam 2021: 40.000 TL - 2022: 21.000TL Bütçesi: Proje Özeti: Abiyiotik stres faktörlerinden biri olan tuzluluk stresi bitkisel üretimi olumsuz etkilemekte, ayrıca tarımsal alanlardaki yanlıĢ sulama yöntemleri, aĢırı/dengesiz gübreleme ve iklim değiĢiklikleri ile birlikte yıldan yıla olumsuz etkilerinin ve etki alanlarının daha da artacağı belirtilmektedir. Hem dünyada hem de ülkemizde en çok üretilen sebzelerden biri olan biber, tuza dayanımı orta hassas olan bir kültür bitkisidir. Tuzluluk stresinde biber bitki geliĢiminde olumsuz etkilerin görüldüğü ve buna bağlı olarak verimde önemli kayıplara neden olacağı bildirilmektedir. Bu projede kurumumuz tarafından yürütülmüĢ olan „Doğu Anadolu Bölgesi Sebze Genetik Kaynakları AraĢtırma Projesinde‟ toplanmıĢ 72 adet yerel biber genotipinin, tuzluluğa karĢı toleransı test edilerek, bu genotipler içerisinde tuzluluğa karĢı toleranslı tiplerin belirlenmesi amaçlanmıĢtır. Projenin ilk aĢamasında, 72 yerel biber genotipinde ön seleksiyon ile tuzluluk stresine karĢı tolerans seviyelerinde ümitvar olan genotipler belirlenecek, bu genotipler haricinde ön seleksiyonda belirlenen 2 hassas genotip (kontrol) tuzluluk testlemelerinin 2. aĢamasında kullanılacaktır. Projenin ikinci aĢamasında, ön seleksiyonda seçilen biber genotipleri tuzluluk stresine maruz bırakılacaktır. Biber genotiplerinde vejetatif testlemeler (görsel zarar skalası, kuru madde verimleri, sürgün ve kök uzunlukları), biyokimyasal analizler (MDA analizi, H2O2 ve Prolin) ve bazı mineral analizleri (K, Na ve Ca) yapılacaktır. ÇalıĢma sonucunda ölçülen parametre değerlerine göre tuzluluk stresine karĢı toleransı yüksek yerel biber genotipleri belirlenecektir. Anahtar Kelimeler; Biber (Capsicum annuum), Yerel genotipler, Tuzluluk, Abiyotik stres

YENĠ TEKLĠF PROJELER (ÖZETĠ)

AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze

Proje No: ġanlıurfa Biberinin Seleksiyon Yoluyla Islahı ve Makinalı Hasada Proje BaĢlığı Uygun Saf Hatların Belirlenmesi Projeyi Yürüten KuruluĢ GAP Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-ġANLIURFA Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Erdal KÜÇÜK Dr. Mahmut BAYRAM, Ufuk RASTGELDĠ, Dr. AyĢin BĠLGĠLĠ, Kerim KARATAġ, Betül GÜRKAN, Prof. Dr. H. Yıldız DAġGAN, Proje Yürütücüleri Dr. Öğr. Üyesi Selçuk SÖYLEMEZ, Prof. Dr. A. Ferit ATASOY, Dr. Öğr. Üyesi B.Bülent ARPACI BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2021-2025 2021: 40150 TL 2022: 46000 TL 2023: 74450 TL Projenin Toplam Bütçesi: 2024: 61950 TL 2025: 91750 TL Proje Özeti: Ülkemizde tüm sektörlerde olduğu gibi, tarımsal alanda da özellikle yerel çeĢitlerin korunması, çoğaltılması, iĢlenmesi ve yaygınlaĢtırılarak ulusal ve uluslararası pazarda kalkınma aracı olarak kullanılması, son dönemlerde önem kazanmaya baĢlamıĢtır. Yerel biber yetiĢtiriciliği bölge tarımında ürün olarak önemli bir potansiyele sahip olup yörede taze olarak tüketildiği gibi, isot (pul biber), biber reçeli (salça) ve kurutmalık olarak farklı Ģekillerde iĢlenerek yaygın bir Ģekilde tüketilmektedir. Bölgede saf formda ve yörenin ihtiyaçlarını karĢılayacak yeteri kadar standart biber çeĢitleri bulunmamaktadır. Bölge üreticileri biber üretiminin çok zahmetli olmasından dolayı büyük alanlarda biber üretimine yanaĢmamaktadır. Tohumdan hasada her aĢamasında insan iĢ gücüne ihtiyaç duyulması üretimin istenilen düzeyde olmasını engellemektedir. Üreticiler tohumlarını kendileri sağlamaktadır veya farklı yerlerden tohum, fide alarak üretim gerçekleĢtirmektedirler. Bu Ģekilde yapılan üretimlerde bahçede Urfa biberi ile karıĢmıĢ çok farklı çeĢitlere rastlamak mümkündür. Hastalıklara dayanımı olmayan çeĢitlerin kullanılmasıyla verimlerde düĢüĢler olmaktadır. Bu durum bölgeye adapte olamayan çeĢitlerin üretimini arttırırken, yerel biber çeĢit verimini ve kalitesini düĢürerek birim alandan elde edilen gelirin azalmasına neden olmaktadır. Bölgede yerel biber çeĢitlerinin çiftçi üretim alanlarından seleksiyonu, çoğaltılması ve standardizasyonu ile markalaĢtırmaya ve katma değerini yükseltmeye yönelik katkı sağlayacak projelerin desteklenmesi önem taĢımaktadır. Bu çalıĢmada ġanlıurfa biber popülasyonlarından bölgenin iklim Ģartlarına uygun genotiplerin seleksiyonu, hastalıklara dayanıklı ve mekanizasyona uygun saf hatların elde edilerek uygun çeĢitlerin tescil edilmesi, yerel Urfa biber çeĢitlerinin muhafaza edilerek yaygınlaĢtırılması amaçlanmaktadır. Anahtar Kelimeler: isot, yerli urfa biberi, seleksiyon, mekanizasyon

YENĠ TEKLĠF PROJE (ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No Diyarbakır Yerel Biber Popülasyonlarının Toplanması, Proje BaĢlığı Tanımlanması ve Seleksiyon Yoluyla Islahı Collection, Identification and Breeding Through Selection of Projenin Ġngilizce BaĢlığı Local Pepper Populations in Diyarbakır GAP Uluslararası Tarımsal AraĢtırma ve Eğitim Merkezi Projeyi Yürüten KuruluĢ Müdürlüğü (GAPUTAEM) -DĠYARBAKIR Projeyi Destekleyen KuruluĢ Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri ġükran ATEġ Murat KAYA, Yusuf ÖCAL, Edip ALAS, Ferhat OĞURLU, Proje Yürütücüleri Dr. Öğr. Üyesi Vedat PĠRĠNÇ BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2021 – 31.12.2025 Projenin Toplam Bütçesi Toplam Bütçe: 143.500 TL Proje Özeti: Biber ülkemizde yetiĢtirilen önemli bir sebze türüdür. Taze ve iĢlenmiĢ olarak tüketilmesinin yanı sıra sanayi tipi bir ürün olarak da birçok kullanım alanına (turĢu, salça, pulbiber, konserve, kurutulmuĢ, ketçap, acı sos, toz biber, tıbbi olarak ilaç yapımında ve savunma sanayiinde vs.) sahiptir. Biber yukarıda sayılan öneminden dolayı farklı amaçlar doğrultusunda kullanılmak üzere birçok özelliğe sahiptir. Ülkemizde tüm sektörlerde olduğu gibi, tarımsal alanda da özellikle yerel çeĢitlerin korunması, çoğaltılması ve pazarlarda kullanılması, son dönemlerde önem kazanmaya baĢlamıĢtır. Genetiğinde mevcut olan bu özelliklerin ortaya çıkarılması, geliĢtirilen çeĢitlerin yetersizliği nedeniyle genetik kaynak niteliğinde olan yerel popülasyonların irdelenerek arzu edilen özeliklere sahip genotiplerin belirlenmesi, değerlendirilmesi, korunmaya alınması ve ıslah sürecinin baĢlatılması gerekmektedir. AraĢtırmanın amacı, kaybolma tehlikesiyle karĢı karĢıya olan bu yerel materyallerin değerlendirilmesi, muhafaza edilmesi, çeĢit olarak geliĢtirilip ülke ve bölge üreticisine katkı sağlamaktır. GAP‟ ın devreye girmesiyle tarım arazisi olarak kullanılmayan alanlar tarıma açılacak, tarım ve tarıma dayalı sanayi sektöründe de ilerleme kaydedilmiĢ olunacaktır. Böylelikle sebze üretim alanları geniĢleyecektir. Yapılacak olan bu çalıĢma ile Diyarbakır bölgesine iklim özellikleri bakımından uyum sağlamıĢ olan bu genetik zenginliğin korunması ve devamlılığının sağlanması amacıyla Diyarbakır ili ve ilçelerinde yaygın olarak yetiĢtirilen ve tüketilen yerel biber genotiplerinin toplanması, tanımlanması ve seleksiyon yoluyla ıslahı amaçlanmıĢtır.

YENĠ TEKLĠF PROJELER (ÖZETĠ)

AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: Güneydoğu Anadolu Bölgesinde YetiĢtirilen Kavun Genotiplerinin Proje BaĢlığı Toplanması, Tanımlanması ve Seleksiyon Yoluyla Islah GAP Uluslararası Tarımsal AraĢtırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü Projeyi Yürüten KuruluĢ (GAPUTAEM) DĠYARBAKIR Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Yusuf ÖCAL Zir. Yük. Müh. Edip ALAS, Zir. Müh. ġükran ATEġ Proje Yürütücüleri Zir. Yük. Murat KAYA , Biyolog Ceyda KIZGIN ÖZCENGĠZ BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01/01/2021-31/12/2025 Projenin Toplam 138.000 TL Bütçesi: Proje Özeti: Türkiye 29.3 milyon ton sebze üretimi ile dünyada önemli bir ülke konumundadır. Cucurbitaceae familyasına ait sebze türlerinden biri olan kavun (Cucumis melo L.), Bu familya içerisinde dünya üretimi 32 milyon ton olan kavun ülkemizde ise üretim bakımından 1.8 milyon ton ile yaklaĢık % 5,6‟lık pay ile Çinden sonra ikinci sırada yer almaktadır (FAO Stat 2017). Ülkemizde üretim bakımından ege ortaanadolu ve akdeniz bölgesinden sonra 4. Sırada yer almaktadır. Bu yörenin iklimi kavun için oldukça elveriĢlidir. Fakat üretimde kullanılan çeĢitlerin çoğu yörenin populasyon niteliğinde materyalidir. Kavun yabancı tozlanmasından dolayı ve yabancı çeĢitlerin bölgeye girmesiyle bu materyaller yıllardır iyice karıĢmıĢtır. Yürütülecek bu proje ile Bölgedeki materyelin seleksiyonu, yerel materyallerin korunması, kaliteli ve raf ömrü uzun yeni çeĢitlerin ıslah edilmesi, geliĢtirilecek çeĢitlerle hem iç pazara hem ihracata yönelik hibrit yerli tohum amaçlanmaktadır. Bu proje kapsamında Güneydoğu Anadolu Bölgesinde bulunan Gaziantep, ġanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Adıyaman, Siirt, Batman ve Kilis illerinde çiftçiler tarafından yerel olarak yetiĢtiriciliği yapılan farklı kavun tipleri toplanıp ıslah materyali olarak kullanılacaktır. GAP uluslararası tarımsal araĢtırma enstitüsü arazisinde teksel seleksiyon yoluyla tüm genotipler ekilip S4 kademesine kadar seleksiyon iĢlemleri yapılacaktır. S4 kademesine gelen her bir genotipin verim-kalite, bitki geliĢim değerleri performansları belirlenecek ve morfolojik karekterizasyon çalıĢmaları yapılacaktır. Elde edilen genotipler yerel çeĢitlerin korunması sağlanacak, genotipler ıslah materyali olarak kullanılacak ve yerli hibrit kavun çeĢitlerinin ülkemizde ve yurt dıĢında yaygınlaĢmasını sağlayacaktır. AraĢtırmacıların yanında üreticiler, ıslahçılar ve tohum firmaları için de ıĢık tutacaktır. Anahtar Kelimeler: Cucumis melon, selection, breeding,

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU)

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/10/A01/P01/1759 Proje BaĢlığı Domates Islahı Programları için Nitelikli Hat ve ÇeĢit GeliĢtirilmesi-II

Projeyi Yürüten KuruluĢ Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-ANTALYA

Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Ġbrahim ÇELĠK Serkan AYDIN, Halin Can KAYĠKÇĠ, Dr. Abdullah ÜNLÜ, Emine Proje Yürütücüleri GÜMRÜKÇÜ, Nejla ÇELĠK, Bengi TOPKAYA BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2020- 2024 2020: 50 000 TL 2021: 60 000 TL 2022: 70 000 TL Projenin Toplam Bütçesi: 2023: 80 000 TL 2024: 90 000 TL G. Toplam: 350 000 TL Proje Özeti: Ġklim değiĢikliklerine karĢı dayanıklı olması yanında kolay yetiĢtiriciliğiyle de birçok üretici tarafından tercih edilen domates, toplam ekiliĢ alanı, üretimi ve ticareti açısından da Türkiye‟de yaĢ sebze grubunun en önemli ürünlerinden birisini oluĢturmaktadır. Üretim miktarı açısından incelendiğinde Türkiye Dünyada üçüncü sırada yer almakta ve Dünya‟da üretilen 129 milyon ton domatesin yaklaĢık % 9‟u Türkiye‟de üretilmektedir. Örtüaltı alanlarımızın % 50‟sinden fazlasında domates yetiĢtirilmekte ve serada yetiĢtirilen domates çeĢitlerinin % 100‟ünü de F1 hibritler oluĢturmaktadır. Bu hibritlerin büyük bir kısmı da yabancı orjinli çeĢitlerdir. Bu proje kapsamında yürütülecek olan domates ıslah çalıĢmaları ile örtüaltı yetiĢtiriciliğine uygun, yüksek verimli, biyotik stres koĢullarına dayanıklı yerli çeĢitlerin geliĢtirilmesi hedeflenmektedir. Enstitüde önceki çalıĢmalardan elde edilmiĢ farklı kademedeki hatlar materyal olarak kullanılacak ve Heterozis Islah yöntemiyle çeĢitler geliĢtirmeye çalıĢılacaktır. Proje çalıĢmaları 2020 yılında baĢlayacaktır. Projenin 0. yılında 2019 yılı Enstitü AraĢtırma Komitesinde (EAK) önceki dönemde çalıĢılmaya baĢlanılan Bakteriyel Kanser ve Solgunluk (Clavibacter michiganensis subsp. Michiganensis) hastalığı çalıĢmalarının projeye ilave edilmesine, ayrıca Dr. Yıldız DOĞAN ve Serap Melike SÜLÜ‟nün dâhil edilmesine karar verilmiĢtir.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/B/20/A1/P1/2279 Ege Bölgesi Sebze Islahı Programlarında Değerlendirilmek Üzere Proje BaĢlığı Mevcut Gen Havuzunun Korunması ve GeliĢtirilmesi-II Projeyi Yürüten KuruluĢ Ege Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-ĠZMĠR Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Sevgi MUTLU M. Asım HAYTAOĞLU, Dr. Seyfullah BĠNBĠR, Dr. AyĢe Proje Yürütücüleri KAHRAMAN BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2020-2024 Projenin Toplam 2020: 125 000 TL 2021: 50 000 TL 2022: 50 000 TL Bütçesi: 2023: 50.000 TL 2024: 50.000 TL Proje Özeti: Domates, biber ve patlıcan ıslah materyalinde kendileme ve melezleme çalıĢmaları yapılmıĢtır. Sofralık domates hibrit çeĢit geliĢtirme çalıĢmalarında 75 çeĢit adayı verim denemesine alınmıĢtır. Deneme augmented deneme desenine göre 5 kontrol çeĢit ile 5 blok olarak kurulmuĢtur.Yapılan değerlendirmeler sonucunda 256-266-285-293-296-298-316-317 nolu hibrit adayları ümitvar oldukları görülmüĢtür. Sanayi domates hibrit çeĢit geliĢtirme çalıĢmalarında 53 adet hibrit çeĢit adayının yer aldığı verim denemesi tesadüf blokları deneme desenine göre 6 kontrol çeĢit ile 2 tekerrürlü olarak kurulmuĢtur. SN 524, SN 404, SN 702, SN 703, SN 901, SN 902, SN 903 ve SN 236 nolu adaylar verim miktarları yanında meyve özellikleri yönünden ümitvar adaylar olarak gözlenmiĢtir. Sivri biber çelıĢmaları kapsamında tatlı biber grubunda yer alan 16 biber hattı ve 4 kontrol çeĢit ile değerlendirmeye alınmıĢtır. SV4,10-13-16 nolu hatlar meyve kalite özellikleri açısından ümitvar bulunmuĢtur. Kapya biber çelıĢmaları kapsamında yer alan 13 biber hattı ve 2 kontrol çeĢit ile değerlendirmeye alınmıĢtır. KAP 1-2-3-5 nolu hatlar meyve kalite özellikleri açısından ümitvar bulunmuĢtur. Patlıcan materyalinde 53 adet hibrit çeĢit adayının yer aldığı verim denemesi augmented deneme desenine göre 5 kontrol çeĢit, 4 blok ve her parselde 10 bitki olacak Ģekilde kurulmuĢtur. Hibrit çeĢit adaylarıının bitki ve meyve gözlemleri yapılmıĢ ve 77-78- 82-84-100-101-102-104-112-113-114-115-116-117-124-127 nolu melezler meyve özellikleri açısından ümitvar bulunmuĢtur.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/B/18/A1/P1/01 Ege Bölgesi Sebze Islahı Programlarında Değerlendirilmek Üzere Mevcut Gen Havuzunun Korunması Ve GeliĢtirilmesi Proje BaĢlığı Alt Proje: Domates ve Biber Islah Materyallerinin Bazı Hastalıklara ve Nematoda Dayanımlarının Moleküler ĠĢaretleyiciler Kullanılarak Belirlenmesi-II Projeyi Yürüten KuruluĢ Ege Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-ĠZMĠR Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Dr. AyĢe KAHRAMAN Dr. Seyfullah BĠNBĠR, Mehmet Asım HAYTAOĞLU, Sevgi Proje Yürütücüleri MUTLU BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2018-31.12.2022 Projenin Toplam 2019: 25.000 TL 2020: 20.000 TL 2021: 20.000 TL Bütçesi: 2022: 0 TL Proje Özeti: ÇalıĢmada; Ege Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Sebzecilik ġubesi tarafından geliĢtirilen sofralık ve sanayilik domates ve biber türlerinde ıslah hatlarında, hibrit ve çeĢit adaylarında, markör destekli seleksiyon (MAS) yöntemi kullanılarak dayanıklı hatların belirlenmesi amaçlanmaktadır. Domateste, F2 kademesinde bulunan sanayilik ve sofralık domates popülasyonlarından seçilen 175 bitkide DNA izolasyonu gerçekleĢtirilmiĢtir. Domates materyalinde ko-dominant SCAR moleküler markörleri (Sw-5-2 ve PMiF3-R3) kullanılmıĢtır. Domateste, Tswv (Domates lekeli solgunluk virüsü) ve nematod dayanıklılık genleri (Sw-5 ve Mi) için moleküler testleme yapılmıĢtır. Sanayilik domateste 2 farklı popülasyondan (116) ve sofralık domates 3 farklı popülasyondan (59) bitki seçilmiĢtir. Sanayilik domateste, 26 (Sw-5) homozigot dayanıklı, 14 (Mi) homozigot dayanıklı birey ve her iki gen bakımından homozigot dayanıklı (Sw-5/ Mi), 5 sanayilik domates hattı belirlenmiĢtir. Sofralık domates popülasyonlarında ise, 5 (Sw-5) homozigot dayanıklı, 14 (Mi) homozigot dayanıklı ve her iki gen bakımından homozigot dayanıklı (Sw-5/ Mi), 2 sofralık domates hattı belirlenmiĢtir.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve örtü altı sebze Proje No: TAGEM/BBAD/B/18/A1/P1/436 Yüksek Sıcaklığa Toleransı BelirlenmiĢ Domates Hatlarının Güney Proje BaĢlığı Doğu Anadolu KoĢullarında Kuraklık ve Tuzluluğa Toleransının Belirlenmesi Projeyi Yürüten KuruluĢ GAP Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-ġANLIURFA Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Yürütücüsü Dr. Mahmut BAYRAM Erdal KÜÇÜK, Akın ÜN, Ufuk RASTGELDĠ, Davut ġAHĠN, Yardımcı AraĢtırmacılar Abdullah ġAKAK, Biyolog Osman YENER, Prof. Dr. H.Yıldız DAġGAN BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2018 – 31.12.2020 Projenin Toplam 2018 : 30.000 TL 2019 : 20.000 TL 2020 : 20.000 TL Bütçesi: Proje Özeti: Artan dünya nüfusunun gelecekte yeterli beslenebilmesini sağlamanın en iyi yollarından biri, yüksek sıcaklık, kuraklık ve tuzluluk gibi bitkileri strese sokan abiyotik stres faktörlerine toleranslı bitki çeĢitlerinin geliĢtirilmesidir. Bu amaç doğrultusunda sunulan proje önerisinde daha önceki yapılan çalıĢmalar sonucunda toplanan yerli domates genotiplerinden yüksek sıcaklıklara toleranslı olarak seçilen hatların, tuzluluk ve kuraklık stresine göre toleranslılık seviyeleri belirlenecektir. Proje çalıĢmaları, ġanlıurfa GAP Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü‟nün araĢtırma ve uygulama arazisinde ve laboratuvarlarında yürütülmektedir. Bitkilerin tuzluluk ve kuraklık stresinden etkilenme seviyelerini ortaya koyabilmek için bir dizi morfolojik, fizyolojik ve pomolojik parametreler ölçülmektedir. Proje sonucunda abiyotik faktörlerden yüksek sıcaklık, tuzluluk ve kuraklık stresine tolerans seviyeleri belirlenmiĢ olan domates genotipleri ile ileride yapılacak ıslah çalıĢmalarında kullanılabilecek, çevresel strese toleranslı, ticari değeri olan çeĢitler üretilebilecektir.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/A/18/A1/P1/342 Biberde Bemisia tabaci Genn. (Hemiptera: Aleyrodidae)‟ye Proje BaĢlığı Dayanıklılık Kaynakları ve Dayanıklılığın Kalıtımı (Doktora Tezi) Projeyi Yürüten KuruluĢ Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Duygu ARGÜN Proje Yürütücüleri Doç. Dr. Hatıra TAġKIN (DanıĢman) BaĢlama: 01.01.2018 BaĢlama- BitiĢ Tarihleri BitiĢ: 01.12.2020 Projenin Toplam 2018: 8000 TL 2019: 22000 TL 2020: 20000 TL Bütçesi: Proje Özeti: Beyazsinek ile mücadelede kültürel önlemler ve kimyasal mücadelenin etkin bir mücadele yöntemi olarak kullanılamaması, söz konusu zararlının zirai ilaçların birçoğuna karĢı direnç kazanmıĢ olması beyazsineğe dayanıklı biber hat/çeĢitlerin gerekliliğini ortaya koymaktadır. Buradan yola çıkılarak, biberde beyazsineğe dayanıklılık mekanizmalarını araĢtırmak, dayanıklılık kalıtımını tespit etmek ve ıslah çalıĢmalarında kullanılma olanaklarını araĢtırmak çalıĢmanın amacını oluĢturmaktadır. Tez çalıĢmasının bu döneminde, karĢılaĢılan bazı problemeler baĢarılı bir Ģekilde çözülerek; hem ebeveynlerde, hem F1 kademesinde, hem de geri melez ve F2 kademesinde melezleme ve kendileme iĢlemleri tamamlanarak, popülasyon oluĢturuldu. Diğer taraftan biber popülasyonuna salımı yapılacak zararlının baĢlangıç popülasyonu olarak, Adana Biyolojik Mücadele AraĢtırma Enstitüsü‟ndeki böcek üretim odalarında Bemisia tabaci B biyotipi üretildi. Denemenin yürütüldüğü her bir kafeste, aynı sayıda biber bitkisi olacak ve tüm generasyonları temsil edecek Ģekilde, bitki dağılımı yapıldı. Yeterli sayıda beyazsinek üretildiğinde ve bitkiler 6-7 yapraklı döneme geldiğinde, emgi tüpü ile bitkilere eĢit sayıda Bemisia tabaci B biyotipi bulaĢtırıldı. Bu iĢlem üç kez 10 gün aralıklarla tekrar edildi. Salım yapılan her bir bitkiden alınan yaprak örneklerinde ilk dönemin gözlem ve analizleri yapılmıĢ, sonuçlar değerlendirme aĢamasındadır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No TAGEM/BBAD/12/A09/P01 Sanayiye Yönelik GeliĢtirilen Karaisalı Biber Hatlarına Proje BaĢlığı Phytophthora Capsici’ Ye Dayanıklılığın Aktarılması Transferring Phytophthora Capsici Resistance to Karaisalı Projenin Ġngilizce BaĢlığı Pepper Lines Developed for Industry Projeyi Yürüten KuruluĢ Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Duygu ARGÜN Mine BULUT, Dr. Mustafa ÜNLÜ, Dr. Sevinç TEKĠN, Dr. Proje Yürütücüleri Nihal DENLĠ, Dr. Atilla ATA, Dr. AyĢegül ÇOLAK ATEġ, Doç. Dr. Hasan PINAR, Doç. Dr. Davut KELEġ BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01/01/2015 - 01/12/2018 Projenin Toplam Bütçesi 25000 TL Proje Özeti: Öncelikle baba ebeveyn olarak belirlediğimiz materyaller ile ana ebeveyn olarak kullandığımız 2 adet Karaisalı biber hattını melezleyerek bitkilerimizi F1 kademesine getirdik. F1 aĢamasındaki bitkilerde Phyto.5.2 ile bağlantılı olarak geliĢtirilen SCAR markörü (OpD04.717) ile biber genotipleri tarandı. Projenin ilk yılında MAS ve klasik testleme sonuçlarından elde edilen verilere göre melezleme programı oluĢturuldu, fideler seraya dikildi ve birinci aĢama geri melez çalıĢmaları tamamlandı. Ġlk geri melezlerin tohumlarından elde edilen yaklaĢık 1000 adet bitki MAS tekniği ile testlenerek 480 adet dayanıklı bandı veren bitkide klasik testleme yapıldı. Ġkinci yılda ise MAS ve klasik testleme sonuçlarından elde edilen verilere göre yine melezleme programı oluĢturuldu, fideler seraya dikildi ve ikinci aĢama geri melez çalıĢmaları tamamlandı. Ġkinci geri melezlerin tohumlarından elde edilen yaklaĢık 2000 adet bitki MAS tekniği ile testlenerek 320 adet dayanıklı bandı veren bitkide klasik testleme yapıldı. Üçüncü yıl yine MAS ve klasik testleme sonuçlarından elde edilen verilere göre melezleme programı oluĢturuldu, fideler seraya dikildi ve üçüncü aĢama geri melez çalıĢmaları tamamlandı. Geri melezlerin tohumlarından elde edilen yaklaĢık 1000 adet bitki MAS tekniği ile testlenerek 233 adet dayanıklı bandı veren bitkide klasik testleme yapıldı. Bu dönem itibari ile üç aĢama geri melez kademesinde dayanıklı bulunan genotipler, kendileme yapılarak F2 kademesine getirildi. Hem MAS hem klasik testleme yapılarak her ikisinde de dayanıklı bulunmuĢ, yağlık biber formunda 86 adet F2 bitkisi elde edilmiĢ olup, araziye aktarılmıĢ durumdadır. Projede öngörülen haploidizasyon aĢamasının belirlenen takvim süresi içerisinde gerçekleĢtirilemediğinden komite tarafından 1 yıl uzatma talep ederek önümüzdeki yıl sonuç raporunun sunulmasını talep etmeme rağmen komite tarafından projenin uzun soluklu bir çalıĢma olduğu ve bir proje dönemi süresince devam etmesi gerektiği kanısına varılmıĢtır. Bu karar doğrultusunda araĢtırma komitesi tarafından projenin 1 yıl uzatılmasına ve önümüzdeki yıl ara sonuç yeni teklif olarak sunulmasına karar verilmiĢtir.

Anahtar Kelimeler: Phytophthora capsici, dayanıklılık, biber, MAS

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No TAGEM /BBAD/15/A09/P02/03 Proje Adı TurĢu Sanayisine Uygun Tatlı Süs Biberi Islahı Projeyi Yürüten Doğu Akdeniz Geçit KuĢağı Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü KuruluĢ Müdürlüğü-KAHRAMANMARAġ Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Cihan FIRAT Kerim KARATAġ Proje Yürütücüleri Dr. Öğr. Üyesi Bekir Bülent ARPACI (DanıĢman- Kilis 7 Aralık Üniversitesi) BaĢlama-BitiĢ 01.01.2015-31.12.2020 (1 Yıl Uzatma AlmıĢtır) Tarihleri Projenin Toplam 2015: 8500 TL 2016: 4.500 TL 2017: 4.500 TL Bütçesi 2018: 4.500 .TL 2019: 4.000..TL Toplam: 26.000 TL Proje Özeti: Ülkemizde, turĢu sanayinde kullanılan süs biberi türlerinin “Biberiye” ve “Yakan” olarak bilinen acı veya çok acı tiplerden oluĢtuğu ve turĢu sanayinde kullanılan tatlı tipte bir süs biberi bulunmamaktadır. Süs biberi varyetelerinin çoğunlukla acı olması maalesef bu imkanı kısıtlamaktadır. Biber meyveleri değiĢik acılık düzeylerine sahiptir ve taze tüketimde ise tüketicilerin tercihlerinden birini de bu özellik belirlemektedir. Proje ile Ülkemiz turĢu sanayinde kullanılmayan yeni bir tatlı süs biberi çeĢidi elde edilerek ülke ekonomisine ve tüketicisine alternatif bir ürün sağlanması hedeflenmektedir. Bu açıdan içerdiği değiĢik mineral ve vitaminler yönünden çok zengin bir sebze türünü, acıyı sevmeyen veya sağlık açısından sakıncalı görülen kiĢilere ciddi bir alternatif olacağı düĢünülmektedir. Ayrıca tek tip tatlı süs biberlerinde kullanılacak salamura içerisine, belli oranlarda acı biber veya suyu ilave edilmesi ile damak zevkine en yakın (az acı, orta acı) acılıklarda biber turĢusu elde edilerek, tüketici odaklı bir değerlendirme Ģekli de sunulacaktır. Bu projede 2 adet yabancı orjinli süs biberi çeĢidi ve 3 adet tatlı biber genotipi arasında kombinasyon ıslahı ile oluĢturulan melez bahçesinden, seleksiyonlar yapılarak; acı olmayan, tek seferde tüketilebilecek boyutta ve verimi yüksek genotipler kendilenerek, açık tozlanan biber çeĢitleri geliĢtirilmektedir. 2019 yılında; F5 ve F6 kademedeki bitkilerimiz arazi Ģartlarında dikimi gerçekleĢtirilmiĢ ve seleksiyon kriterleri doğrultusunda kendilemelere devam edilmiĢtir. F7 kademede 20, F6 kademede ise 10 olmak üzere toplamda 30 genotip seçilerek tohumları muhafaza altına alınmıĢtır. Ölçüm ve gözlem değerlerine göre tamamen durulmuĢ olan 13 hat içerisinden 3 hat verim denemesine alınacak ve tescil sürecine gidilecektir

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No TAGEM/BBAD/B/18/A1/P1/709 Proje Adı KahramanmaraĢ Kurutmalık Kırmızıbiber Islah ÇalıĢmaları Projeyi Yürüten Doğu Akdeniz Geçit KuĢağı Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü KuruluĢ Müdürlüğü-KAHRAMANMARAġ Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Kerim KARATAġ Proje Yürütücüleri BaĢlama-BitiĢ 01.01.2018 - 30.12.2022 Tarihleri Projenin Toplam 2018:11.000TL 2019:9.000TL Bütçesi 2020:7.000TL 2021: 10.000TL 2022:8.000TL Proje Özeti: Türkiye, Dünya‟da biber üretiminde üçüncü sırada yer alırken, baharatlık kırmızıbiber üretiminde 26. sırada yer almaktadır. Kırmızıbiberde üretimin düĢük olmasının en önemli sebeplerimden birisi nitelikli çeĢitlerin az olmasıdır. Yerel popülasyondan verim ve kalitesi yüksek çeĢitlerin geliĢtirilmesi kırmızıbiber üretimine katkı sağlayacaktır. Bu çalıĢmanın amacı; verim ve kalitesi yüksek kırmızıbiber hatlarını geliĢtirmek, giderek daralan yerel popülasyondan seçilen genotipleri gen havuzuna aktarmaktır. Bu çalıĢmada, melezlenerek elde edilmiĢ 55 adet F1 bitkisi, KahramanmaraĢ ve Gaziantep ilerinden toplanan 1260 olmak üzere toplamda 1315 genotipin seleksiyon yoluyla ıslahı yapılmaktadır. Seleksiyon tartılı derecelendirmeden faydalanarak yapılmakta ve seçilen bitkiler kendilenerek tohumu alınmaktadır. ÇalıĢmanın 4. yılında ön verim denemesi, 5. Yılında ise iki lokasyonda verim ve kalite özellikleri incelenecektir. 2018 Yılı ÇalıĢmaları: Her bir genotipden 10 adet fide yetiĢtirilmiĢ ve deneme alanına sıralar halinde dikilmiĢtir. Daha sonra hasat yapılarak bitki baĢına yaĢ ve kuru verim, meyve ağırlığı, meyve et kalınlığı, meyve boyu, erkencilik, renk, bitkideki meyve sayısı, acılık, tohum sayısı, özellikleri incelenerek tartılı derecelendirme yapılmıĢtır. Yapılan puanlama sonunda 60 puan ve üzeri alan 640 birey kendilenerek, 2019 yılında ekilmek üzere tohumları alınmıĢtır. 2019 Yılı çalıĢmaları; 640 genetipin her biri için 10 adet fide yetiĢtirilmiĢ ve deneme alanına sıralar halinde dikilmiĢtir. Tartılı derecelendirme sonunda 65 ve üzeri puan alan 315 bitki seçilmiĢtir. Seçilen bitkiler kendilenerek tohumları alınmıĢtır. 2021 yılında ön verim denemesi yapılacaktır. 2022 yılında bitkilerin verim kalite özellikleri belirlenerek çalıĢma sonlandırılacaktır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No TAGEM/BBAD/10-17/A09/P02/18 Proje Adı Meyvenin Saptan Ayrılma Direnci DüĢük Kurutmalık Biber Islahı Projeyi Yürüten Doğu Akdeniz Geçit KuĢağı Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü KuruluĢ Müdürlüğü-KAHRAMANMARAġ Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Abdullah Yasin DALKILIÇ Kerim KARATAġ Cihan FIRAT Proje Yürütücüleri Öğr. Üy. Dr. Bekir Bülent ARPACI Prof. Dr. Ġrfan Ersin AKINCI BaĢlama-BitiĢ 01.01.2017-31.12.2021 Tarihleri Projenin Toplam 2017: 35.000 TL 2018: 8.000 TL 2019: 8.000 TL 2020: 8.000 Bütçesi TL 2021: 8.000 TL TOPLAM: 43.000 TL Proje Özeti: Türkiye‟nin kırmızıbiber üretiminin % 90‟ı KahramanmaraĢ, Gaziantep, ġanlıurfa, Kilis ve Hatay illerinin yer aldığı Doğu Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi‟nde yapılmaktadır. Bölgedeki kırmızıbiber üreticileri ürünlerini iĢletmelere taze ya da kurutarak yarı mamul halde pazarlamaktadır. Her iki durumda da biber meyvelerinin saplarının meyveden ayrılması için iĢgücü gerekmektedir. Bu iĢlem taze ya da kurutulmuĢ biberlerin yığınlar halinde bekletilmesine neden olmaktadır. Bu proje ile hasat esnasında meyvesi sapından ayrılan ve baharatlık biber üretimine uygun kırmızıbiber çeĢidi geliĢtirilmesi hedeflenmektedir. Bu amaçla projenin I. Diliminde Chile Penguin çeĢidi (Capsicum chacoense) baba (Capsicum annum) Sena çeĢidi ana olarak kullanılarak melezleme çalıĢmaları tamamlanmıĢ, kendileme yapılarak GM3-F5 kademesine ulaĢılmıĢtır. Projemizin II. Diliminin ilk 3 yılında kendilemelere devam edilerek genetik durgunluğun sağlanması ve homozigot hatların oluĢturulması hedeflenmektedir. Son iki yılında ise farklı lokasyonlarda verim ve kalite demeleri yapılarak yeni bir biber çeĢidinin ıslahı hedeflenmektedir. Anahtar Kelimeler Saptan ayrılma, Geriye melezleme, Kırmızı Biber

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/Ü/18/A1/P1/462 Proje BaĢlığı Gaziantep Biberinin Seleksiyon Yoluyla Islahı Projeyi Yürüten KuruluĢ Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Mevlüde TATAR Atilla ATA, Dr. Çetin NACAR, Ali TEKĠN, Dr. Mahmut BAYRAM, Proje Yürütücüleri Dr.Öğretim Görevlisi Bekir Bülent ARPACI BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2018 - 31.12.2022

Projenin Toplam 2019:10.000.TL 2020: 15.000TL 2021: 15.000TL Bütçesi: 2022:15.000TL Proje Özeti: Ülkemizde yerel genetik kaynakların toplanması, muhafaza edilmesi, değerlendirilmesi ve ıslah edilerek tekrar üretim bölgelerine kazandırılması ve özellikle yerelde yaĢayan kesimin yerinde istihdam edilmesi açısından oldukça önemlidir. Bu yerel genetik kaynaklardan biriside Gaziantep biber çeĢididir. Gaziantep biber çeĢidi özellikle sanayi (salça, pul biber, kututmalık vb. ) olarak değerlendirildiğinde oldukça yüksek değere sahip olmaktadır. G.antep biber genotiplerini değerlendirilmek üzere; Yöresel olarak farklı tat ve aromaya sahip, ince etli, ince kabuklu, dolmalık tipi biber populasyon niteliğinde olması, yöresel genetik kaynaklara sahip çıkmak, mevcut materyalden geliĢtirilecek çeĢit/çeĢitler çiftçilere kaliteli tohumluk ihtiyacı karĢılamak, yörede biber yetiĢtiriciliği çok yaygın olduğu için yöreye özgü bazı tarımsal uygulamalar bulunması bu yerel tiplerin; Islah edilmiĢ üniform çeĢitlerin, populasyon formundaki yerli çeĢitlerin yerine geçmesi, Çiftçinin istediği kadar verim elde edememesi gibi nedenlerle Gaziantep biber genotiplerinin seleksiyon yoluyla ıslahı yapılacaktır. Bu çalıĢmada 2018-2022 yılları arasında Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğünde yürütülecektir.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/Ü/19/A1/P1/1760 Biberde (Capsicum spp.) Türler Arası Melezlemelerle Genetik Proje BaĢlığı Tabanın GeniĢletilmesi-II Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü KuruluĢ Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Dr. Nihal DENLĠ Proje Yürütücüleri Dr. Atilla ATA, Ali TEKĠN BaĢlama- BitiĢ 01/01/2019-01/01/2022 Tarihleri Projenin Toplam 2019: 13500 TL 2020: 28500 TL 2021: 15000 TL Bütçesi: Proje Özeti: Bu proje ile TAGEM tarafından desteklenenen “Türler arası melezlemelerle biberde genetik tabanın geniĢletilmesi” projesinin çıktıları olan C.annuum ve C.frutescens türlerinin melezlemesi ile elde edilen F3 aĢamasındaki popülasyonlar ilerletilerek F6 kademesinde saf hatlar elde edilecektir. Elde edilen hatlar IPGRI özellik belgesinde yer alan bazı morfolojik özellikler yönünde karakterize edilecek, aynı zamanda askorbik asit, kapsaisinoid, toplam fenol, toplam karotenoid içeriği ve toplam antioksidan kapasitesi yönünden tanımlanacaktır. Rapor dönemini kapsayan süreçte F3 kademesindeki populasyonlara ait bitkilerin ilkbaharda seralara dikimi yapılmıĢ ve kendilemeler yapılarak F4 aĢamasında tohumlar elde edilmiĢtir. Türler arası melezlemeden kaynaklı problemler nedeniyle tohum elde edilemeyen bitkilerin bakım iĢlemlerine devam edilmiĢ ve sonbahar döneminde de kendilemeler yapılarak populasyonlardaki tüm bitkilerden tohum elde edilmeye çalıĢılmıĢtır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/17/A09/P02/01 Diyarbakır Yerel Patlıcan Popülasyonlarının Toplanması, Proje BaĢlığı Tanımlanması ve Seleksiyon Yoluyla Islahı GAP Uluslararası Tarımsal AraĢtırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü Projeyi Yürüten KuruluĢ (GAPUTAEM) DĠYARBAKIR Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Edip ALAS Murat KAYA, Mehmet ÇĠÇEK, ġükran ATEġ, Yusuf ÖCAL, Ceyda Proje Yürütücüleri KIZGIN ÖZCENGĠZ, Dr. Öğr. Üyesi Vedat PĠRĠNÇ, Doç. Dr. Gölgen Bahar ÖZTEKĠN BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2017 – 31.12.2021 2017:5.000 TL, 2018:5.000 TL, 2019:5.000 TL, 2020:5.000 TL, Projenin Toplam Bütçesi: 2021:5.000 TL, Toplam:25.000 TL Proje Özeti: Patlıcan genotipleri açısından zengin bir potansiyele sahip olan Diyarbakır ili ve çevresinde, tüketimde yerel genotiplerin daha çok tercih edildiği görülmektedir. Yürütülen bu çalıĢmada Diyarbakır yöresinde orjinlerinden toplanan 34 adet yerel patlıcan genotiplerinin ıslahı amaçlanmıĢtır. Bu amaçla yerel genotipler ve 4 adet ticari çeĢitle birlikte tohumları torf:perlit (4:1) ortamına ekilerek fideleri elde edilmiĢtir. Fideler dikime hazır hale geldiklerinde, GAP Uluslararası Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü Sebzecilik Bölümüne ait araĢtırma ve uygulama alanına 2 bitki/m2 yoğunlukta dikilmiĢtir. Araziye aktarılan bitkilerde; çapalama, gübreleme, sulama ve hastalık ve zararlılarla mücadele gibi bakım iĢlemleri yapılmıĢtır. Patlıcan bitkilerinde çiçeklenmenin baĢlamasıyla kendileme yapılmıĢtır. Kendileme sonucunda genotipler arasında teksel seleksiyonla belirlenen elit bitkilerin kendilenmiĢ patlıcan tohumları çıkarılmıĢtır. GeliĢim aĢamasına göre zamanı geldikçe bitkilerde UPOV kriterleri doğrultusunda fide, bitki, meyve, yaprak ve çiçeklerde morfolojik özelliklere ait ölçüm ve gözlemler yapılmıĢtır. Elde edilen ölçüm verilerinde istatistik farklılık görülmüĢtür. Ölçüm ve gözlemlerin neticesinde yerel genotipler arasında varyasyon olduğu görülmüĢtür.

Anahtar Kelimeler: Solanum melongena, Islah, Morfolojik karakterizasyon

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/A/19/A1/P1/1545 Hibrit Karpuz Tohum Üretiminde Farklı Anaçlar Üzerine Proje BaĢlığı AĢılamanın Tohum Verim ve Kalitesine Etkileri (Doktora Projesi) Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü KuruluĢ Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Veysel ARAS Proje Yürütücüleri Prof. Dr. Nebahat SARI BaĢlama- BitiĢ 01.01.2020 / 31.12.2022 Tarihleri Projenin Toplam 2020: 35.000 TL 2021: 35.000 TL 2022: 5.000 TL Bütçesi: Proje Özeti: ÇalıĢmada, biri Crimson Sweet tipinde çizgili oval ve ikincisi de siyah karpuz olacak Ģekilde 2 hibrit seçilmiĢtir. Seçilen hibritler, Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsünde proje yürütücüsü tarafından kombinasyon yetenekleri yüksek hatlarla geliĢtirilen ticari nitelik kazanmıĢ melezlerdir. 187×125 ve 11×162 numaralı hibritlere ait 187 ve 11 ve numaralı ana hatlar ile 125 ve 162 kod numaralı baba hatlar kullanılmıĢtır. Anaç olarak Cucurbita maxima × Cucurbita moschata grubunda Türkiye‟de en fazla kullanılan TZ148 ile Nun9075, su kabağı (Lagenaria spp.) olarak Argentario hibrit anacı ile 3335 numaralı hat ve karpuzun yabanisi olan Citrullus lanatus var. citroides grubundan PI296341 ve her ana ve baba hat kendi üzerine aĢılanarak kullanılmıĢtır. Kontrol uygulamasında ise fideler aĢılanmadan kullanılmıĢtır. AĢılı ve aĢılanmamıĢ kontrol fideleri 22.03.2019 tarihinde 36°37'47.17"K enlem, 34°20'39.10"D boylam ve denizden yüksekliği 3 m olan konumundaki Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsünde bulunan plastik seraya 1 x 0.5 m aralık ve mesafelerle dikilmiĢlerdir. Ġpe alma aĢamasına gelen bitkiler ipe sardırılarak ipe alınmıĢ ve tek gövdeli olarak yetiĢtirilmiĢtir. Bitkiler yetiĢtirilerek, melezlemeler yapılmıĢ ve tohumları çıkarılmıĢtır. Dikimden sonra bitki boyu, ana gövdedeki boğum (yaprak) sayısı, ana gövde çapı, ilk ve % 50 diĢi çiçeklenme tarihleri, çiçek tozu canlılık testleri, çiçek tozu çimlendirme testleri, çiçek tozu üretim miktarlarının belirlenmesi gözlem ve ölçümleri gerçekleĢtirilecektir. Meyve hasadı gerçekleĢtirildikten sonra verim, meyve ağırlığı, meyve boyu, meyve eni, meyve kabuk kalınlığı, suda çözünebilir kuru madde ve daha sonra da tohum verimi ve analizleri gerçekleĢtirilmiĢtir.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/10/A01/P01/14 Proje BaĢlığı Sebzelerde Anaç Islahı Alt Proje: Hıyar Ġçin Anaç Islahı II Projeyi Yürüten KuruluĢ Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü-ANTALYA Projeyi Destekleyen KuruluĢ Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Dr. Rana KURUM Zir. Yük. Müh. Mine ÜNLÜ, Zir.Yük.Müh. Emine Proje Yürütücüleri GÜMRÜKÇÜ, Zir. Yük. Müh. Selda ÇALIġKAN, Zir. Yük. Müh. Murat ġimĢek BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01/01/2019 - 31/12/2023 Projenin Toplam Bütçesi: 2019: 14.000 TL 2020: 15.000 TL 2021: 15.000 2022: 18.000 TL 2023: 18.000 TL Toplam:80.000 TL Proje Özeti: Bu proje kapsamında balkabağı, kestanekabağı (C. moschata, C.maxima) türlerinin ve oluĢturulacak farklı hibrit kombinasyonlarının hıyar için anaç olarak kullanılabilme olanaklarının araĢtırılması amaçlanmaktadır. Projenin ilk beĢ yıllık diliminin sonuçları 30. Uluslararası Bahçe Bitkileri Kongresinde “Evaluation of Some Qualitative Traits and Yield of Greenhouse Cucumber Grafted on Different Cucurbita Rootstocks” isimli bildiri ile yayınlanmıĢtır. Projenin ikinci dilimi 2019 yılının Ocak ayında baĢlamıĢ Biyolojik Mücadele AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü‟nden temin edilen Fusarium solgunluğu izolatı ile 9 hatta testleme yapılarak sonuçlar 0-4 skalasına göre değerlendirilmiĢtir. Ayrıca kök ur nematodu (M.incognita ırk 1)'e karĢı nematod testlemesi için 6 adet hatta tohum ekimi gerçekleĢtirilmiĢ testlemeler devam etmektedir.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/Ü/19/A1/P1/1941 Proje BaĢlığı Trakya-Marmara Bölgesi Çerezlik Kabak Islah ÇalıĢmaları-II Projeyi Yürüten KuruluĢ Trakya Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-EDĠRNE Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Dr. Göksel EVCĠ (Mehmet Ġbrahim YILMAZ) Dr. Veli PEKCAN, Samet SAĞLAM, Banu TÜLEK (bitki Proje Yürütücüleri hastalıkları), Dr. Turhan KAHRAMAN (kalite analizleri) BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2020-2024 Projenin Toplam 2020: 20.000 TL 2021: 50.000 TL 2022: 25.000 TL Bütçesi: 2023: 25.000 TL 2024: 25.000 TL Proje Özeti: Proje, çerezlik kabakta yüksek tane verimli, geniĢ adaptasyon kabiliyetine sahip, bölgede yaygın olan hastalıklara dayanıklı hibrit ve açık döllenen çeĢit geliĢtirme çalıĢmalarını kapsamaktadır. Bu özelliklerin yanında çerezlik kalitesi iyi, iri taneli, iç oranı yüksek, lezzetli, yeni çeĢitler geliĢtirilmesi amaçlanmıĢtır. AraĢtırma programındaki ıslah çalıĢmalarında tek bitki ıslah yöntemi ve geri melez ıslah yöntemi kullanılmakta, ıslah programı kabuklu ve kabuksuz olmak üzere iki bölümden oluĢmaktadır. Islah çalıĢmalarında materyal kendilenerek genetik açılması durulmuĢ hale getirilmekte, durulan materyal ile test hibritleri oluĢturulmaktadır. OluĢturulan hibritler ile verim denemeleri kurulmaktadır. Verim denemelerinde; tane verimi, genel görünüm, yağ oranı, bin tane ağırlığı, tane boyutları ve Ģekli, duyusal testler, hastalık gözlemleri yapılmıĢtır. Islah çalıĢmaları sonucunda elde edilen hatlar ile oluĢturulan hibrit çeĢitler, üretici ve tüketici isteklerini karĢılayabilecek özellikler taĢıdığı takdirde tescile sunulması planlanmakta olup, tescile sunulan çeĢitlerin hat ve hibrit tohum çoğaltımı izole alanlarda yapılmaktadır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No TAGEM/BBAD/B/18/A1/P1/08 Soğan YetiĢtiriciliğin GeliĢtirilmesi Proje Adı Alt Proje: EskiĢehir Ġli Soğan Populasyonundan Yeni BaĢ Soğan Tip ve ÇeĢitlerinin GeliĢtirilmesi Projeyi Yürüten KuruluĢ Geçit KuĢağı Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢlar Proje Lideri Zir. Y. Müh. ġule KÖKPINAR Prof. Dr. Önder TÜRKMEN Dr. Öğr.Üyesi Ali Fuat GÖKÇE Proje Yürütücüleri Dr. Sali FĠDAN Dr. Nurten LÖKOĞLU BaĢlama-BitiĢ Tarihleri 2018-2022 Toplam:80.000 TL Projenin Toplam Bütçesi: 2018:20.000TL 2019: 20.000 TL 2020:15.000 TL 2021:15.000 TL 2022:10.000 TL Proje Özeti: Soğan, dünyanın farklı bölgelerinde yetiĢtirilen ve çok farklı Ģekillerde tüketilen önemli sebzelerden birisidir. 4000 yıldan fazla bir süredir yetiĢtiriciliği yapılan kuru soğan, ülkemiz sebze üretiminde önemli bir paya sahiptir. Türkiye, ortalama yıllık 1.9 milyon ton kuru soğan üretimiyle Çin, Hindistan, Amerika‟nın ardından 4. büyük üretici konumundadır. 2016 yılı soğan üretimine baktığımız zaman ilk sırada Ankara ili yer almakta olup bunu Amasya, Adana, Hatay ve EskiĢehir izlemektedir. Projede genetik materyal olarak; EskiĢehir ili sınırları içerisinden toplanan, popülasyon özelliğine sahip soğan materyali kullanılmıĢtır. Fenotipik Tekrarlamalı Teksel Seleksiyon Metodu ile yürütülmektedir. 2017-2018 üretim sezonunda 47 hattın yaprak gözlemlerinin yanı sıra baĢlarda en, boy, ağırlık, Ģekil, boyun geniĢliği, kabuk kalınlığı, kabukta ana renk, kabuk rengi, kabuk sıkılığı gibi gözlemler alınmıĢ, tartılı derecelendirme yapılmıĢtır. ġekil, kabuk kalınlığı, kabukta ana renk, kabuk sıkılığı kriterleri değerlendirilerek yapılan tartılı derecelendirme ortalaması 218, 43 olarak bulunmuĢtur. 21 hat ise bu ortalamanın üzerinde değer almıĢtır. 2019 yılında bu hatlara ait baĢların Nisan ayında dikimi yapılmıĢ ve tohumları elde edilmiĢtir. Elde edilen tohumlar bir sonraki sezon kullanılmak üzere temizlenmiĢ ve muhafaza altına alınmıĢtır.

Anahtar Kelimeler: Soğan, seleksiyon ıslahı, çeĢit

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/Ü/20/A1/P1/1617 Havuç Gen Kaynaklarının Hibrit ÇeĢitlere DönüĢtürülme Proje BaĢlığı Potansiyelinin AraĢtırılması -II Projeyi Yürüten KuruluĢ Geçit KuĢağı Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Dr. Nurten LÖKOĞLU Prof. Dr. Ahmet ĠPEK Proje Yürütücüleri Dr. Sali FĠDAN Ziraat Yük. Müh. ġule KÖKPINAR BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2020-31.12.2024 Projenin Toplam 2020: 100.000 TL 2021: 50.000 TL 2022: 50.000 TL Bütçesi: 2023: 50.000 TL 2024: 50.000 TL Proje Özeti: Ülkemizde havuç üretiminde kullanılan hibrit tohum miktarı %100‟e ulaĢmıĢtır. Hibrit tohumun tercih edilmesinin nedeni verim artıĢı sağlaması, Ģekil, tat ve renk yönünden tekdüze havuçların üretilebilmesidir. Projede, ülkemizden toplanan ve yurt dıĢından getirilen açıkt ozlanan havuç gen kaynaklarının hibrit çeĢitlere dönüĢtürülme potansiyeli araĢtırılmaktadır. Projenin ilk 5 yıllık diliminde, melezlemeler sonucu elde edilen F1 bitkilerde kısır bitkilerin belirlenmesi bu çeĢitlerin F1 hibrit çeĢitlere dönüĢtürülmesinin daha hızlı, etkili yapılabileceğini göstermiĢtir. Projenin ikinci 5 yıllık dilimi için 2019 yılı itibari ile elde edilen hatların tohumlarının ve köklerinin çoğaltılması gerçekleĢtirilmiĢ, kendileme ve melezleme çalıĢmalarına devam edilmiĢtir. 2020 yılı çalıĢmaları için hasat edilen kökler soğuk hava deposunda muhafaza edilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Havuç ıslahı, erkek kısırlık, hibrit tohum

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/A/18/A1/P1/07 Marulda (Lactuca sativa var. Longifolia) Mutasyon Islahı Yöntemi Proje BaĢlığı Kullanılarak Besinsel Değeri ArttırılmıĢ Hatların Elde Edilmesi (Doktora Projesi) Projeyi Yürüten KuruluĢ Geçit KuĢağıTarımsalAraĢtırmaEnstitüsü-ESKĠġEHĠR Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Zir. Yük. Müh. ġule KÖKPINAR Proje Yürütücüleri Prof. Dr. ġ. ġebnem ELLĠALTIOĞLU Dr. K. Yaprak KANTOĞLU BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2018-2020 Projenin Toplam Toplam: 80.000 TL Bütçesi: 2018: 30.000 TL 2019: 30.0000 TL 2020: 20.000 TL Proje Özeti: Yaprağı yenilen sebzeler grubu içinde çiğ olarak tüketilen kültürlerin baĢında marul (Lactucasativa L. romana Gars.) ve salatalar (Lactucasativa L.) gelmektedir. Çin dünyada enbüyük marulüreticisi ülkedir. Türkiye ise 8. Sırada yeralmaktadır. Türkiye 2017 yılı toplam marul üretimi 490.423 ton olup, marul (göbekli) 223.449 ton, marul (kıvırcık) 185.070 ton, marul (aysberg) 81.904 ton‟dur. Türkiye marul tohumu 2015 yılı üretimi 12.965 ton gibi oldukça düĢük bir miktardadır. Proje ile marulda ülkemizde yapılacak ilk mutasyon ıslahı program oluĢturularak, farklı ekolojilerde yetiĢtirilebilecek veya agronomik özellikler bakımından farklılıklara sahip olan yeni ve kalite özellikleri bakımından zengin genotipler ortaya çıkarmak, bu bireylerin gen havuzunda varyasyon kaynağı olarak yeralmasını sağlamak amaçlanmaktadır. Projede “Cervantes” ve “Escule” isimli iki marul çeĢidi kullanılmaktadır. 2018 yılında her iki çeĢitten alınan (174 adet bitki) tohumlarla birlikte yeniden ıĢınlanmıĢ ve kontrol bitkileri olmak üzere 2019 yılında, toplam 5.494 fide elde edilmiştir [ Escule çeĢidinde; 200 Gy doz 2994 adet, 150 Gy doz 753 adet, 250 Gy doz 278 adet, Cervantes çeĢidinde, 225 Gy doz 223 adet fide, 2019 yılında yeniden ıĢınlama yapılan tohumlardan elde edilen fideler (Cervantes 150 (219 adet) ve 200 Gy doz (25 adet), Escule 200 Gy doz (2 adet) fide, Cervantes kontrol; 500 adet, Escule Kontrol 500 adet]. Yapılan çalıĢmalar sonucunda, Seleksiyon yapılan bitki sayısı; 598 adet Yan dal oluĢturan bitki sayısı; 28 adet Çift baĢ oluĢturan bitki sayısı; 82 adet Hem çift baĢlı hemde homojen olarak seçilen bitki sayısı; 4 adet 2019 yılında ıĢınlanan tohumlardan elde Edilen bitkilerden hasat edilenlerin sayısı; 150 adet olarak belirlenmiĢtir.

Anahtar Kelimeler:Marul, Lactuca sativa, mutasyon, ıslah

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/B/18/A1/P1/210 Proje BaĢlığı Taze Fasülyede Nitelikli Hat ve ÇeĢitlerin GeliĢtirilmesi-II Projeyi Yürüten KuruluĢ Karadeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-SAMSUN Projeyi Destekleyen KuruluĢ Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

Proje Lideri Nur KOBAL BEKAR Proje Yürütücüleri Dr. Mehtap ÖZBAKIR ÖZER Dr. Ġlyas DELĠGÖZ BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2018-2022 Projenin Toplam Bütçesi: 2018: 20.000 TL 2019: 20.000 TL 2020: 20.000 TL 2021: 20.000 TL 2022: 15.000 TL Proje Özeti: Bu projenin amacı; hastalıklara dayanıklı verimli, kaliteli bodur taze fasulye, sırık taze fasulye ve taze barbunya fasulye nitelikli hat ve çeĢitlerini geliĢtirmektir. Bu amaçlara yönelik olarak 2019 yılında yapılan çalıĢmalar aĢağıda sıralanmıĢtır. Amaçlara yönelik olarak 2019 yılında introdüksiyon çalıĢmalarında 6 adet taze, 5 adet barbunya tipinde taze fasulye gen havuzuna dahil edilmiĢtir. 2019 yılında 4 adet farklı formlarda (bodur, sırık, bodur barbunya, sırık barbunya) gözlem bahçesi, 2 adet F açılım bahçesi, 2 verim denemesi (bodur taze ve barbunya) ve 1 adet melezleme bahçesi olmak üzere toplam 9 adet deneme kurulmuĢtur. Gözlem ve seleksiyon bahçelerinde ve verim denemelerinde Ģiddetli yağıĢ ve bozkurt zararından dolayı hasat, gözlem ve seleksiyon, yapılamamıĢ olup sağlıklı bitkilerde tohum çoğaltımı yapılmıĢtır. Taze fasulye çeĢit ve hatlarının Bean common mosaic virus (BCMV)‟ye karĢı sahip oldukları dayanıklılık durumlarının belirlenmesi için testlemeler yapılmıĢ ve testlenen 27 materyalin 22 adetinin BCMV‟ye dayanıklı olduğu saptanmıĢtır. Ticari çeĢit geliĢtirmeye yönelik olarak melezleme çalıĢmaları 18 kombinasyonda yapılmıĢ ve % 30,14 baĢarı oranı ile 421 adet baĢarılı melez baklasından 1588 tohum elde edilmiĢtir.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtü Altı Sebzecilik Proje No: TAGEM/BBAD/19/A1/P1/01 Proje BaĢlığı BayrampaĢa Tipi Enginarın (Cynara scolymus L.) Seleksiyonu Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü- KuruluĢ YALOVA Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Dr. Ġbrahim SÖNMEZ Dr. Gülay BEġĠRLĠ, Dr. Erdinç UYSAL, GülĢah ÜĞLÜ, Proje Yürütücüleri Cemil HANTAġ BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2019 – 31.12.2022 Projenin Toplam 2019: 25.000 TL 2020: 25.000 TL 2021: 25.000 TL Bütçesi: 2022: 25.000 ..TL Proje Özeti: BayrampaĢa tipi enginarın Marmara bölgesinde yaygın yetiĢtiriciliği yapılan Sakarya, Bursa, Yalova ve Kocaeli illerinden toplanan materyaller ile UPOV kapsamında oluĢturulacak gözlem formuna göre özellikleri belirlenen enginarlarda üstün vasıflara haiz bitkiler seçilerek bir sonraki ıslah aĢamasına temel oluĢturacak bir çalıĢma planlanmıĢtır. Proje faaliyetleri kapsamında 2019 yılında Bursa, Bilecik ve Balıkesir illerinden enginar bitkisel materyalleri toplanarak Enstitü arazisine getirilmiĢtir.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtü Altı Sebzecilik Proje No: TAGEM/BBAD/Ü/20/A1/P1/2034 Proje BaĢlığı Taze Bezelye (Pisum sativum L.) Islahı Programı-II Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü- KuruluĢ YALOVA Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Dr. Oğuz GÜNDÜZ M. Melis Gürsan, Mehmet ġimĢek, Dr. Yasin Özdemir, Proje Yürütücüleri Dr. Zühtü Polat BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2020 - 2024 Projenin Toplam 2020: 30.000 TL 2021: 25.000 TL 2022: 25.000 TL Bütçesi: 2023: 25.000 TL 2024: 25.000 TL Proje Özeti: Sahip olduğu büyük ekonomik öneme rağmen, taze bezelyede sanayilik kullanıma (konserve ve dondurulmuĢ gıda) uygun ıslah çalıĢmaları oldukça sınırlıdır. Sanayi tipi sebzelerin ıslahında taze tüketilenlere göre bazı farklı özellikler gereklidir. Bu çalıĢmanın 1. evresinde farklı kaynaklardan temin edilmiĢ 100 adet materyalin UPOV özelliklerine göre karakterizasyon çalıĢmaları tamamlanmıĢ, (30 adet) SSR marker kullanılarak genetik benzerlik durumları tanımlanmıĢtır. Ġlk dönemde yürütülen arazi denemelerinden seçilen 14 adet genotipin piyasada mevcut ve yaygın olarak kullanılan 8 adet ticari çeĢitle uygun bulunanların melezlenerek öne çıkan genotiplerdeki olumlu özelliklerin aynı Ģekilde ticari olarak yaygın kullanımdaki ticari çeĢitlerde ki öne çıkan özelliklerin kombine edilerek yeni popülasyonların ve bu popülasyonlardan seçilecek olan yeni ileri genotiplerin oluĢturulması amaçlanmaktadır. Kullanılacak olan ıslah yöntemi pedigri ıslah yöntemi olup fenotipik tekrarlamalı seleksiyonla elde edilen F4 ve ileri kademe genotiplerde nihai tüketim durumlarının belirlenmesi amacıyla, gıda teknolojisi ile ilgili analiz sonuçları, ön verim ve bölge verim denemesi çalıĢmalarıyla birleĢtirilecektir. Proje sonunda, tüm veriler bir araya getirilerek aday ıslah hatları ile olası çeĢit adayları belirlenecektir. Elde edilen materyal mevcut ve gelecek ıslah projelerinde kullanılacaktır. 2019 yılı ön çalıĢmalarında 21 kombinasyonda melezleme çalıĢmaları yapılmıĢ olup, 47 adet melez tohum elde edilmiĢtir. Melezeleme çalıĢmalarının ve tohum çoğaltımı için güz döneminde sera koĢullarında 3 farklı ekim zamanında ekilen bitkilerde de melezleme çalıĢmaları yapılmıĢtır. Tohum çoğaltımı, eksik olan kombinasyonlarda melezeleme çalıĢmaları ve F1 melez bitkilerden F2 generasyonu elde edilme çalıĢmaları 2020 bahar döneminde yapılacaktır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/16/A09/P06/01 Organik ve Konvansiyonel KoĢullarda YetiĢtirilmiĢ Biber Proje BaĢlığı (Capsicum annuum L.) ÇeĢitlerinde Tohum GeliĢimi Kurutma ve Depolamanın Tohum Kalitesine Etkisi Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü- KuruluĢ YALOVA Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü, KuruluĢ Değirmen Eko Yatırım A.ġ. Proje Lideri Dr. Kutay CoĢkun YILDIRIM Prof. Dr. Ġbrahim DEMĠR (DanıĢman) Dr. Ġbrahim SÖNMEZ; Dr. Gülay BEġĠRLĠ; Proje Yürütücüleri Dr. BarıĢ ALBAYRAK Mehmet ġĠMġEK; Aysun ÖZTÜRK; Mustafa BIYIKLI Özlem Bengü DAġ KILIÇ BaĢlama- BitiĢ Tarihleri Ocak 2016 – Aralık 2020 Projenin Toplam 2016: 49.000 TL 2017: 51.000 TL 2018: 17000 TL Bütçesi: 2019: 14.000 TL 2020: 14.000 TL Proje Özeti: Biber bitkisinin tohumları diğer sebze türlerinin tohumlarına oranla çimlenme ve çıkıĢ yeteneği bakımından daha düĢük seviyelerde görülmesi, hasat olgunluğunda yüksek nem içeren bu tohumların kurutulması ve depolanması gibi iĢlemlerin daha dikkatli gerçekleĢtirilmesi gerekliliği ve organik tarım koĢullarında sınırlı girdi kullanılması ile tohum depo ömründe düĢüĢe neden olabilmektedir. Proje ile tohum geliĢimi, farklı kurutma metotları, depolama yöntemleri geliĢtirilerek tohumların depo ömrünün uzatılması, en uygun tohum hasat döneminin belirlenmesi ve organik tohumların konvansiyonel tohumlarla kıyaslanmasının yapılması hedeflenmiĢtir. Projenin dördüncü yılında, üç farklı paketleme yöntemiyle depolamaya alınan 2015 ve 2016 yılı 2. hasat döneminin ticari yöntemine ait organik ve konvansiyonel tohumlarına 4 ayda bir yapılan çimlenme (ortalama normal çimlenme oranı) ve güç testlerine (ortalama çimlenme zamanı ve kontrollü bozulma güç testi) devam edilmiĢtir. Aynı zamanda tohumların depolama süresince bünyesinde meydana gelen toplam yağ (%) ve indirgen Ģeker (mg/100g) içeriklerindeki değiĢimlerin tespit edilme iĢlemleri sürmektedir. Gelecek dönemde (5.yıl), 2016 yılına ait farklı paketleme yöntemleriyle depolamaya alınan organik ve konvansiyonel biber tohumlarının depolaması sürdürülecektir. Depolama boyunca her 4 ayda bir çimlenme ve güç testlerinin yanında tohum içeriğinde meydana gelen biyokimyasal değiĢimlerin belirlenmesine devam edilecektir. Proje, Aralık 2020‟de sonuç raporu hazırlanarak sonlandırılacaktır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtü Altı Sebzecilik Proje No: TAGEM/BBAD/B/19/A1/P1/02 Bazı Sebze Türlerinin Organik Tohum Üretiminde Verim Ve Proje BaĢlığı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi-III Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü- KuruluĢ YALOVA Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Dr. Gülay BEġĠRLĠ Dr. Ġbrahim SÖNMEZ, Dr. BarıĢ ALBAYRAK, Proje Yürütücüleri Dr. Kutay C. YILDIRIM, Zühtü POLAT, Dr. Nesrin UZUNOĞULLARI, Nesrin TUNALI BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2019-2021 Projenin Toplam 2019: 75.000.TL 2020: 50.000.TL 2021: 50.000.TL Bütçesi: Proje Özeti: Bu projede domates, bamya, soğan, karpuz, marul, lahana ve pırasa sebze türlerinde organik tarım ekim nöbeti koĢullarında tohum üretiminin sürdürülebilirliliğinin araĢtırılması ve elde edilen tohumların kalite özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. ÇalıĢma ele alınan ekim nöbeti programı kapsamında 2008 yılında 3 döngü olarak planlanmıĢtır. TAGEM projeleri 5'er yıllık dilimler halinde verildiğinden ilk iki döngü tamamlandıktan sonra söz konusu proje kapsamında çalıĢmanın son döngüsü bu proje sürecinde ele alınmaktadır. ÇalıĢma 2019-2021 yılları arasında Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez AraĢtırma Enstitüsü organik tarım parselinde yürütülmektedir. Tesadüf Blokları Deneme Deseninde 4 tekerrürlü olarak yürütülmekte olan çalıĢma, Çakılı Deneme Düzeni prensibiyle yapılmaktadır. Denemede, ele alınan sebze türlerinin tohum verimi (kg/da), 1000 dane ağırlığı (g), 1 g'daki tohum sayısı (adet), çimlenme oranı (%) ve tohumlarda patojen (viral, fungal ve bakteriyel) testleri yapılmaktadır. Elde edilen bulgular (Anonim, 1999) ve ISTA standartları doğrultusunda değerlendirilmektedir. Proje ekim nöbeti programında 2018 yılında iki yıllık türler olan pırasa ve lahana türlerine ait bitkiler üretilmiĢtir. 2019 yılı yetiĢtirme döneminde tohum verimleri alınmıĢtır. Programda yer alan karpuz tohumları Nisan ayının son haftası ekilmiĢtir. Elde edilen tohum verim miktarları lahana 62.89 kg/da, karpuz 23.15 kg/da ve pırasa 114.22 kg/da olarak belirlenmiĢtir. Tohum kalite ve patojen analizleri devam etmektedir.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ)- 0.YIL AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/B/20/A1/P1/1597 Sarı Çayakarına (Polyphagotarsonemus latus Banks) KarĢı Dayanıklı Proje BaĢlığı Biber Hatlarının GeliĢtirilmesi Projeyi Yürüten KuruluĢ Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-ANTALYA Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Atalay KILINÇ Proje Yürütücüleri Dr. Ramazan ÖZALP, Musa KIRIġIK, Tuba SEÇMEN BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2020 - 31.12.2023 Projenin Toplam TOPLAM: 160.000 TL Bütçesi: (2020: 40.000 TL 2021:35.000 TL 2022:40.000 TL 2023:45.000 TL) Proje Özeti: Sarı çayakarı Türkiye‟de yaygın bir türdür. Farklı familyalardan çok sayıda konukçusu bulunmaktadır. Biber baĢta olmak üzere begonya, siklamen, hıyar, pamuk, krizantem, gerbera, patates, patlıcan, tütün, çay ve turunçgiller konukçularıdır. Sarı çayakarı mücadele yapılmadığı takdirde tek baĢına % 60 oranında zarar vermektedir. Zararlıyı kontrol altına almak için kullanılabilecek ruhsatlı pestisit bulunmamaktadır. Üreticiler tarafından kullanılan pestisitler ciddi çevre kirliliği ve sağlık sorunlarına neden olmakta ayrıca maliyet çok yükselmektedir. Bu tehdidin üstesinden gelmek için, toleranslı veya dayanıklı bitki, alternatif zararlı yönetimi stratejilerini formüle etmede önemli bir rol oynayabilir. Dünyada Polyphagotarsonemus latus Banks‟ a karĢı yapılan dayanıklılık çalıĢmalarından elde edilen sonuçlar yeterli değildir. Ülkemizde bu zararlıya karĢı sebzelerde herhangi bir çalıĢma yapılmamıĢtır. Bu alanda bilgi eksikliği mevcuttur. Bu projenin amacı yeni çeĢit geliĢtirme programlarında değerlendirilmek üzere ıslah hatlarının sarı çayakarına karĢı reaksiyonlarının/dayanıklılığının belirlenmesi ve dayanıklı materyalller ile melezleme yoluyla yeni dayanıklı yarıyol materyalleri geliĢtirmektir. ÇalıĢma sonunda tespit edilecek tolerant/dayanıklı ya da yarı tolerant/dayanıklı hatlar ıslah programlarında çeĢit geliĢtirme amacıyla kullanılacaktır. Bu proje ile ülkemizde ayrıca ilk kez akara karĢı testleme yönteminin optimizasyonu sağlanmıĢ olacaktır. Proje kapsamında; akar çoğaltımı, bitkilerde zarar tespiti, fenolik ve flavanoid içerik analizi, morfolojik gözlemler ve tüylülük incelenerek akara karĢı biberde dayanıklılıkla iliĢkisi araĢtırılacaktır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ)- 0.YIL AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/B/20/A1/P1/1772 Biber Islahı Programları Kapsamında Nitelikli Hat ve ÇeĢit Proje BaĢlığı GeliĢtirilmesi-II Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-ANTALYA KuruluĢ Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Dr. Ramazan ÖZALP Atalay KILINÇ, Nejla ÇELĠK, Doç. Dr. Ġlknur POLAT, Proje Yürütücüleri Bengi TOPKAYA, Görkem SÜLÜ BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2020 - 31.12.2024 TOPLAM: 350 000 TL Projenin Toplam (2020: 50.000 TL, 2021:60.000 TL, 2022:70.000 TL, 2023:80.000 Bütçesi: TL, 2024:90 000 TL) Proje Özeti: Biber (Capsicum annuum L.), tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de yetiĢtiriciliği yapılan en önemli sebze türlerinden biridir. Dünya biber üretimi 2017 yılında 36.1 milyon ton olup, ülkemiz, biber üretiminde Çin ve Meksika‟dan sonra 94 444 ha alanda 2,6 milyon ton üretim ile üçüncü sırada gelmektedir. Üretimin % 27‟si örtüaltından elde edilmektedir. Örtüaltı tarımının tamamında hibrit çeĢitler kullanılırken, açıkta yetiĢtiricilikte büyük oranda standart çeĢitler üretilmekte olup, son yıllarda hazır fide kullanımı ile açıkta da hibrit çeĢitlerin kullanımı artmaktadır. Biber üretimi için ihtiyaç duyulan tohumluk hem yurt içi üretim hem de ithalat yoluyla karĢılanmaktadır. Hibrit çeĢitlerin pek çoğu yabancı kaynaklı olması sebebiyle biber tohumluğuna önemli miktarda döviz ödenmektedir. Bu nedenle, yerli sebze tohumculuğunun geliĢtirilmesi büyük önem kazanmaktadır. Verim ve kalite özellikleri bakımından farklılık gösteren yeni ticari çeĢitlerin geliĢtirilmesine yönelik hibrit çeĢit ıslah çalıĢmaları değiĢen pazar isteklerine cevap verilebilmesi için süreklilik göstermelidir. Hibrit biber ıslahı çalıĢmalarının sonucu olarak yerli çeĢitlerin kullanılması ile ülkemizin biber tohumluk kullanımındaki üstünlüğü artacak ve karlılık yükselecektir. Proje kapsamında; biber ıslah çalıĢmaları ile mevcut gen havuzunun tanımlanarak zenginleĢtirilmesi, örtüaltı yetiĢtiriciliği ve pazar taleplerine uygun, yüksek verimli, hastalıklara dayanıklı, nitelikli hat ve çeĢitlerin geliĢtirilmesi, sonuç olarak da Türkiye‟de yerli biber çeĢit sayısının artırılması amaçlanmaktadır. Enstitü gen havuzunda bulunan farklı kademedeki hatlar materyal olarak kullanılacaktır. GeliĢtirilecek olan yarı yol materyalleri- nitelikli hatların ve çeĢitlerin özel sektör hizmetine sunulması planlanmaktadır. Proje 2020 yılında baĢlatılacaktır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) 0.YIL AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/Ü/20/A1/P1/1892 Açıkta YetiĢtiriciliğe Uygun F1 Hibrit Biber ÇeĢitlerinin Proje BaĢlığı GeliĢtirilmesi-II Projeyi Yürüten KuruluĢ Karadeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü, SAMSUN

Projeyi Destekleyen KuruluĢ Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

Proje Yürütücüsü Hayati KAR Dr. ġenay MURAT DOĞRU, Dr. Mehtap ÖZBAKIR ÖZER Yardımcı AraĢtırmacılar Nur KOBAL BEKAR BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2020-2024 2020: 24.000 TL 2021: 24.000 TL 2022: 26.000 TL Projenin Toplam Bütçesi: 2023: 28.000 TL 2024: 29.000 TL Proje Özeti: Bu projenin amacı; Biberde açıkta yetiĢtiriciliğe uygun nitelikli genitörler ile verimli, kaliteli, hastalıklara dayanıklı F1 hibrit çeĢitlerin geliĢtirilmesidir. Proje çalıĢmaları 2020 yılında baĢlayacaktır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) 0.YIL AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/B/20/A1/P1/1758 Patlıcan Islahı Programları Kapsamında Nitelikli Hat ve ÇeĢit Proje BaĢlığı GeliĢtirilmesi-II Projeyi Yürüten KuruluĢ Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü- ANTALYA Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Dr. H. Filiz BOYACI Dr. Esra CEBECĠ, Zir. Yük. Müh. Emine GÜMRÜKÇÜ, Zir. Yük. Müh. Selda ÇALIġKAN, Dr. Aytül KĠTAPCI, Zir. Yük. Müh. Musa Proje Yürütücüleri KIRIġIK, Zir. Yük. Müh. Serap Melike SÜLÜ, Prof.Dr. ġ. ġebnem ELLĠALTIOĞLU BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2020-31.12.2024 TOPLAM: 350 000 TL Projenin Toplam (2020:50 000 TL 2021:60 000 TL 2022:70 000 TL 2023:80 000 TL Bütçesi: 2024: 90 000 TL) Proje Özeti: Ülkemizde patlıcan yetiĢtiriciliğini kısıtlayan en önemli faktörler toprak kökenli patojenler ve böceklerin neden olduğu biyotik streslerdir. Fusarium oxysporum f. sp. melongenae ve Verticillium dahliae’nın neden oldukları solgunluk hastalığı sadece ülkemizde değil, Asya ve Avrupa‟da da patlıcan yetiĢtiriciliğini sınırlandırmaktadır. Hastalık, hem açıkta hem de sera yetiĢtiriciliğinde önemli verim kayıplarına neden olmaktadır. Ayrıca nematod, kırmızıörümcek ve bakteriyel hastalık etmenleri de bitkilere yoğun baskı yapmaktadır. Bu etmenlere karĢı mücadelede kullanılan kimyasal ilaçlar insan ve çevre sağlığı yönünden büyük tehlike oluĢturmaktadır. Bu nedenle, hastalık ve zararlılara karĢı mücadelede en etkili ve en güveli yol dayanıklı çeĢit kullanmaktır. Patlıcanda hastalık ve zararlılara karĢı dayanıklı ticari çeĢit bulunmamaktadır. Bu proje ile patlıcanda önemli hastalık ve zararlı etmenlerine (Fusarium, Verticillium, nematod, kırmızıörümcek ve Clavibacter) dayanıklı ıslah materyallerinin geliĢtirilmesi amaçlanmıĢtır. GeliĢtirilecek materyaller ıslah programlarında kullanılabilecek ve kısa sürede birden fazla etmene dayanıklı çeĢitlerin eldesine olanak sağlanmıĢ olunacaktır. ATK kararı doğrultusunda proje baĢlığı ve bütçesi revize edilmiĢtir. ÇalıĢma 2020 yılında baĢlatılacaktır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ)-0.YIL AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No TAGEM/BBAD/B/20/A1/P1/1524 Patlıcan Islahı Programları Kapsamında Nitelikli Hat ve ÇeĢit GeliĢtirilmesi-II Proje BaĢlığı Alt Proje: Patlıcan Gen Havuzunda Yer Alan Genotiplerin Bazı Morfolojik, Biyokimyasal ve Biyotik Karakterler Bazında Markör Yöntemiyle Seleksiyonu Projeyi Yürüten KuruluĢ Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-ANTALYA Projeyi Destekleyen KuruluĢ Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Dr. Aytül KĠTAPÇI Proje Yürütücüleri BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2020-31.12.2023 2020: 100.000 TL 2021: 40.000 TL 2022: 25.000 TL Toplam: Projenin Toplam Bütçesi 165.000 TL Proje Özeti: Türkiye patlıcan üretimi bakımından dünyada önde gelen ülkelerden birisidir. YetiĢtiriciliği yapılan çeĢitler hibrit olup, önemli bir kısmı yabancı orijinlidir. Bu durum, ülkemiz üreticisini dıĢa bağımlı kılmaktadır. Biyotik stres koĢullarına dayanık/tolerant, istenilen özelliklere sahip çeĢit elde etme çalıĢmalarının en önemli kısmı bireylerin testlenmesi ve sonuçların değerlendirilmesidir. Bitkilerin, klasik olarak testlenmesi uzun zaman almakta, fazla iĢ gücü gerektirmekte, çevre faktörlerden etkilemekte ve inokulasyon sırasında sorunlarla karĢılaĢılmaktadır. Moleküler markırları kullanarak bitkilerin fide döneminde istenilen karaktere ait geni taĢıyıp/taĢımadıkları hızlı ve güvenli Ģekilde test edilebilmektedir. ÇalıĢmamızda; moleküler markırlar yardımıyla BATEM patlıcan gen havuzunda yer alan genotiplerin Verticillium dahliae ve Ralstonia solanacearum hastalıklarına karĢı tolerant/dayanıklı olup olmadıkları ayrı ayrı belirlenecektir. Ayrıca, F. oxysporum Schlecht. f. sp. melongenae ve V. dahliae hastalık etmenlerine dayanıklılığın multipleks PCR koĢulları optimize edilerek eĢ zamanlı teĢhisi yapılacaktır. Verticillium dahliae fungal hastalığına karĢı dayanıklı/tolerant hat/çeĢit geliĢtirmek amacıyla baĢlatılmıĢ ıslah programında yapılan klasik testlemelere ilave olarak moleküler testlemeler yapılacaktır. Bununla birlikte, S. incanum x S. melongena melezlemeleri sonucunda elde edilen genotiplerin F2 aĢamasında 1:2:1 oranında ayırımını moleküler markırlarla yapılacaktır. Ayrıca, patlıcanda en önemli morfolojik ve biyokimyasal karakterlerden olan, meyve uzunluğu, eni, tat (miraculin) ve antosiyanin genleriyle ile iliĢkili moleküler markırlar yardımıyla testlemeleri yapılacaktır. Böylece elde edilen sonuçlar, ıslah programlarında ve araĢtırmalarında kullanabilecektir.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ)- 0.YIL AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/B/20/A1/P1/1476 Patlıcan Islahı Programları Kapsamında Nitelikli Hat ve ÇeĢit GeliĢtirilmesi-II Proje BaĢlığı Alt Proje:Patlıcanda Türlerarası Melezleme ile Tuz ve Kuraklık Streslerine Tolerant Hatların GeliĢtirilmesi Projeyi Yürüten KuruluĢ Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-ANTALYA Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Dr. Esra CEBECĠ Dr. H. Filiz BOYACI, Dr. Akın TEPE, Dr. Sevinç KIRAN, Prof. Dr. Proje Yürütücüleri ġ. ġebnem ELLĠALTIOĞLU BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2020 - 31.12.2024 Projenin Toplam 2020: 100.000 TL 2021:70 000 TL 2022:30 000 TL 2023:35 000 TL Bütçesi: 2024: 30 000 TL Proje Özeti: Küresel ısınmanın etkisiyle artan kuraklık, sel, toprak tuzlulaĢması gibi faktörler tüm bitki türlerinde olduğu gibi, patlıcan üretimini de olumsuz yönde etkilemektedir. Patlıcanın kültür formlarının çoğu birçok abiyotik ve biyotik stres faktörlerine karĢı oldukça hassastır. Abiyotik stresler, diğer bazı sebze türlerinde olduğu gibi patlıcanda da önemli verim ve kalite kayıplarına sebep olmaktadır. Patlıcanın bazı yabani akrabalarında, tuz ve kuraklığa karĢı yüksek derecede toleransı mevcuttur. Bu proje ile tuza ve kuraklığa en tolerant olarak bilinen Solanum macrocarpon, Solanum incanum, Solanum linneanum türleriyle Solanum melongena‟nın melezlenmesinden elde edilen F2 populasyonu kullanılarak, önemli abiyotik streslere karĢı tolerant elit ıslah hatlarının geliĢtirilmesi amaçlanmıĢtır. ÇalıĢmada F2 populasyonları hem kuraklığa hem de tuzluluğa karĢı test edilecek, tolerant bireylerden anter kültürü yolu ile saf hatlar geliĢtirilecektir. GeliĢtirilecek saf hatlar hem kültür çeĢidi hem de anaç geliĢtirmede ebeveyn materyal olarak kullanılabilecektir. Proje kapsamında elde edilecek olan tolerant materyaller, abiyotik streslerin yoğun etkisinin olduğu alanlarda patlıcan üretiminin sürdürülebilmesi için önemli bir kaynak olacaktır. ATK kararı doğrultusunda proje bütçesi revize edilmiĢtir. ÇalıĢma 2020 yılında baĢlatılacaktır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ)- 0.YIL AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/B/20/A1/P1/2096 Sebze Genetik Kaynakları Kapsamında Toplanan Yerel Domates Proje BaĢlığı Genotiplerinde Moleküler ĠĢaretleyiciler Kullanılarak Bazı Hastalık ve Zararlılara Toleranslı Genlerin Taranması

Projeyi Yürüten KuruluĢ Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-ERZĠNCAN

Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Veysel DÖNDERALP Recep KORKUT Serdar TUNCER Proje Yürütücüleri MürĢide YAĞCI Prof. Dr. Atilla DURSUN BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01/01/2020-31/12/2023 2020: 80.000 TL 2021: 45.000 TL 2022: 35.000 TL 2023: 6.000 Projenin Toplam Bütçesi: TL TOPLAM:166.000 TL Proje Özeti: Bu proje ile Erzincan Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü tarafından 2012-2017 yılları arasında genetik kaynakların toplanması ve değerlendirilmesi amacıyla yürütülen proje kapsamında tespit edilen, Erzincan, Kars, Ardahan, Bayburt, GümüĢhane ve Sivas illerinden toplanmıĢ yerel domates tohumlarının potansiyellerini ortaya koymak adına morfolojik karekterizasyonları ve domateste yüksek verim kaybına sebep olan hastalıklara toleranslı genler, moleküler iĢaretleyiciler kullanılarak belirlenmeye çalıĢılacaktır. Bu amaç doğrultusunda 97 yerel domates genotipi ve toleranslı oldukları bilinen Tadım F1 (Kök ve Kök Boğazı Çürüklüğü- yüksek dayanım) ve M-1001 F1 (Kök Ur Nematodu – yüksek dayanım) ticari çeĢitleri materyalimizi oluĢturacaktır. Bu bağlamda markör destekli seleksiyon tekniği (MAS) yardımıyla Kök Ur Nematodu (Meloidogyne spp) ve Kök ve Kök Boğazı Çürüklüğü (Fusarium oxysporum f. sp. radices) hastalıklarına dayanıklı oldukları bilinen Mi-1 ve Frl genler için dizayn edilmiĢ özel primerler kullanılarak dayanıklı bireylerin tespiti yapılacaktır. Bununla beraber mevcut genetik kaynaklar içerisinde bu hastalıklara toleranslı genlerin tespiti durumunda ıslah çalıĢmaları için kullanılacak nitelikli donör havuzunun oluĢturulması ve Ulusal Gen Bankasının bilgilendirilmesi ile tohumların anlam kazanması da araĢtırmanın diğer bir hedefini oluĢturacaktır.

Anahtar Kelimeler: MAS, R genes, Mi-1, Frl, Meloidogyne spp, Fusarium oxysporum f. sp. radices, Lycopersicum esculantum L.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ)- 0.YIL AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/B/20/A1/P1/1526 Proje BaĢlığı Proje:Domates Islahı Programları Kapsamında Nitelikli Hat ve ÇeĢit GeliĢtirilmesi-II Alt Proje:Yerel Domates Genotipleri Kullanılarak Yeni Hat ve ÇeĢitlerin GeliĢtirilmesi Projeyi Yürüten KuruluĢ Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-ANTALYA Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Serkan AYDIN Ġbrahim ÇELĠK, Halim Can KAYIKÇĠ, Yıldız DOĞAN, Bengi Proje Yürütücüleri TOPKAYA, Emine GÜMRÜKÇÜ BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01/01/2020- 31/12/2024 Projenin Toplam 2020: 45.000TL 2021: 50.000 TL 2022: 50.000TL Bütçesi: 2023: 50.000TL 2024: 55.000TL Proje Özeti: Örtüaltı alanlarımızın % 50‟sinden fazlasında domates yetiĢtirilmekte ve serada yetiĢtirilen domates çeĢitlerinin % 100‟ünü de F1 hibritler oluĢturmaktadır. Hibrit çeĢit geliĢtirme çalıĢmaları ilk olarak 1970‟li yıllarda Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü‟nde baĢlamıĢ ve bu güne kadar 30‟a yakın çeĢit geliĢtirilmiĢ, bunlardan bazıları ebeveyn satıĢı ile özel sektöre aktarılmıĢtır. Yerli çeĢitlerimizin tadı, kokusu, aroması ve benzeri özellikleri iyi olmakla birlikte verimlerinin düĢük olması, raf ömrünün kısa, hastalıklara dayanıklılığın az ve meyvelerinin Ģekilsiz olması gibi olumsuz özellikleri nedeniyle ticari üretim için çok tercih edilmemektedir. Yerli domates genotip ve çeĢitlerimizin olumsuz özellikleri giderildiğinde geniĢ pazarlar bulabileceği düĢünülmektedir. Bu sebeplerden dolayı yerel domates genotiplerinin tanımlanması ve kendi aralarında yapılacak melezleme ile özel bir gen havuzunun oluĢturulması ve bu havuzun ıslah programlarında kullanılması önemlidir Bu çalıĢmada, ülkemizin çeĢitli bölgelerinden elde edilmiĢ farklı tiplerdeki yerel genotiplerin arasından seçilen iri, basık ve dilimli karakterdeki 5 genotip ve Enstitümüz gen havuzundaki dayanıklılıkları bulunan çeĢitli kademedeki hatlar kullanılacaktır. Melezleme ıslahı yoluyla, TSWV (Domates Lekeli Solgunluk Virüsü), TYLCV (Domates Sarı Yaprak Kıvırcıklığı Virüsü) ve Fusarium hastalıklarına tolerant, yerel karakterini muhafaza eden, iri, verimli ve kaliteli yeni hatlar ve çeĢitler geliĢtirilmesi amaçlanmaktadır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ)- 0.YIL AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/A/20/A1/P1/1684 Diyarbakır Yerel Patlıcan Genotiplerinin Yüksek Sıcaklık Stresine Proje BaĢlığı Dayanımlarının Belirlenmesi (Doktora Projesi) GAP Uluslararası Tarımsal AraĢtırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü Projeyi Yürüten KuruluĢ (GAPUTAEM) DĠYARBAKIR Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Edip ALAS Proje Yürütücüleri Doç. Dr. Gölgen Bahar ÖZTEKĠN (DanıĢman) BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2020-31.12.2021 Projenin Toplam Bütçesi: 2020: 25.000 TL, 2021: 25.000TL Proje Özeti: Abiyotik stres faktörleri bitkilerde morfolojik, anatomik, fizyolojik, biyokimyasal ve moleküler düzeyde çeĢitli değiĢikliklere yol açmaktadır. Küresel ısınma ile ortaya çıkan sıcaklık değiĢimleri ekonomik öneme sahip bitkilerin verimlerini etkilemektedir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi özellikle yaz aylarında yüksek sıcaklıklarla karĢı karĢıya kalmaktadır. Yüksek sıcaklık stresinden bölge tarımı olumsuz etkilenmekte ve ekonomik öneme sahip yerel çeĢitlerin yetiĢtiriciliği sınırlanmakta ve verim azalmaktadır. Yürütülecek bu proje ile yerel patlıcan genotiplerinin sıcaklık stresine dayanımlarının belirlenmesi amaçlanmıĢtır. Proje devam etmekte olan “Yerel Patlıcan Genotiplerinin Morfolojik Özelliklerinin Karakterizasyonu ve Seleksiyon Yoluyla Islahı (Proje No: TAGEM/BBAD/17/A09/P02/01)” konulu projenin devamını oluĢturacaktır. Bu proje kapsamında toplanan yerel patlıcan genotiplerine, gen bankasından alınan yerel patlıcan hattı, AVRDC‟den gelen Solanum ssp. genotipleri ve ticari çeĢitler materyal olarak kullanılacaktır. Serada fide aĢamasında kademeli sıcaklık artıĢı uygulamasıyla sıcaklık stresine dayanımları zarar skalasına göre kıyaslanacaktır. Aynı zamanda serada tüm genotipler standart sıcaklıklarda yetiĢtirilerek fidelerin kalitesi belirlenecektir. Serada fide aĢamasında sıcaklık uygulaması sonucunda dayanımları belirlendikten sonra; hem serada hem de tarlada yetiĢtirilerek verim-kalite ve bitki geliĢim değerleri performansları belirlenecektir. Elde edilen sonuçlar araĢtırmacıların yanında üreticiler, ıslahçılar ve tohum firmaları için ıĢık tutacaktır. Anahtar Kelimeler: Solanum melongena, sıcaklık, stres, fide.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ)- 0.YIL AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/B/20/A1/P1/1793 Hıyar Islahı Programları Kapsamında Nitelikli Hat ve ÇeĢit Proje BaĢlığı GeliĢtirilmesi-II Projeyi Yürüten KuruluĢ Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-ANTALYA Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Dr. Volkan GÖZEN Nejla ÇELĠK, Dr. Mehmet AYDOĞDU, Dr. Akın TEPE, Murat Proje Yürütücüleri ġĠMġEK, Dr. Öğr. Üyesi Hakan FĠDAN, Prof. Dr. Ece TURHAN BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2020-2024 Projenin Toplam 2020:80 000 TL 2021: 80 000 TL 2022:60 000 TL Bütçesi: 2023:65 000 TL .2024:70 000 TL Proje Özeti: Ülkemizde gerek sera gerekse açıkta yetiĢtiriciliği yapılan hıyar yıl boyunca yetiĢtirilmektedir. Özellikle sonbahar dönemi yapılan yetiĢtiriciliklerde abiyotik (düĢük sıcaklık) ve biyotik (Külleme (Podosphaera xanthii), Mildiyö (Pseudoperonospora cubensis- Pcu), Hıyar Mozaik Virüsü (CMV), Kabak Sarı Mozaik Virüsü (ZYMV), Hıyar Damar Sarılık Virüsü (CVYV)) stres faktörleri ciddi verim ve kalite kayıplarına neden olur. Bu problemleri çözmek için, abiyotik ve biyotik stres koĢullarına tolerant çeĢitlerin yetiĢtirilmesi önemli bir rolle sahiptir. Yürütülecek olan bu çalıĢma ile hem sera hemde açık arazi hıyar yetiĢtiriciliğine uygun abiyotik (düĢük sıcaklık) ve biyotik (Külleme (Px), Mildiyö (Pcu), Hıyar Mozaik Virüsü (CMV), Kabak Sarı Mozaik Virüsü (ZYMV), Hıyar Damar Sarılık Virüsü (CVYV)) stres faktörlerine tolerant hat ve çeĢit geliĢtirme hedeflenmiĢtir. ÇalıĢma 1995 yılında Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü‟nce baĢlatılan projenin devamı niteliğindedir. Projede materyal olarak daha önce yürütülen çalıĢmalarda geliĢtirilen farklı kademelerdeki hatlar kullanılacaktır. Projenin birinci diliminde hatların seleksiyonu ve testlemesi klasik olarak yapılmıĢ olup, ikinci diliminde dayanıklılık ıslahı programı baĢlatılıp, yapılan melezler çalıĢılan hastalık etmelerine karĢı hem klasik, hemde moleküler olarak testlenecektir. ÇalıĢmada hat-yarıyol ıslah materyali geliĢtirmede pedigri yönteminden, dayanıklıklık çalıĢmalarında geriye melezleme ve çeĢit geliĢtirmede ise heterozis ıslahından faydalanılacaktır. Hatların ve çeĢitlerin belirlemesinde genel ve özel kombinasyon yeteneği testlerinden faydalanılacaktır. Verim denemeleri farklı yetiĢtirme dönemlerinde kurulacaktır. Proje sonucunda geliĢtirilen hat ve çeĢitler serada daha güvenli üretim imkanı sağlayacaktır. ATK kararı doğrultusunda proje baĢlığı ve bütçesi revize edilmiĢtir. ÇalıĢma 2020 yılında baĢlatılacaktır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ)- )- 0.YIL AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/Ü/20/A1/P1/1723 Sebzelerde Anaç Islahı Alt Proje: Hibrit Anaçların GeliĢtirilmesi Amacıyla C. moschata Proje BaĢlığı ve C. maxima Genotiplerinin Toplanması, SaflaĢtırılması, Morfolojik ve Moleküler Karakterizasyonlarının Yapılması-I Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü KuruluĢ Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Dr. Çetin NACAR Derya KARACA EROĞLU Proje Yürütücüleri Dr.Sevinç TEKĠN Dr.Davut KELEġ BaĢlama- BitiĢ Tarihleri Projenin Toplam 2020: 25.000 TL 2021: 30.000 TL Bütçesi: 2022: 30.000 TL 2023: 30.000 TL Proje Özeti: Projenin baĢlangıç tarihi Ocak 2020 tarihi olmasına rağmen, projenin onaylanıp kurumumuza ve tarafıma bildirilmesinden sonra derhal yerli materyal toplama çalıĢmaları baĢlamıĢtır. Bu amaçla 01 Eylül -15 Kasım 2019 tarihleri arasında Doğu ve Batı Akdeniz, Marmara ve Ġç Anadolunun bazı Bölgelerinde C. moschata ve C. Maxima (Balkabağı ve Kestane Kabağı) yerel genotipler toplanmıĢtır. 2020 yılında ilk 6 aylık dönemde yerli genotiplerin toplanmasına devam edilecektir. Ayrıca yurtdıĢından da C. moschata ve C. Maxima getotiplerinin getirilmesi çalıĢmaları devam etmektedir. Proje takvimine göre ıslah çalıĢmaları devam edecektir. ÇalıĢma 2020 yılında baĢlatılacaktır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ)- 0.YIL AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/Ü/20/A1/P1/1722 Proje BaĢlığı Kabak Islahı Programları Kapsamında Nitelikli Hat ve ÇeĢit GeliĢtirilmesi Projeyi Yürüten KuruluĢ Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Dr. Çetin NACAR Derya KARACA EROĞLU Proje Yürütücüleri Mevlüde TATAR BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.200-31.12.2022 Projenin Toplam 2020: 22.000 TL 2021: 20.000 TL Bütçesi: 2022: 20.000 TL Proje Özeti: Projenin baĢlangıç tarihi Ocak 2020 tarihi olmasına rağmen, projenin onaylanıp kurumumuza ve tarafıma bildirilmesinden sonra derhal yazlık kabak ıslahı çalıĢmaları baĢlamıĢtır. Bu sebeple S4 aĢamasındaki 96 adet genotipin kendileme çalıĢmaları yapılmıĢtır. Materyaller S5 aĢamasına getirilmiĢtir. 2020 ilk 6 aylık döneminde kendileme çalıĢmaları devam edecektir. Materyaller S6 aĢamasına getirilecek ve materyallerin morfolojik karakterizasyon çalıĢmaları yapılacaktır. Proje takvimine göre ıslah çalıĢmaları devam edecektir. ÇalıĢma 2020 yılında baĢlatılacaktır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) - 0.YIL AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/B/20/A1/P1/1492 Kahramankazan Kavununa Fusarium Solgunluğuna KarĢı Proje BaĢlığı Dayanıklılığın Kazandırılması Projeyi Yürüten KuruluĢ Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü-ANTALYA Projeyi Destekleyen KuruluĢ Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Zir. Yük. Müh. Mine ÜNLÜ Dr. Rana KURUM, Doç. Dr. Ġlknur POLAT, Dr. Abdullah Proje Yürütücüleri ÜNLÜ, Zir.Yük.Müh. Emine GÜMRÜKÇÜ, Uzman Biyolog Görkem SÜLÜ, Dr. Fatih ERDOĞAN BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01/01/2020-31/12/2024 2020: 8.000 TL 2021: 25.000 TL 2022: 2.000 2023: 20.000 TL Projenin Toplam Bütçesi: 2024: 20.000 TL Toplam:75.000 TL Proje Özeti: Kavun ülkemizde tüm tarım bölgelerinde, yetiĢtiriciliği yapılan kültür bitkilerinden birisidir. Dünya kavun üretiminde ülkemiz Çin‟den sonra ikinci sırada yer almaktadır ve ülkemiz kavunun ikincil gen merkezidir. Yerel çeĢitler gerek kalite özellikleri, gerekse yetiĢtirildikleri bölge ile gösterdikleri uyum açısından oldukça önemlidir. Ülkemizin önemli yerel çeĢitlerinden olan Kahramankazan (Tırtıllı Siyah Kavun) kavunu kendine has kokusu, tadı ve aroması ile bölgede yetiĢtirilmektedir. Uygun Ģartlarda muhafaza edildiği takdirde bir sonraki yıl ġubat, Mart aylarına kadar saklanabilmektedir. Bu kavunun yetiĢtiriciliğini sınırlandıran en önemli sorunu kavun solgunluğu olan F. oxysporum f.sp. melonis‟dir. Toprak kökenli olan bu patojen kavunun köklerini enfekte edip, bitkinin su ve besin madde alımını engelleyerek solgunluk meydana getirmektedir. Yapraklarda sararma, iletim demetlerinde kahverengileĢme oluĢmakta ve geliĢmenin ileri dönemlerinde bitkide çökme ve kurumalar meydana gelmektedir. Kahramankazan ilçesinde Fusarium solgunluğu nedeni ile yok olma tehlikesinde olan bu kavununun dağ köylerinde yetiĢtiriciliği oldukça azalmıĢ, ova mahallelerinde ise tamamen bitmiĢtir. Üreticiler sorunun bu Ģekilde gitmesi halinde Kahramankazan'ın meĢhur kara kavununun iki yıla kadar tamamen tükenmesinden endiĢe etmektedirler. Bu noktadan hareketle yerel Kahramankazan kavununa Fusarium‟a dayanıklılığın aktarılarak bölgedeki kavun rekoltesi ve kalitesinin arttırılması hedeflenmektedir. Bölge çiftçisinin önemli tarımsal gelir kaynaklarından biri olan Kahramankazan kavununu Fusarium solgunluğuna karĢı dayanıklı hale getirmek ve üreticilerine tekrar kazandırmak projenin ana amacıdır.

AYK kararı doğrultusunda proje bütçesi revize edilmiĢtir. ÇalıĢma 2020 yılında baĢlatılacaktır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ)- 0.YIL AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/B/20/A1/P1/1769 Kavun Islahı Programları Kapsamında Nitelikli Hat ve ÇeĢit Proje BaĢlığı GeliĢtirilmesi-II Projeyi Yürüten KuruluĢ Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen KuruluĢ Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Lideri Zir. Yük. Müh. Mine ÜNLÜ Dr. Rana KURUM, Doç. Dr. Ġlknur POLAT, Dr. Abdullah ÜNLÜ, Zir.Yük.Müh. Emine GÜMRÜKÇÜ, Zir.Yük.Müh. Proje Yürütücüleri Serap Melike ĠÇÖZ, Zir.Yük.Müh. Musa KIRIġIK, Zir.Yük.Müh. Selda ÇALIġKAN, Dr. Fatih ERDOĞAN BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01/01/2020-31/12/2024 2020: 35.000 TL 2021: 40.000 TL 2022: 50.000 2023: 50.000 Projenin Toplam Bütçesi: TL 2024: 39.000 TL Toplam:214.000 TL Proje Özeti: Ülkemizde kavun üretiminin % 85‟ini oluĢturan kıĢlık kavunlarda küllemeye dayanıklı yerli ticari çeĢitler bulunmamaktadır. Küllemeye (Podosphaera xanthii) karĢı dayanıklılık çalıĢmalarımızda bugüne kadar yazlık tip kavunlarda tolerant hatlar geliĢtirilmiĢtir. Bu nedenle, yerli kıĢlık kavun çeĢitlerinin geliĢtirilmesinde kullanılacak küllemeye dayanımı yüksek hatlara ihtiyaç vardır. Külleme ülkemizde ve dünyada kavun yetiĢtiriciliğini sınırlandıran en önemli etmenlerden birisidir. Etmenin kimyasal kontrolünde kullanılan fungusitler çevreye, insan sağlığına zarar vermekte, iĢ ve zaman kaybına neden olmaktadır. Dolayısı ile hastalığın kontrolünde dayanıklı çeĢitler kullanmak en iyi çözüm olarak görülmektedir. Dayanıklı çeĢit geliĢtirmek için öncelikle patojenin bilinmesi ve dayanıklılık testlerinde buna uygun metotların kullanılması gereklidir. Ülkemizde yaygın olarak görülen etmenin Podosphaera xanthii’nin 5 nolu ırkına ait olduğu belirlenmiĢtir (Ünlü vd., 2010). Bu projenin amacı; örtüaltında da bugün ekim alanına sahip olan kıĢlık tipteki kavunlarda, ilk defa küllemeye dayanımı yüksek kavun hatlarını ve yerli hibrit çeĢitlerini ülke ekonomisine kazandırmak olacaktır. Bunun yanında kavun gen havuzunda bulunan materyallerin ciddi ekonomik kayıplara neden olan Fusarium solgunluğuna (F. oxysporum f.sp. melonis) karpuz bakteriyel meyve lekesi hastalığına (Acidovorax citrulli), yaprak bitine (Aphis gossypii) ve nematoda Meloidogyne incognita (ırk 1) karĢı dayanım durumları belirlenecek, geliĢtirilecek materyaller, ıslah programlarına dahil edilerek birden fazla etmene dayanıklı çeĢitlerin eldesine olanak sağlanmıĢ olunacaktır. AYK kararı doğrultusunda proje baĢlığı ve proje bütçesi revize edilmiĢtir. ÇalıĢma 2020 yılında baĢlatılacaktır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) 0.YIL AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Açıkta ve Örtüaltı Sebze Proje No: TAGEM/BBAD/Ü/20/A1/P1/1893 Lahana Islahı Programları için Nitelikli Hat ve ÇeĢit Proje BaĢlığı GeliĢtirilmesi-II Projeyi Yürüten KuruluĢ Karadeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-SAMSUN

Projeyi Destekleyen KuruluĢ Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

Proje Yürütücüsü Hayati KAR Dr. Mehtap ÖZBAKIR ÖZER Dr. ġenay MURAT DOĞRU, Yardımcı AraĢtırmacılar Nur KOBAL BEKAR BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2020-2024 2020: 25.000 TL 2021: 27.000 TL 2022: 29.000 TL Projenin Toplam Bütçesi: 2023: 30.000 TL 2024: 30.000 TL Proje Özeti: Bu projede ülkemizin lahana gen kaynaklarını da değerlendirerek sebze üretimimizde önemli bir paya sahip olan beyaz baĢ lahanada pazar değeri yüksek, sarmalık veya sanayiye yönelik nitelikli hat ve yerli F1 hibrit çeĢitlerin geliĢtirilmesi ve bu çeĢitlerinin tohumluk üretiminin erkek kısırlığı sistemiyle gerçekleĢtirilebilmesi amaçlanmıĢtır. Proje çalıĢmaları 2020 yılında baĢlayacaktır.

BĠLGĠ AMACIYLA SUNULAN DĠĞER PROJELER

BĠLGĠ AMACIYLA SUNULAN PROJELER-5 (TÜBĠTAK 1007) Proje BaĢlığı KıĢlık Sebze YetiĢtiriciliğinde Hat ve/veya ÇeĢit GeliĢtirme Proje Lideri Dr. Gülay BEġĠRLĠ MüĢteri Kurum: T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Projeyi Yürüten Yönetici KuruluĢ: Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez AraĢtırma KuruluĢ Enstitüsü Müdürlüğü-Yalova Dr. Gülay BEġĠRLĠ, -Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-Yalova Dr. Öğr. Üy., Ali Fuat GÖKÇE-Ömer Halisdemir Üniversitesi Proje Yürütücüleri Tarım Bilimleri Ve Teknolojileri Fakültesi-Niğde Prof. Dr. Ali Ramazan ALAN-Pamukkale Üniversitesi-Denizli Hüsnü EKĠZ-Nadide Tohum ve Tarım LTD. ġTĠ-Antalya BaĢlama-BitiĢ Tarihleri 15 Aralık 2018-15 Aralık 2023 Projenin Toplam 7.532.241,00 TL Bütçesi Proje Özeti: Bu proje TÜBĠTAK ARDEB 1007 projeleri kapsamında KAMAG tarafından desteklenmektedir. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı‟nın MüĢteri Kurum olduğu projede yedi farklı üniversite, Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü‟ne bağlı beĢ araĢtırma enstitüsü ve üç özel sektör firması görev almaktadır. Dört ana iĢ paketi ve 25 farklı alt iĢ paketi bulunan projede toplam 45 araĢtırmacı faaliyet göstermektedir. Projenin 15 Aralık 2018 ve 15 Aralık 2022 tarihleri arasında sekiz aĢamalı olarak, gerçekleĢtirilmesi planlanmaktadır. Bu projenin amacı Türkiye‟de yaygın olarak tüketilen kıĢlık sebzeleri olan brokoli, havuç, kırmızı baĢlahana, marul ve soğan türlerinde hat ve/veya çeĢit geliĢtirmektir. Bu aĢamaya kadar proje hedeflerinden gen havuzlarının oluĢturulması, elde edilen genotiplerin morfolojik/moleküler karakterizasyonu ve katlanmıĢ dihaploid bitkilerin elde edilmesi hedeflerinin önemli bir bölümüne ulaĢılmıĢtır. Biyotik ve abiyotik sitres çalıĢmaları ile kalite, verim ve depolama çalıĢmaları baĢlatılmıĢtır. Anahtar Kelimeler: Brokoli, havuç, kırmızı lahana, marul, soğan, ıslah, kıĢlık sebzeler, çeĢit

BĠLGĠ AMACIYLA SUNULAN PROJELER-6 Proje No TAGEM/TBAD/15/A01/P01/003

Proje: Yerel Sebze Genetik Kaynaklarının Toplanması Muhafazası Karakterizasyonu ve Değerlendirilmesi, Alt Proje: Göller Bölgesinde Proje BaĢlığı Yerel Kavun Genotiplerin Morfolojik ve Moleküler Karakterizasyonu ve Seleksiyon Yoluyla Islahı

Project: Collection of Local Vegetable Genetic Resources Conservation Characterization and Evaluation, Sub-Project: Breeding by Selection Projenin Ġngilizce BaĢlığı and Morphological and Molecular Characterization of Local Melon Genotypes in the Lakes Region

Projeyi Yürüten KuruluĢ Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü/ ANTALYA

Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ/lar

Proje Yürütücüsü Dr. Fatih ERDOĞAN

ġeyma Reyhan ERDOĞAN, Yusuf ÖZTÜRK, Prof. Dr. Önder Yardımcı AraĢtırmacılar TÜRKMEN, Prof. Dr. Mustafa PAKSOY, Mine ÜNLÜ,

BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2015 - 31.12.2018

2015:15.000 TL 2016: 5.000 TL 2017: 2.000 TL Projenin Toplam Bütçesi 2018: 1.000 TL 2019: 0 TL TOPLAM: 23.000 TL Proje Özeti Bu çalıĢmada Göller bölgesinden topladığımız 94 yerel kavun genotipi S3 kademesine kadar kendilenmiĢ ve modifiye edilmiĢ 47 IPGRI deskriptörleri üzerinden değerlendirilmiĢtir. Morfolojik ölçüm ve gözlemler sonucunda yerel materyaller arasında çeĢitliliğin olduğu gözlenmiĢtir. Temel bileĢenler analizi (PCA) sonucunda, çalıĢılan bitkisel materyaller arasında kantitatif karakterler yönünden % 73.16 ve kalitatif karakterler yönünden de % 65.77 oranında varyasyon belirlenmiĢtir. Aynı Ģekilde 11 genotipte ise bu değerler sırasıyla % 90 ve % 88.2 oranında varyasyon tespit edilmiĢtir. Kavun genotiplerinin moleküler karakterizasyonunda 11 adet ISSR primerleri kullanılmıĢtır. Toplamda 84 adet allel elde edilmiĢ olup bunların 67 adet polimorfik bulunmuĢtur. Ortalama toplam allel sayısı 7.64 olurken, ortalama polimorfik allel sayısı 6.09 tespit edilmiĢtir. Elde edilen verilere göre primerlerin polimorfizm oranı % 80.4 olarak bulunmuĢtur. Bütün primerlerin ortalama polimorfizm bilgi içeriği ise 0.42 olarak elde edilmiĢtir. Benzerlik matriksine göre (SM) genotipler arasında benzerlik değerlerinin 0.59-0.96 arasında olduğu tespit edilmiĢtir. Bu çalıĢma sonucunda elde edilen yerel materyallerin ileride ıslah çalıĢmaları için yarı yol materyalleri olarak kullanılabileceği öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler: Yerel genotip, kavun, molekuler karakterizasyon, morfolojik karakterizasyon

BĠLGĠ AMACIYLA SUNULAN DĠĞER PROJELER-7 (DIġ KAYNAKLI PROJE) Proje No Akdeniz Üniversitesi BAP: 2013.03.0121.006 Hibrit Biber (Capsicum annuum L.) Islahında Biyolojik Test ve Moleküler ĠĢaretleyici Yardımıyla Hat ve Aday Hibritlerin Proje BaĢlığı GeliĢtirilmesi (Doktora Tez Projesi) Akdeniz Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Projeyi Yürüten KuruluĢ Bahçe Bitkileri ABD Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Yürütücüsü (Batem Dr. Ramazan ÖZALP personeli) Yardımcı AraĢtırmacılar Prof. Dr. Ersin POLAT (Proje DanıĢmanı) BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2011-2019 Projenin Toplam Bütçesi 25 000.- TL Proje Özeti: Domates lekeli solgunluk virüsü (Tomato spotted wilt virus=TSWV), biber yetiĢtiriciliğinde zarar veren önemli virüs hastalıkları arasında yer almaktadır. Kimyasal mücadelesi bulunmayan bu hastalığa karĢı en etkili yöntem dayanıklı çeĢitlerin geliĢtirilmesidir. TSWV, biberde Capsicum chinense orijinli tek dominant Tsw geni ile kontrol edilmektedir. Bu tez çalıĢmasında; biyolojik (klasik) ve moleküler test (markır yardımlı seleksiyon-MAS) yöntemleri uygulanarak TSWV‟e dayanıklı (Tsw geni içeren) hat ve aday hibritlerin geliĢtirilmesi amaçlanmıĢtır. ÇalıĢma, Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü (BATEM), Sebzecilik ve Süs Bitkileri Bölümü AĢağı Kocayatak araĢtırma seraları/kompartmanları ve Moleküler Biyoloji laboratuarlarında yürütülmüĢtür. Materyal olarak; heterezigot dayanıklı ve hassas 34 ticari çeĢit ve 33 adet BATEM ıslah hatları kullanılmıĢtır. Dayanıklı kontrol materyali olarak PI152225, hassas kontrol olarak da Serademre 8 çeĢidi kullanılmıĢtır. Sivri, çarliston, kapya ve dolma olmak üzere dört farklı meyve tipinde; çeĢit X çeĢit, çeĢit X hat ve hat X hat melezlemeleri ile 139 melez populasyonu oluĢturulmuĢtur. Seçilen F5 kademe hatlarda erken generasyon melezlemeleri yapılarak 27 aday hibrit geliĢtirilmiĢtir. F2, F4 ve F6 kademe kombinasyon açılım hatlarında Pedigri yöntemi ile seleksiyon yapılarak, hatlar, aday hibritler ve ticari çeĢitlerde, biyolojik ve moleküler markır-iĢaretleyici yardımlı (co-dominant CAPS markır) test yöntemleri uygulanmıĢ ve TSWV‟e karĢı dayanıklılık durumları tespit edilmiĢtir. Sonuç olarak; TSWV için her iki yöntem birlikte değerlendirilerek homozigot-RR, heterezigot-Rr dayanıklı ve hassas-rr hatlar ve aday hibritler geliĢtirilmiĢtir. TSWV dayanıklılığı için yapılan Tsw geni taramalarında, moleküler ve biyolojik testleme sonuçlarının kısmen farklı olduğu görülmüĢtür. Moleküler iĢaretleyici yardımlı seleksiyonun, ıslah çalıĢmalarında baĢarıyla uygulandığı görülmüĢ olsa da, çalıĢılan konuya göre biyolojik testlemeler ile birlikte yürütülmesi gerektiği sonucuna varılmıĢtır. ANAHTAR KELĠMELER: Biber (C. annuum L.), Biyolojik-klasik testleme, Dayanıklılık ıslahı, Domates lekeli solgunluk virüsü (TSWV), Moleküler iĢaretleyici yardımlı seleksiyon, Tsw geni, Virüs dayanıklılık

BĠLGĠ AMACIYLA SUNULAN PROJELER-8 DĠĞER PROJELER (AB, Ġl Özel Ġdaresi vb.) Patlıcangil Ürünlerinin Fenotiplerinin, Genomlarının ve Proje BaĢlığı Genetik Kaynaklarının Bağlantılandırılması Giovanni Giuliano (Genel koordinatör) Proje Lideri Dr. H. Filiz Boyacı (Türkiye koordinatörü) Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü- KuruluĢ ANTALYA Dr. Abdullah Ünlü, Ramazan Özalp, Ġbrahim Çelik, Dr. Ġlknur Proje Yürütücüleri Polat, Nejla Çelik, Dr. Muharrem Gölükçü, Görkem Sülü, Aytekin AktaĢ Projeyi Destekleyen H2020-SFS-2015-2 KuruluĢ BaĢlama-BitiĢ Tarihleri (01/03/2016 – 28/02/2021) Projenin Toplam 6.891.265,00 € Bütçesi Proje Özeti: G2P-SOL, Solanaceae familyasının dört ana ürünü olan patates, domates, biber ve patlıcanın yer aldığı Avrupa ve Uluslararası gen kaynakları depoları ile genom, fenotipleme ve ıslahı çalıĢmalarında faaliyet gösteren kamu ve özel kuruluĢlardan oluĢan büyük bir araĢtırma ittifakıdır. Bu dört ürün Avrupa bahçe bitkileri üretim değerinin % 66 oluĢturmaktadır ve konsorsiyum içinde 65.000'in üzerinde genotip mevcuttur. G2P-SOL projesi, mevcut küresel biyolojik çeĢitliliğin iĢler hale getirilmesiyle, Solanaceae familyasının biyoçeĢitliliğinin altında yatan genetik kod ile insan sağlığı, verimlilik ve adaptasyonu iyileĢtiren özellikler arasında yeni genotipleme ve fenotipleme kavramları, veri analiz araçlarından faydalanılarak bağlantı kuracaktır. Bu bilgi son kullanıcılar için eriĢilebilir yapmak suretiyle, mevcut genetik çeĢitliliğin farkındalığı artırılacak, bu genetik çeĢitliliğin ıslah programlarında kullanılması teĢvik edilecek, bu da üretim zincirlerinin çeĢitlendirilmesi ile sonuçlanacaktır. BATEM‟de proje kapsamında patlıcan, biber ve domateste ıslah çalıĢmaları sürdürülmektedir. 2019 yılında proje kapsamında patlıcanda belirlenen çekirdek koleksiyona ait 381 genotip BATEM‟e gönderilmiĢtir. Bu genotiplerden 33 adedinin tohumları çimlenmemiĢtir. 348 adet genotipe çekirdek koleksiyonda yer alan BATEM genotipleri de eklenerek oluĢturulan toplam 359 adet materyal serada üç tekerrürlü olarak yetiĢtirilmiĢtir. Bitki ve meyve özelliklerine ait gözlemleri içeren kalitatif ve kantitatif verilerin toplanmasına devam edilmektedir. Bu materyaller ayrıca Fusarium‟a karĢı klasik metotla test edilmiĢ ve hastalığa karĢı dayanım durumları belirlenmiĢtir. Proje ortakları Wageningen UR, The James Hutton Institute, The Hebrew University of Jerusalem, The Leibniz-Institut fuer Pflanzengenetik und Kulturpflanzenforschung, Universitat Politècnica de Valencia, Università degli studi di Torino, Institut National de la Recherche Agronomique, Consiglio per la Ricerca in Agricoltura e l‟Analisi dell‟Economia Agraria (CREA), The Agricultural Research Organization of Israel – The Volcani Center, European Research and Project Office GmbH, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roslin - Panstwowy Instytut Badawczy, Centro Internacional de la Papa (CIP), Phenome Networks Ltd., Maritsa Vegetable Crops Research Institute, AVRDC - The World Vegetable Center, Blumen Group S.p.A., Consorzio Sativa Società Cooperativa Agricola

BĠLGĠ AMACIYLA SUNULAN PROJELER-9 DĠĞER PROJELER (AB, Ġl Özel Ġdaresi vb.) Proje BaĢlığı Çerezlik Kabak Islahı Proje Lideri Dr. Sali FĠDAN Projeyi Yürüten Geçit KuĢağı Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü KuruluĢ ġule KÖKPINAR Proje Yürütücüleri Dr. Nurten LÖKOĞLU, Ferzad NOFRUZĠ Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢlar AHMET ERKAN Tohumculuk Sanayi Ticaret A.ġ. BaĢlama-BitiĢ 2015-2019 Tarihleri Projenin Toplam 119000 TL (EskiĢehir)+150000 TL (Mersin) Bütçesi Proje Özeti: Proje çalıĢmaları 2015 yılında materyal toplama ve seleksiyon iĢlemleri ile baĢlamıĢtır. ÇalıĢmalar F1 hibrit ıslahı tekniğine uygun olarak yürütülmüĢtür.Saf hatların eldesi çalıĢmaları; 2016-2018 yılları arasında biri EskiĢehir biri Mersin‟ de olmak üzere,yılda iki generasyon ilerleyecek Ģekilde iki lokasyonlu olarak yürütülmüĢtür. ÇalıĢmalar 2019 yılında kurulan verim denemesi sonuçlandırılmıĢtır. Verim(kg/da), bitki baĢına meyve sayısı(adet/bitki), bitki baĢına verim(g/bitki), meyve baĢına verim(g) ve 100 tane ağırlığı(g) değerleri arasındaki farklıklar istatistiki açıdan önemli bulunmuĢtur. Verim değerleri 478 kg ile 137 kg arasında değiĢim göstermiĢtir. Ġstatistiki olarak 23 adet melez kombinasyonundan Ģahitlerden daha yüksek/aynı seviyede verim alınmıĢtır. Bitki baĢına meyve sayısı(adet/bitki) değerleri 2,61 adet/bitki ile 1 adet/bitki arasında değiĢim göstermiĢtir. Meyve baĢına verim(g) değerleri 126 g ile 75 g arasında değiĢim göstermiĢtir. 100 tane ağırlığı 18 g ile 31 g arasında değiĢim göstermiĢtir. 38 adet melez kombinasyonundan Ģahitlerden daha yüksek/aynı seviyede 100 tane iriliği değerleri alınmıĢtır.

BĠLGĠ AMACIYLA SUNULAN PROJELER-10 (TÜBĠTAK 1007 ve 1001 PROJELERĠ) PMR6 Kavununun RIL Populasyonunda Podosphera xhanthii'nin Proje BaĢlığı 1, 2 ve 5 Nolu Irklarına Dayanıklılığın QTL Haritalaması ve Dayanımı Yüksek Yerli ÇeĢitlerin GeliĢtirilmesi Proje Lideri Dr. Abdullah Ünlü Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü- KuruluĢ ANTALYA Mine Ünlü, Doç. Dr. Ġlknur Polat, Dr. H. Filiz Boyacı, Proje Yürütücüleri Dr. Rana Kurum, Dr. Aytül Kitapcı BaĢlama-BitiĢ Tarihleri 1.02.2017/1.02.2020 Projenin Toplam Bütçesi 142.563.04 TL Proje Özeti: Bu projede, Pm-5 geni için geliĢtirilen RIL popülasyonunda SRAP, SSR, ISSR, TRAP, CAPS, SCAR olmak üzere 6 markör sistemi kullanılarak QTL mapping ile detaylı tarama yapmak suretiyle gene yakın markörlerin belirlenmesi ve TÜBĠTAK 109G029 nolu proje kapsamında geliĢtirilen küllemeye dayanımı yüksek yarıyol materyalleri kullanılarak örtüaltında en fazla ekim alanına sahip olan yazlık tipte yerli çeĢit geliĢtirilmesi amaçlanmıĢtır. Projede MAS amaçlı markör elde etmeye yönelik QTL mapping çalıĢmaları devam etmektedir. RIL populasyonunda 138 genotip üzerinde 6 farklı markör tekniği ile toplamda 352 primer/kombinasyon kullanılmıĢtır. Değerlendirmeler polimorfizm sağlayan primerler/kombinasyonlar üzerinden yapılmıĢ, her bir markör tekniği için ortalama toplam allel sayısı (adet), ortalama polimorfik allel sayısı (adet), ortalama polimorfizm oranları (%) ve ortalama PIC (Polymorphism Information Content) değerleri hesaplanmıĢtır. Genetik bağlantı analizlerinde Joinmap 4.0 programı kullanılmıĢtır. Genetik bağlantı analizleri için toplam 310 adet markör haritalama populasyonunda testlenerek 77 adet markörün populasyonda açılım gösterdiği belirlenmiĢtir. Gruplama analizinde 48 markör içeren bir adet bağlantı grubu belirlenerek bu markörlerden 44 adedi haritalanmıĢtır. Kavunda külleme hastalık etmenine dayanıklılığı kontrol eden kantitatif karakter lokuslarının belirlenmesi için öncelikle tek markör regresyon yöntemi kullanılarak analizler yapılmıĢtır. Analizler sonucunda toplam sekiz adet markörün külleme dayanıklılığıyla iliĢkili olduğu belirlenmiĢtir. Bu lokuslarda yer alan markörlerin kavunda dayanıklılık ıslahında marköre dayalı seçilim (MAS) uygulamalarında kullanımı araĢtırılmaktadır. ÇeĢit geliĢtirme kapsamında ise, F4 kademesindeki küllemeye dayanımı yüksek hatların saflaĢtırılması için iki dönem kendileme ve gözlem çalıĢmaları yürütülmüĢtür. Hatlar her generasyonda P. xanthii‟ye karĢı klasik metotla test edilmiĢtir. F6 kademesine gelen hatların morfolojik karakterizasyonları yapılarak, NTSYSpc programı ile genetik akrabalıkları belirlenmiĢtir. Özel kombinasyon yeteneğinin belirlenmesi amacı ile yapılacak melezlemeler için ebeveyn seçimlerinde morfolojik gözlemsel değerlendirmelerin yanında, hatların dendogramda yer aldığı grupları da dikkate alınmıĢ ve özel kombinasyon melezine girecek 30 dayanıklı (skala değeri 1 olan) saf hat seçilmiĢtir. Kısmi diallel melezlemeden elde edilen 192 hibritin küllemeye dayanıklı olduğu ve agronomik özellikler yönünden 5 hibritin kontrol çeĢitlere göre öne çıktığı tespit edilmiĢtir.

Anahtar Kelimeler: P. xanthii, dayanıklılık, ıslah, QTL mapping, MAS

BĠLGĠ AMACIYLA SUNULAN PROJELER-11 Bazı Sebze Türlerinde Endofitik Bakteri Ġçeren Tohum Üretimi ve Bu Tohumların Farklı Biyotik ve Abiyotik Stres Unsurlarına KarĢı Proje BaĢlığı Dayanıklılığının AraĢtırılması (TÜBĠTAK 3501 Kariyer GeliĢtirme Programı) Proje Lideri Dr. Kutay CoĢkun YILDIRIM Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü- KuruluĢ YALOVA Dr. Kutay CoĢkun YILDIRIM, Dr. Didem CANĠK OREL Proje Yürütücüleri Dr. Zühtü POLAT, Onur DURA, Mükerrem Melis GÜRSAN BaĢlama- BitiĢ Tarihleri Mart 2020 – Mart 2023 Projenin Toplam 267.000,00 TL Bütçesi: Proje Özeti: Projede ele alınan bakterilerin domates ve patlıcan tohumlarına aktarım olanakları araĢtırılacak olup; yeni jenerasyonların biyotik ve abiyotik etmenlere karĢı dayanımları yönüyle sağlayabileyeceği avantajlar incelenecektir. Proje, 2020-2023 yıllarında Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez AraĢtırma Enstitüsü ve Ankara Üniversitesi Bitki Koruma Bölümü‟nde yürütülecek olup, çalıĢmada iki adet Pseudomonas flourescens ve iki adet Bacillus subtilis olmak üzere 4 adet farklı endofitik bakteri suĢları ayrı ayrı domates (ġencan 9 çeĢidi) ve patlıcan (Pala 49 çeĢidi) türlerinin tohumlarına aktarılacaktır. Çiçeklenme fazına ulaĢan bitkilerin çiçeklerine spreyleme yöntemi ile endofitik bakteri inokulasyonu yapılacaktır. Stigmadan yapılacak inokulasyon ile yeni oluĢacak tohumların endospermine ve embriyosuna bakteriler aktarılarak, fizyolojik olgunluğa ulaĢan tohumlar hasat edilecek ve kurutulacaktır. Elde edilen tohumlardaki ve bu tohumlardan üretilecek fidelerdeki endofitik bakteri varlığı, bakterilerin 16SrDNA gen bölgesini belirlemeye yönelik primerler ile PCR ürünlerinin sekans analizi yapılarak belirlenecektir. Ayrıca aynı yöntem ile kontrol grubuna ait tohumların içerisindeki bakteri varlığı da teĢhis edilecektir. Endofitik bakteri içerdiği saptanan tohumlar kontrol grubu ile birlikte çimlenme ve fide çıkıĢı denemelerine alınacaktır. Ayrıca endofitik bakteri içeren tohumlar ile tohum kabuğuna bakteri inokulasyonu yapılan tohumların karĢılaĢtırılması yapılacaktır. Endofitik bakteri içeren domates ve patlıcan tohumları biyotik etmenler ve abiyotik (Sıcaklık ve tuzluluk stresi) stres koĢulları altında çimlenme ve fide geliĢimi yönüyle incelenecektir. Bu amaçla tohumlar biyotik etmenler olarak Clavibacter michiganensis sub sp. michiganensis, Fusarium oxysporum Schl. f.sp. radicis-lycopersici ve kök-ur nematodu (Meloidogyne incognita) ile inoküle edilecektir. Bunun dıĢında, endofitik bakteri içeren tohumlardan yetiĢtirilen bitkilerin geliĢimi kontrol grubu ile birlikte kıyaslaması yapılacaktır. Proje aynı yöntemlerle 2.yıl tekrar edilecektir. Anahtar Kelimeler: Endofitik bakteri, tohum, çimlenme, biyotik ve abiyotik stres, domates, patlıcan

BĠLGĠ AMACIYLA SUNULAN DĠĞER PROJELER-12 (TAGEM/15/ARGE/01) Anter Kültürü ve Mikrospor Kültürü ile Mor Havuçta Haploid ve Proje BaĢlığı Dihaploid Bitki Üretimi için Protokol GeliĢtirme Proje Lideri Doç.Dr. Mehtap YILDIZ Projeyi Yürüten Yüzüncü Yıl Üniversitesi KuruluĢ Dr. Nihal DENLĠ, Dr. Atilla ATA, Dr. Metin KOÇAK, Aykut Proje Yürütücüleri ATEġ, Prof.Dr. Saadet BÜYÜKALACA Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ BaĢlama-BitiĢ Tarihleri 09.07.2015- 09.07.2018 Projenin Toplam 156 862.25 TL Bütçesi Proje Özeti: Bu projenin amacı, taĢıdığı antosiyanin miktarı bakımından gerek ülkemizde gerekse dünyada giderek önemi artan mor renkli havuç tiplerinde %100 homozigot bitki elde edilmesi için en uygun in vitro yöntemlerinin belirlenmesidir. Bu amaç doğrultusunda anter kültürü ve mikrospor kültürü yöntemleri kullanılmıĢtır. ÇalıĢmalar sonucunda, anter kültürü yöntemi kullanıldığında androgenesis indüksiyonun, B5 ortamında MS ortamına göre daha baĢarılı sonuçlar verdiği ve mor havuç genotiplerinde anter kültürüne tepki açısından farklılıklar olduğu belirlenmiĢtir. Ayrıca yıllara göre genotiplerin anter kültürüne verdikleri tepkilerin farklı olabileceği, aktif karbon kullanımının embriyo oluĢumu üzerinde olumsuz etkisinin olduğu ve AgNO3 kullanımının ise pozitif etki yarattığı tespit edilmiĢtir. Genotiplerin embriyo oluĢturma oranları 100 anterde 0.4 ile 378 arasında değiĢmiĢtir. Embriyolardan bitkiye dönüĢüm oranı %80-93 aralığında bulunmuĢtur. ÇalıĢmada kullanılan beĢ genotip için anter kültürü protokolleri belirlenmiĢtir. Flow sitometri analizleri, anter kültüründen elde edilen bireylerin %82‟sinin diploid %18‟inin ise tetraploid olduğunu ortaya koymuĢtur. Mikrospor kültürü çalıĢmalarında en iyi tepki NLN besi ortamına %7,5 sakkaroz, 1 mg/L NAA, 0,5 mg/L zeatin, 0,2 mg/L 2,4 D, 100 mg/L Serin, 500 mg/L glutamin (ön uygulama 150 mg/L gümüĢ nitrat) içeren ortamda alınmıĢtır. Denemelerde 3-4 mm büyüklüğünde embriyo benzeri yapılar elde edilmiĢtir. Bu proje mor havuçta haploid ve dihaploid bitki elde edilebilmesi için protokol oluĢturulması amacıyla yapılan ilk çalıĢmadır.

BĠLGĠ AMACIYLA SUNULAN PROJELER-13 Orta Sakarya Havzasındaki Roka Genetik Kaynaklarının Proje BaĢlığı Karakterizasyonu ve Tohum Yenilenmesi ÇalıĢmaları Projeyi Yürüten Geçit KuĢağı Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü-ESKĠġEHĠR KuruluĢ Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Zir. Yük. Müh. Süleyman OKġĠT Prof. Dr. Dursun EġĠYOK , Dr. Sali FĠDAN Proje Yürütücüleri Dr. Nurten LÖKOĞLU, Zir.Yük.Müh. ġule KÖKPINAR Lerzan AYKAS BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2021-2022 Projenin Toplam Toplam: 135.000 TL Bütçesi: 2021: 91.000 TL 2022: 27.0000 TL Proje Özeti: Roka son yıllarda, üretim miktarı olarak artıĢ göstermiĢtir. Besin değeri zengin ve lezzet olarak damakta bıraktığı acımsı, kekremsi tatlardan dolayı değerli bir üründür. Roka aynı zaman da deniz ürünlerinin yanında garnitür olarak, salata yapımında, Uzak Doğu ülkelerinde ve Amerika BirleĢik Devletlerinde (ABD) yağı çıkartılarak kullanılan bir sebzedir.(EĢiyok, 2012 ) Roka tarımının yüksek getiri sağlaması, iĢçiliğinin kolay olması, zirai ilaçların kullanılmaması, tohum ve gübre ihtiyacının düĢük olmasından dolayı çiftçiler de son dönemde roka tarımına yönelmiĢlerdir. Orta Sakarya Havzası olarak adlandırılan bölgede (Bilecik ili ve inhisar ilçesi; EskiĢehir ili ve Mihalgazi ilçesi) yetiĢtiriciliği yoğun olarak yapılmaktadır. Pazarda yerel çeĢitlerin kullanımının öne çıkmaya baĢlandığı günümüzde, Mihalgazi rokası olarak talep gören ve aranılan bir yaprağı yenen sebze durumundadır. Mihalgazi rokası Ġstanbul ilinin roka ihtiyacının %40‟nı karĢılanmaktadır. Orta Sakarya Havzası genetik materyallerinin yanı sıra Ege Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü bünyesindeki Ulusal Gen Bankasındaki genetik materyallerin EskiĢehir ili sera ve açık alan koĢullarında adaptasyonu, yenilenmesi ve geliĢtirilmesi yapılacaktır, ayrıca yerel popülasyonların gen bankasına kazandırılması da gerçekleĢtirilmiĢ olacaktır. Roka genetik materyalleri 1. yılda Ġnhisar, Sarıcakaya, Mihalgazi Ġlçesinin özellikle Sakarıılıca, Alpagut, Karaoğlan ve Mihalgazi Merkez mahallelerinden toplama iĢlemi ve Ege Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Ulusal Gen Bankasından alınacak olan materyalin adaptasyonu yapılacaktır. 2. yılda ise materyalin karakterizasyon çalıĢması yapılacaktır. Anahtar Kelimeler: Roka, Karakterizasyon, Orta Sakarya Havzası

BĠLGĠ AMACIYLA SUNULAN PROJELER-14 Proje BaĢlığı Türkiye KuĢkonmaz (Asparagus Spp) Genotiplerinin Toplanması, Muhafazası Ve Karakterizasyonu Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü KuruluĢ Projeyi Destekleyen TAGEM KuruluĢ Proje Yürütücüsü Mehmet ġĠMġEK Yardımcı Dr. Oğuz GÜNDÜZ, Uğur CAYMAZ, Dr. Öğr. Üyesi Nursel AraĢtırmacılar ĠKĠNCĠ BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01/01/2020 -31/12/2024 Projenin Toplam 2020: 15.000 TL, 2021: 15.000 TL, 2022: 15.000 TL, 2023: Bütçesi: 15.000 TL 2024: 15.000 TL TOPLAM : 75.000 TL

Proje Özeti : Türkiye florasında bulunan kuĢkonmaz türlerinin toplanıp ex situ koruma ile muhafaza altına alınmasını amaçlayan proje 2020 yılında baĢlayacaktır. 2019 yılında yer hazırlıkları yapılmıĢtır. 2019 EAK kararlarında “En az 3 adet olmak üzere en yaygın ticari çeĢitlerin karĢılaĢtırma amaçlı projeye dahil edilmesi” eklenmiĢtir.

BĠLGĠ AMACIYLA SUNULAN PROJELER-15 Proje No: TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P9/766 Proje BaĢlığı Soğan (Allium cepa L.) YetiĢtiriciliğinin GeliĢtirilmesi Yenilebilir Soğan (Allium spp.) Genetik Kaynaklarının Muhafaza ve Değerlendirme AraĢtırma Projesi Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü- KuruluĢ Yalova Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Dr. Gülay BEġĠRLĠ Dr. Ġbrahim SÖNMEZ, Dr. BarıĢ ALBAYRAK, Mehmet Proje Yürütücüleri ġĠMġEK, Dr. Oğuz GÜNDÜZ, , Zühtü POLAT, Pınar GÖKSEL BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2019-2023 Projenin Toplam 2019 2020 2021 2022 2023 TOPLAM Bütçesi: 30.000 13.000 13.000 13.000 16.000 85.000 TL TL TL TL TL TL Proje Özeti: Bu projenin amacı; 1. Piyasaya hibrit soğan çeĢitlerinin hakim olması ile kaybolmaya yüz tutmuĢ köy çeĢitlerinin koruma altına alınması 2.UPOV/IPGRI kriterleri doğrultusunda özelliklerinin belirlenmesi 3. Türkiye soğanları veri tabanının oluĢturulmasına katkı sağlamak 4. Gen bankalarına tohumların paralellerini göndermek 5. Enstitümüzde oluĢturulması hedeflenen yenilebilir Allium spp. türleri koleksiyonun altyapısını hazırlamaktır. Projenin birinci dilimi 2013-2018 yıllarını kapsamakta olup proje bütçesi ve Ar-Ge faaliyetlerinde süreklilik sağlamak üzere 2019-2023 yıllarını kapsayan ikinci dilimi hazırlanarak sunulmuĢtur. 2019 yılı tohum üretim yılı olduğundan elde mevcut 184 materyallerin tohumları üretilmiĢtir.

Anahtar Kelimeler: Soğan, (Allium cepa L)., Genetik Kaynaklar

BĠLGĠ AMACIYLA SUNULAN PROJELER-16 Proje No: TAGEM/17/A07/P09/005 Türkiye ve KKTC‟deki Enginar (Cynara spp.) Genotiplerinin Proje BaĢlığı Toplanması ve Morfolojik Karakterizasyonlarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten KuruluĢ Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü (BATEM) Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Dr. Levent KESKĠN Fulya YÜCEOL, Orçun ÇINAR, Nurtaç ÇINAR, Adnan Proje Yürütücüleri HACIKÜÇÜK, Prof.Dr. Önder TÜRKMEN, Prof. Dr. Mustafa PAKSOY, Prof. Dr. Ramazan Süleyman GÖKTÜRK BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2017-31.12.2021 Projenin Toplam 2017: 20.000TL 2018: 10.000TL 2019: 10.000TL Bütçesi: 2020: 5.000 TL 2021: 3000 TL Proje Özeti: Türkiye ve K.K.T.C literatürlerde enginarın gen kaynakları arasında gösterilmektedir. Sağlık açısından da son yıllarda önemli bir yere sahip olan Enginarın üretim alanı hızla artmaktadır. Proje kapsamında KKTC‟deki farklı lokasyonlardaki enginar arazileri ve yabanilerinin bulunduğu alanlarda iĢaretlemeler yapılmıĢtır. Ada‟da özellikle yerli yabani tiplerin bulunduğu lokasyonlara ağırlıklı olarak gidilmiĢtir. Türkiye‟de enginar yetiĢtiriciliği yapılan Akdeniz, Ege, Marmara ve Karadeniz bölgelerindeki il ve ilçelere gidilmiĢtir Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde gidilen bölgelerden yabani ve yerli enginar materyalleri alınmıĢtır. Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırmalar Enstitüse Kocayatak yerleĢkesine getirilen yabani ve yerli materyaller dikilmiĢtir ve buralardan toplanan örneklerden bir koleksiyon bahçesi kurulmaya baĢlanmıĢtır. 2019 yılında yerli ve yabani genotip toplanmaya devam edilmiĢtir. 2020 yılında genotip toplamaya devam edilecek ve toplanan enginarların morfolojik ölçüm ve gözlemleri yapılacaktır.

SÜS BĠTKĠLERĠ

SONUÇLANAN PROJELER (SONUÇ RAPORU)

SONUÇLANAN PROJELER (ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: TAGEM/BBAD/16/A09/P09/06 Doğu Akdeniz Bölgesinde YayılıĢ Gösteren Doğal Orkide Türlerinin Süs Proje BaĢlığı: Bitkisi Olma Potansiyellerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü KuruluĢ: Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ: Proje Lideri Dr. AyĢen ULUN M.Murat HOCAGĠL, Dr. Ayhan AYDIN, Tijen BAHAR, Dr. Mustafa Proje ÜNLÜ, Rasim ARSLAN, Gülden SANDAL ERZURUMLU, Yürütücüleri DanıĢmanlar: Doç. Dr. Davut KELEġ, Prof. Dr. Zerrin SÖĞÜT BaĢlama-BitiĢ 01.01.2016- 01.01.2019 Tarihleri: Projenin Toplam 35.000 TL Bütçesi: Proje Özeti: Doğu Akdeniz Bölgesinde bulunan 5 ilde (Adana, Hatay, KahramanmaraĢ, Osmaniye ve Mersin) arazi survey çalıĢmaları yapılarak, doğal yayılıĢ gösteren orkide türlerinin yayılıĢ alanları belirlenmiĢ, bitki materyalleri ve toprak örnekleri alınarak deneme alanına getirilmiĢtir. Bakım ve gözlemleri yapılan bitkilerin cins ve türleri tespit edilerek kültüre alma ön çalıĢmaları yapılmıĢtır. Daha önce alanda yapılan çalıĢmalarda belirlenen 13 cins ve 75 alt türden, 11cins ve bunlara ait 33 alt tür proje kapsamında toplanmıĢ ve bu bitkilerin performansları gözlemlenerek süs bitkisi olarak kullanıma uygun türler belirlenmiĢtir. Bitkilerin tür teĢhisleri Kreutz 2008 ve Sandal 2009â göre yapılmıĢtır. Tür teĢhisi yapılan bitkiler süs bitkisi olarak kullanıma uygunluk bakımından değerlendirmeye alınmıĢtır. Bitki boyu, çiçek sapı uzunluğu, çiçek rengi, çiçekli kalma süresi, çiçek büyüklüğü gibi özellikler dikkate alınarak bitkilerin seçimi yapılmıĢtır. Bu seçimde bitkilerin birden fazla yumru vermeleri ve doku kültüründe yetiĢtirilme olanakları da göz önünde bulundurulmuĢtur Deneme alanındaki türlerin performansları gözlemlenerek süs bitkisi olarak kullanım kriterlerine uygun;4 cinse ait, 4‟ü yumrulu 1‟i rizomlu olmak üzere 5 tür (Orchis punctulata, Orchis coriophara, Anacampthis pyramidalis, Serapias vomeracea, Cephalanthera Kurdica) belirlenmiĢtir.

Anahtar Kelimeler: Orchidaceae, Doğal Bitkiler, Süs Bitkileri, Orchis punctulata, Orchis coriophara, Anacampthis pyramidalis, Serapias vomeracea, Cephalanthera Kurdica,

YENĠ TEKLĠF PROJELER

YENĠ TEKLĠF PROJELER (ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: Proje BaĢlığı Türkiye‟de Ortanca YetiĢtiriciliğinin GeliĢtirilmesi ve ÇeĢit Islahı Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü- KuruluĢ YALOVA Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Burak ASLANSOY Dr. Fatih GÜLBAĞ, Dr. Serdar ERKEN, ġafak SEKMEN, Proje Yürütücüleri Prof. Dr. Soner KAZAZ BaĢlama- BitiĢ 01/01/2021 – 31/12/2025 Tarihleri Projenin Toplam 2021: 112.200 TL 2022: 57.700 TL 2023: 50.200 TL Bütçesi: 2024: 28.700 TL 2025: 21.350 TL Toplam: 270.150 TL Proje Özeti Ülkemiz süs bitkileri sektörü, yerli çeĢitlerin yetersiz olması nedeniyle üretim materyallerinde dıĢa bağımlı durumdadır. Bu nedenle diğer türlerde ödenen yüksek ıslahçı hakkı ücretleri ortanca için de geçerlidir. Ortancada ülkemize ait yerli çeĢitlerin olmamasının yanı sıra üreticiler budama, renklendirme ve soğuklama ihtiyacı gibi yetiĢtirme teknikleri konularında da yeterli teknik bilgiye sahip değildir. Bu projede; yerli çeĢitlerin geliĢtirilmesi ve yetiĢtirme teknikleri konularında ihtiyaç duyulan bilginin edinilmesi amacıyla 2 iĢ paketi planlanmıĢtır. „Ortanca‟da Yerli ÇeĢitlerin GeliĢtirilmesi ve Sektöre Kazandırılması‟ isimli I. iĢ paketi kapsamında; yerli çeĢitlerin geliĢtirilmesinde üstün özellikli ticari tür ve çeĢitler ile doğallaĢmıĢ genotipler toplanarak gen havuzu oluĢturulacak; genotiplerin fenolojik ve morfolojik özellikleri, ploidi seviyeleri, kromozom sayıları, çiçek tozu canlılık oranı ve çimlenme güçleri belirlenerek melezleme çalıĢmaları yapılacaktır. „Saksılı ve Kesme Çiçek Ortancalarda Verim ve Kalite Performansı Üzerine Farklı YetiĢtirme Tekniklerinin Etkileri‟ isimli II. iĢ paketi kapsamında; farklı depolama sürelerinin etkileri, farklı yetiĢtirme ortamı pH değerlerinin çiçek rengi üzerine etkileri ve farklı budama yüksekliklerinin etkileri konularında çalıĢmalar yapılacaktır. Aynı zamanda bu iĢ paketi, akademik kariyer projesi olarak yürütülecektir. Bu proje baĢarı ile tamamlandığı taktirde; yerli çeĢitlerimizin geliĢtirilmesine, ülkemiz ortanca üreticilerinin verim ve kalitesi yüksek üretim yapmalarına hizmet edecektir.

Anahtar Kelimeler: ortanca, Hydrangea, ıslah, yetiĢtirme tekniği, renklendirme, kesme çiçek.

YENĠ TEKLĠF PROJELER (ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: Proje BaĢlığı Ege, Akdeniz ve Marmara Bölgesinde YayılıĢ Gösteren Deniz Lavantası (Limonium MĠLL.) Türlerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı ve Ümitvar Genotiplerin In vitro Çoğaltımı. Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü- KuruluĢ YALOVA Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri ġafak SEKMEN Proje Yürütücüleri Prof. Dr. Soner KAZAZ (DanıĢman) BaĢlama- BitiĢ 01.01.2021 – 31.12.2023 Tarihleri Projenin Toplam 2021: 147.000 TL 2022: 61.000 TL 2023: 32.000 TL Bütçesi: Toplam: 240.000 TL Proje Özeti Ülkemiz süs bitkileri sektörünün geliĢmesi ve uluslararası alanda rekabet gücünün arttırılması için yerli çeĢitlerin geliĢtirilerek, sektöre kazandırılması ve ticaretlerinin yapılması gerekmektedir. Ülkemiz, süs bitkisi olarak kullanılabilecek birçok doğal türü barındıran zengin bir floraya sahiptir. Floramızda yayılıĢ gösteren önemli türlerden biri de “Deniz Lavantası” ve “Sahil Karanfili” isimleriyle bilinen Limonium Mill. cinsidir. Cinsin, ülkemizde 9‟u endemik olmak üzere 21 türü ve 2 alt türü bulunmakta, endemizim oranı ise % 42.8‟ dir. Çok yıllık bir tür olan limonium‟dan 5 yıla kadar verim alınabilmesi, diğer kesme çiçek türlerine göre üretim girdilerinin (su, gübre, enerji, iĢçilik vb.) düĢük, satıĢ fiyatının ise yüksek olması yetiĢtiricilikte önemli avantajlar sağlamakta ve üretici düzeyinde tercih edilme Ģansını arttırmaktadır. Dünya‟da süs bitkileri sektöründe önemli bir yere sahip olan, Hollanda çiçek mezatında (Royal Flora Holland) Limonium, 70 milyon adet dal satıĢı ile 13.3 milyon Euro satıĢ değerine sahiptir. Ülkemiz florasında Akdeniz, Ege ve Marmara bölgesinde doğal yayılıĢ gösteren limonium türlerinin ticari olarak süs bitkileri sektörüne kazandırılması amacıyla; yerlerinin tespit edilip toplanması ve enstitü Ģartlarında, uygun koĢullarda kültüre alınması sağlanacaktır. Projenin ikinci aĢamasında ise morfolojik ve fenolojik özellikleri belirlenen ve tartılı derecelendirme yöntemine göre değerlendirilerek seçilen ümitvar genotipler in vitro koĢullar altında çoğaltma denemelerine tabi tutulacaktır. Çoğaltımı sağlanan tiplerde, kesme çiçek kriterlerine göre ticari olarak değerlendirilebilme olanakları incelenecektir. Anahtar Kelimeler: Limonium, Deniz Lavantası, Süs Bitkileri, in vitro, mikroçoğaltım

YENĠ TEKLĠF PROJELER (ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: Bougaivilleae glabra Anacı Üzerine Farklı Begonvil ÇeĢitlerinin AĢı Proje BaĢlığı Performanslarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten KuruluĢ Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Halil YAġAR Dr. Ayhan AYDIN, M. Murat HOCAGĠL, Prof. Dr. Zerrin SÖĞÜT, Proje Yürütücüleri Doç. Dr. Nezihe KÖKSAL BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2021-31.12.2023 Projenin Toplam 2021: 37.300,00 TL, 2022: 19.500,00 TL, 2023: 9.500,00 TL Bütçesi: Toplam: 66.300.00 TL Proje Özeti Begonvil (Gelin duvağı) bitkisi süs, tıbbi ve ticari önemi nedeniyle tüm dünyada oldukça dikkat çeken ve kullanılan bir bitkidir. Ülkemizde özellikle Akdeniz ve Ege bölgelerimizde oldukça yaygın bir bitki türüdür. Farklı pazar ihtiyacını karĢılamaya yönelik çok renkli çiçeklenmenin tek bir bitki üzerinde geliĢtirilmesi aĢılama ile mümkün olabilmektedir. Almanya, Hindistan ve Tayland‟da anaç kullanılarak bu tipte üretimler yapılmaktadır. Ülkemizde henüz bu konuda bir çalıĢma bulunmamakta olup bu tip bitkilerin ithal olarak yurdumuza giriĢ yapmaya baĢladığı görülmektedir. Bu çalıĢmada üç farklı amaca yönelik denemeler yürütülecektir. Bu çalıĢmaların: Birincisi Bougainvillea glabra anacının üzerine farklı Bougainvillea tiplerinin aĢılanması ve anaç-çeĢit uyumunun belirlenmesi, ikincisi Bougainvillea glabra anacında dıĢ mekan için baston ve iç mekan için bodur olmak üzere iki farklı form vermeye yönelik aĢı uygulamaları, üçüncüsü ise üç farklı aĢı yönteminin (kabuk, göz ve kalem) Bougainvillea türündeki baĢarı oranlarının ortaya konulmasıdır. Ayrıca henüz çok fazla yaygınlaĢmamıĢ bu uygulamalarla ihracata yönelikte ürünler ortaya konulabilecektir. Projenin devamında ülkemizde oldukça yaygın kullanılan Begonvil bitkisinin daha iyi tanınması ve bilimsel zeminde incelenerek elde edilen verilerin ileride yapılacak çalıĢmalara zemin olarak kullanılması beklenmektedir. Anaç kullanımının begonvilin fizyolojik ve morfolojik geliĢimine katkıları incelenecek olup alınacak veriler farklı çalıĢmaların da önünü açabilecektir.

YENĠ TEKLĠF PROJELER (ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: Proje BaĢlığı Kesme Gül YetiĢtiriciliğinde (Rosa x hybrita L.) Farklı Muhafaza Uygulamalarının Çiçeklerin Depolama Süresine ve Vazo Ömrüne Olan Etkilerinin Belirlenmesi (Doktora Projesi) Projeyi Yürüten KuruluĢ Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez AraĢtırma Enstitüsü- YALOVA Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Ertürk ĠNCE Proje Yürütücüleri BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2021 - 31.12.2022 Projenin Toplam Bütçesi: 2021: 72 500 TL 2022 : 22 250 TL Proje Özeti : Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de süs bitkileri sektörü içindeki en önemli faaliyet alanı kesme çiçeklerdir. Günümüzde 1192 ha üretim alanıyla kesme çiçekler, toplam süs bitkileri üretim alanımızın % 34‟ünü oluĢturmaktadır. Bu üretim alanının % 44‟ü karanfil, % 16‟sı gül, % 10‟u gerbera, % 5‟i zambak, geri kalan % 25‟lik payı ise krizantem, nergis, glayöl, gypsophila, Ģebboy ve frezya gibi türlerden oluĢmaktadır. Türkiye, Dünya üretim alanı içinde % 0,2‟lik oran ile 26. sırada yer almaktadır (Kazaz ve ark., 2015; Temel ve Öztürk, 2016). Ülkemizde 1940‟lı yıllarda Ġstanbul ve çevresinde baĢlayan kesme çiçek üretimi zamanla birçok ilde (Antalya, Ġzmir, Yalova, Adana, Mersin, Isparta, Bursa vb.) geliĢme göstermiĢtir (TaĢcıoğlu ve Sayın, 2005). Türkiye‟nin kesme çiçek ihracatı yaklaĢık 28 milyon ABD doları olup, 1 milyon ABD doları ithalat hacmi ile dünya genelinde % 0,05‟lik bir paya sahiptir ve kesme çiçek ithalatçı ülkeler sıralamasında 67. sırada yer almaktadır (OEC, 2018). Dünyada üretilen kesme çiçeklerin yaklaĢık %25‟i üreticiden tüketiciye kadar olan zincirde farklı nedenlerden dolayı kayba uğramaktadır. Çiçek sapı, yaprak ve çiçek organlarındaki kalite kayıpları ya ürünün pazar değerini düĢürmekte ya da ürünün satıĢını engellemektedir. Kesme çiçeklerde en önemli kalite kriterlerinden biri vazo ömrü olup vazo ömrünün uzunluğu 2/3 oranında hasat öncesi, 1/3 oranında ise hasat sonrası faktörlere bağlıdır. Farklı kesme çiçek türlerinde 4 günlük taĢıma sonrasında çiçeklerin vazo ömrünün ortalama %32 oranında azaldığı belirtilmiĢtir (Anonim 2019a). Yapılan literatür taraması ile ülkemiz kesme çiçek yetiĢtiriciliğinde (özellikle gül), hasat sonrası ürün kayıplarının azaltılması yönünde yapılan çalıĢmalarda; kontrollü atmosfer muhafaza, modifiye atmosfer paketleme ve 1-MCP etilen inhibitörünün iki muhafaza yöntemi içerisindeki etkinlik düzeyi ile hasattan sonra farklı sıcaklık uygulamalarının, muhafaza ve vazo ömrü üzerine etkisinin yeteri kadar araĢtırılmadığı görülmüĢtür. Ayrıca günümüz koĢullarında, yetiĢtiriciliği veya üretimi yapılan kesme gül çeĢitlerinde hasat sonrası kayıp oranlarının henüz istenilen seviyelere indirilememiĢ olması sebebiyle, hasattan itibaren son tüketiciye kadar geçen süreçlerde kalitenin maksimum seviyede korunması önemlidir. Bu çalıĢma ile yetiĢtiricilik dönemlerinde elde edilen kesme güllerin üreticilerin satıĢ oranlarının düĢtüğü zamanlarda ürünlerini daha uzun koruyabilmeleri sağlayacak bir modelleme oluĢturulmaya çalıĢılacaktır. Anahtar Kelimeler: Kesme Gül, Kontrollü Atmosfer, Modifiye Atmosfer, Sıcaklık, Muhafaza, 1-MCP

YENĠ TEKLĠF PROJELER (ÖZETĠ) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: Yerli Kesme Çiçek Gerbera ÇeĢitlerinin GeliĢtirilmesi Proje BaĢlığı Alt Proje: Ümitvar Hibritlerin In Vitro Üretim Olanaklarının AraĢtırılması Projeyi Yürüten KuruluĢ Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Hüsamettin Aycan ALP Proje Yürütücüleri Serap BALIK, Dr. Nihal DENLĠ BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01/01/2021-31/12/2023 Projenin Toplam Bütçesi: 2021:23.500 TL 2022:11.500 TL Proje Özeti: Süs bitkileri sektörü, bitkisel üretim içinde önemli bir yere sahip olan ve ülke ekonomisine büyük katma değer sağlayan etkili bir sektördür. Kesme çiçekler toplam süs bitkileri ticaretinin yarısını oluĢturmaktadır. Gerbera türü, dünyada ticareti yapılan kesme çiçekler arasında 138 milyon €‟luk satıĢ rakamı ile 5. sırada yer almaktadır. Ülkemizde ise 130 milyon adet üretim ile kesme çiçekler arasında % 13‟lük bir pazar ayına sahip olup, kesme çiçekler arasında ilk 3‟te yer almaktadır. Tohumla üretimde karĢılaĢılan genetik açılım nedeni ile kesme çiçek gerebra fidesi üretiminde vegetatif klonlar kullanılmaktadır. Klasik çelik ayırma yöntemi düĢük üretim kat sayısı, yetersiz kalite ve hastalıkları beraberinde getirmektedir. Bu nedenlerle dünyada ticareti yapılan kesme çiçek gerbera fidelerinin tamamı doku kültürü yöntemi ile üretilmektedir. Doku kültürü üretimlerinde elde edilen baĢarı genotipe, eksplant kaynağına ve kullanılan besi ortamı bileĢenlerine göre farklılık göstermektedir. Bu yüzden üretilmiĢ olan yeni bir çeĢitlerin üretim protokolünün o çeĢide göre optimize edilmesi gerekmektedir. Projede klasik melezleme yöntemi ile elde edilmiĢ yerli gerbera çeĢitlerinin in vitro üretim protokollerinin geliĢtirilmesi planlanmaktadır. Projenin bu diliminde materyal olarak elde edilmiĢ olan ümitvar melez bireyler kullanılacaktır. Bitkilere ait olgunlaĢmamıĢ kapitilum, çiçek sapı, genç yaprak ve sürgün uçları eksplant kaynağı olarak kullanılacaktır. Temel besi ortamı olarak ½ MS‟in kullanılacağı çalıĢmada bitki geliĢim düzenleyici olarak farklı oranlarda BAP ve IAA kombinasyonları denenerek rejenerasyon üzerine olan etkileri incelenecektir. Son aĢamada elde edilen sürgünler köklendirilerek dıĢ ortama alıĢtırılacaktır. Projenin amacı, Yerli Gerbera ÇeĢitlerinin GeliĢtirilmesi projesinde elde edilen ümitvar melez bireylere ait in vitro üretim protokollerinin geliĢtirilmesidir. Anahtar Kelimeler: doku kültürü, eksplant kaynağı, genotip etkisi

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU)

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: TAGEM/BBAD/Ü/19/A1/P2/2036 Proje Adı Yeni Gül ÇeĢitlerinin GeliĢtirilmesi Alt Proje:Kesme Gül ÇeĢitlerinin GeliĢtirilmesi II Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü- KuruluĢ YALOVA Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Bursa Teknik Üniversitesi KuruluĢ Ankara Üniversitesi Ege Üniversitesi Proje Lideri Dr. Serdar ERKEN Proje Yürütücüleri Dr. Fatih GÜLBAĞ, Dr. Zühtü POLAT, Dr. Arzu ġEN, Dr. Öğr. Üyesi Kamil ERKEN, Prof. Dr. Soner KAZAZ, Prof. Dr. M. Ercan ÖZZAMBAK BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2019-31.12.2023 Projenin Toplam 2019: 20.000 TL 2020: 22.000 TL 2021: 26.000 TL Bütçesi: 2022: 29.000 TL 2023: 33.000 TL Proje Özeti: Dünyada kesme çiçek sektöründe ticarete konu olan en önemli ürünlerin baĢında kesme gül gelmektedir. Ülkemizde yerli kesme gül çeĢitlerinin olmaması, üretim materyalinin dıĢa bağımlı olmasına ve böylece üretim maliyetinin artmasına sebep olmaktadır. Ülkemiz her yıl üretim materyali ithal etmekte ve bu ürünlere yüksek miktarda ıslahçı hakları (royalite) ödemektedir. Yerli kesme gül çeĢitlerinin geliĢtirilmesi amacıyla 2014-2018 yılları arasında “Melezleme Yoluyla Yeni Kesme Gül ÇeĢitlerinin GeliĢtirilmesi” ve “Mutasyon Islahı ile Gülde ÇeĢit GeliĢtirme” isimli projeler yürütülmüĢ ve proje sonunda 866 adet melez ve 43 mutant genotip ön seleksiyon kriterlerine göre seçilmiĢtir. 2019 yılında II. dilimi baĢlatılan bu projede ise ön seleksiyon aĢamasında seçilen 909 genotip ara seleksiyon ve tartılı derecelendirme denemesine tabi tutulacak ve üstün olan genotiplerden yeni çeĢitler elde edilecektir. 2019 yılı içerisinde ön seleksiyon aĢamasında seçilen genotiplerin klonal çoğaltım çalıĢmaları ve bir sonraki yılda aĢılamada kullanacağımız Rosa multiflora anaçlarının saksılara dikim iĢlemleri gerçekleĢtirilmiĢtir.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: TAGEM/BBAD/Ü/19/A1/P2/2040 PROJE ADI Proje: Yeni Gül ÇeĢitlerinin GeliĢtirilmesi Alt Proje: Melezleme Yoluyla DıĢ Mekan Yeni Gül ÇeĢitlerinin GeliĢtirilmesi II Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü- KuruluĢ YALOVA Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ *İstanbul Ağaç Peyzaj Eğitim Hizmetleri ve Hayvanat Bahçesi İşletmeciliği A.Ş Proje Lideri Dr. Fatih GÜLBAĞ Proje Yürütücüleri Dr. Serdar ERKEN, Dr. Zühtü POLAT, Dr. Öğr. Üyesi Fatih HANCI, Prof. Dr. Soner KAZAZ, Prof. Dr. M. Ercan ÖZZAMBAKMBAK BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01/01/2019 – 31/12/2023 Projenin Toplam 2019:40.000 TL 2020:40.000 TL 2021:40.000 TL Bütçesi: 2022:40.000 TL 2023:40.000 TL Toplam: 200.000 TL *Mevcut bütçeye ilaveten proje süresince İstanbul Ağaç Peyzaj Eğitim Hizmetleri ve Hayvanat Bahçesi İşletmeciliği A.Ş tarafından projeye; 220.000 TL tutarında Ayni katkı + Çeşitlerin tescil ücreti ve Bitkisel materyal desteği sağlanacaktır. Proje Özeti: DıĢ mekân gül, dünya ve ülkemiz süs bitkileri ticaretinde önemli bir paya sahiptir. Son yıllarda Ģehir peyzajında kullanımının artmasıyla birlikte, ülkemizde dıĢ mekân gül üretimi de artmıĢtır. Milli çeĢitlerin olmaması ülkemiz üreticilerini yurt dıĢındaki firmalara bağlı hale getirmektedir. Ülkemize ait çeĢitlerin elde edilmesine yönelik baĢlatılan projede kullanılan yöntem; ıslah amacına uygun melezlemeler ile çeĢitliliği artırmak, ardından vejetatif olarak çoğalan bitki türlerinde uygulanan klon seleksiyon yöntemidir. Projenin ilk diliminde; tamamlayıcı özelliklere sahip ebeveynler arasında melezlemeler yapılmıĢ, oluĢan geniĢ varyasyon içerisinden ön seleksiyon gerçekleĢtirilmiĢ ve ön seleksiyon aĢaması tamamlanan bireyler çoğaltılmıĢtır. Proje faaliyetleri kapsamında 2019 yılında; daha önceden seçilen 1514 adet genotipe ilaveten, 2065 bireyden (2017 yılı melezi) ön seleksiyon ile 300 genotip seçilmiĢtir. Ara seleksiyon aĢamasında ise 106 bireyden (2014 yılı melezi) 13 genotip seçilmiĢtir. 2015-2016 melezlerinde ara seleksiyon devam etmektedir. Ön seleksiyon ve ara seleksiyon aĢamalarında seçilen genotipler R. corymbifera 'Laxa„ anacı üzerine aĢılanarak çoğaltılmıĢtır. Projenin ilerleyen yıllarında (ara seleksiyon ve tekerrürlü denemeler ile) seçilen genotiplerin anaç üzerinde ve arazi koĢullarındaki performansları ölçülerek ıslah amaçlarına (çiçek rengi ve Ģekli, çiçek verimi, koku, yaprak renk ve parlaklığı, bitki boyutu, hastalık) uygun çeĢit adayları belirlenecektir. ÇeĢit adaylarının, SSR moleküler belirteçleri kullanılarak DNA parmak izleri çıkarılacak ve morfolojik tanımlamaları yapılacaktır. Anahtar Kelimeler: Bahçe gülü, Klasik ıslah, Seleksiyon, Melezleme ıslahı, Rosa hybrida L

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU)-0.YIL AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri

Proje No TAGEM/BBAD/B/20/A1/P2/1569 Melezleme Yoluyla Elde Edilen Ümitvar Karanfil Genotiplerinin Ticari Proje Adı Performansları ve Çoğaltım Potansiyellerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü-ANTALYA KuruluĢ Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢlar Proje Lideri AyĢe Serpil KAYA Mehmet Uğur KAHRAMAN Doç.Dr. Köksal AYDĠNġAKĠR Proje Yürütücüleri Prof. Dr.Soner KAZAZ Dr.Cevdet Fehmi ÖZKAN BaĢlama-BitiĢ 01/01/2020-31/12/2023 Tarihleri Projenin Toplam 2020:80.000 TL 2021:20.000 TL 2022:10.000 TL 2023:5.000 TL Bütçesi: Toplam:115.000 TL Proje Özeti: Karanfil Türkiye‟de yetiĢtirilen kesme çiçek türleri arasında 4824 dekar üretim alanı ve %94.6‟lık (26.4 milyon dolar) ihracat payı ile baĢta Antalya ili olmak üzere ülkemizde on binlerce kiĢiye istihdam olanağı sağlayan lokomotif tür konumundadır. Karanfilde en önemli sorunlarımızın baĢında üretim materyalinde tamamen dıĢa bağımlı olmamız gelmektedir. Her yıl üretim materyali için yüksek royalite ücreti ödenmekte, önemli miktarlarda döviz kaybı olmaktadır. Bu durum sektörün geliĢiminin önündeki en önemli engellerden biridir. Bu kapsamda, üretim materyalindeki dıĢa bağımlılığı azaltmak, verimli, kaliteli yerli karanfil çeĢitleri elde etmek amacıyla Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü (BATEM)‟nde 2012-2015 yılları arasında 111O128 numaralı ve „Karanfil ÇeĢit GeliĢtirme Projesi‟ isimli proje yürütülmüĢ, proje kapsamında 50 adet ümitvar genotip belirlenmiĢ ve bunların arasından ülkemizde ilk yerli karanfil çeĢidi “Likya Kaya” adı ile tescil edilmiĢtir. Bu projeden elde edilen ümitvar çeĢit adaylarının sektör temsilcilerine tanıtımları yapılmıĢ, topraksız kültür koĢullarında yetiĢtiriciliği yapılan genotiplerden 8 adet çeĢit adayı ön plana çıkmıĢtır. Önerilen bu projede bu genotiplerin Antalya‟da geleneksel yetiĢtiricilik koĢullarındaki performansları (verim ve kalite) belirlenecektir. Sağlıklı, hastalık ve virüs etmenlerinden ari homojen çoğaltım materyali elde etme amacı ile bu genotiplerin doku kültürü ile çoğaltım protokolü belirlenecek. ÇalıĢmada eksplant olarak sürgün ucu ve apikal meristemler kullanılacak ve MS besin ortamına farklı kombinasyonlarda bitki büyüme düzenleyicileri ilave edilip sonuçlar karĢılaĢtırılacaktır. Ayrıca doku kültürü ortamından elde edilmiĢ bitkilerden oluĢan anaçlıkların farklı ortamlardaki (%60 torf+%40 pomza, % 60 torf+ %40 perlit, cocopeat, toprak) çoğaltım potansiyelleri belirlenecektir. Bu proje ile ülkemizde yerli çeĢit kullanımını arttırılarak sağlıklı üretim materyali elde edilmesine yönelik bir model oluĢturulması hedeflenmektedir. Karanfil yetiĢtiriciliği sektöründe yerli çeĢitlerimizin kullanılmasının sektörün geliĢimine olumlu katkılar sağlayacağı ve her yıl önemli miktarda bir döviz kaybının önlenmesinin ülke ekonomisine yararlı olacağı düĢünülmektedir.

Anahtar Karanfil, Yerli çeĢit, Doku kültürü, Anaçlık, Çelik Kelimeler

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: TAGEM/BBAD/16/A09/P08/01 Sardunyada Gen Havuzu OluĢturulması ve Klon Seleksiyonu ile Proje BaĢlığı ÇeĢit GeliĢtirilmesi Projeyi Yürüten KuruluĢ Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-ANTALYA Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Dr. Özgül KARAGÜZEL M. Uğur KAHRAMAN, Musa KIRIġIK, Melike SÜLÜ, Dr. Ġlker Proje Yürütücüleri Kurbetli, AyĢe Serpil KAYA, Dr. Fatma UYSAL, Prof. Dr. Soner KAZAZ, Prof. Dr. Ramazan GÖKTÜRK, Pr. Dr. ġevket ALP BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01/01/2016 – 31/12/2020 Projenin Toplam Toplam Bütçe: 10.500 TL Bütçesi: Proje Özeti: Son yıllarda Dünyada ve Türkiye‟de iç ve dıĢ mekan süs bitkilerine olan talep giderek artmaktadır. Buna karĢın ülkemiz gerek iç mekan gerekse dıĢ mekan süs bitkilerinde yıllardır ithalatçı ülke konumundadır. Bunun baĢlıca nedeni üretim materyalindeki dıĢa bağımlılıktır. Üretim materyalinde dıĢa bağımlılık ancak ıslah çalıĢmalarıyla geliĢtirilecek yeni tür/çeĢitlerle azaltılabilir ve/veya sonlandırılabilir. Son yıllarda ülkemizde süs bitkileri sektöründe yeni tür/çeĢitlerin geliĢtirilmesine yönelik çalıĢmalar ivme kazanmıĢ ve bazı türler (karanfil, Ģakayık, lale, sümbül, süsen, zambak, acı çiğdem, kum zambağı ve ağlayan gelin) ya tescil edilmiĢ ya da tescil edilme aĢamasına gelmiĢtir. Ülkemiz süs bitkileri sektörünün geliĢmesi ve dünya piyasalarında rekabet gücünün artırılması amacıyla öncelikle piyasada ticari açıdan en çok talep gören tür/çeĢitlerin geliĢtirilmesi oldukça önem arz etmektedir. Sardunya (Pelargonium zonale L.) da gerek ülkemiz gerekse dünyada çiçekli süs bitkileri (iç mekan ve dıĢ mekan) içerisinde en popüler ve en fazla yetiĢtirilen türler arasında yer almaktadır. Yapılması planlanan bu çalıĢmanın amacını; sardunya‟da gen havuzunun oluĢturulması ve melezleme yoluyla istenen varyabilitenin sağlanarak klon seleksiyon ıslahı yöntemiyle yerli sardunya çeĢitlerimizin geliĢtirilmesi oluĢturmaktadır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: TAGEM/BBAD/B/18/A1/P2/01 Kesme Çiçek ve Ġç Mekan KalanĢo (Kalanchoe blossfeldiana) Proje BaĢlığı ÇeĢitlerinin GeliĢtirilmesi Projeyi Yürüten KuruluĢ Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-ANTALYA Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Mehmet Uğur KAHRAMAN AyĢe Serpil KAYA, Dr. Filiz BOYACI, Dr. Özgül KARAGÜZEL, Proje Yürütücüleri Emine GÜMRÜKÇÜ, Aytekin AKTAġ, Bayram KOLAK, Prof. Dr. YeĢim YALÇIN MENDĠ BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01/01/2018 – 31/12/2022 Projenin Toplam 2018:15.000 TL 2019: 15.000 TL 2020: 15.000 TL 2021: 10.000 Bütçesi: TL 2022: 10.000 TL Proje Özeti: Yapılması planlanan bu projenin öncelikli amacı, klasik melezleme yöntemiyle hem iç hem de dıĢ pazara uygun kesme ve iç mekan kullanımına yönelik yerli KalanĢo çeĢitlerinin geliĢtirilmesidir. ÇeĢit geliĢtirme çalıĢmalarında dikkat edilecek en önemli hususlardan biri geliĢtirilecek çeĢidin ticari ve ekonomik açıdan ülkemizde ve dünyada en çok talep gören tür/çeĢitler arasında yer almasıdır. Yapılacak olan çalıĢma ülkemizde KalanĢo bitkisinde yürütülecek ilk orijinal ıslah çalıĢması olacaktır. Bitkisel materyal olarak Kalanchoe blossfeldiana „African Ruby‟, Kalanchoe blossfeldiana „LindsayQ3‟, Kalanchoe blossfeldiana „Tender White‟, Kalanchoe blossfeldiana „Petero‟, Kalanchoe blossfeldiana „Leonardo‟, Kalanchoe blossfeldiana „Hekla‟, Kalanchoe laciniata ve Kalanchoe daigremontiana kullanılacaktır. Elde edilen hibritlerde klon seleksiyonu yapılarak çeĢit eldesine gidilecektir. Kesme çiçek olarak kullanılabilecek genotipler için ayrıca vazo ömrü testleri de uygulanacaktır. Ġç mekanda kullanılacak bitkiler için ise saksıda çiçekli kalma süresi değerlendirilecektir. Yürütülecek olan ıslah çalıĢması ile Dünyada ve Türkiye‟de önemli bir kesme çiçek ve iç mekan bitkisi olan KalanĢoda en az bir kesme bir de iç mekan çeĢidinin geliĢtirilmesi hedeflenmektedir. Bu sayede materyal bakımından dıĢa bağımlılık azaltılarak, sektöre yerli çeĢitlerin sunulması ve yurt dıĢına ödenen döviz miktarının önemli ölçüde azalması sağlanacaktır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No TAGEM/BBAD/16/A09/P08/03-01 Ege Bölgesi Süs Bitkileri ÇeĢit GeliĢtirme Projesi. Proje BaĢlığı Kasımpatı‟da Mutasyon Islahı Yöntemiyle ÇeĢit GeliĢtirme Projeyi Yürüten Ege Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-ĠZMĠR KuruluĢ Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Dr. Gülden HASPOLAT Proje Yürütücüleri Ümran ġENEL BaĢlama-BitiĢ 01.01.2016-31.12.2020 Tarihleri 2016 2017 2018 2019 2020 Projenin Yıllara 20.000 TL 10.000 TL 10.000 TL 10.000 TL 10.000 TL Göre Bütçesi (¨¨) 60.000 TL Proje Özeti: Bu projede ülkemiz süs bitkileri sektöründe materyal temininde söz konusu olan dıĢa bağımlılığı aza indirmek amaçlanmıĢtır. Bu amaçla yeni renk ve Ģekil değiĢimleriyle ortaya çıkacak yerli çeĢitler elde etmeye yönelik çalıĢmalar yapılmaktadır. İn vitro koĢullarda beyaz renkli Bacardi çeĢidine ait kasımpatı eksplantları, etkili mutasyon dozunda (EMD) 20 Gy olarak ıĢınlanmıĢtır. TAEK Radyasyon ve Hızlandırıcı Teknolojileri Dairesi BaĢkanlığı ve Ege Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü'nde (ETAE) ayrı ayrı M1V4 dönemine kadar alt kültüre alındıktan sonra dıĢ koĢullara aktarılmıĢ ve M1V5 çiçeklenme dönemlerinde gözlemlenmiĢtir. SS. Bademler Tarımsal Kalkınma Kooperatifi‟nde bulunan seçilmiĢ bitkilerin anaçlarından alınan örneklerden ETAE‟de çelikler alınmıĢtır ve bu bitkiler koleksiyon parseline dikilmiĢtir. Yapılan gözlemler sonucunda Ege Meltemi, Bademler Beyazı, Kaan ve Ozan isimli 4 çeĢit adayı belirlenmiĢ ve ıslahçı hakları baĢvurusunda bulunulmuĢtur. IĢın uygulanmıĢ ama aĢırı sıcakların ıĢınlanmıĢ grupta oluĢturduğu kayıplar nedeniyle köklü çeliklerin ıĢınlanması çalıĢması saksı türü olan Brandevil çeĢidinde gerçekleĢtirilmiĢtir. Öncelikle bu çeĢitte EMD‟yi belirlemek amacıyla 10, 20, 30, 40 ve 50 Gray dozlarında gama ıĢını ile ıĢınlamalar yapılmıĢtır. IĢınlanmıĢ bitkilerde 60. Günde yapılan sürgün uzunluğu ile kök ve sürgün ağırlığı belirlenmiĢtir. Sürgün uzunluklarına göre yapılan lineer regresyon analizi sonucu EMD 27 Gy olarak belirlenmiĢtir. EMD‟nin belirlenmesi sonucunda 2000 adet köklü çelik EMD dozunda ıĢınlanmıĢtır. M1V1 döneminde çiçekleri gözlemlenmiĢtir. Çiçeklerde kontrol grubunun rengi koyu turuncu iken ıĢınlanmmıĢ grupta açık turuncu ve sarıya kadar çiçek rengi değiĢimleri gözlemlenmiĢtir. Farklı renkteki çiçekler ETAE ve TAEK‟te doku kültürü laboratuvarlarında kültüre alınmıĢtır. Rejenerasyon durumları gözlemlenmektedir. Anahtar Kelimeler Süs bitkileri, mutasyon, kasımpatı, in vitro

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: TAGEM/BBAD/A/18/A1/P2/597 Proje BaĢlığı Kasımpatı Mutasyon Islahında In Vitro ÇalıĢmalar (Doktora Projesi) Projeyi Yürüten KuruluĢ Ege Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-ĠZMĠR Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Ümran ġENEL Proje Yürütücüleri - BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2018 – 31.12.2020 Projenin Toplam Bütçesi 2018:19.000 TL 2019:17.000 TL 2020:19.000 TL Proje Özeti: Bu proje çalıĢmasında kasımpatı bitkisinde, sektörde değer bulabilecek yeni tür ve çeĢitlerin geliĢtirilmesi amacıyla mutasyon ıslahı tekniklerinin in vitro teknikler ile beraber kullanımına yönelik çalıĢmaların yürütülmesi planlanmıĢtır. ÇalıĢmanın ilk aĢamasında Pusan (pembe) ve Miral White (beyaz) kasımpatı çeĢitlerinin farklı eksplantlarında (dilsi çiçek, yaprak, boğum ve boğum arası), farklı oksin (NAA, 2.4 D) ve sitokinin (BAP, Kinetin) hormonlarının kombinasyonları ile in vitro rejenerasyon protokolü geliĢtirilmiĢtir. Ġkinci aĢamada ise Etkili Mutasyon Dozunu (ED50) belirlemek amacıyla Pusan ve Miral White kasımpatı çeĢitlerinin 3 farklı eksplantına (yaprak, boğum ve boğum arası) Türkiye Atom Enerjisi Kurumu‟ nda in vitro gama ıĢını (Co60) uygulamaları yapılmıĢtır. Dönem çalıĢmalarında ise dilsi çiçek eksplantlarında da (ED50) belirleme çalıĢmaları için 0, 5, 10, 15, 20, 25, 30, 40, 50 Gy dozlarında gama ıĢını (Co60) uygulaması, her bir uygulama 3 tekerrürlü ve 10‟ar adet eksplant bulunduracak Ģekilde yapılmıĢtır. Her iki çeĢide ait boğum eksplantlarında ise bir önceki çalıĢma döneminde belirlenen etkili doza (ED50) göre in vitro koĢullarda gama ıĢını 60 (Co ) uygulamaları yapılmıĢtır. IĢınlanan materyalin doku kültüründe M1V1-M1V4 dönemi boyunca alt kültürleri yapılmıĢtır. M1V4 aĢamasına gelen in vitro koĢullardaki Miral White çeĢidine ait bitkiciklerin aklimatizasyonları sağlanarak dıĢ koĢullarda dikimleri gerçekleĢtirilmiĢtir. Çiçeklenen bitkilerde gözlemler yapılmıĢ, olumlu ve olumsuz mutasyonlar tespit edilmiĢtir. Pusan çeĢidine ait bitkilerde ise alt kültür çalıĢmaları ve aklimatizasyon çalıĢmaları devam etmektedir.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: TAGEM/BBAD/B/18/A1/P2/04 Allı Gelin (Hesperis isatidea (Boiss.) D.A. German & Al-Shehbaz) Proje BaĢlığı Bitkisinin ÇeĢit Islahı ve Süs Bitkileri Sektörüne Kazandırılması II Projeyi Yürüten KuruluĢ Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-ERZĠNCAN Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar Ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Meral ASLAY Proje Yürütücüleri Serdar TUNCER, Erdal KAYA BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2018-2022 Projenin Toplam 2019: 5.225TL 2020: 5.750TL 2021: 6.525TL 2022: 7.300TL Bütçesi: Proje Özeti: Allı Gelin (Tchihatchewia isatidea) bitkisi doğal bir türümüz olup hoĢ kokulu ve gösteriĢli çiçek durumu, çiçek rengi ve karakteristik tüy örtüsünden dolayı farklı görünüme ve süs bitkisi potansiyeline sahip cins bazında nadir endemiklerimiz arasında yer almaktadır. Bu projeyle amacımız; Allı Gelin bitkisinde, seleksiyon ıslahı yöntemleri ile çeĢit geliĢtirilerek, ortaya çıkan çeĢit adaylarının süs bitkileri sektörüne kazandırılmasıdır. Teksel seleksiyon ıslahı yönteminin kullanıldığı araĢtırmada 2013 yılında gen havuzunda mevcut olan 13 Allı Gelin popülasyona ait tohumların ekimi yapılmıĢ ve 2014 yılında amaca uygun (kompakt, piramit, sıkı yayvan kompakt) 9 hat seçilmiĢ olup kendilemeye tabi tutulmuĢtur. 2015 yılında seçilen 9 hatta ait fidelerin dikimi gerçekleĢtirilmiĢ ve 2016 yılında çiçeklenen bitkiler içerisinden istenen vasıfları taĢıyan 5 hat seçilerek kendilenmiĢtir. Projenin 2017 yılında yeni teklif projesi ve 2018 yılında ara sonuç raporu kabul edilmiĢ ve 3. aĢaması 2018 yılı itibariyle devam etmekte olup projede Nisan ayında çiçek taslaklarını oluĢturmaya baĢlayan 5 Allı Gelin hattına ait bitkiler içerisinden istenen vasıfları taĢıyan 4 hat seçilmiĢtir. Elde edilen 4 hattın her birinden 200'er adet tohumun ekimi gerçekleĢtirilmiĢtir. ÇalıĢmada 2019 yılı içerisinde çimlenen tohumlar viyollere ĢaĢırtılmıĢtır. Viyollerde büyütülen fideler 6-7 yapraklı oldukları dönemde deneme alanındaki mevcut yerlerine dikilmiĢlerdir. Dikimleri yapılan hatlara ait bitkilerin düzenli olarak kültürel bakım iĢlemleri yapılmıĢtır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: TAGEM/BBAD/Ü/18/A1/P2/410 Proje BaĢlığı Yerli Kesme Çiçek Gerbera ÇeĢitlerinin GeliĢtirilmesi Projeyi Yürüten KuruluĢ Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Hüsamettin Aycan ALP Dr. AyĢen ULUN Proje Yürütücüleri DanıĢman: Prof. Dr. Soner KAZAZ, DanıĢman: Prof. Dr. YeĢim YALÇIN MENDĠ BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2018 - 2021 Projenin Toplam 2019: 20.000 TL 2020: 15.000 TL 2021: 15.000 TL Bütçesi: Proje Özeti: Proje kapsamında Gerbera jamesonii Bolus türüne ait 26 adet standart tip gerbera çeĢidi kullanılmaktadır. Bitkiler topraksız tarım tekniği ile saksı kültüründe, sera koĢullarında yetiĢtirilmektedir. Yeni çeĢit geliĢtirmek için klasik melezleme ve klon seleksiyonu yöntemleri kullanılmaktadır. Projede 22 çeĢit baba olarak belirlenmiĢ ve bitkiler 2018 Eylül ve 2019 Mayıs aylarında kendileri arasında karĢılıklı olarak (resiprokal) melezlenmiĢtir. Elde edilen ilk melezler 2018 Kasım ayında, 2019 Mayıs ayında melezlenen bitkiler ise Haziran ve Temmuz aylarında ekilmiĢtir. Projede Ģu ana dek elde edilen yeni hibritler çiçek çapı, katlı yapı ve çiçek sap uzunluğu kriterleri bakımından oldukça ümit vericidir. ġu ana dek 402 kombinasyonda toplam 1207 melezleme gerçekleĢtirilmiĢtir. Bu melezlemeler sonucunda 686 adet kapitilum tohum bağlamıĢ olup melezleme baĢarısı 2/3 oranındadır. Toplamda 9964 adet tohum elde edilmiĢ olup çimlenme oranı %93 olarak tespit edilmiĢtir. Çimlenme ve ĢaĢırtma iĢlemlerinden sonra 6543 adet hibrit bitki sağlıklı olarak saksılarda geliĢimini sürdürmekte olup bunlardan yaklaĢık 500 tanesi ön seleksiyon aĢamasına ulaĢmıĢ bulunmaktadır. Bu bireyler katlı çiçek yapısı, 10 cm çiçek çapı, 50 cm çiçek sap uzunluğu gibi kriterlere göre incelenerek % 90 oranında negatif seleksiyon yapılmıĢtır. ÇalıĢmanın ilerleyen aĢamalarında yeni çiçeklenen bireylerde ön seleksiyon yapılacaktır. Ardından ise yeni hibritlerin arasından, pazar talepleri doğrultusunda A klonları belirlenecek ve ardından B klonlarının seçilerek çoğaltılması iĢlemlerine geçilecektir.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: TAGEM/BBAD/17/A09/P09/05 Türkiye Fritillaria L.(Terslale) Türlerinde ÇeĢit GeliĢtirme ve Yeni Proje BaĢlığı ÇeĢitlerin Sektöre Kazandırılması Projeyi Yürüten KuruluĢ Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-ERZĠNCAN Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Meral ASLAY Proje Yürütücüleri Erdal KAYA, Doç. Dr. Mehtap TEKġEN BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2017-2021 Projenin Toplam 2019:10.000 TL-2020:10.000 TL -2021:10.000 TL Bütçesi: Proje Özeti: Bu proje ile doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı ve ekonomiye kazandırılması prensipleri doğrultusunda; 106G022 ve 110G007 nolu TÜBĠTAK projeleri kapsamında oluĢturulan Türkiye Fritillaria genetik havuzundan, dıĢ mekân süs bitkisi ve saksılı süs bitkisi olarak kullanıma yönelik yeni çeĢitler geliĢtirilmesi, süs bitkileri sektöründe iç ve dıĢ pazarda bitkisel çeĢitlik sağlanması ve daha sonra yapılacak ıslah çalıĢmaları için gen havuzunu geniĢletilmesi amaçlanmıĢtır. AraĢtırmada gen havuzunda mevcut taksonlara ait bireylere, melezleme ve poliploidi ıslahı metotları uygulanarak yeni çeĢitlerin elde edilmesi planlanmaktadır. Türkiye terslale koleksiyon ve genetik kaynak bahçesinde bulunan ülkemize ait türler ile yurtdıĢından getirilen türler ve standart çeĢitler arasında oluĢturulan farklı kombinasyonlarda melezlemeler yapılmıĢtır.2019 yılı itibariyle 52 kombinasyon melezleme programına alınmıĢ 827 adet çiçekte standart kapalı melezleme yöntemi ile melezleme yapılmıĢtır. Çiçeklerin toplam 562 adedi kapsül oluĢturmamıĢtır. 265 çiçek tohum kapsülü oluĢturmuĢ olup bunlardan 4450 adet tohum elde edilmiĢtir. Melez tohumların ekimleri Temmuz ayı içerisinde gerçekleĢtirilmiĢtir. 2017 ve 2018 yıllarında yapılan melezleme çalıĢmalarından elde edilen ve ekilen tohumlardan 2018yılında 645 adet tohum çıkıĢ yapmıĢ, 2019 yılında ise 348 adet tohum çıkıĢ yapmıĢ ve fide oluĢturmuĢtur. Melez bireylerin gübreleme, ilaçlama ve yabancı otlar ile mücadele gibi rutin bakım iĢleri yapılmaktadır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: TAGEM/BBAD/16/A09/P09/04 Proje BaĢlığı Lale Islahı AraĢtırmaları Projeyi Yürüten KuruluĢ Karadeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü-SAMSUN Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Ömer SARI Proje Yürütücüleri Ġlyas DELĠGÖZ BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2016-2021 Projenin Toplam 2016: 20.000 TL 2017: 20.000 TL 2018: 10.000 TL Bütçesi: 2019: 10.000 TL 2020: 10.000 TL Proje Özeti: Liliaceae familyası, Tulipa cinsi içerisinde yer alan laleler çok yıllık, otsu ve soğanlı bitkilerdir. Ülkemizde 19 lale taksonu doğal yayılıĢ göstermektedir. Lale çok yönlü (kesme çiçek, saksılı süs bitkisi, park, bahçe ve peyzaj düzenlemelerinde tasarım bitkisi) kullanımıyla dünyada en fazla üretilen ve ticareti yapılan soğanlı çiçeklerin baĢında yer almaktadır. Lalenin ülkemizde park, bahçe ve peyzaj planlama çalıĢmalarında kullanımı yaygınlaĢmaya devam etmektedir. Ülkemizde sınırlı sayıda lale soğanı üretimi yapılmakta ve yapılan üretim talebi karĢılamamaktadır. Son yıllarda artan talep lale soğanı ithalatını da artırmıĢtır. 2011 yılında 37 milyon 586 bin adet olan lale soğanı ithalatı 2013 yılında % 83.28 oranında artarak 68 milyon 899 bin adete yükselmiĢtir (Kazaz ve ark., 2015). Karadeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü, lale çeĢit ıslahı konusunda ıslah programı yürüten ülkemizdeki tek kurumdur. Özel sektör ya da üniversitelerin bu konuya yönelik olarak çeĢit ıslahı programları henüz bulunmamaktadır. Bu proje ile lalede devam eden ıslah çalıĢmalarının sürdürülebilirliğinin sağlanması ve lale ıslah programının oluĢturulması hedeflenmiĢtir. Dünya ticaretinde en büyük payı alan Tulipa gesneriana türüne ait farklı kategorilerde (Single late, double late ve triumph) bulunan ticari çeĢitlerin açılımları kullanılarak çiçeklenme süresi uzun, iri çiçekli, uzun boylu, vejetatif çoğaltım kabiliyeti fazla olan, hastalıklara dayanıklı orta ve geç mevsim farklı renklerde lale çeĢitleri ıslah etmek amaçlanmaktadır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: TAGEM/BBAD/17/A09/P09/04 Türkiye Florasında Mevcut ġakayık (Paeonia spp.) Türlerinin Proje BaĢlığı Tespiti Islahı ve YetiĢtirme Tekniklerinin Belirlenmesi -IV Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü- KuruluĢ YALOVA Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Saksılı Süs Bitkileri Derneği - YALOVA KuruluĢ Doğa Çiçekçilik–YALOVA Mehmet Zengin (Lezgi Çiçekçilik)-YALOVA Proje Lideri Erdal KAYA Dr. Suna BAġER Murat HOCAGĠL Proje Yürütücüleri Prof. Dr. Neriman ÖZHATAY Prof. Dr. Bilge ġENER BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2017 - 31.12.2021 2017: 50.000,00 TL 2018: 30.000,00 TL Projenin Toplam 2019: 30.000,00 TL 2020: 20.000,00 TL Bütçesi: 2021: 20.000,00 TL Proje Özeti: Türkiye Florası, biyoçeĢitlilik yönünden en önemli gen merkezlerinden biridir. Bu zenginliğin içerisinde; 200‟ü dar lokasyon endemiği, 500‟ü endemik olmak üzere, 1200 civarında geofit taksonu yaĢamaktadır. Ekonomik potansiyeli yüksek geofitler içerisinde, ġakayık (Paeonia spp.) türleri gösteriĢli çiçekleri ile önemli bir yere sahiptir. Projenin I., II. ve III. dilimlerinde; florada mevcut 12 taksona ait Ģakayık populasyonları belirlenmiĢ, tür teĢhisleri yapılmıĢ, ümitvar bireyler kültür ortamına taĢınmıĢ, adaptasyonu ve yetiĢtirme teknikleri çalıĢılmıĢtır. Ayrıca kök ve tohum fitokimyasal içerikleri tespit edilmiĢtir. Türler veya alt cinsler arası melezleme ve mutasyon ile çeĢit geliĢtirme çalıĢmaları 15 yıldır sürdürülmektedir. Kullanım amacına uygun saksı ve kesme çiçek tipi çeĢit seçimi yapılmaktadır. Önceki dönemlerde geliĢtirilen „Gönülaçan‟ „Süveyda‟ ve „ġahika‟ çeĢitleri tescil edilmiĢtir. Diğer yandan, melezleme ve mutasyon ıslahı sonucu elde edilen bireylerden ön seleksiyonla seçilen 83 adet ümitvar tip içerisinden piyasa tercihleri de göz önünde bulundurularak 3 adet saksı, 24 adet kesme çiçek çeĢit adayı seçilmiĢ; çeĢit ve çeĢit adayı tanıtım parseli oluĢturulmuĢtur. Diğer yandan farklı lokasyon performanslarını belirlemek amacıyla; ABKAE deneme alanına (0 m) ve Çamlıyayla birimine (1600 m) üç çeĢitten, beĢer adet bitki konulmuĢtur. Adaptasyon performanslarını belirleyebilmek amacıyla gözlemlere baĢlanmıĢtır. AraĢtırma sonucunda; estetik görünümü ve zengin kimyasal içeriği ile ilgili sektörlere, yeni tür ve çeĢitler kazandırılmıĢ olacaktır. Anahtar Kelimeler: Türkiye florası, Geofit, Paeonia L., ġakayık, Islah, Taksonomi, Fitokimyasal.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: TAGEM/BBAD/17/A09/P09/03 Proje BaĢlığı Türkiye Florasında Mevcut HoĢ Kokulu Süs Soğanı (Allium spp.) Türlerinin Islahı ve Ġlgili Sektörlere Kazandırılması Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü- KuruluĢ YALOVA Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Tuğtekin Çiçekçilik San ve Tic. Ltd. ġti. Bilgin Çiçekçilik ve DıĢ Ticaret Ltd. ġti. Flora Marla Ltd. ġti. Proje Lideri Erdal KAYA Proje Yürütücüleri Dr. Suna BAġER, Ufuk RASTGELDĠ Prof. Dr. Neriman ÖZHATAY, Dr. Ġlker GENÇ Prof. Dr. Fatih DEMĠRCĠ, Haluk TOKGÖZ BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2017 - 31.12.2021 Projenin Toplam 2017: 50.000,00 TL 2018: 50.000,00 TL Bütçesi: 2019: 50.000,00 TL 2020: 50.000,00 TL 2021: 50.000,00 TL Proje Özeti: Türkiye Florası, biyoçeĢitlilik yönünden en önemli gen merkezlerinden biridir. Bilinen bu floral zenginliğin içerisinde; 200‟ü dar lokasyon endemiği, 500‟ü endemik olmak üzere, 1200 civarında geofit taksonu yaĢamaktadır. Allium türleri içerisinde, çoğu hoĢ kokulu Subg. Melanocrommyum da 15‟i endemik olmak üzere 36 takson ile önemli gen merkezlerinden biridir. Bu projede; HoĢ kokulu Allium türlerinin en uygun tohum ekim zamanının belirlenmesi amacıyla, 4 farklı zamanda tohum ekimi denemesi kurulmuĢtur. Ayrıca farklı tohum ön uygulamalarının bitki çıkıĢına etkisini belirleyebilmek amacıyla; 24 saat suda bekletme, soğukta kuru bekletme ve soğukta nemli katlama uygulamaları yapılmıĢtır. Gen havuzunun geniĢletilmesi amacıyla; eksik türlerden toplama yapılmıĢtır. Ayrıca ebeveyn potansiyeli yüksek yabancı ülke orijinli 12 tür ve ticareti en yaygın 7 çeĢit koleksiyona eklenmiĢtir. ÇeĢit geliĢtirme çalıĢmalarına; proje teklif yılı olan 2016 da baĢlanmıĢ; melezleme sonucu 752 adet fide elde edilmiĢtir. 2017 yılında; 12.837 adet fide elde edilmiĢtir. 2018 yılında; 314 kombinasyon melezleme programı oluĢturulmuĢ, 24.506 adet tohum ekilmiĢ, %66 çıkıĢ ile 16.296 adet fide elde edilmiĢtir. 2019 yılında; 278 kombinasyon oluĢturulmuĢ; 22.249 adet tohum ekilmiĢtir. Bu proje ile Allium L. türleri mevcut koleksiyonunun sürdürülebilir muhafazasına katkı sağlanması yanında; geniĢ kullanım alanına sahip, hoĢ kokulu süs soğanı türlerinin, yetiĢtirme teknikleri belirlenmesi ve geliĢtirilecek olan yeni çeĢitlerin sektöre kazandırılması hedeflenmiĢtir. Anahtar Kelimeler: Süs bitkileri, Geofit, Allium L., Soğan, Endemik, HoĢ koku, Çoğaltma, Islah

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: TAGEM/BBAD/16/A09/P09/05-01 Türkiye Florasında Mevcut HoĢ Kokulu MüĢkürüm (Muscari Proje BaĢlığı spp.) Türlerinin Islahı ve Ġlgili Sektörlere Kazandırılması Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü- KuruluĢ YALOVA Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Dr. Suna BAġER Erdal KAYA N. Dilek SÜMER TÜRELĠ Proje Yürütücüleri Prof. Dr. NeĢet ARSLAN Prof. Dr. Fatih DEMĠRCĠ Haluk TOKGÖZ BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2016 - 31.12.2020 Projenin Toplam 130.000,00 TL Bütçesi: Proje Özeti: MüĢkürüm (Muscari Mill.) cinsinin ana gen merkezi olarak kabul edilen Türkiye florasında 20‟si endemik olmak üzere 31 tür doğal yayılıĢ göstermektedir. Bu proje ile farklı kullanım alanlarına sahip Türkiye florasına özgü hoĢ kokulu MüĢkürüm (Muscari spp.) türlerinin çoğaltılması, iç ve dıĢ pazar isteği doğrultusunda yeni çeĢitlerin geliĢtirilmesi hedeflenmiĢtir. Farklı tohum ön uygulamalarının (Kontrol, 24 saat suda ıslatma, Sıcak suya daldırma, Kuru soğukta bekletme, Nemli soğukta katlama) bitki çıkıĢı ve yavru soğan oluĢumuna etkisinin belirlenmesi II. yıl denemesi Eylül ayında kurulmuĢtur. I. yıl denemesine ait çıkıĢ oranı, soğan adedi ve ortalama soğan ağırlığı verileri belirlenmiĢtir. Vegetatif çoğaltım ve geliĢme performanslarının belirlenmesi amacıyla yürütülen denemelerde ağustos ayında söküm yapılarak soğan adedi ve ortalama soğan ağırlığı verileri belirlenmiĢtir. Melezleme sonucu elde edilen melez bireylerde bakım ve geliĢme gözlemlerine devam edilmektedir. Anahtar Kelimeler: Süs bitkileri, Geofit, Muscari Mill., MüĢkürüm, Endemik, HoĢ koku, Çoğaltma, Islah

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: TAGEM/BBAD/Ü/18/A1/P2/410 Türkiye Florasında Mevcut Bazı Endemik ve Ekonomik Proje BaĢlığı Potansiyele Sahip Siklamen Türlerinin Yumrularında Somatik Embriyogenesis ve Sentetik Tohum Üretimi (Doktora Projesi) Projeyi Yürüten KuruluĢ Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Özay Tarım Ürünleri Ltd.ġti. Proje Lideri Hüsamettin Aycan ALP Proje Yürütücüleri DanıĢman: Prof. Dr. YeĢim YALÇIN MENDĠ BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2018 - 2019 Projenin Toplam 2019: 10.000 TL Bütçesi: Proje Özeti: Akademik Kariyer (Doktora) Projesi kapsamında, ülkemizde doğal yayılıĢ gösteren C. persicum, C. pseudibericum, C.graecum, C.cilicium ve C. coum türlerine ait yumrular eksplant kaynağı olarak kullanılmıĢtır. Yumrular, çiçeklenme ve dinlenme dönemi olmak üzere iki farklı dönemde in vitro kültüre alınmıĢtır. Proje, somatik embriyoların elde edilmesi, sentetik tohum üretimi, somatik embriyo ve sentetik tohumların çimlendirilmesi aĢamalarından oluĢmaktadır. Rejenerasyon için ½ kuvvetindeki MS ortamına 2,4-D (0, 0.5, 1, 1.5 ve 2 mg/L) ve 2iP (0, 0.1, 0.3, 0.5 ve 0.8 mg/L)‟nin farklı konsantrasyonları ilave edilerek denemeler kurulmuĢtur. Elde edilen somatik embriyo yapıları ve sürgün propagüllerinin bir kısmı aljinat kapsülleri ile kaplanarak sentetik tohum üretiminde kullanılmıĢtır. Proje kapsamında ele alınan siklamen türlerine ait yumrularda, farklı geliĢim evrelerinin somatik embriyo oluĢumuna etkileri, somatik embriyo yapılarının geliĢimi, bitkiye dönüĢüm oranları, sentetik tohumun çimlenme üzerine etkisi ve somatik emriyo oluĢumunun aĢamaları detaylı olarak gözlenmiĢtir. Sonuç kısmına ulaĢılmıĢ olan projede sitatistik analiz ve yazım iĢlemleri için ek süre talep edilmiĢ olup, bu karar Enstitü AraĢtırma Komitesinde kabul edilmiĢtir. Gelecek yıl sonuç raporunun sunulması planlanmaktadır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: TAGEM/BBAD/16/A09/P08/02 Süs Bitkileri Olarak Kullanılabilecek Turunçgil Melez ve Proje BaĢlığı Mutantlarının GeliĢtirilmesi (I. AĢama) Projeyi Yürüten KuruluĢ Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Rosland Çiçekçilik (Materyal Desteği) KuruluĢ Yenice Seracılık (Materyal Desteği) Proje Lideri Mustafa Murat HOCAGĠL Dr. Güçer KAFA Dr. AyĢen ULUN Proje Yürütücüleri Dr. Ayhan AYDIN Halil YAġAR BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2016-2021 Projenin Toplam Toplam: 50 500 Lira 2017: 15 000: TL 2018:15 000: TL Bütçesi: 2019: 10 500 TL 2020:10 000 TL 2021:10 000 TL Proje Özeti: Ülkemizde Dünya‟daki geliĢmeler çerçevesinde süs bitkileri sektöründe önemli bir büyüme söz konusudur. Bu büyümenin dıĢ mekân süs bitkileri kapsamında daha hızlı olduğunu söylemek mümkündür. Bu bağlamda dıĢ mekân süs bitkileri olarak „süs turunçgillerinin‟ kullanımı giderek yaygınlaĢmaktadır. Süs turunçgillerinin kullanımında yaĢanan bu yaygınlaĢmanın aksine farklı tür ve alternatif süs turunçgillerinin yeterli miktarda olmaması ticari anlamda ciddi bir handikap olarak karĢımıza çıkmaktadır. Bu sebeple dıĢ mekân süs bitkileri sektörü için ivedilikle alternatif „Yeni Süs Turunçgil ÇeĢitlerinin‟ geliĢtirilerek ticarete konu edilmesi mecburiyeti vardır. Bu nedenle projede 9 turunçgil tür ve çeĢidinin yer aldığı 17 kombinasyonda melezleme ve 8 turunçgil türünde mutasyon çalıĢması yapılarak, kompakt taç geliĢimi, süs bitkileri sektörüne uygun meyve, farklı yaprak morfolojisi, inovatif nitelik, yılda bir kereden fazla çiçeklenme eğilimi, meyveleri dalda daha uzun süre kalması gibi özelliklere sahip bireylerin tespit edilerek süs turunçgil çeĢidi olarak tescil edilmesi ve sektörün kullanımına sunulması amaçlanmaktadır. ÇalıĢmada melezleme ve mutasyon ıslahı yöntemleri kullanılmıĢtır. 2016 yılında belirtilen çalıĢma programına göre ilk melezlemeler Nisan 2016‟da 17 kombinasyonla yapılmıĢtır. Melezleme sonucu elde edilen meyvelerin 2016 Aralık ayı sonu itibarı ile hasatları yapılmıĢ olup; tohumlar çıkarılarak muhafaza altına alınmıĢtır. Tohum ekimi iĢlemi gerçekleĢtirilmiĢtir. Mutasyon ıslahı kapsamında etkili dozları belirleme çalıĢmaları tamamlanmıĢtır. Elde edilen çeĢit adaylarımız tüplere alınmıĢtır. Yer hazırlığı iĢlemi tamamlanarak 2019 yılında parsele dikimleri yapılmıĢtır. 2020 yılında gözlem alınmasına baĢlanacaktır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: TAGEM/BBAD/17/A09/P08/01 Süs Bitkisi Olarak Kullanılan Kamkat‟ın (Fortunella margarita) Proje BaĢlığı Mutasyon Islahı Yoluyla GeliĢtirilmesi (II. AĢama) Projeyi Yürüten KuruluĢ Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü KuruluĢ Balcalı/ADANA Proje Lideri Mustafa Murat HOCAGĠL Dr. Güçer KAFA Proje Yürütücüleri Dr. AyĢen ULUN Prof. Dr. Zerrin SÖĞÜT BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2016-2021 Projenin Toplam Toplam: 25 000 Lira 2017: 5 000: TL 2018:15 000: TL 2019: Bütçesi: 2 000 TL 2020:2 000 TL 2021:1 000 TL Proje Özeti: Son yıllarda Ülkemizde Kamkat‟ın süs bitkisi olarak kullanımında bir geliĢme ve yaygınlık görülmektedir. Hali hazırda bu amaçla üretilen Kamkatlarda bir takım sorunlarla karĢılaĢılmaktadır. Bu sorunların giderilebilmesi, süs bitkisi olarak değerlendirilen Kamkat çeĢidinin geliĢtirilmesi ile mümkün olacaktır. Proje sonucunda, vegetatif olarak zayıf geliĢen, daha kompakt taç yapan, daha iri ve daha koyu renkli meyveli saksı performansı yüksek bir çeĢit eldesi hedeflenmektedir. Anılan hedeflere ulaĢılması durumunda Kamkat‟ın süs bitkisi olarak değerlendirilmesi ve pazarlanması hususunda yeni açılım ve kazanımlar elde edilecektir. Projede materyal olarak Fortunella margarita Kamkat türüne ait aĢı gözleri kullanılmıĢtır. Bu gözlere 50 ve 70 gray dozlarında akut Gamma ıĢını uygulaması yapılmıĢtır. IĢın uygulanan gözler Carrizo sitranjı üzerine aĢılanarak M1V1, M1V2, M1V3 bitkileri elde edilmiĢtir. Elde edilen bitkiler araziye dikilmiĢtir. Dört yıl gözlemler alınmıĢtır. Veriler değerlendirilmiĢ, ikinci aĢamada ise bunların tescil iĢlemleri için umut var görülen çeĢit adayların çoğaltma iĢlemlerine baĢlanmıĢ ve çoğaltılmıĢtır. Daha sonra tescil denemeleri kurulması aĢamasına gelinmiĢtir. Bu dönemde tescil denemeleri kurulmuĢtur. EP30 VE EP 61Kodlu Kamkat çeĢit adayları için Bitki çeĢitlerinin kayıt altına alınması yönetmeliği‟nin 30 (3) (a) bendi hükümleri çerçevesinde kayıt baĢvurusu 08.02.2019 Tarih ve 35814111-110.04-E.445570 sayılı yazı ile Tescile Müracaat edilmiĢtir. Ankara Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü tarafından kontrolleri yapılmaktadır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: TAGEM/BBAD/Ü/19/A1/P2/1071 ġimĢir (Buxus sempervirens L. ve Buxus balerica Lam.) Seleksiyonu Proje BaĢlığı ve Çoğaltılması Projeyi Yürüten KuruluĢ Karadeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü-SAMSUN Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Ömer SARI Proje Yürütücüleri Prof. Dr. Fisun Gürsel ÇELĠKEL, Halil YAġAR BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 2019-2023 Projenin Toplam 2019:40.000 TL 2020:25.000 TL 2021:15.000 TL Bütçesi: 2022: 5.000 TL Proje Özeti: ġimĢirler (Buxus spp.) herdem yeĢil, çalı ya da ağaç halinde odunsu bitkilerdir. Anadolu ĢimĢiri (Buxus sempervirens L.) kolay Ģekil verilebilmesi ve yavaĢ geliĢmesi nedeniyle süs bitkisi olarak park ve bahçelerde ve yol kenarlarında, ayrıca saksılı bitki olarak yaygın bir Ģekilde kullanılmaktadır. ġimĢir, oyuncak, kaĢık, havan, tarak, tabak, mekik, makine yatakları, kalıp ve süs eĢyaları yapımında, ayrıca tıbbi olarak kullanılan değerli bir bitkidir. Farklı kullanım özelliklerinden dolayı büyük tahribatlara uğrayan bu bitki türüne günümüzde sadece küçük alanlarda rastlanmaktadır. Ayrıca son yıllarda yurt dıĢından ülkemize giren ĢimĢir yanıklığı mantarı (Cylindrolaclodium buxicola) ve ĢimĢir güvesi (Cydalima perspectalis) bitkileri kurutmaktadır. Bu proje kapsamında, süs bitkisi olarak önemli potansiyele sahip olan Buxus sempervirens L. ve Buxus balerica Lam. türü ilk defa kültüre alınarak seleksiyon ve çoğaltma çalıĢması yapılacaktır. Süs bitkisi olarak önemli bir bitkimiz olan Buxus sempervirens L. ve Buxus balerica Lam.‟ın kültüre alınmasıyla, süs bitkileri sektörü değerli bir dıĢ mekan, saksı, kesme yeĢillik ve peyzaj süs bitkisine kavuĢacaktır. Proje ile süs bitkileri ithalatının azaltılarak ihtiyacın yerli üretimden karĢılanmasına yönelik ve ayrıca doğal yetiĢme alanlarında yapılan tahribatların ve zararlı etmenlerinin sebep olduğu yok olma tehlikesinin önüne geçebilmek için adım atılmıĢ olacaktır.

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No TAGEM/BBAD/A/19/A1/P2/1378 Proje Adı Pelemir (Cephalaria Schrad. ex Roem. & Schult.) türlerine ait tohum partilerinin çimlenme ve fide özelliklerinin belirlenmesi Projeyi Yürüten Mısır AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü -SAKARYA KuruluĢ Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Mehmet YILMAZ Proje Yürütücüleri Prof. Dr. Ġbrahim DEMĠR BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01/01/2019 - 31/12/2020 Projenin Toplam Bütçesi: 2019: 43.000 TL 2020: 22.000 TL Toplam: 65.000 TL Proje Özeti: Pelemir (Cephalaria spp.) ülkemiz florasında doğal yayılıĢ gösteren ve sahip olduğu çiçeklerinin renk ve yapısıyla da süs bitkisi olarak kullanılma potansiyeli olan bir bitki olmasına rağmen ülkemizde bu bitki cinsine dair çalıĢma yok denecek kadar azdır. Bu nedenle doktora projesi olarak yürütülmesi planlanan bu çalıĢmada, tüketici taleplerini karĢılayabilecek, süs bitkileri sektöründe tercih edilebilecek, doğal floramızda bulunan Pelemir (Cephalaria spp.) türlerine ait bitkilerin tohumlarının optimum çimlenme koĢullarını bilimsel verilerle ortaya koymak ve optimum koĢullarda çimlenme gerçekleĢtiren bu tohumların çıkıĢ ve fideye dönüĢme oranlarını tespit ederek fide geliĢimleriyle ilgili değerlendirmeleri yapmak amacıyla çalıĢmalar 2019-2020 yılları arasında yürütülecektir. Denemelerde kullanılacak olan Pelemir türlerine (Cephalaria balansae, C. gigantea, C. procera, C. transylvanica) ait tohumlar 2019 yılında doğal yayılıĢ gösterdiği alanlardan toplanarak, çimlenme, dormansi kırma uygulamaları (Soğuk katlama, sıcak su uygulaması, sıcak su uygulaması ve soğuk katlama kombinasyonu, giberellik asit (GA3), sıcak su ve giberellik asit (GA3) kombinasyonu, potasyum nitrat (KNO3) uygulaması, sıcak su, potasyum nitrat ve (GA3) kombinasyonu), fide çıkıĢ testleri ve fenolojik gözlemler 2019-2020 yıllarında yapılacaktır. Tesadüf parselleri deneme desenine göre düzenlenen denemelerden elde edilen verilerin istatistiksel analizinde, uygulamalar arasındaki farklılıkları karĢılaĢtırmak için SAS yazılım versiyonu 9.2 kullanılarak varyans analizi (ANOVA) ve Duncan'ın Çoklu Aralık Testi yapılacaktır.

100

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU) AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: TAGEM/BBAD/B/19/A1/P2/1061 Doğu Anadolu Bölgesinde Süs Bitkisi Özelliği TaĢıyan Bazı Proje BaĢlığı Endemik Çöven (Gypsophila sp.) Türlerinin Kültüre Alınması Projeyi Yürüten KuruluĢ Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü-ERZĠNCAN Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Oktay Turgay ALTUN Meral ASLAY, Serdar TUNCER, Prof. Dr. Nalan TÜRKOĞLU, Proje Yürütücüleri Doç. Dr Metin ARMAĞAN, AyĢe Serpil KAYA BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01/01/2019 - 31/12/2023 Projenin Toplam 2019: 44.750,00 TL 2020: 17.125,00 TL 2021: 10.700,00 TL Bütçesi: 2022: 10.400,00 TL 2023: 11.125 TL Proje Özeti: Bu proje, Doğu Anadolu Bölgesi‟nde doğal olarak yetiĢen endemik Gypsophila (G. adenophylla BARK, G.briquetiana SCHISCHK, G.paniculata L. var.araratica HUB.MOR., G. lepidioides G. lariciana) türlerinin doğadan toplanarak, gen havuzunun oluĢturulması, türlerin morfolojik tanımlamalarının yapılması, kültüre alınarak adaptasyon kabiliyetlerinin belirlenmesi ve ümit var türlerin tespit edilerek süs bitkileri sektörüne kazandırılması amacıyla yürütülmektedir. Bu amaçla 2019 yılında, Iğdır, Bitlis, Erzincan ve Van illerinde, belirlenen Gypsophila türlerine ait lokasyonlarda; bitkiler tespit edilmiĢ, lokasyonlara ait tohum örnekleri alınmıĢ ve türlere ait herbaryum örnekleri hazırlanmıĢtır. Ayrıca bitki toplanan lokasyonlardan toprak örnekleri alınarak toprak analizleri yapılmıĢtır. Türlere ait tohumların Ekim ayı içerisinde kasalara ekimleri yapılmıĢtır. 2020 yılında ise ekimi yapılan tohumlar viyollere ĢaĢırtılacaktır. Viyollerde büyütülen fideler 4-5 yaprak oluĢturduktan sonra arazide hazırlanan parsellere 50 cm‟ye 50 cm üçgen dikim sistemiyle dikilecektir. Bitkilerin sulama, gübreleme, yabancı ot kontrolü gibi bakım ve kültürel iĢlemleri gerçekleĢtirilecektir. Proje kapsamında sürvey çalıĢmalarına ve kültüre alma iĢlemlerine devam edilecektir.

101

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU) 0. YIL AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: TAGEM/BBAD/B/20/A1/P2/1706 Proje BaĢlığı Bazı Doğal Türlerin Süs Bitkileri Potansiyellerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten KuruluĢ Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Dr. Ayhan AYDIN Proje Yürütücüleri Halil YAġAR, Serap BALIK, M. Murat HOCAGĠL, Engin GÖNEN, Tijen BAHAR, Prof. Dr. Zerrin SÖĞÜT BaĢlama- BitiĢ Tarihleri Ocak 2020-Aralık 2024 Projenin Toplam 2020: 70.000 TL 2021: 50.000 TL 2022 28.000 TL Bütçesi: 2023: 23.000 TL 2024: 17.000 TL Toplam: 188.000 TL Proje Özeti AYK kararı ile 3 projenin birleĢtirilmesi ve “Bazı Doğal Türlerin Süs Bitkileri Potansiyellerinin Belirlenmesi” baĢlıklı tek bir proje olarak düzenlenmesi ve her bir projenin alt iĢ paketi olarak yürütülmesi kararlaĢtırılmıĢtır. Her bir iĢ paketindeki çalıĢmaların özeti ayrı olarak verilmiĢtir. 1. Alt ĠĢ paketi: “Bazı Doğal (Ağaç ve Ağaççıkların) Bitkilerin Kuraklık ve Kirlilik KoĢullarına Uygunluğu ile Süs Bitkileri Potansiyelinin Belirlenmesi” DıĢ mekan süs bitkileri estetik ve fonksiyonel özellikleri nedeniyle tercih edilmektedirler. Ancak küresel ısınma ve iklim değiĢikliği nedeniyle oluĢan kuraklık ve susuzluk nedeniyle bitkilerin ekolojik fonksiyonlarınında dikkate alınması gerekmektedir. Planlama ve tasarım çalıĢmalarında az su kullanan, kuraklığa dayanıklı, toz ve gaz etkilerini azaltan ve çevre kirliliğini önlemeye katkı yapan bitkilerin kullanımı yaygınlaĢtırılmalıdır. Bu nedenle dıĢ mekan süs bitkilerinde çeĢitlendirme ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Bu ihtiyacın karĢılanabilmesi mevcut kültür türlerinde ıslah çalıĢmalarıyla yeni çeĢit ve formların geliĢtirilmesi veya doğal tür ve genotiplerin bu amaçla kullanımının sağlanması ile mümkün olabilmektedir (Tay, 2007). Son yıllarda bitkisel tasarımda doğal türlerin kullanımı, bakım giderlerinin azaltılması ve sürdürülebilirliğin en önemli unsuru olarak görülmekte ve bu yaklaĢım gittikçe yaygınlaĢmaktadır (Heywood 2003; Scheiber ve ark., 2008; Karaguzel ve Girmen, 2009; Brzuszek ve ark., 2010). Türkiye sahip olduğu doğal bitki genetik kaynakları zenginliği ile bu yaklaĢım ve ortaya çıkan ihtiyaçların karĢılanması açısından dünyanın en Ģanslı ülkelerinden biridir (Kösa ve Karagüzel, 2012). Türkiye, toprakları üzerinde 163 familyaya ait 1.225 cins ve 3.000'i endemik olan 10.500 türü barındıran, bitki genetik kaynakları ve bitkisel çeĢitlilik açısından dünyadaki önemli ve nadir ülkelerden biridir (Karagüzel ve ark., 2005, Özhatay, 2009). Doğal bitki türlerimizden istenilen özelliklere sahip bitki türlerinin üretiminin arttırılması ve kullanımının yaygınlaĢtırılması önem kazanmaktadır. Bitkisel tasarımında doğal türlerin kullanımı tür çeĢitliliğinin artırılması, bakım giderlerinin azaltılması ve sürdürülebilirliğin önemli araçlarından biri olarak kabul edilmektedir. Bu türler dayanıklı, az bakım gerektiren türler olmanın yanı sıra, doğamızın kalitesinin korunmasını ve artmasını sağlamak, biyoçeĢitliliği korumak ile yaban yaĢamı için habitat sağlamak gibi önemli katkılar da yapmaktadır. Bu çalıĢmanın amacı ekolojik yaklaĢım çerçevesinde kuraklığa dayanıklı ve çevre kirliliğini önlemeye katkı yapacak ağaç ve ağaççıklarının süs bitkileri sektörüne kazandırılmasıdır. Ön çalıĢmalarda, bitkilerin bulunduğu yerler tespit edilmiĢ ve projede kullanılacak tohumlar toplanmıĢtır.

102

2. Alt ĠĢ paketi: “Bazı Doğal (Çalıların) Bitkilerin Kuraklık ve Kirlilik KoĢullarına Uygunluğu ile Süs Bitkileri Potansiyelinin Belirlenmesi” Türkiye‟nin sahip olduğu çok zengin bitki genetik kaynaklarına sahiptir. Ancak bu çeĢitlilik, kültüre alınmıĢ bitki materyaline fazla yansımamıĢtır. Günümüz dünyasının en önemli endiĢelerinden biri de su ve toprakla birlikte hava kirliliğidir. Ġnsan ve çevre sağlığı, doğrudan veya dolaylı olarak hava kirleticilerinden etkilenmektedir. Farklı kimyasal ve biyolojik aktiviteye sahip, çok çeĢitli ekolojik istekleri olan süs bitkileri kirleticilerin izlenmesinde gösterge olarak ve kirlilik tutucu olarak kullanılabilirler. Bu bağlamda kirliliği azaltabilecek bitkisel uygulamalarda günümüzde gündeme gelmiĢtir. Bu çalıĢmada çalı grubuna giren Cistus creticus, Cistus salviifolius, Cistus parviflorus, Dorycnium hirsutum ve Fontanesia philliraeiodes subsp. philliraeoides bitkileri kullanılacaktır. Öncelikle lokasyonların belirlenerek bitkilerin toplanması ve kültüre alınarak çoğaltılması yapılacaktır. Kültüre alınarak çoğaltılan bitkilerde kuraklığa dayanım ve kirlilik tutma kapasitelerini belirlemek amaçlı çalıĢmalar yürütülecektir. Xeriscape uygulamalarında kullanılabilecek kurakçıl, değerli dıĢ mekân süs bitkileri sektöre kazandırılabilecektir. Proje ile yerli bitkilerimiz kullanılarak süs bitkileri ithalatının azaltılarak ihtiyacın yerli üretimden karĢılanmasına yönelik bir adım atılmıĢ olacaktır. Ayrıca yetiĢtirilecek bitki topluluklarının daha sonra yapılacak adaptasyon ve çeĢit geliĢtirme çalıĢmalarına bir alt yapı oluĢturulması amaçlanmaktadır. Proje çalıĢmalarında ön survey çalıĢmaları yapılmıĢ olup, Dorycnium hirsitum dıĢındaki dört bitki için konumlar tespit edilmiĢtir. 2020 yılında proje baĢlangıcıyla birlikte eksik bitki çeĢidininde arazide tespiti yapılarak genetik materyal toplanacaktır.

3. Alt ĠĢ paketi: “Bazı Doğal (Sarılıcı ve Yerörtücülerin) Bitkilerin Kuraklık ve Kirlilik KoĢullarına Uygunluğu ile Süs Bitkileri Potansiyelinin Belirlenmesi” Günümüz dünyasının en önemli endiĢelerinden biri de su, toprak ve hava kirliliğidir. Bu kirliliklerin azaltılması, giderilmesi konusu sürekli gündemde olup, bunlardan birisi de bitki türleri kullanılarak gidermedir. Farklı kimyasal ve biyolojik aktiviteye sahip, çok çeĢitli ekolojik istekleri olan süs bitkileri kirleticilerin izlenmesinde gösterge olarak ve kirlilik tutucu olarak kullanılabilirler. Bu bağlamda kirliliği azaltabilecek bitkisel uygulamalar da günümüzde gündeme gelmiĢtir. Bu çalıĢmada yerörtücü ve sarılıcı grubuna giren Clematis vitalba, Centranthus longiflorus subsp. longiflorus, Calystegia soldanella, Ipomea stolonifera, Pancratium maritimum taksonları ele alınacaktır. Ele alınan bitkilerin doğal yaĢam alanlarındaki lokasyonlar belirlenerek generatif çoğaltım materyali toplanacak, çoğaltım çalıĢmaları yapılacaktır. Bu aĢamada bitkilere yönelik çeĢitli veriler toplanacaktır. Ġkinci aĢamda çoğaltılan bu bitkilerle kuraklığa dayanım ve kirlilik tutma kapasitelerini belirlemek amaçlı denemeler yürütülecektir. Proje ile yerli bitkilerimiz kullanılarak süs bitkileri ithalatının azaltılarak ihtiyacın yerli üretimden karĢılanmasına yönelik bir adım daha atılmıĢ olacaktır. Bu çalıĢmanın bir amacı da bu taksonların daha sonra yapılacak adaptasyon ve çeĢit geliĢtirme çalıĢmaları için bir alt yapı oluĢturmasıdır. Proje çalıĢmalarında ön survey çalıĢmaları yapılmıĢ olup, Clematis vitalba, Ipomea stolonifera, Pancratium maritimum türleri için farklı lokasyonlar tespit edilmiĢtir.

103

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU ÖZETĠ) 0. YIL AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: TAGEM/BBAD/Ü/20/A1/P2/2038 DıĢ mekan Kullanımına Yönelik Muscari (Palandöken) ve Crocus Proje BaĢlığı (Spil) ÇeĢit Adaylarında Zorlama (Forcing) Uygulamalarının Çiçeklenme Zamanı ve Kalitesine Etkisi Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü- KuruluĢ YALOVA Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Lideri Halil Ġbrahim TUZLACI Proje Yürütücüleri Erdal KAYA, Aysun ÖZTÜRK BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01/01/2020-31/12/2024 Projenin Toplam 2020: 35.000 TL 2021: 25.000 TL 2022: 25.000 TL Bütçesi: 2023:20.000 TL TOPLAM: 105.000 TL Proje Özeti: Dünyanın en önemli geofit merkezlerinden olan ülkemizin yerli ve özgün geofit türlerine forsing (zorlama) teknikleri ile katma değer oluĢturabilmek amacıyla farklı sıcaklık ve kimyasal uygulamalarının yapılacağı projede TAGEM ve TÜBĠTAK destekli (105G068 ve 110G007 nolu 1007 projelerin sonucunda elde edilen „Palandöken‟ (Muscari) ve „Spil‟ (Crocus) çeĢit adayları kullanılacaktır. Aynı zamanda bu proje ile ülkemizde forsing (zorlama) tekniklerinin uygulanması sağlanacak, bu alanda yeni teknolojilerin geliĢtirilmesi ile beraber bilgi ve becerilerin arttırılması sağlanacaktır. Ayrıca ülkemizin bir çok ilinde oluĢturulacak olan “Millet Bahçeleri” inde doğal zenginliğimiz ile ilgili oluĢturulabilecek koleksiyon alanları için (kaya bahçeleri, geofit bahçeleri.. vb) geofitler oldukça önemli olacaktır. Bu proje ile millet bahçelerinde farklı dönemlerde geofitlerin sergilenebilmesi sağlanabilecektir. Projede 11 farklı sıcaklık uygulaması ile birlikte 3 farklı hasat dönemi uygulanacaktır. Toplamda kontrollerle birlikte 22 farklı uygulama yürütülecek olup, her bir tür için 3180 adet soğan kullanılacaktır. Proje enstitümüz arazisindeki denemeye ek olarak 3. yılda ek lokasyon alarak ülkemizde en fazla çiçek soğanının bir arada kullanıldığı Emirgan Korusunda yürütüleceğinden sektörde önemli bir paydaĢ olan ve ülkemizin dünyaca bilinen lale festivalinin yapıldığı Emirgan Korusu‟nun da ihtiyaçlarına çözüm üretebilme imkânı sunacaktır. Proje ile saksı ve dıĢ mekân peysaj düzenlemelerine alternatif oluĢturulması, ithal çeĢitler yerine adaptasyonu daha iyi olan yerli çeĢitlerin kullanımının arttırılması, yerel geofit çeĢitlerinde forsing (zorlama) uygulamaları ile ilgili örnek model oluĢturulması ile „Palandöken‟ (Muscari) ve „Spil‟ (Crocus) çeĢit adaylarının doğal çiçeklenme dönemi dıĢında kullanılabilirliğinin sağlanması sayesinde ülkemiz süs bitkileri sektörüne katkı sunmak hedeflenmektedir. Anahtar Kelimeler: DıĢ mekân, geofit, forsing, muscari, crocus, yerel

104

DEVAM EDEN PROJELER (GELĠġME RAPORU)- 0.YIL AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Süs Bitkileri Proje No: TAGEM/BBAD/B/20/A1/P2/1735 Proje BaĢlığı: Bazı Orkide Türlerinin Üretimi ve Optimizasyonu-ll Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü KuruluĢ: Projeyi Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Destekleyen Ç.Ü. Ziraat Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü (DanıĢmanlık), KuruluĢ: ADANA Yenice Seracılık A.ġ (Sarf Malzemesi) Proje Lideri Dr. AyĢen ULUN Proje M.Murat HOCAGĠL, Dr. Ayhan AYDIN, Tijen BAHAR, Dr. Mustafa Yürütücüleri ÜNLÜ, Rasim ARSLAN, Elif KÖKSALAN, DanıĢmanlar: Doç. Dr. Davut KELEġ, Prof. Dr. Zerrin SÖĞÜT BaĢlama-BitiĢ 01.01.2020- 01.01.2024 Tarihleri: Projenin Toplam 2020:30.000 TL, 2021:30.000TL, 2022:10.000TL Bütçesi: Toplam:70.000TL Proje Özeti: Türkiye‟ de süs bitkileri sektörü ithalatı ihracatından fazla olan bir sektördür. Zengin doğal kaynaklarımız, biyolojik çeĢitliliğimiz ve ülkemizin farklı coğrafi yapıları ile iklim avantajları kullanılarak ihracatımızın ve ürün çeĢitliliğimizin artırılması çok uzak bir hedef değildir. Doğamızdaki ekonomik değere sahip potansiyel süs bitkisi olarak kullanıma uygun türler belirlenip kültüre alınarak, süs bitkileri sektörüne yeni türler kazandırılırken, genetik kaynaklarımızın korunması ve sürdürülebilir kullanımı mümkün olmaktadır. Doğal çiçek soğanlarına giderek artan talebi göz önünde bulundurduğumuzda, farklı renk ve yapıdaki yeni çeĢitlerin marketlerdeki yerini alabilmesi, kısa sürede ve hızlı bir Ģekilde piyasaya sürülebilmesine bağlıdır. Geofitler generatif olarak tohumla ya da vejetatif olarak soğan, yumru ve rizomların bölünmesi, soğan pul ve parçacıkları ve doku kültürü yöntemi ile üretilirler. Bir vejetatif üretim tekniği olan bitki doku kültürleri, artan talebi karĢılamak adına, iyi kalitede ve çok sayıda bitkinin kısa sürede üretilebilmesi için, diğer pek çok bitkide olduğu gibi, geofitlerin üretilmesinde de tercih edilen bir yöntem olarak kabul görmektedir. Bu çalıĢma ile Doğu Akdeniz Bölgesinde doğal yayılıĢ gösteren ve süs bitkisi olarak kullanıma uygun orkide türlerinin (Orchis punctulata, Orchis coriophara, Anacampthis pyramidalis, Serapias vomeracea, Cephalanthera Kurdica) farklı teknikler kullanılarak yetiĢtirilmesi ve üretim olanaklarının araĢtırılması amaçlanmıĢtır. Bu proje 2020 Ocak ayında baĢlayacaktır.

Anahtar Kelimeler: Orchidaceae, Doğal Bitkiler, Süs Bitkileri, Doku Kültürleri, Orchis punctulata, Orchis coriophara, Anacampthis pyramidalis, Serapias vomeracea, Cephalanthera Kurdica,

105

BĠLGĠ AMACIYLA SUNULAN DĠĞER PROJELER

106

BĠLGĠ AMACIYLA SUNULAN DĠĞER PROJELER-1

Proje No TAGEM/TA/08/06/01/015 Proje Adı Süs Bitkileri Genetik Kaynakları AraĢtırma Projesi Projeyi Yürüten Ege Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü KuruluĢ Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢlar Proje Lideri Dr. Gülden HASPOLAT Proje Yürütücüleri Ümran ġENEL BaĢlama-BitiĢ 2019-2023 Tarihleri Raporun Ait Olduğu 2018 Dönem Projenin Yıllara Göre 2019 2020 2021 2022 2023 Bütçesi (¨¨) 10000 TL 10000 TL 10000 TL 10000 TL 10000 TL 50000 TL Proje Özeti: (Projede; süs bitkisi olarak değerlendirilebilecek genetik varlığın saptanması ve muhafazası, ilerideki ıslah çalıĢmalarında yeni kullanım amaçlarına uygun genetik stok bulundurulması ve ekonomik öneme sahip, süs bitkisi olarak değerlendirilebilecek türlerin kullanılabilme olanaklarının araĢtırılmasına yönelik materyal temini amaçlanmaktadır. 2019 yılında mevcut vejetatif materyalde yıllık bakım iĢlemleri, üretim yenileme, karakterizasyon çalıĢmaları yapılmıĢtır. Bitki Genetik Kaynakları Bölümüne 6 adet tohum ve 6 adet herbaryum örneği teslim edilmiĢtir1207190101 kodlu Kadife çiçeği (Tagetes) tohumlarında üretim yenileme ve karakterizasyon çalıĢmaları yapılmıĢtır. Bu bitkilere ait çiçeklerin tek katlı ve 5-8 petalli oldukları, çiçek renginin turuncu veya kırmızı olduğu gözlemlenmiĢtir. Bir bitkide 5 ile 68 arasında değiĢen çiçek sayısı gözlemlenmiĢ, bitki boyu değeri ortalama 80,6 cm olarak ölçülmüĢtür Anahtar Kelimeler Bitki Genetik Kaynakları, Survey, Toplama, Muhafaza, Süs Bitkileri

107

BĠLGĠ AMACIYLA SUNULAN DĠĞER PROJELER-2 Proje No: TAGEM/TBAD/G/18/A7/P6/459 KahramanmaraĢ Florasında Bulunan Salep Orkideleri Popülasyon Proje BaĢlığı Büyüklüklerinin Tespiti, Koruma YaklaĢımı Önerileri ve Taksonların Bitki Besin Maddesi Kapsamlarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Doğu Akdeniz Geçit KuĢağı Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü KuruluĢ Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ Proje Yürütücüsü Dr. Mehmet Fatih YILMAZ Dr. Esra BULUNUZ PALAZ (Y.Biyolog), YeĢim BÜYÜKÇINGIL (Zir. Y. Müh.), Cafer Hakan YILMAZ (Zir. Y. Müh.), Halil AYTOP (Zir. Y. Müh.), Yardımcı Hatice Mehtap ERAYMAN (Zir. Y. Müh.), AraĢtırmacılar Doç.Dr. Ġsmail Gökhan DENĠZ (Proje DanıĢmanı-Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Bölümü, Biyoloji Eğitimi Ana Bilim Dalı / Antalya ) BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 01.01.2018 – 31.12.2022 Projenin Toplam 2018: 44.500 TL 2019: 18.000 TL 2020: 18.000 TL Bütçesi: 2021: 8.500 TL 2022: 500 TL Genel Toplam: 89.500 TL Proje Özeti: Türkiye bulunduğu coğrafyanın, Akdeniz KuĢağının en zengin biyoçeĢitliliğine sahip bölgesidir. Türkiye orkide florasında Ģimdiye kadar 204 tür tanımlanmıĢtır ve bu türlerin %23‟ü Türkiye‟ye endemiktir. GösteriĢli olmalarının yanında tıp, ilaç ve gıda sanayi gibi birçok alanda ekonomik önemi yüksek salep orkide bitkilerinin yumrularının kullanılması nedeniyle doğal yayılıĢ alanlarından her yıl kontrolsüz bir Ģekilde tonlarca toplanmasına sebep olmaktadır. Ayrıca ormanlık alanların insan kaynaklı tahribatı orkidelerin doğal habitatların yok olması bu türlerin neslinin tehlike altına girdirmekte ve bu türlerin genetik kaynaklarının korunması acil ve zorunlu hale gelmektedir. Ülkemizde bulunan karasal orkidelerin birçoğu salep yapımında kullanıldığı için bu bitkiler kullanım amacına uygun olarak “salep orkideleri” olarak adlandırılmıĢtır. Doğu Akdeniz Bölgesi salep orkidelerinin büyük bir çoğunluğunun yayılıĢ gösterdiği bölgelerden biridir. Salep orkidelerinin yetiĢtiği önemli yerler arasında KahramanmaraĢ doğal florasında bulunmaktadır. Bu çalıĢma, KahramanmaraĢ ilinde doğal olarak yayılıĢ gösteren bazı salep orkide türlerinin yayılıĢ gösterdiği alanları, yetiĢtiği toprak ve ekolojik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla hazırlanmıĢtır. Bu amaçla proje boyunca yılda 2 farklı zamana farklı lokasyonlardan toplanacak salep orkide türlerin bulunduğu bölgelerin yerel olarak tespiti yapılarak yükseltileri, rakım, enlem ve boylamların belirlenmesi taĢınabilir GPS aleti kullanılarak yapılacaktır. Ayrıca farklı zamanlarda yapılacak arazi çıkıĢlarla sahadan toplanan bitki ve toprakların makro ve mikro besin elementi analizleri yapılacaktır. Toplanacak bu bitkilerin, yayılıĢ alanları, alandaki durumları gözlemlenecek ve habitat özelliklerinin, ekolojik istekleri belirlenecek, bireyler etiketlenecek ve herbaryum tekniklerine uygun olarak arĢivlenecektir. Araziden toplanacak türler „‟Flora of Turkey/Orchidaceae‟‟ ve güncel makalelere göre teĢhis edilecektir. Ayrıca çalıĢma sonucunda elde edilen verilere göre hedef türlerin IUCN Kırmızı Liste Sınıfları ve Ölçütleri ‟ne göre değerlendirilmesi tekrarlanarak tehlike kategorileri yeniden belirlenecektir. Salep orkide türler üzerinde tehdit oluĢturan unsurlar ve koruma önlemleriyle ilgili açıklamalar belirlenecektir. Endemik bitkilerin sınıflandırılması, tehlike kategorileri ve bunların ex situ ve in-situ muhafazaları araĢtırılacaktır.

108

BĠLGĠ AMACIYLA SUNULAN DĠĞER PROJELER-3 (DIġ KAYNAKLI PROJE) Proje No 218O086 Karanfil F1 Populasyonunda Fusarium oxysporum f.sp. dianthi 'nin 2 Proje BaĢlığı Nolu Irkına Dayanıklılığın QTL Haritalaması ve Dayanımı Yüksek Yerli ÇeĢitlerin GeliĢtirilmesi Projeyi Yürüten Batı Akdeniz Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü KuruluĢ Projeyi Destekleyen TÜBĠTAK KuruluĢ/lar Proje Yürütücüsü AyĢe Serpil Kaya Yardımcı Uğur Kahraman, Aytül Kitapçı, Ġlknur Polat, Ġlker Kurtbetli, Emine AraĢtırmacılar Gümrükçü, Köksal AydinĢakir BaĢlama- BitiĢ Tarihleri 15/02/2019-15/02/2022 Projenin Toplam Bütçesi 587.805,00 TL Proje Özeti: Karanfilde kök ve kök boğazı çürüklüğü hastalığına neden olan en önemli patojen Fusarium oxysporum f.sp. dianthi (Prill and Delacr.)‟ dir. Etmenin üretim alanlarındaki yaygınlık oranı %39-72 arasında değiĢmektedir. Verimli, kaliteli, abiyotik ve biyotik stres koĢullarına dayanıklı, piyasada tercih edilebilecek yerli çeĢitlerin geliĢtirilmesi, ülke ekonomisine önemli katkılar sağlayacaktır. Bu kapsamda, üretim materyalindeki dıĢa bağımlılığı azaltmak, verimli, kaliteli ve dayanıklı yerli karanfil çeĢitleri elde etmek amacıyla BATEM‟ nde karanfil çeĢit geliĢtirme çalıĢmaları yürütülmektedir. Bu çalıĢmada; Fusarium oxysporum f.sp. dianthi (Fod) ırk 2‟ye dayanıklı, ülkemiz koĢullarına uygun, verim ve kalitesi yüksek, vazo ömrü en az 15 gün, katmerli, petal sayısı 40 adet ve üzerinde, farklı Ģekil, tip ve renklere sahip, kokulu ve/veya kokusuz karanfil çeĢitlerinin geliĢtirilmesi ve sektöre kazandırılması amaçlanmıĢtır. Klasik ıslah çalıĢmalarının yanında karanfil bitkilerinin Fusarium oxysporum f. sp. dianthi‟ye karĢı testlenmesi, survey çalıĢmalarından elde edilen izolatlarda ırk belirlemesi ve Fod‟un 2 nolu ırkı için genetik QTL haritalama yapılacaktır. Bu amaçla, Bulk Segregant Analizinde dominant ve kodominant markörlerden ISSR, RAPD, SRAP, SCAR ve SSR kullanılarak detaylı tarama yapılacak ve gene yakın markörler belirlenecektir. Aynı zamanda SNP tabanlı full karanfil genetik haritası da elde edilecektir. 15/02/2019 tarihinde baĢlayan projemizde alt yapı oluĢturma çalıĢmaları tamamlanmıĢ, bitkisel materyal olarak Türkiye‟de yayılıĢ gösteren 12 farklı karanfil türü ile önceki çalıĢmalardan elde edilen 50 adet ümitvar birey ve (Fod‟un ırk 2‟sine) dayanıklı 16 adet ticari karanfil çeĢidinden oluĢan gen havuzu oluĢturulmuĢtur. 2019 yılı Ekim ayında baĢlayan klasik ıslah çalıĢmaları Aralık ayına kadar devam etmiĢtir. Yine bu dönemde Antalya, Ġzmir ve Yalova bölgelerinde karanfil yetiĢtiriciliğinin yoğun olduğu alanlardan hastalıklı bitki örnekleri toplanmıĢtır. Hastalıklı bitki örneklerinden izolat elde etme ve bunların ırklarının moleküler olarak belirlenmesi çalıĢmalarına baĢlanmıĢtır. Proje çalıĢmaları, proje takvimi kapsamında devam etmektedir. Bir Sonraki Yıl Yapılacak ÇalıĢmalar: ÇalıĢmalarımıza ilkbahar dönemi melez çalıĢmaları, farklı üreticilerden toplanan hastalıklı bitki kısımlarından izolat elde etme çalıĢmaları, daha sonra bu izolatlarda Fod ırklarının moleküler olarak tespiti çalıĢmaları ile devam edilecektir.

109

BĠLGĠ AMACIYLA SUNULAN DĠĞER PROJELER-4 (TAGEM-ARGE PROJESĠ) Proje No Tagem 17/1 Arge Türkiye‟de Doğal YayılıĢ Gösteren Bazı Pelemir (Cephalaria Schrad. ex Roem. & Schult.) , Adaçayı (Salvia L.) ve Karanfil (Dianthus L.) Proje BaĢlığı Taksonlarının DıĢ Mekân Süs Bitkisi Olarak Kullanımlarına Yönelik ÇeĢit GeliĢtirme ÇalıĢmaları Projeyi Yürüten Ali Nihat Gökyiğit Ġktisadi ĠĢletmesi KuruluĢ Projeyi Destekleyen Tarımsal AraĢtırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü KuruluĢ/lar Proje Yürütücüsü Burçin Çıngay AyĢe Serpil Kaya, Fatma Uysal Bayar, Belgin Kanoğlu, Ebru Akyüz, Yardımcı Nihan S. MuĢdal, AĢkın Öykü Çimen, Salih S. Kanoğlu AraĢtırmacılar

BaĢlama- BitiĢ Tarihleri Ağust 2017-Ağustos 2020 Projenin Toplam Bütçesi 1.341.805 TL Proje Özeti: Süs bitkileri sektöründe dıĢa bağımlılık gösteren ülkemize, doğal bitki türlerinden elde edilecek çeĢit/çeĢitler kazandırılarak ekonomik yönden katkı sağlamak amacıyla yürütülen projede bitkisel materyal olarak, ülkemiz doğal florasında yayılıĢ gösteren pelemir (Cephalaria Schrad. ex Roem. & Schult), karanfil (Dianthus L.) ve adaçayı (Salvia L.) cinslerine ait sultan pelemiri (Cephalaria tuteliana S.KuĢ & Göktürk), koca pelemir (Cephalaria balansae Raus), dev pelemir (Cephalaria gigantea (Ledeb.) Bobrov), ganteper (Cephalaria procera Fisch. & Avé-Lall.), tarla pelemiri (Cephalaria transsylvanica (L.) Schrad.), küme karanfil (Dianthus erinaceus Boiss.), samsu (Dianthus carmelitarum Reut. ex Boiss)., kaya karanfili (Dianthus zonatus Fenzl), bursa karanfili ( Dianthus goekayi Kaynak,Yılmaz & DanıĢ) yabani karafil (Dianthus anatolicus Boiss.), tüylü karanfil (Dianthus armeria L.) boz Ģalba (Salvia argentea L.), çoban Ģalbası (Salvia bracteata Banks & Sol.), kara Ģalba (Salvia absconditiflora (Montbret & Aucher ex Benth.) Greuter & Burdet), pas kulak (Salvia sclarea L.), Ģalba (Salvia tomentosa Mill.), adaçayı (Salvia fruticosa Mill.) türleri ile bu türlere ait 14 adet ticari çeĢit kullanılmaktadır. Üç ayrı ıslah programında melezleme çalıĢmaları her iki kuruluĢun (BATEM-NGGBB) sera koĢullarında, ümitvar bireylerin performanslarının belirlenmesi çalıĢmaları ise dıĢ mekân koĢullarında yürütülmektedir. Bu dönem içerisinde ıslah amaçlarına uygun seçilen bireyler dıĢ ortamlara dikilmiĢtir. Ölçüm ve gözlemler devam etmektedir. Bir Sonraki Yıl Yapılacak ÇalıĢmalar: Pelemir, adaçayı ve karanfillerde seleksiyon çalıĢmalarına devam edilerek çeĢit adayları elde edilecektir.

110

DĠLEK ve TEMENNĠLER ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… 111

………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………

112

2020 YILI PROJE DEĞERLENDİRME TOPLANTILARI

BAĞCILIK

03-06 ŞUBAT 2020

ANTALYA

BAĞCILIK 2020 YILI PROJE DEĞERLENDİRME TOPLANTISI KATILIMCI LİSTESİ

SIRA ADI SOYADI KURUMU 1. Gökhan KIZILCI (Daire Başkanı) TAGEM /ANKARA 2. Sinem GÜLER (Koordinatör) TAGEM /ANKARA 3. Serbay AYDIN TAGEM/ANKARA 4. Prof. Dr. Zeki KARA Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi/KONYA 5. Prof. Dr. Elman BAHAR Namık Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi/TEKİRDAĞ 6. Doç. Dr. İlknur KORKUTAL Namık Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi,TEKİRDAĞ 7. Doç. Dr. Murat AKKURT Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, ANKARA 8. Doç. Dr. Nurhan KESKİN Yüzüncü yıl Ünv. Ziraat Fakültesi / VAN Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat 9. Doç. Dr.Önder KAMİLOĞLU Fakültesi/HATAY Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Ziraat 10. Dr.Öğretim Üyesi Hayri SAĞLAM Fakültesi/BİLECİK 11. Dr.Öğretim Üyesi Atilla ÇAKIR Bingöl Üniversitesi Ziraat Fakültesi/BİNGÖL 12. Akay ÜNAL (Müdür) Bağcılık Araştırma Enstitüsü /MANİSA 13. Dr. Selçuk KARABAT (Müdür Yrd.) Bağcılık Araştırma Enstitüsü /MANİSA 14. Metin KESGİN Bağcılık Araştırma Enstitüsü /MANİSA 15. Naci YILDIZ Bağcılık Araştırma Enstitüsü /MANİSA 16. Dr. Fadime ATEŞ Bağcılık Araştırma Enstitüsü /MANİSA 17. Dr. Yıldız DİLLİ Bağcılık Araştırma Enstitüsü /MANİSA 18. Dr. Oğuzhan SOLTEKİN Bağcılık Araştırma Enstitüsü /MANİSA 19. Dr. Turcan TEKER Bağcılık Araştırma Enstitüsü /MANİSA 20. Şermin ÇELİK Bağcılık Araştırma Enstitüsü /MANİSA 21. Mahmut AŞIK Bağcılık Araştırma Enstitüsü /MANİSA 22. Ebru TOPRAK ÖZCAN Bağcılık Araştırma Enstitüsü /MANİSA 23. Halil KAKÇI Bağcılık Araştırma Enstitüsü /MANİSA 24. Dr. Cengiz ÖZER (Müdür) Bağcılık Araştırma Enstitüsü /TEKİRDAĞ 25. Onur ERGÖNÜL Bağcılık Araştırma Enstitüsü /TEKİRDAĞ 26. A. Semih YAŞASIN Bağcılık Araştırma Enstitüsü /TEKİRDAĞ 27. Zeliha ORHAN ÖZALP Bağcılık Araştırma Enstitüsü /TEKİRDAĞ 28. Dr. Serkan CANDAR Bağcılık Araştırma Enstitüsü /TEKİRDAĞ 29. Tezcan ALÇO Bağcılık Araştırma Enstitüsü /TEKİRDAĞ 30. Ali İzzet TORÇUK Bağcılık Araştırma Enstitüsü /TEKİRDAĞ 31. Dr. Aslı POLAT Bağcılık Araştırma Enstitüsü /TEKİRDAĞ Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma 32. Dr. Arif ATAK Enstitüsü/YALOVA Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma 33. Dr. Kemal A. KAHRAMAN Enstitüsü/YALOVA Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma 34. Gülhan GÜLBASAR KANDİLLİ Enstitüsü/YALOVA Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma 35. Abdulbaki ŞEN Enstitüsü/YALOVA Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma 36. Dr.Arzu ŞEN Enstitüsü/YALOVA

37. Birol KARADOĞAN (Müdür) Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü /ERZİNCAN 38. N. Nazan KALKAN Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü /ERZİNCAN 39. Tevhit GEÇİM Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü /ERZİNCAN 40. Abdurrahim BOZKURT Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü /ERZİNCAN Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma 41. Dr. Duran KILIÇ Enstitüsü /TOKAT GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim 42. Murat KAYA Merkezi /DİYARBAKIR 43. Kürşat Alp ASLAN Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü /GAZİANTEP 44. Yılmaz UĞUR Kayısı Araştırma Enstitüsü /MALATYA 45. Hasan KOÇ Kayısı Araştırma Enstitüsü /MALATYA 46. Dr. Seçkin GARGIN Meyvecilik Araştırma Enstitüsü /Eğirdir- ISPARTA Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü 47. Mehmet Hüsrev ÖZ /KONYA 48. M. Erdem KİRAZ Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü /MERSİN 49. Güzin TARIM Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü /MERSİN Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitü 50. Dr. Muhammet Ali GÜNDEŞLİ /KAHRAMANMARAŞ Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitü 51. Mehmet KIRLAR /KAHRAMANMARAŞ 52. Damla ÇİL Fındık Araştırma Enstitüsü /GİRESUN Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma 53. Burcu KADIOĞLU Enstitüsü/BURSA 54. Avni GÖKOĞLU Reha Elektronik San. Paz. Ltd.Şti. 55. Sinan SAĞBİL Dupont Turkey 56. Temsilci Tekbağ Fidancılık 57. Temsilci Cengiz Fidancılık 58. Temsilci TARSİM Manisa Bölge Müdürlüğü

BAĞCILIK PROJE DEĞERLENDİRME TOPLANTISI TOPLANTI PROGRAMI

SONUÇLANAN PROJE SAYISI : 15 Adet - 450 dk. DEVAM EDEN PROJE SAYISI : 31 Adet - 490 dk. YENİ TEKLİF PROJE SAYISI : 6 Adet - 180 dk. BİLGİ AMAÇLI SUNULAN PROJE SAYISI : 12 Adet - 120 dk. TOPLAM PROJE SAYISI : 64 Adet TOPLAM SÜRE : 1240 dk. (20 Saat 40 dk)

03 - 06 ŞUBAT 2020

09:30-12:30 AÇILIŞ PROGRAMI ARA- ÖĞLE YEMEĞİ 03 Şubat 2020 Pazartesi - I. OTURUM 14:00 – 16:00 Grup Açılışı ve Başkanlık Divanının Oluşturulması Sinem GÜLER Grup Koordinatörü SONUÇLANAN PROJELER NO SAAT PROJE LİDERİ PROJE BAŞLIĞI Banazı Karası Üzüm Çeşidinde Klon Seleksiyonu 1 14:00-14:30 Hasan KOÇ (II.Aşama) Bornova Misketi Üzüm Çeşidinde Klon 2 14:30-15:00 Naci YILDIZ Seleksiyonu Çalışmaları (II.Aşama) Ekşi Kara (Vitis Vinifera L.) Üzüm Çeşidinde Klon 3 15:00-15:30 Mehmet Hüsrev ÖZ Seleksiyonu Marmara Bölgesinde Cardinal Üzüm Çeşidinde Klon 4 15:30-16:00 Zeliha ORHAN ÖZALP Seleksiyonu Çalışmaları 16:00- 16:30 ARA (30 dk) 03 Şubat 2020 Pazartesi - II. OTURUM 16:30-18:30 Mevlana Üzüm Çeşidinde Klon Seleksiyonu 5 16:30-17:00 Metin KESGİN (II. Aşama) Melezleme Yoluyla Erkenci ve Geççi Üzüm 6 17:00-17:30 Onur ERGÖNÜL Çeşitlerinin Elde Edilmesi Erzincan İlinde Sarmalık Asma Yaprağı Üretimine 7 17:30-18:00 Nalan Nazan KALKAN Yönelik Bazı Çeşitlerin Performanslarının Belirlenmesi Bazı Üzüm Çeşitlerinin Tokat Ekolojisindeki 8 18:00-18:30 Dr. Duran KILIÇ Performanslarının Belirlenmesi 04 Şubat 2020 Salı - I. OTURUM 09:00-11:00 SONUÇLANAN PROJELER Yabancı Kökenli Bazı Üzüm Çeşitlerinin Manisa – 9 09:00-09:30 Şermin ÇELİK Alaşehir Koşullarındaki Performanslarının Belirlenmesi

Krayotekniğinin Asma Gen Kaynağı Muhafazası Ve 10 09:30-10:00 Şermin ÇELİK Virüsten Ari Fidan Elde Edilmesinde Kullanılma Olanakları (Doktora Projesi) GAP Havzası Bağcılığını Geliştirme Projesi (Şanlıurfa İli) 11 10:00-10:30 Dr. Aslı POLAT Alt proje: Şanlıurfa İli Koşullarında Bazı Asma Anaçlarının 10 Üzüm Çeşidinde Verim ve Ürün Kalitesi Üzerine Etkileri Tekirdağ Çekirdeksizi, Tekirdağ Misketi, Güz Gülü Sofralık Üzüm Çeşitlerinde Kalitenin Arttırılması 12 10:30-11:00 Ahmet Semih YAŞASIN Üzerine Salkım Ucu Kesme, GA3 ve Bazı Kimyasal Maddelerin Etkileri 11:00-11:30 ARA (30 dk) 04 Şubat 2020 Salı - II. OTURUM 11:30-13:00 Bazı Modifiye Atmosfer Uygulamalarının 'Köhnü' 13 11:30-12:00 Yılmaz UĞUR Sofralık Üzümünün Kalitesi Üzerine Etkileri Türkiye Kivi Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi (Entegre Proje) 14 12:00-12:30 Dr. Arzu ŞEN Bazı Sarı Meyve Etli Kivi Çeşit ve Tiplerinde Hasat Zamanı ve Muhafaza Koşullarının Belirlenmesi Üzerine Araştırmalar Milli Koleksiyon Bağından Seçilmiş Bazı Yerel 15 12:30-13:00 Tezcan ALÇO Şaraplık Çeşitlerin Farklı Terbiye Şekilleri İle Ürün Yükünün Üzüm ve Şarap Kalitesi Üzerine Etkisi ARA- ÖĞLE YEMEĞİ 04 Şubat 2020 Salı - III. OTURUM 14:00-16:00 YENİ TEKLİF PROJELER Melezleme Çalışmaları ile Sofralık ve Kurutmalık 1 14:00-14:30 Dr. Yıldız DİLLİ Yeni Üzüm Çeşitlerinin Geliştirilmesi (III. Dilim) (Ara Sonuç -Yeni Teklif) Dr. Kemal Abdurrahim 2 14:30-15:00 Kivi Islahı –III (Ara Sonuç -Yeni Teklif) KAHRAMAN Bazı Sofralık Üzüm Çeşitlerinde Hasat Öncesi 3 15:00-15:30 Güzin TARIM Farklı Uygulamaların Muhafaza, Raf Ömrü ve Üzüm Kalitesine Etkileri Sofralık Üzüm Çeşitlerinde Farklı Uygulamaların Gülhan GÜLBASAR Don Toleransına Etkilerinin Diferansiyel Termal 4 15:30-16:00 KANDİLLİ Analiz (DTA) Yöntemiyle Belirlenmesi (Doktora Projesi) 16:00-16:30 ARA (30 dk) 04 Şubat 2020 Salı - IV. OTURUM 16:30-17:30

Melezleme Islahı ile Bağ Küllemesi 5 16:30-17:00 Abdurrahim BOZKURT (Erysiphenecator Schwein.) Hastalığına Dayanıklı Yeni Üzüm Çeşitlerinin Elde Edilmesi

Sultani Çekirdeksiz Üzüm Tiplerinde Sofralık 6 17:00-17:30 Halil KAKÇI Uygulamaların Etkileri ve Kuruma Özelliklerin Belirlenmesi 05 Şubat 2020 Çarşamba - I. OTURUM 09:00-11:00 DEVAM EDEN PROJELER Narince Üzüm Çeşidinde Klon Seleksiyonu 1 09:00-09:20 Dr. Duran KILIÇ Çalışmaları (II. Aşama) Horoz Karası, Hatun Parmağı ve Besni Üzüm 2 09:20-09:40 Kürşat Alp ASLAN Çeşitlerinde Klon Seleksiyonu Mersin İlinde Tilkikuyruğu Üzüm Çeşidinde Klon 3 09:40-10:00 Mehmet Erdem KİRAZ Seleksiyonu (II. Aşama) Dr. Muhammet Ali Hönüsü ve Kabarcık Çeşitlerinde Klon Seleksiyonu 4 10:00-10:20 GÜNDEŞLİ (II.Aşama) Köhnü Üzüm Çeşidinde Klon Seleksiyonu 5 10:20-10:40 Hasan KOÇ (II.Aşama) Diyarbakır ve Mardin İllerinde Yaygın Olarak 6 10:40-11:00 Murat KAYA Yetiştirilen Şire (Mazrumi) Üzüm Çeşidinde Klon Seleksiyonu (II. Aşama) 11:00-11:30 ARA (30 dk) 05 Şubat 2020 Çarşamba - II. OTURUM 11:30-12:10 Bornova Misketi Üzüm Çeşidinde Klon 7 11:30-11:50 Naci YILDIZ Seleksiyonu Çalışmaları (II.Aşama-II) Farklı Ploidi Seviyelerindeki Üzüm Çeşitlerinin 8 11:50-12:10 Zeliha ORHAN ÖZALP Resiprokal Melezlenmesiyle Yeni Triploid Üzüm Çeşidi Elde Edilmesi Olanakları ARA- ÖĞLE YEMEĞİ 05 Şubat 2020 Çarşamba - III. OTURUM 14:00 – 16:00 Melezleme Islahı Yoluyla Yeni Geççi Üzüm 9 14:00–14:20 Kürşat ALP ASLAN Çeşitlerinin Elde Edilmesi Tarsus Beyazı Üzüm Çeşidinde Mutasyon Islahı 10 14:20-14:40 Mehmet Erdem KİRAZ Yoluyla Tane Dökümüne Dayanıklı Yeni Çeşitlerin Elde Edilmesi Göller Bölgesi Koşullarında Red Globe Üzüm 11 14:40-15:00 Dr. Seçkin GARGIN Çeşidi için Uygun Terbiye Sisteminin Belirlenmesi Malatya Koşullarında Yerel Bazı Üzüm Çeşitlerine 12 15:00-15:20 Oktay Turgay ALTUN Uygun Asma Anaçlarının Belirlenmesi Farklı Örtüleme Tekniği Uygulanarak Taç İçi Mikroklima Düzenlemesinin Kurutmalık 13 15:20-15:40 Dr. Turcan TEKER Çekirdeksiz Üzüm Çeşidinde (Vitis vinifera L. cv. Sultan 7) Salkım Ucu Kuruması ve Tane Pörsümesi Üzerine Etkisi Trakya Yöresi Yerel Şaraplık Üzüm Çeşitlerinde 14 15:40-16:00 Dr. Serkan CANDAR Kuraklık Toleransının Belirlenmesi 16:00-16:30 ARA (30 dk) 05 Şubat 2020 Çarşamba – IV. OTURUM 16:30-18:00

Beyra, Efem ve Spil Karası Sofralık Üzüm Çeşitlerinde Farklı Terbiye Sistemleri ile PRD Dr. R. Oğuzhan 15 16:30-16:50 (Kısmi Kök Kuruluğu) Tekniğinin Omcanın SOLTEKİN Fizyolojik Faaliyetleri, Verimi ve Ürün Kalitesi Üzerine Etkileri Türkiye Sofralık Üzüm Yetiştiriciliğine Yeni 16 16:50-17:20 Ahmet Semih YAŞASIN Çeşitlerin Kazandırılması, Üzüm Üretiminde Verim ve Kalitenin Geliştirilmesi (Entegre Proje) Topraksız Tarımda Sofralık Üzüm Yetiştiriciliğinde 17 17:20-17:40 Ebru TOPRAK ÖZCAN Farklı Üretim Modellerinin Etkileri Karaerik (Vitis vinifera L.) Üzüm Çeşidinde Yaprak 18 17:40-18:00 Tevhit GEÇİM Alma Uygulamasının Gelişme, Verim ve Ürün Kalitesi Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi 06 Şubat 2020 Perşembe - I. OTURUM 09:00-11:00 DEVAM EDEN PROJELER Organik Sofralık Üzüm Yetiştiriciliği Alt Proje: Organik Sofralık Üzüm Yetiştiriciliğinde 19 09:00-09:20 Dr. Fadime ATEŞ Koruyucu Toprak İşleme Yöntemleri ve Yabancı Ot Kontrolünde Yeni Yaklaşımların Verim ve Kaliteye Etkisi Gülhan GÜLBASAR Bazı Sofralık Üzüm Çeşitlerinin Yalova 20 09:20-09:40 KANDİLLİ Koşullarında Performanslarının Belirlenmesi Yeni Islah Edilen Bazı Sofralık Üzüm Çeşitlerinin 21 09:40-10:00 Ali İzzet TORÇUK Soğukta Muhafazaya Uygunluklarının Belirlenmesi Bazı Sofralık Üzüm Çeşitlerini Yalova Koşullarında 22 10:00-10:20 Abdulbaki ŞEN Açıkta ve Örtü Altında Bekletmenin Ürün Kalitesi ve Hasat Zamanına Etkilerinin Belirlenmesi Kivi Meyvelerinde Depolama Kayıplarına Karşı 23 10:20-10:40 Burcu KADIOĞLU Farklı Uygulamaların Meyve Kalitesine Etkilerinin Belirlenmesi (Doktora Projesi ) Örtücü Bitki ve Malç Kullanımının Organik Kivi 24 10:40-11:00 Damla ÇİL Üretiminde Verim, Kalite ve Yabancı Ot Gelişimi Üzerine Etkisi Ekşikara (Vitis vinifera L.) Üzüm Çeşidinde Klon 25 Mehmet Hüsrev ÖZ Seleksiyonu (II.Aşama) Mevlana Üzüm Çeşidinde Klon Seleksiyonu 26 Metin KESGİN Çalışmaları (III.Aşama) Melezleme Yoluyla Erkenci ve Geççi Üzüm 27 Onur ERGÖNÜL Çeşitlerinin Elde Edilmesi-III Erzincan İlinde Sarmalık Asma Yaprağı Üretimine 2020 yılında 28 Nalan Nazan KALKAN Yönelik Bazı Çeşitlerin Performanslarının başlayacak Belirlenmesi (II. Aşama) projeler Yeni Geliştirilen Sofralık Üzüm Çeşitlerinin Farklı 29 Mustafa Sacit İNAN Ekolojilerde Performansının Belirlenmesi Melezleme Islahı ile Çekirdeksiz Üzüm 30 Yeşim DOYĞACI Geliştirilmesi Asmada (Vitis vinifera L.) Erkencilikten Sorumlu 31 Onur ERGÖNÜL Aday Genlerin Genom Düzeyinde Belirlenmesi (Doktora Projesi)

11:00-11:30 ARA (30 dk) 06 Şubat 2020 Perşembe - II. OTURUM 11:30-12:10 BİLGİ AMAÇLI SUNULAN PROJELER 1 11:30-11:40 Dr. Aslı POLAT Şanlıurfa Bağcılığının Geliştirilmesi Projesi Şanlıurfa’ da Yetiştiriciliği Yapılan Bazı Yerel 2 11:40-11:50 Dr. Aslı POLAT Üzüm Çeşitlerinin Sanayiye Yönelik Durumlarının Belirlenmesi ve Bu Çeşitlerin Yaygınlaştırılması Mersin İlinde Yayla Bağcılığının Geliştirilmesi Alt Proje: Bazı Yeni ve Yerel Üzüm Çeşitlerinin 3 11:50-12:00 Mehmet Erdem KİRAZ Mersin İli Yayla Koşullarında Performanslarını Belirlenmesi Asma Genetik Kaynaklarının Değerlendirilmesi ve 4 12:00-12:10 Dr. Arif ATAK Sofralık Üzüm Islahı ARA- ÖĞLE YEMEĞİ 06 Şubat 2020 Perşembe - III. OTURUM 14:00-15:20 Asma Çeşit ve Anaç Genetik Kaynakları Araştırmaları Alt proje 1: Türkiye Asma Genetik Kaynaklarının 5 14:00-14:10 Tamer UYSAL Belirlenmesi, Muhafazası ve Tanımlanması (Milli Koleksiyon Bağı) Alt proje 2: Uluslararası Asma Çeşit/Anaç Koleksiyonunun Oluşturulması ve Muhafazası Türkiye Asma Genetik Kaynakları Veritabanı ve 6 14:10-14:20 Tamer UYSAL Web Sitesinin Oluşturulması Türkiye Asma Genetik Kaynaklarının Belirlenmesi, 7 14:20-14:30 Metin KESGİN Muhafazası ve Tanımlanması Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Asma Genetik 8 14:30-14:40 Dr. Duran KILIÇ Kaynakları 9 14:40-14:50 Tevhit GEÇİM Doğu Anadolu Bölgesi Asma Genetik Kaynakları Dr. Muhammet Ali Doğu Akdeniz Asma Gen Kaynaklarının 10 14:50-15:00 GÜNDEŞLİ Belirlenmesi ve Muhafazası Güneydoğu Anadolu Bölgesi Asma Genetik 11 15:00-15:10 Kürşat Alp ASLAN Kaynakları Malatya, Elazığ İllerindeki Asma Genetik 12 15:10-15:20 Hasan KOÇ Kaynaklarının Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi 06 Şubat 2020 Perşembe IV. OTURUM 15:20-16:30 Genel Değerlendirme 15:20-16:30 Dilek ve Temenniler Kapanış

SONUÇLANAN PROJELER (SONUÇ RAPORLARI)

SONUÇ RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/14/A08/P04/06 Proje Başlığı Banazı Karası Üzüm Çeşidinde Klon Seleksiyonu (II.Aşama) Projeyi Yürüten Kayısı Araştırma Enstitüsü/MALATYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Hasan KOÇ Adil Gezer- Adıyaman Sert Kabuklu Araştırma Enstitüsü/ADIYAMAN Hatice ŞAHİNER ÖYLEK- GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü/ŞANLIURFA Proje Yürütücüleri Nihat ÖZKAN- Kayısı Araştırma Enstitüsü/MALATYA Metin KESGİN –Bağcılık Araştırma Enstitüsü/MANİSA Doç. Dr. Adem YAĞCI- Gaziosmanpaşa Üniversitesi/TOKAT Dr. Öğretim Üyesi Hayri SAĞLAM - Şeyh Edebali Üniversitesi/BİLECİK Başlama- Bitiş 2014-2018+1 yıl uzatıldı Tarihleri Projenin Toplam 2014:10.000 TL, 2015: 15.000 TL, 2016: 5.000 TL, 2017: 5.000 TL, 2018: Bütçesi 5.000 TL Toplam:40.000 TL Proje Özeti Bu çalışmada, 'Banazı Karası‘ üzüm çeşidinde 1.Aşama(Klon Baş Omca Aday Adaylarının seçimi) 2. Aşamada da (klon baş omca adaylarının ) projede belirtilen kriterler doğrultusunda yarıştırılarak en üstün özellikleri gösteren klonlar elde edilmiştir. Projenin birinci aşamasında 24 adet klon baş omca aday adayı belirlenerek 2. Aşamada materyal olarak kullanılmıştır.2. Aşamada ise 24 klon baş omca adayı Enstitümüz Battalgazi kampüsünde 2x3.5 m dikim aralıklarında 3 tekerrür ve her tekerrürde 6 adet omca olacak şekilde tesadüf blokları deneme deseninde Çift T telli terbiye sisteminde GUYOT terbiye şekli uygulanarak tesis edildi. Ancak 2014 yılında meydana gelen zirai don nedeniyle 4 adet klon baş omca adayı tamamen zarar gördüğünden proje materyalinden çıkarılmıştır. Proje 2019 PDT’larında 1 yıl uzatma almıştır. Proje kurutmalık kriterlere göre hazırlanmış olan tartılı derecelendirme metodunda yer alan Verim(50 Puan),Gelişme(10 Puan),Kalite(40 Puan) olacak şekilde kimyasal, fiziksel, ve duyusal özellikler açısından incelenmiştir. Ayrıca yıllar itibariyle fenolojik gözlemler alınarak kayıt altına alınmıştır. Projemizde verim kriterleri olarak; yaş üzüm verimi (kg/omca) (10Puan),kuru üzüm verimi(kg/omca) (40Puan),Gelişme kriteri olarak da budama artığı (10 Puan) (kg/omca),Kalite kriterlerinde ise Asitlik(g/l),Tane ağırlığı(g), SÇKM(%) kuru madde, Kurutma Randımanı(%), Salkım Ağırlığı(g),Salkım sayısı(Adet/Omca),PH(%),Olgunluk İndisi ve duyusal analizler yapılmıştır. Fenolojik gözlemler (Kışlık Gözlerin uyanma zamanı, Tam çiçeklenme zamanı, Ben düşme zamanı, hasat zamanı ve yaprakların dökülme zamanı) yapılmıştır. Üzüm örnekleri seleksiyon parselinde üzerindeki pus tabakasına zarar vermeden alınarak tartımı yapılmıştır. Tartımı yapılan üzüm örneklerinde laboratuar koşullarında kimyasal analizler yapılmıştır. Üzümler battalgazi kampüsümüzde yer alan kurutma tesisinde 50 °C ‘de 36 saatte kurutulmuştur. Kurutma işleminden sonra gerekli duyusal analizler yapılmıştır. Duyusal analizlerde; salkımın genel görünümü(0-4Puan), Tanelerin Şekil, Renk ve İrilik Üniformitesi (0-5 Puan), Tat ve Aroma (0-6 Puan), Kabuk, Tane Eti ve Çekirdeklilik Durumları (0-5 puan) oarak değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Banazı Karası, Üzüm Çeşidi, Klon Seleksiyonu

SONUÇ RAPORU AFA ADI: Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI: Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/15/A08/P-04/03 Proje Başlığı Bornova Misketi Üzüm Çeşidinde Klon Seleksiyonu Çalışmaları (II.Aşama) Projenin İngilizce Başlığı Clone Selection Studies in Bornova Misketi Grape Cultivars (2. Phase) Projeyi Yürüten Kuruluş Bağcılık Araştırma Enstitüsü /MANİSA Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Naci YILDIZ Dr. Yıldız DİLLİ, Dr. Simin ULAŞ, Şermin ÇELİK, Dr. Turcan Proje Yürütücüsü TEKER, Dr. Ali GÜLER, Ahmet CANDEMİR Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2015-31.12.2019 Projenin Toplam Bütçesi 35.000 TL Proje Özeti: Proje, klon baş omca adaylarının seçimi ve klon koleksiyon bağı safhaları olmak üzere iki aşamadan oluşmuştur. Projenin ilk safhası itabariyle 2010-2013 yılları arasında Bornova Misketi üzüm çeşidinin yaygın olarak yetiştirildiği İzmir-Menderes’teki 2 adet üretici bağı ile Alaşehir– Kemaliye’de bulunan Kav-Vin A.Ş ye ait bağda yürütülmüştür. Somak, salkım ve sürgün sayımı sonucunda bağ ortalamasının üstünde kalan 31 adet klon adayı belirlenmiştir. 2015 yılında klon adaylarında virüsler ve Agrobacterium vitis analizleri yapılmış ve tamamının virüslerle enfekteli olduğu görülmüştür 2016 yılında 11 klon adayının arındılmak amacıyla köklendirilmiştir. 2017 yılında 7 adet klon adayında termoterapi, meristem sürgün ucu alımı, ve doku kültüründe çoğaltım.işlemleri uygulanmış ve temizlenmiştir. 2018 yılında 4 klon adayı arındırma işleminine alınmıştır. 2019 yılında 11 klon adayı gözden geçirilerek enfekteli veya bitki sayısı yetersiz olan 9 klon adayı tekrar arındırma işlemine tabi tutularak 166 canlı bitki elde edilmiş ve 2019 yılı sonu itibariyle 10 klon adayı arındırlarak 235 adet bitki elde edimiştir. Ayrıca kurumumuza ait 1 ve 2 nolu damızlık ünitelerden elde edilen 1103P anacına ait çelikler köklendirilerek 150 adet tüplü fidan elde edilmiştir.Projenin ikinci aşamasında temiz klon adaylarıyla bağ tesisi, şarap yapımı,verim ve kaliteye ait verilerin alımı, analizlerin yapımı çalışmalarına devam edilerek klon adayları tartılı derecelendirmeye tabi tutulup klon seçimiyle proje sonuçlandırılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Bornova Misketi, klon, şarap, seleksiyon.

SONUÇ RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/15/A08/P-04/01 Proje Başlığı Ekşi Kara (Vitis Vinifera L.) Üzüm Çeşidinde Klon Seleksiyonu Projenin İngilizce Clonal Selectıon on Ekşikara (Vitis Vinifera L.) Grape Cultıvar Başlığı Projeyi Yürüten Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü/KONYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Mehmet Hüsrev ÖZ Prof. Dr. Zeki KARA, M. Naim DEMİRTAŞ, Arş. Gör. Dr. Kevser YAZAR, Arş. Gör. Osman DOĞAN, Proje Yürütücüleri Mustafa BAĞCI, Dr. Arzu GÜNDÜZ, Prof. Dr. Ali SABIR, Sami VURUCU, Dr. Serkan ÖNDER, Nihal GÖKSU Başlama- Bitiş Tarihleri 2015 – 2019 Projenin Toplam Bütçesi 30.000 TL Proje Özeti Türkiye, bağcılık yönünden önemli ülkelerden birisi olmakla birlikte dekara üzüm verimi dünya ortalama değerlerinin altında kalmaktadır. Bunun önemli nedenlerinden birisi, bağ tesislerimizin klon seleksiyonu yapılmamış materyalden kurulmuş olmasıdır. Klon seleksiyonu bağcılıkta çeşit geliştirilmesinde başvurulan bir ıslah yöntemi olup tüm bağcılık alanlarında kullanılmaktadır. Ülkemizde de birçok çeşitte klon seleksiyonu çalışmaları tamamlanmış, bu çeşitlerin verim ve kalitelerinde önemli ilerlemeler sağlanmıştır. Bu çalışma ile Ekşi Kara üzüm çeşidinin üstün özelliklere sahip, hastalık ve zararlılardan ari klonu (veya klonları) elde edilecektir. Seçilmiş klonlar asma fidanı üretimi yapan kamu ve özel sektör fidancılık kuruluşlarına, buradan da üzüm üreticilerinin kullanımına sunulacaktır. Bu şekilde birim alandan daha kaliteli ve daha fazla ürün alınması mümkün olabilecektir. Daha iyi klonal materyalin üretimde kullanılması yörede ve ülkesel ölçekte bağcılıktan gelir artışına, üreticimizin yaşam kalitesinin gelişmesine, tüketicimizin daha kaliteli ürün tüketmesine neden olacaktır. Ekşi Kara üzüm çeşidinde klon seleksiyonu projesine 2014 Ağustos döneminde Konya ve Karaman bağ alanlarında sürveyle başlanmıştır. Çeşidi iyi temsil eden 19 bağda, omcaların sağlık, verim ve gelişme durumları dikkate alınarak 230 adet klon baş omca adayı (KBOA) belirlenmiştir. Birinci aşama sonucunda, tartılı derecelendirmeye göre verim, gelişme kriterleri ve kalite yönünden üstün ve sertifikasyona esas virüs ile Rhizobium vitis testlerinde temiz çıkan 17 klon baş omcası (KBO) belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Seleksiyon ıslahı, Klon baş omca, Klon mukayese bağı, Konya

SONUÇ RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/13/A08/P04/06 Marmara Bölgesinde Cardinal Üzüm Çeşidinde Klon Seleksiyonu Proje Başlığı Çalışmaları Projeyi Yürüten Bağcılık Araştırma Enstitüsü / TEKİRDAĞ Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Zeliha ORHAN ÖZALP Tamer UYSAL, Onur ERGÖNÜL, Ahmet Semih YAŞASIN, Gürkan Proje Yürütücüleri Güvenç AVCI, Mehmet Ali KIRACI Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2013- 31/12/2018+1 yıl uzatıldı Projenin Toplam 2013: 8.000 TL 2014: 7.000 TL 2015: 4.000 TL 2016: 6.000 TL Bütçesi 2017: 5.000 TL Toplam: 30.000 TL Proje Özeti Bu çalışmaya konu olan Cardinal üzüm çeşidi Tekirdağ ili Merkez ve Şarköy ilçeleri başta olmak üzere Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde yetiştirilen erkenci önemli bir sofralık çeşittir. Bu çalışma ile Marmara Bölgesi’nin standart sofralık çeşitlerinden Cardinal üzüm çeşidinin verim ve kalitesinin arttırılması amacı ile klon seleksiyonu yolu ile ıslahı amaçlanmıştır. Çalışmanın ilk aşaması olan Cardinal üzüm çeşidinden Klon Baş Omcalarının seçiminin tamamlanmıştır.2013 yılından itibaren klon seleksiyonu çalışmasının ikinci aşaması olan Seleksiyon bağı aşamasına geçilmiştir. 2018 yılı Ağustos ayında klon seçimine ait verim, kalite ve gelişme parametreleriyle incelenen özelliklerde veri alımı gerçekleştirilmiştir. Yapılan gruplandırmada kalite bakımından; tane ağırlığında ortalama tane ağırlığı 9,19 g olarak belirlenmiştir. Klon baş omca adaylarının salkım ağırlığı değerleri arasındaki fark istatistiki olarak önemli bulunmuştur. Salkım ağırlığında 29, 132,130, 14, 140, 211, 212, 24, 511, 517, 523 ve 616 noluklon adayları en iyi gruplarda yer almıştır. Olgunluk indisi ortalaması 21,5 olarak elde edilmiştir. 2018 ürün yılı ortalaması olarak seleksiyon bağında ortalama omca başına üzüm verimi 10,6kg/omcadır. Klon baş omcalarının verim değerleri arasındaki fark istatistiki olarak önemli bulunmamıştır. Ancak 132, 415, 128, 130, 14, 211,29 nolu klon adaylarının verim değerleri ortalamanın üzerindedir.

Anahtar Kelimeler: Üzüm, Cardinal, Klon Seleksiyonu

SONUÇ RAPORU AFA ADI: Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI: Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/13/A08/P04/03 Proje Başlığı Mevlana Üzüm Çeşidinde Klon Seleksiyonu (II. Aşama) Projenin İngilizce Clonal Selectıon Studıes In Mevlana Grape Varıetıes (Vitis vinifera L.) Başlığı Projeyi Yürüten Bağcılık Araştırma Enstitüsü / MANİSA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Metin KESGİN Proje Yürütücüleri Sacit İNAN, Naci YILDIZ, Mahmut AŞIK Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2013 – 31.12.2017+2 yıl uzatıldı. Projenin Toplam 41.450 TL Bütçesi Proje Özeti Bitki ıslahının amaçlarından bir tanesi, doğada kendiliğinden (spontan) meydana gelen veya çeşitli yollarla suni olarak elde edilen kalıtsal varyasyonlardan faydalanarak yetiştiriciliği yapılan bitkilerin ekonomik değerlerinin yükseltilmesidir Mevlana üzüm çeşidinde klon seleksiyonu II. aşama çalışmaları kapsamında klon aday bağı tesis edilmiştir. 2012-2018 yılları arasında 2. Aşama çalışmaları yürütülen projede, 2 yıl uzatma alınmıştır. Seçilen 22 adet klon adaylarından oluşan klon mukayese bağı gelişim sürecini devam ettirmektedir. Dikimden bu yana bağda eksik fidan tamamlama işleri devam etmiştir. Omcalarda yaş farklılıkları meydana gelmiştir. Bazı klon adaylarının omçalarında aşı tutmama ve kurumalar nedeniyle sürekli fidan dikmek durumunda kalınmıştır ve ortalama 3 yaş seviyesinde olan klon adayları mevcut olduğundan klon seçimi yapılmayarak projenin ara sonuç raporu yazılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Bağcılık, üzüm çeşitleri, klon seleksiyonu, Mevlana, sofralık üzüm.

SONUÇ RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/15/A08/P04/04 Proje Başlığı Melezleme Yoluyla Erkenci ve Geççi Üzüm Çeşitlerinin Elde Edilmesi Projeyi Yürüten Bağcılık Araştırma Enstitüsü / TEKİRDAĞ Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Onur ERGÖNÜL Proje Yürütücüleri Dr. Cengiz ÖZER, Zeliha ORHAN ÖZALP, Tamer UYSAL Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2015 – 31.12.2019 2015: 15.000, 2016: 15.000, 2017: 10.000, 2018: 10.000, Projenin Toplam Bütçesi 2019: 10.000 Toplam: 60.000 TL Proje Özeti Proje ile üreticilerin daha yüksek gelir sağlayacakları, sofralık üzüm piyasasında ürün arzının az olduğu erken ve geç dönemlerde olgunlaşan, tüketiciler için alternatif olabilecek, yüksek kaliteli, öncelikle çekirdeksiz yeni sofralık üzüm çeşitlerinin elde edilmesi ve bunların yaygınlaştırılması amaçlanmıştır.

Dönem içerisinde 26 kombinasyonda çalışılmış, toplamda 10983 çekirdek elde edilmiştir. Buradan elde edilen melez bireyler ile üç farklı birinci aşama parseli ve ümitvar çeşit adaylarının bulunduğu yeni ikinci aşama parseli tesis edilmiştir. Çalışılan kombinasyonlarda erkenci özellikteki ebeveynler kullanılmış, buradan birey elde etmek amacıyla embriyo kültürü tekniği başarıyla çalışmalara entegre edilmiştir. Bireylerde erkenciliğin tespiti üzerine yapılan çalışmalar sonucunda 5 çeşit adayı ön plana çıkmıştır. Bunlar arasında 44xD-12 çeşit adayı Trakya İlkeren çeşidinden daha erken olgunlaşma seyri göstermektedir. İkinci aşama parselinde erkenci özelliği olan 43 x B-119 ile yüksek verim, çekirdeksizlik ve yüksek duyusal analiz puanlaması olan 36 x L-95 tescile sunulabilir çeşit adayları olarak görülmektedir.

Proje bünyesinde yürütülen melezleme ıslahı çalışmaları sonucunda, yedi sofralık üzüm çeşidi (Gönülçelen, Emirali, Gürnil, Cengizbey, Süleymanpaşa Beyazı, Özer Beyazı ve Kebeli) tescil edilmiştir. Tescil edilen çeşitler proje hedeflerine uygun olarak geç olgunlaşma karakteri göstermektedirler. Proje dönemi içerisinde farklı platformalarda, tescil edilen ve tescile sunulması planlanan çeşitlerin tanıtım ve yaygınlaştırılmasına yönelik çalışmalar gerçekleştirilmiş olup bu amaca dönük faaliyetler sürdürülmektedir.

Anahtar Kelimeler: sofralık üzüm, ıslah, melezleme, embriyo kültürü

SONUÇ RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/16/A08/P-04/02 Proje Başlığı Erzincan İlinde Sarmalık Asma Yaprağı Üretimine Yönelik Bazı Çeşitlerin Performanslarının Belirlenmesi Projenin İngilizce Determining Productivity of Some Cultivars Oriented to Production of Başlığı Stuffed Grape Leaf in Erzincan Province Projeyi Yürüten Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü/ERZİNCAN Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş/lar Er-Mina İnşaat San.ve Tic. Ltd. Şti Proje Lideri Nalan Nazan KALKAN Birol Karadoğan, Zakine Kadıoğlu, Selahattin Albayrak Proje Yürütücüleri Prof.Dr. Rüstem Cangi, Dr.Duran Kılıç Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2016-31.12.2018+1 yıl uzatıldı. Proje bütçesinin % 50 lik kısmı (12.025 TL) ilgili firma tarafından Projenin Toplam Bütçesi karşılanmıştır. Toplam: 24.050 TL Proje Özeti Anadolu bağcılık kültürünün bir ürünü olarak, günlük beslenmemizde yer alan asma yaprağı, diğer ülkelerde de farklı bir lezzet olarak değerlendirilmekte ve içerdiği besin bileşenleri özelliklede diyet lifi nedeniyle son günlerde yeniden keşfedilmektedir. Yurt içi ve yurt dışında sarmalık asma yaprağına olan talebin her geçen gün artması, birim alandan getirisinin yüksek olması, aile işletmeciliğine uygun bir üretim dalı olması, üzüm yetiştiriciliğine göre bakım ve masrafının düşük olması, sarmalık asma yaprak üretimine yönelik bağcılığı yeni bir üretim modeli olarak karşımıza çıkarmaktadır. Bu üretim modeli; özellikle bağcılığın gelişmekte olduğu yerlerde ve iklim koşullarının üzüm üretimini sıkça olumsuz etkilediği bölgelerde, insanların gelir düzeyini artırabilecek bir üretim dalı olabilir. Bu çalışmada Erzincan yöresinde ticari olarak sarmalık asma yaprak üretiminin uygunluğu araştırılacaktır. İki aşamalı olarak planlanan çalışmanın ilk aşamasında deneme bağı tesadüf blokları deneme deseninde faktöriyel düzene göre, 3 tekerrürlü olarak planlanmış ve kurulmuştur. Erzincan yöresinde yetiştiriciliği yapılan ve yaprakları taze ve salamura olarak kullanılan Karaerik ve Kabuğu yufka üzüm çeşitleri kullanılmıştır. Yaprak üretimi amacıyla kurulan bağda omcalara uygulanmakta olan çift kollu sabit kordon terbiye şekli 2019 yılı sonu itibarı ile tamamlanmıştır. Omcaların sağlıklı bir şekilde gelişmesi için gerekli bakım işlemleri yapılmış ve yapılmaya devam edilecektir. Sonraki üç yıllık aşamada ise; çeşitlere ait taze asma yapraklarının özellikleri belirlenecek ayrıca salamura yapılarak, tadım testleri ile çeşitlerin bölgedeki sarmalık yaprak üretimi performansları belirlenmiş olacaktır. Anahtar Kelimeler: Erzincan, Vitis vinifera L, Asma yaprağı, Salamura

SONUÇ RAPORU AFA ADI: Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI: Bağcılık

Proje No BBMB-10-26 Proje Başlığı Bazı Üzüm Çeşitlerinin Tokat Ekolojisindeki Performanslarının Belirlenmesi Projenin İngilizce Başlığı Adaptation Of Some Table Grape Cultivars In Tokat Central Ecological Conditions Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Yürüten Kuruluş /TOKAT Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Lideri Dr. Duran KILIÇ Proje Yürütücüleri Nurhan MUTLU, Yalçın KAYA, Serhat EDİZER, Kaya ASTAN, Prof. Dr. Rüstem CANGİ, Doç.Dr. Adem YAĞCI, Prof. Dr. Gökhan SÖYLEMEZOĞLU Başlama Bitiş Tarihleri 2011-2015+4 yıl uzatıldı Projenin Toplam Bütçesi 59.250,00 TL Proje Özeti Bu araştırma 18 sofralık üzüm çeşidinin (Italia, Mevlana, Alphonse Lavallèe, Bilecik İrikarası, Horoz Karası, M. Palieri, Royal, T. Çekirdeksizi, Prima, Cardinal, Lival, Trakya İlkeren, Victoria, FlameSeedless, Karaerik, Red Globe, Sultani Çekirdeksiz, SuperiorSeedless) Tokat Merkez ekolojik koşullarına adaptasyon yeteneklerini belirlemek amaçlanmıştır. Araştırma, Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma İstasyonunda 2011 yılında tesis edilmiş bağda beş yıl süreyle gerçekleştirilmiştir. Asmalar sabit kordon veya yıllık kordon (guyot) sistemine sahiptir. Çalışmada yer alan üzüm çeşitlerinde fenolojik gözlemler, pazarlanabilir verim (kg/omca) , salkım sayısı (adet/sürgün; adet/omca), ortalama salkım ağırlıkları (g), tane ağırlığı (g), SÇKM (%), toplam asitlik (g/l), olgunluk indisi, budama odunu ağırlığı (g/omca), uyanma ve hasat tarihleri arasındaki etkili sıcaklık toplamları (EST, gün. derece) belirlenmiştir. Fenolojik safhalar çeşit ve yıllara göre değişiklik göstermiştir. En erken olgunlaşan çeşit Prima, en geç olgunlaşan çeşit ise Mevlana ve Karaerik olmuştur. Salkım özellikleri, tane ağırlığı, SÇKM, TA ve Oİ bakımından çeşitler arasında istatistiki açıdan önemli derecede farklılıklar ortaya çıkmıştır. Uyanmadan hasada kadar dönemde en düşük EST isteği 1103 gd ile Prima çeşidinde, en yüksek 1720 gd ile geç olgunlaşan Karaerik çeşidinde saptanmıştır. Hasat döneminde en yüksek değerler; pazarlanabilir verim Bilecik İrikarası (12.74 kg/omca), salkım ağırlığı Red Globe (566 g) ve Horoz Karası (586 g), SÇKM İtalia (% 19.2), olgunluk indisi Cardinal (45.3) ve M. Palieri (44.9)ve tane ağırlığı açısından Red Globe (9.4 g) çeşidinde belirlenmiştir. Beş yıllık sonuçlara göre, Tokat Merkez ekolojik koşulları için, erkenci çeşit olarak Prima ve Trakyaİlkeren, orta mevsim çeşit olarak Cardinal, Victoria ve Horoz Karası, geçci çeşit olarak İtalia, M. Palieri, Alphonse Lavallèeve Royal çeşitleri ön plana çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler: Prima, olgunluk indisi, pazarlanabilir verim, salkım sayısı, tane ağırlığı

SONUÇ RAPORU AFA ADI: Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI: Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P04/05 Yabancı Kökenli Bazı Üzüm Çeşitlerinin Manisa – Alaşehir Proje Başlığı Koşullarındaki Performanslarının Belirlenmesi Projenin İngilizce Determination of Performance of Some Foreign Grape Varieties in Başlığı Manisa – Alaşehir Conditions. Projeyi Yürüten Bağcılık Araştırma Enstitüsü / MANİSA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Şermin ÇELİK Metin KESGİN, Mahmut AŞIK, Turcan TEKER, Ebru TOPRAK Proje Yürütücüleri ÖZCAN, Naci YILDIZ, Dr. Ali GÜLER, Kadir Emre ÖZALTIN, Dr. Arif ATAK Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2017 – 31.12.2019 Projenin Toplam 2017:5000 TL 2018:5000 TL 2019:5000 TL Toplam:15000 TL Bütçesi Proje Özeti Projede yer alan 9 yabancı çeşittten; çekirdekli çeşitler, Prima, Ora, Isa, Carla, MichelePalieri, çekirdeksiz çeşitler; Superior Seedless, Exalta, Danuta, Autumn Royal çeşitlerinin Manisa – Alaşehir koşullarında performansları belirlenmiştir. 9 yabancı çeşitte fenolojik gözlemler yapılarak etkili sıcaklık toplamı (gün – derece) ve heliotermal indisi (Huglin İndisi) belirlenmiştir. Erkenci çeşitler ; Prima, Ora, Isa ve Superior Seedles, orta mevsim; Michele Palieri, Exalta, Carla, Danuta, geççi çeşit AutumnRoyal çeşididir. Ayrıca salkımla ilgili olarak asma başına düşen salkım sayısı, salkım ağırlığı (g), salkım genişliği (cm), salkım uzunlığu (cm), tane ağırlığı (g), tane genişliği (mm), tane uzunluğu (mm), tane sertliği (g), tanenin saptan kopma kuvveti (g) ,suda çözünen kuru madde (SÇKM), titre edilebilir asit (g/l), pH ve olgunluk indisi (SÇKM/Asit) gibi kalite parametreleri yanında tanede renk ölçümü, toplam antosiyanin miktarı ve fenolik madde miktarları bakımından istatistiksel olarak farklı bulunmuştur. Aynı zamanda çeşitlerin verimlilikleri ile ilgili olarak verim (kg/omca) ve pazarlanabilir verim (kg/omca) ve budama artığı (kg/omca) parametresi belirlenerek genetik potansiyelleri farklı olan 9 çeşidin Alaşehir koşullarındaki performansları belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: üzüm çeşitleri, fenolojik gözlem, etkili sıcaklık toplamı, heliotermal indeks.

SONUÇ RAPORU AFA ADI: Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI: Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/13/A08/P04/05 Krayotekniğinin Asma Gen Kaynağı Muhafazası Ve Virüsten Ari Fidan Proje Başlığı Elde Edilmesinde Kullanılma Olanakları (Doktora Tezi) Projenin İngilizce Opportunity Of Using Cryotechnique For Preserving Grape Germplasm Başlığı And Obtaining Virus-Free Seedling Projeyi Yürüten Bağcılık Araştırma Enstitüsü / MANİSA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Şermin ÇELİK Prof. Dr. Ahmet ALTINDİŞLİ (Danışman), Prof. Dr. Mustafa GÜMÜŞ Proje Yürütücüleri Dr. Serkan ÖNDER Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2013-31.12.2019 Projenin Toplam 2013: 30.000 TL 2014: 20.000 TL Bütçesi Proje Özeti Bu çalışmada Sultan 7, Bornova Misketi ve Crimson Seedless çeşitlerinde ve 1613 C, 1103P asma anaçlarında 3 farklı krayotekniğinin ( Enkapsülasyon-dehidrasyon,vitrifikasyon ve Enkapsülasyon- vitrifikasyon) ve sıvı N gazında 3 farklı bekletme süresinin, virüsten ve viroidlerden arındırma etkilerinin belirlenmesi ve 3 ay ve 6 ay sıvı azot tankında muhafazasının optimizasyonu üzerinde çalışılmıştır. Bu çalışma döneminde Sultan 7, Bornova Misketi, Crimson Seedless çeşitleri ve 1613 C ve 1103 P asma anaçlarında serada ve arazide bulunan ana bitkilerden stok bitki üretimleri yapılmıştır. 1613 C asma anacında vitrifikasyon uygulaması ve 1 saat ve 24 saat sıvı N uygulaması sonrası, Crimson Seedless çeşidinde vitrifikasyon uygulaması sonrası 1 saat sıvı N uygulaması sonrası,1103 P asma anacında vitrifikasyon uygulaması ve 1 saat sıvı N sonrasıelde edilen bitkilerde virüs testlemeleri yapılmıştır. Bazı virüs ve virodlerde arındırma olduğu saptanmıştır. 1613C asma anacı enkapsülasyon-dehidrasyon, vitrifikasyon ve enkapsülasyon – vitrifikasyon uygulaması yapıldıktan sonra sıvı azot tankında 3 ay ve 6 ay depolama yapılmıştır.CrimsonSeedless çeşidi, enkapsülasyon – vitrifikasyon ve vitrifikasyon uygulaması sonrası sıvı azot tankında 6 ay depolama yapılmıştır. Bornova Misketi çeşidinde enkapsülasyon-vitrifikasyon, enkapsülasyon-dehidrasyon uygulaması sonrasında sıvı azot tankında 3 ay ve 6 ay, vitrifikasyon uygulaması sonrasında 6 ay depolamaya alınmıştır.1103 P asma anacı enkapsülasyon-vitrifikasyon uygulaması yapıldıktan sonra sıvı azot tankında 3 - 6 ay depolamaya alınmıştır. Sultan 7 çeşidinde vitrifikasyon uygulaması sonrasında sıvı azot tankında 6 ay depolama sonrasında sıvı azot tankından çıkarıldıktan sonra canlandırma ortamına alınmıştır. Enkapsülasyon- vitrifikasyon uygulaması sonrasında 3 ve 6 ay depolamaya alınmıştır. Anahtar Kelimeler: Krayotekniği, Gen Muhafazası, Virüsten ari fidan elde edilmesi

SONUÇ RAPORU AFA ADI: Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI: Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/14/A08/P04/09 GAP Havzası Bağcılığını Geliştirme Projesi (Şanlıurfa İli) Proje Başlığı Alt proje: Şanlıurfa İli Koşullarında Bazı Asma Anaçlarının 10 Üzüm Çeşidinde Verim ve Ürün Kalitesi Üzerine Etkileri Projenin İngilizce The Effects of Some Vine Rootstocks on The Yieldand Some Quality Başlığı Features of 10 Grape Varieties undertheconditions of Şanlıurfa Province Projeyi Yürüten GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü /ŞANLIURFA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Aslı POLAT Proje Yürütücüleri İsmail RASTGELDİ, Ufuk RASTGELDİ, Kürşat Alp ASLAN, Prof. Dr. Sadettin GÜRSÖZ Başlama- Bitiş Tarihleri 2014-2017+2 yıl uzatıldı. Projenin Toplam Bütçesi 31.000 TL Proje Özeti

Çalışmanın amacı, Şanlıurfa yöresinde yetiştiriciliği yapılan çeşitlerden, Ağ Hönüsü, Ağ Banki, Köseni, Elma Üzümü, Kızıl Banki, Azezi, Şire, Dımışkı, Öküzgözü, Cardinal ve Trakya İlkeren çeşitleri için uygun anaçların tespit edilmesidir. Uygun anaçların belirlenmesi amacıyla da bölgeye uygun olan 99 R, 110 R, 140 Ru ve 1103 P anaçları ile asma çeşitlerinin fidan üretimi yapılarak deneme parseline aktarılmıştır. Sonuç olarak; Ağ Banki çeşidinde 99 R ve 110 R, Ağ Hönüsü ve Kızıl Banki için 1103 P, Azezi için 110 R ve 1103 P verim kalite açısından tavsiye edilmiştir. Cardinal çeşidinde 140 Ru ve 1103 P verim ve kalite açısından ön plana çıkarken 99 R ve 110 R anaçlarına göre daha geç olgunlaşma göstermiştir. Dımışkı ve Elma Üzümü çeşitleri için 1103 P ve 110 R anaçları tavsiye edilirken, Köseni çeşidinde 99 R ve 140 Ru anaçları tavsiye edilmiştir. Ögüzgözü ve Şire çeşitlerinde 140 Ru ve 110 R anaçları verim ve kalite bakımından ön planda yer alırken her iki çeşitte de 140 Ru olgunlaşma zamanında diğer anaçlara göre gecikme göstermiştir. Trakya ilkeren çeşidinde, 1103 P verim ve kalite bakımından ilk sırada yer alırken bunu 99 R takip etmiş ve aynı zamanda 99 R diğer 1103 P anacına göre yaklaşık bir haftalık erkencilik göstermiştir.

Anahtar Kelimeler: Anaç, V. vinifera, Asma, Şanlıurfa Keywords:Rootstock, V. vinifera,Vine, Şanlıurfa

SONUÇ RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P04/06 Tekirdağ Çekirdeksizi, Tekirdağ Misketi, Güz Gülü Sofralık Üzüm Proje Başlığı Çeşitlerinde Kalitenin Arttırılması Üzerine Salkım Ucu Kesme, GA3

ve Bazı Kimyasal Maddelerin Etkileri Projeyi Yürüten Kuruluş Bağcılık Araştırma Enstitüsü / TEKİRDAĞ KORAY Kimya San.Tic.Ltd.Şti Projeyi Destekleyen Alltech Crop Science Türkiye Kuruluş/lar TAGEM Proje Lideri Ahmet Semih YAŞASIN Mehmet Ali KİRACI, Onur ERGÖNÜL, Bekir AÇIKBAŞ Proje Yürütücüleri Gamze UYSAL SEÇKİN Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2017-31.12.2018+1 yıl uzatıldı Projenin Toplam Bütçesi 2017:10.000 TL 2018:10.000 TL Toplam:20.000 TL Proje Özeti Bu projede Tekirdağ Bağcılık Araştırma Enstitüsü tarafından melezleme ıslahı sonucu geliştirilen, 1990 ve 2011 yılında tescil edilmiş 3 adet sofralık üzüm çeşidinin (Tekirdağ misketi, Güz gülü, Tekirdağ Çekirdeksizi) kalitesinin artırılması amaçlanmıştır. Deneme tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak yürütülmektedir. Çalışma, Tekirdağ Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü arazisinde tesis edilmiş 41B anacına aşılı 22 yaşındaki parsel ile 5BB anacına aşılı 21 yaşındaki iki parselde yürütülmektedir. Çalışmada kaliteyi artırmaya yönelik GA3, salkım ucu kesimi, potasyum humat ve bazı bitki aktivatörleri uygulanmıştır. 2018 yılında hastalık ve zararlılardan dolayı kalite problemleri yaşanmış bu nedenle sağlıklı veri alınamamıştır. Tekirdağ Çekirdeksizi çeşidinde olgunluk indisinde istatistiki fark oluşmuştur. Olgunluk indisi Kalsiyum+Aktivatör ve Potasyum humat+Aktivatör uygulamalarında (32) en yüksek değeri alırken Kontrol uygulamasında (25) en düşük değeri almıştır. Tekirdağ Misketi çeşidinde Verim açısından GA3 uygulaması en yüksek (3.2 kg) değeri almıştır. En düşük değer ise Kontrol (1.6 kg) uygulamasından alınmıştır. Güzgülü çeşidinde ise verim, kalite kriterleri açısından istatistiki bir fark bulunmamaktadır.

SONUÇ RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P04/08 Bazı Modifiye Atmosfer Uygulamalarının 'Köhnü' Sofralık Üzümünün Proje Başlığı Kalitesi Üzerine Etkileri Projeyi Yürüten Kayısı Araştırma Enstitüsü / MALATYA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş/lar Proje Lideri Yılmaz UĞUR Hasan KOÇ, Tahir MACİT, Oktay Turgay ALTUN, Sibel KILIÇARSLAN, Hatice ŞAHİNER, Nihat ÖZKAN, Proje Yürütücüleri Rukiye YAMAN, Sultan NALÇACI, Özgül İyigün ŞAHİN, Prof. Dr. Okan ÖZKAYA Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2017 - 31/12/2019 Projenin Toplam Bütçesi 2017: 10.000 TL 2018: 10.000 TL 2019: 10.000 TL Toplam:30.000 TL Proje Özeti Bu çalışmada, 'Köhnü‘ üzümünde depo çürümesini önlemek için MAP (modifiye atmosfer paketleme) poşetleri ile Etanol ve SO2 gaz jeneratörleri uygulamalarının etkinliği test edilmiştir. Her iki uygulama ile soğuk depoda muhafaza edilen üzümlerin belirli sürelerde kimyasal, fiziksel, mikrobiyolojik ve duyusal özellikleri incelenmiştir. Çalışma materyali, çiftçiden satın alma yolu ile temin edilmiştir. Hasat, proje ekibinin gözetiminde ve beraberinde gerçekleştirilmiştir. Üzüm örnekleri soğutma ünitesine getirilip ön soğutma işlemine tabi tutulmuş ve ilgili uygulamalar eşliğinde ambalajlanarak soğuk hava deposuna konulmuştur. Üzümler 120 gün süreyle 0±1°C'de % 90-95 oransal nemde muhafaza edilmiş ve 20°C'de 3 günlük bir ek süre sonra raf ömrü belirlenmiştir. Belirli periyotlarla alınan örneklerde; fiziksel [suda çözünebilir kuru madde (SÇKM), pH, ağırlık kaybı, renk, sap kuruması (%), tanelenme oranı, salkım iskeleti kuruması ve çürüme oranı (%)], kimyasal [titre edilebilir asit (TA), olgunluk indisi, resveratrol tayini, SO2 tayini], duyusal analiz değerleri ve mikroorganizma sayısı incelenmiştir. Ayrıca, MAP içerisindeki CO2- O2konsantrasyonları kaydedilmiştir. Çalışma 2 yıl tekrarlı olacak şekilde yürütülmüştür. Her iki yılda, çalışmanın ikinci ayında küf ve çürüme nedeniyle MAP, MAP+EJ1, MAP+EJ2 ve MAP+EJ3 uygulamalarının muhafaza süreci sona erdirilmiş ve değerlendirme dışı bırakılmışlardır. NA ve MAP+ SO2 uygulamaları için öngörülen 120 günlük muhafaza süreci tamamlanmıştır. Etanol ile maksimum 2 ay, SO2 ile de 4 ay süreyle depolama gerçekleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Soğukta muhafaza, Köhnü üzüm çeşidi, Raf ömrü, SO2, Etanol, Modifiye atmosfer paketleme

SONUÇ RAPORU AFA ADI: Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI: Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P04/02 Türkiye Kivi Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi (Entegre Proje) Proje Başlığı Bazı Sarı Meyve Etli Kivi Çeşit ve Tiplerinde Hasat Zamanı ve Muhafaza Koşullarının Belirlenmesi Üzerine Araştırmalar Projenin İngilizce Başlığı Determination of Storage Conditionsand Harvest Time on Some Golden Kiwifruit Varieties and Types Projeyi Yürüten Kuruluş Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü /YALOVA Projeyi Destekleyen Kuruluş Aydoğan Fidancılık-YALOVA TAGEM Proje Lideri Dr. Arzu ŞEN Dr. Kemal A. KAHRAMAN, Dr. Arif ATAK, Proje Yürütücüleri Dr. Muammer YALÇIN, M. Cengiz ARSLANOĞLU, Dr. Seçil ERDOĞAN, Dr. Erdinç UYSAL Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2017 - 31.12.2018+1 yıl uzatıldı. Projenin Toplam Bütçesi 55.000 TL Proje Özeti Dünya pazarlarında son yıllarda ıslah çalışmaları ile elde edilen farklı kivi tür ve çeşitleri görülmektedir. Bu çeşitler ıslahçılar tarafından farklı meyve eti rengi, farklı aroma, yüksek verim ve hastalıklara dayanıklılık gibi değişik amaçlar için geliştirilmektedir. Başarılı bir muhafaza meyvenin kalitesine bağlıdır. Hasat zamanında kaliteli meyvelerin elde edilebilmesi ve muhafaza sürecindeki kayıpların en düşük düzeye indirilebilmesi söz konusu ürünlerin uygun zamanda hasat edilmeleri ve uygun koşullarda depolanmaları ile mümkündür. Etkin bir depolama açısından hasat olumu önemli bir kriterdir. Bazı fizyolojik bozukluklar erken hasatta bazıları ise geç kalındığında muhafaza sırasında oluşmaktadır. Özellikle optimum zamanda yapılan hasadın muhafaza sürecindeki fizyolojik ve biyokimyasal değişimler üzerindeki etkisi önemlidir. Yeni bir çeşit olan sarı meyve etli kivilerin farklı dönemlerdeki hasat olumu performanslarının belirlenmesi ve farklı hasat zamanlarının, gerek NA, gerekse KA koşullarındaki muhafaza sürecinde kalite değişimleri üzerine olan etkilerinin tespit edilebilmesi bakımından önemlidir. Bu çalışma ile; sarı kivi çeşit ve yerli çeşit adaylarının optimum hasat zamanının belirlenmesi, farklı hasat zamanlarına bağlı olarak muhafaza performanslarının incelenerek, üretici ve soğuk hava depo işletmecilerinin bilinçlendirilmesi, normal atmosfer ile birlikte kontrollü atmosferde muhafazasının meyve kalitesi üzerindeki etkilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Kivi, sarı meyve etli kivi, NA, KA, kalite, muhafaza

SONUÇ RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No Milli Koleksiyon Bağından Seçilmiş Bazı Yerel Şaraplık Çeşitlerin Proje Başlığı Farklı Terbiye Şekilleri İle Ürün Yükünün Üzüm ve Şarap Kalitesi Üzerine Etkisi Projeyi Yürüten Kuruluş Bağcılık Araştırma Enstitüsü / TEKİRDAĞ Projeyi Destekleyen Namık Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Kuruluş Proje Lideri Tezcan ALÇO Dr. Serkan CANDAR, Tamer UYSAL, Dr. Mehmet GÜLCÜ, Proje Yürütücüleri Gamze UYSAL SEÇKİN, Prof. Dr. Elman BAHAR Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2017 - 31.12.2019 Projenin Toplam Bütçesi 2017: 47.000 TL 2018: 12.000 TL 2019: -----TL Proje Özeti Milli Koleksiyon bağında toplanmış ve araştırma çalışmalarına kaynak olması için muhafaza altına alınmış üzüm çeşitlerini Yayla (2008), 1997-2008 yılları arasında fiziksel, kimyasal ve duyusal analizleri sonucu şaraplık özelliği gösteren çeşitleri tek tek ele alıp şaraplarını yapmış kalite değeri, sınıfı ve bu popülasyondaki şaraplık çeşit sayısını açığa çıkartmıştır. Ancak bu çeşitlerin morfolojik, fenolojik ve fizyolojik özelliklerinin bilinerek amacına uygun bir yetiştirme tekniğinin uygulanması, yapılacak şarabın tipi ve kompozisyonu açısından son derece önemlidir. Bu araştırma, Tekirdağ Bağcılık Araştırma Enstitüsü Milli Koleksiyon Bağından seçilmiş kaliteli şarap potansiyeli yüksek olan Karamenüş, Tilkiboğan, Yayla, Beyaz Üzüm ve Aksıdağan şaraplık üzüm çeşitlerinden oluşan bağda yürütülecektir. Şaraplık üzüm çeşitlerinin her birine Çift Kollu Guyot ve Çift Kollu Kordon terbiye şekli verilip her omcada eşit sayıda (20 göz) göz bırakılarak deneme kurulacaktır. Bağda yapılacak budama şekillerinin bir yıllık dal üzerinde bulunan kışlık gözlerin verimliliği ve pozisyonlarının saptanması ile üzüm, şıra ve şarap kalite ve verimliliğine ne derece etkili olduğu belirlenmeye çalışılacaktır. Ayrıca çalışma sırasında toplanacak fenolojik, morfolojik ve fizyolojik parametrelere dair veriler ile bu çeşitlerin daha iyi tanınmasına olanak sağlanacaktır. Bunların yanında öngörülen küresel iklim değişiklikleriyle meydana gelebilecek istenmeyen şartlara hazırlıklı olunabilmesi için Türkiye’nin elindeki zengin asma gen kaynağı potansiyelinin getirdiği avantajların bilinmesine hizmet edebilecektir

YENİ TEKLİF PROJELER

ARA SONUÇ RAPORU AFA ADI: Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI: Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/16/A08/P-04-04 Melezleme Islahı ile Sofralık ve Kurutmalık Yeni Üzüm Çeşitlerinin Proje Başlığı Geliştirilmesi Projenin İngilizce Developing New Table Grape and Raisin Varieties by using Cross- Başlığı pollination Method Projeyi Yürüten Bağcılık Araştırma Enstitüsü / MANİSA Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Yıldız DİLLİ Naci YILDIZ, Halil KAKÇI, Metin KESGİN, Ahmet CANDEMİR, Proje Yürütücüleri Ebru TOPRAK ÖZCAN, Özen MERKEN, M. Sacit İNAN, Akay ÜNAL, Şermin ÇELİK Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2016-31.12.2020 Projenin Toplam Bütçesi 100.000 TL Proje Özeti Projenin amacı; üreticilerin daha yüksek gelir sağlayacakları, sofralık üzüm piyasasında ürün arzının az olduğu erken veya geç dönemlerde olgunlaşan, tüketiciler için de alternatif olabilecek, yüksek kaliteli, çekirdeksiz, çekirdekli yeni çeşitler geliştirmektir. Mevcut çeşit zenginliğine rağmen hala bazı dönemlerde pazarda özellikle sofralık amaçlı tüketime uygun üzüm bulunmamaktadır. Bu açığın boşluk olan dönemde olgunlaşan yeni üzüm çeşitlerinin geliştirilmesi ile kapatılması gerekmektedir. Melezleme çalışmaları [1.Klasik (çekirdekli x çekirdeksiz) ve embriyo kurtarma tekniği] sonucu elde edilen bitkilerin araziye dikimi gerçekleştirilmiştir ve yıllık bakım işlemleri yapılmıştır. Enstitümüzde I. Aşama parselinde, gözlem ve değerlendirmeleri yapılan 4249 adet birey bulunmaktadır. Bu bireylerde yapılan değerlendirmeler sonucunda, temmuz ayında olgunlaşan, renkli, iri taneli, seyrek salkımlı, çekirdeksiz, misket aromasına sahip, bunun yanı sıra eylül ayında olgunlaşan gösterişli salkım ve iri taneli olması özellikleriyle öne çıkan bireyler gözlemlenmiştir. Gözlemleri tamamlanan ve istenilen özellikleri taşıyan bireylerin II. Aşama parseline aktarma çalışmaları 2020 yılında yapılacaktır. II: Aşama parselinde bulunan 4 çekirdeksiz çeşit adayında, etkili sıcaklık toplamı, yaş üzüm verim-kalite değerlendirmeleri, kuru üzüm analizleri ve duyusal testleri 2 yıl süreyle gerçekleştirilmiştir. 2019 yılında, melezleme çalışmaları 10 kombinasyonda yürütülmüştür. Toplamda 2.588 çekirdek elde edilmiştir. Çekirdeklerin çimlendirilmesi ve araziye dikilebilecek derecede gelişen bitkiler gözlem ve veri alımlarının yapılacağı birinci aşama parsellerine dikimleri gerçekleştirilecektir.

Anahtar Kelimeler: Melezleme, çekirdeksiz, erkencilik, ovul, embriyo

YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No Melezleme Çalışmaları ile Sofralık ve Kurutmalık Yeni Üzüm Proje Başlığı Çeşitlerinin Geliştirilmesi (III. Dilim) Projeyi Yürüten Kuruluş Bağcılık Araştırma Enstitüsü / MANİSA Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Yıldız DİLLİ Halil KAKÇI, Naci YILDIZ, Metin KESGİN, Ebru TOPRAK ÖZCAN, Proje Yürütücüleri Özen MERKEN, Şermin ÇELİK, M. Sacit İNAN, Doç. Dr. Yakut GEVREKÇİ, Prof. Dr. Çiğdem TAKMA, Akay ÜNAL Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2021-31.12.2025 2021:45.000 TL 2022:40.000 TL 2023:40.000 TL Projenin Toplam Bütçesi 2024: 38.000 TL 2025: 30.000 TL Toplam: 193.000 TL Proje Özeti Ülkemiz, birçok meyve türünde olduğu gibi, asmanın da ana vatanı içerisinde yer almaktadır. Bu nedenle asmada geniş bir çeşit varyasyonu oluşmuştur. Ülkemizin farklı ekolojik bölgelerinde yetiştiricilikleri yapılan çok sayıda yöresel üzüm çeşidi bulunmaktadır. Mevcut çeşit zenginliğine rağmen bazı dönemlerde pazarda özellikle sofralık amaçlı tüketime uygun üzüm çeşitleri bulunmamaktadır. Bu açığın boşluk olan dönemde olgunlaşan yeni üzüm çeşitlerinin geliştirilmesi ile kapatılması gerekmektedir. Projenin amacı; üreticilerin daha yüksek gelir sağlayacakları, sofralık üzüm piyasasında ürün arzının az olduğu erken veya geç dönemlerde olgunlaşan, tüketiciler için de alternatif olabilecek yüksek kaliteli, çekirdeksiz, çekirdekli sofralık üzüm çeşitleri ile daha erken olgunlaşan çekirdeksiz kurutmalık üzüm çeşitlerinin geliştirilmesidir. Bu proje, Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü’nde 2006 yılında başlatılan melezleme projesinin devamı niteliğindedir. Enstitümüzde,proje kapsamındaki melezleme çalışmaları sonucu oluşturulan birinci ve ikinci aşama parsellerinde veri alımlarına devam edilmesi, tohumdan üretim ve embriyo kurtarma yöntemleri kullanılarak erkenci ve geççi kaliteli çeşit geliştirilmesine yönelik melezleme çalışmalarıyla F1 bitkilerin elde edilmesi, birinci aşama parsellerinde incelenen kalite kriterleri açısından öne çıkan bireylerden ikinci aşama parsellerinin oluşturulması, ikinci aşama parselindeki yeni çeşit adaylarının belirlenmesi ve geliştirilen çeşit adayları uygun görüldüğünde tescil işlemleri gerçekleştirilerek geniş alanlarda üretime alınması ve sofralık üzümlerin bazı kalite parametrelerinden oluşturulan veriler, uygun metotlarla değerlendirilerek kalıtım derecelerini belirlemek amacıyla çalışmalar yürütülecektir.

ARA SONUÇ RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P04/01 Proje Başlığı Kivi Islahı – II Projeyi Yürüten Kuruluş Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü /YALOVA Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Kemal Abdurrahim KAHRAMAN Dr. Arif ATAK, Yeşim DOYĞACI, Gülhan GÜLBASAR KANDİLLİ, Proje Yürütücüleri Abdulbaki ŞEN Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2016 – 31.12.2020 2016: 30.000 TL 2017: 30.000 TL 2018: 30.000 TL Projenin Toplam Bütçesi 2019: 30.000 TL 2020: 30.000 TL Toplam:150.000 TL Proje Özeti Proje kapsamında Kivi Islahı – 1 projesinde yapılan 15 farklı melezleme kombinasyonu ve 4 farklı çöğür popülasyonunda seleksiyon çalışmalarına devam edilmiştir. Çiçeklenme zamanındaki fenolojik gözlemlerde ilk kez çiçek açan 105 tipten 41 tanesi dişi ve 64 tanesi erkek olarak tespit edilmiştir. İlkaltın kivi çeşidi ve ümitvar tiplerin çoğaltılması için yapılan 196 adet aşıdan 55 tanesi tutmuştur. 2019 yılında ilk kez meyve veren 29 tipte ve daha önce meyve veren çeşit, çeşit adayı ve tiplerden 32 tanesinde hasat zamanındaki pomolojik analizler ve olgunluk ölçümleri yapılmıştır. Yeme olumu zamanındaki ölçümler devam etmektedir. 2019 yılı içerisinde “Kemalbey” erkek kivi çeşidi İlkaltın kivi çeşidinin tozlayıcısı olarak tescil edilmiştir.

YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No Proje Başlığı Kivi Islahı –III Projeyi Yürüten Kuruluş Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü /YALOVA Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Kemal Abdurrahim KAHRAMAN Dr. Arif ATAK, Yeşim DOYĞACI, Gülhan GÜLBASAR KANDİLLİ, Proje Yürütücüleri Abdulbaki ŞEN, Özlem BOZTEPE Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2021 – 31.12.2025 2021: 30.000 TL 2022: 33.000 TL 2023: 41.100 TL Projenin Toplam Bütçesi 2024: 123.900 TL 2025: 50.400 TL Toplam: 278.400 TL Proje Özeti Ülkemizde kivi yetiştirilen alanlar her geçen yıl giderek a rtmaktadır. Ancak üretimi yapılan kivi çeşidinin tamamına yakını Hayward çeşididir. Tek çeşitle çok hızlı bir üretim artışı gerçekleşmektedir. Dünyada farklı meyve eti rengine sahip, tüysüz kivi çeşitlerine olan ilgi artmış ve üretim alanları da genişlemeye başlamıştır. Kivi Islahı-1 projesi kapsamında seçilen İlkaltın ve tozlayıcısıKemalbey kivi çeşitleri yakın zamanda tescil edilmiş olup, çoğaltım çalışmaları devam etmektedir. Özellikle erken hasat sorununu ortadan kaldırmak, tüketiciye yeni lezzetler sunmak, yurt dışından yeni çeşitlere ait fidanların yüksek fiyatlarla girişini engellemek için kivi ıslah çalışmasına devam edilmesi gerekmektedir. Ayrıca üretim ve tüketim artışının devam etmesini sağlamak amacıyla yeni yerli kivi çeşitlerinin geliştirilmesine acilen ihtiyaç vardır. Bu projede, Kivi Islahı – 1 projesi kapsamında yapılan melezlemelerden ve farklı çeşitlere ait çöğürlerden elde edilen kivi tiplerine ait fidanların Kivi Islahı – 2 projesi kapsamında dikilmesiyle oluşturulan F1 parselinde ön seleksiyon çalışması yapılacaktır. Öte yandan, ön seleksiyonla daha önceden seçilen ümitvar kivi tiplerinin çeşit olabilme potansiyellerini ortaya koyabilmek amacıyla pomolojik özellikleri ve verim durumları incelenecektir.

Anahtar Kelimeler : Actinidiaspp.,seleksiyon, pomoloji.

YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No Bazı Sofralık Üzüm Çeşitlerinde Hasat Öncesi Farklı Uygulamaların Proje Başlığı Muhafaza, Raf Ömrü ve Üzüm Kalitesine Etkileri (Doktora Tez Projesi) Projenin İngilizce Effects of Different Pre-Harvest Applications on Storage, Shelf Life and Başlığı Grape Quality in Some Table Grape Cultivars Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü /MERSİN Kuruluş Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Güzin TARIM Proje Yürütücüleri Prof. Dr. Okan ÖZKAYA (Danışman) Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2020-31.12.2022 Projenin Toplam Bütçesi 97.900,00 TL Proje Özeti Bağcılık, özellikle ülkenin coğrafi konumu ve ekolojisi açısından ekonomiye büyük oranda katkısı olan, tarımın en önemli alt sektörlerinden biridir. Son yıllarda muhafaza olanaklarının gelişmesi ve ihracatta daha fazla yaş meyve-sebze talebi olması nedeni ile üreticiler taze tüketime yönelik üzüm çeşitlerine ilgi göstermektedir. Üzümler çoğunlukla depolama ve taşıma esnasında oluşacak olan hasat sonrası çürümeleri önlemek amacıyla SO2 ile muamele edilirler. Ancak SO2 geride sülfit kalıntılarına neden olduğundan tüketici sağlığı açısından kabul edilemez durumdur. Özellikle son yıllarda sofralık üzümlerin soğukta muhafazasına yönelik olarak hem daha etkili hem de insan sağlığı açısından zararlı olmayacak ve kalıntı etkisi yaratmayacak yöntem ve kimyasallar üzerinde çalışmalar yoğunlaştırılmıştır. Tilki Kuyruğu üzüm çeşidi, Mersin bağcılığının en önemli çeşitlerinden birisidir. Piyasada üzümün neredeyse olmadığı bir dönemde olgunluğa geliyor olması bu çeşidin önemli bir özelliğidir. Red Globe sofralık üzüm çeşidi, dünya sofralık üzüm ticaretinde en yüksek pay ve fiyatı olan bir çeşit olup, ülkemizde Akdeniz bölgesinde yoğun olarak yetiştirilmektedir. Çeşidin salkım ve tane iriliğinin fazla olması, tane rengi ile albenisinin yüksek olması sebeplerinden ötürü üreticilerin ilgi odağındadır. Sunulan proje önerisinde, hasat öncesi farklı dozlarda siyanokobalamin (Vitamin B12) ve kitosan uygulamalarının muhafaza, raf ömrü ve üzüm kalite özellikleri üzerine etkileri belirlenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Üzüm, muhafaza, siyanokobalamin, kitosan

YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No Sofralık Üzüm Çeşitlerinde Farklı Uygulamaların Don Toleransına Proje Başlığı Etkilerinin Diferansiyel Termal Analiz (DTA) Yöntemiyle Belirlenmesi (Doktora Tez Projesi) Projeyi Yürüten Kuruluş Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Gülhan GÜLBASAR KANDİLLİ Proje Yürütücüleri Prof.Dr.Gökhan SÖYLEMEZOĞLU(Danışman) Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2021-01.01.2023 2021: 41.500 TL 2022: 41.500TL 2023: 8000 TL Projenin Toplam Bütçesi Toplam: 91.000 TL Proje Özeti Dünyada bağcılık, genel olarak Kuzey yarımkürede 20°-50°, Güney Yarımkürede ise 20°-40° enlemleri arasında yapılmaktadır. Düşük sıcaklık, bağcılığın kuzeye doğru yayılmasını engelleyen en önemli faktördür. Ülkemizde yetiştiriciliği yapılan ve büyük çoğunluğu Vitis vinifera L. türüne ait olan sofralık, kurutmalık ve şıralık- şaraplık olarak değerlendirilen üzüm çeşitleri yıl içerisinde farklı dönemlerdeki soğuklara maruz kalmaktadır. Şiddetli soğuklarda hücre arası boşlukların donma olayını bitki belirli düzeylerde tolere edebilirken, hücre içi don gerçekleştiğinde ciddi zararlanmalar ve bunun sonunda bitkinin ölümüyle sonuçlanabilmektedir. Ülkemizde ani sıcaklık düşüşlerinin yaşandığı yıllarda ticari çeşitlerde önemli zararlanmalar meydana gelmekte, bu durum verim ve ürün kalitesini olumsuz etkilemektedir. Bitkinin dona mukavemet gösterdiği durumlarda, bazı besin maddeleri asmanın göz, sürgün ve gövdesinde depo edilmektedir. Bu besin maddeleri ve su miktarı bitkinin bulunduğu aklimasyon ve deaklimasyon evrelerine göre değişkenlik göstermektedir. Bu çalışmada don toleransını etkileyecek 4 farklı uygulamanın Vitis vinifera L. ye ait ticari değere sahip üç farklı üzüm çeşidi olan erkenci Trakya İlkeren, orta mevsim Michele Palieri ve geççi Red Globe çeşitlerinin sonbahar aklimasyonu, kış (hardening) ve ilkbahar deaklimasyon dönemlerindeki hücre arası ve hücre içi donma derecelerine etkileri, Diferansiyel Termal Analiz (DTA) yöntemiyle tespit edilecektir. Uygulamalar sonrası ayrıca don mukavemetinde gösterge kabul edilen bazı metabolik durum analizleri yapılacak; gözlerdeki İndirgemiş şeker miktarı, Prolin miktarı ve Lipid Peroksidasyon Aktivitesi ölçülecektir. Ayrıca yapılan uygulamaların göz verimliliğine etkisi de tespit edilecektir. Anahtar Kelimeler: Asma, dormant göz, dona dayanım mekanizması, don zararı

YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No Proje Başlığı Melezleme Islahı ile Bağ Küllemesi (Erysiphenecator Schwein.) Hastalığına Dayanıklı Yeni Üzüm Çeşitlerinin Elde Edilmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlügü / ERZİNCAN Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Abdurrahim BOZKURT Dr. Özkan KAYA, Tevhit GEÇİM, Birol KARADOĞAN, N.Nalan Proje Yürütücüleri KALKAN, Selahattin ALBAYRAK, Dr. Duran KILIÇ, Metin KESGİN, Doc. Dr. Adem YAĞCI Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2021-31.12.2025 Projenin Toplam Bütçesi 81.250 TL Proje Özeti Asma; dünya üzerinde çok eski bir geçmişe sahip olup, yüksek bir adaptasyon yeteneği ile farklı iklim ve toprak koşullarına uyum sağlayabilen bir bitkidir. Asma bitkisinde verim ve kaliteyi düşüren ve üretim maliyetlerinin artmasına yol açan etmenler arasında külleme hastalığı başta gelmektedir. Bu hastalık ile mücadelede kullanılan pestisitler hem insane sağlığını, hem çevreyi tehdit etmekte ve aynı zamanda üretimde girdi maliyetlerini arttırmaktadır. İnsan sağlığı, gıdagüvenliği, sürdürülebilir tarım, temiz bir çevre gibi konular, gözönünde bulundurulduğunda bağcılıkta külleme hastalığına karşı toleranslı üzüm çeşitlerinin geliştirilmesi önem kazanmaktadır. Bu durum ıslah çalışmalarını zorunlu hale getirmektedir. Islah yöntemleri; asma bitkileri arasında üstün özellik gösteren bireylerin tespitedilmesi, bu özellikleri bir bireyde toplamamız olanak sağlamaktadır. Geçmişten günümüze kadar yaşamını devam ettirmiş birçok asma kontrollü melezleme ve seleksiyon sonucu elde edilmiştir. Yapılacak olan bu melezleme çalışması ile Bağ küllemesi (Erysiphenecator) hastalığına dayanıklı yeni üzüm çeşitlerinin elde edilmesi amaçlanmıştır. Bu çalışma sonucunda bu hastalığın mücadelesinde kullanılan Fungusit uygulama sayısını azaltmak, girdi maliyetlerini düşürmek; gıda güvenliği ve çevre sağlığı üzerine olumlu yönde katkı sağlamak beklenen çıktılar arasındadır. Bu çalışma 2021-2025 yılları arasında Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’ne ait Bahçeliköy Uygulama Arazisinde yürütülecektir. Çalışmada; anaçeşitolarakKaraeriküzümçeşidi (18 noluklon), baba çeşitlerolarakiseküllemeyedayanıklı Regent veKısmıshvatkanaüzümçeşitlerikullanılacaktır. Çalışmada 1’nci yıl çekirdek eldesi, 2’nci yıl F1 melez eldesi, 3’ncü yıl F1 melezlerin yetiştirilmesi, 4’ncü ve 5’nci yıl külleme testlemeleri yapılacaktır. Çalışmanın 3, 4 ve 5’nci yıllarında belirtilen iş paketinde belirtilen aşmalar Enstitümüzün uygulama serasında gerçekleştirilecektir. Külleme testlemeleri için deneme planı; tesadüf blokları deneme deseninde 4 tekerrürlü ve her tekerrürde bulunan aynı sıra üzerindeki 6 omcadan oluşacaktır. Anahtar Kelimeler: Asma, (Vitis vinifera), Bağ Küllemesi (Erysiphenecator), Melezleme, Dayanıklılık, Erzincan

YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No Sultani Çekirdeksiz Üzüm Tiplerinde Sofralık Uygulamaların Etkileri Proje Başlığı ve Kuruma Özelliklerin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Bağcılık Araştırma Enstitüsü / MANİSA Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Halil KAKCI Naci YILDIZ, Ebru TOPRAK ÖZCAN, Dr.Yıldız DİLLİ, Proje Yürütücüleri Dr. Ali GÜLER, Dr. Oğuzhan SOLTEKİN, Ahmet CANDEMİR, Metin KESGİN Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2021 - 31/12/2025 2021:35000 TL 2022:35000 TL 2023:40000 TL Projenin Toplam Bütçesi: 2024:45000 TL 2025:50000 TL Toplam:205.000 TL Proje Özeti Asma vegetatif yolla çoğaltılan bir bitkidir. Değişik özellikler bakımından, incelendiği zaman bireyler arasında farklılıkların kaynağı büyük ölçüde doğal nedenlerle oluşan mutasyonlardır. Çeşit geliştirme yöntemlerinden biride oluşan varyasyonlardan yararlanılarak çeşidin özellikleri bakımından üstünlük gösteren fertlerinin seçilmesidir. 1989 -1997 yılları arasında Manisa ve İzmir illerindeki çekirdeksiz üzüm bağları taranarak 38 tip belirlenmiştir. Bunlardan seçimi yapılan 5 tip çeşit olarak tescillenerek üreticiyle paylaşılmıştır. Bu çeşitlerden Sultan 7 büyük kabul görmüş olup, hızla yaygınlaşmaktadır. 38 tip içinden 14 tip ön seçim yapılarak belirlenmiş ve 8 adedi sofralık, 11 adedi kurutmalık, 5 adedi ise hem sofralık hem kurutmalık özellikte olup çalışma bu tiplerde yapılacaktır. Tiplerde görülen erkencilik, tane iriliği, renk, SÇKM, hasat zamanı gibi özelliklerin yanı sıra bazı sofralık kaliteyi artırmaya yönelik uygulamalara verecekleri tepkiler belirlenmeye çalışılacaktır. Kurutmalık özellik gösteren 11 adet tipte ise kontrollü şartlarda kurutma yapılarak, kuruma davranışları belirlenecektir. Tiplerin birbirine akrabalık dereceleri de genetik tanımlama yoluyla belirlenmeye çalışılacaktır. Sofralık kalitesinin artırılmasına yönelik uygulamaların deneneceği tipler deneme deseni parsellerine göre 3 tekerrürülü, her tekerrürde 6 omca olacak şekilde bağ tesisi yapılacaktır. Bu çalışmayla Sultani Çekirdeksiz üzüm tiplerinden, günümüz gereksinimlerine en uygun sofralık ve kurutmalık özellikte olan tiplerin belirlenmesine çalışılacak vetiplerin kaybolmaması için hepsinin yeniparsele dikimi yapılacaktır.

DEVAM EDEN PROJELER

GELİŞME RAPORU AFA ADI: Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI: Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/14/A08/P04/07 Narince Üzüm Çeşidinde Klon Seleksiyonu Çalışmaları (II. Proje Başlığı Aşama) Projeyi Yürüten Kuruluş Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü /TOKAT TAGEM Projeyi Destekleyen Kuruluş Gaziosmanpaşa Üniv. Ziraat Fakültesi Proje Lideri Dr. Duran KILIÇ Yalçın KAYA, Bülent BAŞARAN, Nurhan MUTLU, Proje Yürütücüleri Hüseyin TOPAL, Prof. Dr. Rüstem CANGİ,

Doç.Dr. Adem YAĞCI Başlama Bitiş Tarihleri 2014-2018+3 yıl uzatıldı Projenin Toplam Bütçesi 2014: 15.000 TL 2015: 9.000 TL 2016: 4.000 TL 2017: 4.000 TL 2018: 4.000 TL Toplam: 36.000 TL Proje Özeti Narince üzüm çeşidi (Vitis vinifera L.) Tokat yöresindeki bağlarda yoğun olarak (%90) yetiştirilmektedir. Narince Tokat yöresinin en popüler çeşididir. Bu üzüm çeşidi sofralık, şıralık ve şaraplık olarak değerlendirilmektedir. Narince üzüm çeşidinin asma yaprakları salamuralık yaprak olarak kullanılmaktadır ve salamuralık asma yaprağı üretimi 30 yıldır bölge ekonomisine önemli katkılar sağlamaktadır. Bu projede, Narince üzüm çeşidinde klon seleksiyonunun ikinci aşaması (klon mukayase aşaması) yürütülecektir. Çalışmanın materyali klon seleksiyon çalışmasının birinci aşamasında seçilen 25 adet klon baş omca teşkil edecektir. Baş omca asmaları 2010-2012 yıllarında Erbaa, Niksar, Zile, Turhal ve Merkez ilçelerdeki 9 bağda yapılan gözlem, değerlendirme ve seçim sonucunda seçilmiştir. Klon adaylarında Agrobacteriumvitisile bulaşık yönünden analizler yapılmıştır. Temiz çıkan 20 adet klon adaylarından fidan üretimleri yapılarak iki lokasyonda bağlar tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekerrürlü her tekerrürde altı omca, dikim sıklığı 3,0 x 1.50 m olarak tesis edilmiş ve yıllık bakım işlemleri yapılmıştır. Terbiye sistemi çift kollu kordon olacak şekilde tesis edilecektir. Bu çalışmanın sonunda Narince üzüm çeşidinin üstün özellik gösteren klonları seçilmiş olacaktır. Bu materyallerden üretilecek fidanlar, hem ülkemizin değişik yörelerinde hem de bölgemizde kurulacak yeni bağların tesisinde kullanılacaktır. Çalışma kapsamında 2019 yılında klon mukayese bağlarında fenolojik gözlemler yapılarak üzüm hasatları gerçekleştirilmiştir. Hasat edilen salkımlarda verim ve kalite kriterleri ölçümleri yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:Tokat, Bağcılık, Narince,Islah, Klon seleksiyonu

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P04/03 Horoz Karası, Hatun Parmağı ve Besni Üzüm Çeşitlerinde Klon Proje Başlığı Seleksiyonu Projeyi Yürüten Kuruluş Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü /GAZİANTEP Projeyi Destekleyen Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Kuruluş TAGEM Proje Lideri Kürşat Alp ASLAN S.Yaser KAPÇI, Hakan USANMAZ, Serkan KÖSETÜRKMEN, Proje Yürütücüleri Ertuğrul İLİKÇİOĞLU, M. Fatih BATMAZ, Cem BİLİM, Doç.Dr. Adem YAĞCI, Prof. Dr. Nihal BUZKAN Başlama-Bitiş Tarihleri 2017-2021 2017: 15.000 TL, 2018: 9.250: TL, 2019:4.500 TL, 2020: 4.000 TL Proje Toplam Bütçesi 2021: 4.000 TL Proje Özeti Bu çalışma ile; Horoz Karası, Hatun Parmağı ve Besni üzüm çeşitlerinde klon seleksiyonu çalışmalarında uygulamaya giren yeni yöntemle, üstün özelliklere sahip, hastalık ve zararlılardan ari klondan gelme fertler belirlenecektir. Klonlardan gelecek bu fertler, asma fidanı üretimi yapan kamu ve özel sektör temsilcilerine ve buradan da üzüm üreticilerinin kullanımına sunulacaktır. Bu şekilde birim alandan daha kaliteli ve daha fazla ürün alınması mümkün olabilecektir. Bu projenin amacı; Gaziantep, Adıyaman, Kilis ve Mardin ( Merkez, Ömerli ve Midyat) illerinde sofralık ve kurutmalık olarak yetiştiriciliği yapılan ve bölge şartlarına iyi adapte olmuş ekonomik değeri yüksek Horoz Karası, Hatun Parmağı ve Besni üzüm çeşitlerinde bilimsel metotlarla verimli, kaliteli, sağlıklı ve ismine doğru fertleri seçmek; seçilen bu klonlarla üretimin geliştirilmesini sağlayarak üzüm üretimini ve kaliteyi artırmak, bölgede yaşayan insanların ekonomik seviyelerini farklı değerlendirme şekli uygulayarak artırmalarını sağlamaktır. Söz konusu çeşitlerle ilgili olarak 2012 yılında TÜBİTAK’a sunulan “Horoz Karası, Hatun Parmağı ve Besni Üzüm Çeşitlerinde Klon Seleksiyonu Çalışmaları”(Proje No:111O643) konulu proje ile Horoz Karası, Hatun Parmağı ve Besni üzüm çeşitlerine ait üstün özellik gösteren, klon adayları seçilmiş, hastalık ve zararlı ile bulaşık olan bireyler ile verim ve kalitede düzensizlik gösteren fertler elenmiştir. Her çeşitte üstün özellik gösteren 20-30 fert belirlenmiş olup Agrobacterium vitis testleri yapılarak, klon seleksiyonu yapılmış 1103 Poulsen anacı üzerine aşılanarak fidan üretimleri gerçekleştirilmiş “Klon Bağı” kurulmuş ve Seleksiyonun II. aşamasına geçilmiştir. Fidanların kültürel bakım işlemleri uygun bir şekilde yapılmış, kuruyan fidanların yerlerine yenileri dikilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Horoz Karası, Hatun Parmağı, Besni, Islah

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P6/08 Mersin İlinde Tilkikuyruğu Üzüm Çeşidinde Klon Seleksiyonu (II. Proje Başlığı Aşama) Projeyi Yürüten Kuruluş Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü /MERSİN Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Mehmet Erdem KİRAZ Proje Yürütücüleri Güzin TARIM, Mustafa BİRCAN, Mehmet Ali KİRACI Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2019 – 31.12.2023 2019: 21.000 TL 2020: 7.100 TL 2021: 7.450 TL 2022: 10.300 TL Projenin Toplam Bütçesi 2023: 15.000TL Toplam: 60.850 TL Proje Özeti

Proje Mersin ilinde özellikle yayla bölgelerde yoğun yetiştiricilik alanına sahip son turfanda sofralık Tilkikuyruğu üzüm çeşidinde üstün özellik gösterdiği belirlenmiş olan 22 adet Klon Baş Omcası ile klon seleksiyon bağının tesis edilmesi ve gerekli inceleme, veri alma ve gözlemler neticesinde öne çıkan klonların tespiti amacıyla hazırlanmıştır. Projenin ilk aşama çalışmaları sonucunda tespit edilen 22 adet KBO belirlenmiş ve sanitasyon testleri gerçekleştirilmiştir. Sanitasyon testleri sonucunda 22 KBO içerisinden 3 KBO enfekteli, 19 KBO virüsten ari çıkmıştır. Virüsten ari anaç temini çalışmaları devam etmektedir. Virüsten ari anaç temin edilmesiyle birlikte aşılama ve Seleksiyon Bağı kurulma çalışmaları başlayacaktır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P04/04 Proje Başlığı Hönüsü ve Kabarcık Çeşitlerinde Klon Seleksiyonu (II.Aşama) Projeyi Yürüten Kuruluş Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü/ KAHRAMANMARAŞ Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Muhammet GÜNDEŞLİ Proje Yürütücüleri Osman ÖZATAR, Dr. Remzi UĞUR, Serkan ARAS, Özkan ALTUN Kürşat Alp Aslan,Yıldız Dilli Başlama- Bitiş Tarihleri 2017-2021 Projenin Toplam Bütçesi 2017: 10.000, 2018: 5000, 2019:5000, 2020: 5000, 2021:5000 Toplam: 30.000 TL Proje Özeti Asmaların üstün niteliklere sahip, hastalık taşımayan çelik, aşı kalemi ve fidanlar kullanılarak tesis edilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle standart çeşitlerden kaliteli klonlar seçilerek damızlıkların kurulması zorunludur. Klon seleksiyonu ıslahı bu amaçla uygulanabilecek bir yöntemdir. Kabarcık üzüm çeşidi sofralık ve şıralık, Hönüsü (Mahrabaşı) üzüm çeşidi ise sofralık olarak Doğu Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yetiştiriciliği yapılan iki üzüm çeşididir.  Bölge şartlarına iyi adapte olmuş ekonomik değeri bulunan sofralık, şıralık üzüm çeşitlerinden bilimsel metotlarla en verimli, kaliteli, sağlıklı ve ismine doğru fertleri seçmek,  Seçilen bu klonlarınAgrobacteriumvitis ve virüslerden arındırılmasını sağlamak, bu klonların ve çeşitlerin morfolojik tanımlanmasını yapmaktır.  Ayrıca bağcılığın temelini oluşturan fidan üretimine kaliteli materyal sunmak ve bu çeşitlerin kalitesini, verimini artırmak, yeni çeşit elde etmektir. Projenin I. aşamasında Kabarcık (15 adet) ve Hönüsü (6 adet) üzüm çeşitlerinden toplam 21 adet klon çeşit adayı seçilmiş ve kaliteli ve sağlıklı seçilen klonlardan damızlık aşı kalemleri kullanılarak aşılı fidan elde edilmiştir. 2018 yılı itibari ile elde edilen bu fidanlardan tesadüf parselleri deneme desenine göre her bir klon dan 3 tekerrür ve her bir tekerrürde 6 yinelemeli olarak 4x2 aralıklar ile bahçe tesis edilmiştir. Klon adaylarında verim, kalite değerleri ile ilgili çalışmalar yapılacaktır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P04/09 Proje Başlığı Köhnü Üzüm Çeşidinde Klon Seleksiyonu (II.Aşama) Projeyi Yürüten Kuruluş Kayısı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü/MALATYA Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Hasan KOÇ Hatice ŞAHİNER ÖYLEK- GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Nihat ÖZKAN- Kayısı Araştırma Enstitüsü Adil Gezer- Adıyaman Sert Kabuklu Araştırma Enstitüsü Proje Yürütücüleri Yılmaz UĞUR- Kayısı Araştırma Enstitüsü Oktay Turgay ALTUN-Kayısı Araştırma Enstitüsü Doç.Dr. Adem YAĞCI- Gaziosmanpaşa Üniversitesi Dr. Öğretim Üyesi Hayri SAĞLAM-Şeyh Edebali Üniversitesi Naci YILDIZ-Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü Başlama- Bitiş Tarihleri 2017-2021 2017:10.000 2018:7.000 2019:7000 2020:6000 2021:6000 Projenin Toplam Bütçesi Toplam:36.000 TL Proje Özeti Çeşit standardizasyonun olmaması, budama, hastalık ve zararlılarla mücadele, gübreleme, sulama gibi teknik ve kültürel uygulamaların yeterince yapılmaması yanında, üretimde ıslah edilmemiş mahalli çeşitlerin kullanılması, düşük verimliliğinin temel nedenleridir. Birim alana düşen verim miktarı; teknik ve kültürel işlemlerin optimum düzeyde yapılması, çeşit standardizasyonunun sağlanması ve yapılacak ıslah çalışmaları ile üstün nitelikli ve sağlıklı çoğaltma materyallerinin elde edilmesi ile artırılabilir.Bu çalışma ile başta Malatya ve çevre illerde olmak üzere yurdumuzun çeşitli bağ bölgelerinde yetiştiriciliği yapılan Köhnü üzüm çeşidinden bilimsel metotlarla en verimli, kaliteli, sağlıklı ve ismine doğru klonların seçilmesi amacıyla 2009 yılında ön çalışma yapılmış, 2010-2014 yılları arasında projenin I. Aşaması tamamlanmıştır.Yapılan klon seleksiyonu çalışmaları sonucunda 26 adet klon baş omca adayı belirlenmiştir. Projemizin II. Aşamasında elde edilen 26 adet klon baş omca adayı 110 R anacı üzerine 3,5x2 m. mesafede, tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrür ve her tekerrürde 6 omca olacak şekilde fidanlar aşılanıp koleksiyon bağına aktarılacaktır. Gelişme ve kalite öğelerine ( Fenolojik gözlemler, ampelografik değerlendirmeler ve laboratuar analizleri v.b.) bakılarak en üstün özelliklere sahip klon baş omcaları belirlenecektir.2017 yılı itibariyle Enstitümüz Akçadağ kampüsünde klon seleksiyonu parseli seçildi.Toprak tahlili yapıldı.İşaretleme yapılarak fidin dikim çukurları açılmıştır.2018 yılı ilkbahar döneminde fidan dikimi yapıldı.Kültürel Bakım uygulamaları yapıldı.2019 yılı PDT’larında alınan karar gereği virüs testlemesinin yapılması gerekliydi.Ancak Virüs testlemesi için gerekli olan 32.500 TL kaynak bulunamadığından testleme yapılamamıştır.2019 yılında diğer bakım ve kültürel işlemler yapılmıştır.Klon seleksiyonunun tamamlanması ile Köhnü üzüm çeşidinden yüksek ,verimli, kaliteli ürün veren ve sağlıklı gelişen klonların seçilerek pratiğe aktarılması sağlanabilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/15/A08/P04/01 Diyarbakır ve Mardin İllerinde Yaygın Olarak Yetiştirilen Şire Proje Başlığı (Mazrumi) Üzüm Çeşidinde Klon Seleksiyonu 2. Aşama GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma Ve Eğitim Merkezi Projeyi Yürüten Kuruluş /DİYARBAKIR Dicle Üniversitesi Ziraat Fakültesi Projeyi Destekleyen Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Kuruluş/lar TAGEM Proje Lideri Murat KAYA Kenan ÇELİK, Prof. Dr. Gültekin ÖZDEMİR, Doç. Dr. Adem Proje Yürütücüleri YAĞCI, Medine TEKİN, Behzat GÜLER, Osman ÇİFTÇİ Başlama- Bitiş Tarihleri 2015 – 2019 ( 2 Yıl uzatıldı) 2015: 10.000 TL 2016: 5.000 TL 2017: 5.000 TL Projenin Toplam Bütçesi 2018: 5.000 TL 2019: 5.000 TL Toplam:30.000 TL Proje Özeti Şire üzüm çeşidi bölgede sofralık olarak en fazla tercih edilen çeşitlerdendir. Salkım şekli kanatlı-konik, çiçek yapısı erdişi, tane şekli küre, rengi yeşil-sarı, çekirdek sayısı ikidir. Meyve kabuğu ince olup meyve eti suludur. Olgunlaşma Eylül’ün ilk haftasında başlar. Çalışmanın materyalini, projenin 1. aşamasında Şire üzüm çeşidinden seçilmiş 22 klona ilave olarak bir şahit klon oluşturmaktadır. Klon Seleksiyon Bağı, ilk aşama sonucunda seçilmiş 22 adet baş omca ve 1 adet şahit klonun 1103 P anacı üzerine aşılanıp üretilen fidanlar kurum arazisinde tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrür ve her tekerrürde 6 omca olacak şekilde 3x2 m. aralık ve mesafede tesis edilmiştir. 2019 yılında yapılan klon seleksiyonu metoduna uygun veriler alınmıştır. Klonlarda asma başına verim bakımından en yüksek değeri Ç1-S9/K20 nolu klon (5,564 kg/omca) almıştır. Klonlarda ortalama salkım ağırlığı 318,8 g olurken en iri salkımlar E1-S2/K23 (493,03 g) klonundan elde edilmiştir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık Proje No TAGEM/BBAD/B/20/A1/P6/1784 Bornova Misketi Üzüm Çeşidinde Klon Seleksiyonu Proje Başlığı Çalışmaları (II.Aşama)-II Projeyi Yürüten Kuruluş Bağcılık Araştırma Enstitüsü / MANİSA Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Lideri Naci YILDIZ Dr.Yıldız DİLLİ, Dr .Simin ULAŞ, Proje Yürütücüleri Sermin ÇELİK, Dr.Turcan TEKER, Dr.Nurdan GÜNGÖRSAVAŞ Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2020-31.12.2024 Projenin Toplam Bütçesi 125.000 TL Proje Özeti:

2010-2013 yılları arası 3adet üretici bağında yapılan gözlem, salkım ve sürgün sayımları sonucubağların ortalama değerleri üzerinde yer alan 31 adet klon adayı belirlenmiştir. 2015 yılında klon adaylarının virüsler ve Agrobacterium vitis yönüyle analizleri yapılmış ve tamamının enfekteli olduğu görülmüştür. 2016 yılında 11 adet klon adayı arındırılması amacıyle köklendirilmiştir. 2017 yılında 7 klon adayında arıdırmaişlemleri gerçekleştirilmiş ve yapılan virüs analiz sonucunda temiz oldukları görülmüştür. 2018 yılında 4 klon adayı termoterapiye alınmıştır. 2019 yılında 9 klon adayı arındımaya alınmış 166 adet canlı bitki elde edilmiş ve 10 klon adayı arındırılmış 235 adet bitki elde edilmiştir.Ayrıca kurumumuza ait 1 ve 2 nolu damızlık ünitelerden elde edilen 1103P anacına ait çelikler köklendirilerek 150 adet tüplü fidan elde edilmiştir.İkinci aşama itibarıylemüessesemiz arazisinde klon koleksiyon bağı tesis edilecektir. Omcaların gelişme durumuna bağlı olarak beşinci yılından itibaren verim ve kaliteye yönelik gözlem ve değerlendirmelere başlanarak beş yıl süreyle gereken veriler alınacaktır. Klon adayları kendi aralarında tartılı derecelendirme sistemine göre değerelendirilerek en yüksek puanı alan klon adayları seçilecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/Ü/19/A1/P6/05 Farklı Ploidi Seviyelerindeki Üzüm Çeşitlerinin Resiprokal Proje Başlığı Melezlenmesiyle Yeni Triploid Üzüm Çeşidi Elde Edilmesi Olanakları Projeyi Yürüten Kuruluş Bağcılık Araştırma Enstitüsü / TEKİRDAĞ Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Zeliha ORHAN ÖZALP Onur ERGÖNÜL, Tamer UYSAL, Dr. Cengiz ÖZER, Proje Yürütücüleri Dr. Arif ATAK, Yeşim DOYĞACI, Prof. Dr. Metin TUNA, Doç. Dr. Murat AKKURT Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2019 – 31.12.2020 Projenin Toplam Bütçesi 2019: 85.000 -2020: 37.500 Toplam: 122.500 TL Proje Özeti Dünyada çekirdeksiz üzüm çeşitleri tüketiciler tarafından daha fazla tercih edilmektedir. Islah çalışmalarında çekirdeksizliğin iki ana kaynağı vardır. Bunlar stenospermokarpi ve partenokarpidir. Asma ıslahında çekirdeksiz ve iri taneli yeni üzüm çeşidi elde etmede bir diğer yol ise poliploidi ıslahıdır. Ploidi sayısı artan bitkilerde meyve, yaprak gibi organların iriliği de artmaktadır. Poliploidi ile çekirdeksiz sofralık üzüm ıslahında daha çok Japonya, Güney Kore ve Çin’de çalışmalar sürdürülmektedir. Bu çalışma ile ekonomik değeri yüksek yeni çekirdeksiz iri taneli üzüm çeşitlerinin elde edilmesi için Kyoho ile Yalova İncisi ve Trakya İlkeren üzüm çeşitlerinde resiprokal melezleme kombinasyonu ve in vitro embriyo kurtarma tekniği denemeleriyle triploid bitki elde edilmesi amaçlanmıştır. 2019 yılı Mayıs ayında yapılan melezleme çalışmaları ile Kyoho x Trakya İlkerenkombinasyonunda 500 çekirdek, Trakya İlkeren x Kyoho kombinasyonunda 600 çekirdek elde edilmiştir. Çekirdekler embriyo kültüründe E20A ortamına alınmıştır. Diğer resiprokal melezleme kombinasyonu olan Kyoho x Yalova İncisi ‘nde 430, Yalova İncisi x Kyoho’da 230 çekirdek embriyo kültürüne alınmıştır. Projede embriyo izolasyonuve Flow Stometri çalışmaları devam etmektedir. Ayrıca yapılan çalışmalar sonucu; Kyoho x Trakyaİlkerenkombinasyonunda son tozlamatarihindenitibaren 8.ve 9. hafta, Trakyaİlkeren x Kyoho kombinasyonunda 6.hafta, Kyoho x Yalova İncisi kombinasyonunda 9.ve 10.hafta ile Yalova İncisi x Kyoho kombinasyonunda 7. Hafta embriyo izolasyonunun embriyo eldesi açısından uygun haftalar olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Asma, triploid, embriyo kültürü, flowsitometri, çekirdeksizlik.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P6/02 Melezleme Islahı Yoluyla Yeni Geççi Üzüm Çeşitlerinin Elde Proje Başlığı Edilmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü/GAZİANTEP TAGEM Projeyi Destekleyen Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Kuruluş/lar Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Proje Lideri Salih Yaser KAPCI Kürşat Alp ASLAN, Hakan USANMAZ, Onur ERGÖNÜL, Proje Yürütücüleri Metin KESGİN, Ertuğrul İLİKÇİOĞLU, Nilgün Doğruer KALKANCI Dr. Yıldız DİLLİ, Doç. Dr. Adem YAĞCI Başlama-Bitiş Tarihleri 2019-2023 2019: 19.500 2020: 17.500 2021: 14.500 2022: 39.000 Proje Toplam Bütçesi 2023:13.500 Toplam:104.000 TL

Proje Özeti Bu proje ile üreticilerin daha yüksek gelir sağlayacakları, sofralık üzüm piyasasında ürün arzının az olduğu erken ve geç dönemlerde olgunlaşan, tüketiciler için de alternatif olabilecek, yüksek kaliteli, öncelikle çekirdeksiz yeni sofralık üzüm çeşitlerinin elde edilmesi ve bunların yaygınlaştırılması amaçlanmaktadır. Bu çalışma ile Güneydoğu Anadolu Bölgesinin önemli sofralık çeşitlerinden çekirdekli Hönüsü üzüm çeşidi ile çekirdeksiz olan üzüm çeşitlerinden Autumn Royal, Barış, Crimson Seedless ve Tekirdağ Çekirdeksizi üzüm çeşitlerinin; Hönüsü’nün dişi diğerlerinin ise baba olarak melezlenmesiyle yeni üzüm çeşidi ıslahı amaçlanmıştır. Bunun yanında mutasyon ıslahı bağcılıkta istenilen bir veya birkaç özellikte değişim konusunda etkili role sahiptir. Uyarılmış mutasyonlar yardımı ile yeni çeşit gelişimi önem arz etmektedir. Bu çalışma ile Hönüsü üzüm çeşidinden uygulanan radyasyon yardımı ile yeni çekirdeksiz çeşit veya çeşitler elde edilmeye çalışılacaktır. Çalışma sonucunda elde edilecek verim ve kalite yönünden üstünlük gösteren çeşit veya çeşitler bağcılarımıza alternatif oluşturabilecek iken çalışma sonucunda elde edilen materyaller gelecek ıslah çalışmalarında kullanılabilecektir. Tekirdağ’da 2013 yılında gerçekleştirilen “Vizyon 2023 Bağcılık Çalıştayı” nda alınan kararlara göre ‘ıslah programları ile yeni çeşitler elde etmeye yönelik çalışmaların gerekliliği’ bu çalışmanın yapılmasına destek niteliğindedir. Projede uygulanan metod “Bağcılık Araştırmaları Ülkesel Projesi” kapsamında 15-1-03 kod nosu ile belirtilen uygulama projesindeki klasik melezleme metodudur. 2019 yılında melezlemeler sonucunda 2173 tohum elde edilmiştir. 2020 yılında tohumların ekimi gerçekleştirilecektir. Ayrıca Hönüsü üzüm çeşidinin kalemleri radyasyon yardımı ile ışınlamaya tabi tutulacaktır.

Anahtar Kelimeler: Sofralık Üzüm, Islah, Melezleme, Çekirdeksizlik,

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/16/A08/P-04/05 Tarsus Beyazı Üzüm Çeşidinde Mutasyon Islahı Yoluyla Tane Proje Başlığı Dökümüne Dayanıklı Yeni Çeşitlerin Elde Edilmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü /MERSİN Projeyi Destekleyen Tarsus Ticaret ve Sanayi Odası Kuruluş Tarsus Ticaret Borsası TAGEM Proje Lideri Mehmet Erdem KİRAZ Proje Yürütücüleri Dr. Güçer KAFA, Güzin TARIM, Mustafa BİRCAN, Haluk İhsan TEKİN Başlama- Bitiş Tarihleri 31.12.2016 -01.01.2020 Projenin Toplam Bütçesi 45.000 TL (15.000 TL TAGEM, 15.000 TL TTSO, 15.000 TL TTB) Proje Özeti İlimizde yaklaşık 30.000 dekarlık bir alanda yılda 45.000 ton üretimi söz konusu olan Tarsus Beyazı çeşidinin ilimizde çok köklü bir geçmişe sahiptir ve yöreye adaptasyon sağlamıştır. Sofralık özellikleri iyi olan, hem iç hem de dış pazarda satılabilecek bir üzüm çeşididir. Ancak tanelenme sorunu ve taşımaya karşı dayanıksızlığından dolayı pazar değerini yitirmektedir. Bu sorun aşıldığı takdirde pazar payının artabileceği ihracat kabiliyetinin yükselebileceği ve böylelikle hem üreticisine hem yöreye hem de bağcılık sektörüne daha fazla kazanç getireceği düşünülmektedir. Mutasyon ıslahı uygulamaları ile tane dökümüne dayanıklı üzüm çeşitlerinin elde edilebildiği farklı kaynaklar tarafından bildirilmektedir. Bu projede Tarsus Beyazı üzüm çeşidinde tane dökümüne dayanıklı bireyler elde etmek amacıyla Gamma ışını etkili doz belirleme çalışması ve belirlenen etkili dozda Gamma ışını uygulaması yapılmıştır. Işınlama sonrasında ortaya çıkan bireyler M1V3 aşamasında araziye aktarılarak öncelikli olarak tane kopma direnci yönünden değerlendirilecektir. Ancak dikkat çeken başka bir kriter (çekirdeksizdik, erkencilik, renk, irilik vb.) tespit edilirse bu hususta değerlendirmeye alınacaktır. 2019 yılı itibariyle ilk salkımlar elde edilmiş olup, Tane Saptan Kopma Direncinin yanı sıra fenolojik gözlemler ile pomolojik ve kimyasal analizler gerçekleştirilmiştir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/13/A08/P04/01 Proje Adı Göller Bölgesi Koşullarında Red Globe Üzüm Çeşidi için Uygun Terbiye Sisteminin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Meyvecilik Araştırma Enstitüsü / Eğirdir-ISPARTA Kuruluş Projeyi Destekleyen Bağcılık Araştırma Enstitüsü / MANİSA Kuruluş Proje Lideri Dr. Seçkin GARGIN Proje Yürütücüleri Süleyman AKOL, Alamettin BAYAV, Kemal YILMAZ, Akay ÜNAL Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2013 - 31.12.2017+3 yıl uzatıldı Projenin Toplam 2013: 10.100 TL. 2014: 17.000 TL. 2015: 6.000 TL. Bütçesi 2016: 5.000 TL. 2017: 3.800 TL 2013 yılında başlayan proje ile,” Red Globe” üzüm çeşidi için Göller Bölgesi ekolojik koşullarında farklı terbiye şekillerinin verim, gelişme ve ürün kalitesi etkilerini, renklenme ve hastalıklara dayanım durumlarını incelenmektedir. Bu çalışma ile; uygulamalar arasında farklılıklar ortaya konulacak, üç farklı terbiye sisteminde yetiştirilen Red Globe üzüm çeşidi için uygun terbiye sistemlerinin belirlenip, bilgilerin paydaşlara ulaştırılması amaçlanmıştır. Deneme bağı tesadüf parselleri deneme desenine göre 5 tekerrürlü olarak her tekerrürde 5 bitki olacak şekilde 41B anacı üzerine aşılı “Red Globe” çeşidi ile kurulmuştur. Uygulanan terbiye şekilleri ve destek sistemleri; Çift kollu pergola, Rasyonel Pergola (Çardak) ve 4 telli V sistemidir. Tüm sistemlerde sıra arası ve sıra üzeri mesafeler 3x2 m. dir. Çalışmada fenolojik gözlemler, kalite analizleri, verim, vejetatif gelişmenin takibi, budama artığı ağırlığı, meyve kabuk rengi ölçümleri, degüstasyon puanlaması, hastalık ve zararlıların terbiye sistemlerine göre yoğunluğu, güneş yanıklığı oranları ve iklim verileri 2015, 2016, 2017, 2018 ve 2019 yıllarında alınmıştır. Proje sonucunda uygun terbiye sistemi belirlenmiş olacak ve seneye sonuç raporu sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler Bağ, Terbiye sistemleri, Red Globe, Eğirdir (Isparta)

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/14/A08/P04/06 Malatya Koşullarında Yerel Bazı Üzüm Çeşitlerine Uygun Asma Proje Başlığı Anaçlarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Kayısı Araştırma Enstitüsü / MALATYA Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Oktay Turgay ALTUN Hasan KOÇ, Nihat ÖZKAN, Sinan ÇOLAK, Yılmaz UĞUR, Proje Yürütücüleri Sibel KILIÇARSLAN, Mustafa Sacit İNAN, Dr. Öğretim Üyesi Hayri SAĞLAM, Doç.Dr. Adem YAĞCI Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2014 - 31.01.2018+3 yıl uzatıldı Projenin Toplam Bütçesi 40.000 TL Proje Özeti: Ülkemiz koşullarında özellikle bağ kanserinden dolayı bazı alanlarda yetiştiricilik oldukça sınırlanmış ve yöremizde bağ alanları azalmış, verimlilik düşmüştür. Bölgenin flokserayla bulaşık olması nedeniyle yöreye çeşitli asma anaçları getirilerek rastgele kullanılmaya başlanmıştır. Bağlar verime yattıktan sonra çoğunluğu yanlış anaç kullanımına bağlı problemler ortaya çıkmakta ve geri dönüşü olmayan hatalar yapılabilmektedir. Bu yüzden bölgemizde bağcılığın korunması ve geliştirilmesi için yerel üzüm çeşitlerimize uygun anaçların belirlenmesi gerekmektedir. Bu çalışma ile Malatya ve çevre illerde yoğun yetiştiriciliği yapılan ve ekonomik öneme sahip Köhnü, Banazı Karası ve Kureyş üzüm çeşitleri 41 B, 110 R, 140 Ruggeri, 1103 Paulsen ve 5BB asma anaçları ile aşılanarak, anaç-çeşit kombinasyonlarının gelişme ve kalite öğelerinin belirlenmesi ve yeni tesis edilecek bağlarda kaliteli ve yüksek verimli üzüm yetiştiriciliğinin sağlanması hedeflenmiştir. Proje 3 aşamadan oluşmaktadır; 1. Fidan elde etme, 2. Bağ tesisi, 3. Gelişme ve kalite parametrelerinin belirlenmesi.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P6/04 Farklı Örtüleme Tekniği Uygulanarak Taç İçi Mikroklima Proje Başlığı Düzenlemesinin Kurutmalık Çekirdeksiz Üzüm Çeşidinde (Vitis vinifera L. cv. Sultan 7) Salkım Ucu Kuruması ve Tane Pörsümesi Üzerine Etkisi Projeyi Yürüten Kuruluş Bağcılık Araştırma Enstitüsü / MANİSA Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Turcan TEKER Akay ÜNAL, Dr. Oğuzhan SOLTEKİN, Özen MERKEN, Proje Yürütücüleri Dr. Nurdan Güngör SAVAŞ, Ahmet CANDEMİR, Ebru Toprak ÖZCAN, Esra ALBAZ. Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2019 – 31.12.2020 Projenin Toplam Bütçesi: 2019: 50.000 TL 2020: 25.000 TL Toplam:75.000 TL Proje Özeti

Araştırma Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü’ne ait merkez araştırma parsellerinde 01.01.2019 tarihi itibariyle başlatılmıştır. Materyal olarak, 1103 Paulsen asma anacı üzerine aşılanmış cv. Sultan 7 (Vitis vinifera L.) üzüm çeşidi kullanılmakta olup, 3 farklı araştırma konusu çalışılmaktadır. Çalışmada yeniden tasarlanmış örtü destek sistemi üzerinde, gölgeleme net (%35) ve şeffaf polietilen örtü malzemeleri kullanılmaktadır. Araştırma ile farklı asma taç içi sıcaklık ve nem (UK: üstü açık, UG: %35’lik gölgeleme örtüsü, US: %35’lik gölgeleme net + şeffaf polietilen örtüleri) ortamları oluşturulmaya çalışılmaktadır. Elde edilecek mikro klimatik farklılıklarının asmaların gelişimi, fizyolojisine ve tanelerde meydana gelen pörsümelere olan etkisi belirlenmeye çalışılmaktadır.UK uygulaması dışında UG uygulaması koruk dönemi, US uygulaması ben düşme döneminden itibaren uygulanmaya başlanmıştır. Araştırmada verim, kalite, olgunluk kriteri ölçümlerinin yapılmasının yanında asmaların gelişimi ve fizyolojisi vejetasyon dönemi (Haziran-Ağustos) boyunca takip edilmektedir. Araştırmanın birinci yıl bulguları değerlendirildiğinde; asma başına verim değerleri (kg/asma) diğer uygulamalara göre, US uygulamasında daha yüksek elde edilmiştir. Pörsüyen taneli salkım ve salkım üzerinde elde edilen pörsüyen tanelerin en yoğun UK, en az UG uygulamasından, güneş yanıklığından etkilenen salkım sayısının en fazla UK uygulamasından elde edildiği tespit edilmiştir. En düşük gün ortası yaprak su potansiyeli değerlerinin UK ve US uygulamalarında oluştuğu saptanmıştır. Taç üzeri ve taç içi sıcaklık ve nem değerleri incelendiğinde, araştırmada tasarlanan örtü destek materyalinin taç üzerinde yeterli hava sirkülasyonuna olanak verdiği anlaşılmıştır. PAR (j/m2) değerlerinin kullanılan örtü materyaline göre etkilendiği tespit edilmiş, en düşük PAR değerleri US (gölgeleme + polietilen örtü ) uygulamasında elde edilmiştir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P6/06 Proje Başlığı Trakya Yöresi Yerel Şaraplık Üzüm Çeşitlerinde Kuraklık Toleransının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü/TEKİRDAĞ Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Serkan CANDAR Bekir AÇIKBAŞ, Dr. Gamze UYSAL SEÇKİN, Proje Yürütücüleri Ahmet Semih YAŞASIN, Tezcan ALÇO, Dr. Zafer COŞKUN, Dr. Mehmet GÜLCÜ, Prof. Dr. Elman BAHAR Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2019 – 31.12.2020 Projenin Toplam Bütçesi 2019: 100.000 2020: 25.000 Toplam: 125.000 TL Proje Özeti Projenin amacı, Trakya Bölgesi’nde geleneksel olarak yetiştirilen 6 adet yerel şaraplık üzüm çeşidinin (Papazkarası-289, Adakarası-153, Karasakız-160, Karalahana, Yapıncak-175, Vasilaki) yarı kontrollü şartlar altındaki bazı karakteristik özelliklerinde fizyolojik sınırların belirlenmesi, bu çeşitlerin kısıtlı sulama, kuraklık ve belirli mikroklima şartlarındaki tepkilerinin fizyolojik karakterler bakımından, kontrol çeşitleri (Cabernet Sauvignon ve Sauvignon Blanc) ile karşılaştırılmasıdır. Proje sonunda kuraklık ve iklim faktörleri karşısında genetik potansiyeli tam olarak bilinmeyen çeşitlerin daha iyi tanınması, toprak-bitki ve atmosfer ilişkileri irdelenerek ülke ve bölge gen kaynaklarının zenginliğinden daha etkin şekilde faydalanılmasına yardımcı olunması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler: Trakya, asma genetik kaynakları, abiyotik çevre, yaprak gaz değişim ölçümü, Vitis vinifera L.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : BahçeBitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P6/03 Beyra, Efem ve Spil Karası Sofralık Üzüm Çeşitlerinde Farklı Proje Başlığı Terbiye Sistemleri ile PRD (Kısmi Kök Kuruluğu) Tekniğinin Omcanın Fizyolojik Faaliyetleri, Verimi ve Ürün Kalitesi Üzerine Etkileri Projeyi Yürüten Kuruluş Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü/MANİSA Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. R. Oğuzhan SOLTEKİN Dr. Selçuk KARABAT,Dr. Turcan TEKER,Akay ÜNAL,Yüksel Proje Yürütücüleri SAVAŞ, Dr. Ali GÜLER,Ebru TOPRAK ÖZCAN, Dr. Nurdan GÜNGÖR SAVAŞ, Esra ALBAZ Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2019 – 31.12.2023 2019: 40 000 2020: 30 000 2021: 25 000 Projenin Toplam Bütçesi: 2022: 25 000 2023: 25 000 TOPLAM: 145.000TL Proje Özeti

Bu çalışmada, Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü tarafından tescil ettirilen Beyra, Efem ve Spil Karası (VitisviniferaL.) sofralık üzüm çeşitlerinde kısmi kök kuruluğu (PRD) tekniği ile farklı terbiye sistemlerinin omcanın fizyolojik faaliyetleri, verimi ve ürün kalitesi üzerine etkilerini incelemek amaçlanmıştır.Uygulama takvimine göre projenin ilk üç yılında bağ tesisi gerçekleştirilecek olup geri kalan son iki yılında ise uygulamalara başlayarak veri alımına geçilecektir. Araştırmada iki farklı faktör yer almaktadır. Birincisi sulama faktörü olup Tam Sulama ve PRD (%50 sulama) olmak üzere 2 farklı uygulama bulunmaktadır. İkinci faktör ise terbiye sistemleri olup Çardak sistemi ve “Y” sistemi olmak üzere 2 farklı uygulamadan oluşmaktadır. 2019 yılında projenin ilk yılı tamamlanmıştır. Proje bağında yapılan toprak analiz sonuçlarına göre en uygun asma anacının 1103P olduğu tespit edilmiştir. Buna göre projede yer alan çeşitlerin aşılı fidan üretimi gerçekleştirilmiş olup proje arazisine dikimi sağlanmıştır. Ayrıca toprak altı sulama sisteminin montajı, destek sistemlerinin kurulumu ve terbiye sistemlerinin oluşturulmasına yönelik çalışmalar 2019 yılı içerisinde tamamlanmıştır. Projenin uygulama planı takvim doğrultusunda devam etmekte olup son iki yılında uygulamalar gerçekleştirilerek veri alımı yapılacaktır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/13/A08/P04/07 Türkiye Sofralık Üzüm Yetiştiriciliğine Yeni Çeşitlerin Proje Başlığı Kazandırılması, Üzüm Üretiminde Verim ve Kalitenin Geliştirilmesi (Entegre Proje) Bağcılık Araştırma Enstitüsü / TEKİRDAĞ Projeyi Yürüten Kuruluş Bağcılık Araştırma Enstitüsü / MANİSA Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü / MERSİN Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Ahmet Semih YAŞASIN Ahmet Semih YAŞASIN (Alt Proje Lideri- TBAE) Proje Yürütücüleri Mahmut AŞIK (Alt Proje Lideri-MBAE) Mehmet Erdem KİRAZ (Alt Proje Lideri-ABKAE) Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2013- 31.12.2017 +4 yıl uzatıldı 2013: 45.000 TL 2014: 35.000 TL 2015: 32.000 TL Projenin Toplam Bütçesi 2016: 30.000 TL 2017: 35.000 TL Proje Özeti Proje, Tekirdağ, Manisa ve Mersin İllerinde çardak terbiye sisteminde 3 farklı lokasyonda belirlenen çeşitlerde verim, kalite ve gelişme performanslarının belirlenmesi ve özel uygulamalarla üzüm kalitesinin yükseltilmesi amaçlanmakta olup Entegre Proje olarak yürütülmek suretiyle 2013 yılında başlamıştır. Çalışmada Tekirdağ Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü melezleme ıslahı çalışmaları ile geliştirilen ve 1990-2011 yıllarında iki ayrı dönemde tescil edilmiş 8 çeşit, Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü melezleme ıslahı çalışmaları ile geliştirilmiş, 2 tanesi 2012 yılında olmak üzere tescil edilmiş 3 çeşit ve tescile aday 2 çeşit ile Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü'nce 2012 yılında tescil edilmiş 3 çeşitten oluşan toplam 16 yeni çeşit kullanılmaktadır. Bu çeşitlerin yanısıra üzüm üreticilerince yetiştiriciliği gittikçe artan 2 standart sofralık üzüm çeşidi ile birlikte toplamda 18 sofralık üzüm çeşidinin yer aldığı deneme bağları tesis edilmiştir. 2019 yılında tüm lokasyonlardaki eksik fidanların tamamlanmasına çalışılmış; kültürel işlemler yapılmıştır. Alata ve Manisa lokasyonlarında ön veriler alınmıştır. Tekirdağ lokasyonunda ise tüm parametrelerden veriler alınmıştır.

Anahtar Kelimeler: : Sofralık Üzüm Yetiştiriciliği, Çardak Terbiye Sistemi, Yeni Üzüm Çeşitleri, Verim ve Kalite

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/B/18/A1/P6/01 Proje Başlığı Topraksız Tarımda Sofralık Üzüm Yetiştiriciliğinde Farklı Üretim Modellerinin Etkileri Projeyi Yürüten Kuruluş Bağcılık Araştırma Enstitüsü /MANİSA Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Ebru TOPRAK ÖZCAN Turcan TEKER, R. Oğuzhan SOLTEKİN, Dr. Selçuk KARABAT, Dr. Nurdan GÜNGÖR SAVAŞ,Dr. Ali GÜLER, Özen MERKEN, Proje Yürütücüleri Metin KESGİN, Akay ÜNAL, Dr. Funda KIDOĞLU, Zübeyde ALBAYRAM DOĞAN, Prof. Dr. Ayşe GÜL Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2018-31.12.2022 2018: 100.000 TL 2019: 20.000 TL 2020: 20.000 TL Projenin Toplam Bütçesi 2021: 20.000 TL 2022: 15.000 TL Toplam:175.000 TL Proje Özeti Bu çalışmada, Ülkemiz ve özellikle de bölgemiz için oldukça önemli bir ürün olan üzümün sağlıklı ve kaliteli bir şekilde üretilmesinde topraksız tarım yöntemlerini kullanarak, erkenci sofralık üç üzüm çeşidinin farklı yetiştiricilik modellerinde gelişim performansları izlenerek verim ve kalite üzerine etkilerini ortaya koymak amaçlanmıştır. Projede; -“Tek ürün yetiştiriciliği: I. Döngü (Ocak-Haziran)” ve -“Çift ürün yetiştiriciliği: I. Döngü (Ocak-Haziran) + II. Döngü (Haziran-Kasım)”olmak üzere iki farklı yetiştiricilik modeli uygulanmaktadır: Çalışma,topraksız tarımda substrat kültürü şekillerinden biri olan “saksı kültürü ”nde açık sistemde gerçekleştirilmektedir. Bitkisel materyal; Trakya İlkeren, Victoria ve Spil Karası üzüm çeşitleri ile substrat olarak perlit (%70) + Hindistan cevizi torfu (%30) karışımı harç kullanılmaktadır. Besin çözeltisi olarak da topraksız tarım çalışmalarında tercih edilen standart Hoagland çözeltisi uygulanmaktadır. Projenin ikinci yılı ve aynı zamanda ilk verim yılı olan 2019 yılı faaliyet döneminde; her iki yetiştiricilik modeli içinde dönemine uygun olarak gerekli bakım ve kültürel işlemler yapılarak, fenolojik dönemler, göz verimliliği, fizyolojik ölçümler ve asma gelişimine yönelik parametreler incelenmiştir. Olgunluk döneminde verim ve kalite parametreleri belirlenerek, biyoaktif bileşenler ve mineral madde analizleri gerçekleştirilmiştir. İlk verim yılı olan bu dönemde, birinci hasatlar Haziran ayı içerisinde yapılırken, aynı asmalardan ikinci hasatlar Kasım ayı içerisinde yapılmıştır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P6/01 Karaerik (Vitis vinifera L.) Üzüm Çeşidinde Yaprak Alma Proje Başlığı Uygulamasının Gelişme, Verim ve Ürün Kalitesi Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü/ERZİNCAN Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Tevhit GEÇİM Dr. Özkan KAYA, Birol KARADOĞAN, NalanNazan KALKAN, Proje Yürütücüleri İsmail ESMEK, Selahattin ALBAYRAK ve Serkan CANDAR Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2019 – 31.12.2022 2019:13.100 2020:13.775 2021:15.450 2022:7.225 Projenin Toplam Bütçesi Toplam:49.550 TL Proje Özeti Asmalarda ürün kontrolü genel olarak dengeli bir kış budaması ve ürün seyreltmeleri ile sağlanmaktadır. Ancak, dengeli kış budaması ve ürün seyreltmeleri kuvvetli gelişen ve yüksek verime sahip asmalarda ürün kontrolü için yeterli değildir. Diğer taraftan ürün seyreltmeleri yoğun bir işgücü ve zaman gerektirir. Ürün seyretmeleri, yeterli etkiye sahip olmaması yanında mekanizasyon eksikliğinden dolayı da yetiştiriciler için ekonomik olarak yapılabilir uygulamalar değildir. Yüksek verimli, kuvvetli gelişen ve sık salkım oluşturan çeşitlerde ürün yükünü kontrol etmek için yaprak alma uygulamalarına son yıllarda önemli derecede ilgi vardır. Yaprak alma işlemi iyi bir havalanma sağlayarak hastalık ve zararlılardan kaynaklanan ürün kayıplarını azaltmada ve salkım sıklığını azaltarak, kaliteyi artırmada da ümit verici olarak görülmektedir. Bu nedenle bu projenin temel amacı; Karaerik üzüm çeşidinin olumsuz iklim şartlarından etkilenmesini en aza indirebilmek için yaprak alma uygulamaları ile dengeli ürün yükü sağlanarak yıllık sürgünlerde daha fazla karbonhidrat birikimi oluşturmaktır. Böylece daha iyi bir sürgün pişkinleşmesi ile hem soğuğa dayanıklılık artırılmaya çalışılacak hem de omcalar üzerindeki ürünün zamanında olgunlaştırılması sağlanarak kalite kayıplarının önüne geçilebilecektir. Son yıllarda sık salkım oluşturan çeşitlerde tane seyreltmeleri için yaygın olarak kullanılan yaprak alma uygulamaları, Karaerik üzüm çeşidin de yapılarak salkımlarda kalite standartları artırılabilecektir. Bu amaçla bu çalışmada; “Karaerik Üzüm Çeşidinde Klon Seleksiyonu” sonucu ön plana çıkan 23 noluKaraerik üzüm klonunun 3 farklı fenolojik döneminde (çiçeklenme öncesi, çiçeklenme dönemi ve tane tutum dönemi) yaprak alma uygulamaları yapılarak, ürünyükükontrolü, verim, kalitevekışgözlerinin don toleransıüzerineolanetkisiartırılmayaçalışılacaktır. Yapılacak uygulamalar sonucunda Karaerik üzüm çeşidine ait verim, salkım sayısı, salkım ağırlığı, salkımdaki tane sayısı, tane ağırlığı, gözlerin sürme oranı, uyanma oranı, suda çözünebilir kuru madde miktarı, titre edilebilir asit miktarı, olgunluk indisi, çözünebilir karbonhidrat miktarı, çubuk ağırlığı, tane renk ve irilik homojenliği, salkım sıklığı, primer tomurcuk nekrozu (sonbahardaki göz canlılığı) ve kış gözlerinin dona toleransları belirlenecektir. Araştırma 2019-2022 yılları arasında tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak enstitü arazisinde yürütülecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/12/A08/P08/02 Organik Sofralık Üzüm Yetiştiriciliği Alt Proje: Organik Sofralık Üzüm Yetiştiriciliğinde Koruyucu Toprak Proje Başlığı İşleme Yöntemleri ve Yabancı Ot Kontrolünde Yeni Yaklaşımların Verim ve Kaliteye Etkisi Projeyi Yürüten Kuruluş Bağcılık Araştırma Enstitüsü / MANİSA BÜGEM Ege Üniversitesi Projeyi Destekleyen (Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü; Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Kuruluş Bölümü; Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri Bölümü) Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi (Ortaca Meslek Yüksek Okulu Bitki ve Hayvansal Üretim Bölümü) Proje Lideri Dr. Fadime ATEŞ Prof. Dr. Nur OKUR, Prof. Dr. Engin ÇAKIR, Prof. Dr. Harun YALÇIN, Prof. Dr. M. Eşref İRGET, Dr. Öğretim Üyesi Nedim ÇETİNKAYA, Proje Yürütücüleri Dr. Öğretim Üyesi Koray KAÇAN, Doç. Dr. Hüsnü KAYIKÇIOĞLU, Dr. Mahmut TEPECİK, Özen MERKEN, Dr. Hülya UYSAL, Dr. Selçuk KARABAT, M. Sacit İNAN, Akay ÜNAL,Dr. Fulya KUŞTUTAN Başlama- Bitiş Tarihleri 2012-2021 167.200 TL.(2012- ; 2013: 17.600 TL.; 2014: 17.700 TL.; 2015: Projenin Toplam Bütçesi 17.700 TL.; 2016: 17.700 TL; 2017: 20.000 TL ; 2018: 19.200 TL; 2019: 19.100 TL; 2020: 19.100 TL; 2021: 19.100 TL) Proje Özeti Bu projede farklı toprak işleme yöntemleri ve allelopati’ den faydalanılmak suretiyle organik bağcılıkta yabancı otlarla mücadele etkinliğinin sağlanma olanaklarının araştırılması hedeflenmiştir. Ayrıca Organik sofralık üzüm yetiştiriciliğinde yaprak alma, saklım seyreltme gibi kültürel uygulamalardan yararlanılmak suretiyle kalitenin arttırılması da amaçlanmaktadır. Yabancı ot popülasyonu tespit etmek amacıyla iki dönemde gözlemler yapılmıştır. Sinapisarvensis, Papaverrhoeas, Amaranthusalbus, Portulacaoleracea, Tribulusterrestris ve Raphanusraphanistrum dominant türler olarak saptanmıştır. Toprak işleme uygulamaları kendi aralarında karşılaştırıldığı zaman en yüksek toprak dehidrogenaz, üreaz, ß-glukozidaz, toprak solumunu toprak işlemesiz uygulamaında; toprak işleme allelopatikinteraksiyon kendi aralarında karşılaştırıldığı zaman en yüksek toprak alkali fosfataz, üreaz, ß-glukozidaz, toprak solumunu toprak işlemesiz x antepturpuda; allelopatik uygulamaları kendi aralarında karşılaştırıldığı toprak alkali fosfataz, toprak dehidrogenaz , üreaz, ß-glukozidaz,, toprak solumunu turpu uygulamasından elde edilmiştir. İşba (%), OM (%) ve Mn (ppm) ve parametrelerinde çizel ile toprak işlemesinde; CaCO3 (%), N (%) ve Fe (ppm) parametrelerinde diskaro ile toprak işlemesinde; P (ppm), K (ppm), Mg (ppm), Zn (ppm) ve Cu (ppm) parametrelerinde pulluk+diskaro (konvansiyonel) ile toprak işlemesinde en yüksek değerler tespit edilmiştir. Verim ve kalite ile ilgili parametrelerde çizelve pulluk+diskaroile toprak işlemelerinde en yüksek değerler saptanmıştır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/16/A08/P04/01 Proje Başlığı Bazı Sofralık Üzüm Çeşitlerinin Yalova Koşullarında Performanslarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü/YALOVA Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Gülhan GÜLBASAR KANDİLLİ Dr. Arif ATAK ,Dr. Kemal Abdurrahim KAHRAMAN, Proje Yürütücüleri Dr. Yılmaz BOZ ,Yeşim DOYĞACI,Dr. Zühtü POLAT, Dr. Barış ALBAYRAK,Dr. Arzu GÜNDÜZ ,Özlem BOZTEPE Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2016-31/12/2020 Projenin Toplam Bütçesi 2016:30.000 TL 2017: 10.000 TL 2018: 10.000 TL 2019: 15.000 TL 2020: 15.000 TL Toplam:80.000 TL Proje Özeti Bağcılık Türkiye ekonomisinde oldukça önemli bir yere sahip olan tarımsal bir faaliyettir. Geniş alanlarda yetiştiriciliği yapılan üzümün iç tüketim ve ihracatta önemli bir yeri bulunmaktadır. Daha kaliteli ve verimli ürün elde etmek için bağ hastalık ve zararlılarına karşı dayanıklı çeşitlerin üretilmesi büyük önem arz etmektedir. Ülkemizin hemen hemen her bölgesinde bağcılık yapılabilmesine karşın, bir çok bitki hastalık ve zararlılarının varlığı, üretimi ve özellikle öne çıkan çeşitlerin üretimde kullanılması seçeneğini kısıtlamaktadır. Özellikle fungal hastalıklar nemli bölgelerde ciddi oranda üretimi sınırlamaktadır. Fungal hastalıklar içerisinde en çok etkili olanlar ise külleme ve mildiyödür. Fungal hastalıklara karşı yapılan yoğun ilaçlama kalıntı riskini arttırmakta ve insan sağlığı için önemli bir tehdit oluşturmaktadır. Bu nedenle üzüm üretiminde ekolojiyle uyumlu ve hastalıklara dayanıklı- tolerant ürün seçimi giderek önemli hale gelmiştir. Külleme ve mildiyö yönünden dayanıklı/tolerant olduğu farklı çalışmalarla belirlenen ve gözlemlenen 11 üzüm çeşidinin Yalova ekolojisinde; gelişimi, hastalıklara dayanıklılık/tolerant düzeyleri, meyve özellikleri, verim ve kalite değerleri ölçülerek performansları belirlenecektir. Bu ekolojide özellikle az sayıda ilaçlama ile ön plana çıkacak çeşit veya tipler belirlenecektir. Üretim sezonu boyunca maksimum 4 ilaçlama ve 5 kültürel uygulama yapılarak çeşitlerin ve farklı ekolojilerin hastalığa dayanıklılık ve kalite parametreleri açısından kıyaslamaları yapılacaktır. Her ekolojinin iklim verileri alınacak ve bu değerlerin hastalık gelişimini ne ölçüde etkilediği de ortaya konulmaya çalışılacaktır. Çalışmanın sonucunda ortaya çıkan verilere göre araştırmada kullanılan çeşitlerden her bir yöre için verim ve kalite değerleri açısından öne çıkan çeşitler belirlenecektir.

GELİŞME RAPORU AFA ADI :Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI: Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/17/A08/P04/07 Yeni Islah Edilen Bazı Sofralık Üzüm Çeşitlerinin Soğukta Proje Başlığı Muhafazaya Uygunluklarının Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Bağcılık Araştırma Enstitüsü / TEKİRDAĞ Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Ali İzzet TORÇUK Gamze UYSAL SEÇKİN, Dr.Cengiz ÖZER, Damla ZOBAR, Proje Yürütücüleri Dr.Öğretim Üyesi Erdinç BAL Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2017-31.12.2019+1 yıl uzatıldı Projenin Toplam Bütçesi 2017: 15.000 2018: 10.000 2019: 10.000 Toplam:45.000 TL Proje Özeti Islah çalışmalarıyla geliştirilmiş yeni sofralık üzüm çeşitlerinin muhafaza süreleri ve bu süreçte kalite değişimleri üzerine çalışmalara ihtiyaç vardır. Bu proje ile Tekirdağ Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünce melezleme ıslahı yöntemiyle elde edilerek tescili gerçekleştirilen, Güz Gülü, Emirali, Tekirdağ Sultanı ve Bozbey üzüm çeşitlerinin soğukta muhafaza kabiliyetlerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. 2019 yılı çalışmaları kapsamında, hasat olgunluğuna gelen üzüm çeşitleri her tekerrürde 3-5 kg olacak şekilde; Modifiye Atmosfer Poşet (MAP) + Kükürt pedi ve Polietilen (PE) torba + Kükürt pedi ile ambalajlanarak 90 gün süre ile 0 - 1°C sıcaklık ve % 85-90 nisbi nem içeren soğuk hava deposunda muhafaza edilmiştir. Depolama süresince 15 günlük aralıklarla ve 3 gün 20 °C ve % 70 nem ortamında raf ömrü uygulamasına tabi tutularak, üzümlerde farklı fiziksel ve biyokimyasal bileşiklerin değişimleri takip edilmektedir. Hasat tarihleri; Tekirdağ Sultanı 19.08.2018, Bozbey 29.08.2019, Müşküle 10.09.2019, Güz Gülü 13.09.2019 ve Emirali 25.09.2019 olarak gerçekleşmiştir. Tüm çeşitlerde 90. güne kadar fiziksel ve biyokimyasal analiz yapılabilecek şekilde muhafaza edilebilmiştir. Hali hazırda maya- küf sayımıanalizleri devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler: Üzüm, muhafaza, kalite, MAP

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/B/19/A1/P6/07 Bazı Sofralık Üzüm Çeşitlerini Yalova Koşullarında Açıkta ve Örtü Proje Başlığı Altında Bekletmenin Ürün Kalitesi ve Hasat Zamanına Etkilerinin Belirlenmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü /YALOVA Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Lideri Abdulbaki ŞEN Dr. Arif ATAK, Dr. Kemal A. KAHRAMAN, Proje Yürütücüleri Dr. Filiz PEZİKOĞLU, Dr. Yılmaz BOZ, Dr. Arzu GÜNDÜZ, Onur ERGÖNÜL Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2019 - 31/12/2023 2019: 10.000 2020: 15.000 2021: 30.000 Projenin Toplam Bütçesi 2022: 25.000 2023: 20.000 Toplam: 100.000 TL Proje Özeti: Çalışmada Araştırma Enstitüleri tarafından yeni geliştirilen geçci özelliğe sahip Atak 77, Pembe 77, Özer Beyazı; standart çeşitlerden piyasada yüksek talep gören Red Globe ve geleneksel olarak yetiştiriciliği devam eden Müşküle üzüm çeşitleri kullanılacaktır. Tüm çeşitlerde iklimin olumsuz etkilerini azaltmak ve salkımları omca üzerinde daha fazla bekletmek amacıyla agril örtü ve polipropilen kanaviçe örtü ile uygulama parsellerinin üzeri örtülecek olup; çeşitlerin maksimum bekletme süreleri tespit edilecek ve açıkta bekletilenler ile karşılaştırılacaktır. Ayrıca değişik zamanlarda alınacak örneklerde yapılacak ölçüm ve analizler ile omca üzerinde muhafaza edilen üzümlerin kalite değişimleri belirlenecektir. 2019 Mayıs ayında proje parselinde mevcut bulunan anaçlar (1103 P) üzerine belirtilen çeşitlerden önceki yıldan tutmayan aşıların eksikleri yongalı göz aşısı yapılarak giderilmiştir. Bu tarihten sonra sulama, gübreleme, yabancı ot, hastalık ve zararlı mücadelesi, herek verme, koltuk alma gibi standart bakım işlemleri uygulanmıştır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/A/19/A1/P6/09 Kivi Meyvelerinde Depolama Kayıplarına Karşı Farklı Uygulamaların Proje Başlığı: Meyve Kalitesine Etkilerinin Belirlenmesi (Doktora Projesi) Projeyi Yürüten Kuruluş Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü/BURSA Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Burcu Kadıoğlu Proje Yürütücüleri Zühtü Polat-Gülnur F. Biricik Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/2019-31/12/2020 Projenin Toplam Bütçesi 2019: 24.600TL 2020:14.650TL Toplam:39.250 TL Proje Ozeti Kivi kültürünün son yillarda çok hızlı gelişme göstermesi, meyvenin yet iştirme, pazarlama ve muhafaza koşullarının avantajı yanında meyvenin kapsadığı vitamin ve dolayısıyla besleme özelliginin yüksek oluşu ile yakından ilgilidir. Kivi meyvesi antioksidan aktivitesi, yüksek C vitamini , mineral içerigi, diyet lifi ozellikleri ile de fonksiyonel bir gıda tanımına uymaktadır. Tüketici tercihleri ve meyvelerin pazar yelpazesi incelendiginde kivinin mevsimlik bir meyve olmayıp yıl boyunca satışa sunulan bir meyve türü olduğu görülmektedir. Bu yüzden depolama koşulları ve süresi çok önemlidir . Bu nedenle pazara tüketici tercihlerine uygun, albenisi yüksek ürün sunabilmek için hasat ve yeme olumu ile depolama konularında araştırmalar yapılması gerekmektedir. Kivilerin başarılı bir şekilde soğukta muhafaza edilebilmeleri, sıcaklık ve oransal nem gibi muhafaza stresi ile ürün kalitesine etkili dışsal faktörlerin yanında ortamın atmosfer bileşimine de baglıdır. Bu çalışma ile kivi meyvelerinin uzun sure sağlıklı olarak, en az kayıpla depolanması için gerekli verilerin saglanması projenin gerekçesini oluşturmaktadır. Bu amaçla Bursa ve Yalova illerinde soğuk hava depoları ziyaret edilerek kivi meyvelerinde sorun olan kayıpları tespit edilecek, kivi meyvesinde hasat sonrası onemli kayıplara neden olan Botrytis cinerea patojenin yaygınlık oranları belirlenecek; bu çalışmaların ardından sırası ile hasat öncesi ve hasat sonrası uygulamalarının kivi meyvelerinde çürüklük gelişimi ve meyve ka litesi üzerine etkileri saptanacaktır.

GELİŞME RAPORU AFA ADI : Bahçe Bitkileri PROGRAM ADI : Bağcılık

Proje No TAGEM/BBAD/16/A08/P08/01 Örtücü Bitki ve Malç Kullanımının Organik Kivi Üretiminde Verim, Proje Başlığı Kalite ve Yabancı Ot Gelişimi Üzerine Etkisi Projeyi Yürüten Kuruluş Fındık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü/GİRESUN Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Damla ÇİL Özlem BOZTEPE, Tuğba ER, Ebru GÜMÜŞ, Dr. Arzu SEZER, Proje Yürütücüleri Yasemin KANEL, Dr. Kemal Abdurrahim Kahraman, Gülşah MISIR BİLEN, Doç.Dr. Onur KOLÖREN Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2016-31.12.2020 2016: 32.500 2017: 7.700 2018: 7.700 2019: 7.700 2020: 3.200 Projenin Toplam Bütçesi Toplam:58.800 TL Proje Özeti Bu çalışmada, organik kivi yetiştiriciliğinde başta verim ve kalitenin arttırılması olmak üzere yabancı ot kontrolünde örtücü bitki ve malç kullanımı ile sürdürülebilir bir tarım tekniğinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Proje, Giresun ili Merkez/Aydınlar mahallesinde üretici bahçesinde yürütülmektedir. Tesadüf blokları deneme desenine göre 4 tekerrürlü olarak yürütülen çalışmada; örtücü bitki (fiğ+çavdar), malç 1 (fındık zurufu + saman), malç 2 (jeotekstil) ve yabancı otların biçilerek toprak yüzeyinde bırakılması şeklinde uygulamalar gerçekleştirilmektedir. 2019 yılı faaliyet döneminde; Kasım ayında hasat edilen kivi numulerindepomolojik analizler ile örtücü bitki ve yabancı otlarla ilgili analizler yapılmıştır. Biçim uygulaması meyve ağırlığı (109 gr), meyve eni (49,62 mm) ve boyu (68,22 mm), yeme olumu SÇKM (%14,63) bakımından en yüksek değerlere sahip olmuştur. Meyve eti sertliğinde hasat-yeme olumu arasındaki en fazla yumuşama % 94,38 ile Kontrol grubundan, en az yumuşama ise % 84,48 ile Zuruf+Saman uygulamasından elde edilmiştir. pH değeri hasat olumunda en yüksek Jeotekstil (3,62) uygulamasından, yeme olumunda ise Zuruf+Saman (3,77) uygulamasından elde edilirken; en yüksek verim 1670 kg/da ile Kontrol grubundan elde edilmiştir. Yabancı otların yaş ve kuru ağırlıklarında dönemlere göre farklılıklar meydana gelmiştir. Örtücü bitki grubunda Haziran ayı haricindeki bütün değerler diğer uygulamalara göre yüksek bulunmuştur.

BİLGİ AMAÇLI SUNULAN PROJELER

DİĞER PROJELER (AB, İl Özel İdaresi vb.)

Proje Başlığı Şanlıurfa Bağcılığının Geliştirilmesi Projesi Projeyi Yürüten GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü /ŞANLIURFA Kuruluş Projeyi Destekleyen GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı Kuruluş Proje Lideri Dr. Aslı POLAT Ziraat Yük. Müh. İsmail RASTGELDİ, Ziraat Müh. Ufuk Proje Yürütücüleri RASTGELDİ, Kimya Müh. M. Şeref ŞELLİ, Prof. Dr. Saadettin GÜRSÖZ Başlama-Bitiş Tarihleri 2015-2019 Projenin Toplam Bütçesi 116.637 TL Proje Özeti

Yapılan çalışmalar sonucu yörede birçok çeşidin yok olduğu ve birçok çeşidin de yok olmaya yüz tuttuğu tespit edilmiştir. Şanlıurfa İlinde yetiştiriciliği yapılan ancak zaman içerisinde yok olmaya yüz tutmuş üzüm çeşitlerinin bir koleksiyon bağ oluşturularak koruma altına alınması projenin başlıca amacını oluşturmaktadır. Bunun yanında üreticilerin ve tüketicilerin kaybolan çeşitleri tekrar geri kazanmak istemesiyle birlikte bu çeşitlerden fidan üretimi yapılmış ve üreticilere dağıtılmıştır, böylelikle yöre bağcılığının geliştirilmesine katkı sağlanmıştır. Ayrıca üreticilere bağ yetiştiriciliği konusunda eğitimler de verilmiştir. Projenin amaçları doğrultusunda kurum bünyesinde asma aşılama ünitesi kurulmuş olup 2016 yılında faaliyetine başlamış ve her yıl farklı görülen çeşitlerden fidanlar üretilerek, kurum bünyesinde oluşturulan asma genetik kaynak parseline aktarılmıştır. Bu kapsamda 33 yerel çeşit/tip ( Pozgollik, Kabarcık, Çat Üzümü (iki veren), Zeyni, Tilgören, Çörtük, Kayısı, Kokulu, Biso, Ekşi Kara, Ağ Banki, Azezi, Bastık Kabarcık, Şire, Gülgülü, Su Üzümü, Top Üzüm, Çilorut, Yediveren (Ariş), Çiloreş, Hividi, Yarmulu, Şeffafi, Kızıl Banki, Elma Üzümü, Heştur, Serpenekıran, Tahannebi, Hasani, Küllahi, Simore, Ağ Hönüsü, Köseni) ve 9 standart çeşit (Sergi Karası, Perlette, Hatun Parmağı, Hönüsü, Cardinal, Trakya İlkeren, Dımışkı, Öküzgözü, Horoz Karası) kurum koleksiyon parseline aktarılmıştır.

DİĞER PROJELER (AB, İl Özel İdaresi vb.)

Proje Başlığı Şanlıurfa’ da Yetiştiriciliği Yapılan Bazı Yerel Üzüm Çeşitlerinin Sanayiye Yönelik Durumlarının Belirlenmesi ve Bu Çeşitlerin Yaygınlaştırılması Projeyi Yürüten GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü /ŞANLIURFA Kuruluş Projeyi Destekleyen GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı Kuruluş Proje Lideri Dr. Aslı POLAT Ziraat Yük. Müh.Tezcan ALÇO, Dr. Serkan CANDAR, Proje Yürütücüleri Gıda Müh. Çağrı ERSEÇ, Dr. Gamze SEÇKİN UYSAL, Prof. Dr. Neşe BİLGİN Başlama-Bitiş Tarihleri 2019-2020 Projenin Toplam Bütçesi 397.303 TL Proje Özeti

Şanlıurfa İlinde; sofralık, kurutmalık, şıra ve şaraplık üzümler mevcuttur. Bu çeşitler arasında şaraplık olarak değerlendirilebilecek çeşitler tespit edilerek bu çeşitlerin şaraplık değerleri ortaya konulacak ve iyi performans gösteren çeşitlerin yaygınlaştırılması sağlanacaktır. Bu amaçla, belirlenen çeşitler hasat edildikten sonra, üzümlerde önce kalite parametrelerine bakılacak daha sonra şaraba işlenerek, şarap kaliteleri incelenecektir. Ayrıca, üzümlerde bulunan doğal şarap mayalarının kalitesine bakılarak, uygun görülen çeşitlerde şarap mayası elde edilecektir. Bununla birlikte 3 ilçede (Siverek, Hilvan ve Bozova) üreticilere bağ yetiştiriciliği konusunda eğitim verilmiştir. Yine bu 3 ilçede proje kapsamında 3’ er da alanda telli terbiye sisteminde demonstrasyon bağ tesis edilmektedir. Bu proje kapsamında Üreticilerin bakış açılarını değiştirmek amacıyla, 3 ilçeden seçilecek 18 üretici Nevşehir, Ürgüp’ de bağ bozumu festivaline katılımı ve bunun yanında Ürgüp’ de bulunan bağ alanları ve tesislerin gezdirilmesi sağlanacaktır.

DİĞER PROJELER (AB, İl Özel İdaresi vb.)

Proje Başlığı Mersin İlinde Yayla Bağcılığının Geliştirilmesi Alt Proje: Bazı Yeni ve Yerel Üzüm Çeşitlerinin Mersin İli Yayla Koşullarında Performanslarını Belirlenmesi Projeyi Yürüten Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü / MERSİN Kuruluş Projeyi Destekleyen Mersin Büyükşehir Belediye Başkanlığı Kuruluş Proje Lideri Mehmet Erdem KİRAZ Proje Yürütücüleri Güzin TARIM, Mehmet Ali KİRACI, Mustafa BİRCAN, Doç. Dr. Önder KAMİLOĞLU Başlama-Bitiş Tarihleri 15.01.2015 – 15.01.2020 Projenin Toplam Bütçesi 45.000 TL Proje Özeti

Bu proje kapsamında son turfanda sofralık üzüm yetiştiriciliği bakımından ülkemiz genelinde önemli bir potansiyele sahip olan Mersin ilimizde yayla bağcılığının yoğun olarak yapıldığı Çamlıyayla ilçesindeki enstitü arazisinde yeni tescil edilen 14 ve yüksek verimli, kaliteli 4 yerel olmak üzere toplam 18 üzüm çeşidinin, anaç kullanılarak, telli terbiye sisteminde, modern yetiştiricilik teknikleri altında performanslarının belirlenmesine çalışılmaktadır. Proje sonucunda  Yeni ıslah edilen çeşitlerin yöremize kazandırılması,  Anaç kullanımının yaygınlaştırılması,  Telli terbiye sistemlerinin yaygınlaştırılması,  Yerel çeşitlere yeniden önem kazandırılması,  Hasat periyodunun uzatılması  Yayla bağcılığının daha karlı hale getirilmesi mümkün olabilecektir.

Proje çalışmaları 2015 yılı Ocak ayı itibariyle başlamıştır. 2015 yılı içerisinde çeşitlere ait aşı kalemleri ve anaçlar temin edilmiş ve aşılama çalışmaları yürütülmüştür. 2016 yılı içerisinde ise fidanların dikimi, telli terbiye sistemi ve damla sulama sisteminin kurulumu tamamlanmıştır. 2017 yılı içerisinde afet derecesinde yoğun kar yağışı nedeniyle zarar gören tel ve direkler onarılmış eksik fidanlar için aşılamalar gerçekleştirilmiş mevcut fidanların bakım çalışmaları yürütülmüştür. 2018 yılında ise fidanların ve bağın bakım çalışmaları yürütülmüştür. 2019 yılı içerisinde bağın genel bakım çalışmaları yürütülmüştür. Eksik fidanların yerine aşılanan fidanların dikimi gerçekleştirilmiştir. İlk salkımlar görülmeye başlanmıştır.

DİĞER PROJELER (AB, İl Özel İdaresi vb.)

Asma Genetik Kaynaklarının Değerlendirilmesi ve Sofralık Proje Başlığı Üzüm Islahı Projeyi Yürüten Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü - Kore Kuruluş Cumhuriyeti Gyeongsangbuk-Do Tarımsal Araştırma ve Yayım Servisi İkili İşbirliği Projesi Projeyi Destekleyen Kore Cumhuriyeti Gyeongsangbuk-Do Tarımsal Araştırma Ve Kuruluş Yayım Servisi Proje Lideri Dr. Arif ATAK Abdülbaki ŞEN, Yeşim DOYĞACI, Gülhan GÜLBASAR Proje Yürütücüleri KANDİLLİ, Dr. Yılmaz BOZ, Özlem BOZTEPE Başlama-Bitiş Tarihleri 1 Mart 2018- 31 Aralık 2020 Projenin Toplam Bütçesi 110.000.000 Kore Wonu Proje Özeti

Proje kapsamında iki kurum arasında bağcılık alanında kapsamlı bir işbirliği ve ıslah çalışması yapılması planlanmıştır. Bu amaçla Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsünde çekirdeksiz yeni üzüm çeşitlerinin ıslahı için 3 yıl boyunca melezleme ıslahı (klasik ve embriyo kurtarma) çalışmaları yapılacaktır. 2018 ve 2019 yıllarında melezlemeler tamamlanmış ve toplamda 2 yıl sonunda farklı kombinasyonlar kullanılarak yirmi binin üzerinde melez üzüm çekirdeği elde edilmiştir. Bunların üçte biri Kore’de ve kalan kısmının ise Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsünde meyve özelliklerinin değerlendirilmesi amacıyla incelenmesi planlanmıştır. Bunların içinden çekirdeksiz, iri taneli ve hastalıklar yönünden tolerant bireylerin seçilmesi amaçlanmıştır. Çalışmalar planlandığı şekilde devam etmekte olup 2020 yılı melezleme kombinasyonları için 2019 yılından elde edilen melez bireylerin çimlenme oranlarına göre bir değerlendirme yapılacaktır.

BİLGİ AMACIYLA SUNULAN PROJELER

Çatı Proje :Asma Çeşit ve Anaç Genetik Kaynakları Araştırmaları Proje Başlığı Alt proje:Türkiye Asma Genetik Kaynaklarının Belirlenmesi, Muhafazası ve Tanımlanması Yürütücü Kuruluş Bağcılık Araştırma Enstitüsü/TEKİRDAĞ Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Lideri Tamer UYSAL Ahmet Semih YAŞASIN, Onur ERGÖNÜL, Proje Yürütücüleri Zeliha ORHAN ÖZALP Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2015 – 31.12.2019 ( 60 Ay ) 2015: 10.000, 2016: 10.000, 2017: 10.000, Projenin Yıllara Göre Bütçesi (Tl) 2018: 10.000, 2019: 10.000 Toplam: 50.000 TL Proje Özeti : Ülkemizde bulunan üzüm genotiplerinin belirlenerek milli koleksiyon bağında muhafaza edilmesi, karakterizasyonlarının yapılması, araştırma çalışmalarında kaynak olarak kullanılması ve genetik çeşitliliğin arttırılmasının amaçlandığı projenin 2015-2019 yılları arasındaki 5 yıllık döneminde survey, ampelografik karakterizasyon, koleksiyon bağına yeni genotiplerin kazandırılması, çeşitli projelere materyal temini ve dublikasyon oluşturulması gibi çalışmalar yapılmıştır. 2015 yılında Güneş, Gogo, Pembe üzüm, Kiskimur, Görgavur, Kara üzüm, Danagözü, Fındık üzümü ve Siyah üzüm ile 2018 yılında Cevzane, Reşealya, Sinciri, Karröd, Gevre, Hergifi, Sipio, Memkyeyşo, Gözene, Aşkar, Beşirane, Düvrevi, Tayifi, Gadöv, Veledizine, Binetati, Rotik, Meyane, Hezirane, İsimsiz (Siirt), Çiçikenator, Hacımendi, Aysuluk, Şarap üzümü ve Kuş üzümü (Dimbit) olmak üzere toplam 34 genotipin ampelografik karakterizasyonları yapılmıştır. Önceki dönem içerisinde survey düzenlenen Tunceli, Elazığ, Kayseri ve Bolu illerinde belirlenen genotiplerin aşı kalemleri alınmıştır. Ayrıca bu çalışma döneminde Niğde, Çankırı, Bursa, Kırklareli, Çanakkale ve Tekirdağ illerinde arazi çalışmaları gerçekleştirilerek tespit edilen genotiplerin aşı kalemleri alınarak milli koleksiyon bağında muhafazaları sağlanmıştır. Milli koleksiyon bağının dublikasyonunun oluşturulması çalışmalarında da eksik olan genotipler tamamlanmıştır. Milli koleksiyon bağındaki çeşitlerin şaraplık özelliklerinin belirlenmesi amacıyla 1997-2006 yılları arasında yapılan proje neticesinde kaliteli sınıfta yer alan Yayla (Bolu-1974) ve Karamenüş (Malatya-1984) çeşitlerinin tescil ettirilmiş olması projemizin çıktıları arasındadır. Anahtar Kelimeler : Vitis, asma genetik kaynakları, milli koleksiyon bağı, ampelografi

Çatı Proje :Asma Çeşit ve Anaç Genetik Kaynakları Araştırmaları Proje Başlığı Alt proje:Uluslararası Asma Çeşit/Anaç Koleksiyonunun Oluşturulması ve Muhafazası Yürütücü Kuruluş Bağcılık Araştırma Enstitüsü/TEKİRDAĞ Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Lideri Tamer UYSAL Bekir AÇIKBAŞ, Serkan CANDAR, Tezcan Proje Yürütücüleri ALÇO, Onur ERGÖNÜL, Ahmet Semih YAŞASIN Başlama-Bitiş Tarihleri 01.01.2015 – 31.12.2019 ( 60 Ay ) 2013: 10.000, 2014: 17.000, 2015:17.000, 2016: Projenin Yıllara Göre Bütçesi (Tl) 16.000, 2017: 20.000, 2018: --, 2019: -- Toplam: 80.000 TL Proje Özeti : Projede yabancı üzüm çeşitleri ile anaçlarının koleksiyon bağında muhafaza altına alınması, öncelikle ıslah çalışmaları olmak üzere araştırma projelerine materyal sağlanması ve tanımlama çalışmalarında referans alınan çeşitlerden faydalanılması amaçlanmaktadır. Proje dönemi içerisinde uluslararası 94 üzüm çeşidi ile birlikte 15 anaca ait 16 klondan oluşan 31 aksesyon koleksiyon bağında muhafaza altına alınmıştır. Kurumumuz tarafından yürütülmekte olan Poliploidi projesi çalışmalarında klasik melezlemelerde ebeveyn olarak Kyoho çeşidi kullanılmıştır. Ayrıca yeni çeşit elde edilmesi amacıyla yürütülen diğer projemizde klasik melezleme çalışmalarında sofralık çeşitlerden Superior Seedless, Early Cardinal, Velica ve Kyoho çeşitleri kullanılmıştır. Ampelografi çalışmalarında yabancı çeşitlerden referans çeşit olarak faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler : Asma, üzüm çeşidi, asma anacı, genetik kaynaklar, koleksiyon bağı

Türkiye Asma Genetik Kaynakları Veritabanı ve Web Sitesinin Proje Başlığı Oluşturulması Projeyi Yürüten Kuruluş Bağcılık Araştırma Enstitüsü/TEKİRDAĞ Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Tamer UYSAL Serkan CANDAR, Bengü KOYUNCU*, Turgay KIRAN, Proje Yürütücüleri Ahmet Semih YAŞASIN, Onur ERGÖNÜL Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2021 – 31.12.2025 ( 60 Ay ) 2021: 17.500, 2022: 7.500, 2023: 7.500, 2024: 6.500, 2025: Projenin Toplam Bütçesi 6.500 Toplam: 45.500 TL Proje Özeti Projede asma yerel çeşit zenginliğimizin kayıt altına alınması yanı sıra uzun yıllardır mevcut envanter ve karakterizasyon bilgilerinin çeşitlerin resimleri ile birlikte web sayfasına aktarılarak kullanıcıların faydalanması amaçlanmaktadır. Projenin ilk dönemi olan 2017-2019 yıllarında 85 genotipe ait envanter, ampelografik ve morfolojik veriler oluşturulmuştur. Ayrıca her genotipin sürgün ucu, olgun yaprak ve salkım fotoğrafları çekilmiştir. Projenin önümüzdeki 5 yıllık döneminde diğer genotiplere ait bilgileri veritabanına aktarılacak olup, ayrıca belirlenecek web sayfası alan adı üzerinden asma genetik kaynaklarımıza ait bilimsel çalışmaların sonuçları yayınlanacaktır. Envanter bilgilerinde; genotipin adı, varsa menşei ve sinonimi, toplandığı il, ilçe, köy/mahalle, mevki, toplama yerinin yükseklik ve koordinatları, bağ sahibinin adı ve iletişim bilgileri, surveyin yapıldığı tarih yer bilgileri olup veritabanına işlenecektir. Morfolojik özelliklerinde ise yetiştiği lokasyonda toplama esnasında kayıt edilen salkım ve tane şekli, tane rengi, tadı, kabuk kalınlığı, tane içi ve çekirdek durumu, olgunlaşma zamanı bilgileri bulunacaktır. Ampelografi verilerinde ise koleksiyona dahil edilip verim yaşına gelmiş omcalarda metot gereği incelenen sürgün ucu, genç sürgün, çiçek, genç yaprak, olgun yaprak, salkım ve tane özellikleri olacaktır. Web sitesi ve veritabanının hazırlanması konusunda çatı proje ile birlikte çalışmalar devam etmekte olup, anasayfada kurum, proje, ekip ve Vitis hakkında bilgi, tanımlama metodu, çeşitler ve çeşitlere ait tanımlama bilgilerinin açıklamaları bulunmaktadır.

Türkiye Asma Genetik Kaynaklarının Belirlenmesi, Muhafazası Proje Başlığı ve Tanımlanması Projeyi Yürüten Kuruluş Bağcılık Araştırma Enstitüsü/MANİSA Proje Destekleyen Kuruluş TAGEM Proje Lideri Metin KESGİN Ebru T.ÖZCAN, Yıldız DİLLİ, Naci YILDIZ, M. Sacit İNAN, Proje Yürütücüleri Akay ÜNAL, Şermin ÇELİK, Fulya KUŞTUTAN, 01.01.2016 - 31.12. 2020 Başlama- Bitiş Tarihleri Ait Olduğu Dönem 01.01.2019-31.12.2019 2016: 31 500 TL 2017: 22 000 TL 2018: 24 500 TL Projenin Toplam Bütçesi 2019: 26 000 TL 2020: 31 500 TL Proje Özeti Bu çalışmada Türkiye Asma Genetik Kaynakları Dublikasyon Parselinin Oluşturulması; kapsamında Tekirdağ Asma Genetik Kaynaklar parselinden 129 adet daha yerel tipten fidan üretimi için kalem alınmıştır. 1103 P anacına aşılma ve fidanda dönüştürme işlemleri yapılmıştır. ve fidanlar elde edilmektedir. Dublikasyon parselinde dikim için hazırlıklar yapılmış olup, fidan el019 yılında araziye dikim yapılmamıştır. Tekirdağ’da bulunan parseldkigenotiplerin tamamından en az bir kez kalem alınmış duruma gelinmiştir. Ancak aşılamalarda yeteri kadar fidanı çıkmayan, dikilip de kuruyan genotiplerin takibi devam etmektedir.Önceki yıllarda dikimi yapılan dublikasyon parselinin bakımı yapılmakta olup, direk dikimi, tel çekimi, sulama sistemi kurulması işlerinin yanında parselde görülen eksik asmaların belirlenmesi ve fidan elde edilmesi çalışmaları devam etmektedir.Ege Bölgesi Genetik Kaynaklar parselindeki materyalin tanımlanmasına ilişkin parselde bulunan tipler üzerinde yıllık kapasitemiz ölçüsünde planlanan miktarlarda ampelografik tanımlama işlemlerine devam edilmiştir. Yaşanan bazı aksaklıkların telafisi projenin son yılında giderilmeye çalışılacaktır. Moleküler tanımlama kısmı Manisa Celal Bayar Ünv. İle işbirliği çerçevesinde yeni sistem genetik tanılama(GBS) yöntemine göre tanılama işlemi ile gerçekleştirilmiştir. İzole edilen DNA’ların bazılarında okuma olanağı oluşmadığından yeniden DNA izole edilerek okumaya gönderilmiştir. Çıkacak toplu sonuçların değerlendirmeleri önümüzdeki yıl yapılacaktır. Öte yandan alan tarama çalışmaları planlanmamıştır, ancak kuruma gelen ihbar ve talepler neticesinde, Aydın ili, Söke İlçesi kırsalında çok eski yerleşim yeri olan DoğanBey köyüne gidilerek muhtemel genetik kaynak olabileceği değerlendirilen 2 farklı özellikte omçalar belirlenerek not alınmıştır.Proje konuları önümüzdeki yıl içinde de planlandığı şekilde yürütülmeye çalışılacaktır.

Proje Başlığı Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Asma Genetik Kaynakları Projeyi Yürüten Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Kuruluş Enstitüsü/TOKAT Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Duran KILIÇ Zir. Müh. Hüseyin TOPAL, Zir. Müh Fatih ÇİÇEKLİ, Zir. Yük. Müh. A. Serhat EDİZER, Proje Yürütücüleri Zir. Yük. Müh. Ahu KARADAĞ, Zir. Müh Arife YAĞCI, Prof. Dr. Rüstem CANGİ, Doç. Dr. Adem YAĞCI Başlama Bitiş Tarihleri 01.01.2021 – 31.12.2025 2021: 16.000 TL 2022: 15.000 TL 2023: 14.000 TL Projenin Toplam Bütçesi 2024: 13.500 TL 2025: 14.000 TL Proje Özeti Üzüm üreticileri genellikle son yıllarda bağlarında standart üzüm yetiştiriciliğini tercih etmektedir. Yöresel çeşitler bölgede filoksera zararlısının yayılması, köyden kente göç ve farklı nedenlerden dolayı yok olmaktadır. Son yıllarda ülkemizde genetik zenginliklerimizin yok olmasını önlemek amacıyla çalışmalar başarıyla yürütülmektedir. Bu proje ile kurumumuzun çalışma alanı içerisinde bulunan Tokat, Sivas, Çorum, Kayseri, Amasya ve Yozgat illerinde bağ genetik kaynakları toplanacaktır. Toplanan yöresel tip ve çeşitler genetik kaynak muhafaza bağına aktarılacaktır. Bu proje kapsamında genetik kaynak parseline aktarılan yöresel tip ce çeşitlerin bakım işlemleri gerçekleştirilecektir. Bu bağda hem üzüm çeşitleri koruma altına alınacak hem de çeşitlerin değerlendirilme özellikleri belirlenecektir. Anahtar Kelimeler: Asma, genetik kaynak, çeşit, Tokat

Proje Başlığı Doğu Anadolu Bölgesi Asma Genetik Kaynakları Projenin İngilizce Başlığı Genetic Resources of Grapes in Eastern Anatolia Region Projeyi Yürüten Kuruluş Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Tevhit GEÇİM Proje Yürütücüleri İsmail ESMEK, Nalan Nazan KALKAN, Birol KARADOĞAN, Hüseyin VURGUN ve Selahattin ALBAYRAK Başlama- Bitiş Tarihleri 01.01.2016 – 31.12.2020 Projenin Toplam Bütçesi 45.000,00 TL Proje Özeti Ülkemiz zengin bir bitkisel çeşitliliğe sahip olup, doğal bitki kaynakları açısından önemli bir yere sahiptir. Ülkemizin hemen hemen her yerinde yetiştirilen asma; çok zengin ve değişik özellikler içeren yerel çeşit/tipler oluşturmuştur. Bu çeşit ve tiplerin tespit edilmesi, muhafazası, tanımlanması ve genetik stok olarak uygulamaya konulması büyük bir öneme haizdir. Son zamanlarda kayda değer çok önemli çalışmalar yapılmış olmasına rağmen bu zenginlik büyük bir tehdit altındadır. Tarım ve ormancılık, sanayileşme, su kaynaklarının kullanımı gibi uygulamalar doğal habitatlar üzerinde baskı oluşturmakta ve hızlı bir şekilde erozyona uğramaktadır. Bu amaçla Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü'nde 1994 yılında "Doğu Anadolu Meyve ve Bağ Genetik Kaynakları Projesi" kapsamında sürvey, toplama ve muhafaza çalışmalarına başlanılmıştır. 2006 yılında Doğu Anadolu Bağ Genetik Kaynakları Projesi adı ile devam etmiş; 1998, 2004, 2010 ve 2015 yıllarında Ara Sonuç Raporu sunulmuştur. 2016 yılında ise sunulan Yeni Teklif Projeyle ismi “Doğu Anadolu Bölgesi Asma Genetik Kaynakları” olarak son halini almıştır. Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü'nün sorumluluk alanına giren bölgelerde sahip olduğumuz asma genetik kaynaklarının sürveyi, toplanması, muhafazası, değerlendirilmesi, bilgilerin işlenmesi ve gerektiğinde araştırmacılara sunulması projenin amacını oluşturmaktadır. Bahsedilen bölgeler içerisinde yayılış gösteren yabani asma türleri ve tipleri, yöresel veya gelişmiş çeşitler ile Enstitü Bahçeliköy arazisinde bulunan muhafaza bağı projenin materyalini oluşturmaktadır. Rapor döneminde (2016-2019) koleksiyon bağında bulunan 66 adet üzüm tipine 58 üzüm tipi ilave edilmiş olup, koleksiyon bağında toplam 124 adet üzüm tipi mevcuttur. 2019 yılında Van ilinde yapılan sürvey çalışmaları sonucu tespit edilen 16 adet üzüm genotipinin köklendirme çalışmaları tamamlanmış olup 2020 yılı ilkbahar döneminde koleksiyon bağına dikimlerinin yapılması planlanmaktadır. Koleksiyon bağında mevcut olan 124 genotip arasında morfolojik tanımlama yapılmasına olanak sağlayan 43 adet genotipin ampelografik tanımlama çalışması OIV’nin 39 karakterini kapsayan yöntem kullanılarak yapılmıştır. Toplama, muhafaza ve ampelografi çalışmaları devam etmektedir. Anahtar Kelimeler: Erzincan, Asma, Doğu-Anadolu, Genetik Kaynak, Ex-situ Muhafaza, Ampelografi, Üzüm çeşidi ve tipi

Proje Başlığı Doğu Akdeniz Asma Gen Kaynaklarının Belirlenmesi Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Projeyi Yürüten Kuruluş KAHRAMANMARAŞ Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Dr. Muhammet GÜNDEŞLİ H.Osman ÖZATAR, Dr. Remzi UĞUR, Özkan ALTUN, Proje Yürütücüleri Serkan ARAS, Kürşat Alp ASLAN, Tamer USYAL, Prof.Dr. Ali Ergül Başlama- Bitiş Tarihleri Ocak 2017-Aralık 2021 2017:23.500 , 2018: 23.500 , 2019: 23.500 , 2020: 18.500 , Projenin Toplam Bütçesi 2021: 18.500 , TOPLAM: 107.500 Proje Özeti Ülkemiz, birçok meyve türünde olduğu gibi, asmanın da ana vatanları içerisinde yer almaktadır. Bu nedenle asmada geniş bir çeşit varyasyonu oluşmuştur. Ülkemizin farklı ekolojik bölgelerinde yetiştiricilikleri yapılan çok sayıda yöresel üzüm çeşidi bulunmaktadır. Bu bölgelerden biri olan Doğu Akdeniz bölgesi de bağcılıkta çok eski bir kültüre sahiptir. Aynı zamanda bu bölgede bağcılık, ekonomik anlamda önemli bir merkez konumdadır. Proje Kahramanmaraş, Adana, Osmaniye ve Hatay, Mersin illerini kapsamaktadır. Projenin I.Aşamasında K.MARAŞ: 19 adet, ADANA: 25 adet, OSMANİYE: 5 adet, HATAY: 31 adet, MERSİN: 52 adet tip veya çeşitler tespit edilmiş. Çeşitlerin özelliklerinin belirlenmesi amacıyla materyal olarak Kahramanmaraş Hatay, Adana, Osmaniye, Mersin illerinden elde edilen üzüm genotiplerinin Enstitü arazisine 6 adet olacak şekilde aşılanarak bahçe tesisi tamamlanmıştır. Tüm kültürel uygulamalar yapılmıştır. Çeşitler gruplandırılmış ve bu gruplandırma sonucunda bu çeşit ve tiplerin belirlenmesi için moleküler analizler yapılarak akrabalık ilişkilerine bakılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Bağ, Asma, Genetik Kaynak.

Proje Başlığı Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Asma Genetik Kaynakları Projesi

Projeyi Yürüten Kuruluş Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Kürşat Alp ASLAN Proje Yürütücüleri Salih Yaser KAPÇI, Kamil SARPKAYA, Mehmet UZUN, Yrd. Doç. Gültekin ÖZDEMİR, Prof. Dr. Ali ERGÜL Başlama- Bitiş Tarihleri 2017-2021 Projenin Toplam Bütçesi 25.000 Proje Özeti

Anahtar Kelimeler: Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Bağ Genetik Kaynakları, Üzüm, Çeşit

Malatya ve Elazığ İllerindeki Asma Genetik Kaynaklarının Proje Başlığı Toplanması, Muhafazası ve Değerlendirilmesi Projeyi Yürüten Kuruluş Kayısı Araştırma Enstitüsü/MALATYA Projeyi Destekleyen TAGEM Kuruluş Proje Lideri Hasan KOÇ Nihat ÖZKAN-- Kayısı Araştırma Enst. Müd. Adil GEZER—Adıyaman Sert Kab.Arş.Ens.Müd. Hatice ŞAHİNER ÖYLEK—Gap uluslararası Tar.Arş.Ens. Mustafa Sacit İNAN- Manisa Bağ.Arş. Enst. Müd Proje Yürütücüleri Ahmet Semih YAŞASIN- Tekirdağ Bağ.Arş. Enst. Müd Tamer UYSAL -Tekirdağ Bağ.Arş. Enst. Müd Doç.Dr.Adem YAĞCI- Gaziosmanpaşa Üniversitesi Dr.Öğretim Üyesi Hayri SAĞLAM Bilecik Şeyh EdebalıÜnv. Başlama-Bitiş Tarihleri 2020-2024 Projenin Toplam Bütçesi 30.000 TL Proje Özeti Ülkemiz asmanın anavatanı içerisinde yer alması sebebiyle geniş bir asma çeşit varyasyonuna sahiptir. Ülkemizin farklı ekolojik bölgelerinde olduğu gibi Malatya, Elazığ ve Adıyaman İllerinde de çok sayıda yöresel üzüm çeşidi bulunmaktadır. Bu yöredeki mevcut çeşit zenginliği kanser başta olmak üzere, floksera, ormancılık uygulamaları, son zamanlarda önemi daha da artan değişen çevre koşulları ve küresel ısınma nedeniyle tehlike altına girmiştir. Bu faktörlerin etkisiyle geçmişte bağlarıyla, pekmez ve pestilleri ile ünlü olan bu yöredeki bağ alanları azalmış, verimlilik düşmüştür. Kaybolma riski ile karşı karşıya kalan yöresel çeşitlerimizin muhafaza altına alınarak, koleksiyon parseli oluşturmak üzere bu çalışma 5 yıllık çalışma şeklinde planlanmıştır. Proje kapsamında bu yöreler vejatasyon dönemi içerisinde gezilip, çeşitler tespit edildi. Daha sonra koleksiyon parselinde çeşitlerin fenolojik, pomolojik ve verim kriterleri takip edilerek kaydedildi. Proje sahasında yapılan survey sonucunda farklılık gösteren omcaların koordinat bilgileri alınarak işaretleme yapılmıştır. Omcalara ait özellikler ön ampleografi değerlendirme formuna işlenmiştir. Yıllık gözlem sonuçları kayıt edilmiş ve kalemler araziden alınarak müdürlüğümüz Battalgazi kampüsündeki bağ fidanı aşılama ünitesinde aşılanmıştır.Kolleksiyon bağına dikimi yapılan çeşit ve tipler Çift T Telli terbiye sisteminde Guyot terbiye şeklinde tesis edildi.Bağ 3,5X 2 m mesafe aralıklarında tesis edildi. 2019 yılı içerisinde Kolleksiyon bağında yıllık bakım ve kültürel uygulamalar yapıldı. Kuruyan omcalar tespit edilerek aşılanıp parsele aktarıldı. Terbiye şekline uygun budama ve bakım yapıldı.(Not:Battalgazi kampüsünün bağcılık faaliyetleri açısından uygun olmaması nedeniyle koleksiyon bağı 2018 yılında Akçadağ-Karapınar kampüsüne aktarılmıştır.)