TRASY ROWEROWE 4 Urszulin - Przewodnik Turystyczny TRASY ROWEROWE Dzictwa

URSZULIN PRZEWODNIK TURYSTYCZNY

URSZULIN 2012 OPRACOWANIE PRZEWODNIKA Adam Panasiuk (legendy i opisy historyczne) Andrzej Różycki (opisy przyrodnicze)

REDAKCJA / KOREKTA Tomasz Antoniuk, Sara Grabowska, Magdalena Kępa, Adam Panasiuk

WYDANO NA ZLECENIE Gmina Urszulin, ul. Kwiatowa 35, 22-234 Urszulin tel. (82)5713024, fax (82)5713001 e-mail: [email protected] www.ug.urszulin.eu

PUBLIKACJA WYDANA W RAMACH PROJEKTU: „Urszulin – po pracy, Polesie” promocja marki lokalnej jako części marki regionu.

ZDJĘCIA

Archiwum Stowarzyszenia LGD Polesie Adam Panasiuk Agata Panasiuk Andrzej Różycki Zbigniew Niziński Zbigniew Giemza Zbiory historia.urszulina.net Zbiory Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej w Chełmie Archiwum Diecezji Prawosławnej w Lublinie STOCK.XCHNG / Fotolia Wikipedia Zbiory Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie oddział w Chełmie

OPRACOWANIE GRAFICZNE / SKŁAD DTP Maciej Pelc

WYKONANIE MAP Wydawnictwo Kartograiczne DAUNPOL Sp. z o.o. www.daunpol-pilot.com.pl

URSZULIN 2012, ISBN 978-83-7475-774-4

Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane kopiowanie w całości lub fragmentów bez zgody wydawcy jest zabronione.

Autorzy i wydawcy publikacji starali się aby jej tekst był rzetelny jednakże nie mogą wziąść odpowiedzialności za ewentulane zmiany powstałe po terminie opracowania materiałów do wydawnictwa.

Nakład 2000 szt. Egzemplarz bezpłatny TRASY ROWEROWE 4 Urszulin - Przewodnik turystyczny TRASY ROWEROWE dzictwa. całośćnaszego dzie opisytworzą i historyczne przyrodnicze szlaku każdym Umieszczone przy całym przewodnikiem. zapoznać się z tona rowerze, warto kajaku, czy pieszo, naszą gminę zwiedzisz Niezależnie, czy o zachowanie dawnej świetności tej krainy. nów, to podziśdzieńmożemy dbałość dostrzec wraz innych z odpływem tere nacji z naszych lat 60-70,awielokulturowość zaczęła zanikać w dużej nieodpowiedzialne mierze działaniaz PolesiaChoć przyrodę Zachodniegozniszczyły z kolejnymi wyprawami. zostawiła posobieślady, które poznamy wraz że poznać historię tych terenów. Przeszłość po obcowaćbędą moglinietylko znaturą, lecztak zprzewodnika korzystający temu turyści Dzięki jakihistorycznych. atrakcji przyrodniczych, bie. W przewodniku mieszczą sięopisyzarówno odnajdziecoś dlasie miłośnikprzyrody każdy znajduje sięniezliczona ilośćmiejsc, wktórych 10 000ha),jednakmimotego najegoterenie rezerwatem (obejmujeobszarokoło wielkim Parkski Narodowy (PPN)jeststosunkowo nie niemalże całyobszargminy PolePokrywający naszejrodniczych okolicy. atrakcjiwśród turystycznych iprzy bogactwa pomożerowy, Ci odnaleźć ikajakowy się pieszy Gminy Urszulin. kątkach Ten przewodnik rowe za Zapraszamy nawyprawę poniezwykłych ZAPRASZAMY NA ZAPRASZAMY ROWEROWE TRASY stronie: Załuczu.-Muzealnym wStarym na Wiecej PPNuzyskamy informacji o zasadachzwiedzania pu. Nabyć jemożemy wOśrodku Administracyjnym wUrszulinielubOśrodku Dydaktyczno wejściemprzed naszlakPoleskiego Parku Narodowego wcześniej trzeba biletwstę zakupić możliwość roweru. udostępniają turystom wypożyczenia turystyczne Pamiętać należy, że jazdu jednośladowego, PPN, Schronisko Młodzieżowe agro w Urszulinie i niektóre kwatery Pamiętaj, aby się do wyprawy. zawsze odpowiednio Jeśli nie posiadaszpo przygotowywać PAMIĘTAJ www.poleskipn.pl ------

i przykładów dawnej architektury Polesia. dawnej architektury i przykładów brakuje wnimatrakcji historycznych Nie kłymi. w postacijeziorotoczonych obszarami podmo przyrody jakiścisłerezerwaty kąpieliska, przez dy wodno-torfowiskowej. Prowadzi zarówno przyro nadwodą oraz obserwacji poczynku 1. „Szlak wojenny” 1. „Szlak Urszulin. Gminy jaki historyczne przyrodnicze, walory Proponujemy zarówno które ukazują 3szlaki, na rowerach. gminy Na początek zachęcamy dozwiedzania 2. „Szlak grodzisk” 2. „Szlak dla pasjonatów historii XX wieku. Szlakidealny Łęczyńsko-Włodawskim. jezierzu wodny zbiornik naPo największy wędkarzy, bagna ijeziora PPN,wtym –raj dla Wytyckie trasę wytyczoną odwiedzamy rzając również wojennytarz z I i woj.blindarze św.). Przemie Ochronypomnik Korpusu Pogranicza, cmen gości akcentów ocharakterze wojennym (m.in. wzięła się od mno się w Urszulinie. Jego nazwa 3. „Szlak jezior” 3. „Szlak gnem Bubnów. na obcowanie z naturą –Jeziorem Bąbelek i Ba różnych narodowości Pozwoli iwyznań. także niegdyś natych terenach przedstawicielach –pozostałości pożyjących cmentarze ipomniki -wieczny kościółdrewniany, licznekapliczki, XII i z XIII przełomu w. XVIII spotkamy Na szlaku grodzisko w jednejznichznajdujesięokazałe –Idealny dlamiłośników od

– Szlak rozpoczyna i kończy ikończy – Szlakrozpoczyna – Wiedzie 4wsie, przez ------

0,28 km START 280 m SZLAK NR1 SZLAK czy zmianątemperatury.czy ochroni Cię np. nagłym deszczem, przed ubezpiecz sięwdodatkową odzież,która dostosowane dopogody, jednakzawsze wycieczek rowerowych. Wybieraj ubrania . . . Pamiętaj o: terenach. ponaszych do wycieczki niezbędnego my ekwipunku Ci wwyborze jedynie najpotrzebniejsze rzeczy. Pomoże rowerzysta powinien zabraćKażdy ze sobą nach. one naprawdę tere uciążliwe na naszych ponieważ stworzenia, te bywają kąśliwe środek odstraszający Warto dobry zakupić wają owady, m.in.komary. uciążliwe by i kompleksyleśneniezwykle obszarach obitych wtereny podmokłe nego sklepu. nieopodalniemażad móc posilićsię, kiedy Warto więcwziąśćze sobąprowiant, by wa, nawet niedługa,może być męcząca. Długość Koniec

wygodnym ubiorze zabezpieczeniu insektami przed zapasie wody ijedzenia PRZEWODNIK RADZI Znajdujesz się przed budynkiem Urzędu Gminy. Urzędu budynkiem Znajdujesz sięprzed Tolerancyjnego. IIUkazu cara przez powydaniu Mikołaja do wiary przywiązania Urszulinaw1905 roku ibyła manifestacją wali mieszkańcy murowana1. Kapliczka punktpostojowy.stronie znajdujesię pierwszy Tam wlewo. skręć zbaw duszę moją –1905r. widniejesentencja:Z przodu żeliwny.Wymurowana jest zcegły, jąkrzyż azwieńcza żowania ulicKwiatowej iPocztowej. sięwcieniulipy. Skrywa » »

: pomostnajeziorze Wytyckim Kieruj sięnawschód,Kieruj Kwiatowej. by znaleźć sięnaulicy : 23,7km Jedź prosto, zatrzymaj się przed skrzyżowaniem; po lewej po lewej Jedź prosto, skrzyżowaniem; się przed zatrzymaj

– „Szlak wojenny” Start: – Jest niezbędny do –Jestniezbędny do Urszulin – Każda wypra –Każda –znajduje się polewej stronie skrzy Jak głosi napis, kapliczkę wybudo Jakgłosinapis, kapliczkę (sprzed budynku Urzędu Gminy) Czas przejazdu Czas Przez krzyż imękę TwojąPrzez krzyż Panie – Na – Na - - - - - : 1,45h Gminy Urszulin. spędzenie czasunaterenie malowniczej miłe i aktywne ułatwi który przewodnik, nasz dokumenty, ioczywiście komórkę trochęsobą wygodny pieniędzy, plecak, Ponadto powinien zabrać ze turysta każdy owanie wyprawy. namnakontynu gdyby bólniepozwalał również środki przeciwbólowe,razie w to podstawowe się Przydadzą elementy). że, zestaw plastrowy, woda utleniona, czy Powinna być (banda wyposażona dobrze sięnamnieszczęśliwy wypadek. rzy . . i podstawowe klucze. pasową dętkę, zestaw dołatania, pompkę ny, dlatego powinniśmy wziąśćze sobąza całąwyprawęprzez będziew100%spraw niejesteśmyNigdy pewni,że naszrower

rowerowym zestawie naprawczym apteczce (bez przystanków)(bez – To jedyny gdyzda ratunek, - - – - - - - -

5 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr1 „Szlak wojenny” TRASY ROWEROWE 6 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr1 „Szlak wojenny” TRASY ROWEROWE 2,37 km 2,21 km 0,99 km 0,88 km 1,22 km 160 m 110 m 600 m oraz zMłodzieżowej młodzieży i Kobiecej Pożarniczej. Drużyny rządkowe odbyły sięzudziałemwolontariuszy –strażaków OSPUrszulin usuniętocmentarza zakrzaczenia, a nagrobki odrestaurowano. Prace po poległych wsierpniu1915roku 1944roku. ilipcu W 2011roku zterenu nych zbiorowych. ikilkanaście Pochowano niemieckich, wnichżołnierzy w części centralnej znajdujesięokoło 300pojedynczych grobów ziem rozłożystą sosnąstoi Oprócz około nagrobków 100-letnikrzyż. cywilnych z okresu dwudziestolecia międzywojennego. W części centralnej pod betonowych sięnanimkilkanaście Znajduje nagrobków cywilnych Cmentarz cywilno-wojskowy, założony prawdopodobnie wIpołowie XIXw. ewangelickiCmentarz wMichałowie Tolerancyjnego przez cara, „dawni” unicimasowo przechodzili doKościoła rzymsko-katolickiego. cją Kościoła Greckokatolickiego (unickiego) Cerkiew Prawosławna przejęła ichświątynie, dlatego Ukazu powydaniu przededobrodziejstw wszystkim skorzystali „unici”, siłąwłączeni w1875roku doCerkwi Prawosławnej. Wraz zkasa Wydany w 1905 roku dokument wprowadził Na Chełmszczyźnie i Południowym swobodę Podlasiu wyznania. z jego TolerancyjnyUkaz mord Żydów. nych energią odnawialną. latarni napędza rząd pokaźny dów otym dbałościGminy Urszulinoekologię –świadczy architekturze przedwojennejmieckiej (chaty, Obecniejestjednym spichlerze). zprzykła Michałów sięizostaje zastąpionawsią Michałów). nałem kończy m.in. Krowie Bagno). ikrzewów,drzew napograniczu lasuiłąk(te szeroko rozciągające siępołaciezielenito wMichałowie ewangelicki 2. Cmentarz » » » » » » » »

Zatrzymaj się przy przystanku, za którym, po prawej stronie, jest pomnik upamiętniający poprawej za którym, stronie, przystanku, jestpomnik upamiętniający sięprzy Zatrzymaj Powracamy nadrogę asfaltową. rozmiarówJadąc polnądrogą, wlewo skręć dużych (przed lipą). wprawo. skręć Za kanałem podróżKontynuuj ul. Kwiatową północnym. wkierunku Jedź prosto drogę iuważnie przekrocz krajową. wlewo. skręć kapliczki Naprzeciwko Jedziemy samym co (ulicąKwiatową, poprzednio całyczaswtym kierunku, która zaka – niewielka wieś, wśród –niewielka jejzabudowań możemy pozostałości dostrzec ponie – nagrobki sąmalowniczo –nagrobki umiejscowione wśród - -

- - - - - 5,73 km 4,65 km 1,08 km 2,28 km Warty osadników niemieckich, apo4latach ludnośćukraińską doZSRR. Ostatnia doZSRRwpaździerniku rodzina 1939roku, żydowska wyjechała doKraju wiosną1940roku wysiedlono zdarzyło, żeby gradobicie ichpolaiuprawy. spustoszyło inigdysięnie na pole, co gnojuniewywozili miałouchronić wsoboty ich pola przed gradem. Ślubów dotrzymywali, oborali bruzdę wokół swoich posiadłościnaMichałowie. Ślubowali jednocześnie, gnoju że niebędąwywozić wsoboty tenMiał krowę, Michał która jużurodziła dwa byczki bliźniaki. Koloniści uznalito zadobrą wróżbę igdyte podrosły, osadników (Michela). –Michała pierwszych mieszkańców legendagłosi,że osadypochodziodprzywódcy nazwa zKujaw. niemieccy mowali osadnicy NielicznieosiedlalisięPolacy, RusiniiŻydzi. Pamiętana jeszcze przez najstarszych dopiero menonicizaczęli w1944roku. emigrować Napoczątku XIXwieku naUkrainę, michelsdorfscy aichmiejsce zaj menoniciw1795roku.Wieś jąwówczas Nazwano szwajcarscy Michałów anazwę założyli nadano Michelsdorfem, Michałów kiem Stanisławemkiem Szwajem. z naocznym Schudrich świad Michael dokonali w70rocznicę mordu rabin 1942 roku. odsłonięcia Uroczystego żandarmów. zbrodni Do doszło latem nych wcześniej niemieckich przez 2 Żydów zAndrzejowa, zamordowa Znajduje sięnamiejscupochówku turowość tych terenów. z wieludowodów nadawną wielokul wśród traw, jestjednym ukryty który Żydów 3. Tablica upamiętniającamord kałuże, lubznajdujące sięnadrodze gałęzie. piach(koniecznośćprowadzenia utrudnienia,jakzbyt grząski roweru),stąpić takie głębokie do postoju. W związku z tym narodziło się kilka legend ojeziorze, spisanych narodziło wparaialnej ztym siękilka kronice. W związku ryb. czyli mieszkańców ment ilośćpożywienia, życia Wytyczna, dostarczając imolbrzymią wodnego, połowuwacji ryb. ptactwa czy jezioroW przeszłości stanowiło nieodłączny ele trasy można łatwo wpaśćdowody. 4. Jezioro Wytyckie 4. » » » » » »

Mijając stanicę jedź wciąż – zachowajMijając wzdłuż szczególną kanału ostrożność, odcinku na tym Cały czas jedź wzdłuż kanału. Przy trasie znajduje się stanica leśna – miejsce odpowiednie trasie znajdujesięstanicaleśna–miejsce odpowiednie Cały Przy czasjedźwzdłuż kanału. Kieruj sięnadrogę gruntową.Kieruj Skręć w prawo za kanałem, tj. doprowadzalnikiem Bogdanka -jezioro w prawo tj.Skręć doprowadzalnikiem Bogdanka zakanałem, Wytyckie. Wjedź podgórę jezioro -znajdujeszsięteraz nawale otaczającym Wytyckie. Jedź całyczaspolnądrogą prowadzącą czasemmogąwy lassosnowo-dębowy– przez – minimalistyczny pomnik, –minimalistyczny pomnik, – dużych rozmiarów – dużych wodny, zbiornik stanowi raj dlamiłośników obser - - -

Michealowi Schudrichowi ozbrodni Stanisław Szwaj opowiada Naczelnemu Rabinowi wPolsce - - - -

7 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr1 „Szlak wojenny” TRASY ROWEROWE 8 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr1 „Szlak wojenny” TRASY ROWEROWE 7,82 km 6,82 km 1,09 km 1 km 1 idzie nadnojeziora” -utonął. izadzwoniwszy miał powiedzieć: „dzwon Lewan, Lewan, dzwon nasto lat dzwonu. Dzwondalej, aleniktniepotraił odgadnąćnazwy nazywa?” bokażdy ludziska, ciekaw, Zgadywali co będzie mówił: a głosjegowyraźnie „kto zgadnie, jakten się dzwon swoim dzwon. Dźwiękiem wyszedł zwołał ludność ze wsi, Innymz wody razem krzyż. wystawał na wierzch jeziora W czasiewielkiej posuchy, gdywoda opadła,widzianojak i zostało zalanewodą. „bodaj sięzapadłoto miasto.” Wtedy miasto miałosięzapaść bosąnogęisiarczyście zaklęłamówiąc: skaleczyła o kamień, szła zbieliznądoprania dokryniczki. W drodze potknęła się dować się miało miasteczko Witulin. jedna dziewczyna Raz jeziora,W miejscu zwanym wprzeszłości Wielkim, znaj Legendy ojeziorze Wytyckim zalegającego na otaczających szlak podmokłych łąkach. szlakpodmokłych zalegającego naotaczających wiosną może być zalanawodą. wodnego Rekompensatą będzieogromna ilośćptactwa latem skosztować, gruszek rosnących nieopodal, (tzw. dzikich ulęgałek). » » »

Jedź wlewo, popolnejdrodze znajdującej sięnawale. Za drogą asfaltową znajduje się kapliczka w Za drogą asfaltową znajdujesiękapliczka Wólce owoców Miłośnicy mogą Wytyckiej. Dojeżdżasz do zjazdu (w dół, przy żółtej tablicy państwowej). żółtejDojeżdżasz tablicy Uwaga dozjazdu -droga (wdół, wczesną przy biolog Sergiusz Riabinin (1963). biolog Sergiusz Riabinin Władysław Taczanowski (1858),hydrobiolog Alfred (1919),czy Lityński dłuższa. Rzadkie gatunki ptaków obserwowali tutajchociażby zoolog z 270 do 550 ha. Historia badań nad fauną i lorą obszaru jest jeszcze tyckiego wzbiornikretencyjny. Lustro wody powiększono wówczas melioracja Krowiego w 1975 roku Bagna i przekształcenie jeziora Wy rezerwatów ścisłej ochrony Bagno”.„Durne Dalsze starania wstrzymała nie zrealizowano, jedyniew1967roku utworzono jedenzpierwszych parkiem narodowym ocharakterze Planów wodno-torfowiskowym. nik Fijałkowski. Wytycki Park w kraju Narodowy miał być pierwszym sześćdziesiątych. Jejautorem iwielkim orędownikiem był prof. Domi Bieleckie,Bagno Wąskie wlatach pojawiła Bagno) sięporaz pierwszy Wytyckiego gobagien(tj. iotaczających Krowie Bagno, Bagno, Durne Koncepcja utworzenia parku narodowego, składającego sięzJeziora Wytycki Park Narodowy -

- -

10,66 km 2,84 m Chrystusem). Ze schyłkuChrystusem). neolituipoczątku strzyżowskiej (XXII-XX epoki brązu znaleziono kultury w. elementy p.n.e) łowców renifera sprzed 9.000-8.000lat), komornickiej ijanisławickiej (8.000lat (5.000lat przed Chrystusem) przed lat.ga jednakkilku tysięcy W trakcie prac archeologicznych świderskiej znaleziono (reprezentujących zabytki kultury Majdan”, aokreślenie „budy” jestdodniadzisiejszego. używane naobszarze Historia osadnictwa Wólki Wytyckiej się Wieś powstała podkoniec stulecia,jako XVIII osadaleśna. – Wskazują nazwy nato pierwotne „Majdan Zbujno” i „Budy Wólka Wytycka w niewoli. w niewoli. w1939roku lubzostali Czerwoną później zArmią zginęli zamordowani wbitwie cza, którzy OSTASZKÓW, KATYŃ. Ochrony Korpusu Jestto Pograni budowla upamiętniająca żołnierzy w koronie, oraz tablicaznapisem masztlagowy WYTYCZNO, KOZIELSK, STAROBIELSK, zorłem Na ponaddwumetrowym kopcuusypanym krzyż zziemiznajdujesięmetalowy Wytycznem. nawet brązu. dopoczątków epoki licznych może archeologicznymi, pochwalić sięznaleziskami pochodzenie sięga których granicza. do wsi Wytyczno. Po lewej stronie widnieje monumentalny Ochrony pomnik Korpusu Po 5. Pomnik Korpusu Ochrony Pogranicza w Wytycznie – Wólka Wytycka » » »

Wjedź na drogę gruntową i zatrzymaj się przy pomniku. Wjedź nadrogę sięprzy gruntową izatrzymaj wprawo. skręć Przed kapliczką Drogą asfaltową, pominięciulasuzfragmentami olsudolinowo-kępkowego, dojeżdżasz kolejna niewielka wieś znajdująca się na naszym szlaku. Jakojednaznie wieśznajdującasięnanaszym kolejna niewielka upamiętniający bitwę pod bitwę pod upamiętniający widzów. która ściągnęła rzeszę no inscenizację bitwy, kopcem zorganizowa W 70rocznicę pod dy bitwy. obchodzone sąobcho uroczyście i października września na przełomie roku czasu każdego ce ukończono. tego Od w roku następnym pra poczęto w1988roku, roz krzyżem, dużym z kopcem zwieńczonym Budowęwraz pomnika, ------

9 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr1 „Szlak wojenny” TRASY ROWEROWE 10 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr1 „Szlak wojenny” TRASY ROWEROWE kierunkach. Po latach zapisał: w lasykoło Sosnowicy, gdzienastąpirozwiązanie wojsk KOP-u oraz rozproszenie wróżnych pododdziałów iżołnierzy Zdecydował, że o godzinie dwunastej żołnierze kierując zaprzestaną walkisię się od nieprzyjaciela, i spróbują oderwać prowadzenia dalszej walki. stępnego silnegouderzenia wojsk sowieckich, gen.Orlik-Rückemann postanowił naradę zwołać dotyczącą możliwości 400 osób. Wobec dużych strat, na wyczerpującej że sięamunicjiimeldunku ppłkSulika, jegożołnierze niewytrzymają Prawie wieś została cała zajęta przez wroga, a do niewoli według przesadzonych sowieckich meldunków wzięto już ciła broń irozproszyła siępookolicy. oicerach pozostało Przy niewielu, abatalion „Polesie” przestał praktycznie istnieć. i całkowicie wyczerpani niebyli wstaniedodalszej walki. zkopistów Część zaczęła siępoddawać, część wpanice porzu „Polesie” jakippłkJacek ppłkDyszkiewicz, Jura bezskutecznie próbowali swoich doataku. żołnierzy poderwać Zmęczeni lasu, nawschódod Wytyczna. Pomimo potwierdzenia rozkazu uderzenie nienastąpiło. Zarówno dowódca batalionu dowódcy batalionu „Polesie”, które przeciwnika, naskrzydło aby ten znajdowało uderzył skrajem sięprzed południowym więcej polskich oddziałów dolasunazachódod Wytyczna, przed godzinądziewiątą drogą wydał radiową rozkaz do Generał Orlik-Rückemann, naczasieiodwrócić odszosy, uwagę zyskać chcąc nieprzyjaciela aby przegrupować jak naj częściej dochodziłodowalki bezpośredniej. tylko dodobrze widocznych irozpoznanych celów. Przed południemnaobiebaterie pozostało tylko 20pocisków. Coraz iżołnierzomNiestety, zaczęło brakować polskim artylerzystom ichstawał amunicji.Ogień sięcoraz rzadszy, strzelali już jeziorze łodziachutrudniały sowietom natarcie napolskie pozycje. gdzietylko to było możliwe.maszynowe ukrywali, ze Ostrzały stogów siana,drzew, okien domów, po pływających czy skutecznie kolejne powstrzymywali atakicy piechoty, następne okazji 2czołgi. niszcząc Ciężkie przy iręczne karabiny W odpowiedzi polskie działanie były zmuszającego je do dłużne ciągłychi, pomimo ostrzału zmianstanowisk, Pola KOP-u iatakowały nieprzyjacielskie samoloty krążyły ichstanowiska bombamioraz ogniemkarabinów maszynowych. mająprzed sobąijakie jestjegopołożenie.Rosjanie dokładniewiedzieli,jakiego nieprzyjaciela Nadjednostkami wojsk radzieckich skierowany w komsomolec. artyleryjski Ostrzał zostałWólce napolskie pozycje artyleryjskie Wytyckiej. starciuszym Polacy ogniem działek przeciwpancernych i pojedynczych armat 75 mm czołgzniszczyli wroga i 3 traktory polskie zaatakowałaOddziały odstrony jadącą Urszulina kolumna czołgów pancernej. sowieckich 36.brygady W pierw bagien ilasków naŁowiszowie. Batalion „Polesie” nieprzekroczył drogi irozłożył sięwrejonie wsi Wytyczno. jeziorzena została odstrony przy Wólki Wytyckiej. Żołnierze batalionów pułku „Sarny” zajęlinatomiast pozycje wśród w kierunku Parczewa. rana szosę Do przekroczyła większa część pułku KOP „Sarny”, która umiejscowio iartyleria, tabory a drugą wnocy, gdyczołowe oddziałyzaczęły przekraczać szosę, sięwlasachnazachódodniejipodążaćdalej aby skryć godzinąpierwszą pomiędzy dziernika, starć doszłowdniu1paź pierwszych Do z 2czołgami. rejonie wsiOsowa napododdziałsowiecki przekraczaniu szosy Chełm-Włodawa w straż kolumny,tylną natknął sięprzy dynie batalion „Bereźne’”, stanowiący sięprawieodbywał bez przeszkód, je w okolice Wytyczna. Przemarsz wojska wdniu30września przybyły nierzy) oddziały KOP (liczące około 3.000żoł Po przeprawieniu sięprzez rzekę Bug Bitwa pod Wytycznem -1939 szosy znaczniedalejna wschódod Wytyczna imusiałprzez wrejon dzieńodpierać cały ataki nie Dominiczyna piechoty po starciu wrejonie maszerował z czołgami Osowy nieprzyjacielskimi jako zgrupowania, całego straż do tylna dotarł KOP-u, nieprzeszedł nadrugą stronę szosy iwwiększości dostałsiędoniewoli. Natomiast batalion „Bereźne”, który udałosięprzebić przezJednak niewszystkim pierścień wroga. Batalion „Rokitno”, zagłównymi maszerujący siłamiwojsk mojądecyzję.uniknąć. Ogłosiłem śmy jużnazachód irozproszonym Bugu od żołnierzom niegrozi już niewola. Oicerowie przebraniu po sięteż niewoli mogą Nie mającjużmożliwości dalszej ratować walki, przynajmniej chciałem żołnierzy (…)Byli - - -

------

napisała pieśń „Kołysanka ozakopanej broni”, znanarównież podtytułem rzeka”:„Smutna później, miesięcy podczaspobytuKilka Krahelska wcelu wPieszowoli, upamiętnieniapoległych Krystyna znanapoetka rannych. Niektóre źródła podająliczbęzabitych kilkakrotnie większąodliczby poległych Polaków. nych ran. Źródła sąrozbieżne, co dostrat wojsk radzieckich sowieci -wswoich podająliczbę31zabitych i94 raportach żołnierzy, aokoło 400wzięto doniewoli. Wielu zostało zżołnierzy zamordowanych wniewoli wskutek lubzmarło zada KorpusuW ostatniej bitwie Ochrony Pogranicza pod Wytycznem zginęłopodczaswalk najprawdopodobniej 93polskich i lasów poległych oraz rannych iumieścićprzed domemludowym. uciec. Wielu jednakzabito, ajeszcze więcej wzięto doniewoli. Następnie miejscowej nakazano ludnościzebrać zpól udałosię zwiadowcze celem ludnościcywilnej, ustaleniakierunku ucieczki pomocy polskich żołnierzy. przy Niektórym, około 2godzin,orientując się, iżpolskie oddziałyuległyrozproszeniu. Nadokolicznymi samoloty lasamiprzelatywały opuszczonych ostrzał dalszy przeznakazywało Polaków pozycji. Naten obszarwojsko radzieckie wkroczyło poupływie i pociskówwybuchy artyleryjskich „krechy” pocisków broni maszynowej. Nieświadomeniczego dowództwo radzieckie Jeszcze przez jakiś czaspoopuszczeniu przez kopistów swoich pozycji niebonad Wytycznem i Wólką Wytycką rozjaśniały doAnglii. i Szwecję wyjechał cyjnej „Polesie”. Wśród żołnierzy, udałosięprzebić zokrążenia którym był następnie gen.Ruckemann, przez który Litwę a jeżeli już, to wskazywano Niemcówa jeżeli jako już,to agresora. wskazywano Tylko oraz miejscowa ludnośćznałaprawdę. bitwy uczestnicy 1989roku Do mówiło sięniewiele, oicjalnieobitwie Prawdę pod obitwie Wytycznem iskutecznie przez fałszowano. kilkadziesiąt wtajemnicy lat starano sięutrzymywać Gdzieś po polach, gdzieś po lasach mglistych, lasach gdzieśpo polach, po Gdzieś Srebrne gwiazdy spadływsrebrną toń, Smutna rzeka, księżyc niejspłynął, po Smutna rzeka, księżyc niejpływa, po Ciemna noc na liściach kładzie dłoń, kładzie Ciemna naliściach noc Smutna rzeka, ciernisty, usnąłlas Nad nią ciemne dłoniechyliNad niąciemne klon, Śpij dziecino,Śpij śpijżołnierski synu, Śpij dziecino,Śpij nicsięnieodzywa, Czujnie drzemie zakopanaCzujnie broń. Śpi w mogiłach zakopana wmogiłach Śpi broń. Już niedługoobudzimyJuż broń. gdzie dołączyła do Samodzielnej Grupy Opera doSamodzielnej gdzie dołączyła wlasyparczewskie, dotarła Bagna mi Durnego armat, która zrejonu Wólki Wytyckiej, bezdroża się. Tego rozkazu również nie wykonała bateria rozkazuwykonały niszczenia broni irozproszenia do niego grupy KOP, żołnierzy Dołączyły które nie z nich.Batalion KOP „Bereźne” broni. niezłożył potyczkę zczołgami sowieckimi, niszcząc dwa natrasie cy Włodawa-Parczew kolejną stoczył i przedostał sięprzez szosę. W rejonie Sosnowi chwilowewykorzystał osłabieniaataków z powietrza. W godzinachpopołudniowych Batalion byłDubeczna. również atakowany dowożonejprzyjaciela, samochodamiodstrony - - - -

11 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr1 „Szlak wojenny” TRASY ROWEROWE 12 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr1 „Szlak wojenny” TRASY ROWEROWE 12,39 km 12,04 km 1,38 km 350 m wodami ubogimiwsolemineralne. więcoligotroiczne, opadowymi, Są tj. ubogiewsubstancje biogenne. Charakte wane ombroilnymi, rozwijają sięnajczęściej nawododziałach bezodpływowych wmiejscach izasilanesąwyłącznie Bagno,Durne kontynentalnego typu to opowierzchni torfowisko 220ha. wysokie ok. Torfowiska takie, inaczej nazy Torfowisko Bagno Durne 6. Wieża widokowa naDurnym Bagnie nego punktupostojowego (oznaczenia trasy sąnamalowane nadrzewach). PPN „Mietiułka”). na niąpowinniśmy posiadaćbiletwstępu. Pamiętać musimy, że wieża widokowa się PPN, znajduje więc się na wybierając obszarze postój. wcałymPPN.Idealnemiejsce nadłuższy jeden znajpiękniejszych » » »

Po lewej stronie natraisz naszlaban. Omijając szlaban wjedziesz na zieloną trasę ścieżki rowerowej,Omijając szlabanwjedziesznazielonątrasę ścieżki która prowadzi dokolej Jedź prosto polną drogą znajdującą się przy pomniku (jest to także ścieżka rowerowa to także ścieżka (jest pomniku Jedź prosto polnądrogą znajdującąsięprzy – z wieży rozciąga Bagno, sięwidoknaDurne –zwieży - - -

15 km 2,61 km Obok znajduje się zadaszenie turystyczne ikoniowiązy dlakoni. znajdujesięzadaszenieObok turystyczne Parku Narodowego postawiły wieżę widokową zplatformy, której można podziwiaćmalowniczą panoramę torfowiska. piesze: żółty iniebieski, szlakkonny irowerowa ścieżka przyrodnicza „Mietiułka”. służby Naskraju Poleskie torfowiska rezerwatami wszedł onwskładPoleskiego Parku Narodowego. szlaki przebiegają dwa torfowiska turystyczne Obok do utworzenia tutajnapowierzchni 213,2harezerwatu przyrody. Wraz zutworzonymi nieco później trzema innymi Walory przyrodnicze torfowiska Bagno”„Durne docenił profesor Fijałkowski, Dominik jużw1966roku który doprowadził a czasemmożna natknąć sięnaichślady. uda się dostrzec wędrującego watahęCzasem niewielką łosia, czy kszyka. dzików.bekasa kręcąW okolicy się także wilki, wiosnąmożemyNa torfowisku usłyszeć tokujące beczenie charakterystyczne cietrzewie, czy zaobserwować ciągisłonek, poracha wniektórych roku nawet napowierzchni. siedliskowym jestwoda, czynnikiem lasunajważniejszym która tubezpośredniotypu występuje podpoziomem gleby, go. bagienny Bór jestnajczęściej ostatnim wklimaciekontynentalnym. etapemsukcesji wysokiego tego Dla torfowiska zaledwie około 20gatunków malowniczo roślin. Natomiast wokresie niezwykle wygląda kwitnieniabagnazwyczajne- w kępach mchy idolinkach brunatne itorfowce. Ten tuzreguły –występuje lasuniejestzbyt lorystycznie bogaty typ pochwowata,nianka oboksiebiezwykle zwyczajna. współwystępują turzyca mszystej W warstwie trzęślica modra, czy wrzos zwyczajny,krzewinki, jakmodrzewnica zwyczajna, borówka czernica, borówka żurawina brusznica, błotna,weł iborówka popularnie łochynią bagienna,zwana Ponadtogno zwyczajne lubpijanicą. jeszcze wrunie występują takie o zróżnicowanej charakterystycznymi tego Gatunkami wysokości. zbiorowiska leśnegojestdominujące wrunie ba warstwę krzewów podrost drzewostanu tworzy krzewinki przede Naogółbujneruno wszystkim tworzą ikruszyna. omszonej. zudziałembrzozy luźnysny charakter zwyczajnej Drzewostan ijestdośćniski. Słabozaznaczoną mazwykle Wypiętrzona wiosną część porośnięta centralna jest przez zazwyczaj bór bagienny. Tworzą gonajczęściej karłowate so łym kobiercem, śniegiem. jakprzysypane atorfowisko wygląda jest aspektpóźnowiosenny. Wówczas to naprzełomie owocujące majaiczerwca kępy okrajek bia wełnianki pokrywają części okrajkowej zajmują niemalże w 90% kępy wełnianki pochwowatej. Szczególnie widowiskowy torfowisku na tym w najniżej położonych lokują miejscach sięzbiorowiska czermieni błotnejisituskupionego. 100mbezleśnej ok. Obszar Strefa okrajkowa okresów jestbezleśna, ponieważ wiosennych drzewa niewytrzymują obszarze podtopień. Natym zbiorowiska turzycowe, awkońcowych fazachrozwoju zbiorowiska torfowiska boru bagiennego. różne tworzą wysokiego odmiany mszaru, biała. Roślinnośćtorfowiska bagiennaiprzygiełka torfowa, turzyca bagnica iborówka bagienna,azroślin bagnozwyczajne zielnychzwyczajna, –rosiczka okrągłolistna, wełnianka pochwowata, ispiczastolistny.odgięty liczniekrzewinkiW runie występują wrzosowate, takie jakżurawina błotna,modrzewnica kęp ibrunatny, Kępy magellański, idolinek. czerwonawy torfowiec tworzą apodtopione dolinki zajmujątorfowiec mozaikę elementem masowo stanowiący sątuwystępujące wym wzarysie, torfowce tworzące mszarnieco wypukły Rośliny pokarmowe. porastające cechują niewielkie itworzące zbiorowiska wymagania Podstawo wysokich torfowisk dużych ilościwody,rowywania ulegaspłaszczeniu. Obrzeża ulegająwówczas znacznemupodtopieniu, tzw. tworząc okrajek. Torfowisko wokresie letnim,zpowodu wypa nia siędużych ilościwód roztopowych iopadowych. Torfy wówczas wgórę centralną. ipęczniejąwynosząc namakają że siętym, jegocentralna kopulastą częśćryzuje przybiera formę jedyniewokresie wiosennym, podczasnagromadze » » »

Zatrzymaj się przy kościele. kościele. sięprzy Zatrzymaj Wyjedź nadrogę asfaltową sięwlewo. ikieruj Wróć KOP-u. dopomnika ------

13 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr1 „Szlak wojenny” TRASY ROWEROWE 14 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr1 „Szlak wojenny” TRASY ROWEROWE 2,61 km 15 km kolumnami iigurami 4ewangelistów znajdująsięrzeźby św. Piotra iPawła. rokokowy w., i pochodzi z około XVIII połowy skośnie a przeniesiony został ustawionymiMiędzy Śląska. z Dolnego pochodzi z1960według Lucjana projektu oraz Ociasa malarzy Wiesława Borowskiego. główny macharakter Ołtarz teczny w1958roku, kształt kościół uzyskał gdydobudowano wyróżniającą sięwieżę, zmiejscem nachór. Polichromia roku arok dachoszalowano sosnowymi, później deskami dzwonnicę, wybudowano wktórej zawisły 3dzwony. Osta Niemców, kirchę kupiono iw1947roku przeniesiono do Wytyczna. Przez lata była pierwsze rozbudowywana. W 1951 Świątynia jestdawną kirchą ewangelicką, przez wybudowaną niemieckich osadników wMichałowie. Po wysiedleniu Kościół paraialny w Wytycznie zakopiańskiego, sąsiadujezdomemsióstrNazaretanek. 7. Kościół p.w. w Andrzeja Boboli Wytycznie 8. Wytyczno Niemcy iŻydzi. Niemcy Powstawały karczmy idomy modlitwy, gdyżoprócz Polaków iRusinów licznieosadzili się –kowale,nie budowali się tutajrzemieślnicy szewcy, tkacze, stelmachowie, kołodzieje. czy Warszawę duże zKijowem przepędzano ilości bydła. iLublin którym zŁuckiem, Stąd licz wieku. oosadziepochodzi zXV wzmianka Wytyczno znajdowało łączącym sięnaszlaku lat. udokumentowana Pierwsza w tysięcy osadnictwa Historia Wytycznie sięga kilka niu „szczytowym”, ozdabiają ogródki. przydomowe tradycyjne drewnianej Polesia.chitektury Przedwojenne drewniane chaty, budowane często wułoże » » »

Dojeżdżając do pierwszej kapliczki skręć wlewo. skręć Przed kapliczki sobąmaszwieś Dojeżdżając dopierwszej Wytyczno. Ostrożnie drogę przejedź ijedźdrogą krajową asfaltową Powróć do drogi asfaltowej. – wieś bogata w liczne ślady historii, z zachowanymi przykładami dawnej ar –wieśbogata wliczneśladyhistorii, zzachowanymi przykładami –piękny, drewniany, dostylu nawiązujący - - - - Legendy owsi Wytyczno Historia obiektów sakralnych w Wytycznie czy żelastwo.czy wstronę ipolachzarzeką na łąkach Krowiego można Bagna bez problemu natraić glinianych, naczęści naczyń cegłę, pańszczyzny chwilach dziwom szerokiego świata. Legendę uprawdopodobni do dnia dzisiejszego, fakt, iż rzeczywiście miałdostępbędzie doświata. głosem,zwrócił się doswojegotliwym jedynaka: „Wytycz nosiedliska chałupy pod wzdłuż drogi. Tam więcej miejsca, każdy dzisiejszą wieś. Ze starej pozostało wsi iwówczas kilka gospodarstw naczelnik tej soboty, pięknej pewnej wsi części dobro by ukradł zwierze domowe. Później, mieszkańcom zniszczył gdyjakaś katastrofa, żywioł przenieśli domostwa, sięna czy na była bagnem,zaś południa rzeką od północy. od musiałby lasu zanim sobienogi, zpobliskiego zmoczyć Dziki zwierz miejscowaPochodzenie wsiwyjaśnia legenda: nazwy niemieckimi. Cerkiew wojskami spłonęławsierpniu1915roku sięprzed nacierającymi wycofywali –podpalilijąRosjanie, którzy unickich cerkwi. bardziej wierniunici,aby wziąćślub, jechali ażdoKrakowa, doRozwadowa, zezwalali czy gdzieAustriacy naistnienie pilnowali i dyscypliny porządku strażnicy.drzwiach Wszelkie nieuszanowanie obowiązującej religii karali biciem. Naj do łacińskiego obowiązku. Z nabożeństwasymbolem przywiązania niemożna było wcześniej wychodzić, gdyżprzy nawetoporu, Niektórzy nienoszącdziecidochrztu. do30lat niebyli chrzczeni. Ze zabrano świątyni organy, które były prawosławną.mieniono jąnaświątynię niechciałachodzićdo cerkwi. Stosowano wytycka Społeczność formę biernego 1794 roku status paraialnej, świątyni samym uzyskała odparaii odłączającsiętym wAndrzejowie. W 1875roku prze Witwiczno nazwaney,dziedziczney Andrzejowa wsi ileod yCerkwi tamże będącey odległey, Cerkiew Filialną funduję we izbawienia moiey duszpoddaństwa skiey wsi darów, pragnąc usilniePomnożenia Chwały Bo udzielonych,łaskliwie na zawdzięczenie tych Wszechmocnego wszech dla mnie rzeczy Boga Dziedzic, maiąc niezliczonych dobrodziejstw od Chełmskiey aWojewództwie leżących Ruskim Wsi Dóbr skiey Andrzejowa yWitwiczna wZiemi Podsędek Boniecki ChełmLudwik Ziemi zBończy z dnia24września 1769roku czytamy: w latach 1766 –1769 roku. W akcie erekcyjnym toniego Ludwika Bonieckiego, abudowana była p.w. ufundowana Świętego przez Krzyża, An wzmiankowana to świątynia, ilialnaCerkiew p.w. Świętego. Podwyższenia Krzyża Następna pochodzi z1531roku –miałaniąbyć Cerkiew ocerkwi wzmianka w Pierwsza Wytycznie ” Pobudowali sięw Wytycznie wzdłuż drogi imogliswobodnie sięwwolnych przyglądać od Antoni - - -

Za rzeką nadKrowim była Bagnem wieś. wieśzabezpieczo Owa Kościół w Wytycznie w latach pięćdziesiątych XX w. pięćdziesiątychKościół wlatach XX wWytycznie . Od . Od - - - - 15 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr1 „Szlak wojenny” TRASY ROWEROWE 16 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr1 „Szlak wojenny” TRASY ROWEROWE 17,76 km 17,49 km 17,09 km 2,09 km 270 m 400 m nem wsierpniu1915roku. w nich pochowani żołnierze, niemieccy polegli pod Wytycz oraz ułożonych wjednejliniigrobów ziemnych. Być może są nagrobek. Poza nim widoczne są ślady drewnianych ogrodzeń uporządkowali iodnowili cmentarz mieszkańcy jedyny ocalały grobki poginęływtajemniczych okolicznościach. W 2011roku zapomniano onim.Placzarósł abetonowe krzakami, na ków w Wytycznie. Po IIwoj. św., zpowodu ichwysiedlenia, licznejobecnościniemieckich ewangeliJest świadectwem ewangelickiCmentarz w Wytycznie 10. Krowie Bagno na drodze zpłyt).Ztego miejscarozciąga sięwidoknaKrowie Bagno. nych. dnia dzisiejszegocmentarzu. Do zachował sięjedynie jeden nagrobek grobów irząd ziem w 9. Cmentarz ewangelicki Wytycznie gatunków zwierząt iroślin. gatunków zwierząt Polesie Biosfery wielechronionychzerwatu Zachodnie. Można tamspotkać naterenie PPN » » » » »

Dalej kieruj siędrogą wyłożoną betonowymi płytami. Dalej kieruj Po lewej stronie ewangelicki. znajdujesięcmentarz Znajdziesz sięnadrodze zpłytbetonowych. Jedźprosto. Po wprawo minięciuwsi skręć kapliczki. naprzeciwko Dojedziesz do dużej kępy krzaków – za nią musisz skręcić w prawo – za nią musisz skręcić do dużejDojedziesz kępy krzaków (by znów znaleźć się – jest to torfowisko włączone do sieci Natura 2000, leży naterenie –jestto włączone torfowisko dosieciNatura Re 2000,leży nowych, łąki zasiano nowymi gatunkami trawnowych, łąki zasianonowymi iroślinami motylkowymi. W ramach melioracji odwodniono ułożono 3.770hałąk, drogi zpłytbeto sanie, topiele bo rzadko zamarzają inieraz konie siętopiły. Większość rolników zwozi samemu sianozimą,ciągnąc wodzie po wóz lub odwodnione, niskowartościowego olichejjakości i małejwydajności siana. unosząktórym kaczek. sięstadadzikich Łąki sąbagniste, jednokośne, nie sązalane nasze łąki lata jeziora, wodą siędowielkiego iupodabniają nad relacji „Sztandaru Ludu” mieszkaniec: anonimowy ki gospodarowania nabagiennych opisałwjednejzdziennikarskiej łąkach obecnie ciek wodnynajwiększy – nazwany „Więziennym Rowem”. Warun podejmowano już wcześniej, bowiem w 1936 roku więźniowie wykopali całkowitą meliorację. Próby „ujarzmienia” tego przyrodniczego kompleksu miałonaturalnyBagno charakter, alew1975roku przeprowadzono jego Krowie Bagno – jest to raczej pozostałość po niegdysiejszym – jest to raczej pozostałość poniegdysiejszym - - -

Każdej wiosny iwmokre - - - - - 19,74 km 19,54 km 19,15 km 1,39 km 200 m 400 m Wielu zginęło podczas akcji wysiedlenia, a ci, którzy się ukryli, masowoWielu umierali sięukryli, zpowodu aci,którzy zginęłopodczasakcji głoduiepidemii. wysiedlenia, jedyniebudynkiognia ocalały szkoły, popówki ijednogospodarstwo. Większość wgłąbRosji. mieszkańców wysiedlono tragiczny skutek dlamieszkańców Wytyczna. Stosując taktykę „spalonej ziemi” wieśoraz Rosjaniespalilicałą cerkiew. Od pozycji w utrzymać przeciwnika Wytycznie. silnym artyleryjskim ostrzale skie niebyły wstanieprzy To miało wydarzenie umocnień niemieckie wojska przełamały linięfrontu po10dniach.Cofające sięwpośpiechuodkilku tygodni wojska rosyj wojskami rosyjskimitycznie miedzy iniemieckimi rozpoczęły się1sierpnia1915roku. Pomimo takdobrze rozbudowanych ski –Mikołaj car II.Po Iwojny wybuchu światowej starcia w Wy wojny rozpoczęto budowę umocnień, a prace wizytował samrosyj zorganizowano wojskowe. wielkie manewry Przed wybuchem dostrzegło rosyjskie dowództwo, podkoniec XIXwieku wktórym właśnie przez wiodący Wytyczno. Strategiczne położenie Wytyczna ciokilometrowy pasbagienimokradeł był trakt Lublin-Włodawa, niemalże przez rok. cały Jedynądrogą przecinającą kilkudziesię i lasamibyło okolicy, dlaosóbnieznających teren niedoprzebycia kle cenne strategicznie znaczenie. Otoczone bagnami, jeziorami okres przyszedł Gdy wojen masowych Wytyczno niezwy zyskało I wojna światowa w Wytycznie blindarzy, czyli schronów,blindarzy, czyli mo żołnierze rosyjscy wktórych w polnegoicementu 6 Wytycznie zkamienia wybudowano światem. przed Przed Iwoj.i nanowo wybuchem św. odkryte służyły.czego kiedyś Dopiero niedawno zostały onezbadane mieszkańcy Wytyczna, choć nie wiedzieli już, do niektórzy ków, obecniezostały zapomniane. Pamiętali onichjedynie zarośnięte kępy przez Skrzętnie krza rosyjskich. dla żołnierzy zIwojny11. Blindarze światowej blindarz. znajduje siępierwszy kępy sięw lewą stronę krzaków, i idź polem, dojdź 100 m do pokaźnej piechotą – skieruj tam ok. kolejnegopunktumusiszprzejść Do domamimieszkalnymi. sięprzed Zatrzymaj tytoniu, zktórego uprawy słynie Wytyczno. » » »

Skręć wprawo.Skręć Jedź całyczasprosto. Z betonowych płytzjedźnadrogę gruntową polewej stronie. mijaćsuszarnie Będziesz – były to niegdyś schrony mu historycznego mu historycznego „Było, nieminęło”. mat jeden z odcinków bardzo progra popularnego naichteJesienią 2011roku nakręcił Adam Sikorski sypany. został trzeci za z nich są dostępne dla ciekawskich, dnia dzisiejszegoDo zachowały się 3 blindarze. Dwa kilometrów połączone były okopami. kilku strzeni Blindarze, położone naprze artyleryjskim. ostrzałem gli sięschować przed - - - -

- -

- - - - -

17 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr1 „Szlak wojenny” TRASY ROWEROWE 18 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr1 „Szlak wojenny” TRASY ROWEROWE na malowniczej Gminy Urszulin. nastrasprzez rowerowych. Zapraszamy do zapoznania sięzpozostałymi, by więcej ujrzeć pięk Mamy nadzieję, że spodobałCi się „Szlak wojenny”. To była wytyczonych tylko jedna ztrzech 23,17 km 21,42 km 21,32 km 19,94 km KONIEC 1,75 km 1,39 km 100 m 200 m całkowicie zniszczono. (zwane i Długiego Wąskim). Podczas Iwoj. św. majątek niemal zJeziora siła sprzedaż ryb Wytyckiego wówczas (zwane Wielkim) maceutycznych Wincentego Karpińskiego. Duże dochodyprzyno na olejki, anastępnie dowarszawskich wywożono zakładów far iinnych mięty uprawy ziół, którepola pokryły tutaj przetwarzano nię, browar, młyn, cegielnię, stelmarnię oraz kuźnię. Okoliczne ków. Wincenty w nim gorzel wybudowali i Stanisław Karpińscy Iwoj.wybuchem św. był jednym folwar zwiększych wokolicy spisinwentarzowy majątku pochodziz1721roku.Pierwszy Przed Dwór wCzernikowie okolicy. dla wczasowiczów, zpowodu dużej imalowniczej ilościmiejsc noclegowych dlaturystów pomostu do placu przed UG Urszulin wynosi 7km. UGUrszulinwynosi pomostu doplacuprzed wjedziesz naznanąnamjużdrogę, którą bezproblemu wrócisz dodomu. od Odległość dębie). starym Tam wprawo przy (podrodzeskręć miniesz kapliczkę idojedźdokanału innegorodzaju drzew. zdomieszką dzone wierzbami dworuDo prowadzą odróżniające północna,zachodniaipołudniowa, obsa się3alejki: chał w1939roku. Po pozostały majątku murowane dworu iobory. budynki się zabudowania folwarczne właścicieli wyje Wytyczna. Karpiński Ostatni znich–Jakub swoiste dopełnieniesielankowego krajobrazu. lat znajdowały odkilkuset W miejscu tym 12. Majątek Czerników szlaku. i dojedzieszdokolejnegopunktunanaszym krzaków, awniejkolejny blindarz. z numerem 46,po prawej stronie znajduje się kępa słupaelektrycznego –tam,nawysokości przerwa Po zabudowaniami będzieduża 200m,pomiędzy w prawo. » » » » » » » » »

Przed drogą wlewo skręć krajową zdrogi żwirowej Powyższą dopomostunadjeziorem. drogą ( jedź0,5 km Wróć dodrogi żwirowej drogę iprzetnij krajową. wróciszGdy dodrogi, jedźprosto. Jedź prosto drogą gruntową, ponownie znajdzieszsięnabetonowych płytkach. Powróć dodrogi gruntowej. By powrócićBy doUrszulina, wjedźnadrogę gruntową prowadzącą Kochanowskie, przez Jedź prosto (część –będzieszmijać osiedleKochanowskie Wytyczna), miejsce idealne Za krzyżem otoczonym czterema lipami i znajdującą się naprzeciwko kapliczką skręć otoczonym skręć czterema kapliczką lipamiiznajdującąsięnaprzeciwko Za krzyżem – zabudowania pozostawione staniestanowią wbardzo dobrym - - - - pkt.13 ) - - -

2,24 km 1,72 km 1,39 km 0,28 km START 1,11 km 520 m 330 m 280 m SZLAK NR2 SZLAK Długość Koniec przedostać). (latemtablica ustawiona napolu rośnie obokścieżki także zboże, które przez się trzeba doczne zpowodu roślin, narastających jednakznalezienie drogi nam ułatwi dogrodziska w lewo. płotem izabudowaniami. Droga polnaznajdujesięmiędzy wego Józefa malarza Klaudę. namalowany Boskiej, miejsco przez Znajdujesięwniejobraz Matki tynkiem. łym iżółtym murowana1. Kapliczka Gminy. Urzędu budynkiem Znajdujesz sięprzed » » » » » » » »

: Andrzejów Jedź polnądrogą podgórę. drewnianego, znajdującego siępoprawej krzyża Naprzeciwko stronie ulicy, skręć Jedź dalejprosto, aż dozabudowań wsi Andrzejów. Po lewej stronie, drogą przed asfaltową znajdujesiękapliczka. wprawo. skręć naktórym Jedź prosto ażdoskrzyżowania, wlewo.Skręć sięnawschód,Kieruj Kwiatowej. by znaleźć sięnaulicy Po prawej pokaźnych rozmiarów stronie ujrzysz kępę krzaków. Wejście może być niewi : 22km

– „Szlak grodzisk” Czas przejazdu Czas Start: Urszulin - kapliczka dziękczynna z1906roku, wymurowana zcegły, dziękczynna - kapliczka zbia (sprzed budynku Urzędu Gminy) : 1,40h (bez przystanków)(bez - - - 19 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr2 „Szlak grodzisk” TRASY ROWEROWE 20 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr2 „Szlak grodzisk” TRASY ROWEROWE 3,87 km 1,63 km Grodzisko wAndrzejowie licki) i Wasylka.licki) 2 latach znajdował sięjużwe władaniukniaziów ruskich –braci Daniła(tj. DanielHa bagnistą okolicą. Według zapisków zlatopisu gród w1243roku Polacy. spustoszyli Po że w1243roku znajdował siętutajgród stożkowy. otoczonej Rozlegał sięnawyniosłości oAndrzejowie wzmianka pojawiła sięwLatopisiePierwsza wspomina, Hipackim, który dookoła rowem.ścią iotaczającym Horodyska ijednowuroczysku Za Rzeką. Były niewielkie, leczodznaczałysięwyniosło minają, że jeszcze wpołowie XX stuleciaistniały3mniejsze grodziska –dwa nałąkach jest pozostałością poandrzejowskim grodzie wspo zXIIIwieku. Najstarsi mieszkańcy mieli jeusypaćhełmamiSzwedzi, by lepiejsiębronić przed wrogiem. go nazywają Mieszkańcy „dworzyszczem” lub „kurhanem”, gdyż–jakgłosilegenda rystycznej). (po prawej agrotu stronie zjazd do kwatery przejeżdżasz rzekę przez Włodawkę za krzyżem. Stary Andrzejów.Stary w majątku zespole parkowym podworskim prawej siępozostałości stronie wyłaniają po z 1903 roku i prawosławny cmentarz z kilkunastoma nagrobkami. z 1903roku iprawosławny nagrobkami. zkilkunastoma cmentarz Nagrodzisku znajdujesiędrewnianaObjęte jestochroną kapliczka konserwatorską. 10 arów.wierzchnię gami izajmujepo z zaokrąglonymi ro ma formę czworoboku nocny-zachód odwsi, Położone jestnapół do dnia dzisiejszego. są widoczne grodziska gno. Założenia ifosa widok naKrowie Ba dzisko, rozciąga się znajdujesięgro rym z wzniesienia,naktó prawosławnytarz 2. Grodzisko icmen znajdują się kapliczka ikrzyż. znajdują siękapliczka » » » » » »

Wróć asfaltowej. doulicy Jedź prosto. Przejedź przez ulicę i skieruj się na drogę Przejedź sięnadrogę ulicę przez iskieruj Po przejechaniu niecałego kilometra po Po po niecałego kilometra przejechaniu Na skrzyżowaniu dróg polewej stronie Na skrzyżowaniu Znajdując sięnadrewnianym moście, – ------

- Faktycznie grodzisko - - -

6,57 km 5,67 km 4,22 km 1,45 km 900 m 350 m nym krzyżu umieszczono zbiegiemczasu ulegałyzatarciu.nym krzyżu alenazwiska tabliczkę znazwiskami, to naprośbę zginęli.Uczynił swojego kucharza wszyscy niedaleko wktórym miejsca, Władysława Nadrewnia Ańcucha. Andrzejowiemajątku Stefan wStarym Karpiński pozwolił napochowanie kilku zabitych woddzielnym grobie koło igury, Andrzejowie, Ostatniwych. aktpotyczki zakończył sięwStarym tam też poległpor. ijegoadiutant. Hrynkiewicz Właściciel wpadła w panikę,Kompania Hrynkiewicza ponosząc duże straty, spowodowane głównie ogniem karabinów maszyno została zaatakowana wAndrzejowie przez silny przebywał we oddziałbolszewicki, wsijużodpoprzedniego dnia. który narozkaz kpt.pania Hrynkiewicza, Zajchowskiego, zZabrodzia iskierowała wyruszyła sięna Wereszczyn. W czasiemarszu łódzkiego poddowództwem por. doAndrzejowa, Oświcie15sierpniakom przybyła by dokonać Hrynkiewicza wywiadu. kawaleria sięwniejpolska Starła zwojskami bolszewickimi, rozpoczynając tzw. „bitwę cycowską”. Kompania batalionu Potyczka podAndrzejowem -1920 skruszały jużdrewnianyskruszały krzyż. jego żołnierzy.miętniająca poległego w 1920 roku Zastąpiła ona por. i kilku Hrynkiewicza znajdujesiębetonowa mogiła z2000roku, Obokkapliczki upa czona żeliwnym krzyżem. nie piękne kwitnące sadyowocowe, kwitnące nie piękne porośnięte kobiercem żółtych mniszków lekarskich. murowana3. Kapliczka » » » » » »

Jedź prosto. Po Zastawie. wjeżdżasz domałejwioski okołokilometra przejechaniu znaku wlewoSkręć przy „Zastawie”. dróg wlewo). jedźprosto (naskrzyżowaniu Za kapliczką Skręć wprawo.Skręć Jedź prosto, podgórkę, ażdojedziesz dodrogi asfaltowej. Na skrzyżowaniu skręć w prawo (w stronę kapliczki). wprawo skręć (wstronę kapliczki). WiosnąNa skrzyżowaniu można niesłycha tu dojrzeć - kapliczka dziękczynna z1905roku, wymurowana zcegły, dziękczynna -kapliczka zwień ------21 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr2 „Szlak grodzisk” TRASY ROWEROWE 22 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr2 „Szlak grodzisk” TRASY ROWEROWE 6,72 km 1,50 km Gród w WereszczynieGród Daniel (synRomanaMścisławowicza), brata zpomocą Wasylka. wi, ożenionemu zcórką Leszka Białego. W 1219roku Wereszczyn wrócił podpanowanie ruskie, gdyżzająłgoksiążę ko-Włodzimierskie wraz z Wereszczynem zostało podwładanie węgierskiemu przekazane królewiczowi Kolomano siłysięwęgierskiewłączyły ijużw1214roku podpisanougodę, tzw. traktat Księstwo Halic spiski, zgodniezktórym w następnym roku Daniel(Daniło)Romanowicz zająłgowraz ze Stołpiem, Kumowem konliktu iUhruskiem. Do wojennej wtrakcieBiały z1212roku. wyprawy W posiadaniuLeszka gród Białego znajdował sięniedługo, gdyż że Aleksander otrzymał Wereszczyn grodami, wraz zwymienionymi zaś Wsiewołod –Bełz. Wereszczyn przejął Leszek go przez Wsiewołoda Romanowicza, anastępnie przez księcia Aleksandra. dokonali Książęta podziałudóbrtak, ruscy kiem 1204,łącznieze Stołpiem, Kumowem iUhruskiem. Stanowił wtenczas Bełzskiego, osadęKsięstwa zarządzane Osada wczesnośredniowieczna w Wereszczynie wzmiankowana wLatopisie Hipackim podro była poraz pierwszy pleksu grodów czerwieńskich. istnieć zespół osadniczy, agrody w Wereszczynie iAndrzejowie stanowiły prawdopodobnie część większego kom Wereszczyn jestnajstarszą osadą Gminy Urszulin,jego historia może sięgaćXIstulecia. Na terenie mógłwówczas tym niestety jegozabudowanianiestety sąjużniewidoczne. dzisiejszego. zespołów znajdowało dworskich W okolicy sięśredniowieczne grodzisko – dodnia polewej) przetrwał –budynekjednegoznich(pierwszy zespoły dworskie trzy dworu familii Wereszczyńskich. Pod miejscuznajdowały wtym sięjuż koniecXIXwieku ciągnie sięalejalipowa, założona igurki stulecia.ProwadziłaNaprzeciwko okołoXVIII do kościołaparaialnego.pobliskiego wlatach przeniesiono osiemdziesiątych wieku. XXpomucena Oryginał zXVIII do wieku św.4. Kapliczka Jana Napomucena Napomucena. »

Dojeżdżasz dostarej aleilipowej, św. której naprzeciwko znajdujesiękapliczka Jana -jestto kopiabarokowej JanaNe rzeźbionej igurki - - - - -

- 6,97 km 7,15 km 250 m 180 m Spalone budynki po majowej po budynki Spalone zagładzie wWereszczynie. reszczyńskich Żydów.reszczyńskich -Zunszajn. 100we Upamiętniamord ok. Raz ufundowała ocalałaMiriam - wybudowany w1988roku pomnik 5. Pomnik zamordowanych Żydów na nimGwiazdą Dawida. ogrodzeniem stoi pomnik z widniejącą Za stronie znajdujesiędużaprzerwa. bocznie, przy nim od północy i południa znajduje się wieloboczna zakrystia i skarbiec. iskarbiec. ipołudniaznajduje sięwieloboczna zakrystia nimodpółnocy bocznie, przy i chórem napiętrze. muzycznym Prezbiterium jestnieco węższe iniższe, trój zamknięte dziestych została przedłużona wieżowe,o zachodnie przęsło w przyziemiu z przedsionkiem zbliżona dokwadratu, lisicami.Nawa prostokąta,wnątrz wlatach pierwotnie trzy narzucie wą podprezbiterium. jestoszalowana, Nazewnątrz świątynia wzmocnionazzewnątrz iwe grobo ceglanej, zprostokątną kryptą strukcji zrębowej, napodmurówce orientowanym, drewnianym okon Obecny kościół jestbudynkiem wiczowa w1634roku. ufundowałaświątynię Zoia Tyszkie i Seweryn Wereszczyńscy. Pierwszą zabytków. Ufundowali jąbracia Józef jest obiektem wpisanym dorejestru w1783rokuwybudowana świątynia lanego Poczęcia Najświętszej Marii 6. Kościół paraialny p.w. Niepoka » » » »

Po lewej siędrewniany stronie ukaże kościółicmentarz. Jedź prosto. Jedź prosto. Pomiędzy zabudowaniami, po lewej Pomiędzy zabudowaniami, po lewej ------

Zagłada w Wereszczynie Zagłada roboty doIIIRzeszy. jużniewrócili. Niektórzy zabrano do obozu w Majdanku i na przymusowe ponad połowę zabudowań wsi, osób a kilkanaście 13 miejscowych Ukraińców i1Polaka, spalili szego. samym dniuhitlerowcyW tym zastrzelili się wzasypanejstudnidworskiej dodniadzisiej Zwłoki 100pomordowanych ok. Żydów znajdują sięwdniu26maja1942roku.Zbrodnia wydarzyła - - - -

23 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr2 „Szlak grodzisk” TRASY ROWEROWE 24 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr2 „Szlak grodzisk” TRASY ROWEROWE Wereszczyn przed wojną ści. Dziś podawnej świetności miejscowości pozostały drewniane istare chaty sady wopuszczonych gospodarstwach. iinne.stwa Wybuch IIwojny światowej, mord Żydów i przesiedlenia Ukraińców zmieniłnazawsze oblicze miejscowo rolnicze, kółka różańcowe, harcer- związki spodarcze ireligijne – straż ogniowa, kółko Powstawały liczneorganizacje społeczno-go nanichsam marki. Bywał Władysław Reymont. znane naokolice stałysięwereszczyńskie jar żydowscy.zwłaszcza wpołowie Już XIXstulecia ni, licznierzemieślnicy, karczmarze ihandlarze, gospodarze rol iukraińscy mieszkiwali jąpolscy znajdowało się dworkówkilka ziemiańskich, za Wieś była jednąznajwiększych wokolicy. Tutaj ny polskich żołnierzy zamordowanych żołnierzy ny polskich wniewoli w1939roku, pod pobitwie Wytycznem. powstania krakowskiego. przywódcy W dalszej części znajdujesięgrób cmentarza wojen w Andrzejowie – zmarłej żony Anieli Dembowskiej Edwarda kasztelanica Dembowskiego, jedyncze zabytkowe grobowcu Przy nagrobki. położony Rulikowskich jestskromny grób grobowce obazXIXwieku. rodzin oraz Białkowskich Czarnieckich, Występują też licznepo z około1880roku, murowana zcegły, znajdująsięponadto otynkowana. Nacmentarzu jestru zabytków. grobowa Znajduje się na nim kaplica rodziny neogotycka Rulikowskich, zabytkową również cmentarz, wartość Dużą wpisany posiadatakże przykościelny dore w 2011roku. miejscową ziemiankęHelenęEydziatowicz), XVIII-wieczny odrestaurowany żyrandol, czy (m.in. odrestaurowana z 1872 roku, przez Rafaela wykonana kopia Madonny Sykstyńskiej dzi prawdopodobnie średniowiecza. zokresu znajdująsięzabytkoweW świątyni obrazy granitowa pochodzizXIXwieku, kropielnica pocho neogotycka Chrzcielnica wkruchcie Dobrego Pasterza. ba Chrystusa a nadambonąznajdujesięrzeź mającharakteri ławki barokowy, Ambona nowąniętym tkaniną. nie przemalowany, ztłemzasło wieku, gruntow zXVII Piekarskich z grupyz Dzieciątkiem Hodegetrii Boskiej znajduje się obraz Matki głównym ołtarzu W neogotyckim blachą. cem czteropołaciowy kryty i ciopołaciowy,skarb nad zakrystią zachodnim, nadprezbiterium pię wieżąnadprzęsłem czworoboczną ma charakter z nową, dwuspadowy konane w1878roku. Dachnawy znajdująsięorganyNa chórze wy ------

Szkic WereszczynaSzkic autorstwa Feliksa Brzozowskiego z1884roku - - - - - 11,30 km 10,80 km 14,64 km 14,54 km 8,25 km 7,88 km 2,55 km 3,24 km 370 m 730 m 500 m 100 m Cerkieww Wereszczynie (świaszczennika). często odprawiano Podczas wdomuludowym. IIwoj. św. prawosławni w Wereszczynie mieliswojego proboszcza przyporządkowano paraii wSyczynie. Jeszcze przed wojną powszechne były procesje przez wieś, anabożeństwa dość wereszczyńskich prawosławnych doZSRR, ukraińską wysiedlono sjanie. 1945roku, Do gdy ludność sięRo cerkiew spaliliwycofujący sierpniowego bojuo Wereszczyn, Niestety, 4lata później, podczas prowadzono generalny remont. kopuły ozłocono, awewnątrz prze W 1911roku cerkiew rozbudowano, a w1875roku –prawosławny. greckokatolicki,szła podobrządek z 1510roku. Po UniiBrzeskiej, prze pochodzi wschodniego obrządku świątyni Informacja o pierwszej sność bogatszych gospodarzy. sność bogatszych w połowie XIXstulecia. Po folwarków na5mniejszych podzialemajątku nawła przeszły Po stronie przeciwnej drogi prawosławna znajdowała sięcerkiew ludnośćprawosławną do1945roku, był czynny tarz kiedy doZSRR. wysiedlono 7. Cmentarz prawosławny w Wereszczynie, znajdujesięcmentarz. ku 8. Wielkopole bzu. wkrzakach skryty Po parumetrach obokdrogi znajdujesiękrzyż potem zjedź z górki i kieruj się cały czas w tym samym sięcałyczaswtym kierunku. ikieruj potem zjedźzgórki w Zastawiu. W połowie trasy znanąnamjużdrogę przecinasz asfaltową Sęków-Wereszczyn, » » » » » » » » »

Przed znakiem Przed znakiem „Wielkopole” wlewo. skręć Wracamy dodrogi idalejjedźprosto. naSawin). wlewo skręć (kierunek Na skrzyżowaniu Jedź prosto, wieś przez Wereszczyn, ażdoskrzyżowania. Dojedź dopomostu nadjezioremDojedź Zastawskim. rzekę Mijając Włodawkę w prawo skręć ijedź wzdłuż rzeki. wprawo. skręć kapliczce Przy Za znakiem Za znakiem Wereszczyn siępoprawej drodze ukaże roślin skupisko stronie –wśrod przy Gdy dojedziesz do rozwidlenia dróg skręć w lewo i jedź cały czas prosto aż, do kapliczki dróg wlewo dojedzieszdorozwidlenia skręć Gdy ijedźcałyczasprosto aż,dokapliczki -zabudowania gospodarcze znajdująsię na zespole założonym dworskim, - - -

Szkic technicznySzkic cerkwi z1911roku. na którym zachowało się6nagrobków. naktórym Cmen - - -

25 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr2 „Szlak grodzisk” TRASY ROWEROWE 26 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr2 „Szlak grodzisk” TRASY ROWEROWE 2,11 km 17 km Zastawie Jak szlachtaourodzaj wjeziorze dbała? Połowy sięmogłyjedyniena odbywać W księgach wereszczyńskich zachowały się zapiski z 1610 roku, regulujące z dobrodziejstw jeziora. zasady korzystania 1945 roku. – podobniejakwAndrzejowie i Wereszczynie –wdniu26maja1942roku. Ludność wmarcu ukraińską wysiedlono niemieccy, I. woj.ją osadnicy jednakdowybuchu św. większość rodzin wyjechało. Żydów zZastawia wymordowano dzi oraz jednarodzina Północna niemiecka. część wsiJózein jeszcze przed wojną stanowiła osobnągromadę. Założyli Wielonarodowościowa wieś, założona podkoniec oboksiebiePolacy, wieku. liczniemieszkali Dość XVIII iŻy Ukraińcy winienzapłacić, apoddany gardłemgrzywien karany być ma. z Panów poddanych albo nieoznaymiayąc zabrał, część wszystką rybę albo Dziedzic Pan albo tysiąca zakład wwysokości wedle apoddanemu, części, dzielać wszystkich przestrzeże który mayą. obdzielić ioznaymi Aieżeliby rybą wspólną który spisanych zasadgroziły surowe kary. Jeżeli zwłaścicieliposzedłby któryś „na rybę” pozostałych, bez wiedzy otoczone obszarami rolniczymi. 10. Bagno Bubnów nik wodny); wokół wodnego. roślin jeziora oraz występuje bogactwo ptactwa Z pomosturozciąga sięwidoknamalowniczy „Bąbelek” ten zbior (takmiejscowi nazywają 9. Pomost nadjeziorem Zastawskim » » »

Po minięciuostatnich zabudowań widokowej dojedziemy naBagnie Bubnów. do wieży wieśZastawie.Jedziesz przez Wróć dodrogi wprawo. iskręć – torfowisko niskie, należące niskie, doobiektów –torfowisko Natura 2000.Bagno jest dworską potrzebę, anienaprzedawanie sobieipotomkom swoim – idealne miejsce na dłuższy wypoczynek. wypoczynek. – idealnemiejsce nadłuższy . Za złamanie winien ob - - - Kompleks torfowisk BagnaBubnówKompleks torfowisk nących osobników.nących Na bagnie znajdowała się także wonnego populacja dzwonecznika niewielka 28 kwitnących licząca nawet grądzikach liczebność gorzkawej Naniektórych 500kwit pod ochroną goryczuszki wynosi ok. sierpikbarwierski. paproć błotna,kosaciec pospolity, nasięźrzał syberyjski, gryczuszka kostka kielichowata, starodub łąkowy iniebędący te ichronione sąwnierzadkie gatunki roślin, takie jak:goździk pyszny, wąskolistna, gorzkawa, goryczka goryczuszka się zbiorowiska wilgotnych 0,5m.wykształciły względnej ok. łąkzinteresującym zespołem łąki trzęślicowej. Boga gatunek. Około Bubnów zajmujeszuwar 30%Bagna trzcinowy. Na niewielkich suchych owysokości wyniesieniach wapiennymi jestrównieżZ torfami związany zespół kłociwiechowatej, budowany przez prawie ten jeden wyłącznie osobników). liczebność szacowano na tawystępowała kępami nawet (jej nakilkadziesiąt pomiędzy turzyc tysięcy natorfowiskach z nichna1m2naliczono 100rozet tej owadożernej rośliny. W okresach większych przesuszeń iczęstych pożarów rośli żach grądzików podgatunek tłustosza występuje endemitem pospolitego polskim. dwubarwnego, Najednym będący żółtą,turzycę wełniankę Oedera, turzycę szerokolistną, mięsożernego czy tłustosza pospolitego. Najczęściej naobrze rudej. Davalla, zespołem z zespołem marzycy czy turzycy W zespołach tych, oprócz gatunków spotkamy dominujących, Bubnów, 15% Bagna ok. Kolejny zespół, Buxbauma. pokrywa to zespół który turzycy Występuje on często w mozaice modrej. itrzęślicy spolitej (o Zbiorowiska słabejżywotności) ztej 70%powierzchni Bubnów. klasy zajmująok. Bagna bagienną. gnidosz królewski, przytulię płatach czy W niektórych tych zbiorowisk udział trzciny zaznacza się duży po prosową,turzycę bobrek trójlistkowy, storczyk rzadki kruszczyk błotny, dziewięciornikbłotny, zagrożony wyginięciem błotny, gorysz Buxbauma, udziałmająroślinyta, turzyca duży bagienne. pospolitą, siętutajturzycę Najczęściej spotyka kilkoma gatunkami charakterystycznymi dla szuwarów wielkoturzycowych, tunikowa, jak turzyca dzióbkowa turzyca zbiorowisko darniową, turzycą niski zdominującą która szuwar osłabozaznaczonej tworzy strukturze kępkowej. Poza Szatę rośliną stanowią wprzeważającej części zbiorowiska niskich. torfowisk udziałmatutaj W tej grupie największy węglanowych iswoim podChełmem. charakterem torfowiska przypomina znajdująsiępokładykredy,torfów niekiedy nawet już nagłębokości Bubnów zaliczanejestdotorfowisk 0,5m.Bagno niski, itrzcinowy. przeważnie turzycowy torf 5,7 m.Jestto Bezpośrednio wyłącznie podpowierzchnią zalegających średnio 2,5misięgamaksymalniedo wynosi osadziłasięgytia.Miąższość tutajtorfów braku zalegających przepływu Torfowiska tego kompleksu stopniowego powstały w wyniku zarastania rozlewisk. Na 35% jego powierzchni na skutek wodnolodowcowego, położonymi najdalejnapołudniekraju. 185-203m.n.p.m.i wznosząsięnawysokość Występujące ikemy tuozy pochodzenia sąformami geomorfologicznymi 200-400mszerokości, mająok. ozy Oba ciek. gdyś jednąformę rozciętą kilometrów kilka przez długości wypływający względnej.wysokości Staw Bubnów odBagna Bagno oddzielaciągdwóch ozów, prawdopodobnie stanowiący nie kompleks tennocy ograniczają wały kemowe, ozróżnicowanej bezwzględnej, długościi180-185mwysokości a5m położonaPowierzchnia 2-3mponiżej jerównin zwykle otaczających jestpłaska, pół akumulacyjnych. torfowiska Od tereny ołącznejpowierzchni 2200hawłączono w1994roku wobszarparku. ców, chronionych gatunków roślin izespołów roślinnych. Dzięki działaniompracowników PPNrezerwat iotaczające go zagrożonych gatunków wyginięciem ptaków, chronionych, gatunków herpetofauny, gatunków rzadkich bezkręgow powierzchni 1600ha.Celem ok. jegoutworzenia była ochrona unikalnych walorów aprzede wszystkim przyrodniczych, do przygotowania dokumentacji utworzenia rezerwatu przyrody Bubnów”.“Bagno Rezerwat powstał w 1991roku na szczegółowychdo wykonania Zostały badańprzyrodniczych. oneprzeprowadzone wlatach 1987-89idoprowadziły walorów Unikalność poziom naturalności orazprzyrodniczym. wysoki przyrodniczych tego obiektuskłoniłynaukowców Kompleks niskich węglanowych torfowisk Staw, Bubnów iBagno Bagno obiektpodwzględem ciekawy to niezwykle ------

27 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr2 „Szlak grodzisk” TRASY ROWEROWE „Rozlewisko jest także jesiennym zlotowiskiem żurawi, gdzie przed odlotem nocuje nawet do ok. 3000 sztuk tych ptaków i tyleż samo gęsi”. w administrowanie terenie natym należą PPNwiosennepożary dorzadkości, ostatni miałmiejsce w1996roku. oraz krzewiastych sukcesywnie co parę wycinając lat zarośla. Staw czasuprzejęcia Bubnów obszaru iBagna Bagna Od prowadzitorfowisk sięrównież zabiegimające nacelu ograniczenie iinnych ekspansjibrzozy gatunków drzewiastych nym. rozlewisko Utworzono trwałe opow. wodno-błotnego. atrakcyjne dlaptactwa 40ha,niezwykle Naterenie ok. bardzofragment torfowiska, istotny dlastosunków wodnych kompleksu, całego otoczono wałem ziem niewysokim Bubnów pobudowano z Bagna szereg wypływających przetamowańNa ciekach Niewielki iurządzeń piętrzących. szczególnierzycowisk, wokresie Służby PPNstarają zjawiskom. lęgów się przeciwdziałać ptactwa. negatywnym tym brzoza omszona niedawna szara). Do iwierzba problemem były również niekontrolowane łąkitu wiosennepożary tempato sukcesji. doprzyspieszenia gwałtownie Natorfowiska wkracza roślinność drzewiasta ikrzewiasta (głównie ników. wód lokalnych Niskie opadyiodpływ powodują znaczneprzesuszenie obszarów niektórych się tych. Przyczynia Pomimo takwieluwalorów te narażone torfowiska szeregu przyrodniczych sąnaoddziaływanie niekorzystnych czyn większego. inietoperza karlika rzeczka rzęsorka Z dużych ssaków spotkamy tutajgłównie łosia,sarnę, ilisa.Zdrobnych dzika –gronostaja, łasicę, badylarkę, smużkę, odlotem nawet nocuje 3000sztuktych ptaków dook. samogęsi(gęgawa, ityleż gęśbiałoczelna izbożowa). roku zagnieździła Rozlewisko sięmewa białogłowa jesttakże (2pary). jesiennym zlotowiskiem żurawi, gdzieprzed par. samym obszarze Natym w2011roku bardzo czarnogłowej, gnieździło mewy się3-4pary rzadkiej awnastępnym Aktualnie wrejonie rozlewiska koło Zastawia wsezonie znajdujesiędużakolonia 1500 lęgowym śmieszek, ok. licząca 2000-2003 restytucji cietrzewia wPPN na obszarze tego kompleksu ponownie można torfowisk obserwować te ptaki. terenie był tych cietrzew,torfowisk ostatniego koguta obserwowano w roku 1995. przeprowadzonejW wyniku w latach 1989-92 było tunawet 6par. Innezasługujące nauwagę gatunki, to strumieniówka, brzęczka, remiz. Niegdyśliczny na białowąsej.w kolonii gnieździło Następny sięrównież gatunek rzadki to 100parrybitwy sowa ok. błotna–wlatach par), ponownie była odnotowana w 2000 roku (5-7 par), a po5 latach ok. była tu już kolonia 80 par. ok. licząca Wówczas zagnieździłaKolejny która sięwPPN1998roku białoskrzydła, interesujący poraz (3-5 pierwszy gatunek, to rybitwa krwawodziób,żuraw 5-7par),wodnik, kropiatka, (nastałeok. rycyk, brodziec leśny, kulik wielki, dubelt(2tokowiska). Było to wówczas jedynestanowisko lęgowe tego gatunku naLubelszczyźnie. Ponadto gnieździ cyranka, siętutajbąk, 10-15 par, awroku roku 2000było ichjużzaledwie 5. Do 2003gnieździła siętutajjeszcze para zbożowego. błotniaka wana została 350śpiewających samców) naok. oraz tuok. błotniakłąkowy –wlatach 1989-92jegopopulacjaliczyła dobne. Dalszych 40 gatunków gnieździ najciekawszychwodniczka się w należy jego sąsiedztwie. Do (populacja oszaco rejoniew tym przeszło 90gatunków ptaków, 40gnieździ zktórych się, agniazdowanie kolejnych 10jestprawdopo ziemna,zgadówi grzebiuszka natomiast żółw błotny. Najlepiejjednakpoznano awifaunę tego obszaru. Stwierdzono Niemniej interesująca jaklora jestrównież fauna.Zpłazów ropucha nauwagę paskówka zasługujeliczniewystępująca zagrożonych wyginięciem. 60 gatunków występuje obu torfowisk roślin chronionych i 24 gatunki rzadkie, znajdujące się na liście czerwonej roślin dzwonek skupiony, głowienka wielkokwiatowa, przelot pospolity, pępawa różyczkolistna, pięciornikbiały. Naobszarze lubnych. Należą tutajstorczyk opięknym delikatnym zapachu, podkolan biały, wężymord niski, dąbrówka kosmata, zawartość węglanuDuża siędowystępowania wapnia wielugatunków wpodłożu przyczynia isucho kalcyilnych osobników. Przez pewienczasbyło to jedynestanowisko tego gatunku naLubelszczyźnie. ------

29 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr2 „Szlak grodzisk” TRASY ROWEROWE 30 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr2 „Szlak grodzisk” TRASY ROWEROWE Urszulin. przygotowanych nas szlaków,przez które Ci naturalne ukażą i kulturowe Gminy bogactwo Mamy nadzieję, że miło spędziłeś czas, poznając „Szlak grodzisk”. Jest to tylko jeden z trzech 22,28 km 21,75 km 18,91 km 17,64 km 2,84 km 1,27 km 530 m 640 m Mord wAndrzejowie ińców. tamzginęli. Niektórzy samym dniudoobozuW tym wMajdanku zabrano kilkunastu Polaków iUkra strzelano mężczyzn, iukraińską adoichzakopania polską młodzież. wybrano ińskiego Następnie chłopca. wdrugiej mogile, około 200metrów dalej, roz kiem, zakopano rozstrzelane wcześniej jednego ukra kobiety idzieci, w tym w dwóch miejscach. W większej mogile, upamiętnionejw2012roku pomni funkcjonariusze) Żydów wybrali iprzegonili ichzawieś. Mordu dokonano przed szkołę ludnościAndrzejowa całej hitlerowcy iukraińscy (tj. niemieccy zbrodniDo doszłowdniu26maja1942roku. Po wcześniejszym zegnaniu wjedź w lewo w pierwszy skręt . . skręt wjedź wlewo wpierwszy do Urszulina.Przed namiponad3km. zAndrzejowa, zamordowanych hitlerowskiego przez okupanta. Upamiętnia 38 Żydówgo odsłonięcia dokonał Naczelny Schudrich. Polski Michael Rabin 11. Pomnik zamordowanych Żydów po prawej stronie, widniejeczarny, granitowy pomnik istodoły.spichlerze XXku stuleciadrewniane chaty, napocząt wybudowane w tym ZachodniegoPolesia, nictwa dów budow tradycyjnego zachowało sięwiele przykła w gminie. dniadzisiejszego Do Wereszczynie, miejscowością Andrzejów » » » » » » » » »

Za ostatnimi zabudowaniami, Za ostatnimi zabudowaniami, Jedź całyczasprosto. Jedź ażdowsi Andrzejów. dojedzieszdodrogiGdy asfaltowej, wlewo. skręć wlewo. PPNskręć znaku czerwonego Naprzeciwko Za wieżąjedźdalejprosto. Skręć wlewoSkręć ijedźcałyczasprosto drogą asfaltową. Jest to ostatni punkt naszego szlaku. Wróć do drogi głównej wsi Andrzejów, by dojechać Na początku miejscowości Na początku miejscowości - jest najstarszą, po -jestnajstarszą,po - - -

Jedna z ostatnich polskich chat krytych strzechą wAndrzejowie 70-te. -lata krytych chat polskich Jedna zostatnich -pomnikufundowano w2012roku, auroczyste - - - -

1,45 km 0,52 km START 0,9 km 380 m 550 m 520 m średniej 1,60m.Pojemność jeziora oszacowano na1.454tys. m Powierzchnia jeziora to 91,5ha,długość–1.447m,szerokość maks. -857m. Głębokość maksymalnato 6,50m,przy Jedno zjezior wtzw. kompleksie nawschód, jezior uściwierskich, najdalejwysunięte wodległości4km odUrszulina. do grupy żyznych –eutroicznych. Linia brzegowa odługości4.913mjestogólnietrudno dostępna, bowiem zbiornik Pod pochodzenia względemgenezy jestto jezioro krasowe, izasobności wbiogeny należy apodwzględemżyzności Jezioro Sumin SZLAK NR3 SZLAK Długość Koniec Dla chętnych możliwość kąpieliska i odpoczynku nad Dla chętnych iodpoczynku możliwość kąpieliska Dębowiec. Gminy. Urzędu budynkiem Znajdujesz sięprzed » » » » » » »

: Babsk Po poprawej 2,6km przejechaniu sięjezioro stronie ( wyłoni Pomiń wprawo skręt ijedźdalejprosto drogą asfaltową. Za zabudowaniami poprawej stronie widniejedroga szutrową prowadząca dowsi Jedź całyczasprosto. drogę przecinasz W pobliżustacjibenzynowej nr82. krajową Wjedź naulicę Kwiatową wprawo. iskręć : 23,83km Jedź prosto drogę –przetniesz powiatową. – ODNOGA TRASY (z odnogami trasy(z odnogami dlachętnych –38,53km) „Szlak jezior” Czas przejazdu Czas : 2h (bez przystanków)(bez

Start: 3 Urszulin . jeziorem Sumin pkt.1 ). : 31 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr3 „Szlak jezior” TRASY ROWEROWE 32 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr3 „Szlak jezior” TRASY ROWEROWE Jezioro, jakrównież iłąki gootaczające, torfowiska obitująwwielegatunków roślin prawnie chronionych, także wtym cennych zmiennowilgotnych wtym niskich iłąk, torfowisk lorystycznie łąktrzęślicowych. często tego nazwa stąd używana zespołu „łoziny”. Nazachód odjeziora rozpościera sięcenny przyrodniczo kompleks porasta także zespół zaroślowy budowany przez krzewiaste wierzby, głównie pięciopręcikową i szarą także zwaną łozą, tych lasówtypy jezioro. wkraczają wwielumiejscach naspleję, odpółnocy otaczającą brzegiW wielumiejscach jeziora drzewostangdzie gatunkiem jestgłównie budującym brzoza omszona sosny Oba zminimalnądomieszką zwyczajnej. rosnąca nacharakterystycznych kępach. subborealnej brzezinyW przypadku bagiennej jest to lasmieszany, bagienny, i fragmenty subborealnej brzeziny bagiennej. Olsy, to liściaste lasybagienne, drzewostan których budujeolszaczarna, niewielki procent. Te, które otaczająjezioro odstrony północnejipółnocnowschodniej, to olsykępowo-dolinkowe Zlewnia jeziora jestbardzo zagospodarowana, dominujągłównie lasystanowią orneoraz grunty łąki ipastwiska, stanowiska dlałodziizjazdz nichwykonano dowody dlasamochodów zprzyczepami nałodzie. jednym sztucznieniegdyś przygotowaną pomostami.Przy z niewielką plażą,wraz i dwoma zkąpieliskiem pływającymi dno twarde, żwirowate. Jedynie od strony południowo-wschodniej znajduje się niewielki odcinek dostępnego brzegu w większości jestmuliste zdużąilościąosadów igrząskie dennych, tylko wrejonie tzw. „brzozowej górki” występuje spowodowanąrzystością, rozwojem masowym itoplanktonu ilością roślinności iniewielką zanurzonej. jeziora Dno humusowe, powodujące, że woda wjeziorze makolor brunatno-zielonkawy. sięonabardzo Charakteryzuje przej niską nawetjący ponad150mwgłąbjeziora. to Spleja, rodzaj przejściowego, torfowiska zktórego sąkwasy wypłukiwane kożuchabrzeg wpostacipływającego roślinności płem,alokalnie zwanego „spleją”, znacznąszerokość mający isięga Traiają siętutajniewielkie szuwaru płaty pałki wąskolistnej ioczeretu jeziornego. występuje miejscach W niektórych szerokim pasemszuwarów -głównie szuwarem ipałki szerokolistnej. trzcinowym i podmokłym lasem, a od zachodu, torfowiskiem otoczony południa i wschodu i północnego-wschodu jest od północy - -

spolite obserwowane często naco dzień. gatunki,rzeczek tutajwszystkie szczególnie zrodziny niesposóbwymienić te bardziej ryjówkowatych. po Oczywiście reprezentuje bóbr, Podmokłe piżmak. icoraz wydra olsyzamieszkuje rzadszy natomiast drapieżny rzęsorek ijadowity zobaczyć możemy żurawie, łąkowego, błotniaka krzykliwego, orlika też czy sowę uszatkę błotnąlubzimorodka. Ssaki zachód odjeziora odnotowano kilkakrotnie wodniczkę ptaków jednegoznajrzadszych Europy. Zciekawszych gatunków lana, podróżniczka (bardziej kolorowego słowika), jarzębatkę kuzyna rozciągających Natorfowiskach igąsiorka. sięna oraz wielkiego,kulika i krwawodzioba.– dubelta i kszyka odnotowanoZ drobnego ptactwa występowanie rycyka orto kureczki usłyszymy iłąkach Na pobliskich torfowiskach kropiatkę izielonkę, azptaków derkacza, siewkowych: bekasy skonosa, podgorzałkę. brodzące gągołaczy Ptaki reprezentują czaplasiwa ibiała,bąkbączek oraz bocianbiały iczarny. gawa, krakwa, zrzadkości cyranka, można tuzaobserwować (szczególnie wokresie przelotów) rożeńca, świstuna,pła- Awifaunę reprezentują głównie ptaki wodno-błotne. Reprezentowane przez perkozy, igęsi.Lęgnie kaczki siętutajgę prawdopodobieństwo żółwia napotkania błotnego. wać podmokłych w siedliskach i zbyt chłodnych dla innych gadów. W licznych jest duże w pobliżu jeziora toriankach żaby. Spotkamy też jaszczurkę i żmiję, żyworodną które dzięki zjawisku jajożyworodności bez trudu mogąfunkcjono głosy godowe samców rzekotki drzewnej. reprezentuje Gady głównie zaskroniec, którego są głównym pożywieniem i grzebiuszkę ziemną.Natomiast w majowe dobiegające usłyszymy zdrzew ikrzewów donośne wieczory niezwykle składające skrzek ropuchy –szarą izieloną,atakże igrzebieniastą oraz nizinnego natraszki nakumaka zwyczajną spotkamy żabętrawną żabęmoczarową, iniebieską należące dotzw. żabbrunatnych. Wiosną natkniemy siętakże na sandaczowe. Z płazów, oprócz 3 gatunków żab zielonych, wiosną w płytkich zatoczkach jeziora i pobliskich rozlewiskach jestto jezioromożemy słonecznicę. leszczowo- rybacką czyli nasząnajmniejsząrybkę, Zgodniezklasyikacją spotkać składaikrę. samica których chronionychdo wnętrza Oprócz ryb znaczenie imających gospodarcze wwodach jeziora ostrakoilnych, zgrupy ryb gatunek, to ryba potrzebująca dorozwoju zrodzaju obecności małży szczeżuja lubskójka, wić szczupaka, suma,okonia isandacza.Zgatunków chronionych jesttupiskorz, spotykany koza iróżanka. Ten ostatni wzdręga, ukleja. Sporo lina, karasia srebrzystego i pospolitego.jest karpia, drapieżnych ryb możnaW przypadku tu zło gatunki ryb. dominująformy karłowateW rybostanie płociileszcza oraz sumikkarłowaty. Ponadto krąp, wjeziorze żyją: alkona,ka iioletka. nausitousa, nieparka telejusa oraz czerwończyka rakiW jeziorze błotne(stawowe) występują i22 szerokobrzeżka.go ipływaka Zkolei naokolicznych znaleźć łąkach można chronione modraszki myrmikoilne: modrasz zwierząt. W wodach jeziora spotkamy chronione chrząszcze: kałużnicę czarną,kreślinka nizinnego, lapońskie pływaka Jezioro jest także Sumin niemniej interesujące tutaj gatunków pod względem faunistycznym,występujących czyli z kożuchami spleji2chronione gatunki strunowa turzyc: ibagienna. iszerokolistna,kukułka krwista listera jajowata, podkolano czy izagrożonych białe. rzadkich Do należą także związane wąskolistna,proć pospolita, nasięźrzała goryczka ciemiężyca zielona oraz storczyki: kruszczyk błotny, lipiennikLoesela, chronionetrzęślicowych występują izagrożone: dwubarwny, tłustosz pospolity gnidoszkrólewski, goździk pyszny, pa grążela żółtego, a na okolicznych bobrek torfowiskach trójlistkowy, rosiczkę okrągłolistną, i brzozę Na łąkach niską. zwyczajnego, średniego i drobnego. W wodach jeziora spotkamy także północne i białe, chronione oraz grzybienie zagrożonąnależy: mięsożerną wyginięciem aldrowandę pęcherzykowatą i3gatunki także owadożernych pływaczy: bardzo kraju, regionu, wskali rzadkich czy jakrównież zagrożonych Zgatunków wyginięciem. chronionych wymienić ------33 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr3 „Szlak jezior” TRASY ROWEROWE 34 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr3 „Szlak jezior” TRASY ROWEROWE 2,40 km 2,30 km 7,08 km 3,12 km 2,65 km 3,96 km 100 m 850 m 470 m 250 m Osadnictwo niemieckie wDębowcuOsadnictwo ców przesiedlono dotzw. Kraju Warty ły plany IIwojny budynku –gdyżrok powybuchu światowej Niem roku. nowego Nawybudowanie niestarczyło czasu–choćjużistnia a następnie kantoratu Budynek cmentarz. uległzniszczeniu w1915 ewangelików było takdużo, że powstał kantorat (tj. dommodlitwy), osiedliła sięznacznagrupa niemieckich osadników. Po 10latach rej smolarze ipopielarze. przede wszystkim mieszkali W 1828roku powstałDębowiec na początku XIXwieku jako osadaleśna,wktó około 20arów. murowanapliczka z cegły. Zajmujepowierzchnię ika zkrzyżem żeliwnego pomnika zwieńczenie znajdująsię3betonoweNa cmentarzu nagrobki, osadnictwie. pozostałość poniemieckim w Dębowcu2. ewangelicki Cmentarz ewangelicki. ogrodzenie. Posiada żeliwno -betonowym w1951roku. wybudowano murowana 3. Kapliczka na drogę szutrową. w lewo zdrogi asfaltowej asfaltowej wlewo. skręć asfaltową. asfaltową. Po sięzlewej wjeździe strony ukaże małysadowocowy. » » » » » » » » » »

Pod koniecdrogi szutrowej, zabudowaniami, wprawo skręć między wdrogę polną. Gdy ujrzysz kapliczkę zjedź zjedź kapliczkę ujrzysz Gdy Dojeżdżając dodrogi Wróć dodrogi szutrowej. Wjedź nadrogę szutrową. Wróć natrasę prowadzącą dowsi Dębowiec. Po metrów zlewej kilkudziesięciu przejechaniu strony sięjezioro Rotcze. wyłoni wprawo.Skręć zdrogą Po droga sięskrzyżowaniem szutrowa dłuższego przejechaniu odcinka skończy Rower zostaw drogi nazakręcie polnej. znajdujesięcmentarz naprzeciwko W zagajniku – - - - -

Bitwa podUrszulinem-1863 odwrotu. Rucki wspominał: Sam prawe oddziałuRuckiego. skrzydło powstańców, ichjednakcelne Zatrzymały strzały anawet zmusiłydochwilowego posiłki zpomocą dowodzonetwy, Rosjanomprzyszły przez Ostachiewicza. Świeżezastępy na uderzyły nieprzyjacielskie powstańców piechoty, wspieranego przez niewielki oddziałjazdy Zawadzkiego. W dodatku, wzasadniczej chwili bi powstańczego obozu naLipniaku. To spowodowało, że ciężar cały walki spocząłnaoddzialeRuckiego, liczącego 20 ten atak oddziałyKrysińskiego, wkierunku Jankowskiego północnym, do iZielińskiego sięzpolabitwy wycofały fa Władysława powstańcom. Ruckiego, walczącym tutajzzamiarem przybył niesieniapomocy Wykorzystując który walki.strzygnięcia Jeszcze powstańczego większądezorganizację oddziałumjrJóze dobitwy wniosłoprzystąpienie Żadna zwalczących stron nieposiadałarozeznania, co dopołożenia siłwłasnych Niedążono iprzeciwnika. doroz podUrszulinemtoczonaBitwa była wsposóbchaotyczny, zarówno przez dowódców rosyjskich, jak ipowstańczych. nę rosyjską, powstańców goniącą odstrony Wytyczna. kierował siędoUrszulina. Tu patrol powstańczy jużbitwę toczył zoddziału Karola Krysińskiego, atakowany przez kolum z 2działamioraz 1isotnikozaków. Jankowski, będącnieprzygotowany dowalki, starcia nieryzykował iostrzeliwując niespodziewanie zaatakowani przez rosyjską kolumnę pułkownika Szelkinga, sięz3i1kompanii składającą piechoty z lasu. Chcieli siędostaćnatrakt wiodący pocztowy doLublina. wsiąKozubatą,Włodawy Między aUrszulinemzostali majora Ostachiewicza. Aby niezdradzić faktycznej roli, pełniłdwór, jaką bez sięprzez bojuwycofali powstańcy wieśdo działy Józefa Jankowskiego Kajetana iAdama Zielińskiego) zostali zaatakowani przez kozaków zpiechurami zoddziału potyczek powstańców z rosyjskim zaborcą. we 1863 rokuW dniu 7 lipca dworze stacjonujący w Lejnie (od powstańcy Pod Urszulinem, Dębowcem Urszulinem,awłaściwienapolachpomiędzy iKozubatą miałamiejsce jednazwiększych rować wymienionych stratach. wyżej przy tylko pozycji, punktzbornyz takniekorzystnej irozdzieliłem naznaczyłem wymasze żeby części, sposobem natrzy oddział tym i 2rannych dano kwiaty. dodniadzisiejszego. niedotrwał Krzyż W oddziale Ruckiego było 10zabitych. Rosjaniemieli15zabitych przezprzez kilkadziesiąt którym Polskę lat regularnie przy modlonosięiskła krzyż, niepodległościpostawiono duży W celu okoliczni upamiętnienia miejsca przed mieszkańcy, zaborcą, Po zawiesili w tajemnicy na dębiekrzyż. odzyskaniu nie. Poległych pochowano podwielkim dębem,wlesieodstrony Wiązowca. i kilku rannych (prawdopodobnie 5).Ponadto kilkudziesięciu zdezerterowało, broń, porzucając anawet iumundurowa W potyczce pod Urszulinem straty powstańców w ludziach były stosunkowo niewielkie. U Jankowskiego było 2 zabitych przez HańskiLutę, apotem napółnoc, wkierunku iLubienia. Brusa sięwUrszulinieiAndrzejowie.zatrzymali Po przenocowaniu obieichkolumny pomaszerowały nawschód najpierw walerii Zawadzkiego ipozorowanym atakiem kosynierów Witkowskiego ze skraju lasu. To spowodowało, że Rosjanie Za głównymi siłamipowstańców wpogoń oddziałyrosyjskie. ruszyły powstańczej ostrzałem Zostały ka wstrzymane w kierunku Cycowa, aoddziałppor. Piotr Piotrkowskiego zkilkudziesięcioma strzelcami doŚwierszczowa. z wypoczynków harcerskich. Miejscowi często harcerskich. hobbystycznie zajmują siępołowemz wypoczynków ryb. znajdująsiębary, jeziorze iwieledomków letniskowych. sklepy Przy znane W przeszłości 4. Jezioro Rotcze , zwane Grabniakiem od nazwy miejscowości. miejscowości. odnazwy Grabniakiem , zwane Widząc sięzagrożonym iże strat wielkich poniesienia bez trudne wycofanie będzie się Trzykrotnie mniejsze oddziałyRuckiego sięzwalki wycofały iudałysię ------

35 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr3 „Szlak jezior” TRASY ROWEROWE 36 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr3 „Szlak jezior” TRASY ROWEROWE ność jeziora wynosi 826tys. m ność jeziora wynosi średniej głębokości4,30 m,przy 1,90m.Pojem rokość maks. 644m.Głębokość maksymalnato powierzchnię 42,7ha,madługości873misze jestto jezioro czyli Sumin, krasowe. Zajmuje chodzenia reprezentuje jakjezioropodobny typ od jeziora Pod Sumin. po względemgenezy uściwierskich, położone napółnocny-zachód jeziorJedno zmniejszych wkompleksie jezior Jezioro Rotcze rach. Ze ssaków królują niepodzielniebóbr i wydra. wjeziorze oczywiście rzeczne, białowąse ibiałoskrzydłe, dośćduże których kolonieśmieszki, rybitwy znajdująsięnainnych okolicznych jezio krakwa,krzyżówka, oraz głowienka. Nad wodami natomiast przez sezon cały zobaczyć można lęgowy żerujące mewy dziwonię, jarzębatkę oraz srokosza dzierzby i gąsiorka. W obrębie jeziora gnieżdżą sięgłównie łabędźniemy, kaczka Z drobnych ptaków wróblowych nasłowika szarego możemy podróżniczka, ijegokuzyna aletakże liczyć oczywiście na to błotniaki stawowy iłąkowy, ptaki siewkowe, ikrwawodziób. idubelt)oraz kulik wielki, (kszyk rycyk takie jakbekasy dowaniu ptaków. spotkamy gatunki Jedynie na pobliskich torfowiskach ptaków jeziorze Będą podobne, Sumin. jak przy powierzchnią powoduje, ptaków że gniaz bogactwo jesttumniejsze. ludzieniesprzyjają zkąpieli Gwar ikorzystający Jezioro jesttłumnieodwiedzaneprzez iwłaścicielilicznych turystów domków letniskowych, co wpołączeniu zniedużą największych wkraju iwEuropie Środkowej. się, Szacuję że może sobieliczyć nawet 2.500dorosłych osobników. możemy spotkać kami, także żółwia błotnego. Populacja tego gadanaPojezierzu Łeczyńsko-Włodawskim do należy corocznym planemzarybień. We wspomnianych wcześniej zwanych potorie, lubtorian też wyrobiskach potoriami reliktem kontynentalnym. Jezioro stanowi ważne łowisko wędkarskie, dlatego –podobniejakpoprzednie –objęte jest Z chronionych gatunków strzeblę przekopową, wokolicznych rybkę odnajdziemy rzadką potorie będącą wyrobiskach są natomiast sumik karłowaty, płoć, okoń tu także karpi. i szczupak, alewystępuje znacznailość egzemplarzy dużych płocia,leszcza,karpia, krąpia, lina,okonia, karłowatego, suma,sumika wzdręgę rybami iszczupaka. Dominującymi linowo-szczupakowy.typ Stwierdzono tuwystępowanie 20gatunków karasia srebrzystego ipospolitego, ryb, wtym: oba gatunki pływaków i kałużnicę czarną. Występuje tu także rak błotny. jezioro stanowi rybacką Zgodnie z klasyikacją na podobnąroślinność spotkamy tupodobne gatunki (modraszki motyli myrmekoile wwodach iczerwończyki) zaś wąskolistna,goryczka ciemiężyca zielona, storczyki kruszczyk iszerokolistna. błotny oraz kukułka krwista Ze względu bliżu jeziora to jeziorze spotkamy Będą goździk podobne gatunki, Sumin. jakprzy pyszny, paproć pospolity, nasięźrzał łych stron niskie. łąki itorfowiska znajdujesięlasbagienny. sąsiedztwie W dalszym wpo itorfowiskach Nałąkach Zlewnia jeziora jestniezbyt zagospodarowana. Jedynieodwschodujezioro orne, otaczajągrunty natomiast zpozosta można także strunową turzyce rzadkie ibagiennąoraz reliktową brzozę niską. torfowisko przejściowe owadożernymi rosiczkami okrągłolistnymi –drobnym ipływaczami oraz średnim. tu Spotkać również wszędobylskiej moczarki kanadyjskiej. strony Od zachodniejbrzegi sąbagniste ocharakterze spleji,tworzące gatunków ikilka sztywny rdestnic, głównie ikędzierzawa rdestnica pływająca ipołyskująca. Niebrakuje oraz przeszyta nocnych igrążela żółtego oraz osoki aloesowatej. Wśród kłosowy, roślinności rogatek zanurzonej dominujewywłócznik głównie szuwar iszuwar trzcinowy pałki wąskolistnej. więcej Znacznie jestroślinności pół pływającej, głównie grzybieni jestmulisteDno zwarstwą osadów organicznych zwanych gytią.Roślinnośćszuwarowa jestrozwinięta, słabodominuje i rekreacyjne ipomostami. polemnamiotowym zplażą,kąpieliskiem, i wschodniejznajdująsięzabudowania wiejskie bliżu jeziora odstrony południowo-wschodniej potorie. mokłe zlicznymi wyrobiskami W po trudno dostępna, brzegi sązabagnioneipod o długości 2449 m jest na przeważającej części 3 . Liniabrzegowa - - - - -

------

7,93 km 850 m i groźnego drapieżnika, siejącego zniszczenie także wodno-błotnego. wśród ptactwa Dzisiaj stały się rzadkie, ponieważ ichpopulacjazostała bardzo przetrzebiona przez norkę ekspansywnego amerykańską, bardzo liczne. możnaW wielumiejscach było kopce obserwować ichcharakterystyczne zpociętych przez nieszuwarów. orazWody piżmaki. i wydry jezioraTe zamieszkują bobry ostatnie, z powodu szerokiego pasa szuwarów, były niegdyś dużepotrai spustoszenie czynić wśród wodno-błotnego. piskląt ptactwa ptak drapieżnyto duży odługościciała przekraczającej 60 cm, rozpiętości do 1,5 m i wadze skrzydeł do1,5kg. ten Ptak czarna. Można czasemzobaczyć tutajnowego gościa zpołudniowowschodniej Europy jakim, jestmewa białogłowa. Jest – białowąse zrybitw inajrzadsza białoskrzydłe, dużakolonia których oraz zasiedlapobliskie jezioro rybitwy Nadrybie rzeczne,naszej rybitwy Nadtaląjeziora podgorzałki. kaczki wsezonie żerują lęgowym nieodłącznieśmieszki, rybitwy i pogwizdywanie kureczki kropiatki, atakże zielonki. Jezioro głosyjejkuzynki jesttakże najrzadszej miejscem lęgowym spotkamy także bączka. naszą najmniejszą czaplę, czyli Tutaj także mamy usłyszeć okazję przeraźliwe kwiczenie wodnika zrodziny –ptaka bąka czapli,mającego tujednoznajwiększych zagęszczeń wPolsce. W szuwarach jezioro otaczających cze. W obrębie jeziora gnieżdżą siętakże podobnegatunki ptaków. Nauwagę zasługujetutajbardzo liczebność wysoka Występujące igady–składemgatunkowym jezior iRot Sumin nieodbiegajądoomówionego tutajpłazy wprzypadku W jeziorze gromadzą się wody o bardzo warunkach tlenowych i zostało dobrych zakwaliikowane do II klasy czystości. kozę iróżankę. i sum,atakże gatunki introdukowane, np. amurbiałyitołpyga biała.Zchronionych gatunków spotkamy tutajpiskorza, wód, oprócz również: leszcza isandacza,występują węgorz, lin,płoć, karaś srebrzysty, okoń, szczupak, sumikkarłowaty –paziakrólowej.niejszych motyli Jezioro reprezentuje leszczowo-sandaczowy rybacki. typ W składzieichtiofauny jego linki. Natomiast większe roślin tam,gdziewystępują skupiska baldaszkowych, napotkamy najład jednegoznaszych i rzadszego srużnika. Wiosną rzeżuchowca napotkamy zorzynka ipospolite bie wierzbowca, admirała, osetnika, atakże mieniaki: tęczowcasałki: pokrzywnika, i chronionerzadkie gatunki alerównież motyli, gatunki pospolite, takie jakru Rotcze.min, czy Naokolicznych spotkamy także iłąkach podobne torfowiskach Wody jeziora zasiedlają podobne gatunki owadów, jeziora Su jak w przypadku w postacilicznych domków letniskowych. aczkolwiek wostatnim czasierozwinęła siętutajgęstazabudowa rekreacyjna nej i oczeretów. Jezioro do najmniej zagospodarowanych, i jego zlewnia należy dookoła szerokidu naotaczający paszarośli iszuwarów trzciny, pałki szerokolist 9.167 tys. m Osiąga głębokość średniej maks. 3,10m.Pojemność 6,60m,przy jeziora wynosi iczne mapowierzchnię 284,1ha,długość2.448miszerokość maks. 1.816m. gdyś największe naPojezierzu Łęczyńsko-Włodawskiego. Jezioro eutro żyzne Kolejne, liczącodUrszulina,jezioro wkompleksie tzw. jezior uściwierskich, nie Jezioro Uściwierz utrudniony dostęp. jestto wodny zbiornik Nie –niemaplaży, przeznaczony adolustra dokąpieli wody jest Dla chętnych – » » » »

Dojedziesz do linii brzegowej jeziora Uściwierz (1,8 km odrozjazdu doliniibrzegowejDojedziesz jeziora (1,8km Uściwierz dróg). wprawo.Skręć Dojeżdżasz dorozjazdu dróg. Wyjeżdżając wlewo. zjeziora skręć 3 . Liniabrzegowa odługości6.596mjestniezbyt dostępna, ze wzglę ODNOGA TRASY jezioro Uściwierz ( pkt.5 ). ------

- - 37 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr3 „Szlak jezior” TRASY ROWEROWE 38 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr3 „Szlak jezior” TRASY ROWEROWE 11,55 km 10,87 km 9,65 km 9,38 km 1,45 km 1,22 km 330 m 680 m Milerta ps. „Sęp” Milerta 7. Pomnik morderstwo Józefa upamiętniający pomnik. „Słowik”. ps.zefa Majewskiego „Jotem” oraz Józefa Pasonia ps. Krajowej, Armii - Jó skiego i jego dwóch towarzyszy dydaktyczne, które odwiedzimy wdalszej części naszej wędrówki. www.poleskipn.pl. ogodzinachotwarciaInformacje ODMznajdująsięnastronie internetowej PPN— 6. Ośrodek Dydaktyczno-Muzealny Poleskiego Parku Narodowego Załuczu wStarym tycznej „Spławy”, wPPN. jednejznajpiękniejszych względu nabłoto ikoleiny. dydak ominięciemścieżki Wybierając siętądrogą przypłacimy co latem utrudniaprzejazd, awczesną wiosnąipóźną jesieniąmoże być nieprzejezdna ze rowerowej sięwe znajdujących wsi Zawadówka. Droga jestjednakpiaszczysta, wycieczki, Można nią dojechaćdokolejnych dziękczynna. atrakcji naszej cegły kapliczka z czerwonej daktyczno Muzealnego (ODM) » » » » » » » » »

Przy drodzePrzy rośnie dąb. rozłożysty Jedź dalejprosto. Wyjedź zODMijedźdrogą asfaltową wlewo. wprawo.Skręć Jedź prosto, ażznajdzieszsięnadrodze asfaltowej we wsi Stare Załucze. Na rozjeździe wprawo. skręć Wróć dorozjazdu dróg. Po prawej samejdrodze, stronie, znajduje się przy Jedź całyczasprosto, ażpoprawej budynku stronie znajdzieszsięprzy –komendanta Obwodu Włodaw Będąc w ośrodku warto zaopatrzyć się w bilety wstępu na ścieżki wstępu sięwbilety naścieżki zaopatrzyć wośrodku Będąc warto . Na przeciwko znajduje się murowana w 1905 roku znajdujesięmurowana. Naprzeciwko w1905roku rym drzewostanem. rym sta rozciąga pokryty ewangelicki, sięcmentarz Za kaplicą ewangelickiej. drewnianej kaplicy wymurowana na miejscu wcześniejszej, licka, rzymskokato Obok dębuznajduje się kaplica prawosławną. jak iunitów, nawiarę niechcieliprzejść którzy nie wieszanonanimuczestników powstania, w drugiej połowie XIXstulecia.Prawdopodob to ztragicznych miałymiejsce jakie wydarzeń, dąb szypułkowy. Nazwa „Wieszatiel” zaczerpnię Dąb „Wieszatiel”8. - - - jest to około czterystuletni - jestto okołoczterystuletni Ośrodka Dy Ośrodka ------

15,76 km 12,96 km 1,41 km 2,5 km Legenda ozałuckim diable jako dowód tej opowieści. go niespotykano, azłoto stoi dodniadzisiejszego tamdrewniany gdzieśzakopane leży tej nabagnach. Do pory krzyż, mostku, nawiedzanym postawił wmiejscu już przy przez tej strzegącegoz tych krzyży pory diabła.Od skarbów Bornusa ski, pozakupie Jeziora Łukie zokolicznymi bagnamiimoczarami, postawił nagranicach swojego krzyże majątku. Jeden Taki stanrzeczy, grozę szerzący wśród mieszkańców okolicznych dosyć długodopóty, wsi,trwał dopóki dziedzicUlasiń stwierdzić, że błądzenia, samym wyszedł. pomimocałonocnego skąd miejscu jestwtym ludzi, wtej okolicy. Zdarzało się, że taki nocny podróżny się, nocbłąkał całą chodzącwkoło, aby owschodziesłońca, butów miałkopyta, strach okolice. objąłcałą Wiedziano wtedy, że zakopanego to złota.Często diabełstrzegący mamiło ludziegowdzieli,nocą leczonnikogo niezaczepiał. Dopiero jakktoś zauważył, że zamiast lub we fraku, nagłowie wkapeluszu ipilnował skarbu. Często przechodzący ukrytego Zawsze przed godzinądwunastąwnocy, namościestałjakiś panwczarnym płaszczu zabrała diabeł straszyło. jegoduszę. moście natym tej Iod pory sobieznanymw tylko miejscu. Niedługopotem jeszcze pożył, wzimiezmarł, bo rowie, głębokim nieopodal w biegnącym był naktórym drewniany mostek, szkoda było mu tego złotaruszyć. Zakopał złoto namoczarach, wstawie lub iobiecanepodpisał złoto otrzymał. Lecz takjakbył biedny, dalejbył biedny, bo za cyrografu podpisanie najegoduszę. Bornus sięzgodził, ochoczo cyrograf nieznajomykiś paniobiecał złota,ilezdoła daćmu podnieść, wzamian tyle pieniądze, to nawet oddałby diabłu dusze. do niego ja przyszedł Raz w nocy burze i pioruny zniszczą plony, zawsze a w chacie bieda i gdyby ktoś dał mu bieda we nicsięnierodzi, napolu wsi, anawet jaksięurodzi, to susza albo albo w której biedny mieszkał chłop, stary co zwał sięBornus. Zawsze narzekał, że to Zawadówki, gdziedzisiajrosną dwa srebrne świerki, stałabiednachatka, Sto, może temu, lat dwieście amoże jeszcze dawniej, we idącwkierunku wsi, kapliczki, znajdującej ODM. sięnaprzeciwko kapliczki, się od murowanej, zaczynającej piaszczystą, czerwonej ominąć ścieżkędydaktyczną, to sięnadrogę kierujemy rowery prowadzimy oboksiebie. Gdybyśmy chcieli jazdy rowerem, obowiązuje zakaz dlatego niane kładki, Po na której bagiennej części ścieżki, znajdują się drew nabyć ODMPPN. wpobliskim możemy dydaktyczną jestposiadanie biletuPPN,który Pamiętać musimy, wstępu że naścieżkę warunkiem przyrodnicza 9. Ścieżka „Spławy” . dydaktycznej początek PPN ścieżki wskazująca „Spławy”. » » »

Ścieżka prowadzi napolanieleśnej. dowiaty Ścieżka Zawróć ODM. ijedźznów wkierunku Po lewej stronie znajdujesiędroga polnaitabliczka - -

- 39 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr3 „Szlak jezior” TRASY ROWEROWE „Jezioro Łukie potrai zachwycić swoim pięknem”. 20,72 km 19,2 km 18,8 km 3,04 km 1,52 km 400 m Majątek w DębinachŁukich po zakończeniu IIwojny światowej. po majątku sąlicznegroble, transportowano doStarego zmajątku którymi Załucza. ryby Majątek znacjonalizowano poprzezmywano zasypanie lodu trocinami. Pozostałością chłodnia domrożenia latem. temperaturę Niską ryb utrzy murowanywybudowali znajdowała się wktórym budynek, z jeziora iliczniewykopanych stawów. W gospodarstwie zpołowu sięprzede ryb wszystkim utrzymywali Ulasińscy przezkałą pracowników folwarcznych Rybakówką. zwano ludowo, aściany porastała sięwinorośl. pnąca zamiesz Część konem odstrony jeziora. Nazewnątrz dworek zdobiony był na drewniany wybudowali W uroczysku dworek Ulasińscy zbal osadaDębiny Łukiemalutka Wandy iStanisława Ulasińskich. jeziorze ŁukimPrzy powstała wlatach dwudziestych XX wieku Łukie (ok. 200m). (ok. Łukie Z polany można dostaćsięnamolo, zktórego rozciąga sięwspaniały widoknajezioro 10. Zadaszenie wDębinachŁukich 11. MłynwZawadówce trak jestpozostałością pobogatej historii wsi. » » » » » » » »

Dojedziesz do kościoła. dokościoła. Dojedziesz wprawo.Skręć Wróć dodrogi asfaltowej, Po lewej stronie znajdująsięruiny wiatraka. wprawo. skręć strzechą Za chatą pokrytą Jedź całyczasprosto. Wyjeżdżając zlasuznajdujesz sięwe wsi Zawadówka. sięnadrogę leśnąpoprawej skieruj Z wiaty stronie. , napędzany siłąwiatru, obrotowy. upadkowi sięku wia Chylący - - -

Rybacy nadjezioremRybacy Łukie w. 30-te -lata XX

41 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr3 „Szlak jezior” TRASY ROWEROWE 42 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr3 „Szlak jezior” TRASY ROWEROWE budynek zaadaptowano nakościół rzymskokatolicki. wano nacerkiew. zakończyła o świątynię Ukraińców sięw1944 roku Rywalizacja wysiedleniem doZSRR.Opuszczony W 1919roku cerkiew zaadaptowano nakościół rzymskokatolicki, alejużw1940roku ponownie świątynię przemiano roku, alepodwóch latach Kościoła nastąpiłakasacja greckokatolickiego, przejęła aświątynie Cerkiew prawosławna. Wereszczyński. Podczas prac renowacyjnych w1840roku runęła. świątynia Nanową cerkiew wierniczekali do1873 bez fundamentów, gontem zdzwonkiem sygnaturką kryta nawieży. Nową ufundował świątynię w1740roku Wojciech zapisano,wych że była podwezwaniem św. Praksedy. Zopisuz1668 roku dowiadujemy się, że cerkiew była drewniana, na, jednakzczasemzostała zamienionanacerkiew greckokatolickiego. obrządku W 1620roku wdokumentach urzędo- pochodziz1531roku. zapisoświątyni złożoność dziejów wsi.Pierwszy Występowała wówczas jeszcze jako prawosław Wola Wereszczyńska jestjednąznajstarszych miejscowości wgminie, ahistoria obiektów sakralnych doskonale obrazuje Obiekty sakralne w Wolisakralne Obiekty Wereszczyńskiej i gospodarcze. wieśUkraińców,zamieszkujących Polaków iŻydów urozmaicały liczneorganizacje –patriotyczne, religijne, polityczne budynek szkoły powszechnej (istniejedodniadzisiejszego). Powstawały licznesklepy, kuźnie, wiatraki. Życie społeczne - lata 30-te XX w. 30-te- lata XX Spalony kościół paraialny wWoli Wereszczyńska i XIXwieku. boczne zXIXwieku, zobrazami zXVIII niesione z Wisznic dwa ludowe ołtarze oraz wieku prze XVIII mem zpołowy zbaldachi wieku, tabernakulum XVII główny połowy ołtarz zpierwszej ską zbogatą dekoracjąlumnowy snycer zabytkowe –czteroko wyposażenie misyjny.i krzyż W kościeleznajdujesię Pożar jedyniedzwonnica przetrwała 1956roku. nęła wdniu1kwietnia poprzedniej, drewnianej, która spło wmiejscu wybudowano - świątynię w WoliKościół Wereszczyńskiej12. jennego wybudowano budynekurzędu gminnegoorazjennego wybudowano murowany, piętrowy niepodległości. W Woli Wereszczyńskiej w okresie dwudziestolecia międzywo przez Polskę poodzyskaniu charakter gminauzyskała W pełnisamorządowy musiałsięnatomiast pisarz. na –umiejętnościąpisaniawykazać kierowałdo Urszulina. Gminą wójt, którą mogła być osoba nawet niepiśmien pełniła oicjalniedo1954roku, chociażjużw1944 roku siedzibęprzeniesiono znacznie rozleglejszych niżdotychczasowa Funkcję gminapatrymonialna. tą z 1865 roku cyjnej Wola Wereszczyńska stała się siedzibą gminy, w granicach swojego zastępcę.ziemskich, lubwyznaczał Dwa lata poreformie administra Na jejczele stałwójt, którą to funkcję właścicieldóbr pełniłzzasadymiejscowy samorządowego, pełniłajedyniefunkcje iadministracyjne. policyjno-sądowe wówczasrzyły dobra niemiałacharakteru Godowskich taka Gmina iBabskich. sięzdobrami ziemiańskimi. w Gminę pokrywały Woli Wereszczyńskiej two Dekretem z1809roku wprowadzono gminy które patrymonialne, obszarowo Wola Wereszczyńska jako ośrodek administracyjny. - - - - -

------

który nabyćktóry można wODMiODA. Podobnie, poprzedniej ścieżki, PPN również jakwprzypadku przygotował bogato ilustrowany przewodnik dydaktyczny, 2 km doparkingu izadaszenia, gdzierozpoczynaliśmy wędrówkę pościeżce. tzw.sokie zborem potorie bagiennym iwyrobiska torianki. Trasa ścieżki kończy sięwe wsiJamniki, stądszosą jestok. brzezinę bagienną, torfowisko przejściowe zmszarem jezioro sosnowym, dystroiczne, zarośla łozowe, torfowisko wy kolejnoSpacerując ścieżką obejrzymy las grądowy, nasadzenia sosnowe w przebudowie, ols porzeczkowy, subborealną ścieżki w przypadku „Spławy”, obowiązuje jazdy zakaz rowerem. stojącą wodą położono specjalnekładki. Natrasie ścieżki 2km Po takich znajdujesięok. kładek. podobniejak kładkach, wisk oraz niewielkie zarastające jezioro. niebezpiecznychW miejscach (bagna,trzęsawiska) lubpodmokłych ze zwykle parkingiemz zadaszeniem i miejscem na ognisko. turystycznym, Na jej trasie zaprezentowano różne lasów typy i torfo cyjnych zinformacjami inajciekawszych obiektachnatrasie. rozpoczyna naskraju Ścieżka polanką sięniewielką lasu wpostacizadaszeń, kładekitabliceduka jestwodpowiednią infrastrukturę iedukacyjną, wyposażona turystyczną interesujących ścieżek naterenie 14przystanków. PPN.Nadługości3,5km wyznaczono Podobnie, jakinneścieżki PPN, prowadzi przyrodnicza Ścieżka doniewielkiego, śródleśnego jeziora Moszne. Jestjednąznajciekawszych inajbardziej przyrodnicza Ścieżka Dominik” „Dąb Wstęp inatąścieżkędydaktyczną jedyniez zakupionym jestmożliwy biletem PPN. „Jezioro Moszne” ścieżki) odpoczątku (1,3km » » »

Po prawej odkościoła). stronie znajdujesięzadaszenie (2,3km kościelejedźprosto. przy Na skrzyżowaniu Ścieżką dydaktyczną PPN Ścieżką „Dąb Dominik” przyrody dojdzieszdościsłegorezerwatu ODNOGA TRASY (pkt.13) . - - -

43 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr3 „Szlak jezior” TRASY ROWEROWE 44 Urszulin - Przewodnik turystyczny trasa nr3 „Szlak jezior” TRASY ROWEROWE i szlakiem kajakowym. iszlakiem gotowanymi specjalniedlaCiebie oraz Twojej rodziny czterema trasami spaceru nordyckiego Jeśli pragniesz kontynuować i poznać Perłę przygodę Polesia zinnejstrony, zapoznaj sięzprzy Gminy Urszulin. To jużostatni szlakrowerowy przewodniku. wnaszym Mamy nadzieję, że „Szlak jezior” miejsc pomógłCi zobaczyć ipoznać jedneznajpiękniejszych 23,83 km 22,83 km 21,77 km 1,05 km 1,05 km 1,0 km stało 4,6 km. stało 4,6km. Gminy Urzędzie Urszulinpozo co samym wcześniej.w tym przy kierunku, parkingu Do znaleźćBy sięwUrszulinie, musiszwrócić nadrogę asfaltową ikontynuować jazdę śladypomajątku.Uważny jeszcze dziśzauważy turysta dwór i zabudowania folwarczne. się głównie z przerobu drzewa w tartaku. Utrzymywał właściciela Zarudzkiego. wybudował XIXiXX miejscu naprzełomie Zarudzki W tym wieku 15. Zadaszenie PPNwBabsku iprawosławny rzymsko-katolicki 14. Cmentarz w Woli Wereszczyńskiej nizacji podziemnych. poległych izamordowanych podczasIIwoj. św. Krajowej Armii oraz innych żołnierzy orga obokgrobów znajdujesięzbiorowa cywilnych mogiła rzymskokatolickim Na cmentarzu z1897 roku. Żukowieckiego rza jakrównież grobowiec zpiaskowca krzyżem, popa dużym wicza, zwieńczony Włodzimie głównie XX zIpołowy cych wieku. Ozdobą jestżeliwny cmentarza nagrobek Pawła Wójto prawosławnymNa cmentarzu znajdujesięokoło20nagrobków betonowych, pochodzą północnej –prawosławne. drewniane. Obydwie części oddzielająmonumentalne krzyże szar prawie 1ha. wczęści W części południowej rzymskokatolickie, znajdująsięnagrobki » » » » » » »

Do zadaszeniaDo prowadzi droga oznaczona strzałkami. Po zadaszenie. lewej stronie znajdujesięznakwskazujący Jedź dalejprosto drogą asfaltową. Po lewej stronie znajdujesięcmentarz. Jedź całyczasprosto. wprawo skręć odstrony (patrząc Na skrzyżowaniu kościoła). Wróć do skrzyżowania przy kościele. kościele. przy Wróć doskrzyżowania - znajduje się w uroczysku Zarudka, wywodząc nazwę od od nazwę wywodząc Zarudka, - znajdujesięwuroczysku - Zajmujeob ------

Jez. Janówko Zbójno Skomielno 189 Nowy- P. P. K . 82

Stary 23°05’ 23°10’ Wielki 23°15’ 819 23°20’ Orzechów Łan Poleski Park Jez. Nowiny Staw Rybitwa Staw Kołacze Trociany Kan. Cycowe POLESKI PARK Stawy Komarówka M Bruskie Jez. iet Wieprz-Krzna iu Zienkowskie Łąki Pociągi łka Staw Staw Zienki Perkoz Strujło Krajobr. Gmina Piwonia Dln. Mietułka 820 169 171

Gmina Kol. Kołacze

Lipniak a

Bobrówka Jez. k Moszne w a Szelobudy NARODOWY d 6 o 13 Rez. Jez. ł Jez. Rez. W Rez. Jez „Szlak jezior” Kol. Wola Długie Poleski Park Moszne Wereszczyńska Długie Stary Brus Sosnowica Jamniki Durne Bagno 82 Dominiczyn 177 Łowszów 5 Krajobrazowy 180 Lejno P 1812 i w Kol. Łomnica Kol. Dominiczyn o

n Łomnica Wola Wólka Wytycka Lubowierz i

a 7 Wytyczno

G Wereszczyńska r P. P. K . 1939

n Olszowo . 3.54 km Jez. Wytyckie 8 9 Zamłyniec Rez. Jez. 11 1863 170 10 Babsk 11 Karane Jez. 1944 Krasne 12 4 Jez. 14 13 1915 Zagłębocze POLESKI PARK Zawadówka 51°25’ 12 „ S Kochanowskie 173 1 km z Więzienny Rów Park 15 la P. P. K . k Zagłębocze 11 „Szlak jezior” w Michałowska oj Krajobrazowy NARODOWY en Grobelka Jelino ny 1915 P. P. K . ” Gmina 3

51°25’Pojezierze a n Jagodno l Jez. 10 o Łukie Krowie Bagno

175 Gmina D Jez.

a Michałów i Płotycze Rozpłucie II n 9 82 Gmina o Nowe- Wiązowiec Nowy Łęczyńskie iw P 2 Andrzejów 190 Stare- 1863 1 1 2 Łysocha 175 k grodzisk” PiasecznoGMINALudwin URSZULIN 8 1944 „Szla skala 1 : 85 000 7 6 Urszulin Wincencin Granie Stara 173 Or. Dydakt.- Andrzejów Wie Granica gminy; pozostałe granice Muzealny PPN-Załucze Dębowiec 1243 11 82 Drogi krajowe; drogi wojewódzkie Hańsk 819 2 Siedziba 185 Rez. Jez. 172 3 Poleskiego Parku Kulczyn Drogi inne Narodowego Czarny Las Kozubata Brzeziczno 3 Granice parków narodowych, krajobrazowych Grabniak r” Jez. io Urszulin 1920 Pikuławka Piaseczno ez 10 j 2.6 km Zabrodzie Lasy Jez. 4 ak zl Zastawie 5 Jez. S Jez. Sumin POLESKI Bikcze „ Bieleckie 187 ”Szlak grodzisk” Jez. Rotcze 9 Bagno ”Szlak jezior” Uciwierz Jez. 172 Szlaki rowerowe Sumin 1 174 Wereszczyńskie Włodawka ”Szlak wojenny” Kol. Wereszczyn Borysik Wereszczyn Bubnów Gatyska Punkty na szlakach 2 11 5 „ 4 S Sęków Kaniwola Garbatówka 5 z 6 la k PARK Muzea; pałace i dwory; inne zabytki 1915 g r 7 o d Klasztory; kocioły; kapliczki; pomniki; grodziska z i Kobyłki Jez. Zagórze s Ostrówek k NARODOWY Gmina ” Miejsca pamięciNarybie narodowej; cmentarze Podyski Wielkopole 1944 Wólka Karczunek 175 Leniczówki; wiatraki; stadniny Kol. Szczupak Świerszczów-Kol. 8 Nadrybska Kalinówka Nadrybie-Wie Hotele; schroniska młodzieowe; agroturystyka; Aleksandrówka zajazdy; zadaszenia Marcinowa 192 Gmina Garbatówka-Kol. Cyców Świerszczów Niwa Punkty gastronomiczne; poczty; parkingiZaróbka 177 Gliny 21°20’ Kompieliska; łowiska; kempingi; pola biwakowe Szczupak 82 Przymiarki Kol. Szczecin Nadrybie-Dwór Wierzbica Tarnów Punkty widokowe; wiee widokowe; 23°05’ 23°10’ 23°15’ pomniki przyrody 190 Puchaczów-Kol. Brzeziny K Kopina Rez. Jez. Podbłocie Małków