Onderzoek Deloitte en Plan van Aanpak Teuge Airport

M.H. de Groot 11 November 2011 Agenda

• Huidige situatie (zie bijlage) • Conclusies Deloitte • Vraagstuk • Plan van Aanpak

Conclusies Deloitte: (1)

• Stakeholders: – willen een actieve rol in verdere ontwikkeling – zien kansen op gebied van zakelijke luchtvaart – uiten twijfels over rendement Investeringen in baanverlenging, baanverlichting en havendienstgebouw – Zien mogelijkheden voor efficiëntere bedrijfsvoering van N.V. Luchthaven Teuge • Vliegveld Teuge – Vraag naar platformgebonden kavels, beperkte vraag naar niet-platformgebonden kavels – Inrichting van Terrein Albers niet optimaal – Bekendheid van Vliegveld Teuge behoeft verbetering Conclusies Deloitte (2)

• N.V. Luchthaven Teuge – Ontwikkelen en uitgeven van bedrijventerreinen vergt specifieke competenties – Verwacht wordt dat separeren bedrijventerrein en exploitatie luchthaven bijdraagt aan de gewenste continuïteit van Vliegveld Teuge – Aanvullende activiteiten noodzakelijk voor kostendekkende exploitatie

Conclusies Deloitte (3)

• Huidige business case – Een externe financier zal op basis van de huidige business case waarschijnlijk geen krediet verstrekken – Risico’s geïdentificeerd die kunnen leiden tot een aanzienlijke verslechtering van de verwachte financiële resultaten: verdere vertraging gronduitgifte en oplopende rente- en aflossingsverplichting – Onduidelijkheid over de verlenging van de kredietfaciliteit van Deutsche Bank, die formeel op 1 januari 2012 afloopt – Niet volledig onderbouwd en onvoldoende voor nieuwe leningen Aanbevelingen Deloitte

• Ontwikkel een visie en werk deze uit in een uitwerkingsplan • Stel een nieuwe businesscase op en betrek daarbij de stakeholders • Aandachtspunten: marketing, exploitatie vliegveld en grond, gebiedsontwikkeling, investeringen, financiering, publiek/privaat

Bevindingen directeur

• Exploitatie breakeven (exclusief rentelasten) • Hoge rentelasten/schuldpositie ivm crisis vastgoed • Onderzoek Deloitte Real Estate Advisory • 4 Gemeenten aandeelhouder • Hoe komen we tot een duurzame bedrijfseconomisch gezonde exploitatie en financiering van de luchthaven? • Besluitvorming voorjaar 2012; verzoek verlenging lopende leningen.

Plan van Aanpak

1. Wat voor luchthaven wil Teuge zijn? 2. Hoe gaat Teuge dat realiseren? 3. Welke aandeelhouderstructuur hoort daarbij?

Welke aandeelhouders Wat voor luchthaven Hoe gaat Teuge dat structuur hoort GO! wil Teuge zijn? realiseren? daarbij? JA  Marketing strategie  Wordt dit gesteund  Missie  Operationele door de huidige  Benoem mijlpalen  Visie uitwerking aandeelhouders?  Monitor voortgang  Strategie  Financiering  Publiek/ privaat

NEE

AANPASSEN Wat voor luchthaven wil Teuge zijn?

• Onderdeel regionale infrastructuur • Toegevoegde waarde voor verbindingen, opleidingen, recreatie/toerisme • Met draagvlak van de omgeving • Bedrijfseconomisch onafhankelijke, kwalitatief hoogwaardige luchthaven • Efficiente inrichting van processen en dienstverlening • Onderscheidend door innovatie en kostenefficiency

Hoe gaan we dit realiseren?

1. Marketing & communicatie strategie 2. Operationele strategie 3. Financieringsstrategie

Gezamenlijk leiden deze tot een levensvatbaar businessplan voor de komende jaren (eind maart gereed) Marketing & communicatie strategie

• Marketingplan: – Verbeteren marketing en realiseren nieuwe producten – Raad van Advies (o.a. KvK, VNO-NCW, Marketing directeur aviation Schiphol en Gebruikers) • Communicatieplan: – Luchthaven Teuge vaak negatief in het nieuws – Communicatieplan opstellen – Doel: meer pro-actief communiceren (o.a. pers) Operationele strategie

• Verdere moderniseren • Meer veiligheid • Luchthaven inrichtingsplan • (Meer) draagvlak van de omgeving

Verder moderniseren

• Verbeteren uitstraling en aantrekkingskracht zakenmarkt • Havengebouw: scan naar opties voor een nieuw havendienstgebouw (huur, sale/lease back, energieneutraal) • Baanverlichting: onderzoek pilot voor innovatieve concepten • …. (nader te bepalen)

Meer veiligheid

• Luchthaven vaak negatief in de pers door incidenten • Doel: verbeteren veiligheid op de luchthaven en creëren van een mindset gericht op veiligheid • Update calamiteitenplan • risicoanalyse met verbeteradviezen.

Luchthaven inrichtingsplan

• Samenhangende inrichting van de Luchthaven ontbreekt • Van belang voor aantrekkelijkheid potentiële investeerders en veiligheid gebruikers. • Opstellen samenhangend integraal landzijdig en luchtzijdig inrichtingsplan (inclusief fasering)

•

Draagvlak

• License tot operate • Luchthaven onafhankelijke regisseur • Meer in gesprek met gebruikers en omgeving • Commissie Regionaal Overleg • Initiatieven (o.a.): – Netwerkbijeenkomsten gebruikers – “Kijk” – Bijeenkomsten met omwonenden en gebruikers om hinder te minimaliseren

Financieringsstructuur

• Huidige financiële situatie niet duurzaam. Constant cashflow problemen doordat gronduitgifte niet voorspelbaar is • Doel: structurele oplossing vinden • Meerdere oplossingsrichtingen worden uitgewerkt • Keuzes liggen bij aandeelhouders (discussienota): – Toekomstige rol aandeelhouder -> verdeling publiek/private – Mate van Risico en invloed op vastgoedontwikkeling – Financiële mogelijkheden en beperkingen

Efficiënte luchthaven exploitatie

• Exploitatie zonder het gronddossier kostendekkend, maar kwetsbaar. – Winst (exclusief rente, incl. afschr.) 9 mnd 2011: + 45k – Omzet landingsrechten (9mnd )is over 2011 12% hoger van in 2010 • Doel: exploitatielasten verlagen met minimaal 10% • Benchmark exploitatie andere luchthavens • Voorstel voor efficiëntere organisatie

Nieuw businessplan

• Nieuw businessplan gereed maart 2012 • Schets de plannen voor de komende 3 jaar • Geeft helderheid over de wijze waarop een duurzame bedrijfseconomisch gezonde exploitatie en financiering kan worden gerealiseerd

Bijlage: Beschrijving situatie

– Achtergrond Luchthaven Teuge – Financieel – Grondposities Achtergrond

• Regionaal veld; geëxploiteerd door N.V. Luchthaven Teuge; doel: uitoefening van het luchtvaartbedrijf waaronder de aanleg, het onderhoud, de ontwikkeling en de exploitatie van Vliegveld Teuge. • Aandeelhouders: (54,62%), Deventer (25,16%), Zutphen (11,59%), (8,63%) • Eén verharde start- en landingsbaan; geschikt voor kleine propellervliegtuigen en lichte straalvliegtuigen. • 6,3 fte personeel. • Bevoegd gezag van de Provincie • 33 bedrijven gevestigd; daarnaast een recreatieve functie.

Luchtvaart op Vliegveld Teuge

Vliegtuigbewegingen 2010 2009 % groei

• Teuge 67.397 72.394 -7% • Budel 53.881 60.102 -10% • Seppe 47.027 48.770 -4% • Hilversum 40.846 43.669 -6% • Texel 25.023 28.423 -12% • Midden-Zeeland 24.536 27.855 -12%

Verdeling markt Overig Commercieel * 6.070 (9%) 2.272 (3%)

Privevluchten 7.858 (12%)

Lesvluchten 43.173 (64%)

Rondvluchten 8.024 (12%) • Inclusief zakenvluchten: 372 (1%) Financieel

• Maatschappelijk kapitaal: € 5 miljoen (12.500 aandelen); nominale waarde € 400; opgevraagd en gestort kapitaal € 3,4 miljoen • De Luchthaven heeft twee leningen (totaal € 3.2 mln) – Deutschebank: € 1.780.000; rente 4,5%, looptijd: 31/12/2011 – Gemeente Apeldoorn: € 1.425.000; rente 4,5%: looptijd: 31/12/2011 • Exploitatie • cashflowprognose

Exploitatie

Inkomsten: 2009 2010 – havengelden 425 424 – brandstofmarge 70 76 – Overig 1.264* 43 Totaal inkomsten 1.759 543 Bedrijfskosten: 2009 2010 Personeel -362 -377 Bedrijfskosten -75 -90 Algemene kosten -58 -50 Totaal bedrijfskosten - 495 -517 Operationeel resultaat (EBITDA) 1264 26 Afschrijvingen -97 -112 Rentelasten -1 -113 Netto resultaat 1.166 -191

* = incl. 1217 onroerend goed transacties Indeling luchthaven

Teuge Oost

Alberts terrein Teuge Oost Gedeeltelijk uitgegeven. Nog uit te geven 1,8 Ha. In 2008 is de grondprijs voor bedrijventerreinen door TDN Taxaties getaxeerd op € 125 per m².

Totaal uitgeefbaar: 1,8 ha

VI 2.538 m2 3.248 m2 II

VII VIII 4.578 m2 III 2.181 m2 3.248 m2 2.540 m2 V Alberts terrein

1,9 Ha. Nog niet bouwrijp. Geschatte kosten bouwrijp maken 300.000 euro. Landbouwgrond

6,0 Ha

13,9 Ha 6,2 Ha 0,9 Ha

Teuge Oost

8,2 Ha Alberts terrein