Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DOKTORA TEZİ Yasemin ŞEKERDEN ÇAĞLAR HATAY İLİ BAĞ ALANLARINDAKİ ZARARLILAR, YAYILIŞLARI, PARAZİTOİT VE PREDATÖRLER İLE BAĞ SALKIM GÜVESİ, Lobesia botrana (DENIS & SCHIFFERMULLER) (LEPIDOPTERA: TORTRICIDAE)’NIN POPÜLASYON GELİŞMESİNİN BELİRLENMESİ BİTKİ KORUMA ANABİLİM DALI ADANA, 2009 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HATAY İLİ BAĞ ALANLARINDAKİ ZARARLILAR, YAYILIŞLARI, PARAZİTOİT VE PREDATÖRLER İLE BAĞ SALKIM GÜVESİ, Lobesia botrana (DENIS & SCHIFFERMULLER)(LEPIDOPTERA: TORTRICIDAE)’NIN POPÜLASYON GELİŞMESİNİN BELİRLENMESİ Yasemin ŞEKERDEN ÇAĞLAR DOKTORA TEZİ BİTKİ KORUMA ANABİLİM DALI Bu tez 25/12/2009 Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oybirliği/Oyçokluğu İle Kabul Edilmiştir. İmza…………………….. İmza…………………….. İmza…………………..….. Prof. Dr. Nedim UYGUN Prof. Dr. İsmail KARACA Prof. Dr. M. Rifat ULUSOY Danışman Üye Üye İmza………………….. İmza………………………..….. Doç. Dr. Serdar SATAR Yrd. Doç. Dr. M. Murat ASLAN Üye Üye Bu tez Enstitümüz Bitki Koruma Anabilim Dalında hazırlanmıştır. Kod No Prof. Dr. İlhami YEĞİNGİL Enstitü Müdürü İmza ve Mühür Bu Çalışma Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi Tarafından Desteklenmiştir. Proje No:ZF2005D6 • Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir. ÖZ DOKTORA HATAY İLİ BAĞ ALANLARINDAKİ ZARARLILAR, YAYILIŞLARI PARAZİTOİT VE PREDATÖRLER İLE BAĞ SALKIM GÜVESİ, Lobesia botrana (Denis & Schiffermüller) (LEPIDOPTERA: TORTRICIDAE)’NIN POPÜLASYON GELİŞMESİNİN BELİRLENMESİ Yasemin ŞEKERDEN ÇAĞLAR ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİTKİ KORUMA ANA BİLİM DALI Danışman : Prof. Dr. Nedim UYGUN Yıl : 2009, Sayfa :126 Jüri: Prof. Dr. Nedim UYGUN Prof. Dr. İsmail KARACA Prof. Dr. M. Rifat ULUSOY Doç. Dr. Serdar SATAR Yrd. Doç. Dr. M. Murat ASLAN Bu çalışma 2005-2009 yılları arasındaki periyotta, Hatay ili bağ alanlarındaki zararlılar, yayılışları, parazitoit ve predatörler ile Bağ Salkım Güvesi, Lobesia botrana Denis & Schiff.’nın popülasyon gelişmesinin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Toplam olarak 14 zararlı tür tespit edilmiştir. Bunların yedisi Hemiptera, beşi Lepidoptera, birer tür de Coleoptera ve Acarina takımına aittir. Hemiptera takımından olup, asma phytoplasma hastalıklarının vektörü olan dört tür, Türkiye’deki bağ alanlarında ilk defa görülmüştür. Ayrıca toplam 10 yararlı tür belirlenmiştir. Bunların altısı Coleoptera, biri Neuroptera ve üçü Hymenoptera takımından türlerdir. Hatay ili bağ alanlarında L. botrana’nın yılda üç döl verdiği (nisan, haziran ve temmuz) belirlenmiştir. Kışlayan pupalardan ergin çıkışlarının mart ayında başladığı ve zararlının vejetasyon dönemi boyunca bağ alanlarında bulunduğu tespit edilmiştir. Zararlının popülasyon yoğunluğunun asmanın çiçeklenme, koruk ve tanelerin olgunlaşma döneminde yükseldiği belirlenmiştir. Popülasyon yoğunluğunun çeşitlere göre farklılık gösterdiği ve daha ziyade erken olgunlaşan çeşitler tercih edilmekle beraber, salkımların tane sıklığı gibi morfolojik karakterlerin de bu hususta rol oynadığı, ayrıca zararlının saklanabilmesi için uygun bir ortam yaratması nedeniyle, iç kısımları havadar olmayan çeşitlerin tercih edildiği saptanmıştır. Bu özellikler bakımından zararlının birinci sırada Yalova incisi, ikinci sırada ise Pafi çeşidini tercih ettiği zarar düzeyinin ise, çeşitlere göre farklılık gösterdiği ancak bütün çeşitlerde tanelerin olgunlaşma döneminde arttığı tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Bağ,Lobesia botrana, popülasyon yoğunluğu, parazitoit, predatör I ABSTRACT PhD THESIS DETERMINATION OF THE PESTS, PARASITOIDS AND PREDATORS WITH POPULATION GROWTH OF THE GRAPE MOTH, Lobesia botrana (Denis & Schiffermüller) (LEPIDOPTERA: TORTRICIDAE) IN THE VINEYARDS OF HATAY PROVINCE Yasemin ŞEKERDEN ÇAĞLAR DEPARTMENT OF PLANT PROTECTION INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES UNIVERSITY OF CUKUROVA Supervisor: Prof. Dr. Nedim UYGUN Year : 2009, Pages:126 Jury: Prof. Dr. Nedim UYGUN Prof. Dr. İsmail KARACA Prof. Dr. M. Rifat ULUSOY Assoc. Prof. Dr. Serdar SATAR Assist. Prof. Dr. M. Murat ASLAN This study carried out in order to determination of pests, parasitoids and predators and population growth of Lobesia botrana Denis&Schiff. in the vinyards of Hatay Province in 2005-2009 years period. As a total of 14 harmful species determined. seven of them were belong to Hemiptera, five of them Lepidoptera, one of them Coleoptera and Acarina orders. Four species of Hemiptera order, that they were vectors of the grape phtoplasma diseases, were first time seen in vineyards of Turkey. In addition, as a totol of 10 beneficial species determined. Two of them Braconidae and one of them Ichneumonidae families and six of them Coleoptera, and one of them Neuroptera orders. It is determined that L. botrana gives offspring three times (april, june and july) in a year in Hatay Province vineyard. Also the going-out of adults from the wintering pupaes starts in march. It has been determined that the pest is located in the vineyards throughout the vegetation time. It has been concluded that the population density of pest high the grapevine in blossom, unripe and maturation time of berries. It has been determined that the population density of the pests changes according to the varieties and it especially prefers the early maturing varieties. It has been concluded the morphologic characters such as the frequency of clusters grains have roles, as well. Besides, the varieties the innersides of which aren't airy have been chosen because of to create an environment suitable for individuals can be stored. It has been determined that pest prefers primarily Yalova incisi and the second Pafi of grape varieties. Furthermore, the value of damage changes variety to variety but in all varieties the harm increases in the maturation time of berries. Keywords: Vineyard, Lobesia botrana, population density, parasitoid, predator II TEŞEKKÜR Tez çalışmamın her aşamasında emeği geçen, bilimsel katkılarıyla tezimi zenginleştiren ve her zaman öğrencisi olmaktan onur duyduğum, Danışman hocam sayın Prof. Dr. Nedim UYGUN’a sonsuz teşekkürü bir borç bilirim. Bilimsel katkılarından dolayı, sayın Prof. Dr. İsmail KARACA’ya, sayın Prof. Dr. M. Rifat ULUSOY’a, sayın Doç. Dr. Serdar SATAR’a ve çalışmam süresince yardımlarını esirgemeyen sayın Yrd. Doç. Dr. M. Murat ASLAN’a çok teşekkür ederim. Tür teşhislerinin yapılmasında değerli katkılarından dolayı başta, Danışman hocam sayın Prof. Dr. Nedim UYGUN olmak üzere, sayın Prof. Dr. İrfan ARSLAN’a, sayın Prof. Dr. Rüstem HAYAT’a, sayın Prof. Dr. Ünal ZEYBEKOĞLU’na, sayın Prof. Dr. Sebahat SULLIVAN’a, sayın Prof. Dr. Ahmet BEYARSLAN’a, sayın Doç. Dr. Osman SERT’e, sayın Doç. Dr. Kenan KARA’ya, sayın Yrd. Doç. Dr. Coşkun GÜÇLÜ’ye, sayın Yrd. Doç. Dr. Erol ATAY’a, sayın Dr. Saliha ÇORUH’a, sayın Dr. Işıl ÖZDEMİR’e, sayın Dr. Mustafa ÖZDEMİR’e ve sayın Dr. Murat YURTCAN’a en içten dileklerimle ve ayrı ayrı teşekkür ederim. Tez çalışmamın gerçekleştirilmesinde maddi destek sağlayan Çukurova Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi’ne teşekkür ederim. Çalışmam süresince gerekli olan meteorolojik verileri temin etmemde gösterdikleri yardım ve alakadan dolayı, Hatay Meteoroloji Müdürlüğü’ndeki tüm idari ve teknik personele teşekkür ederim. Çalışmam süresince her türlü desteği veren, babam Zir. Yük. Müh. Gani ŞEKERDEN ve annem Prof. Dr. Özel ŞEKERDEN’e, moralimi hep yüksek tutmamı sağlayan ve yardımlarından dolayı, kardeşim Dr. Filiz ŞEKERDEN’e, sonsuz teşekkürler. Tez çalışmamın başından sonuna kadar daima yanımda ve yardımcı olan, desteğini bir an olsun esirgemeyen eşim, Orhan ÇAĞLAR’a ve varlıklarıyla bana güç veren çocuklarım, Gani Umut ve Onur Hüseyin’e çalışmam süresince gösterdikleri sabır ve özveriden dolayı sonsuz teşekkürler. III İÇİNDEKİLER SAYFA ÖZ...................................................................................................................... I ABSTRACT…………………………………….............................................. II TEŞEKKÜR………………………………………………………….…….... III İÇİNDEKİLER………………………………………………………....…… IV ÇİZELGELER DİZİNİ……………………………………………………... VII ŞEKİLLER DİZİNİ………………………………………………………..... X KISALTMALAR DİZİNİ……………………………………………....…... XV 1.GİRİŞ…………………………………………………………….........…… 1 2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR……………………………………….……...… 3 3. MATERYAL VE METOD………………………………………..........… 22 3.1. Faunistik Çalışmalar……………………………....…..................…..… 22 3.1.1. Bağlarda Zararlı Olan Türlerin Belirlenmesi……………………..... 23 3.1.1.1. Doğrudan Gözle Kontrol………………...................………....... 23 3.1.1.2. Darbe Yöntemiyle Örnekleme………………………………..... 23 3.1.1.3. Atrap ile Örnekleme………………………………………......... 23 3.1.1.4. Sarı Yapışkan Tuzaklar ile Örnekleme……………………….... 24 3.1.2. Parazitoit ve Predatörlerin Belirlenmesi………………………........ 24 3.2. Lobesia botrana’nın Farklı Bölgeler ve Farklı Üzüm Çeşitlerindeki Ergin Popülasyon Gelişmesinin Belirlenmesi……………………....... 26 3.2.1. Hassa İlçesi’nde Çalışmanın Yürütüldüğü Bağların ve Bu Bağlarda Yetiştirilen Üzüm Çeşitlerinin Özellikleri…………………….....… 27 3.2.1.1. Yalova incisi Çeşidinin Yetiştirildiği Bağ ve Çeşit Özelliği…... 27 3.2.1.2. Hatunparmağı Çeşidinin Yetiştirildiği Bağ ve Çeşit Özelliği...... 28 3.2.1.3. Pafı Çeşidinin Yetiştirildiği Bağ ve Çeşit Özelliği……….......... 28 3.2.2. Altınözü İlçesi’nde Çalışmanın Yürütüldüğü Bağın ve Bu Bağda Yetiştirilen Üzüm Çeşitlerinin Özellikleri………………..........….. 29 3.2.2.1. İzmir Çekirdeksiz……………………………………................. 29 3.2.2.2. Antep