Przegląd Geograficzny T. 59 Z. 4 (1987)

INSTYTUT GEOGRAFII i PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA POLSKIEJ AKADEMII NAUK PL ISSN-0033-2143 PRZEGLĄD GEOGRAFICZNY KWARTALNIK Tom LIX, zeszyt 4 PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE WARSZAWA 1987 http://rcin.org.pl INSTYTUT GEOGRAFII i PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA POLSKIEJ AKADEMII NAUK PRZEGLĄD GEOGRAFICZNY ПОЛЬСКИЙ ГЕОГРАФИЧЕСКИЙ ОБЗОР POLISH GEOGRAPHICAL REVIEW REVUE POLONAISE DE GEOGRAPHIE KWARTALNIK Tom LIX, zeszyt 4 PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE WARSZAWA 1987 http://rcin.org.pl KOMITET REDAKCYJNY Redaktor naczelny Jerzy Kostrowicki, zastępca redaktora naczelnego Antoni Kukliński, członkowie: Jerzy Kondracki, Stanisław Leszczycki, Janusz Paszyński, Andrzej Wróbel sekretarze redakcji: Maciej Jakubowski, Ludmiła Kwiatkowska Adres Redakcji: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN 00-927 Warszawa, Krakowskie Przedmieście 30 tel. 26-41-15 Nakład 1594+106 Oddano do składania 19.VIII.1987 r. Ark. wyd. 24,25, druk. 13,50+wkl.+wkł. Podpisano do druku we wrześniu 1987 r. Zam. nr 528187, U-73 Druk ukończono we wrześniu 1987 r. WARSZAWSKA DRUKARNIA NAUKOWA, WARSZAWA. UL. ŚNIADECKICH 8 http://rcin.org.pl http://rcin.org.pl Profesorowi Jerzemu Kostrowickiemu w siedemdziesiątą rocznicę Urodzin http://rcin.org.pl Na siedemdziesięciolecie Profesora Jerzego Kostrowickiego Zanim podejmę charakterystykę dorobku naukowego Jubilata, pragnę czytelni- kowi przypomnieć kilka najważniejszych faktów z Jego pracowitego i twórczego życia. Jerzy Samuel Kostrowicki urodził się 27 stycznia 1918 r. w Kościeniewie, w ziemi lidzkiej. Studia wyższe odbył w Warszawie i Londynie. W Szkole Głównej Handlowej (SGH) studiował w latach 1936—1939 i po wojnie — 1946—1947, a także w Uniwersytecie Warszawskim (1946—1947), uzyskując stopień doktora nauk matematyczno-przyrodniczych w 1951 r., na podstawie rozprawy Badania geografi- czne nad siecią osadniczą. W międzyczasie studiował również w London School of Economics (1947—1948). Pracę zawodową rozpoczął w Biurze Odbudowy Stolicy (BOS) — 1945—1946, a następnie, do 1949 r., pracował w Głównym Urzędzie Planowania Przestrzennego (GUPP), a w latach 1949—1954 w Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego (PKPG). Równolegle podjął pracę w Szkole Głównej Handlowej, przekształconej później w Szkołę Główną Planowania i Statystyki, kolejno jako asystent, adiunkt i zastępca profesora. Od 1953 r., a więc od samego początku istnienia Instytutu Geo- grafii PAN, został powołany na profesora nadzwyczajnego (w latach 1954—1962 był też profesorem Uniwersytetu Warszawskiego), a od 1964 r. — profesora zwy- czajnego. W latach 1953—1960 i ponownie w 1972—1977 był zastępcą dyrektora Instytutu, a w latach 1978—1986 — dyrektorem. Od 1956 r. do dnia dzisiejszego, czyli przez 30 lat, pełni funkcję kierownika Pracowni, a potem Zakładu Geografii Rolnictwa. Ponadto jest naczelnym redaktorem Przeglądu Geograficznego oraz ob- cojęzycznego wydawnictwa Geographia Polonica. Kilkakrotnie był zapraszany jako wizytujący profesor przez uniwersytety ame- rykańskie: Minneapolis (Minnesota) — 1961 r., Eugene (Oregon) — 1966/1977, Seattle (Washington) — 1967 oraz kanadyjski uniwersytet w Ottawie — 1975. Jako wybitny specjalista w zakresie geografii ekonomicznej, geografii rolnictwa, użytko- wania zasobów i walorów środowiska geograficznego oraz zagospodarowania przestrzennego został wybrany do Polskiej Akademii Nauk jako członek-korespondent w 1973 r., a następnie, w 1983 r., jako członek rzeczywisty. W 1981 r. otrzymał tytuł doktora honoris causa uniwersytetu Aix-Marseille, a w 1986 — w Liege. Ze względu na aktywność naukową na forum międzynarodowym został wybrany na członka honorowego Węgierskiej Akademii Nauk (1986) i członka-korespon- denta Academia Peloritana w Messynie (1986). Jest też członkiem honorowym wielu towarzystw geograficznych, m.in. Serbskiego (1970), Chorwackiego (1977), Bośni http://rcin.org.pl 468 Jerzy Kostrowicki i Hercegowiny (1980) i Słoweńskiego (1984), Królewskiego Towarzystwa Geografi- cznego w Londynie (1980), Towarzystwa Geograficznego ZSRR (1980), Włoskiego (1980), Towarzystwa Geograficznego w Paryżu (1983) i Liege (1985) oraz Polskiego Towarzystwa Geograficznego (1981). Jest również honorowym członkiem Nauko- wego Towarzystwa Białostockiego od 1970 r. Nie sądzę, aby ta długa lista naukowych wyróżnień nie była kontynuowana. W czasie okupacji należał do ZWZ-AK w latach 1942—1944. Za działalność konspiracyjną otrzymał Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami, Krzyż Armii Krajowej, Krzyż Partyzancki (1973) i Odznakę Grunwaldzką (1974). Ponadto ma Krzyż Ko- mandorski Orderu Odrodzenia Polski z Gwiazdą i szereg innych odznaczeń. Na podkreślenie zasługują prace Prof. Jerzego Kostrowickiego, biegle władają- cego kilkoma obcymi językami, na forum międzynarodowym. W Międzynarodowej Unii Geograficznej pełnił funkcję członka rzeczywistego Komisji Światowego Zdję- cia Użytkowania Ziemi (1956—1972), przewodniczącego Komisji Typologii Rol- nictwa (1.9£>4—1976), członka honorowego Komisji Systemów Wiejskich (od 1984 r.). Jest też przewodniczącym Polskiego Komitetu Narodowego do spraw Unii. W latach 1976—1984 był wiceprezydentem MUG, którą reprezentował w wielu innych organizacjach naukowych, np. w Międzynarodowej Radzie Nauk Społecznych (JSSC — członek Komitetu Wykonawczego w latach 1979—1983) i Komitecie ICSU dla Problemów Środowiska (SCOPE — członek Komitetu Wykonawczego od 1982 r.) oraz w Organizacji Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rol- nictwa (FAO — w latach 1972—1976). Był członkiem Międzynarodowej Rady Ekonomiki Regionalnej. Profesor J. Kostrowicki pełnił szereg funkcji w Polskiej Akademii Nauk. Jest także członkiem Państwowej Rady Gospodarki Przestrzennej. Liczne zajęcia w organach państwowych i organizacjach społecznych w dużym stopniu absorbują czas Profesorowi, jednak na pierwszym miejscu stawiał On i stawia własną pracę naukową. Ogromny dorobek naukowy Profesora, liczący ponad 400 pozycji (książek, roz- praw, artykułów i notatek) nie może być omówiony w jednym eseju; jego rozległość uniemożliwia dokonanie krótkiej, analitycznej oceny. Dlatego ograniczę się do wy- mienienia tylko ważniejszych kierunków badań prof. Kostrowickiego. Duża liczba opracowań zakreśla szeroki zakres zainteresowań Jubilata naukami geograficznymi, jednak wyraźnie zaznacza się w nim geografia rolnictwa, której Profesor poświęcił najwięcej ugruntowanych opracowań. W pierwszych latach pracy, do początku lat sześćdziesiątych opracowania J. Kostrowickiego dotyczyły rozmaitych zagadnień geograficznych. Rozprawa doktorska dotyczy sieci osadniczej, a więc geografii osadnictwa, przy czym więcej uwagi autor poświęcił w tym i kilku innych opracowaniach osadnictwu miejskiemu, w miastach bowiem koncentrowało się życie gos- podarcze, społeczne i kulturalne pierwszych lat Polski Ludowej. Zagadnienia zacofania ziem północno-wschodnich na długie lata związały prof. Kostrowickiego z Białostocczyzną — kierował Zespołem Białostockim przy IG PAN. Podsumowaniem prac tego Zespołu była obszerna monografia oraz atlas re- gionalny, wykonane pod Jego kierunkiem. Pomimo że nie był entuzjastą geografii regionalnej, podjął opracowanie nie tylko woj. białostockiego, lecz także innych regionów w kraju i za granicą. http://rcin.org.pl 469 Jerzy Kostrowicki Jako wielki miłośnik żywej przyrody z pasją zajmował się środowiskiem geogra- ficznym Polski. Z tym wiąże się podstawowa praca na temat środowiska geograficznego Polski, zawierająca omówienie przyrodniczych warunków rozwoju gospodarki narodowej. Dzieło to doczekało się do 1968 r. trzech wydań. Tematyka środowiska geograficznego pasjonowała prof. Kostrowickiego od dawna i pasjonuje do dziś; wydał na ten temat liczne artykuły i rozprawy, przewa- żnie jako rozdziały w opracowaniach zbiorowych, dotyczących geografii społe- czno-gospodarczej. Trzeba tu również wymienić Jego dwie książki popularno-naukowe na temat geografii Polski, pięknie ilustrowane, kilkakrotnie wznawiane i opublikowane także w kilku obcych językach. Szczególnie drugie, albumowe wydawnictwo Polska — krajobraz i architektura, wydane w 1980 r., zostało dobrze przyjęte przez społeczeństwo. Profesor Jerzy Kostrowicki ma także znaczący dorobek w zakresie demografii — napisał na tematy ludnościowe szereg artykułów i notatek. Poza tym bardzo wartościowe są Jego rozprawy dotyczące planowania regionalnego i przestrzennego na różnych szczeblach obszarowych — od miejskich (urbanistycznych) do Tąakrore- gionalnych. W dorobku naukowym Profesora nalćży zwrócić uwagę również na opracowania z historii nauk geograficznych z różnych okresów lub z pewnych państw. Intere- sujące są także prace nt. dorobku międzynarodowych kongresów i konferencji, któ- re udostępniają polskim geografom wyniki międzynarodowych opracowań i badań prowadzonych w innych krajach. Są też artykuły omawiające dorobek polskiej geografii powojennej w skali 10-, 25- i 40-lecia. Od początku lat sześćdziesiątych coraz bardziej skupia się Profesor na tematyce z zakresu geografii rolnictwa. Zaczął od problematyki użytkowania ziemi, pod wpływem opracowań L. Dudley Stampa. Jako członek Komisji Użytkowania Ziemi MUG był niezmiernie aktywny. Dostosował międzynarodowy klucz znaków użyt- kowania ziemi do krajów Europy środkowo-wschodniej, z którymi podjął żywą współpracę, w tym szczegółowe badania terenowe. Również poza Europą zastoso- wano metody rolniczego kartowania ziemi, wypracowane przez prof. J. Kostrowic- kiego. Od 1961 r. zainteresował się klasyfikacją rolnictwa w skali świata, co dopro- wadziło do powstania Komisji Typologii Rolnictwa MUG, którą kierował przez lat 12. Na tym polu

Load more