SZLAKI ROWEROWE Egzemplarz Bezpłatny Najpiękniejsze Szlaki Nad Zalewem Szczecińskim Spis Treści

SZLAKI ROWEROWE Egzemplarz bezpłatny Najpiękniejsze szlaki nad Zalewem Szczecińskim Spis treści

Szlak 1 Wokół nadmorskiego uzdrowiska Szlak 8 Z Pasewalk nad jezioro ...... 42 Ueckermünde...... 4 Szlak 9 Spotkanie z przygraniczną Szlak 2 Z Ueckermünde Drogą Królewską przyrodą ...... 47 do Zarowmühl ...... 9 Szlak 10 Z Rothenklempenow przez Szlak 3 Z Ueckermünde do kurortu rozlewisko rzeki Randow ...... 52 Mönkebude ...... 14 Szlak 11 Szlak muzealny wokół Penkun ...... 57 Szlak 4 Z Ueckermünde na Półwysep Szlak 12 Wokół Strasburga ...... 62 Starowarpieński ...... 18 Szlak 13 Tropem dzikiej zwierzyny ...... 67 Szlak 5 Z Ueckermünde wokół rezerwatu Ahlbecker Seegrund ...... 24 Szlak 14 Podróż w czasie wzdłuż Wkry ...... 72

Szlak 6 Z Ueckermünde przez dolinę Wkry ... 32 Szlak 15 Od Ukranenland w Torgelow do suszarni nasion leśnych Szlak 7 Z Ueckermünde do wrzosowiska w Jatznick ...... 78 Friedländer Wiese ...... 37 2 Zalew Szczeciński jako region

Przedstawiany region leży na północno-wschodnim chanego bogactwa dziewiczej przyrody i malowni- krańcu Niemiec, nad Zalewem Szczecińskim, i od czego krajobrazu o dużych walorach turystyczno- wschodu na znacznej długości graniczy z Polską. -wypoczynkowych. Lasy, woda i ogrom wolnej przestrzeni – oto typo- wy pejzaż tych okolic. Można tu korzystać z niesły- Geneza powstania przewodnika turystycznego: Projekt ten został opracowany i zrealizowany ze Mapa regionów Leader środków Unii Europejskiej przy wsparciu Lokalnej w Meklemburgii- Grupy Działania Stettiner Haff. -Pomorzu Przednim Jego celem było bliższe przedstawienie istniejącej sieci dróg oraz możliwej przejezdności poszczegól- nych szlaków. W celu pogodzenia wielu interesów podczas realizacji projektu utworzono zespół zło- żony z przedstawicieli turystyki, administracji, przedsiębiorców i przedsiębiorczyń oraz mieszkań- ców i mieszkanek regionu. 3 Szlak Wokół nadmorskiego Długość szlaku 1 uzdrowiska Ueckermünde szlak okrężny 10 km Nawierzchnia ścieżka rowerowa – asfalt, ścieżka rowerowa – kostka betonowa, wiejska droga – asfalt

Przebieg szlaku Ueckermünde Neues Bollwerk • Strandweg • Haffbad • Neuendorf • Ueckermünde Ost • obwodnica Długa plaża w Uecker- Berndshofer Landstraße • münde oferuje dużo Oststraße • Ueckermünde miejsca na odpoczynek. Neues Bollwerk 4 Atrakcje turystyczne i cele wycieczek Ueckermünde (Wkryujście) ma przepiękną sta- rówkę. Warto zobaczyć Zamek Książąt Pomor- skich i mieszczące się w nim Muzeum Zalewu.

Można wspiąć się na wieżę zamkową i z góry na- pawać się wspaniałym widokiem na port i miasto.

Spichlerz Kulturalny, chroniony jako zabytek, jest centrum sztuki, kultury, rzemiosła i turystyki. Oferuje różnorodne wyroby regionalne i wytwory rzemiosła artystycznego. Odbywają się tu wystawy oraz koncerty.

Można cofnąć się w przeszłość, zwiedzając hanzeatycką kogę o nazwie UCRA, stojącą w miejskim porcie. Ta replika żaglowca jest wierną rekonstrukcją historycznego pierwowzoru. W porcie miejskim w Ueckermünde stoi na kotwicy replika hanzeatyc- kiej kogi. 5 Jacht Greif von Ueckermünde Każdy z gości może podczas rejsu brać udział w pracach na jachcie: stawiać żagle, trzymać ster lub przygotowywać w kambuzie posiłki.

Wappen von Ueckermünde pływa od maja do października po Zalewie i Morzu Bałtyckim.

Innym statkiem oferującym zwiedzanie i wspólne żeglowanie jest młodzieżowy jacht Greif von Ueckermünde. Na tym dwumasztowcu dzieci i młodzież zdobywają pierwsze żeglarskie do- Jeśli ktoś pragnie wypłynąć w morze, w Uecker- świadczenia, przy okazji ucząc się nawigacji, münde ma po temu wiele sposobności. zaznajamiając się też z zasadami meteorologii.

Osoby pełno- i niepełnosprawne mogą żeglować Jeśli ktoś woli zażyć relaksu, może wybrać się na jachcie bez barier Wappen von Ueckermünde. na szeroką plażę w Ueckermünde mającą 800 m Jest to pierwszy w Niemczech duży żaglowiec długości. Każdy znajdzie na niej swoje ulubione przystosowany do potrzeb niepełnosprawnych. miejsce. 6 Bardzo popularnym celem wycieczek jest ogród zoologiczny, w którym żyją zwierzęta wielu gatun- ków – łącznie ponad 400 osobników.

Miło jest obserwować lemury katta, należące do ssaków naczelnych. Podczas kąpieli słonecznych siedzą one na łące z szeroko rozłożonymi przed- nimi kończynami, ciesząc się ciepłem. Przejazd przez Ueckermünde

Lemur katta w ogrodzie Wiele zabawy i emocji zapewni wizyta w parku zoologicznym podczas kąpieli słonecznej linowym. Można się tu wspinać z jednego drzewa na drugie – oczywiście przy doskonałej asekuracji.

W Ueckermünde organizowane są wycieczki z przewodnikiem po historycznej starówce. Rezerwacji można dokonywać w informacji turystycznej w Ueckermünde. Dane kontaktowe znaj- dują się na stronie 83. 7 0 1 km Stettiner

3q Grambiner Grambin Haff See pFachwerkhäuser pZERUM Hartscha

| p0,2 |

Uecker 0,7 | Lagunenstadt | Ueckermünde Ferienpark Zarowmühl Erlebnis-p Ueckermünde-Bellin Haffmuseum / 1,5 bauernhof Ost

Schloss 1,5 0,5 p =

= | HaffHus | AMEOS Klinikumx Marienkirche Holzklappbrücke| | Ueckermünde Schloss

Zarow 0,7 = y Vogelsang | | W | Kreuzkirche Bellin 0,9 2,1 pErbbegräErbbegräbb 1,1 Berndshof y Familie vvoo p Tierpark = Kletterwald Ueckermünde | Seebad 0,7 | Vogel- nitz p Ueckermünde sang- Motocross Apothekerberg MC Ueckermünde Liepgarten Fachwerk- kirche q22 EEckbuschckbusch = Luckow Starkenloch Hoppenwalde 8 Christiansberg Groß pBotanischer GarteGartenn Dunzig zlak S Z Ueckermünde Drogą Długość szlaku 2 Królewską do Zarowmühl szlak okrężny 7 km Nawierzchnia ścieżka rowerowa – asfalt, wiejska droga – kostka betonowa

Przebieg szlaku Ueckermünde rozarium • Zarowmühl • Neue Straße do Grambin • Ueckermünde Rosengarten

Na starówce w Ueckermünde 9 Drewniany most zwodzony w Ueckermünde Atrakcje turystyczne i cele wycieczek

Ten szlak rowerowy zaczyna się w Ueckermünde koło rozarium. Bliższe informacje na temat Ueckermünde znajdują się przy opisie szlaku 1 na stronach 5–7.

Zarowmühl jest niewielkim osiedlem leżącym nad rzeką Zarow uchodzącą do Zalewu Szczeciń- skiego na zachód od Ueckermünde.

Wzięło ono swoją nazwę od młyna i tartaku wod- nego, który znajdował się przy starym trakcie handlowym przebiegającym między Hamburgiem a Gdańskiem.

Trakt ten nazywa się Via Regia (po łacinie „droga królewska”), gdyż został zbudowany jeszcze przez starożytnych Rzymian. Odcinek Via Regia 10 koło Szczecina uchodził za najbardziej znaczący szlak handlowy ze wschodu na zachód w północ- nej Europie.

Między rzeką Zarow a parkingiem przy Chaussee straße znajduje się śródlądowa wydma zwana Szańcem Szwedzkim. Legenda mówi, że podczas wojny trzydziestoletniej Szwedzi zakopali tu swoje łupy wojenne. Kryty strzechą Grambin leży 3 km na zachód od Ueckermünde, dom w Grambin między lasem, Zalewem Szczecińskim i rzeką Zarow.

Warto tu zobaczyć ponad dwustuletnie, kryte Grambin jest doskonałym punktem startowym strzechą domy z muru pruskiego. Symbolizują wycieczek po Puszczy Wkrzańskiej. Sieć ścieżek one silny związek mieszkańców z pejzażem rowerowych i pieszych jest tu bardzo szeroko i historią Pomorza Przedniego. rozbudowana.

O dziewiczym charakterze tutejszej przyrody Przenocować można na kempingu z piękną plażą 11 świadczy bog actwo ryb i dzikiej zwierzyny. nad samym Zalewem Szczecińskim. Rzeka Zarow na obszarze chronionego krajobrazu Am Stettiner Haff 12 Fischerstube 0 1 km Stettiner Haff Mönkebude 3q Grambiner Grambin See pFachwerkhäuser 1,8 pZERUM p LagunenstadtUecker Ueckermünde Ferienpark

Zarowmühl Erlebnis-p Ueckermünde-Bellin | |

| | Haffmuseum / bauernhof Ost 0,3 |

2,2 0,5 Schloss p = AMEOS Klinikumx Marienkirche = Holzklappbrücke HaffHus Ueckermünde Zarow = y Kreuzkirche Bellin Berndshof Tierpark = Kletterwaldp Ueckermünde Seebad Millnitz Ueckermündep Motocross Apothekerberg MC Ueckermünde Liepgarten q22 EckbuschEckbusch Meiers-q = berg 6 Starkenloch Hoppenwalde 13 C Groß Dunzig zlak S Z Ueckermünde Długość szlaku 3 do kurortu Mönkebude 14 km w obie strony Nawierzchnia Zachód słońca na plaży w Mönkebude ścieżka rowerowa wzdłuż szosy – asfalt

Przebieg szlaku Ueckermünde rozarium • Grambin • Mönkebude • Grambin • Ueckermünde rozarium

14 Atrakcje turystyczne i cele wycieczek

Ten szlak rowerowy zaczyna się w Ueckermünde Mönkebude jest oficjalnie uznanym kurortem. koło rozarium. Bliższe informacje na temat Ta sielankowa wioska rybacka leży na północno- Ueckermünde znajdują się przy opisie szlaku 1 -wschodnim skraju zalesionego obszaru chronio- na stronach 5–7. nego krajobrazu Haffküste.

Grambin Bliższe informacje na temat Grambin Mönkebude uchodzi od stuleci za perłę wśród znajdują się przy opisie szlaku 2 na stronie 12. wsi nad Zalewem Szczecińskim. Szczególnie po- pularna jest pięciusetmetrowa piaszczysta plaża Izba Rybacka z placem zabaw dla starszych użytkowników, w Mönkebude portem jachtowym i polem dla kamperów.

Odwiedzających ucieszy również doskonale rozbudowana sieć ścieżek rowerowych i pieszych. Biorą tu początek liczne szlaki prowadzące do Puszczy Wkrzańskiej i rezerwatu przyrody Anklamer Stadtbruch. W Izbie Rybackiej odby wają się wystawy poświęcone miejscowej historii. Warto ją zatem odwiedzić. 15 Historyczna łódź rybacka Ghost Historyczną łodzią rybacką (Zeesboot) o nazwie Ghost można odbyć rejs po Zalewie Szczecińskim i na wyspę Uznam.

Ghost jest jedną z wielu łodzi typu Zeesboot pływających po płytkich zatokach Meklemburgii-Po mo- rza Przedniego.

Łodzie te zostały wpisane na listę świa- towego dziedzictwa UNESCO. 16 hagen Fischerstube | 0 1 km

1,5

Schloss p = AMEOS Klinikumx Marienkirche = Holzklappbrücke HaffHHaffHuu Ueckermünde Zarow = y Kreuzkirche Bellin Berndshof q p Tierpark = 8 Kletterwald Ueckermünde Seebad Millnitz Ueckermündep Motocross Apothekerberg MC Ueckermünde Liepgarten q22 EckbuschEckbusch q = 6 Starkenloch nhof Hoppenwalde 17 Groß Dunzig zlak S Z Ueckermünde na Długość szlaku 4 Półwysep Starowarpieński prosty odcinek 19 km Nawierzchnia kostka betonowa, częściowo ścieżka piesza, wiejska droga, ścieżka rowerowa wzdłuż szosy

Przebieg szlaku Ueckermünde Neues Bollwerk • Strandweg • Haffbad • Neuendorf • Ueckermünde Ost • Belliner Straße • Bellin • Piękne zatoczki przy plaży Vogelsang-Warsin • w Bellin zapraszają do Altwarp (Stare Warpno) kąpieli i odpoczynku. 18 Hanzeatycka koga w Ueckermünde

Ten szlak zaczyna się w Ueckermünde przy Bellin to popularne miejsce wypoczynku. Szcze- Neues Bollwerk. Bliższe informacje na temat gólnie dobrze czują się tu miłośnicy kąpieli, gdyż Ueckermünde znajdują się przy opisie szlaku 1 Bellin dysponuje kilkoma wspaniałymi plażami. na stronach 5–7. Są one sielankowo położone w pasie trzcin. Dostępna jest też bogata oferta gastronomiczna. Po przejechaniu obszaru miejskiego w Uecker- münde docieramy do Bellin, będącego jedną W upalne dni idealna jest zalesiona plaża, na któ- z dzielnic tej miejscowości. rej drzewa zapewniają wiele cienistych miejsc. 19 odnawialnej. W ofercie są również pokoje hotelo- we bez barier architektonicznych.

Vogelsang–Warsin składa się z dwóch gmin: Vogelsang i Warsin, położonych na zalesionym terenie nad Zalewem Szczecińskim. Znajduje się tu sielankowy port jachtowy, a piękna, naturalna Ośrodek hotelowo- plaża jest okolona drzewami. -rekreacyjny Haffhus

Plaża w Vogelsang–Warsin Bellin nazywano też kiedyś „koronną cegielnią”. oferuje cieniste miejsca W tej okolicy znajdują się liczne budynki wzniesione z czerwonych i żółtawych cegieł, przypomi- nające o ponad 150-letniej tradycji tutejszego przemysłu cegielnianego.

Ośrodek Haffhus w Bellin jest jedynym samowy- starczalnym obiektem hotelowym w rejonie Zato- 20 ki Szczecińskiej, dysponującym źródłami energii Warto zboczyć do zamku Vogelsang, by w otacza- rybne. Warto też obejrzeć ładne domy kapitańskie jącym go parku zrobić przerwę na piknik. i rybackie.

Warsin jest mniejszą z dwóch gmin składających Można także zwiedzić Muzeum Regionalne miesz- się na Vogelsang–Warsin i leży niespełna kilo- czące się w wielofunkcyjnym budynku o nazwie metr na północny wschód od Vogelsang. Alte Schule (Stara Szkoła). Na wzgórzu Mühlen- berg znajduje się wiatrak holenderski, używany Altwarp (Stare Warpno) leży na wybrzeżu między do 1950 roku. Zalewem Szczecińskim a Jeziorem Nowowarpień- skim. Znajdują się w nim wspaniałe restauracje W kościele w Altwarp warto zobaczyć organy zbu- dowane przez Grüneberga oraz wiszącego anioła.

Nieskalana przyroda wokół Altwarp obejmuje wydmy śródlądowe i Wacholdertal (Dolinę Jałow- ców), do których warto urządzić sobie wycieczkę. W pobliżu leży też Nachtigallwäldchen, czyli Sło- wiczy Lasek, będący niewielkim dębowym parkiem. Z Altwarp istnieje połączenie promowe do Nowego Warpna leżącego już na terenie Polski. Plaża w Altwarp Siedlung 21 0 1 km SiedlSiedluu Stettiner Altwa | Grambin Haff pFachwerkhäuser pZERUM Hartschaar

| NaNa | p0,2 | 4,4

Uecker 0,7 | Lagunenstadt | Ueckermünde Ferienpark oowmühlwmühl Erlebnis-p Ueckermünde-Bellin Haffmuseum / 1,5 bauernhof Ost WWachach

Schloss 1,5 0,5 p t = =

| | |

| | HaffHus |

OSOS Klinikumx Marienkirche Holzklappbrücke | | Schloss | ckermündeckermünde | | = 1,5 0,8 Vogelsang yKreuzkirche 1,0 Warsin Bellin 2,9 Erbbegräbnisstätte Berndshof | yp Tierpark = Familie von Enckefort Kletterwaldp Ueckermünde Seebad Vogel- Ueckermündep sang- Motocross hhekerbergekerberg MC Ueckermünde Rehhagen Liepgarten Fachwerk- kirche q22 EckbuscEckbuschh = Luckow ochoch Hoppenwalde 22 Christiansberg Groß pBotanischer Garten Dunzig 0 1 km Stettiner Siedlung Altwarp Haff | v 2,5 Bakenberg | Podgrodzie Hartschaar v 0,9 p | 4,4 Nachtigallenwäldchen q nnparkpark Altwarp 6 eermünde-Bellinrmünde-Bellin Wacholder- Binnen- tal Miroszewo

HaffHus dünen

Schloss | 8 | Vogelsang | 1,0 Warsin llinllin y 2,9 | ypErbbegräbnisstätte Familie von Enckefort Nowe NSG Warpno Vogel- sang- Neuwarper Jezioro See Nowo- warpie∑skie KKarsznarsznoo Rehhagen Riether Fachwerk- kirche Werder Luckow Christiansberg p 23 Botanischer Garten Rieth Szlak Z Ueckermünde wokół rezerwatu Długość szlaku 5 Ahlbecker Seegrund szlak okrężny 48 km Nawierzchnia Pawilon w ogrodzie ścieżki rowerowe wzdłuż botanicznym w Christiansberg szosy, drogi asfaltowe, łatwo przejezdne leśne ścieżki

Przebieg szlaku Ueckermünde rynek • Ueckerstraße • Belliner Straße • Bellin • Vogel sang-Warsin • Luckow • Christiansberg • Ahlbeck • Gegensee • Hintersee • Ludwigshof • Rieth • Vogelsang-Warsin • 24 Ueckermünde Atrakcje turystyczne i cele wycieczek

Ten szlak rowerowy zaczyna się w Ueckermünde na rynku. Następnie prowadzi odcinkiem szlaku 4 z Ueckermünde do gminy Vogelsang–Warsin.

Bliższe informacje na temat Ueckermünde znajdują się przy opisie szlaku 1 na stronach 5–7. Atrakcje turystyczne w miejscowościach Bellin i Vogelsang–Warsin opisano na stronach 19–21.

Luckow leży w lekko falistym terenie na północy Puszczy Wkrzańskiej, zaledwie cztery kilometry od Zalewu Szczecińskiego.

Warto tu zobaczyć barokowy kościół z muru pruskiego zbudowany w latach 1724–1726. Na wieży kościoła znajdują się trzy dzwony. Figura z brązu w porcie miejskim w Ueckermünde 25 Ogród botaniczny w lipcowy dzień Staw ogrodowy stanowi siedlisko kaczek, ryb, żab i ważek. Rosną w nim rośliny wodne i błotne, a brzeg obsadzony jest drzewami i krzewami.

Najważniejszą część kolekcji roślin stanowi ponad 300 różaneczników rozkwitających wiosną.

Różaneczniki Do Christiansberg przyciąga turystów ogród w pełnym rozkwicie botaniczny założony w 1982 roku przez osoby prywatne i stale poszerzany. Obecnie to króle- stwo zieleni zajmuje 30 tys. m² powierzchni.

Ogród botaniczny składa się z kilku części: mię- dzy innymi z ogrodu wrzosowiskowego, ogrodu cienistego, ogrodu magnoliowego, alpinarium 26 i ogrodu peoniowego. W Ahlbeck warto zobaczyć wiejski kościół nale- krańcu rezerwatu Ahlbecker Seegrund. Ten rozległy żący do najpiękniejszych barokowych kościołów torfowiskowy obszar został w 1987 roku uznany w regionie. Ta czworokątna budowla z muru pru- za rezerwat przyrody. Rosną tu rzadkie gatunki skiego została wzniesiona w 1754 roku, a jej wie- storczyków oraz trzcin i turzyc. żę, liczącą 31 m wysokości, wieńczy dach hełmo- W Hintersee warto zobaczyć kościół św. Jana, wy z kopułami i otwartą latarnią. zbudowany w 1899 roku w stylu neogotyckim. Hintersee jest wsią zasiedloną niegdyś przez Jeden z dzwonów pochodzi podobno jeszcze kolonistów, położoną na południowo-wschodnim ze starej kolonii Zopfenbeck, jest więc starszy niż sam kościół.

Obramowana różami ścieżka W Hintersee można też obejrzeć starannie odre- w ogrodzie botanicznym staurowane domy kolonistów z wypielęgnowanymi wiejskimi ogródkami i podwórkami.

Trasę, po której jeździła niegdyś wąskotorowa Kolejka Randowska (Randower Kleinbahn), między Hintersee i Rieth przekształcono w szlak rowerowy. Odcinek długości 8 km ozdobiono starymi tablica- mi kolejowymi. Szlak ten jest częścią ponadregio- nalnego szlaku rowerowego Odra–Nysa. 27 Widok na wyspę Riether Werder

Ludwigshof jest dawnym majątkiem ziemskim. Przebiega przez nie granica z Polską. Z Rieth moż- Już przed 100 laty ważną rolę odgrywały tu konie. na zobaczyć wyspy Uznam i Wolin. Jeszcze dziś świadczą o tym liczne pastwiska Na Jeziorze Nowowarpieńskim leży wyspa Riether i znane gospodarstwa jeździeckie. Werder (Ostrów). Stanowi ona znany ptasi rezer- Rieth to niewielka miejscowość nad Jeziorem wat, dlatego wstęp na nią jest zabroniony. Gniaz- Nowowarpieńskim mającym połączenie z wodami duje w nim wiele rzadkich gatunków ptaków, 28 Zalewu Szczecińskiego. a wśród nich bieliki, kanie czarne i bekasy kszyki.

0 1 km Sie Stettiner AltAlt r Grambin Haff e pFachwerkhäuser pZERUM Hartschaar p LagunenstadtUecker Ueckermünde Ferienpark ZarowmühlZarowmühl Erlebnis-p Ueckermünde-Bellin Haffmuseum / bauernhof Ost W

Schloss p =

= HaffHus |

AMEOSAMEOS Klinikumx Marienkirche Holzklappbrücke | | Schloss Ueckermünde | | = y 5,0 1,5 0,8 VogelsangVogelsang Kreuzkirche 1 Warsin Bellin 2,9 Erbbegräbnisstätte Berndshof | yp Tierpark = Familie von Enckefort Kletterwaldp Ueckermünde Seebad Vogel- 10 Ueckermündep sang- Motocross Apothekerberg MC Ueckermünde 2,5 Rehhagen

Liepgarten Fachwerk-

| | kirche | q22 Eckbusch = Luckow kenlochkenloch Hoppenwalde 4,3 ChristiansbergChristiansberg Groß pBotanischer Garten Dunzig 29 kemühlkemühl Klein p NachtigallenwäldchenNachtigallenwäldchen q Ferienpark Altwarp 6 Ueckermünde-Bellin Wacholder- Binnen- tal Miroszewo

pHaffHus dünen |

| Schloss | 0 1 km 0,8 Vogelsang Warsin Bellin 1 y 2,9 | ypErbbegräbnisstätte f Familie von Enckefort Nowe NSG Warpno Vogel- 10 sang- Neuwarper Jezioro See Nowo- 2,5 warpie∑skie KarsznoKarszno Rehhagen Riether

Fachwerk-

| | kirche | Werder Luckow 4,3

ChristiansbergChristiansberg

| p | Botanischer Garten Rieth

q 5,5 21 3,5 Straußenfarm Garzberge Kanal q WWoohnsiedlunhnsiedlungg 24

Dorfkirche LudwigshofLudwigshof

| Beeke | KKarpinarpin | My≈libórz 30 Ahlbeck pReiterhöfe Maµy L EggesineEggesinerr Großer |

| Rieth

q 5,5 21 3,5 0 1 km Straußenfarm Garzberge Kanal q MszcMszczz edlunedlung 24

Dorfkirche LudwigshoLudwigshoff

| Beeke | | My≈libórz Ahlbeck pReiterhöfe Maµy

EggesineEggesiner 5,1 Großer Teerofen Mützelburger NSG See Butterberg q Seegrund 13 q My≈libórz

Gegensee 20 Wielki

| 4,1 | U e c p k e r Kolonistenhäuser Hintersee

m ü Johanniskirche q | n d e | r H e i d e Vor Hintersee 13 T ruppen- Gegenseer 5,5 Teerofen übungsplatz Zopfenbeck 31 zlak S Z Ueckermünde przez Długość szlaku 6 dolinę Wkry szlak okrężny 22 km Nawierzchnia kostka betonowa, ścieżka rowerowa wzdłuż szosy – asfalt, wiejska droga

Przebieg szlaku Ueckermünde ogród zoologiczny • Liepgarten • Groß Dunzig • Holländerei • Binning • Eggesin • Hoppenwalde • Kąpielisko nad Zalewem Ueckermünde Tierpark w Ueckermünde 32 Atrakcje turystyczne i cele wycieczek

Ten szlak zaczyna się w Ueckermünde koło ogrodu zoologicznego. Bliższe informacje na temat Ueckermünde znajdują się przy opisie szlaku 1 na stronach 5 –7.

Tuż przy zoo można też rozpocząć pieszą wędrówkę przyrodniczą ścieżką edukacyjną „August Bartelt” prowadzącą w kierunku Lew w zoo wygląda Liepgarten. imponująco. Liepgarten leży na południe od Ueckermünde, w malowniczym otoczeniu nadrzecznych łąk, nym wzniesieniem. Ze stojącej na nim wieży wi- rzeki Wkry, pięknych lasów mieszanych i samego dokowej rozciąga się wspaniały widok na okolicę. miasta Ueckermünde. W dzielnicy miasta zwanej Kirchenbruch, przy Na skraju gminy Liepgarten leży wzgórze o nazwie głazie narzutowym o nazwie Roter Riese (Czerwo- Apothekerberg (Góra Aptekarza). Ma ono 24 m ny Olbrzym), szlak skręca w lewo i prowadzi do wysokości, a tym samym jest najwyższym okolicz- Groß Dunzig. 33 Centrum informacji turystycznej obszaru chronio- Ośrodek Kahnschifferzentrum nad rzeką Randow nego krajobrazu Am Stettiner Haff mieści się w sposób bardzo namacalny ukazuje historię, w Eggesin w sąsiadujących ze sobą budynkach prezentując gościom tradycję żeglugi łodziami dworca kolejowego, pięknie odrestaurowanych mieszkalnymi po Zalewie Szczecińskim. Plac za- i wyposażonych w nowy łącznik. baw zaprasza dzieci i młodzież do majsterkowa- nia i innych twórczych zajęć. W centrum miasta stoi oryginalnie zachowana zagroda typu zamkniętego, w której mieści się ośrodek kultury należący do stowarzyszenia kul- Letni festyn przed turalnego Vorpommern e.V. Jagodową Szopą

Przed tak zwaną Jagodową Szopą (Blaubeer- scheune) co roku w lipcu odbywa się festiwal czarnych jagód. W ramach interesującego progra- mu goście mogą wówczas uczestniczyć w różnych imprezach oraz kosztować wielu przysmaków przyrządzonych z tych owoców.

Warto też odwiedzić stary kościół z muru pruskiego. Godne polecenia są także Muzeum Regional- 34 ne oraz Muzeum Wojskowości i Techniki. Rejs tratwą po rzece Randow

Istnieją dwie możliwości zrobienia sobie przerwy Hoppenwalde jest dzielnicą Eggesin i leży w odle- na szlaku rowerowym: w stanicy wodniackiej głości niespełna jednego kilometra. Można tu w Eggesin można wypożyczyć łódkę lub zwiedzić zwiedzić katolicki kościół parafialny Wniebowzię- nadrzeczne tereny między Wkrą i Randow, cia NMP pochodzący z XIX wieku. Co roku w święto wypływając w rejs tratwą z Eggesin lub Uecker- Bożego Ciała przez Hoppenwalde przechodzi uro- münde. czysta procesja. 35 pFachwerkhäuser pZERUM p Stettiner Haff LagunenstadtUecker Ueckermünde Ferienpark Zarowmühl Erlebnis-p Ueckermünde-Bellin Haffmuseum / bauernhof Ost

0 1 km Schloss p = x = Holzklappbrücke HaffHus

AMEOS Klinikum Marienkirche | SchloSchlo |

Ueckermünde | w = VVogelsaogelsa Zaro 0,9 0,4 yKreuzkirche

0,7 | Bellin |

| 0,3 0,4 | Berndshof Tierpark = Kletterwaldp Ueckermünde Seebad Vogel-Vogel- Millnitz Ueckermünde | 2,8 p sang- Motocross Apothekerberg MC Ueckermünde 3,3 Liepgarten | q22 EckbuschEckbusch q = LLuu 6 Starkenloch Hoppenwalde 1,4 Meiersberg | ChristiaChristiann Groß pB Dunzig| 2,0

Jädkemühl Klein 2,5 Ev. Pfarramt

Holländerei Dunzig |

| | | |

| | 0,3 = | 2,2 Binning| 0,6 0,1 Wohnsiedlung 36 menthalmenthal Eggesin Karpin Gumnitz Naturparkstation HollHoll Hundsberg 14q 8 L zlak S Z Ueckermünde do wrzosowiska Długość szlaku 7 Friedländer Wiese szlak okrężny 39 km Nawierzchnia ścieżka rowerowa wzdłuż szosy – asfalt, ścieżka leśna, kostka betonowa, wiejskie drogi, słupki, szlaban

Przebieg szlaku ogród zoologiczny Ueckermünde • Meiers berg • Sprengersfelde • Ferdinandshof • Heinrichsruh • Malowniczy port Torgelow • Liepgarten • rybacki w Uecker- Ueckermünde Tierpark münde 37 Atrakcje turystyczne i cele wycieczek

Ten szlak rowerowy zaczyna się w Ueckermünde koło ogrodu zoologicznego. Bliższe informacje na temat Ueckermünde znajdują się przy opisie szlaku 1 na stronach 5–7.

Meiersberg jest wsią zasiedloną niegdyś przez Dworek kolonistów. Istnieje w niej wiele domów z muru w Ferdinandshof pruskiego pochodzących jeszcze z okresu osad- nictwa w XVIII wieku. Ta spokojna wieś leży nad rzeką Zarow i jest otoczona lasem. dzierżawcy majątku. Dziś jest objęty ochroną jako zabytek i w ostatnich latach został odrestaurowa- Kościół jest czworokątną kamienną budowlą ny. W Ferdinandshof pruskie Ministerstwo Wojny wzniesioną około 1830 roku. urządziło w XIX wieku tak zwany Zakład Remontu Ferdinandshof leży między Puszczą Wkrzańską Koni. Do 1945 roku trzymano tam konie kupowa- a wrzosowiskiem Friedländer Große Wiese. Stoi ne z ówczesnych krajów związkowych: Meklem- tu barokowy dworek, który niegdyś był siedzibą burgii, Brandenburgii, Pomorza, Śląska i Prus 38 Wschodnich, a następnie szkolono je na potrze- Wystawiono w nim wiele sprzętów rolniczych. by oddziałów kawalerii i artylerii polowej. Począwszy od 2002 roku Muzeum Regionalne mieści się w Starej Szkole. Dziś stary dworek służy również jako miejsce spotkań, nie tylko dla seniorów i seniorek. Heinrichsruh stanowi dzielnicę miasta Torgelow. Na rozległym otaczającym go terenie można też Można tu zwiedzić dworek wzniesiony przez daw- znaleźć ścieżkę zdrowia służącą relaksowi i ak- nego dzierżawcę majątku, a niedawno odrestau- tywności fizycznej. rowany.

W Ferdinandshof warto także zobaczyć ulokowa- Dworek jest autentycznym przykładem architektu- ny na niewielkim wzniesieniu barokowy kościół, ry barokowej. Odbywają się w nim koncerty i bale, zwany Scharmützelkirche. Został on zbudowany a poza tym organizowane są różne wystawy. w latach 1722–1726 jako czworokątny otynkowa- Torgelow jest nowoczesnym miasteczkiem liczą- ny budynek z muru pruskiego. Można w nim po- cym ponad 9000 mieszkańców. Atrakcją zarówno dziwiać wiszącego anioła chrzcielnego, a także dla miejscowych, jak i dla gości jest odkryte ką- chrzcielnicę z zielonego szkła. pielisko z dużą zjeżdżalnią wodną, czynne tylko Muzeum Regionalne przedstawia życie na wsi w sezonie letnim, od maja do września. od początku XX wieku po lata 80. 39 = AMEOS Klinikumx Marienkirche = Holzklappbrücke Ueckermünde w = Zaro yKreuzkirche 1,3 |

| Tierpark =

0 1 km q | | p

8 Kletterwald Ueckermünde

0,6 0,8

Z r a Blumenthal 0,8 Eggesin r o Schützen- | w H Gumnitz Natur museum e Holl 2,3 i Hundsberg 14q 8 Scharmützel- q d 40 kirche

Nawierzchnia ścieżka rowerowa wzdłuż szosy – asfalt, kostka betonowa, wiejska droga

Przebieg szlaku Pasewalk rynek • Friedberg • Krugsdorf • Zerrenthin • Polzow • Pasewalk rynek Rynek w Pasewalk 42 Atrakcje turystyczne i cele wycieczek Muzeum Miejskie mieszczące się w jednej z bram Pasewalk leży nad Wkrą na południe od (Prenzlauer Tor) prezentuje ciekawe wystawy Puszczy Wkrzańskiej. Symbolem miasta są stałe, dotyczące czterech tematów: prehistorii średniowieczne fortyfikacje, do których należą i historii nowożytnej terenów między rzekami mury miejskie z dwiema bramami miejskimi Wkrą i Randow, historii miasta i garnizonu, oraz i dwiema wieżami. zbiór prac pomorskiego rysownika Paula Holza.

Muzeum Miejskie i kościół NMP w Pasewalk

43 Warto obejrzeć kościół NMP z XIII wieku, uchodzą- cy za jeden z najpiękniejszych pomników archi- tektury pomorskiego średniowiecza.

Mieszczące się w dawnej lokomotywowni interak- tywne muzeum kolejnictwa Lokschuppen Pomera- nia e. V. służy dziś jako miejsce organizowania różnych imprez. Prezentowane są w nim m.in. wy- Jezioro Kiessee stawy na temat historii kolei. w Krugsdorf

Miłośnicy kąpieli powinni koniecznie wybrać się do Lindenbad, czyli odkrytego kąpieliska ze zjeż- dżalnią, czynnego w miesiącach letnich.

Lokomotywa Krugsdorf jest ładną, spokojną wioską, zachęca- przeznaczona jącą gości do odpoczynku i napawania się nie- na tor o rozsta- skalaną przyrodą. Mieszczący się w tamtejszym wie 127 mm pałacyku hotel dysponuje polem golfowym. 44 Amatorzy pływania powinni koniecznie pojechać nad jezioro Kiessee, gdzie dostępne jest piękne kąpielisko z kempingiem i wypożyczalnią łódek. Można się tu kąpać lub bawić w wędkowanie.

W Zerrenthin znajduje się wart obejrzenia wiejski kościół zbudowany w XIII wieku. Szczególnie interesujący jest w nim cykl malowideł ściennych pochodzących z XVI wieku.

Na kościelnym dziedzińcu stoi pomnik upamięt- niający żołnierzy poległych w I wojnie światowej.

Dobrze rozbudowana sieć polnych dróg sprawia, że można odbywać dalekie wycieczki po atrakcyj- nej okolicy.

Polzow jest kolejną wioską leżącą w pobliżu Pa- sewalk. Znajdujący się w niej kościół z kamienia Malowidła ścienne polnego pochodzi z XVI wieku. w wiejskim koście- le w Zerrenthin 45 35 Uhlenkrug Viereck Großer P Koblentzer

e See

Feuerwehrmuseum 4,2 = zenburgzenburg = | = 0,8 Neu Sankt-Nikolai- : | | Polzow

Kirche 5,3 Feldstein- =

0,9 kirche

| Stadtmuseum | yy | Dorfkirche

| Sankt- Pasewalk

Marien- 2,4 8q | 0,4 | nndorfdorf Kirche Lindenbad Polzow Zerrenthin

q61 Ruhleben Roggow Rossow q68 46

Wetzenow zlak S Spotkanie z przygraniczną 9 Długość szlaku przyrodą szlak okrężny 18 km

Nawierzchnia droga asfaltowa, ścieżka rowerowa z kostki betonowej, częściowo bruk

Przebieg szlaku Löcknitz wieża obronna • Plöwen • Boock • Löcknitz wieża obronna

Kąpielisko w Löcknitz 47 Wieża obronna w Löcknitz Atrakcje turystyczne i cele wycieczek W Löcknitz atrakcję turystyczną stanowi wieża obronna z XIII wieku. W muzeum można poznać wiele ciekawych informacji na temat historii miejscowości, a schodami chętni mogą wejść na wieżę.

Z góry roztacza się wspaniały widok na Löcknitz i dolinę rzeki Randow. We wrześniu odbywa się tu tradycyjny spektakularny festyn zamkowy.

Wspaniały nastrój i radość z kąpieli zapewni jezioro Löcknitzer See. Na kąpielisku można wypożyczać łodzie i rowery wodne. Poza tym jest też dostępny wielopokoleniowy plac zabaw.

Do Tysiącletniego Dębu na wzgórzu Rötberg, posadzonego podobno w 1128 roku, dociera się ścieżką wzdłuż północnego brzegu jeziora. 48 Plöwen jest niewielką sielankową wioską poło- Popularnym celem wycieczek w tym rejonie jest żoną wśród lasów. W centrum wsi warto zobaczyć słowiańskie grodzisko Hühnerwinkel. Zostało kościół. ono wzniesione w VII wieku i do XIII wieku było zamieszkane przez plemię Wkrzanów. Rezerwat przyrody Plöwensches Seebruch jest całkowicie poświęcony dzikiej naturze. Pobliskie jezioro Großer Kutzowsee oferuje Przy odrobinie szczęścia można tu napotkać licznym turystom oraz amatorom kąpieli możli- rzadkie zwierzęta, takie jak kulik wielki czy wość wspaniałego wypoczynku. Znajduje się ważka z rodzaju miedziopierś. tu ośrodek młodzieżowy organizujący obozy wakacyjne.

Kulik wielki Jezioro Großer Kutzowsee Ważka z rodzaju miedziopierś 49 Miłośnicy ptaków powinni koniecznie odbyć spa- Późnogotycki kościół z kamienia polnego stojący cer wokół jeziora. Na tamtejszej ornitologicznej w centrum wsi został zbudowany w XV wieku i cie- ścieżce edukacyjnej dowiedzą się wielu ciekawo- szy oczy po dziś dzień. stek na temat okolicznego ptactwa. Na terenie starej szkoły znajduje się muzeum Boock leży na północ od Löcknitz, między rozle- regionalne Üns Heimatstuf. W dwóch budynkach wiskiem rzeki Randow a granicą z Polską. podzielonych na kilka pomieszczeń przedstawio- ne są życie i praca w minionych czasach.

Motyl przeplatka Na miejscu dawnego jeziora Achtersee znajduje aurinia na kwia- się obecnie rozległa łąka. Odkąd jezioro wyschło, tach kukułki z biegiem czasu osiedliły się tu rzadkie gatunki storczyków.

Z miejscem tym związana jest legenda mówiąca o tym, że co sto lat pojawia się w nim beczka złota.

50 p Mewegen Dorfmuseum/ Heimatstube Breitenstein Schloss Fuchslöcher Unter- q Dorotheen- NATURPARK see 42 0 1 km walde Obersee AM STETTINER HAFF 50q

Feldstein- | kirche 2,0 q17 | 8q Üns Heimatstuf Boock

3,4 NATUR- 3,5 Gorkow Hohenfelde SCHUTZ-p Hinterfeld ooww | Burgwall Hühnerwinkel Großer Jugend- Kutzowsee begegnungs- GEBIET pstätte PLÖWENSCHES Plöwen q46 | SEEBRUCH 1,2 Bismark 3,6 Schillermühle Löcknitz v = | q 2,7

31 Wilhelmshof Gellin NeNe

| | | low Burgfriedp 0,5 TausendjährigeTausendjährige Eiche Bergholz Museum 1,3 | Grenzdorf

Löcknitzer Schmagerow See 51 GramGram zlak S Z Rothenklempenow przez Długość szlaku 10 rozlewisko rzeki Randow szlak okrężny 19 km Nawierzchnia betonowe płyty, droga asfaltowa, drogi wiejskie, droga betonowa

Przebieg szlaku Rothenklempenow • Mewegen • Blankensee • Boocker Mühle • Boock • Rothenklempenow Restauracja w piwnicy z wieżą więzienną w tle 52 Atrakcje turystyczne i cele wycieczek Jadąc od średniowiecznej wieży warownej do barokowego dworku, mija się dawną „lodownię”. Rothenklempenow jest starą wsią folwarczną Łatwo ją rozpoznać po kolebkowatym sklepieniu leżącą w południowej części Puszczy Wkrzań- wejścia. Tu, w pozostałościach starego zamku, skiej, w rozlewisku rzeki Randow. Przyroda w tej przez setki lat magazynowano lodowe bloki. Teraz pięknej okolicy jest nadal niemal całkowicie dzie- osiedliły się tutaj nietoperze. wicza. Przy odrobinie szczęścia można na szlaku Poza niemal dziewiczą przyrodą miejscowość rowerowym napotkać sarny. oferuje też warte obejrzenia budowle. Kościół pochodzi z 1738 roku, a zamek z muru pruskiego Przez las wiodą zbudowano w 1761 roku. Odrestaurowano go pod malownicze ścieżki. koniec lat 90. XX wieku.

Dobrze zachowana jest także wieża więzienna, na którą można wejść po schodach.

Małe wiejskie muzeum prezentuje znaleziska archeologiczne. Można się w nim dowiedzieć wszystkiego na temat historii miejscowości. 53 Szczególną interaktywną wystawą pod gołym niebem jest „Weltacker” (Światowe Pole), prowa- dzone przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną Höfegemeinschaft Pommern. Na powierzchni 2000 m² uprawia się tu rośliny z całego świata. Spółdzielnia zachęca nieustannie do wspólnego siania, pielęgnowania, zbierania i przetwarzania „Światowe Pole” płodów rolnych. w Rothenklempenow Mewegen jest osadą gminy Rothenklempenow. Stojący we wsi kościół z kamienia polnego zbudo- Izba Regionalna stanowi muzeum, które utworzo- wano w II połowie XV wieku. W pobliżu znajduje no w historycznym centrum dawnej wsi folwarcz- się jezioro Schwarzer See otoczone torfowiskiem nej należącej do rodziny von Eickstedt. Całość porośniętym wełnianką. Ze względu na rzadkie obejmuje oprócz dworku (1609) również kościół rośliny torfowisko to znajduje się pod ochroną. (1738) i zabudowania gospodarcze (1868). Na wy- Blankensee jest małą gminą położoną tuż przy stawę składają się eksponaty dotyczące prehisto- granicy z Polską. Istnieje tu też przejście graniczne. rii i historii nowożytnej, a także sprzęt rolniczy 54 i wyroby huty szkła. Kościół z kamienia polnego w Blankensee ma ponad 500 lat. Budynek stanowi wartościowe dziedzictwo niemieckiej historii i kultury.

Blankensee leży wśród rozległych lasów, łąk i pól. Krajobraz jest tu bardzo atrakcyjny. Ładnie zaprojektowanymi szlakami rowerowymi można zwiedzać całą okolicę. Szlak rowerowy w pobliżu Boock Na południowym skraju miejscowości znajduje się jezioro Untersee obfitujące w ryby. Przyciąga zapalonych wędkarzy chcących spróbować Jadąc dalej w kierunku Boock, mija się Boocker szczęścia w połowach. Mühle. Ten holenderski wiatrak pochodzi z XVII wieku i jest pieczołowicie odrestaurowany. Również miłośnicy kąpieli znajdą tu ładne zakąt- ki. W odległości kilometra od Blankensee leży Dalsze informacje na temat atrakcji turystycznych jezioro Obersee. Woda w nim jest doskonałej i ciekawych celów wycieczek w gminie Boock jakości i wręcz zaprasza do kąpieli. znajdują się przy opisie szlaku 9 na stronie 50.

55 q40 Peterswalde NATURPARK r Theerofen 0 1 km Pampow Rz±dziny q Freienstein 1100 AM STETTINER HAFF ooblentzblentz Rothen- w Feldsteinkirche o Weltackerq | d klempenowp | Blanken- n 34 3,0 0,6 Schwarzer a Fangelturm 0,4 |

R See see

p Mewegen |

| | |

| Dorfmuseum/ 4,2 0,2 Heimatstube eeitensteinitenstein Schloss Fuchslöcher 1,0| Unter- q Dorotheen- 2,9 see 42 BBuu walde 3,4 Obersee

50q

| | 0,7 Feldstein- | kirche 2,0 q17 | 8q Üns Heimatstuf Boock

NATURSCHUTZGEBIET Gorkow Hohenfelde PLÖWENSCHESp Hinterfeld 56 w Burgwall Hühnerwinkel Großer Jugend- Kutzowsee begegnungs- SEEBRUCH pstätte Plöwen q46 zlak S Szlak muzealny Długość szlaku 11 wokół Penkun szlak okrężny 26 km Nawierzchnia płyty betonowe, wiejskie drogi, szosa asfaltowa

Przebieg szlaku Penkun • Storkow • Nadrensee • Krackow • Penkun

Zamek w Penkun 57 Atrakcje turystyczne i cele wycieczek

Penkun leży w malowniczej okolicy, ukryte wśród licznych jezior. Największym zbiornikiem wodnym jest Schlosssee, utworzone z łańcucha siedmiu jezior. Równie duże Bürgersee składa się z czterech akwenów.

Po Schlosssee można odbyć rejs tratwą. Rynek w Penkun Na obszarze miasta znajdowała się niegdyś słowiańska osada otoczona wałami. Warto tam zobaczyć zamek i prezentowane w nim wystawy Drewniane domy kryte strzechą wzniesiono różną oraz otaczający go piękny park. W domu zarządcy techniką budowlaną. majątku mieści się muzeum miejskie. Zwiedzający mogą poznać ówczesne techniki rze- Skansen jest w całości poświęcony tematowi mieślnicze, a także wypróbować rozmaite urzą- „Osada wczesnoniemiecka”. Przez przechodnią dzenia i narzędzia. wieżę bramną wchodzi się do niemieckiej wsi, takiej, jaka mogła istnieć tu w XII wieku. 58 Wiatrak typu koźlak Storkow jest dzielnicą Penkun i leży na północ- w Storkow nym zachodzie miasta. Można tu zwiedzić jeden z największych wiatraków typu koźlak w Europie. Koźlaki uchodzą za najstarszy typ wiatraków. Szczególnie ciekawa jest ich budowa, ponieważ zazwyczaj są osadzone na jednym grubym słupie.

Nadrensee leży między trzema jeziorami na pła- skowyżu między doliną Odry i doliną Randow. Przypuszczalnie nazwa miejscowości pochodzi Liczne szlaki piesze i rowerowe zapraszają gości od wyrażenia w dialekcie dolnoniemieckim „na do eksplorowania pięknej okolicy. dreen Seen”. Penkun jest zresztą znane ze szczególnych warun- Na piękny krajobraz składają się lasy, łąki, pola ków pogodowych. Z meteorologicznego punktu i jeziora. widzenia miasto należy do najcieplejszych i naj- uboższych w opady obszarów Niemiec. Poza tym Warto też zwiedzić dworek z parkiem i wiejską ka- jest to najmniejsze miasto w Meklemburgii-Pomo- pliczką. Wokół jeziora Dammsee prowadzi ładny rzu Przednim. szlak pieszy. 59 Istnieje tu połączenie ze szlakiem rowerowym Odra–Nysa, mającym 630 km długości i prowa- dzącym z Czech na wyspę Uznam.

W parku należącym do majątku Battinsthal znajduje się kaplica parkowa, nazywana też kaplicą grobową. Budowla ta została wzniesiona w stylu

W Muzeum Motory późnego klasycyzmu przez ucznia Schinkela, zacji w Krackow Gustava Stiera. Szczególnie charakterystyczne jest gwiaździste niebo na jej sklepieniu.

Krackow zostało założone przez Słowian już W Muzeum Motoryzacji w Krackow można około 600 roku naszej ery. Kościół jest budowlą podziwiać stare bryczki i sanie, oldtimery oraz z kamienia polnego pochodzącą z XIII wieku. dwu- i czterokołowe pojazdy z lat 1920–1970. Na powierzchni 1600 m² wystawiono ponad Warto tu zwiedzić dwa ładnie odrestaurowane 200 pojazdów, a poza tym liczne silniki, dworki. Podczas przejażdżek bryczkami z prze- narzędzia, maszyny i „samoróbki”. wodnikiem można podziwiać wspaniałą okolicz- 60 ną przyrodę. n Bagemühl e b a Hohenholz

r g

g Neuenfeld e

h 0 1 km e

e e S

c S Pomellen q44 u r Gutshäuserp b Oldtimermuseum | in 0,6 Krackow w 37 q | Nadrensee o 43 Gutshaus q 5,4 1,2 d p| 1,7 n | 0,5

| R Grabkapelle | N Battinsthal | Schuckmannshöhe

3,9

Sommersdorf Keesow Tantow Szlak 12 Wokół Strasburga Długość szlaku szlak okrężny 14 km

Nawierzchnia ścieżka rowerowa wzdłuż szosy, wiejska droga asfaltowa

Przebieg szlaku Strasburg • Schönhausen • Schwarzensee • Strasburg

Widok na Strasburg ponad polem kwitną- cego rzepaku 62 Atrakcje turystyczne i cele wycieczek

Strasburg został założony w XIII wieku. Ze wzglę- du na swoje położenie u zbiegu trzech krain – Pomorza, Meklemburgii i Brandenburgii – miasto miało burzliwą historię i było świadkiem wielu konfliktów granicznych.

W 1990 roku Strasburg włączono do nowo utwo- rzonego kraju związkowego Meklemburgia-Pomo- rze Przednie. Wskutek reformy administracyjnej w 1994 roku utracił on status miasta powiatowe- go. Odtąd jest częścią powiatu Pomorze Przednie- -Greifswald.

Miejski kościół NMP też pochodzi z XIII wieku. Zachowany jest w nim wczesnogotycki chór z kamienia polnego, z którego wzniesiono również dolną część wieży. Inne części kościoła dobudo- wano w kolejnych stuleciach. Miejski kościół NMP w Strasburgu 63 Katolicki kościół Świętej Rodziny został wzniesio- Licząca 36 m wysokości wieża ciśnień została ny w 1910 roku w stylu neoromańskim. zbudowana w 1928 roku i niegdyś zapewniała miastu zaopatrzenie w wodę. Zachowała się jeszcze część średniowiecznych murów miejskich, także pochodzących z XIII wie- Muzeum Regionalne obok kościoła NMP w Stras- ku. Stanowią one pamiątkę wałów obronnych, burgu mieści się w jednym z najstarszych budyn- które otaczały całe miasto. ków w mieście. Głównym tematem wystawionych w muzeum zbiorów są hugenoci, czyli francuscy uchodźcy religijni, którzy dotarli do Strasburga

Wieża ciśnień w 1691 roku. Kolejną atrakcją turystyczną jest w Strasburgu wystawa poświęcona Maxowi Schmelingowi. Ten słynny mistrz świata w boksie w wadze cięż- kiej urodził się bowiem w Klein Luckow koło Strasburga.

Zaledwie 500 m na południowy wschód od centrum miasta leży jezioro Stadtsee. Wędrując do- okoła niego pieszym szlakiem, można podziwiać 64 piękną przyrodę. Na szlaku rowerowym okrążającym Strasburg

Schönhausen leży nad niewielkim jeziorem na od Schönhausen. Widniejące w jego n azwie północny zachód od Strasburga. Warto tu zoba- „góry” (Berge) są efektem działalności lodowca czyć barokowy wiejski kościół z muru pruskiego podczas ostatniego zlodowacenia. Krajobraz zo- zbudowany w 1727 roku. Klasycystyczny dworek stał tu ukształtowany przez moreny czołowe. Friedricha Wilhelma Buttela pochodzi z 1843 roku Brohmer Berge są niemal całkowicie zalesione i jest otoczony zadbanym parkiem. i wznoszą się na wysokość maks. 153 m.

Obszar chronionego krajobrazu Brohmer Berge Schwarzensee należy do Strasburga i znajduje znajduje się zaledwie 10 km na północny wschód się w odległości zaledwie 4 km od niego. 65 125q 133q Rosenthal Voigtsdorf 0 1 km Dorfkirche Herrenhaus Klein | Schwarzensee Schönhausen q 4,0 | Luckow 128 Groß Luckow Schwarzensee Klein 2,7 Siedlung Daberkow Hansfelde w q 5,0 Schönburg 20 GalgenberGalgenbeq r 123 Lauenhagen Wismar 58 Wilhelmslust Karlsfelde |

0,6

=| Ravensmühle |

Kreckow 111q | y0,7 1 0,4 y

| Wasserturm

| | pStadtmauer q Heimatmuseum 58 Neuhof Sankt- Heilige Familie Mühlb Strasburg Marien- ach = Kirche Groß (Uckermark)64q Stadtsee Daberkow Louisfelde Jahnkeshof Glantzhof q Ludwigsthal 66 86 q61 Karlsburg Wilsickow Köhnshof Szlak 13 Tropem dzikiej zwierzyny Długość szlaku prosty odcinek 11 km

Nawierzchnia droga asfaltowa, kostka betonowa, częściowo bruk

Przebieg szlaku Strasburg • Schwarzensee • Klepelshagen • Gehren/Ośrodek szkolny Wildtierland

Jelenie o wschodzie słońca 67 Atrakcje turystyczne i cele wycieczek Ten szlak rowerowy zaczyna się w Strasburgu. Klepelshagen to nazwa majątku ziemskiego Bliższe informacje na temat atrakcji turystycznych w pobliżu Strasburga. Majątek Klepelshagen jest Strasburga znajdują się przy opisie szlaku 12 na siedzibą Deutsche Wildtier Stiftung (Niemieckiej stronach 63 i 64. Fundacji na rzecz Dzikiej Zwierzyny).

Szlak prowadzi dalej przez Schwarzensee do We wzorcowym gospodarstwie o powierzchni Klepelshagen. 2500 ha fundacja pokazuje, jak harmonijnie mogą współistnieć z przyrodą życie codzienne Majątek ziemski i gospodarka. Klepelshagen Jadąc dalej w kierunku Gehren, po krótkiej chwili dociera się do miejsca obsługi rowerzystów. Tu zaczyna się wznosić droga na wzgórze Fuchsberg. Warto ją pokonać, ponieważ wspaniały widok na jezioro Galenbecker See wynagrodzi trudy podjaz- du. Przy dobrej widoczności można zobaczyć 68 w oddali miasta Ueckermünde, Anklam, a nawet ska należą do najstarszych obszarów chronionej Wolgast. przyrody w Niemczech. Ten rezerwat przyrody jest ważną ostoją żurawi. Następną miejscowością jest Gehren, oddalone zaledwie o 6 km od Klepelshagen. Leży w pobliżu W Gehren szczególnie ciekawy jest Haus Wildtier- Brohmer Berge i jeziora Galenbecker See. Jezioro, land, w którym odbywają się tak zwane zielone jego strefa brzegowa i graniczące z nim torfowi- szkoły. Jest to nowoczesna placówka edukacyjna mająca za zadanie ukazywać piękno i bogactwo przyrody nie tylko dzieciom i młodzieży, lecz rów- Budynek Haus Wildtierland, nież dorosłym. w którym odbywają się „zielone szkoły”. Dla zwiedzających dostępna jest różnorodna oferta zajęć związanych z przyrodą. Placówka oferuje też noclegi łącznie z wyżywieniem.

Mile widziane są klasy szkolne, rodziny, członko- wie stowarzyszeń, seniorzy oraz wszyscy inni za- interesowani przyrodą. Również osoby niepełno- sprawne będą się tu czuły doskonale. 69 q Fr haha

Mühlenhof Eichhof Galenbecker 0 1 km NATURPARK q23 v AM See v Tanzlinde Heinrichs- Galenbeck walde STETTINER q 32 q HAFF 18 Wittenborn Rohrkrug Rothemühl

Gehren Ausbau Haus Gehren Wildtierlandp| 153q Neuensund

Matzdorf 102q 1,5 qFuchsberg | 86

2,2 Spi NSG Klepelshagen 70 125 | q 133q Rosenthal Voigtsdorf 1,7 2,2 NSG Spi 125 | q Klepelshagen 133 q Rosenthal 0 1 km Voigtsdorf 1,7 Herrenhaus Dorfkirche Schwarzensee Klein Schönhausen | Luckow q | 1,6 128 Groß Luckow Schwarzensee Klein Siedlung Daberkow 2,7 Hansfelde w q Schönburg 20 GalgenberGalgenbeq r 123 Lauenhagen Wismar 58 Wilhelmslust Karlsfelde |

0,6 =| Ravensmühle Kreckow 111q 0,7 y | p Wasserturm Stadtmauer 58q Neuhof Heimatmuseum Heilige Familie Sankt Müh Marien- lbac = Strasburg Kirche h Groß (Uckermark)64q Stadtsee Daberkow Louisfelde Jahnkeshof 71 Glantzhof q Ludwigsthal 86 q61 KarlsbKarlsburg rg Wilik zlak S Podróż w czasie Długość szlaku 14 wzdłuż Wkry prosty odcinek 2 km Nawierzchnia asfalt

Przebieg szlaku centrum średniowieczne Castrum Turglowe • osada Ukranenland Torgelow

Spektakl rycerski w centrum średnio- wiecznym Castrum Turglowe 72 Atrakcje turystyczne i cele wycieczek Punktem wyjścia tego krótkiego szlaku rowerowego jest Torgelow. Szlak zaczyna się od zwiedzania centrum średniowiecznego Castrum Turg lowe znajdującego się w Torgelow nad Wkrą. Castrum Turglowe stanowi zrekonstruowaną wczesnośredniowieczną osadę z XII–XIII wieku.

Przy wejściu stoją jeszcze pozostałości murów, które niegdyś otaczały średniowieczną twierdzę Torgelow.

Centrum jest miejscem, w którym goście nie czerpią informacji z tabliczek, jak to zwykle jest przyjęte w muzeach. Dowiadują się wszystkich ciekawostek, rozmawiając z pracownikami centrum. Dzięki temu historia staje się znacznie bardziej żywa. Dom mieszkalny w Castrum Turglowe 73 Personel centrum nosi średniowieczne stroje, a ponadto demonstruje rozmaite techniki rze- mieślnicze.

Powyżej ruin grodu w latach 20. XX wieku wzniesiono willę, która po starannym odrestaurowaniu służy dziś jako muzeum należące do centrum Rzut oka do wnętrza średniowiecznego. słowiańskiej osady

Wiejski plac Multimedialna wystawa na piętrze willi ukazuje w Castrum Turglowe życie margrabiego Ottona IV Brandenburskiego i czasy średniowiecza.

Piękną drogą wzdłuż Wkry dociera się z Castrum do słowiańskiej osady Ukranenland. Ten skansen archeologiczny leży około 1,7 km na południe od Torgelow, między lasem a rzeką. 74 Osada Ukranen- land widziana od strony Wkry

W osadzie Ukranenland zrekonstruowano natural- Szczególnie ciekawe są organizowane tu dni nych rozmiarów domy z IX i X wieku. Również tu targowe, podczas których widzowie czują się wszyscy pracownicy są ubrani w historyczne stro- tak, jakby przenieśli się tysiąc lat wstecz. Mogą je i demonstrują wyroby rzemieślnicze wykonywa- się zatopić w minionych czasach i poczuć życie ne między innymi przez brązowników, garncarzy ówczesnych Słowian. i kowali. 75 Osada Ukranenland ma również własną grupę muzyczną . Oprócz cieszących gości występów muzycznych jej członkowie i członkinie opowia- dają o historycznych instrumentach i pokazują, jak się je wytwarza.

Również poza umocnieniami słowiańskiej osady można świetnie się bawić: strzelanie z łuku lub rzucanie włócznią – oto propozycje rozrywek dla starszych i młodszych gości.

Obiekty Ukranenland są dostępne od maja do października. Punktem kulminacyjnym sezonu jest letni festyn odbywający się w drugi weekend sierpnia. Poza tym w ciągu roku organizowane są różne dni tematyczne, podczas których przekazy- wane są wiadomości dotyczące kowalstwa Grupa muzyczna Cantilena lub garncarstwa. w osadzie Ukranenland 76 EgEg KleiKleinn Tee GGumnitzumnitz Aschersleben NATURPARK Herrnkamp Ue q cker 0 1 km mün 12 AM der H eide Heinrichsruh SSTETTINERTETTINER Heidebad p Herrenhaus Spechtberg Torgelow pHüttenwerkplatz Müggenburg = R an

0,3 d | | Castrum Turglowe ow 13 HAFF | q q pHerberge des Ukranenlandes 12 1,3 Burgruine Torgelow Rotes Haus | Drögeheide q10 Freilichtmuseum des Ukranenlandes Hammer

Bahnhof = an der Uecker Jatznick Kuhlmorgen

Forstsamen- darre Standort- übungs- platz Stallberg 77

r e k c Szlak Od Ukranenland w Torgelow do Długość szlaku 15 suszarni nasion leśnych w Jatznick prosty odcinek 7 km Nawierzchnia ścieżka rowerowa wzdłuż szosy – asfalt, kostka betonowa, asfalt

Przebieg szlaku Ukranenland Torgelow • Hammer • Jatznick dworzec kolejowy • suszarnia nasion leśnych Aktorzy z Ukranenland na słowiańskim statku 78 Atrakcje turystyczne i cele wycieczek Punkt wyjścia dla tego szlaku rowerowego stano- Wkry w kierunku Torgelow. Przy cmentarzu skręca wi Ukranenland. Bliższe informacje na temat się przy głównej drodze w lewo, w kierunku Ham- osady znajdują się przy opisie szlaku 14 na stro- mer, na ścieżkę rowerową, którą dociera się do nach 74–76. suszarni nasion leśnych w Jatznick. Hammer jest małą gminą pośrodku Puszczy Wkrzańskiej. 300 m na północny wschód od słowiańskiej osa- Okolica jest tu płaska i zalesiona. Warto zwiedzić dy asfaltowa ścieżka prowadzi lewym brzegiem Muzeum Regionalne.

Ścieżka rowerowa wzdłuż Wkry

79 Z Hammer droga prowadzi dalej w kierunku dworca kolejowego w Jatznick. Tuż przed dworcem szlak wkracza na drogę krajową nr 109. Jadąc nią przez 200 m, należy zachować szczególną ostroż- ność.

Skręcając z drogi krajowej w kierunku Rothemühl, po 200 m dociera się do wjazdu na teren suszarni nasion leśnych.

Suszarnia nasion leśnych w Jatznick jest zabyt- kiem techniki. Do jej zadań należy przygotowywa- nie nasion roślin dla leśnictwa między innymi przez ich suszenie – stąd nazwa budynku. Suszeniu poddawane są nasiona drzew iglastych i liściastych oraz krzewów. Suszarnia nasion Malowidło na fasadzie jednego przyciąga również turystów, którzy w pokazowej z budynków, w którym mieści manufakturze mogą z bliska zobaczyć, jak za się suszarnia nasion leśnych. 80 pomocą historycznych urządzeń pozyskuje się pełniają ją wystawy tematyczne zmieniające się nasiona drzew iglastych. co roku.

Dostępne jest tu też muzeum. Wystawa stała nosi Na terenie suszarni nasion znajduje się tak zwany nazwę „Historia i współczesność suszenia nasion ogród dendrologiczny. Goście mogą się w nim oraz przygotowywania materiału siewnego”. Uzu- dowiedzieć wielu ciekawych informacji o drze- wach i krzewach.

Atrakcją dla dzieci jest labirynt stworzony z krze- wów. Istnieje też możliwość przejażdżki drezyną, czyli niewielkim pojazdem szynowym o napędzie ręcznym.

Pracownicy zakładu oferują ponadto oprowadza- nie po obiekcie i liczne projekty edukacyjne.

Suszarnia nasion leśnych wraz z ogrodem dendrologicznym 81 q n e 12 b ra g ß Heinrichsruh Heidebad p Herrenhaus Spechtberg Torgelow pHüttenwerkplatz Müggenburg = R an Friedrichs- d hagen Castrum Turglowe q pHerberge des Ukranenlandes 12 Burgruine f 0,7 Torgelow

Rotes Haus | |

| Drögeheide q23 q10 Freilichtmuseum 2,5 des Ukranenlandes Hammer

Bahnhof 0,4= an der Uecker Jatznick | Kuhlmorgen | | 3,1 Forstsamen- darre Standort-Standort- übungs- platz 0 1 km Stallberg

r e k 82 c Jatznick e Liepe U Standort-Standort- q 129 übungs-

platz Informacja turystyczna

Informacja turystyczna Ueckermünde Informacja miejska Torgelow Informacja Miejska Pasewalk siedziba Stowarzyszenia Turystycznego Friedrichstraße 1, 17358 Torgelow Am Markt 12, 17309 Pasewalk Stettiner Haff e.V. Tel.: +49 03976-25 57 30 Tel.: +49 03973-25 12 32 Altes Bollwerk 9, 17373 Ueckermünde Faks: +49 03976-25 58 06 Faks: +49 03973-25 11 99 Tel.: +49 039771-284 84 lub 85 E-mail: [email protected] E-mail: [email protected] Faks: +49 039771-284 87 www.torgelow.de www.pasewalk.de E-mail: [email protected] www.ueckermuende.de Stowarzyszenie Turystyczne Altwarp Biuro Informacji Turystycznej Löcknitz am Stettiner Haff e.V. Schlossstraße 2, 17321 Löcknitz Stowarzyszenie Turystyczne Mönkebude Am Hafen, 17375 Altwarp Tel.: +49 039754-204 54 am Stettiner Haff e.V. Tel.: +49 039773-265 64 Faks: +49 039754-518 77 Am Kamp 13, 17375 Mönkebude Faks: +49 039773-267 61 E-mail: [email protected] Tel./Faks: +49 039774-203 23 E-mail: [email protected] www.loecknitz-online.de E-mail: [email protected] www.moenkebude.de Informacja turystyczna Penkun Informacja turystyczna Strasburg Schlosshof 1, 17328 Penkun Pfarrstraße 22, 17335 Strasburg Informacja miejska Eggesin Tel.: +49 039751-699 05 Tel.: +49 039753-225 84 Hans-Fischer-Straße 21, 17367 Eggesin E-mail: [email protected] Faks: +49 039753-200 46 Tel.: +49 039779-264 15 www.penkun.de E-mail: [email protected] Faks: +49 039779-264 42 www.strasburg.de E-mail: [email protected] www.brohmer-berge.com www.eggesin.de

83 Warto zobaczyć

Naturpark Am Stettiner Haff – Besucherzen Internationales Kahnschifferzentrum Pommernkogge „Ucra“ (hanzeatycka koga) trum (Obszar chronionego krajobrazu Am Stettiner Haff e.V.(ośrodek) Port miejski Ueckermünde Stettiner Haff – Centrum Obsługi Turystów) Am Bahnhof 7, 17367 Eggesin 17373 Ueckermünde Bahnhofstraße 4–5, 17367 Eggesin Tel.: +49 39779 298822 Tel.: +49 3976 202397 Tel.: +49 39779 2968-0 Faks: +49 39779 2968-17 Kletterwald Ueckermünde (park linowy) Militärhistorisches und Technisches E-mail: [email protected] Chausseestr. 80, 17373 Ueckermünde Museum Eggesin e.V. (Muzeum Wojskowości www.am-stettiner-haff.de Tel.: +49 1520 4349033 i Techniki) www.kletterwald-ueckermuende.de Karl-Marx-Straße 38D, 17367 Eggesin Botanischer Garten Christiansberg (ogród Tel.: +49 38779 298610 botaniczny) KULTurSPEICHER – na adres Speicher e.V. Christiansberg 1234, 17375 Ueckermünde (spichlerz kulturalny) Straußenfarm Ahlbeck Landwirtschafts Tel.: +49 39775 20138 Bergstraße 2, 17373 Ueckermünde genossenschaft Seegrund e.G. Ahlbeck E-mail: info@botanischer-garten-christians Tel.: +49 39771 54262 (farma strusi) berg.de E-mail: [email protected] Luckower Straße, 17375 Ahlbeck www.botanischer-garten-christiansberg.de www.speicher-ueckermuende.de Tel.: +49 39775 20250 E-Mail: [email protected] Stadt Ueckermünde – Haffmuseum (miasto Tierpark Ueckermünde – Zoo www.straussenfarm-ahlbeck.de Ueckermünde – Muzeum Zalewu) (ogród zoologiczny Ueckermünde) Am Rathaus 3, 17373 Ueckermünde Chausseestr. 76, 17373 Ueckermünde Freibad Heidebad (odkryte kąpielisko) Tel.: +49 39771 284-42 Tel.: +49 38771 549 40 Siedlung am Sportplatz 15, Faks: +49 39771/284-44 www.holiday-pomerania.de/tierpark- 17358 Torgelow E-mail: [email protected] ueckermuende-zoo-am-stettiner-haff.html Tel.: +49 3976 202660 84 Mittelalterzentrum Castrum Turglowe Feuerwehrmuseum Pasewalk Badeanstalt Krugsdorf mit multimedialer Ausstellung (muzeum straży pożarnej) (kąpielisko Krugsdorf) (centrum średniowieczne Castrum Turglowe Torgelower Straße 33 Seeweg z wystawą multimedialną) 17309 Pasewalk 17309 Krugsdorf Friedrichstraße 1 Tel.: +49 3973 20600 Tel.: +49 39743 51078 17358 Torgelow Kom.: +49 171 8024374 Tel.: +49 3976 202397 Badeanstalt Löcknitz (kąpielisko Löcknitz) lub +49 3976 255-730 Museum der Stadt Pasewalk – Künstler Am Wiesengrund 1 gedenkstätte Paul Holz (muzeum miasta 17321 Löcknitz Ukranenland Torgelow (osada słowiańska) Pasewalk – miejsce poświęcone pamięci Tel.: +49 39754 20733 Jatznicker Str. 31, 17358 Torgelow artysty Paula Holza) Tel.: +49 3976 202397 Prenzlauer Straße 23a Freilichtmuseum Penkun (skansen Penkun) 17309 Pasewalk Sommersdorfer Chaussee 1 Lokschuppen Pomerania e.V. Tel.: +49 3973 251233 17328 Penkun (muzeum kolejnictwa) lub +49 3973 251234 Tel.: +49 39751 69886 Speicherstr. 14 E-mail: [email protected] 17309 Pasewalk Schloss Penkun (zamek Penkun) Tel.: +49 3973 216326 Forstsamendarre Jatznick Schloßhof 1 Faks: +49 3973 216423 (suszarnia 17328 Penkun E-mail: [email protected] nasion leśnych) Tel.: +49 39751 69830 www.lokschuppen-pomerania.de Rothemühler Chaussee 1, 17309 Jatznick Oldtimermuseum Krackow Lindenbad Pasewalk (odkryte kąpielisko) Tel.: +49 39741 80373 (muzeum motoryzacji Krackow) Am Lindenbad 1, 17309 Pasewalk lub +49 173 2472485 godziny zwiedzania i zgłoszenia pod Tel.: +49 3973 441673 www.wald-mv.de/landesforst-mv/ numerami: Faks: +49 3973 229618 Kompetenzzentrum-für-forstliche- Tel.: +49 152 57690883 E-mail: [email protected] Nebenproduktion/Samendarre-Jatznick lub +49 176 94238926 85 Schroniska młodzieżowe/ośrodki szkolne/kempingi

Ferienpark Ueckermünde–Bellin GmbH Internationale Jugendbegegnungsstätte Ostsee–Campingpark Oderhaff GmbH (ośrodek turystyczny Ueckermünde–Bellin) Torgelow (ośrodek międzynarodowych (kemping) Dorfstraße 8B spotkań młodzieżowych Torgelow) Dorfstr. 66a 17373 Ueckermünde Friedrichstraße 1a 17375 Grambin Tel.: +49 39771 59110 17358 Torgelow Tel.: +49 39774 20420 Faks: +49 3212 1410167 Tel.: +49 3976 280230 Kom.: +49 177 4305611 Faks: +49 3976 202303 ZERUM – Zentrum für Erlebnispädagogik E-mail: Kom.: +49 151 17328114 und Umweltbildung (ośrodek pedagogiki [email protected] przygody i edukacji ekologicznej) www.ferienpark-ueckermuende-bellin.de Jugendbegegnungsstätte Am Kutzowsee Kamigstraße 26 Plöwen e. V. (ośrodek spotkań młodzieżo- 17373 Ueckermünde Haus Wildtierland Schullandheim Gehren wych) Tel.: +49 39771 22725 (ośrodek szkolny Haus Wildtierland) Hohenfelder Weg 4 Faks: +49 39771 22025 Gehren 3 17321 Plöwen E-mail: [email protected] 17335 Strasburg Tel.: +49 39754 204-30 www.zerum-ueckermuende.de Tel.: +49 39772 20461 Faks: +49 39754 204-50

86 Wypożyczalnie rowerów

Fahrradstützpunkt Weber Hotel & Ferienanlage Haffhus GmbH Usedom Rad (baza rowerowa) (hotel i ośrodek turystyczny) System wypożyczania rowerów dla wyspy Ueckerstr. 122 Dorfstraße 35 Uznam i graniczącego z nią lądu od 17373 Ueckermünde 17373 Ueckermünde Greifswaldu do Ueckermünde Tel.: +49 39771 59844 Tel.: +49 39771 537-0 E-mail: [email protected] www.fahrradstuetzpunkt-weber.de Faks: +49 39771 537-50 www.usedomrad.de E-mail: [email protected] www.haffhus.de

Wschód słońca nad śródlądowymi wydmami w Altwarp 87 Żegluga po Zalewie Szczecińskim

Jugendsegelyacht Greif von Ueckermünde Tel.: +49 39771 22725 Floßfahrten Penkun (rejsy tratwą) (jacht młodzieżowy Greif von Ueckermünde) Kom.: +49 15115687050 Tourismusinfo Penkun Förderverein Jugendsegelyacht Greif von E-mail: [email protected] Am Schlosshof 1 Ueckermünde e. V. www.rollisegler.de 17328 Penkun na adres ZERUM Tel.: +49 39751 69905 Kamigstraße 26, 17373 Ueckermünde Kutter Lütt Matten (kuter) Kom.: +49 151 15687050 Christine Bocklage Kanu Stopp Ueckermünde E-mail: [email protected] Nordstraße 16 Uwes Bottsverleih (wypożyczalnia łodzi) www.greif-von-ueckermuende.de 17375 Altwarp Altes Bollwerk Kom.: +49 160 1847755 17373 Ueckermünde Oderhaff Reederei Peters GmbH & Co E-mail: [email protected] Kom.: +49 171 3197850 (przedsiębiorstwo żeglugowe po Zalewie www.luett-matten-altwarp.de www.bootsverleih-flossfahrten.de Szczecińskim) Port Ueckermünde Zeesenboot Käpt’n Alwin Harder Randow Floß Eggesin Altes Bollwerk 2, 17373 Ueckermünde (historyczna łódź rybacka Ghost) (rejsy tratwą po rzece Randow) Tel.: +49 39771 22426 Mitteldrift 1d Pasewalker Str. 1 Faks: +49 39771 23483 17375 Mönkebude 17367 Eggesin E-mail: [email protected] Tel.: +49 (0) 39774 203 99 Tel.: +49 39779 60082 www.reederei-peters.de Kom.: +49 (0) 172 3125388 Kom.: +49 170 1695025 [email protected] Rollisegler Wappen von Ueckermünde www.segeln-stettiner-haff.de (jacht bez barier Wappen von Ueckermünde) na adres ZERUM Ueckermünde Kamigstraße 26, 17373 Ueckermünde 88 Sklepy i kawiarnie przy gospodarstwach rolnych

Blaubeerscheune Eggesin Bäckerei & Konditorei Reichau Gutshof Marienthal (pensjonat) (Jagodowa Szopa) (piekarnia i cukiernia) Sandweg 15, 17309 Marienthal Stettiner Straße 1, 17367 Eggesin Dorfstraße 101, 17375 Grambin Tel.L +49 39748 556555 Tel.: +49 39779 20566 Tel.: +49 39774 20425 www.gutshof-marienthal.de www.eggesin.de/tourismus/blaubeer www.baeckerei-reichau.de scheune Café de Klonstuw Bauerngarten Manufaktur Dorfstraße 14, 17375 Rieth Straußenfarm Ahlbeck (farma strusi) (manufaktura produktów owocowo- Tel.: +49 39775 26854 Seegrund e. G. -warzywnych z własnego ogrodu) www.cafe-de-kloenstuw.de Luckower Straße, 17375 Ahlbeck Dr. Allende-Str. 35, 17379 Ferdinandshof Tel.: +49 39775 20250 Tel.: +49 39778 28294 Casa’s Castle (restauracja) www.straussenfarm-ahlbeck.de www.bauerngartenmanufaktur.de Schlossstraße 4, 17321 Rothenklempenow Café Bistro Mönke’s Bude 1 Forellenhof Hammer (gospodarstwo rybne – Tel.: +49 39744 50348 Herzbäcker & Blauer Salon stawy do wędkowania, restauracja) www.casastuebchen.de Haffstraße 11, 17375 Mönkebude Klein Hammer 24 Tel.: +49 39774 20344 17358 Hammer a. d. Uecker www.herzbaecker.de Tel.: +49 3976 2561356 www.pommern-kaviar.de

89 Sklepy przy gospodarstwach rolnych/ /sprzedaż bezpośrednia

Milchschafhof am Fuchsberg Gourmetmanufaktur Gut Klepelshagen Kom.: +49 170 6834234 (chów kóz mlecznych) (sklep mięsny) [email protected] Dorfstraße 45 Klepelshagen 4 17337 Schönhausen bei Strasburg 17335 Strasburg WB Keramikstübchen Tel.: +49 157 58843863 Tel.: +49 38753 25883 (warsztaty ceramiczne) www.milchschafhof-am-fuchsberg.de www.gourmet-manufaktur.de Henriette Kretzschmer Bahnhofstraße 214 Wiesenwild Weimann (produkty z dziczyzny) Fischerei Neumann (sprzedaż ryb) 17375 Leopoldshagen Am Höschken 31 Dorfstraße 133 Tel.: +49 39774 20910 17099 Schwichtenberg 17379 Heinrichswalde Tel.: +49 152 03837544 Tel.: +49 39772 20482 Werk Statt Kunst (Schmuck-Design) (wyrób i sprzedaż biżuterii artystycznej) Gut Ravensmühle Seifenmeister.de (manufaktura mydła) Dorfstraße 36 (gospodarstwo ekologiczne) Pasewalker Straße 29 17375 Leopoldshagen Ravensmühle 9 17379 Ferdinandshof Tel.: +49 39774 20862 17335 Strasburg Tel.: +49 39778 29429 Tel.: +49 39753 25476 www.seifenmeister.de Töpferei Christine Schade www.hofladen-ravensmühle.de (pracownia garncarska) Hof Bischoff (gospodarstwo agroturystyczne OT Kurtshagen 4 i sprzedaż produktów własnego wyrobu) 17379 Neuendorf A Dorfstraße 40, 17309 Zerrenthin Tel.: +49 38777 20185 90 Tel.: +49 39743 50281 Imkerei Ingo Welk (pasieka) Drechslerei Rose Randow Strauße (farma strusi) Dorfstraße 43a (prace tokarskie w drewnie) Dorfstraße 70 17375 Grambin Heidestraße 10a 17322 Blankensee 17367 Eggesin Tel.: +49 39744 518274 Torgelow (sprzedaż dziczyzny) Tel.: +49 39779 20413 www.randow-strausse.de Wildverkauf www.drechslerei-rose.de Anklamer Straße 10 Grüner Gänsehof Ladenthin 17358 Torgelow Gärtnerei Koblentz (GWW) (farma gęsi) Tel.: +49 3976 431821 (gospodarstwo ogrodnicze) Ladenthin 33 Dorfstraße 14 17322 Grambow/OT Ladenthin Gärtnerei Ueckermünde (GWW) 17309 Koblentz Tel.: +49 39749 299580 (gospodarstwo ogrodnicze) Tel.: +49 39743 50325 www.gruener-gaensehof.de Reeperbahn 1 www.gww.pasewalk.de/hoflaeden 17373 Ueckermünde Paech’s Räucherei & Erlebnishof i. G. Tel.: +49 39771 22941 Höfegemeinschaft Pommern GmbH (wędzarnia) (spółdzielnia rolnicza) Dorfstraße 63-67 Imkerei Thomas Albrecht Dorfstraße 58 17309 Jatznick/OT Belling (pasieka) 17321 Rothenklempenow Liepgartener Straße 32b Tel.: +49 39744 50215 Fischereigenossenschaft Haffküste e. G. 17373 Ueckermünde www.hoefegemeinschaft-pommern.de (Spółdzielnia Rybacka Haffküste e.V) Tel.: +49 39771 25323 Am Ueckerdamm 1, 17373 Ueckermünde Grünhofer Atelier Tel.: +49 39771 53393 Kanalweg 8, 17373 Ueckermünde Milchhof Schmachtgrund (pracownia artystyczna) Tel.: +49 39771 22630 (gospodarstwo mleczarskie) Grünhof 5 Hafengasse 8, 17375 Altwarp Gumnitz 16 17321 Rothenklempenow Tel.: +49 39773 20365 17367 Eggesin/OT Gumnitz Tel.: +49 39744 51969 www.feldsteinatelier.de 91 Indeks

Ahlbeck 27 Hammer 79–80 Meiersberg 38 Slawendorf Ukranen- Altwarp 21 Heinrichsruh 39 Mewegen 54 land 74–76, 79 Hintersee 27 Mönkebude 15 Bellin 19–20, 25 Storkow 59 Hoppenwalde 35 Blankensee 54–55 Nadrensee 59 Strasburg 63–64, 68 Boock 50, 55 Jatznick 80–81 Pasewalk 43–44 Torgelow 39, 73 Centrum średniowiecz- Klepelshagen 68 Penkun 58–59 Ueckermünde 5–7, 10, ne Castrum Turglowe Krackow 60 Plöwen 49–50 15, 19, 25, 33, 38 73–74 Krugsdorf 44–45 Polzow 45 Vogelsang-Warsin Cristiansberg 26 Liepgarten 33 Rieth 28 20–21, 25 Eggesin 34–35 Löcknitz 48 Rothenklempenow Zarowmühl 10–12 Luckow 25 53–54 Ferdinandshof 38–39 Zerrenthin 45 Ludwigshof 28 Schönhausen 65 Gehren 69 Schwarzensee 65, 68 Grambin 12, 15 92 Legende 20 Autobahn mit Nummer Fernstraße / Hauptstraße Nebenstraße / Sonstige Straße Fahrweg = Bahnlinie mit Bahnhof Fähre 1 RadtourLegende mit Fahrtrichtung und Nummer 20 AutobahnFernradweg mit Nummer mit Kennbuchstabe AFernstraße / Hauptstraße NebenstraßeStaatsgrenze / Sonstige Straße LegendeFahrwegBundeslandgrenze 20 Autobahn= mitBahnliniep NummerKirche mit Bahnhof / Sehenswertes Objekt Fernstraße / FähreHauptstraßeBurg, Schloss / Ruine Nebenstraße1 Radtour / Sonstige mit Fahrtrichtung Straße und Nummer FernradwegTouristinformation mit Kennbuchstabe / Heimatstube, Museum FahrwegA StaatsgrenzeSehenswerte Windmühle / Sehenswerter Baum = Bahnlinie mit Bahnhof Bundeslandgrenzev AussichtsturmLegende / Aussichtspunkt Fähre p Kirche / Sehenswertes Objekt 20 AutobahnBadestrand mit Nummer / Freibad Radtour mit Burg,Fahrtrichtung Schloss / Ruine und Nummer 1 FernstraßeGolfplatz / Hauptstraße / Zeltplatz A Fernradweg Touristinformationmit KennbuchstabeNebenstraße / SonstigeHeimatstube, Straße Museump SehenswerteWohnmobilstellplatz Windmühle / Sehenswerter / Schifffahrt, Baum Hafen Staatsgrenze Fahrweg v=AussichtsturmBahnlinieGastronomie /mit Aussichtspunkt Bahnhof / Wasserwanderrastplatz Bundeslandgrenzep BadestrandFähreWildpark, / Freibad Tierpark / Naturparkstation p Kirche / SehenswertesGolfplatz / Zeltplatz Objekt 1 RadtourRegionale mit Fahrtrichtung Produkte und / Ladestation Nummer E-Mobilität Burg, SchlossAWohnmobilstellplatz / RuineFernradweg mit / KennbuchstabeSchifffahrt, Hafen x Flugplatz / Krankenhaus PiktogramyTouristinformation: GastronomieStaatsgrenze / Heimatstube, / Wasserwanderrastplatz Museum > Wildpark,L Mühle Tierpark / Funkturm / Naturparkstation Sehenswerte WindmühleBundeslandgrenze / Sehenswerter Baumv y Regionalep Produkte /punkt Ladestation obsługi turystów E-Mobilität punkt widokowy y cmentarzq KircheFriedhof / Sehenswertes / Höhenpunkt Objekt plac zabaw v Aussichtsturmx 31 / Aussichtspunktobszaru Stettiner Haff FlugplatzBurg, / Krankenhaus Schloss / Ruine : Tour Szlak nr – numer szlaku wieża widokowaBadestrand> maszt / Freibad radiowy 0 1 2 toaleta3 km L MühlevTouristinformation / FunkturmNr. w tym przewodniku/ Heimatstube, Museum Golfplatzyy q / ZeltplatzFriedhof / Höhenpunkt plaża 31 gastronomiaSehenswerte Windmühlemiejsce odpoczynku/ / Sehenswerterinformacja Baum turystyczna postoju Wohnmobilstellplatzv 0 Aussichtsturm / Schifffahrt,1 / 2Aussichtspunktp Hafen3 km pole golfowe bez barier Badestrandp / Freibadprodukty regionalne noclegi Gastronomie / Wasserwanderrastplatz toaleta dla osób muzeum regionalneGolfplatz / pZeltplatz niepełnosprawnychp Wildpark, Tierpark / Naturparkstationruiny stanica wodna Wohnmobilstellplatzżegluga, port,/ Schifffahrt, rejs Hafenzagroda dla dzikiej zwie- Regionale Produktekościół / Ladestation E-Mobilität rzyny/ogród zoologiczny gród, zamek Gastronomie / tratwamiWasserwanderrastplatz x Flugplatz / Krankenhaus zabytkowy wiatrak parking dla kamperów : lotnisko młyn Wildpark, Tierpark / Naturparkstation > L Mühle / Funkturmstacja ładowaniaRegionale Produkte / Ladestation E-Mobilität drzewo pomnik przyrody pole namiotowe y suszarniaq nasion pojazdówx elektrycznych/ y 31 Friedhof: / Höhenpunkte-mobilnośćFlugplatz / Krankenhausv v centrum odkryte kąpielisko > młynL Mühle / Funkturmciekawy obiekt 0 1 2 v 3 km yy q Friedhof / Höhenpunkt v 31 93 0 1 2 3 km Metryczka

Powiat Pomorze Przednie–Greifswald Żadna część tego dzieła nie może być reprodukowana w żadnej Standort Pasewalk postaci bez pisemnej zgody powiatu Vorpommern–Greifswald. An der Kürassierkaserne 9 17309 Pasewalk Staraliśmy się zachować maksymalną dokładność we wszystkich szczegółach, mimo to nie bierzemy odpowiedzialności za Stan: czerwiec 2019 poprawność. Dochodzenie odszkodowania za straty spowodowane pośrednio błędami jest wykluczone. © 2019 teNeues Media GmbH & Co. KG, Kempen Wszelkie prawa zastrzeżone teNeues Media GmbH & Co. KG Am Selder 37, 47906 Kempen, Germany Przekład z języka niemieckiego: Barbara Floriańczyk Tel.: +49 (0)2152-916-0 Faks: +49 (0)2152-916-111 Mapy: Huber Kartographie GmbH, Unterschleißheim, E-mail: [email protected] na zlecenie teNeues Media GmbH & Co. KG www.teneues.com

Druk: DZS Grafik w Ljubljanie, Słowenia

94 Wykaz zdjęć

1 Virginie Israel 20 z pr. Tom Dorka 44 z l. Informacja Miejska 63 Werner Gabriel 3 Geschäftsstelle LAG Stettiner 21 Obszar chronionego Pasewalk 64 miasto Strasburg Haff krajobrazu Am Stettiner Haff 44 z pr. Andrzej Halek 65 miasto Strasburg 4 Tom Dorka 24 Ogród Botaniczny 45 Pastor Matthias Bohl 67 Winfried Krämer 5 Tom Dorka Christiansberg 47 Norbert Flath 68 Andrzej Halek 6 Geschäftsstelle LAG Stettiner 25 Tom Dorka 48 Stadtsanierung Löcknitz 69 Hergen Skibbe Haff 26 z l. Ogród Botaniczny Ortskern_ch 72 miasto Torgelow 7 z l. Ogród Zoologiczny Christiansberg 49 z l. Winfried Krämer 73 miasto Torgelow Ueckermünde 26 z pr. Ogród Botaniczny 49 śr. Rafal Remont 74 z l. miasto Torgelow 7 z pr. Tom Dorka Christiansberg 49 z pr. Winfried Krämer 74 z pr. miasto Torgelow 9 Informacja Turystyczna 27 Ogród Botaniczny 50 Winfried Krämer 75 miasto Torgelow Ueckermünde Christiansberg 52 Norbert Flath 76 Ulrich Blume 10 Tom Dorka 28 Andrzej Halek 53 Obszar chronionego 78 miasto Torgelow 11 Obszar chronionego 32 Informacja Turystyczna krajobrazu Am Stettiner Haff 79 miasto Torgelow krajobrazu Am Stettiner Haff Ueckermünde 54 Julia Luka Lila Nitzschke 80 Suszarnia nasion leśnych 12 Reiner Müsebeck 33 Ogród Zoologiczny 55 Obszar chronionego w Jatznick 14 Uta Schmidt Ueckermünde krajobrazu Am Stettiner Haff 81 Suszarnia nasion leśnych 15 Informacja Turystyczna 34 Reiner Müsebeck 57 Klaus Prinz w Jatznick Mönkebude 35 Detlev Ertelt 58 powiat Pomorze Przednie- 87 Andrzej Halek 16 Alwin Harder 37 Tom Dorka -Greifswald 96 Haffmedia GbR 18 Tom Dorka 38 Geschäftsstelle LAG Stettiner 59 Bockwindmühle 19 TOPVIEWS MV Markus Hasse Haff Storkow e. V. 20 z l. Ośrodek hotelowo- 42 miasto Pasewalk 60 Marian Geiger -rekreacyjny HaffHus GmbH 43 miasto Pasewalk 62 Werner Gabriel 95