Yüksek Lisans Tezim
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
T.C. İSTANBUL 29 MAYIS ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI İKİNCİ YENİ ŞİİRİNDE FOLKLOR (YÜKSEK LİSANS TEZİ) Ahmet İlhan SANCAK Danışman: Dr. Öğr. Üyesi Alphan Yusuf AKGÜL İSTANBUL 2020 T.C. İSTANBUL 29 MAYIS ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI İKİNCİ YENİ ŞİİRİNDE FOLKLOR (YÜKSEK LİSANS TEZİ) Ahmet İlhan SANCAK Danışman: Dr. Öğr. Üyesi Alphan Yusuf AKGÜL İSTANBUL 2020 TEZ ONAY SAYFASI T.C. İSTANBUL 29 MAYIS ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı’nda 010118YL01 numaralı Ahmet İlhan Sancak’ın hazırladığı “İkinci Yeni Şiirinde Folklor” konulu yüksek lisans tezi ile ilgili tez savunma sınavı, 22/06/2020 günü (14 : 00 – 15 : 00) saatleri arasında yapılmış, sorulan sorulara alınan cevaplar sonunda adayın tezinin başarılı olduğuna oy birliği ile karar verilmiştir. Dr. Öğr. Üyesi Alphan Yusuf AKGÜL Prof. Dr. Ayşe Emel KEFELİ İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi (Tez Danışmanı ve Sınav Komisyonu Başkanı) Prof. Dr. Bâki ASİLTÜRK Marmara Üniversitesi BEYAN Bu tezin yazılmasında bilimsel ahlâk kurallarına uyulduğunu, başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunulduğunu, kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapılmadığını, tezin herhangi bir kısmının bu üniversite veya başka bir üniversitedeki başka bir tez çalışması olarak sunulmadığını beyan ederim. Ahmet İlhan SANCAK 22/06/2020 ÖZ Bu çalışma, İkinci Yeni şiiri - folklor ilişkisine odaklanmaktadır. İkinci Yeni şiir atılımının öncü ozanlarının, özellikle 1960’lı yıllar ve sonrasındaki şiir evrelerinde, dönemin kimi gazete ve edebiyat dergilerinde kaleme aldıkları poetik metinler, söyleşi, soruşturma cevapları, açıkoturumlar vb. yerlerdeki görüşlerinde geleneğe ve özellikle folklora, Halk şiirine dair sıkça açıklamalar yaptıkları, bu çerçevedeki sorulara cevaplar verdikleri görülmektedir. Burada hareketin öncü isimlerinin, şiir sanatlarının bu evresinde folkloru, 1950’li yıllardaki başlangıç ilkelerinden daha farklı, hatta tersi istikamette ele aldıkları dikkat çeker. Folklor bu dönemden sonra, bu modern şairlerin nezdinde ulusal bir öz, miras ve yerli bir şiir verimine paralel çizgide değerlendirilmeye ve belirli ölçülerde şiirlerinde kullanılmaya başlanır. Bu çalışmada, İkinci Yeni ve folklor arasındaki bu oldukça çeşitli ve bazen de çelişkili etkileşimi irtibatlandırmak ve arka planda sebeplerinin neler olabileceğini saptamayı hedefledik. Folklorun, modern şiirimiz için kaçınılması gereken bir tehlike olup olmadığını irdeledik. Bu çözümleme için de, İkinci Yeni şairlerinin geleneğe ve özellikle folklora ilişkin başlangıçtaki yazılarıyla, daha sonraki evrelerde yazdıkları yazılar arasında karşılaştırmalı ve bütünlüklü bir çalışmayı uygun gördük. Ek olarak, İkinci Yeni şairlerinin bu çerçevedeki fikirlerini kendi şiirleri üzerinde de somut bir biçimde tespit etmeye çalıştık. Anahtar Kelimeler: Folklor, İkinci Yeni, modern şiir, halk şiiri, gelenek. iv ABSTRACT This study focuses on Ikinci Yeni (The Second New Poetry) – Folklore relationship. The pioneering poets of The Second New Poetry frequently made explanations about tradition, especially folklore, folk poetry and answered the related questions in poetical texts, interviews, investigative responses, panel discussions, etc. in some newspapers and literary magazines of the time especially in 1960’s and beyond poetry periods. In this phase of their poetry, it is noteworthy that the leading names of The Second New Movement dealt with folklore differently and even in the opposite direction from their initial principles of the 1950’s. After this period, folklore is started to be viewed in line with a national essence, heritage and domestic poetry and used in certain poems by these modern poets. In this study, we aimed to connect this highly diverse and sometimes contradictory interaction between The Second New and folklore and to determine what the reasons could be behind this interaction. We have examined whether folklore is a threat to be avoided for our modern poetry or not. For this analysis we made a holistic and comparative study focusing between the early and later stage writings of The Second New Poets about tradition and especially about folklore. Additionally, we tried to concretely pointed out the related ideas on The Second New Poets’ own poems. Key Words: Folklore, The Second New Poetry, modern poetry, folk poetry, tradition. v ÖNSÖZ Bu tezi hazırlarken folklorun, modern Türk şiirinin 1950’li yıllar itibariyle modernist ve dönüştürücü bir etkiye sahip olduğu gözlemlenen İkinci Yeni atılımı için, yaygın ve genel kanaatin aksine, bir düşman yahut kaçınılması gereken tehlike değil, bir imkân olduğu düşüncesinden hareket ettik. Araştırmalarımız ve incelediğimiz İkinci Yeni şiirlerinin ve şiir üstüne yazılarının sonucunda, çalışmanın da içerisinde görülebileceği gibi bu tespitin yerinde olduğunu gördük. Bu doğrultuda incelediğimiz İkinci Yeni şiirleri ve özellikle hareketin öncü ozanlarının 1960’lı yıllar itibariyle kaleme aldıkları poetik metinler, geleneğe ve spesifik olarak folklora, Halk şiirine dair görüşleri, bu bağlamda pek çok benzerlik gösteriyorlardı. Bu konudaki çeşitli eleştirmen ve yazarların görüşlerinin yanı sıra, çalışmadaki en büyük yardımcı metinler ve ana kaynak, bizzat İkinci Yeni ozanlarının folklor ve Halk şiiri üzerine yazmış oldukları şiir yazıları ve gerçekleştirdikleri çeşitli söyleşileri olmuştur. Çalışmanın ilk bölümünde, İkinci Yeni atılımının oluşumunu ve poetik evrelerinin ana hatlarını inceledik. Bu yenilikçi şairlerin folklora ilişkin görüşlerine yer vermeden evvel modern Türk şiirinin 1950’li yıllarının mihenk taşını oluşturan ve şiirimize büyük bir modernist dönüşüm yaşatan İkinci Yeni şiirinin temel özelliklerini, çıkış ilkelerini bilmek, folklor ile ilişkilerini incelerken ışık tutmuş olmakla beraber, meseleye bütünlüklü bir metot ile yaklaşmamıza da yardımcı olmuştur. Nitekim, 1950’li yıllarda eleştirmenlerce ortaya konan başlangıç ilkelerinden hareketle folklora sırtını dönmüş, hatta açıkça reddetmiş olduğu düşünülen bu şairler grubu, daha sonraki şiir evrelerinde, özellikle 1960’lı yıllar itibariyle, başlangıçtaki kimi ilkelerinden ciddi ölçüde uzaklaşmış ve bu çalışmanın da çıkış noktasını oluşturan, ilkin bir “redd-i miras” düşüncesi ile olumsuz baktığı folkloru bir zaman sonra ulusal bir dehâ, modern şiir için yararlanılacak bir zenginlik ve bağ, böylece yerli çizgide önemli bir şiirsel kaynak olarak değerlendirmeye başlamışlardır. Çalışmanın ikinci bölümünde, İkinci Yeni hareketinin yabancı ve yerli şiirsel kaynaklarını birlikte inceledik. Bunun için, İkinci Yeni’nin şiirsel kaynaklarını kök düşüncesi bağlamında ele aldık. Batı şiiri ve edebî akımları İkinci Yeni’nin dış kökünü; geleneksel şiir birikimimiz ve folklor ise iç kökünü, hatta gizli ve örtük iç kökünü oluşturduğunu saptadık. İkinci Yeni şairleri ve bu şiir olayının eleştirmenleri, kuramcıları modern şiirimizin bu yenilikçi ve farklılaştırma etkisine sahip şiir atılımının kaynaklarını ilk başta özellikle ve belki de zorunlu olarak, bu dış kök çizgisi üzerinden takip ederek tanımlar getirmişlerdir. Fakat bu durum, İkinci Yeni şiirinin yerli bir iç kökü olmadığı, yalnızca Batılı şiir ve sanat kaynaklarından beslenerek doğmuş ve gelişmiş bir şiir atılımı olduğu anlamını taşımaz. Sadece, atılımın filizlenmeye başladığı ellili yıllarda bu yerli iç kök, yani büyük Türk şiir birikimi, göz ardı edilmiş yahut yok sayılmak istenmiştir. Çalışmanın bölümleri içerisinde de görüleceği üzere, şiirimize çağcıl bir etki ve yenilik getirmek isteyen bu ozanlar grubu başlangıç yıllarında (1953-1959) doğal olarak ve bir bakıma bilinçli şekilde, Batı referanslı bir arka plan ile şiir sanatına farklı ve çarpıcı bir modernist adım atarak poetikalarını okura ve eleştirmene sergilemek istemişlerdir. Ancak bu öncü şairlerin, daha sonraki gelişen şiir evrelerinde, ellili yılların başlarındaki bazı çıkış özellikleri ile çelişki yaratan önemli bir farklılaşmaya gittikleri dikkat çeker. Bunlardan birisi de geleneğe, özel olarak da folklora ve Halk şiirine karşı olan görüşleridir. Nitekim bu ozanların poetik yazılarında folklor, özellikle 1960-1965 ve sonrasındaki dönemde, dışlansın ya da benimsensin, bir olgu olarak canlı bir şekilde varlığını devam ettirmiştir. Ek olarak, söz konusu yıllar itibariyle artık folklorun modern şiir adına beslenilmesi gereken bir yerli toprak, ana kaynak olduğunu yazı, söyleşi, soruşturma, açıkoturum, röportaj gibi çeşitli vesileler ile daha sık ve açıktan ifade etmeye başlamışlardır. Avrupa şiirinin kendi tarihî ve kültürel gerçeklikleri doğrultusunda evrimleşen ve özgün bir sisteme oturan şiir serüveninin Türk şiirine adapte etme çabasının yapay bir girişim olduğunu ve böylece yönünü kendi tarihine ve büyük şiir birikimine yöneltmeyi geç de olsa gören bu öncü şairler için, yerli kaynaklara bu evre itibariyle daha net ve bilinçli bir dönüş başladığı göze çarpmaktadır. Bu mühim değişimleri, çeşitli araştırmacılar ve İkinci Yeni şairlerinin bizzat kendi açıklamaları üzerinden göstererek, meseleye ilişkin tespitlerimize yer verdik. Çalışmanın üçüncü ve son bölümünde ise, bir bakıma bu tezin çıkış noktasını oluşturan, İkinci Yeni atılımının öncü şairlerinden Cemal Süreya’nın, a dergisinin Ekim 1956 tarihinde yayımladığı ve dönemi için büyük sansasyon yaratan, etkisinin günümüzde dahi devam ettiği, “Folklor Şiire Düşman” başlıklı ve bizce anlamı tartışmalı poetik nitelikteki o ünlü şiir yazısı üzerinden folklorun, modern