Sanat Eserinde Imgecilik Ve Edip Cansever'in Şiirinde Gerçeküstü
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
SANAT ESERİNDE İMGECİLİK VE EDİP CANSEVER’İN ŞİİRİNDE GERÇEKÜSTÜ İMGELER Hayrettin ORHANOĞLU Doktora Tezi Yeni Türk Edebiyatı Eğitimi Anabilim Dalı Doç. Dr. Ali KAFKASYALI 2010 Her Hakkı Saklıdır T.C. ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI EĞİTİMİ ANABİLİM DALI YENİ TÜRK EDEBİYATI EĞİTİMİ BİLİM DALI Hayrettin ORHANOĞLU SANAT ESERİNDE İMGECİLİK VE EDİP CANSEVER’İN ŞİİRLERİNDE GERÇEKÜSTÜCÜ İMGELER DOKTORA TEZİ TEZ YÖNETİCİSİ Doç. Dr. Ali KAFKASYALI ERZURUM – 2010 I İÇİNDEKİLER ÖZET ............................................................................................................................ IV ABSTRACT ................................................................................................................... V ŞEKİLLER DİZİNİ ..................................................................................................... VI ÖNSÖZ........................................................................................................................ VII BİRİNCİ BÖLÜM İMGENİN TANIMI VE KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ 1.1. İMGENİN TANIMI VE KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ ...................................... 1 1.1.1. Metafor ............................................................................................................. 6 1.1.2. Alegori .............................................................................................................. 7 1.1.3 Sembol ............................................................................................................... 8 1.1.4 Arketip .............................................................................................................. 8 1.1.5 Tema .................................................................................................................. 9 1.1.6 Gösterge .......................................................................................................... 10 1.2 İMGENİN TASAVVURU VE OLUŞUMU ......................................................... 10 1.3. İMGEDE GERÇEKLİK VE GERÇEKDIŞILIK .............................................. 19 1.4. İMGENİN NİTELİKLERİ VE İŞLEVLERİ ..................................................... 27 1.5. İMGENİN ZAMANLA İLİŞKİSİ ...................................................................... 31 1.6. İMGENİN TÜRLERİ ........................................................................................... 32 1.6.1. Maddesel İmgeler .......................................................................................... 32 1.6.2. Görsel İmgeler ............................................................................................... 34 1.6.3. Nesnelere Ait İmgeler ................................................................................... 34 1.6.4. Mekânlara Ait İmgeler ................................................................................. 35 1.6.5. Zihinsel İmgeler ............................................................................................. 35 1.6.6. Yazınsal İmgeler ............................................................................................ 36 1.6.7. Soyut ve Somut İmgeler ................................................................................ 37 1.6.8. Harekete Bağlı İmgeler ................................................................................. 37 1.6.8.1. Durağan İmgeler .................................................................................... 37 1.6.8.2. Hareketli İmgeler................................................................................... 38 II 1.6.9. Dolaylılık Açısından İmgeler ........................................................................ 40 1.6.9.1. Dolaylı İmgeler....................................................................................... 40 1.6.9.2. Dolaysız İmgeler .................................................................................... 40 1.6.10. Anlama Dönük İmgeler .............................................................................. 41 1.6.11. Kozmolojik İmgeler .................................................................................... 44 1.6.12. Metafizik İmgeler ........................................................................................ 44 1.6.13. Mitolojik İmgeler ........................................................................................ 45 1.6.14. Sembolik İmgeler ........................................................................................ 46 1.6.15. Düşsel İmgeler ............................................................................................. 48 1.6.16. İşitsel İmgeler .............................................................................................. 48 1.7. GERÇEKÜSTÜCÜLÜK VE GELİŞİMİ ........................................................... 49 İKİNCİ BÖLÜM MODERN TÜRK ŞİİRİNDE İMGE SÜRECİ 2.1. MODERN TÜRK ŞİİRİNDE İMGE SÜRECİ .................................................. 90 2.1. GARİP AKIMI VE MODERN ŞİİR ................................................................... 93 2.2. İKINCİ YENİ (1954–1959) .................................................................................. 95 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM EDİP CANSEVERİN ŞİİRİNDE İMGELERİN KURGULANIŞ DÜZEYLERİ 3.1. EDİP CANSEVERİN ŞİİRİNDE İMGELERİN KURGULANIŞ DÜZEYLERİ .............................................................................................................. 112 3.1.1 Tabiat Ve Dünya Algıları ............................................................................ 113 3.1.2. Zaman İmgeleri ........................................................................................... 129 3.1.3. Bireysel Ve Toplumsal Yaşam Algıları ..................................................... 141 3.1.4. Kişilik İlişkileri ve İç Dünya Modelleri ..................................................... 152 3.1.5. Dini ve Metafizik Algılayışlar .................................................................... 187 3.1.6. Kadın ve Cinsellik Algıları ......................................................................... 197 3.1.7. Çocuk İmgeleri ............................................................................................ 215 III DÖRDÜNCÜ BÖLÜM İMGELERİN İLİŞKİ DÜZEYLERİ 4.1 İMGELERİN İLİŞKİ DÜZEYLERİ ................................................................. 221 4.1.1 İmgelerin Nesnelerle Olan İlişki Düzeyleri Ve Şiirsel Bilinç ................... 221 4.1.1.1. Bağıntılılık ve Belirginlik .................................................................... 221 4.1.1.2. Bağıntısızlık ve Belirsizlik ................................................................... 227 4.2. EDİP CANSEVER’İN KARŞITLIKLARLA VAR OLAN BİLİNCİNİN İMGELERLE OLAN İLIŞKİ DÜZEYLERİ .......................................................... 230 SONUÇ........................................................................................................................ 255 KAYNAKLAR ........................................................................................................... 261 ÖZGEÇMİŞ................................................................................................................ 278 IV ÖZET SANAT ESERİNDE İMGECİLİK VE EDİP CANSEVER’İN ŞİİRLERİNDE GERÇEKÜSTÜCÜ İMGELER Hayrettin ORHANOĞLU Danışman: Doç. Dr. Ali Kafkasyalı 2010, 278 sayfa Juri : Doç. Dr. Ali KAFKASYALI (Danışman) Doç.Dr. Alaattin KARACA Doç. Dr. Erdoğan ERBAY Yrd. Doç. Dr. Feridun ALPER Yrd. Doç. Dr. Rifat KÜTÜK İmge ya da imgecilik anlayışı, modern şiirin ürettiği bir kavram olmamasına rağmen modern şiirle yeni bir şekil alan öne çıkan bir estetik tavırdır. Şiiri oluşturan temel yapıya ait imgenin kavranılması, bizi şaire ve daha ötede onun bilincine ait izlere sürükler. Bu yüzden de imgeyi oluşturan temel unsurları kavramak için imgenin ve dolayısıyla şiiri yazan bilincin tanımlanması gerekmektedir. Edip Cansever’in şiirlerindeki imgelerin yoğunluğu ve gerçeklikle olan ilişkilerindeki seyri onun iyi bir örneklem olduğunu göstermektedir. Onun imgelerin ortaya çıkmasını sağlayan temel çıkış noktası, hiç kuşkusuz birey ve dış dünya arasındaki uyumsuzluktur. Bu şiirlerde özellikle iç ve dış dünyanın birbirleriyle olan çatışmasını görürüz. Bu iki olgunun şair üzerindeki etkisi, onun imgelerine yansımakla kalmaz ve imgeler üzerinde de belirleyici olur. Bu yüzden, şiirleri oluşturan dizeler, bireyin iç ve dış dünyasının çatışmasının büyük anlatısını oluştururlar. Dolayısıyla Edip Cansever de nesneler ve birey arasında resmedilen bu ara uzamın unsurlarını imgelerle ve özellikle gerçeküstücü imgelerle yansıtır. Anahtar Közcükler: İmge, Gerçeküstücülük, Edip Cansever, birey, nesne V ABSTRACT Ph.D THESIS UNDERSTANDING OF FICTION AND SURREALIST FICTION IN THE CASE OF EDIP CANSEVER Hayrettin ORHANOĞLU Advisor: Assoc. Prof. Dr. Ali KAFKASYALI 2010, Page : 278 pages Juri : Assoc. Prof. Dr. Ali KAFKASYALI Assoc. Prof. Dr. Alaattin KARACA Assoc. Prof. Dr. Erdoğan ERBAY Assist. Prof. Dr. Feridun ALPER Assist. Prof. Dr. Rifat KÜTÜK Although fıction or understanding of fıctionism is not a creation of modern poetry, it is an asthetics attitude which has taken a form with modern poetry. The comprehension of the fıction which belongs to the base of the poem will lead us to the poet and his/her conscious. Thus, in order to comprehend the basic component of fıction, the fıction and the conscious which has written the poem are needed to be defıned. The intensity of fiction in Edip Cansever”s poems and their relation with reality make Edip Cansever as an good example. His basic starting