Fadil-Pullumbi-Katalog.Pdf
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
AKUARELISTË SHQIPTARË TË SHEKULLIT TË 20-të ARTISTË SHQIPTARË TË AKADEMIVE ITALIANE VEPRA TË PËRZGJEDHURA PEIZAZHI PORTRETI NATYRA E QETË KOMPOZIMI VIZATIMI DHE GRAFIKA TEKNIKA TË NDRYSHME PUBLIKIME JASHTË VENDIT PLLAKATI KARIKATURA Autoportret Vaj mbi karton të presuar, 20x14 cm 2 3 1918 - 2018 FADIL PULLUMBI Ky botim u realizua nga familja PULLUMBI, në nderim të 100 - vjetorit të lindjes së artistit (1918-2018) 4 Shumë vjet më parë, në fëmijërinë time të hershme, cila nuk ka mbetur asnjë dëshmi. Nga biseda me nënën jam mahnitur nga pikturat e babait që ishin të tonë, e cila ishte gjithashtu artkrijuese, ajo shpesh shpërndara gjithandej në shtëpinë tonë të vogël në një tregonte se babai i përkushtohej me seriozitet punës nga lagjet e Tiranës. për përgatitjen e stendave të panaireve, madje deri në Edhe pse ngjyrat e punimeve të babait më nxisnin orët e vona të natës. fantazinë dhe ëndrrat fëminore, kur u rrita nuk Babai - Fadili, na la një dhuratë të veçantë - dashurinë ndoqa rrugën e tij, por pasionin për shkencat e për artet pamore, duke krijuar dhe zhvilluar te ne sakta dhe elektronikën. As motrat dhe vëllezërit e ndjenjën e të bukurës, delikatesës dhe të dashurisë tjerë nuk shfaqën interes për artin, duke mos arritur për ngjyrat, për natyrën dhe raportet estetike në të realizojmë ëndrrën e çdo prindi që fëmija i tij të modelimin e mjediseve të punës, të jetesës, etj. vazhdojë në “brazdën” që ai ka çelur. Shtëpia jonë ishte kështu “muzeu” ynë. Punimet e Në 100 vjetorin e lindjes së babait, me dëshirën për shtëpisë kishin dhe “arkivin” e saj, që ndodhej mbi të evidentuar në mënyrë sa më të plotë talentin, dollapin e dhomës së gjumit, ku brenda dy valixheve profesionalizmin dhe vlerat artistike të krijimtarisë të mëdha dërrase ishin vendosur me kujdes punime së tij, për të vënë ndoshta në vend edhe vullnetin e nga më të hershmet. Ato nuk hapeshin asnjëherë, fundit për publikimin e krijimtarisë së plotë, përgatita përveçse kur në shtëpi erdhën disa miq të babait që i për publikim këtë Katalog, i cili sjell në një volum të kërkuan të çelte ekspozitën vetjake në fillimin e viteve vetëm të gjitha punimet përfaqësuese të realizuara 1990. Megjithatë, punimet e vendosura në muret e nga piktori Pullumbi. Aty nuk mund të gjenden të gjitha shtëpisë kishin për mua edhe një rëndësi tjetër, pasi punimet, pasi një pjesë prej tyre babai i ka dhuruar dhe ato më kishin shoqëruar gjatë gjithë jetës me imazhet asnjëherë shitur, ndaj më është dashur të mbështetem e tyre plot ngjyra të freskëta dhe trasparente. kryesisht tek fondi i familjes. Asnjëherë nuk e kam kuptuar përse babai pëlqente të Nga ky fond prej rreth 253 punimesh, (i gjithi i pikturonte me ngjyra akuareli. Ndoshta sepse ai nuk digjitalizuar), janë përzgjedhur rreth 135 prej tyre, si kishte një studio të veçantë e të madhe si kolegët e tij punime më përfaqësuese, që i jepen publikut në këtë që mbaruan së bashku Akademinë e Arteve të Bukura katalog. në Romë, ose ndoshta kjo gjini i pëlqente më shumë Punimet klasifikohen në grupe dhe përgjithësisht dhe si të thuash, ishte më “i lirë” nga angazhimi me ruajnë renditjen sipas vitit të realizimit të tyre. Çdo temat e mëdha politike, etj. grup fillon me komente vlerësuese të përgatitur Për mua punimet e tim ati mbartin heshturazi me elegancë dhe eksperiencë nga Ylli Drishti, kritik i “kronikën” e jetës shqiptare sipas këndvështrimit të tij. respektuar i artit pamor. Edhe tani, kur vendosa që të gjitha punimet t’i paraqes Botimi i këtij Katalogu është gjithashtu shprehje e në një botim të veçantë, kam një ndjenjë krenarie për mirënjohjes dhe e respektit që unë dhe familja kemi krijimtarinë e tij, që shtrihet në disa fusha ose gjini ndaj krijimtarisë së piktorit Fadil Pullumbi, e cila arti, si peizazhe, portrete, kompozime, pllakate dhe vlerësojmë se duhet njohur edhe nga artdashësit e karikatura. publiku i gjerë. Kjo larmi gjinish ndoshta nuk ka të bëjë me punën që ai kreu gjatë një pjese të konsiderueshme të jetës së AGRON PULLUMBI tij, kur realizoi me sukses që në vitet e para pas çlirimit, stendat e panaireve shqiptare jashtë Shqipërisë, nga e Mars 2018 5 Përkujdesja: AGRON PULLUMBI Konsulent artistik: YLLI DRISHTI ARTAN PEQINI Tekstet: YLLI DRISHTI Fotograf: BEVIS FUSHA Redaktor letrar: LOREDAN BUBANI Përkthimi në gjuhën angleze: LORENA PULLUMBI Përpunimi Grafik: ONE DESIGNS Shtypi: MALI PLESHTI Printing House Për realizmin e këtij botimi ndihmuan: BASHKIA TIRANË dhe ONE DESIGNS të cilët familja PULLUMBI i falënderon përzemërsisht. © Copyright: Të gjitha të drejtat janë të rezervuara. Ky botim nuk mund të riprodhohet, të filmohet ose të transmetohet në asnjë formë, sistem elektronik, të fotokopjohet, regjistrohet pa autorizimin e familjes PULLUMBI dhe të autorit të teksteve. https://fadilpullumbi.wordpress.com/biografia-artistike/ 6 “Portret-Akuarel” Në një pasdite tetori, pothuaj tridhjetë a më shumë vite më parë një kusheriri im, shumë me i madh se unë më shoqëroi për tek shtëpia e piktorit Fadil Pullumbi. Nën hijet e zgjatura të pemëve të rrugës së spitalit, diku përballë Akademisë Ushtarake banonte piktori. Shtëpia e tij ishte në katin e dytë dhe unë në fund të shkallëvë të ngjitura me nxitim, mora frymë thellë e trokita tek dera. Zonja e shtëpisë sapo hapi derën na përshëndeti ngrohtë dhe na shoqëroi në dhomën ku ishte mjeshtri. Ai rrinte i ulur në një kolltuk dhe llulla e tij lëshonte shtëllunga tymi te cilat qëndronin si njolla akuareli mbi portretin e tij me sy të mëdhenj e të thellë, me hundën e rëndë e plot formë. Mbi ballin e lartë ishin gdhendur thellë rrudhat, shenja të viteve të rënda, të kaluara në kohëra të vështira. Në një qosh të dhomës ishin të stivosura njëra mbi tjetrën akuarelet e tij, një pjesë e madhe me korniza të gatshme për tu ekspozuar. Me zërin e tij të ëmbël filloi të tregonte mbi kohët kur shpesh dilte në peizazhe në rrethinat e Tiranës dhe të Shqipërisë. Ato rrethina që sot nuk janë më por që veprat e Fadilit i ruajnë ato të fresketa dhe plot jetë. Në veprat e këtij mjeshtri ruhet një pjesë e Shqipërisë, e bukur, plot dritë dhe aroma. Duke parë imazhet e ketij katalogu, secilit prej nesh i jepet mundësia për të bërë këtë udhëtim magjik në një kohë që s’është më dhe mbase edhe për të komunikuar me mjeshtrin e akuarelit Fadil Pullumbin. Prof. ARTAN PEQINI Skulptor 7 8 PEIZAZHI Fadil Pullumbi ishte pjesë e grupit të peizazhistëve grupi i banesave gjirokastrite dhe kalaja, të pikturuara shqiptarë të natyrës. Ai i realizonte punimet e tij me tonalitete të ngjyrave okër e gri dhe të nuancave kryesisht në akuarel, tempera, vaj si dhe në gjini të të tyre. tjera (laps, sepia, teknikë të përzier etj). Drita e fuqishme, transparenca e ngjyrave të ngrohta Pullumbi, ndryshe nga piktorët e tjerë shqiptarë të janë trajtuar nga artisti me dashuri të madhe për gjysmës së parë të shekullit të 20-të, si: Kol Idromeno, natyrën në një cikël peizazhesh, në akuarel, që ai i ka Simon Rrota, Vangjush Mio e Hasan Reçi, që pikturuan titulluar “Fantazi”. Këto punime, nga më të bukurat e rrugët, rrugicat ose edhe oborret e qytetit të tyre, artistit, lidhen me pasqyrimin e vjeshtës në pyll. parapëlqeu të pikturojë zonat fshatare të rrethinave, Realizmi i pikturës së Pullumbit është i veçantë, i pamje lumi, pyllin në pranverë dhe vjeshtë, bregun e bazuar në vrojtimin e vëmendshëm të natyrës, të detit ose rrethinat e disa qyteteve. Në punimet e tij janë cilën ai e admiron dhe e shfrytëzon për të përçuar fiksuar mjaft bukur imazhet e qytetit të Gjirokastrës, të vërtetën e dukurisë së vëzhguar. Ky këndvështrim Krujës dhe Beratit. është thelbësor dhe vjen nga prirja e Pullumbit ndaj Si një vizatues i saktë, piktori Pullumbi ka fiksuar mbi klasicizmit dhe realizmit italian, si dhe magjepsja që letër në mënyrë të vërtetë pasojat e tërmetit të vitit ai ndien ndaj natyrës në përgjithësi dhe asaj shqiptare 1967 në zonën e Librazhdit dhe të Elbasanit. në veçanti. Duket sikur modernizmi nuk ka ndikuar Në peizazhet e mjeshtrit Pullumbi ndihet shkathtësia dhe ka avulluar nga fusha e interesave të tij. Realizmi e një vizatuesi virtuoz, që mundohet të dokumentojë i paraqitur në krijimtarinë piktorike të Fadil Pullumbit me elegancë e vërtetësi, shpesh edhe me pak prekje përcjell vëmendje ndaj jetës në fshat, strukturës të ngjyrës ose edhe lapsit, duke krijuar atmosferë, ajër së relievit kodrinor, ndaj gurgullimës së një përroi, dhe perspektivë. Pullumbi zbulon mjaft bukur disa perëndimit të diellit, ngjyrave të pranverës, vjeshtës, elemente tipike të fshatit, duke vendosur në plan të dimrit, rrugicave e arkitekturës të qyteteve-muze. parë mullarë me bar, një gardh druri (“Fshati Fushë Mjeshtri Pullumbi, i mahnitur nga natyra, nuk ndalet Lurë”) ose dhe rrobat e ndera për t’u tharë në gardhin “së vrapuari” pas saj, duke mos u kushtuar kujdes e shtëpisë, si në punimin “Shtëpi në Hallias”. figurave njerëzore, që mungojnë plotësisht në punimet Në peizazhet e qytetit-muze të Gjirokastrës (Shqipëria e tij. jugore), artisti zbulon thjesht e mjaft bukur, arkitekturën Peizazhet e Pullumbit mbartin brenda tyre traditën e banesave monumentale historike, duke pikturuar e peizazhistëve shqiptarë të shekullit të 20-të si: qetësinë e mëngjesit që “ka pushtuar” qytetin, K. Idromeno, V. Mio, S. Rrota dhe Z. Kolombi. Në në dritën diellore. Në peizazhin “Uzina mekanike, koleksionin e peizazheve të Pullumbit gjejmë të Gjirokastër”, piktori mban një qëndrim më modern trupëzuar shpirtin e një artisti delikat, që e pasuroi në pikturimin e ndërtesave në planin e parë me njolla artin shqiptar me realizime artistike interesante, të të plota e të shtrira njëngjyrëshe, më tej me penelata krijuara me dashuri dhe që mbartin vlera të veçanta të shkathëta plot ngjyra të pemëve në vjeshtë, ai e artistike.