Qarku Tiranë

© Guida e Qarkut Tiranë: Këshilli i Qarkut Tiranë

Përgatiti: Elton NOTI Lorena TOTONI

Punimet Grafike: Albert HITOALIAJ

Fotografë: Albert CMETA Gentian ZAGORÇANI Kontribuan nga arkivat e tyre: Prof.Dr. Perikli QIRIAZI etj GUIDË Itineraret turistike: HighAlbania Mountain Club

Printimi : Shtypshkronja " Mediaprint"

Adresa: Rr. "Sabaudin Gabrani", ish-fabrika Misto Mame, Tiranë TIRANË 2012

Guida [shqip].pmd 2-3 5/19/2012, 10:02 PM KËSHILLI I QARKUT I KËSHILLI Guida [shqip].pmd 4-5 5/19/2012, 10:02 PM Rrethi i Tiranës VIZIONI Bashkia Tiranë VIZIONI Bashkia Kamëz Bashkia Vorë Komuna Baldushk Komuna Bërxullë Komuna Bërzhitë Komuna Dajt Komuna Farkë Komuna Kashar Vizioni ynë është që të ofrojmë shërbime sa më të Komuna Krrabë përgjegjshme dhe efikase, duke kontribuar për ta bërë Qarkun e Tiranës një vend të begatë për të Komuna Ndroq jetuar e punuar, në funksion të zhvillimit dhe mirëqenies së komunitetit. Ne besojmë se vlerat e mrekullueshme historike, kulturore, mjedisore Komuna Paskuqan dhe turistike që ka në një destinacion me të vërtetë tërheqës dhe që Komuna Petrelë ofron oportunitete të shumta për të gjithë. Komuna Pezë Komuna Prezë

ky rajon do ta Komuna Shëngjergj Komuna Vaqarr Komuna Zall-Bastar shndërrojnë atë Komuna Zall-Herr Rrethi i Kavajës Bashkia Kavajë Bashkia Rrogozhinë Komuna Golem Komuna Gosë Komuna Helmës Komuna Kryevidh Komuna Lekaj Komuna Luz i Vogël Komuna Sinaballaj Komuna Synej

Guida [shqip].pmd 6-7 5/19/2012, 10:02 PM në Veri. të malit të Dajtit, nga gryka e Skoranës në Ndodhet Juglindje, aty ku del lumi Erzen. Fshatrat pikërisht mes kryesorë të kësaj rrethine janë: Gurra, Brari, kodrave të Kavajës Priska e Madhe, Lanabregasi, Linza, Tujani, në Lindje dhe atyre të Zall-Herri, Priska e Vogël, Selita e Vogël etj. Kryevidhit në Perëndim. Në rrethin e Kavajës, kodrat kryesore janë Pjesë e fushës së Kavajës ato të Kryevidhit në Perëndim. është edhe ajo e Spillesë. Malet zënë pothuajse të gjithë pjesën Luginat kryesore të Qarkut Tiranë lindore të qarkut. Në pjesën lindore të janë ajo e Erzenit në lumin e Tiranës zonës fushore-kodrinore shtrihet në dhe Lumit të Tërkuzës. Këto e kanë drejtimin Veri-Juglindje vargmali i Bjesh- fillesën nga Malësia e Tiranës dhe pasi Dajt-Mali i Priskës-Mali i Peshkasheshit. çajnë tërthorazi vargmalin Krujë – Dajt, ku Një veçori tjetër e malit të Dajtit janë qafat formohen edhe disa gryka dhe kanione dhe grykat lumore që çajnë tërthor malin disa qindra metra të thella, përfundojnë në në qindra metra thellësi dhe disa fushën e Tiranës, ku lugina pothuajse kilometra gjatësi, duke krijuar kanione zhduket dhe merr pamjen e fushës. madhështore me bukuri mahnitëse. Këtu Plazhi i Spillesë Kodrat zënë një sipërfaqe të madhe, mund të përmendim grykën e Skoranës e Mali i Dajtit sidomos në periferi të fushave, ku cila çahet nga Erzeni ,gryka e lumit të formojnë grumbuj e madje blloqe të tëra Tiranës midis Zall-Dajtit dhe fshatit Brar, kodrinore me reliev të ulët. (50m-200m). gryka e lumit të Tërkuzës nga Zall-Bastari Qyteti i Tiranës është i rrethuar pothuajse i në Zall-Herr etj. Mali me Gropa shtrihet në Pozita tëri nga vargjet kodrinore si ato të Ibë- Lindje të Dajtit. Karakteristike për këtë mal Linëz-Vaqarr-Sharrë-Arbanë, Sauk-Lundër janë përhapja shumë e madhe e relieve i Qarkut Tiranë përbëhet nga të etj. Zona më e lartë kodrinore është ajo e proceseve dhe formave karstike gjitha format e tij si: bregdeti, fushat, Gjeografike Krrabës që pjesërisht i takon rrethit të të relievit, veçanërisht gropave, luginat, kodrat dhe malet. Elbasanit. Në zonën kodrinore të hinkave, Vija bregdetare përcaktohet nga prania e Qarku i Tiranës shtrihet në pjesën Tiranës bën pjesë edhe ajo që gërxheve etj. Detit Adriatik në zonën e Kavajës, me një quhet Rrëza e Dajtit, e cila qendrore të Shqipërisë, duke zënë një shtrirje prej 33 km dhe me një plazh të pjesë të Ultësirës Bregdetare dhe asaj të shtrihet në rrëzën mrekullueshëm, ku ndërthuren flora dhe perëndimore Kavajës, viset kodrinore përreth tyre dhe fauna e pasur mesdhetare. Ajo formohet Malësinë e Tiranës. Ai kufizohet nga nga rënia mjaft e pjerrët e kodrave të Qarku i Durrësit në Veri-Perëndim, Kryevidhit në Perëndim të qytetit të (përkatësisht rrethet Krujë e Durrës), me Kavajës. Kjo është një rivierë e vogël, por Qarkun e Dibrës në Veri e Verilindje me vlera të pasura turistike. Një pjesë e saj (përkatësisht rrethet Mat e Bulqizë), me është e ulët me plazhe të gjera ranore Qarkun Elbasan në Lindje e Juglindje, me (plazhi i Spillesë) në bregun e djathtë të Qarkun e Fierit në Jug dhe me detin grykës së Shkumbinit, plazhi i Karpenit në Adriatik në Perëndim (rrethi i Kavajës). Jug të Gjirit të Durrësit etj. Ky Qark shtrihet në një zonë gjeografike Fushat kryesore janë ajo e Tiranës (pjesë e shumë interesante dhe një natyrë ku Fushës së Arbrit) dhe ajo e Kavajës. Fusha lehtësisht identifikohen diversiteti dhe e Tiranës shtrihet në drejtim të veriut deri potencialet e shumta turistike. Gjendet në Kamëz, në drejtim të Jugut deri në në kryqëzimin e rrugëve të rëndësishme rrjedhën e lumit Erzen, në drejtim të tokësore me rëndësi kombëtare dhe perëndimit deri në vijën Vorë – Yzberish rajonale, në një fushë të gjerë pjellore, të dhe në drejtim të Lindjes, deri në vijën rrethuar me kodra dhe male të veshura Babru-Zall Herr-Qinam, ku fillon e ngrihet me pyje, me pasuri të shumta hidrike, mali i Dajtit. Lartësia e fushës varion 25 – klimë të përshtatshme për zhvillimin 30 m në Perëndim, në 100-150 m në bujqësor dhe atë urban, me dalje në det Lindje, derisa njehsohet me kodrat dhe burime të shumta turistike. përreth. Pikërisht në skajin Lindor të Relievi është i shumëllojshëm, si për sa i fushës së Tiranës, gjendet edhe qyteti i përket lartësive, ashtu edhe formave të Tiranës. tij. Shtrihet nga niveli i detit e deri në Fusha e Kavajës (ndryshe Myzeqeja e lartësinë 1848 m (maja e Sënoit të Madh, Kavajës) shtrihet nga rrjedha e poshtme e i cili kufizohet me rrugën e Bulqizës). Pra Shkumbinit në Jug e deri tek Mali i Robit Bovilla

Guida [shqip].pmd 8-9 5/19/2012, 10:02 PM Kavaja

Në burimet historike të shkruara, që i përkasin shekullit XV, ajo përmendet me emrin Kavalje. Në shek XVII-XVIII Kavaja ishte qendër administra- tive e Durrësit, me rreth 400 shtëpi dhe kishte marrë Një vështrim pothuajse pamjen e një qytetit të vërtetë. Më 1867 u bë një i shkurtër historik qendër kazaje me një treg të njohur për drithërat, me dyqane, hane, mullinj, furra, si dhe punishte zejtarie, sidomos të poçerisë dhe bulmetit. Dëshmi e kësaj periudhe është xhamia “kubelie” që është ndërtuar në qendër të qytetit. Populli i Kavajës mori pjesë gjerësisht në lëvizjen për pavarësi dhe çlirim kombëtar. ruajti deri në fund të Luftës së I Botërore. ndërtesave të ministrive në sheshin Në nëntor të vitit 1912, banorët Tirana Ngritja e objekteve kulturore po “Skënderbe”, më 1938 përfundoi ndërtimi i e Kavajës pritën dhe shoqëruan vazhdonte me forma nga më të Bankës Kombëtare të Shqipërisë, si dhe u Ismail Qemalin në rrugën e tij Rrethi i Tiranës, është një muze i hapur i ndryshmet. Biblioteka e parë, edhe pse ngrit radiostacioni e filloi nga puna Radio për në Vlorë dhe më 27.11.1912, historisë së vjetër dhe të re të Shqipërisë. me libra turqisht e arabisht, daton në vitin Tirana me emisione të kufizuara. ngritën Flamurin Kombëtar. Ai mbart një histori të lashtë, e cila 1834, ndërsa postë-telegrafi, në 1862. Për sa i përket pushtimit fashist, në Tiranë Gjithashtu disa qindra përbëhet kryesisht nga kultura ilire, nga Më 1912 edhe qytetarët e Tiranës ushtritë italiane hynë më 8 prill 1939 dhe vullnetarë nga Kavaja luftuan kalatë e shumta që ndodhen në rrethinat formuan çeta patriotike në përgjigje të vazhdoi deri më shtator të vitit 1943, kohë për mbrojtjen e Shkodrës (1912- e saj dhe që kanë vlera te mëdha kryengritjeve të përgjithshme kundër kur hynë trupat gjermane. Gjatë viteve të 1913) dhe të të gjitha territoreve historike. osmane. Tirana u përfaqësua me 2 luftës Tirana u shqua për qëndresat që i shqiptare nga veriu në jug. Në Në vitin 1583 Tirana konstatohet se është delegatë në kuvendin Kombëtar të Vlorës, bëri pushtuesve, me qëllim rivendosjen e vitin 1947 Kavaja u lidh me shënuar në defterin osman si një fshat me që shpalli pavarësinë e Shqipërisë më 28 pavarësisë së vendit. hekurudhë dhe filloi të bëhet 8 shtëpi, nga të cilat 7 myslimanë dhe një nëntor 1912. Në vitet 1939 – 1944 në Tiranë u ndërtuan qendër industrialo-bujqësore. U e krishterë. Por historia e Tiranës shënon Në vitin 1913, në fshatin Shëngjergj, u hap shumë objekte publike, kryesisht me ndërtuan fabrika e qelqit, e një kthesë të madhe që në vitin 1614, kur shkolla e parë shqipe në të gjithë Qarkun kapital shqiptar dhe Italian, të cilat letrës, uzina e gozhdëve dhe Sulejman Pashë Bargjini, një sanxhakbej e Tiranës. synonin përmirësimin e strukturës bulonave, ndërmarrja e nga fshati Bargjin (sot ndodhet në zonën Organet e larta të shtetit shqiptar që ekonomike dhe urbanistike të qytetit, si prodhimit të qilimave etj. Rrethi pas Medresesë në kryeqytet), ndërtoi në dolën më 1920 nga Kongresi i Lushnjes u hotel “Dajti”, Kryeministria, Pallati i i Kavajës u krijua në vitin 1990, qendrën e sotshme të qytetit një xhami, vendosën më 11 shkurt 1920 në Tiranë, që Brigadave, kompleksi i sheshit të sotshëm duke u shkëputur nga rrethi i një han, një hamam dhe një furrë (me u caktua përkohësisht si kryeqytet i “Nënë Tereza”, Materniteti, etj. Durrësit kohë të zhdukura). Pikërisht në këtë pikë Shqipërisë, ndërsa përfundimisht Tirana u Pas viteve 50, si rrjedhojë edhe e zhvillimit Gjatë viteve të fundit Kavaja, ka të fushës kryqëzoheshin edhe rrugët e shpall si kryeqytet me statusin e ekonomiko-social, u kthye në një qytet, i marrë një zhvillim të karvanëve të tregtarëve, gjë që ndikoi në Republikës shqiptare në Janar 1925. cili po thithte shumë banorë të ardhur rëndësishëm social-ekonomik, kthimin e saj si qytet. Ajo filloi të bëhej Gjatë periudhës 14-vjeçare të qeverisjes së nga qytete të tjera të vendit me shpresë duke u kthyer në një qendër të një destinacion tërheqës për feudalët e Ahmet Zogut si President i Republikës për të gjetur alternative më të mira rëndësishme urbane dhe viseve fqinje, siç ishin feudalët e Krujës- (1925-1928) dhe si mbret i Shqipërisë punësimi dhe jetese. Kjo tendencë vihet industriale. Kavaja dhe zonat e pinjollët e familjes Toptani. Dalëngadalë (1928-1939), Tirana njohu një periudhë re edhe sot ku shumë qytetarë nga këtij rrethi, sidomos ato Tirana u bë një nga qytetet kryesore të tjetër zhvillimi. Kështu, në vitin 1926 u qytetet e tjera të vendit migrojnë drejt bregdetare po e rrisin Shqipërisë së mesme. Gjatë shekullit XIX hodhën bazat e para të një plani Tiranës, duke e bërë një qytet të gjithmonë e më shumë ajo njohu një zhvillim të dukshëm rregullues të qytetit me boshtin kryesor mbipopulluar. Gjithashtu, në Tiranë është interesin e vizitorëve si ekonomik, shoqëror, kulturor dhe artistik. Bulevardin e Madh me drejtim Veri – Jug. përqendruar edhe jeta politike e vendit destinacion me potenciale të Qyteti mori formën e tij urbanistike që e Në vitin 1931 u ngrit ansambli i me institucionet përkatëse. shumta turistike.

Guida [shqip].pmd 10-11 5/19/2012, 10:02 PM Klima

I ndodhur në zonën qendrore të Shqipërisë, qarku i Tiranës ka një klimë tipike mesdhetare, me dimër të butë dhe verë të nxehtë. Në Tiranë dhe në pjesët e tjera të qyteteve fushore në disa raste temperaturat mund të zbresin nën zero, por ky fakt ndodh zakonisht gjatë orëve të natës. Është e rrallë që akulli dhe bora të zgjasin më tepër se një ditë. Sidoqoftë temperaturat negative p.sh në Tiranë, nuk zgjasin më shumë se 5-6 ditë në vit. Ndërsa bora në Tiranë është një fenomen i rrallë. Madje kur ajo bie gjatë stinës së dimrit, përbën ngjarje. Karakteristikë për stinën e dimrit janë shirat, të cilët në mjaft raste janë të dendura. Në shumicën e vendit një pjesë e reshjeve ndodh edhe gjatë vjeshtës së vonë dhe në prag të pranverës. Këto të fundit me përjashtim të maleve janë mjaft të rralla gjatë stinës së verë. Një tipar i dallueshëm i klimës së Qarkut Tiranë është se Hidrografia aty përfshihen pothuajse të gjitha llojet e klimave të Shqipërisë, nga ajo mesdhetare Qarku i Tiranës ka burime të shumta fushore, deri tek ajo mesdhetare ujore, jo vetëm burime karstike dhe malore. Temperaturat mesatare lumenj, por edhe ujëmbledhës, liqene vjetore luhaten nga 5,8 0 C (Bixë), artificialë dhe ujëra nëntokësore. në 14,80 C (Kavajë) dhe 15,10 C Lumenjtë kryesorë janë Erzeni, Ishmi, si (Tiranë). Temperaturat maksimale dhe disa përrenj si Lana, përroi i Darçit absolute kanë arritur në 41,5 dhe ai i Leshniqes (ose i Kavajës), që i (Tiranë) dhe 39 (Kavajë), ndërsa përkasin rrethit Kavajë e derdhen të ato minimale absolute në -10,50 C veçuar në Jug të gjirit të Durrësit. (Tiranë), në -34,70 C (Bixë). Bixa Burimet kryesore karstike janë ato të konsiderohet si një nga pikat më Selitës (215-1070 lit/sek), Shënmërisë të ftohta të vendit. (270-380 lit/sek), Pëllumbasit (250-800 lit/ Sasia mesatare vjetore e reshjeve sek), Bovillës (110-850 lit/sek) etj. shkon nga 1914 mm (Bixë), 1273 Duhet theksuar se fusha e Tiranës është mm (Tiranë) dhe 1056 (Kavajë). shumë e pasur me ujëra nëntokësore, madje edhe në territorin e qarkut të Liqenet kryesore artificialë janë Bovilla, Tiranës këto ujëra janë mjaft të cekët. i cili është furnizuesi kryesor i Aktualisht ato konsiderohen si rezerva kryeqytetit me ujë të pijshëm, liqeni i të rëndësishme për furnizimin e Tiranës dhe disa ujëmbledhës të cilët popullatës së kryeqytetit me ujë të shfrytëzohen për ujitje, kryesisht për freskët. tokat bujqësore, siç është ai i Farkës. Liqeni artificial i Tiranës

Guida [shqip].pmd 12-13 5/19/2012, 10:02 PM Plazhi i Gjeneralit Zona Golem - Karpen Potencialet turistike është një zonë turistike e përshtatshme për Burimet e shumta turistike zhvillimin e turizmit masiv. që ndodhen në Qarkun e të Qarkut Produkti i tretë turistik Tiranës, duke paraqitur është turizmi i interesit të një produkt turistik tëTiranë veçantë, i cili përfaqësohet diversifikuar kryesisht nga turizmi dhe atraktiv, bën që kjo kulturor, ai i aventurës etj. pjesë e territorit të Rrethi i Tiranës mbart një Shqipërisë, të jetë pjesë e histori të lashtë, e cila pothuajse të gjithë përbëhet kryesisht nga itinerareve turistikë që kultura ilire, nga kalatë e organizohen në Shqipëri. shumta që ndodhen në Rritja e interesit të rrethinat e saj dhe që kanë turistëve si të huaj, ashtu vlera të mëdha historike. edhe vendas për të vizituar Mundësia për zhvillimin e zonat turistike turizmit të biznesit dhe të Qarkut të konferencave paraqitet Tiranës, kryesisht në qytetin e identifikon Tiranës, për shkak te qartë përqendrimit këtu të potencialin shumë institucioneve turistik që qeveritare, joqeveritare, ofron ky shoqatave ndërkombëtare territor. etj, si dhe zinxhirëve të Nëse flasim njohur hotelierë siç janë: për turizëm në Sheraton, Rogner etj, të qarkun e sipërfaqe prej 23.374 ha cilët ofrojnë mundësinë e Tiranës, dhe konsiderohet si një zhvillimit të kongreseve, nënkuptohet nga atraksionet më të konferencave, seminareve mundësia e njohura turistike jo vetëm dhe shumë aktiviteteve të zhvillimit të 4 te Tiranës, por të mbarë tjera, sipas standardeve produkteve Shqipërisë, për nga Turizmipërfaqësohet i diellit dhe inga plazhit zonat bregdetare te Golemit- ndërkombëtare. turistike shumëllojshmëria e Qarku i Tiranës mund të kryesore, të pemëve që ndodhen në të, Spillesë- Karpenitrajonit qendror etj. Është Durrës- konsiderohet si një nga cilat për nga ajri i pastër dhe pjesë e zonës bregdetare të Vlorë. Ka një plazh ranor qarqet me më shumë përfaqësohen gjelbërimi i shumtë dhe si mbi të cilin shtrihet pylli i interes nga pikëpamja nga turizmi i një pikë strategjike nga ku pishave të estetike,cilat i japin ashtu një edhe pamje të bukurnga siajo nga funksionale ana turistike, jo diellit dhe mund të shikosh vetëm për plazhit, turizmi kryeqytetin e Shqipërisë, diversitetin malor, turizmi i Tiranën. e gjerë te biznesit dhe Turizmi i diellit dhe i natyrës dhe konferencave, plazhit zhvillohet në zonat kulturës, por edhe si dhe turizmi i bregdetare te Golemit- sepse Tirana disponon interesit të Spillesë- Karpenit etj. Është të vetmin aeroport në veçantë. pjesë e zonës bregdetare Shqipëri dhe është jo më Turizmi malor të rajonit qendror Durrës- shumë se 40 minuta larg gjen një terren Vlorë. Ka një plazh ranor nga porti i Durrësit, porti për t’u mbi të cilin shtrihet pylli i me i madh në Shqipëri. Kjo zhvilluar në pishave të cilat i japin një bën që pothuajse të gjithë sajë të Malit të pamje të bukur si nga ana kampingjeve etj). Kjo zonë turistët që vizitojnë Dajtit me estetike, ashtu edhe nga turistike frekuentohet Shqipërinë, kudo qoftë parkun ajo funksionale (mundësia kryesisht nga shqiptarët destinacioni i tyre, të kombëtar te e ndërtimit të fshatrave etnikë dhe vendasit gjatë marrin një shije nga Tirana. tij, i cili ka një Kanionet e Brarit turistike, vilave te banimit, stinës se verës.

Guida [shqip].pmd 14-15 5/19/2012, 10:02 PM Kalaja e Petrelës Rrethi Tiranë

Kështjella e Petrelës. Kjo kala gjendet në territorin administrativ të komunës Petrelë, 18 km larg qytetit të Tiranës. Kalaja ngrihet mbi një kodër shkëmbore në juglindje të fushës së Tiranës, sipër fshatit me të njëjtin emër. Ajo ka një trajtë trekëndore me dy kulla vrojtuese. Ndërtimi i pare i përket periudhës së antikitetit, ndërsa forma e sotme i daton shekullit të XV . Kalaja e Petrelës konsiderohej si një pikë strategjike, pasi prej andej kryqëzohej rruga që vinte nga Kruja nëpër fushën e Tiranës dhe rruga që vinte nga Durrësi nëpërmjet rrjedhës së Erzenit, me rrugën për në Elbasan, nëpërmjet Qafës së Krrabës. Kjo kala gjithashtu, bënte pjesë në sistemin sinjalizues dhe mbrojtës të kalasë së Krujës. Këto komunikonin me njëra - tjetrën nëpërmjet zjarreve. Gjatë shekullit XV, kështjella u pushtua nga Turqit e më pas ajo u çlirua nga Gjergj Kastriot Skënderbeu. Në këtë periudhë kështjella komandohej nga motra e Skënderbeut, Mamica, e cila me familjen dhe truprojat e saj kujdesej për funksionimin e kështjellës. Sot në kalanë e Petrelës ekzistojnë disa pika shërbimi si; restorante, bar – kafe, hotele etj dhe shërben si një pikë turistike atraktive jo vetëm për kryeqytetasit, por është edhe Trashëgimia pjesë e itinerareve turistike për turistët e huaj që vizitojnë Tiranën. Është shpallur monument kulture. kulturore Kalaja e Dorësit. Kjo kala është ndërtuar mbi një kodër të pjerrët me sipërfaqe shkëmbore në afërsi të Tiranës, në fshatin Trashëgimia kulturore e zbulimet tek kalaja e Tiranës kodrinor Dors,komuna Pezë. Gati gjysma Qarkut Tiranë është shumë e etj, janë vlerësuar si ndërtime të e saj (ana lindore dhe jugore) është e Qarku i Tiranës ka 183 monumente kulture të shpallura, prej të cilave, 168 ndodhen në larmishme. Nëse i referohemi rrethit shekullit 2-3 të erës sonë, çka do të rrethuar me mur, kurse pjesa tjetër (ana rrethin e Tiranës dhe 15 në rrethin e Kavajës. të Tiranës, mjafton të përmendim thotë se i përkasin mbarimit të veriore dhe perëndimore) e fortifikimit zbulimet arkeologjike, për të kuptuar periudhës romake. është e mbrojtur nga shkëmbi natyral.Në vlerat kulturore të këtij rrethi. Copa enësh Ndërsa rrethi i Kavajës, është një pjesë e fakt mendohet se është një qytezë ilire, prej balte, eshtra njerëzish, vegla pune etj, rëndësishme e Ultësirës Bregdetare emri i së cilës ende nuk dihet. të gjetura në shpellën e Pëllumbasit, në Shqiptare. Ajo ka qenë qendër e banuar Nga muret rrethuese të kështjellës rrëzë të malit të Dajtit, vërtetojnë epokën që para erës së re, çka dëshmohet nga dallohen 4 faza, ku faza e parë i përket prehistorike të këtij rajoni. Për periudhën zbulimet arkeologjike. periudhës së hekurit, ndërsa faza e fundit kohore deri në mesjetë, zbulimet e tjera, si Qarku i Tiranës ka 183 monumente i përket antikitetit të vonë. dëshmi të lashta të kësaj treve, që fillojnë kulture të shpallura, prej të cilave, 168 Duhet theksuar se Kalaja e Dorzit, gjatë prej mozaikëve të një dyshemeje e deri ndodhen në rrethin e Tiranës dhe 15 në periudhës së antikitetit të vonë, tek ato të kohëve të sotshme, siç ishin rrethin e Kavajës. kontrollonte rrugën që të nxirrte nga

Guida [shqip].pmd 16-17 5/19/2012, 10:02 PM Kalaja e Prezës rrugor, nëpërmjet të cilit kalonte rruga për në Dibër. Në anën lindore, ku ndodhet edhe pika më e lartë, gjendet një brez shkëmbor, i cili krijon nga kjo anë një mbrojtje natyrore. Fortifikimi ka formën e një drejtkëndëshi, i cili ndahet në 3 pjesë prej muresh. Nga fragmentet e gjetura dhe teknika e ndërtimit të mureve, kalaja i takon shek.IV-VI të e.s. Është shpallur monument kulture dhe VI. Është ndodhet në fshatin Tujan, i shpallur cili bën pjesë në territorin monument kulture dhe bën pjesë në territorin edhe si një pikë e komunës Dajt. komunikimi mes Kalaja e Vilës. kalave të Durrësit, Ndodhet në Krujës dhe Petrelës. malin me të Kalaja ngrihej në një zonë të njëjtin emër. Mbi pasur ekonomike, pasi zona malin e Vilës, lindore e saj ku shtrihej fusha e përveç mureve Tiranës, shquhej për zhvillimin e rrethuese të një produkteve bujqësore, ndërsa kodrat qyteti antik që shtriheshin në pjesën veriore dhe “Kalaja e perëndimore njiheshin për mbjelljen e Persqopit”, ullishtave, vreshtave dhe blegtorisë. ruhen edhe Burimi më i vjetër historik që përmendet gjurmët e një kjo kala është vepra e Marin Barletit fortifikimi të Lugina e “Historia e Skënderbeut”. vonë antik. Ky Pezës në Nga ndërtimet brenda kalasë, mund të fortifikim daton Peqin, duke u përmendim një xhami mbi portë, një stere jo më vonë se shndërruar në një uji në oborrin e kalasë, si dhe kullën e shekulli IV, pasi ky pikë të rëndësishme sahatit. Sot në Kalanë e Prezës janë fakt dëshmohet edhe të mbrojtjes së Durrësit. ngritur njësi shërbimi si restorant dhe bar nga mungesa e materialit e komunës Gjithashtu, këto lloj – kafe, të cilat frekuentohen më së shumti arkeologjik pas kësaj periudhe në kalanë Petrelë. vendbanimesh të fortifikuara nga turistë dhe qytetarë shqiptarë. e Persqopit dhe sidomos e monedhave. Xhamia e shërbenin për mbrojtjen e të Gjithashtu ajo është edhe shumë pranë Prej tyre, më të vonat i përkasin shek II-IV Tiranës. Ndodhet gjithë banorëve të zonës, në rast aeroportit “Nënë Tereza” në Rinas, gjë që të erës sonë. Fortifikimi duhet të ketë në sheshin Skënderbej sulmi nga fise të tjera. Është shpallur përbën një avantazh për këtë destinacion. shërbyer si vendstrehim për banorët e dhe njihet ndryshe edhe monument kulture. Është shpallur monument kulture. zonave përreth Petrelës. Gjurmët e jetës me emrin e ndërtuesit të saj, Kalaja e Prezës. Kjo kala ndodhet mbi Kalaja e Dajtit. Kalaja e Dajtit, gjendet në në këtë zonë, dëshmohen edhe nga një si xhamia e Et’hem Beut. Sipas pjesën më të lartë të vargut kodrinor që pjesën perëndimore të malit të Dajtit me ujësjellës që e sillte ujin nga burimet e mbishkrimeve në ambientet e kufizon fushën e Tiranës në pjesën një lartësi prej 1200m mbi nivelin e detit Malit të Vilës. Është shpallur monument brendshme, xhamia ka nisur të veriperëndimore. Ajo është një kështjellë nga mund të vrojtohet një territor shumë kulture dhe bën pjesë në territorin e ndërtohet nga i ati, Molla Beu në vitin e vogël, e cila ka nisur të rindërtohet në i gjerë që përfshin fushën e Tiranës, komunës Petrelë. 1794 dhe përfundoi në vitin 1823 me të shek e XIV mbi themelet e kalasë antike vargjet kodrinore rreth saj e deri në Kështjella e Tujanit. Ajo ndodhet pranë gjithë pikturat. Ky objekt i hershëm, qyteza e Parthinëve dhe ka përfunduar bregdet. Për shkak të relievit kodrinor ku fshatit Tujan, mbi një kodër me shpate të paraqet një rast tipik të traditës shqiptare në fillim të shek e XV, nga ana e familjes shtrihet kalaja, ajo konsiderohet si një pjerrëta që mbyllin luginën e lumit të në arkitekturën e xhamive. Ajo është feudale të zonës, Topiajve. Prej aty pikë shumë e favorshme për një Tiranës. Prej andej mund të shihet gjithashtu një dëshmi e zhvillimit kontrollohej edhe rruga strategjike, me ndërtim mbrojtës. mjaft mirë “Shkalla e Tujanit”, ekonomiko – shoqëror që e rëndësi ekonomike dhe ushtarake që Nga teknika e ndërtimit dhe ngushtica që ndan malin e Dajtit karakterizuan Tiranën gjatë shek XVIII lidhte Durrësin me Krujën dhe me ndarja e Akropolit, mendohet nga ai i Brarit, një nga dhe pjesës së parë të shek XIX. Bukuritë e Shkodrën. Njëkohësisht, ajo shërbente që kjo kala të jetë e shek korridoret e rëndësishëm saj ndikuan në zhvillimet e mëtejshme të

Guida [shqip].pmd 18-19 5/19/2012, 10:02 PM këtyre lloj monumentesh, siç Tyrbja e Nuses Pra, kisha mund të datohet si e gjysmës së ishin më pas xhamia e Kavajës parë të shek. IV. Është shpallur monument dhe ajo e Peqinit. Gjatë luftës për kulture. çlirimin e Tiranës, pjesa e sipërme Kisha e Maxharës në Mullet. Kjo kishë e e minares u shemb, por u rrënuar pothuajse plotësisht ndodhet rindërtua shumë shpejt me të pranë fshatit Mullet. Rrënojat e saj njihen njëjtin material. Sot, krahas nga vëndasit me emrin kisha e Maxharës. besimtarëve që e frekuentojnë Teknika e mureve me tulla dhe fakti që rregullisht, xhamia vizitohet dhe kjo kishë është ngritur në një vënd të fotografohet pothuajse nga të dukshëm përballë kalasë së Petrelës, gjë gjithë turistët e huaj që vizitojnë që nuk do të lejonte ndërtimin e saj në Tiranën. Është shpallur monu- shekujt e parë të pushtimit turk, i ka ment kulture. shtyrë specialistët të mendojnë se kisha e Kulla e sahatit. Pas ndërtimit të Maxharës është ndërtuar gjatë shekujve xhamisë, falë edhe kontributit të XIII-XIV kur pushtimi turk në Shqipëri nuk qytetarëve, shumë pranë saj u ishte konsoliduar ende. ndërtua edhe kulla e sahatit, një Ura e Tabakëve. Është një urë e ndërtuar objekt tashmë i njohur në prej guri mbi lumin e Lanës në gjysmën e kryeqytet. Kulla, e cila kishte një parë të shekullit XVIII nga esnafi i lartësi prej 30 m, thuajse tashmë Tabakëve (lëkurëregjës). Ajo lidhte dyshekullore, nuk mund të ishte e qendrën e qytetit me lagjen e Tabakëve, e rastësishme. Prania e saj shpreh cila ishte ngritur në krahun e majtë të dukshëm nivelin ekonomik e Lanës, me Xhaminë e Tabakëve, e cila kulturor të qytetit, rrënjët e të cilit ndodhet shumë pranë saj dhe më tej me vinin nga traditat e hershme të tij. Malësinë e Tiranës. Është shpallur Të dy këto objekte të bukura e të monument kulture. rralla për kohën, për të cilët u Kalaja e Tiranës. Ishte një stacion rrugor i përdorën gurë të nxjerrë në afërsi vijës Egnatia i tipit Mansio-Mutatio. Ajo të urës së Brarit, e të gdhendur me përbënte qendrën e një vendbanimi, të mjaft mjeshtëri, u bënë simbol i emërtuar me një variacion emrash që në qytetit. Për t’ju përshtatur teknikës shekujt e parë të erës sonë, si: Tirkan bashkëkohore të mekanizmave të sahatit, në vitin 1928, kulla u ri- konstruktua në pjesën e sipërme të saj, duke u lartësuar deri në 35m. Është shpallur monument (shek kulture. IV e.s), Tyrbja e Kapllan Pashës. Ndodhet Mozaiku i Tiranës Tergiana në afërsi të qendrës së qytetit, aty Tyrbja e Nuses. Gjendet në banesave në Lagjen Nr. 9 të kryeqytetit. (1297) kur ku takohen rruga e Sahatit me atë fshatin Mullet, pranë kishës Është një monument i rrallë që në të ishte të Elbasanit. Dikur feudalët e së Maxharës. Për këtë monu- përfaqëson një etapë të hershme të kultit vendosur mëdhenj e kishin si zakon të ment nuk është bërë ndonjë kristian. Dyshemetë janë shtruar me kancelaria e ndërtonin një tyrbe. Një ndër to studim i veçantë, por duke u nisur mozaikë, ku mbizotërojnë motivet sundimtarit të saj Karli i Anzhu, është edhe tyrbja (varri monu- nga teknika e ndërtimit, mendimi i parë gjeometrike, zoomorfe, si dhe simbole të dhe në formën e sotme Tyranna (1505) mental) i Kapllan Pashë Toptanit. është se daton në shek XIV. Por duke e kultit të krishterë. Gërmimet e para sipas Barletit. Ky toponim akoma nuk Mbi bazamentin në formë parë në një tjetër këndvështrim, si dhe evidentuan pjesë muresh, si dhe është saktësuar plotësisht. trekëndëshe nisur nga funksioni i ngjashëm me varret fragmente tjegullash. Gjithashtu, nga Por kalaja, dëshmia më e lashtë e këtij ngrihet një monumentale të periudhës osmane, gërmimet janë gjetur copëza të ndryshme qyteti, ndodhet pikërisht në vendin ku arkadë me kolona mendohet se ajo daton në fund të shek enësh qeramike, tjegulla e tulla të cilat derdheshin e kryqëzoheshin rrugët e guri, ndërsa muratura XV dhe fillim i shek XVI. Është shpallur specialistët mendojnë se i përkasin shek. I vjetra e të reja që e lidhnin kryeqytetin mbi harkadë përfundon monument kulture. pas Krishtit. Siti arkeologjik emërtohet dhe pastaj krejt Shqipërinë – veriun me me një kornizë të rrafshët. Kisha paleokristiane e Tiranës. Është një ndryshe edhe me emrin “Mozaiku i jugun si dhe lindjen me perëndimin. Tyrbja është ndërtuar me gurë ndër monumentet më të vjetër në Tiranë, Tiranës”. Pjesa e gërmuar e monumentit u Secila nga rrugët e vjetra, para se të të gdhendur, në fillim të shek XIX. rrënojat e së cilës janë zbuluar pas rrethua dhe u vu në mbrojtje nga Instituti hynin në Tiranë dominoheshin nga një Është shpallur monument kulture. punimeve që po kryheshin për ngritjen e i Monumenteve të Kulturës (IMK). kështjellë apo kala.

Guida [shqip].pmd 20-21 5/19/2012, 10:02 PM të ndërtuara gjatë fundit të shekullit XIV Shpataraku në vitin 1768. Është shpallur me fundin e shek. V para Krishtit. Nga kjo dhe fillimit të shek XV, si kullat e monument kulture. portë bregdetare, sot janë të ruajtura e të rrumbullakëta në Durrës, kështjella e Kalaja e Turrrës. Ndodhet pranë liqejve dallueshme shumë mirë, katër blloqe të Butrintit dhe fortifikimet në Shkodër, këtu të Kepit të Lagjit, që gjendet midis mëdhenj, të vendosur me radhë pranë nuk është marrë parasysh estetika, por Durrësit dhe grykës së lumit Shkumbin”. njeri tjetrit në drejtim horizontal. Është gjithçka i shërbente vetëm mbrojtjes. Është Tek Kepi i Lagjit (Kalaja e Turrës) janë shpallur monument kulture. shpallur monument kulture. gjetur objekte arkeologjike të dala Xhamia Kubelie dhe Kulla e Sahatit. Ky Kisha e Çetës. Ndodhet pranë fshatit të Zig- kryesisht nga varre të shkatërruara gjatë objekt i kultit mysliman së bashku me Xhafajt në veri të Kavajës. Kisha quhet punimeve ushtarake. Nga kërkimet e Kullën e Sahatit gjenden në qendër të ndryshe e “Shën e Premtes” dhe i përket ekspeditave është vërtetuar se kodra e qytetit të Kavajës. Është ndërtuar rreth Rrethi Kavajë arkitekturës romaniko-gotike, fakt i cili flet Kalasë së Turrës kishte gjurmë që viteve 1835-1839 dhe njihet me për ndikime rrymash të ndryshme. Koha e tregonim për një banim të lashtë. emrin xhamia “kubelie”. Në Kështjella e Bashtovës. Kjo kështjellë ndërtimit të saj, duke u nisur nga rrethanat Aty u gjetën fragmente qeramike brendësi të objektit ndodhet ndodhet në një terren fushor dhe historike, mendohet të jetë gjysma e dytë e të ndryshme nga materiale salla kryesore e lutjeve dhe ndodhet rreth 400 m në veri të lumit shekullit XIII, kur pas pushtimit ndërtimore, si tulla dhe elementë të tjerë Shkumbin. Ajo që të bie në sy në këtë Anzhuinët vendosën në Durrës, tjegulla, nga një numër plotësues tipike për kështjellë është se ajo ruhet në një peshkopatën e tyre. Ky monument varresh të pasura me xhamitë e asaj gjendje shumë të mirë. kulti që mbrohet nga shteti ka objekte qeramike periudhe, Për herë të parë si kështjellë Bashtovën e një rëndësi tjetër të veçantë, të ndryshme, që ndeshim në një hartë të përpiluar në vitin pasi pjesa e brendshme e datojnë për 1521 nga Piri Reiz, si pjesë përbërëse e një tij ka një ikonostas në analogji manuali, i cili u shërbente detarëve për miniaturë, të nevoja praktike. Lidhur me historikun e pikturuar nga kësaj kështjelle ka disa thënie, por pohimi piktori i njohur siç ishin pikturat murale, nga i parë i përket udhëtarit turk Evlia Celebiu. mesjetar minarja dhe hajatet etj. Kulla e sahatit të Ai thotë se kështjella u themelua nga Konstantin qytetit të Kavajës njihet si kulla më e lartë venedikasit dhe u pushtua nga turqit në e sahatit në Shqipëri. Edhe ky objekt kohën kur Sulltan Fatihu ju drejtua dallohet për moshën e vjetër të tij Skënderisë Shqiptare (Shkodrës). rreth 200 vjet më parë. Gjendet Ndryshe nga fortifikimet e tjera veneciane, Kalaja e Bashtovës pranë xhamisë Kubelie. Është shpallur monument kulture.

Kisha e Çetës

Guida [shqip].pmd 22-23 5/19/2012, 10:02 PM Guida [shqip].pmd Gropa, në një lartësi prej afro 900 m mbi nivelin e fshatit Val (Martanesh), në skajin lindor të Malit me Shpella e Shutresë. Kjo shpellë ndodhet në afërsi të deri në shpellë, rruga është këmbësore. fshatin Pëllumbas. Prej këtij të fundit, për arritur Elbasan deri në Ibë. Më pas ndiqet ajo që të çon shkuar tek Shpella e Zezë ndiqet rruga Tiranë – qarkullimin e ujërave nëntokësore të saj. Për studiuar evolucionin e gjithë zonës, si dhe stalagmite dhe përbën një objekt me vlera për të shpellë karstike, e mbushur me stalaktite dhe nga Paleoliti në Mesjetën e Hershme. Ajo është një Institutit të Arkeologjisë ASh, u përkasin periudhës kulturës humane, të cilat, sipas konfirmimit e tjera të këtij lloji, Shpella Zezë ka edhe mbetje janë vetëm pesë shpella të tilla. Ndryshe nga shpellat deri në 400.000 vjet më parë. Në të gjithë Evropën shpellave ishte fakti që aty u gjendën skelete të arinjve ndërkombëtare. Një ndër zbulimet më interesante vlera të shumta shkencore dhe turistike me rëndësi grupin speleologjik të Faences u evidentuan (Itali) nga Prof. Dr. në bashkëpunim me Perikli Qiriazi, përshkohet nga lumi Erzen. Nga eksplorimet e kryera Parkun Kombëtar të Dajtit, në grykën e Skoranës që Pëllumbas), 25 km në juglindje të Tiranës, pikërisht shpella e Pëllumbasit (ndodhet pranë fshatit Shpella e Zezë GJEOMONUMENTE në Qarkun Tiranë e Natyrës Monumentet (Ursus speleaus . Shpella e Zezë, ose siç quhet ndryshe ), që kanë jetuar nga 10.000

24-25

prej të cilave 13 gjenden në rrethin e Tiranës e rrethin në gjenden 13 cilave të prej

Qarku i Tiranës ka 23 monumente natyre, monumente 23 ka Tiranës i Qarku

Shpella e Zezë dhe 10 në rrethin e Kavajës e rrethin në 10 dhe Tiranë Rrethi 5/19/2012, 10:02 PM detit. Është shpellë karstike rreth 800 m e gjatë. Ka dy hyrje, njëra në formën e një pusi rreth 100 m të thellë, që përfundon në galerinë kryesore dhe tjetra në formën e një zgavre, rreth 30 m mbi shtratin e përroit të Peshkut, degë e lumit të Matit. Shpella ka vlera shkencore, didaktike dhe turistike të karakterit vendor. Për ta vizituar ndiqet itiner Tiranë- Bizë-Val – përroi i Peshkut.

ari Shpella e Valit. Edhe kjo shpellë ndodhet shpella karstike të vogla. Përbën një të çuditshme janë formuar nga procesi erozioni i fuqishëm në shkëmbinjtë me në afërsi të fshatit Val (Martanesh), rreth ekosistem karstik me vlera turistike të karstik, ose i tretjes në ujë të shkëmbinjve përmbajtje të madhe argjili. Ato janë 1000 m mbi nivelin e detit. Është shpellë karakterit vendor. Tek ky monument gëlqerorë, prej të cilëve është ndërtuar ky pasojë e veprimit të faktorëve natyrorë karstike e formuar në kryqëzimin e shkohet duke ndjekur rrugën Tiranë - mal. Peizazhi i larmishëm, mjaft i veçantë dhe të ndërhyrjes pa kriter të njeriut në thyerjeve tektonike në gëlqerorët. Është e Ibë - Kllojkë. dhe shumë atraktiv, qetësia dhe ajri mjedis. Mund të thuhet se ato kanë vlera gjatë 250 metra, e gjerë deri në 35 m dhe Shkalla e Tujanit. Ndodhet në luginën e shumë i pastër, bimësia etj, tërheqin sidomos edukuese mjedisore të karakterit e lartë 25 m. Hyrja e shpellës ndodhet në lumit të Tiranës. Ka formën e një kanioni vizitorë të moshave e profesioneve të vendor. Për të vizituar këtë monument rrëzën e shpatit dhe në të humbet përroi i interesant. Në shpatet e thepisura të tij ka ndryshme. Rruga automobilistike Tiranë – duhet ndjekur rruga automobilistike Bizës. Shpella ka vlera shkencore, guva e shpella karstike, që e bëjnë edhe Dajt – Bizë të çon tek ky monument Tiranë – Baldushk – Mustafa Koçaj. didaktike, ekologjike dhe kulturore të një ekosistem karstik. Përgjatë shkallës, që përreth 2 orë. karakterit vendor. Për ta vizituar atë duhet në periudhën e antikitetit, ka kaluar rruga Bokërimat e Mënerit. Ndodhen në afërsi ndjekur rruga automobilistike Tiranë – me rëndësi të madhe për të gjithë të fshatit Mëner, rreth 400 m mbi nivelin e Dajt – Mali me Gropa – Bizë - Val, ku të Shqipërinë Qendrore, që lidhte Durrësin e detit. Është një peizazh i veçantë, kryesisht Biomonumente jepet mundësia që të shikosh edhe Tiranën me Dibrën e Madhe dhe më tej i zhveshur, në të cilin mungon tërrësisht monumentin tjetër të natyrës, peizazhin me brendësinë e Ballkanit. Ky monu- mbulesa bimore dhe tokësore. Mund të karstik të Malit me Gropa. ment është i përshtatshëm për vizitohet duke ndjekur rrugën Kodër Rrapi i Ndroqit. Ndodhet në qendër të Taraca detare e Dajtit. Ndodhet në itineraret ditore turistike që Kamëz-Bovillë-Mëner. fshatit me të njëjtin emër. E veçanta e këtij lartësinë 1000 m mbi nivelin e detit, në përfshijnë rrethinat e Tiranës. Bokërimat e Mustafa Kocajt. rrapi është historia e tij, pasi vite më parë shpatin perëndimor të Parkut Kombëtar Në shpatet e pjerrët ka Ndodhen në afërsi të fshatit aty organizohej dita e pazarit, dhe kështu të Dajtit. Ajo përfaqëson një fragment të kushte për të mësuar homonim, në kodrat e u quajt ndryshe edhe “Rrapi i Pazarit”. nivelit të tarracës detare të formuar ngjitjet alpiniste, Krrabës, komuna Mosha e këtij rrapi është shumë e vjetër, miliona vjet më parë , nga eksplorimin e Baldushk. Përbëjnë rreth 400-vjeçare, lartësia e tij 15-17m, veprimtaria e valëve të detit. Është e shpellave etj. Për një peizazh të diametri i trungut rreth 2.2 m. Ka vlera veçantë, të gjatë rreth 2 km dhe e gjerë rreth 800 të vizituar historike, shkencore dhe didaktike. m. Tarraca është një fushë me këtë formuar Vizitohet duke ndjekur rrugën Tiranë- livadhe, përreth së cilës ka pyje monu- nga Ndroq-Durrës. ahu. Kjo tarracë ka vlera Rrapi i Priskës. Ndodhet pranë fshatit shkencore didaktike, ekologjike Priskë e Madhe. Ai konsiderohet si druri dhe turistike, të karakterit më i vjetër (mbi 500 vjeçar) dhe më i lartë vendor.Për të vizituar këtë (14,5 m) në të gjithë fshatin. Prej këtij rrapi monument merret rruga mund të vrojtosh të gjithë fshatin e automobilistike 26 km Tiranë – Priskës, shpatin perëndimor të Linxë – Dajt. Parkut Kombëtar të Dajtit, Gryka e Skoranës. Ndodhet kryeqytetin, si dhe fushën e përgjatë rrjedhjes së lumit të kodrat përreth tij. Bukuria e Erzenit, në afërsi të shpellës së peizazhit, që shpaloset nga lartësitë Zezë dhe fshatit Pëllumbas. Është e këtij monumenti i jep atij vlera një kanion i formuar nga veprimtaria turistike dhe historike të veçanta. Ai erozive e lumit me të njëjtin emër në mund të vizitohet duke ndjekur për rreth shkëmbinjtë gëlqerorë që ndërtojnë 20 minuta rrugën automobilistike Tiranë- malin e Pashkasheshit në veriperëndim Linzë-Priskë e Madhe. dhe Pashtreshit në juglindje. Në të njëjtën ment Rrapi i Kranës. Ndodhet pranë fshatit kohë gryka përbën edhe një ekosistem duhet Priskë e Madhe, në afërsi të Honit të interesant karstik. Kjo grykë ka vlera ndjekur Gjyshit dhe burimit me të njëjtin emër. Ai shkencore, didaktike, kulturore, për rreth 50 ka një moshë 300 vjeçare, një lartësi prej 18 ekologjike, estetike dhe turistike të minuta rruga m. Ai ndodhet në rrugën e lashtë të Arbrit karakterit vendor. Ajo mund të vizitohet, automobilistike: Taraca detare e Dajtit që lidhte pjesën perëndimore të vendit me duke ndjekur rrugën automobilistike Tiranë – Brar – Zall Dibrën. Thuhet se nën hijen e tij Tiranë – Ibë – Pëllumbas. Dajt. çlodheshin udhëtarët e lodhur. Në ujërat e Gryka e Murdharit. Ndodhet pranë Karsti i Malit me Gropa. Ky tij, janë ngritur ambientet e rritjes artificiale zonës së Krrabës. Përshkohet nga përroi monument shtrihet në të troftës. Prej këtu mund të sodisësh i Murdharit , që është degë e lumit lartësitë e malit tepër interesant, gjithë fushën e Tiranës, kodrat përreth saj, Erzen. Gryka ka trajtën e një kanioni emri i të cilit lidhet me gropat e kryeqytetin etj. Mund të vizitohet, duke mjaft interesant. Gjithashtu ajo shquhet shumta, sa të lenë përshtypjen e ndjekur rrugën automobilistike Tiranë - për shpatet e thepisura, me guva e hojeve të bletëve. Këto gropa me pamje Linzë - Qafa e Priskës.

Guida [shqip].pmd 26-27 5/19/2012, 10:02 PM Rrethi Plazhi i Carinës. Ndodhet në afërsi të larta rreth 2-3 m. Disa kanë edhe pellgje fshatit Bago, në gjirin e Carinës, midis uji. Ka vlera speleologjike, biologjike e kodrës së Karpenit në verilindje dhe atij të turistike. Ndodhet përgjatë rrugës Kavajë Kavajë Lagjit në jugperëndim. Emri i tij lidhet me –Mëngaj. pushtimet sllave në vitet 650 – 1350. Karsti në gjipsin e Mëngajve. Edhe ky Carinë do të thotë doganë, ç’ka tregon monument gjendet në afërsi të fshatit praninë e një skele detare të dikurshme Mëngaj. Aty ndodhen një sërë hinkash në këtë gji detar të mbrojtur. Është një karstike me diametër mesatar 10-30m dhe plazh interesant dhe i virgjër. Është i gjatë thellësi 20-30m. Ka vlera 1 km, i gjerë 10 - 40 m. Ajri, uji dhe rëra e gjeomorfologjike, didaktike dhe turistike. pastër, peizazhi i bukur dhe qetësia Mund të vizitohet duke ndjekur rrugën Gjeomonumente absolute tërheqin shumë vizitorë. Për ta Kavajë-Mëngaj. Shpellat karstike në gjips vizituar këtë monument merret rruga Fosilet detare të thartorit. Ato gjenden në automobilistike Kavajë - Bago - Bardhor - afërsi të fshatit Thartor në faqen e pjerrët 12 km e gjatë dhe pastaj vazhdohet rruga të kodrës. Ato përbëhen nga guaska këmbësore rreth 15 minuta. detare Ostrea që kanë jetuar miliona vjet Faleza e Bardhorit. Ky Monument natyre më parë . Ato mbetën aty kur toka u ngrit ndodhet në jugperëndim të fshatit me të dhe deti u tërhoq më në perëndim. Për njëjtin emër, në Rivierën e Kavajës. Ajo mënyrën e shfaqjes dhe pasurinë e është 15 – 20 m e lartë dhe mbi 130 m e madhe, këto fosile kanë vlera gjatë. Formimi i saj lidhet me gërryerjen e paleontologjike, sepse hedhin dritë mbi valëve detare, që godasin me forcë brigjet evolucionin e truallit të së gjithë zonës. e larta. Këtu shfaqen edhe disa plazhe të Për të vizituar këtë monument duhet të vegjël zallorë. Falezat vertikale dhe blloqet ndiqet rruga Rrogozhinë - Memollaj – konglomerat në rrëzë të tyre, i japin Thartor. bregut të detit një pamje të egër, por me Gurët në rrjesht. Ky monument ndodhet bukuri mahnitëse. Kësaj pamje i shtohet afër fshatit Çikallesh, të rrethit të Kavajës. bukuria e ujit të kristaltë të detit, Relievi është kodrinor, rreth 300 m mbi leshterikët mbi valët detare, ngjyra e nivelin e detit. Më tërheqëse e bëjnë blertë dhe aroma e këndshme e bimësisë pamjen shkëmbinjtë ranorë të ndarë në mesdhetare e brigjeve etj. Për të vizituar blloqe kuadrat, të cilët duket sikur njeriu i këtë monument ndiqet rruga Kavajë – ka vënë “në rresht”, siç i quajnë banorët Bardhor. vendas. Ato të japin imazhin e “mureve” Shpellat karstike në gjips. Një ndër gjigantë, që të kujtojnë mburojat e gjeomonumentet më interesante të kështjellave apo qyteteve tona të lashta. rrethit të Kavajës janë 7 shpellat “Gurët në rresht” kanë vlera të karakterit e zbuluara nga një grup vendor shkencor, turistike dhe për speleologësh peizazhin. Ky monument mund të Gurët në rrjesht italianë. Shpella vizitohet sipas itinerarit: Rruga nacionale më e madhe Durrës Kavajë – degëzimi Kryeluz – është ajo e Gërmenj –Çikallesh. “kriminelëve” Shkëmbi i Kavajës. Ndodhet në afërsi të (280 m gjatësi). fshatit Shkallnur, deri në 105 m mbi Ato janë të nivelin e detit. Ka vlera shkencore gjera disa (gjeologjike, gjeomorfologjike), didaktike, metra dhe të ekologjike dhe kulturore. Është një shkëmb i zhveshur nga bimësia. Në vitin 48 p. e. r aty u bë beteja e njohur e Cezarit dhe Pompeit, pas së cilës ky i fundit u mbyll brenda mureve të Dyrrahut (Durrësit). Me këtë emër njihet edhe pjesa e plazhit që shtrihet poshtë Shkëmbit të Kavajës. Ndodhet përgjatë, rrugës automobilistike Durrës – Plepa – Shkëmbi Plazhi i Carinës i Kavajës.

Guida [shqip].pmd 28-29 5/19/2012, 10:02 PM Plazhi i Gjeneralit

edhe kuzhinën e larmishme që kjo zonë e Shqipërisë së Mesme ofron. Një shumëllojshmëri specialitetesh autentike shqiptare mund të provohen në tryezat e shtëpive tiranase dhe kavajase, të cilat njihen për shijen e tyre. Një ndër specialitetet më karakteristike të zonës së Tiranës është “fërgesa e Tiranës” ose siç quhet ndryshe “tava e dheut”, e cila përmban gjizë, speca, mish ose mëlçi, duke i sjellë një shije mjaft të këndshme atyre Bregdeti që e provojnë. Ajo mund të përgatitet edhe me produkte të piktoresk tjera siç janë vezët dhe domatet. Një specialitet tjetër i Tiranës është i rrethit të edhe mishi me nerden (ose me lëng). Po kështu, edhe Kavajës tasqebapi është një tjetër specialitet, i cili përgatitet me mish vici ose dashi, me një salcë aromatike së cilës i hidhet edhe pak verë. Gjithashtu, një ndër gjellët karakteristike është edhe brijami me qumësht dhe oriz, Plazhi i Golemit, i dyti për nga madhësia rreth 20000m2. Është një plazh i virgjër byreku me qumësht etj. Vetë pozita pas atij të Durrësit, nis nga Shkëmbi i me bukuri mahnitëse, i cili ndërthuret gjeografike e Qarkut, me rrethin e Kavajës dhe përfundon tek derdhja e edhe me blloqet e shkëmbinjve Kavajës që laget nga deti Adriatik, përroit të Leshniqes, me një gjatësi prej konglomerat. Qetësia dhe rëra e pastër bën që peshkimi të jetë një ndër rreth 5 km. Ai shquhet për rërën e imët e kanë bërë që aty të shfaqet breshka e aktivitetet kryesorë i banorëve të të bardhë, e cila së bashku me detit (Caretta caretta), gjë e cila e rrit asaj zone. Në restorantet e shumta gjelbërimin e përhershëm të pishave akoma më shumë interesin e vizitorëve përgjatë bregdetit, duke filluar nga dhe kaltërsine e detit, krijojnë një që e frekuentojnë këtë plazh. më luksozët e deri tek më të mikroklimë mjaft interesante. Brezi Plazhi i Spillesë. Është një plazh ranor, i thjeshtit, mund të shijohen një sërë mbrojtës i pyllit me pisha dhe gjerësia e cili shtrihet nga gryka e Shkumbinit në prodhimesh deti, siç janë merluci, sipërfaqes ranore, i rrit shumë vlerat Jug e deri tek kodra e Gurit të Lëmuar në ngjala, barbuni, qefulli, levreku etj, këtij plazhi. Veri. Ka një gjatësi rreth 10 km, gjerësi të shoqëruara me sallata të stinës dhe verë ose raki vendi dhe me Plazhi i Karpenit ndodhet në jug të 30-40m dhe sipërfaqe rreth 35 ha. çmime tepër të arsyeshme. Golemit. Ai nis nga derdhja e përroit të Rëndësi të veçantë për Plazhin e Spillesë Kuzhina Natyrisht që rrethi i Kavajës nuk Draçit dhe arrin deri në skajin verior të ka grykëderdhja e Shkumbinit, e cila njihet vetëm për gatimet e peshkut, kodrave të Kryevidhit. Ka një gjatësi prej është shumë e pasur me bimë por edhe për disa specialitete të rreth 1,5 km. Duke qenë rreth 6 km nga mesdhetare si marina, shelgu, vidhi, rrapi, tradicionale tjera karakteristike siç janë: Byreku rruga kryesore, është më pak i mëlleza etj. Në këtë plazh ka disa njësi me qumësht, Kima me vezë, Gjeli i frekuentuar sesa ai i Golemit, ndërkohë shërbimesh si: hotele, bare, restorante etj. Çdokush që viziton zona të detit me përshesh etj. Specialitetet që preferohet për qetësinë dhe Kryesisht pushuesit që e frekuentojnë ndryshme të Qarkut të e vendit konsumohen më së pastërtinë e tij. atë janë nga rrethi i Kavajës, por kohët e Tiranës, përveç kënaqësisë shumti nga turistët e huaj, të cilët Plazhi i Gjeneralit ndodhet në zonën e fundit po vihet re edhe një fluks nga që ofrojnë bukuritë natyrore zakonisht kërkojnë të provojnë Bardhorit dhe ka një gjatësi prej rreth Tirana. Lidhet me rrugë të asfaltuar me dhe vlerat historiko- kuzhinën tradicionale të vendeve 400m, gjerësi 50m dhe një sipërfaqe prej rrjetin kombëtar të rrugëve. kulturore, mund të shijojë që vizitojnë.

Guida [shqip].pmd 30-31 5/19/2012, 10:02 PM Kanionet e Brarit

Itinerare Turistike

Vizitë në Qytetin e Tiranës Tiranës së re ku është përqendruar pjesa më e madhe e tyre. llogaritet në 3-4 orë. Zonat turistike të rrethit të Tiranës në pjesën perëndimore të qytetit, në mund të përfshihen në itinerare turistike rrugën “Naim Frashëri”. Në afërsi të sheshit ditore, falë distancave jo shumë të largëta “Skënderbej”, tek rruga e re pedonale e Ngjitje për tek Shpella e Mirë Ngjitje në Malin me Gropa nga njëra tjetra. Itinerari në qytetin e qytetit, ndodhen muret e kalasë së (mbrapa Malit të Brarit) (Maja e Mencekut të Shënmërisë, 1827 m) Tiranës mund të fillojë me një vizitë në Tiranës. Shumë pranë kalasë, ndodhet Ecja fillon në fund të kanionit të lumit të E gjithë ecja do të shkojë rreth 5 orë, duke Muzeun Historik Kombëtar, i cili ndodhet Tyrbja monumentale e Kapllan Pashës, Tiranës mbrapa grykës së lumit të Tiranës marrë parasysh që pothuajse i gjithë në sheshin “Skënderbej”, ose siç quhet njërit prej sundimtarëve të qytetit, e cila (pranë Malit të Brarit). Ecja vijon nëpër një itinerari do të jetë në borë. ndryshe “qendra e Tiranës”. Pikërisht në ndodhet në Rrugën “28 Nëntori” pranë shteg të vjetër që vendasit e kanë Rekomandohet veshje shumë e trashë, këtë shesh ndodhen Xhamia e Ethem “Partizanit të panjohur”. Veç të tjerash përdorur për të shkuar tek shpella për mbrojtëse ndaj të ftohtit, si dhe ushqim Beut, e cila është ndërtuar midis viteve qyteti i Tiranës ofron mundësi edhe për pelegrinazh. Një ditë në vit, gjatë muajit dhe ujë i mjaftueshëm pasi distanca është 1798 – 1812 dhe Kulla e Sahatit, e cila vizita në muze të tjerë siç janë: Muzeu Gusht ata shkojnë tek shpella që në relativisht e largët. ndodhet fare pranë saj . Që prej vitit 1996 Arkeologjik, ai i Shkencave të Natyrës, mëngjes herët, në mënyrë që agimi të kulla e sahatit është e hapur për turistët. Muzeun Privat Mezuraj, në të cilin ruhen zërë në hyrjen e shpellës. Shpella është e Ura e Tabakëve, e ndodhur në Bul. “Zhan një sërë koleksionesh arkeologjike dhe gjatë rreth 60m dhe në disa pjesë me Ngjitje në malin e Brarit (1212 m) d’Ark “, shumë pranë ndërtesës së pikturash. Gjatë vizitës në këto objekte, stalaktite dhe stalagmite. Pamja e gjithë Ecja fillon nëpër një shteg shumë të vjetër, Parlamentit të Shqipërisë është një tjetër turistët gjatë kohës së pushimit mund të pellgut ujëmbledhës të lumit të Tiranës të cilin fshatarët që jetonin mbrapa malit monument kulture, i cili i përket gjysmës ulen në kafenetë apo restorantet e duket e mrekullueshme nga hyrja e e përdornin për të ardhur në Tiranë. së parë të shek XIX. Por nuk duhet lënë shumta të qytetit, të përshtatshme për të shpellës. Pas vizitës brenda në shpellë dhe Vizitorët do të kenë mundësinë të pa vizituar edhe monumenti më i vjetër i gjitha shijet e njerëzve, sidomos në zonën një pushimi të shkurtër fillon zbritja tek shikojnë një pjesë të këtij shtegu në qytetit, “Mozaiku Tiranës”, i cili ndodhet e Parkut Rinia, zonën e ish-bllokut dhe fillimi i kanionit. Kohëzgjatja e ecjes gjendje shumë të mirë, të shtruar me

Guida [shqip].pmd 32-33 5/19/2012, 10:02 PM Guida [shqip].pmd antike në Shqipëri, ky është më i gjatë, Ilire të Persqopit. Nga gjithë muret si dhe më poshtë tek muri kryesor i kalasë disa rrënoja të prej pallateve antike, gjithë zonës përreth. Në vijim zbritet tek shijohet një panoramë fantastike e të majën e Malit të Vilës nga ku mund lindore të saj. Më pas vijon ngjitja në rrethuese të kalasë që ndodhen në pjesën varr ilir, si dhe një pjesë të mureve vizitorët do të kenë rastin shohin një ndodhet pothuajse rreth Malit të Vilës ku Shtegu që do të përdoret gjatë ecjes (Mali i Vilës në Petrelë) Ngjitje në kalanë ilire të Persqopit tek tarraca e Dajtit. qafa e Qershisë dhe përfundon poshtë me këmbë nga qafa e Priskës, deri tek deri tek Qafa e Priskës. Më pas fillon ecja Udhëtimi fillon me makinë, e cila shkon kurrizores së Malit të Dajtit Ngjitje dhe ecje përgjatë (ngjitje – zbritje) me rreth 900 m. ecja. E gjithë ecja do të shkojë rreth 5 orë tek liqeni i Bovillës dhe prej andej fillon Vogël). Fillimisht, shkohet me makinë deri Krujës dhe Malit të Brarit (maja e Priskës së Mali i Gamtit ndodhet në mes të malit Ngjitje në Malin e Gamtit (1268m) për grupin tjetër do të shkojë rreth 6 orë. parë ecja do të zgjasë rreth 4 orë, ndërsa ku vijon zbritja për në qytet. Për grupin e zbritet poshtë drejt stacionit të teleferikut, bëhet nga kurrizorja e malit dhe më pas nga maja, deri tek Qafa e Qershisë do të në majën e shkohet deri Tujanit. Kthimi për të tjerët që mund vazhdojnë, do nuk do të duan vazhdojnë më, ndërsa Aty do të jetë vendi i pushimit për ata që më tej, tek stacioni i sipërm teleferikut. pas nëpër fshatin Shërmi (Shën Mhilli) e stacioni i poshtëm teleferikut dhe më Ngjitja në këtë Mal fillon me ecjen nga Ngjitje në Majën e Tujanit (1534 m) orë. shumë e bukur. E gjithë ecja zgjat rreth 3 një grykë nga ku pamja e Tiranës është kalldrëm, që nuk është prishur ende, në

34-35 minuta. të kryhet përsëri me teleferik për rreth 15 poshtë tek tarracat piktoreske. Kthimi do majë. Pas një pushimi në majë zbritet shkurtër, e më pas, vazhdohet për në qafën e Qershisë bëhet një pushim i fillojë ngjitja për në majën e Dajtit. Në teleferik deri tek tarraca e Dajtit, do të Pas udhëtimit të mrekullueshëm me Ngjitje në Malin e Dajtit (1612m) DAJT bëhet edhe një vizitë tek kalaja e Petrelës. shkurtër vijon zbritja në Petrelë ku do të lartë, 6 m i gjerë). Pas një pushimi të i lartë dhe më gjerë. (58 m gjatë, 9 5/19/2012, 10:02 PM “Lillicum Albanicum”

ose Z 1612m ambaku Shqiptar Vetëm pak km larg Kavajës , në një zonë turistike të gjirit të Durrësit, ndodhet plazhi i “Gjeneralit”. Ai ndodhet pikërisht në fshatin Bardhor rreth 12 km nga qyteti i Kavajës. Mendohet se emrin e ka marrë nga një ushtarak i lartë fashist që pushonte në këtë plazh, gjatë kohës së pushtimit Italian. Pothuajse në hyrje të plazhit ndodhet një minë detare mjaft të madhe, e cila mendohet të jetë e luftës së II botërore dhe mund të shihet edhe nga afër prej vizitorëve. Edhe këtu rekomandohet të merren me vete ushqime dhe ujë. Pushuesit mund të kalojnë kohën në plazhin e qetë dhe rërë të imët, por edhe me një ndër plazhet më të pastër të Adriatikut. Vajtje tek Plazhi i Spillesë Kanionet e Brarit Plazhi i Spillesë Nisja fillon nga Tirana nëpërmjet rrugës Tiranë – Kavajë e më vijon rruga për Vizitë në Kanionin e lumit të Spille, e cila gjendet afro 20 kilometra larg qytetit të Kavajës. Plazhi i Spillesë Erzenit dhe Grykën e Skoranës gjendet afro 20 km larg nga Kavaja. Është Ecja fillon në fillim të kanionit, buzë kanalit një plazh pothuajse i izoluar, larg vaditës që merr ujin nga liqeni i formuar zhurmave, me pak njësi shërbimesh, dhe nga diga e ndërtuar në grykën e Skoranës. shumë i përshtatshëm për pushuesit Gjatë ecjes përgjatë kanalit, turistët do të familjarë apo çifte që kërkojnë qetësi. Uji kenë mundësi të zbresin në një nga pjesët i detit tejet i pastër, rëra e trashë dhe e më të bukura të kanionit, si dhe në fund të errët, ndër rërat më kurative të bregdetit tij, ku është edhe gryka e Skoranës, në të të Shqipërisë së Mesme - dhe qetësia cilën mund të shihet një ujëvarë rreth 30- përbëjnë elementet kryesore që vizitorët 40 m e krijuar nga diga e liqenit. do të shijojnë në Spille. Në këtë plazh mund të hahet peshk i freskët në Pushime verore në Plazhin restorantet që janë ngritur buzë detit. e Carinës Vizitë në Kalanë e Bashtovës Itinerari, fillon nga Tirana drejt Kavajës Nisja fillon nga Tirana drejt Kavajës. Nga nëpërmjet rrugës Nacionale Tiranë – superstrada Kavajë – Rrogozhinë, vijon Durrës – Kavajë. Nga Kavaja me makinë rruga prej rreth 15 km drejt fshatit Ballaj vijon udhëtimi drejt fshatit Bago e më tej në afërsi të të cilit ndodhet edhe Kalaja drejt zonës së Bardhorit. Prej Bardhorit Mesjetare e Bashtovës. Ky monument udhëtimi sugjerohet të bëhet me ecje është një ndër asetet më të çmuara të pasi nga kodra mund të shijohet një trashëgimisë kulturore të rrethit të Kalaja e Përsqopës peizazh i mrekullueshëm i plazhit të Kavajës. Ai është një destinacion që Carinës. Ecja zgjat rreth 20 minuta. Plazhi i duhet vizituar si gjatë pushimeve bukur i Carinës është krejtësisht i virgjër. verore në bregdetin e pastër të asaj Sugjerohet të merren me vete ushqime zone, por edhe gjatë stinëve të dhe ujë pasi nuk ka njësi shërbimesh tjera të vitit. Infrastruktura rrugore që të çon drejt Vil Bashtovës është e ri- Vajtje tek Plazhi i Gjeneralit konstruktuar gjë që e bën më të Nisja fillon nga Tirana me automjet duke lehtë vizitueshmërinë e kalasë nga ndjekur rrugën Tiranë – Durrës-Kavajë. turistët.

Guida [shqip].pmd 36-37 5/19/2012, 10:02 PM Muzika popullore qytetare e qarkut të 1. Festivali Folklorik, Krrabë. Ky folklorike. Periudha e organizimit të Tiranës. Ajo shfaq të njëjtat tipare aktivitet organizohet me pjesëmarrjen e aktivitetit: Prill strukturore dhe organizimi ashtu si pjesa 9 grupeve folklorike nga: Himara, 3. Festivali i Valleve, Lushnje. Grupi më e madhe e këngëve qytetare të Gramshi, Librazhdi, Kosova, Maqedonia, me i mirë i valleve të qarkut Tiranë, do të qyteteve të Shqipërisë qendrore dhe Ndroqi, Kamza dhe individë e shoqata konkurrojë në Festivalin e Valleve në veriore si të Shkodrës, Elbasanit etj. kulturore. Krahas festivalit organizohet qytetin e Lushnjes. Periudha e organizimit të Këngët popullore qytetare të Tiranës dhe Panairi i Kulinarisë, dhe aktivitetit: Maj klasifikohen si një zërëshe me shoqërim kostumografisë. Periudha e organizimit të 4. Çelja e sezonit turistik, Golem. Në veglash muzikore. Orkestrina aktivitetit: Mars. kuadër të çeljes së sezonit veror turistik, karakteristike e muzikës popullore qytetare përbëhet nga vegla muzikore si: klarineta, çyri, violina, llauta, fizarmonika, darabuku, dajre etj. Këngët, vallet dhe meloditë instrumentale, pjesë e repertorit muzikor popullor, janë pasuri shpirtërore Aktivitetet Trashëgimia tradicionale të vitit Shpirtërore në Qarkun e Tiranës

e Qarkut grupe të ndryshme të qarkut Tiranë do të performojnë me shfaqje të ndryshme Tiranë artistike në zonën turistike të Golemit. Periudha e organizimit të aktivitetit: Qershor 5. Jehona folklorike, Ndroq. Qëllimi i tij është njohja dhe promovimi i vlerave të Monumenteve të kulturës dhe 2. Kënga Qytetare, Kavajë. Në Natyrës në këtë komunë. Periudha e qytetin e Kavajës organizohen koncerte organizimit të aktivitetit: Qershor. e pazëvendësueshme e tiranasve, të nga Qendra Kulturore në prag të 6. Koncerte të ndryshme, Gosë.Vil praktikuara dendur në gëzime dhe në organizimit të Këngës qytetare nga Bashtovë. Në kalanë e Vil Bashtovës festa familjare. Ato shquhen për Qendra Kombëtare për veprimtari organizohen koncerte të ndryshme nga frymëmarrjen e gjerë poetike, për ndjesitë Ansambli i Këngëve dhe valleve thellësisht njerëzore, për popullore, Teatri i Operas dhe Baletit etj. shumanshmërinë e gjendjeve shpirtërore Periudha e organizimit të aktivitetit: Korrik e emocionale si dhe për një pasuri e 7. Panairi i kulinarisë dhe begati të madhe mjetesh shprehëse prodhimeve te zonës, Petrelë. Organizimi i melodike, ritmike, harmonike, timbrike e një panairi Kulinarie dhe i prodhimeve të ornamentike. zonës në komunën e Petrelës me Ndër muzikantët e shquar të këngës pjesëmarrjen edhe të 5 komunave, popullore të qytetit të Tiranës përkatësisht: Berzhitë, Farkë, Krrabë, Dajt përmendim: Bet Shyrben, Dullë Dërhemin, dhe Baldushk. Periudha e organizimit të Hysen Zaltën, Muharrem Gurën, Fitnete aktivitetit: Shtator. Rexhën, etj si dhe ato më të rejat si: 8. Dita e gjelave, Baldushk. Ky Artjola Toska, Merita Halili etj. Ndërsa nga Merita Halili aktivitet është tradicional në komunën e këngëtaret kavajase përmendim Baldushkut. Komuniteti i kësaj komune këngëtaren Parashqevi Simaku. dallohet për rritjen e tyre. Organizohet lufta midis gjelave në prani të shumë Gjithashtu, muzika popullore e qytetit të shikuesve jo vetëm nga komuniteti, por Tiranës është pjesë e listës kombëtare të edhe të ardhurve nga Tirana. Fituesit i “Kryeveprave të trashëgimisë kulturore jepet një shpërblim simbolik. Periudha e shpirtërore”. Artjola Toska organizimit të aktivitetit: Dhjetor.

Guida [shqip].pmd 38-39 5/19/2012, 10:02 PM tipike e Shqipërisë së Mesme me Rrethi i Tiranës brekushe, këmishë, jelek ose mitan dhe xhokë leshi. Gjithashtu ata mbanin Edhe në rrethin e Tiranës veshjet çorape leshi të zeza, të bardha ose me karakterizoheshin nga një larmi llojesh, ngjyra, sipas moshës, opingat i bënin të ndara kryesisht sipas pozicionimit vetë me lëkurë lope. Një ndër veçoritë gjeografik në të cilin ndodhen fshatrat unike të veshjes së burrave të rrethit të e këtij rrethi. Tiranës ishin qeleshet e larta, të cilat Tiranën mund ta ndajmë në 2 zona, konsideroheshin si më të lartat në pjesa e malësisë dhe pjesa kodrinore – Shqipëri. fushore. Në disa zona të Tiranës, siç ishin Duke qenë se aktivitetet kryesore me të Bërzhita dhe Shëngjergji, në veshjet e cilat merreshin banorët e zonave burrave përdorej shajaku i bardhë i malore, kodrinore – fushore të rrethit të zbukuruar me gajtan të zi. Një ndër Tiranës, ishin bujqësia, blegtoria dhe elementët e tjerë interesantë të pemëtaria, punimi i shajakut ishte veshjeve të qytetit të Tiranës, ishte shumë i përhapur dhe zakonisht edhe fustanella. Përgjithësisht, ajo përdorej për veshjet e dimrit. përdorej në ceremoni martesore dhe jo Në këtë rreth mbizotëronte veshja si veshje e zakonshme.

Veshjet karakteristike popullore të Qarkut Tiranë

mbulohej me një sak të qëndisur rëndë, Rrethi i Kavajës ose një jeleku, si ai që përdorej në veshjen me dimi mermeri. Veshjet e grave në rrethin e Kavajës ishin Ndërsa veshja karakteristike e burrave kryesisht me çitjane me ngjyra të ishte ajo me xhokë e shallvare. Studiuesja mbyllura dhe shallvaret karakteristike të Andromaqi Gjergji është e mendimit se ky Shqipërisë së Mesme. Është e tip është autokton dhe nuk ka huazime. rëndësishme të theksohet se veshjet në Në stinën e ftohtë të vitit dy janë veshjet qytete, si Durrësi dhe Kavaja dallonin nga më themelore : xhoka me gjysmë mëngë ato të fshatrave. Zakonisht gjatë dhe shallvaret, prej zhguni leshi në ngjyrë ceremonive të ndryshme, tek gratë binte të zezë, ndërsa në kokë vihej një qeleshe. në sy veshja karakteristike me dimi Madje ka të dhëna që aty nga fillimi i mermeri, ashtu si në të gjithë qytetet e shek të kaluar në vend të shallvareve Shqipërisë së Mesme. Një veshje tjetër është mbajtur fustanella, pra kombinimi i qytetare ishte ajo me fund ose fustan veshjes në këtë periudhë ka qenë me mëndafshi, pjesa e sipërme e së cilës xhokë e fustanellë.

Guida [shqip].pmd 40-41 5/19/2012, 10:02 PM Il Gusto. Rr. “Donika Kastrioti”, pas kullave Binjake, Tel: dhe turistët, pasi ofron shumë mundësi për argëtim. 042278075 Natën qyteti shndërrohet në një metropol të ndriçuar Serendipity Café-The Mexican. Rr. “Dëshmorët e 4 nga dritat e shumta. Klubet kryesore, kazinot, baret, shkurtit”, Nr.26, Tel:042259377 pub-et, diskot etj, janë alternativat që qytetarët Informacione Iluminatum. Rr. “Elbasanit”, Ura e Peshkatarit, zgjedhin të argëtohen. Mullet, Tel: 069208822/0692088827 Panorama. Adresa: Dajt, km .22 nga Tirana, Tel/ Fax: 042363124 PUBE & CLUBE të Dobishme Reka. Rr. “Elbasanit”, Bërzhitë, km.15, Tel: 0682064700 Metropolitan Bar. Rr. “Dëshmorët e 4 Shkurtit”, ish- Ballkoni i Dajtit. Stacioni i sipërm i teleferikut, Dajt, Blloku, Tel: 0692328884 Tel: 0674011021 Folie. Rr. “Murat Toptani”, pranë kinema Millenium, Carlsberg. Rr. “Dëshmorët e 4 shkurtit”, Tel: Tel: 0682014554 TRANSPORTI është 30 lekë. Ato kryejnë kryesisht itinerare të cilat 042259574/5, Fax: 042246852 Biss Club. Rr. “Sami Frashëri”, pranë shkollës “11 lidhin qendrën e qytetit me zonat periferike dhe Era. Rr. “Ismail Qemali”, ish-blloku, Tel: 042243845 Janari”, Tel: 0693513250 Tirana konsiderohet një qytet metropol, në të cilin lagjet e kryeqytetit. Xibraku. Rr. “Elbasanit”, përballë rezidencës Davidoff Lounge Bar. Rr. “Dëshmorët e 4 shkurtit”, vihen re shumë qartë ritmet e jetës sociale, Ndërsa linjat interurbane përbëhen nga autobusë presidenciale, Tel: 042354637 Tel: 0694311844 ekonomike dhe shoqërore. Ajo lidhet me të gjithë dhe mikrobusë që shkojnë pothuajse në të gjithë Ashik. Tek varri i Ashikut, km.20, Ndroq, Tel: 12 Clocks. Rr. “Dëshmorët e 4 shkurtit”, pas Bankës rajonet e vendit, duke qenë nyja kryesore e rrethet e Shqipërisë dhe që nisen nga Tirana. 0682035745 së Shqipërisë, Tel: 042250215 transportit rrugor, hekurudhor, ajror. Për ata që duan të udhëtojnë më shpejt drejt Berlini. Rr. Pjetër Bogdani”, Tel: 042260737 Austria. “Sheshi “Austria”, përballë Taiëan, Tel: Transporti ajror. Aeroporti Ndërkombëtar “Nënë destinacionit respektiv, rekomandohet udhëtimi me Dreri. Rr. “Elbasanit”, pranë fakultetit Gjeologji - 042259769 Tereza” i Tiranës është i vetmi në Shqipëri dhe mikrobus, ndonëse kostoja është pak më e lartë se e Miniera, Tel: 042374745 Buda Bar. Rr. “Ismail Qemali”, ish-blloku, Tel: luan një rol shumë të rëndësishëm për vendin. Ai autobusit. Nga Tirana për në Kavajë mund të Fiore. Rr. “Dervish Hima”, përballë ish-TV Klan, Tel: 0692075111 ndodhet 17 km nga qyteti i Tiranës, 32 km nga udhëtohet si me linjë direkte me autobus ose 042236394 Bulevard Club. Pallatet “shallvare”, kati i Porti i Durrësit, 67 km nga qyteti i Kavajës dhe mikrobus, por edhe transit nëpërmjet linjave të Floga. Rr. “Budi”, Nr.6, pranë pallatit “Classic nëndheshëm, Tel: 0692508300 shkohet duke ndjekur superstradën Tiranë - shumta që udhëtojnë kryesisht drejt qyteteve Construction, Tel: 0682063755 Capriçio. Rr. “Brigada VIII”, tek ish-blloku, Durrës. Aktualisht, nëpërmjet këtij aeroporti jugore të vendit. Stacioni i autobusëve interurbanë Gloria. Rr. “Qemal Stafa”, pranë shkollës “Fan S 042268190 fluturojnë 13 kompani ajrore, në 35 destinacione. ndodhet në zonën e Ish-NSHRAKUT në Tiranë, Noli”, Vila Nr.40, Tel: 042247731/2222698 Caramel. Blv. “Dëshmorët e Kombit”, tek Tëin Toëer, Konsiderohet ndryshe edhe si porta e Shqipërisë ndërsa mikrobusët nisen në disa zona qëndrore të Grand House “Pirro Mani”. Rr. “Ali Demi”, Vila 132, Kati II, Tel: 0672022303 me botën. Ekziston një linjë autobusi urban, i cili qytetit si tek zona e 21-dhjetorit, zona e Zogut të Zi, Tel: 042377567 Chandels. Rr. “Elbasanit”, pranë shkollës së gjuhëve operon 12 orë në ditë (06:00-18:00), i cili niset në stacioni i trenit, mbikalimi i Kamzës etj. Green House. Rr. “Jul Variboba”, Nr.6, Tel: 042251015 të huaja. Tel: 0682573342 fillim të rrugës së Durrësit, pranë sheshit Transporti ndërkombëtar tokësor. Nga qyteti i Gjeli. Rr. “Don Bosko”, Nr.7, Tel: 042256747 Charls’Bistro. Rr. “Pjetër Bogdani”, ish-blloku, Cel: “Skënderbej” në qendër të Tiranës. Çmimi i biletës Tiranës mund të udhëtosh drejt shume vendeve Kaon Beerhouse. Rr. “Kavajës”, pranë ish- 0692022901 është 250 lekë. Udhëtimi nga Tirana në aeroport fqinje dhe jo vetëm. Kështu linjat kryesore kombinatit “Misto Mame”, Tel: 042239158 Jazz Club Take 5. Përballë stadiumit “Dinamo”. Tel: me taxi zgjat rreth 20-25 minuta, në varësi të ndërkombëtare të transportit me autobusë janë ato Lion Park. Rr. “Elbasanit”, pranë Fakultetit 0684069306 trafikut, dhe kushton rreth 2.000 lekë (17 euro) me Kosovën, Maqedoninë, Turqinë, Greqinë, Ekonomik, Tel: 042375299 Living Room. Rr. “George Ë.Bush”, përballë (vetëm vajtje/ardhje). Bullgarinë, etj dhe ofrohen nga një numër i shumtë Lulishte 1 Maji. Përballë parlamentit, tek Ura e parlamentit Transporti detar. Transporti detar realizohet agjencish udhëtimi. Tabakëve, Tel: 042230151 Lollipop. Rr. “Pjetër Bogdani”, Vila 32, ish-blloku, Tel: nëpërmjet portit të Durrësit, i cili ndodhet vetëm Transporti me teleferik. Një kënaqësi të veçantë të Palma Nova. Rruga Nacionale Tiranë-Elbasan, 0682270835 39 km larg Tiranës dhe rreth 18 km larg Kavajës. jep udhëtimi drejt Malit të Dajtit ose siç quhet komuna Farkë, Tel: 0695302636 Malibu. Rr. “Budi”, tek sheshi “Demokracia”, Tel: Itineraret kryesore të trageteve për udhëtarë dhe ndryshe "ballkonit të Tiranës", me teleferikun e Petrela e Qetë. Rruga Tiranë – Elbasan, km.15, 0693569147 automjete janë kryesisht me Italinë dhe përfshijnë kompanisë "Dajti Ekspres", një investim austriak, i Petrelë, Tel: 0692426165 Meduza. Rr. “Mustafa Matohiti”, pallati i birilave, linjat: Durrës-Bari -Ankona-Trieste, si dhe Durrës- pari i këtij lloji në Shqipëri dhe me standarde tepër të Piazza. Rr. “Dedë Gjo Luli”, pas Muzeut Kombëtar, Tel: pranë rr. “Elbasanit”. Tel: 0692020315 Koper me Slloveninë. larta. Udhëtimi me teleferik, i cili zgjat rreth 15 minuta, 042230706 Mumja. Tek kinema “Millenium 2”, Tel: 0692094985 Transporti tokësor. Tirana dhe Kavaja lidhen me konsiderohet si një mënyrë shumë atraktive për të Prince Park. Rr. “Elbasanit”, Pranë Pallatit të Brigadave, New Irish. Rr. “Pjetër Bogdani”, Tel: 0682744182 të gjitha pikat kufitare të Shqipërisë me vendet udhëtuar drejt Dajtit. Prej kabinave të teleferikut Tel: 0692083910 Sharm Club. Pranë hotel “ Sheraton”, sheshi “Italia”, fqinj. Nga porti i Durrësit nëpërmjet rrugës Durrës- mund të shijohet peizazhi natyror i kodrave rrëzë Taiwan. Rr. “Dëshmorët e 4 shkurtit”, parku rinia, Tel: Tel: 042249026 Vorë-Tiranë ose Durrës-Ndroq-Tiranë. Nga pika Dajtit. Sapo mbërrin në stacionin e sipërm, shpaloset 042251175/2251179 The Code. Rr. “Abdyl Frashëri”, pranë librit kufitare e Kakavijës nëpërmjet rrugës Kakavijë- një lëndinë e përshtatshme për piknik, ish-kampi i Viking. Rr. “Asim Zeneli”, Nr.7, Tel: 042271298 universitar, Tel: 0682092475 Gjirokastër-Tepelenë-Fier-Rrogozhinë-Kavajë- pionierëve, si dhe një sërë restorantesh dhe hotelesh Vila Ambasador Chocolate. Rr. “Asim Zeneli, Tel/Fax: Tiffany Lounge Bar. Rr. “Dëshmorët e 4 shkurtit”, ish Durrës-Tiranë, ndërsa nga pika kufitare e për akomodimin e turistëve. Çmimi i biletës është 700 042250446 -blloku Tel: 0694033309 Kapshticës nëpërmjet rrugës Kapshticë – Korçë – lekë për person (vajtje - ardhje). Ndërsa një biletë Vila Logoreci. Rr. “Gjon Pali”, pas piramidës, Tel: Univers. Lagjia Nr. 3, Kavajë Pogradec – Librazhd – Elbasan – Rrogozhinë – vetëm vajtje ose ardhje kushton 400 lekë. 042247190 Bonita. Golem, Kavajë Kavajë – Durrës – Tiranë. Me pikën kufitare të Qafë Thanës (Maqedoni) nëpërmjet rrugës Qafë Thanë RESTORANTE Kavajë NJËSI AKOMODUESE – Librazhd – Elbasan – Rrogozhinë – Kavajë – Lokal Peshku. Lagjia Nr.4 Durrës - Tiranë dhe me pikat e Hanit të Hotit dhe Tiranë Peza. Ura e Draçit Kavajë Murriqanit ( Mal i Zi) nëpërmjet rrugës Shkodër – Kavaja. Lagjia Nr.3 Lezhë - Fushë Krujë - Tiranë. Sofra e Ariut. Rr. “Elbasanit”, Nr. 54, Nj bashkiake Nr.1, Fiore. Lagjia Nr.1 Hotel “Alb”. Adresa: Plazh, Golem, Tel: +355 57 862 Transporti hekurudhor. Në Shqipëri ka 3 linja të Tel: 042372904 Kashta. Lagjia Nr.1 281 , Fax: +355 57 862 108, E-mail: transportit hekurudhor, të cilat nisen nga Tirana Juvenilja. Rr. “Skerdilajd Llagani”, prapa stadiumit Egnatia. Lagjia Nr.2 [email protected] dhe lidhen me zonën Veriore, Jugore dhe atë Qemal Stafa, Tel:042266666 Klajdi. Mali i Robit Hotel “Lux”. Adresa: “Përroi i Agait”, Golem, Tel/Fax: Lindore të Shqipërisë. Konkretisht: Me Durrësin, Natyra e Qetë. Rruga Nacionale Tiranë – Elbasan, km +355 57 922 212, E-mail: Vlorën, Elbasanin, Pogradecin dhe Shkodrën. .5, Tel: 048810211, Cel: 0682057876 JETA E NATËS [email protected] Transporti i brendshëm. Transporti urban kryhet Bujtina e Kuqe. Rr. “Kavajës”, Pezë e Vogël, Tel: Hotel “Grand Hotel Golem”. Adresa: Golem, Tel: nëpërmjet linjave të autobusëve të vendosura në 0692096517 Tirana është një qytet tërheqës veçanërisht për rininë +355 579 220 80, Fax: +355 579 220 81 dispozicion nga bashkia e qytetit. Çmimi i biletës

Guida [shqip].pmd 42-43 5/19/2012, 10:02 PM Hotel “Elysee”. Rr. “Themistokli Germenji”, Tel: +355 4 2222880, Fax: +355 4 2248692, E-mail: info@hotelelysee_ al.com , Web: www.hotelelysee_ al.com Hotel “Victoria”. Adresa:Tirane, Tel/Fax: +355 4 2361591, E-mail: [email protected], Web: www.geocites.com/ hoetlvictori_/main.html Hotel “Ferrari”.Adresa: Rr. “Don Bosko”, Tel/Fax: +355 4 2336402, E-mail: [email protected] Hotel “Doro”. Adresa: Rr. “Muhamet Gjollesha”, Tel: +355 4 2232206, Fax: +355 4 2247070, E-mail: [email protected], Web: www.dorohotel.com Hotel “Palma”. Adresa:Rr. “Sami Frashëri” Nr. 2, Tel: +355 4 2235631, Fax: +355 4 2234560, E-mail: [email protected], Web: www.hotel-palma.com Hotel “Rogner” Hotel “Sheraton” Hotel “Tirana” Hotel “Chateu Linza”. Adresa: Qesareke, Linzë, Tel: +355 48201985/6/7, Fax: +355 48201985, E-mail: Hotel “Ramses”. Adresa: Golem, Tel: 579 22208 +355 4 2272 077, Fax: +355 4 2249 099, E-mail: [email protected], Web: 00355682088390 Hotel “Skampa”. Adresa: Plazhi Golem, Tel: +355 [email protected] www.chateaulinzahotel.com Hotel “Oliveri”. Adresa: Golem, Tel: 579 222 067, Fax: +355 579 222028 Hotel “California”. Adresa: Rr. “Kont Urani”, Tel: Hotel “Lubjana”. Adresa: Autostrada Tirane- 00355682180315 Resort “ Kla&Xhu”. Adresa: Mali i Robit, Golem, Tel: +355 4 2253 191 , Fax: +355 4 2253 192, E-mail: Durrës, Km1, Kashar, Tel/Fax: +355 48 202607, E- Hotel “Kosmira”. Plazhi i Golemit, Tel/Fax: +355 57 +355 4 2280701, Fax: +355 4 2280 750, E-mail: [email protected] mail: [email protected] 922 162 / 68 21 31 560 , E-mail: kosmira@iç-al.org [email protected] , Web: www.kla-xhu.com Hotel “Europa”. Adresa: Rr. “Myslym Shyri”, Tel: Hotel “Eiffel”.Adresa: Autostrada Tiranë-Durrës, Hotel “Miraxhi”. Adresa: Plazhi i Golemit, Tel: Hotel “Belinda”. Adresa: Plazhi i Golemit, Tel: +355 +355 4 2223 876, Fax: +355 4 2274741, E-mail: info@ Km 7, Tel: +355 48 200 387, E-mail: [email protected] 0035557862247 57 2863 119, Fax: +355 57 2863 197 hotel-europa.al, Web: www.hotel-europa.al , Web: www.hoteleiffel.it Hotel “Kleart”. Adresa: Plazhi i Golemit, Tel: Fshati Turistik “Mali i Robit”. Adresa: Mali i Robit, Hotel “Lugano”.Adresa: Rr. “Mihal Duri”, Nr.7, Tel/ Hotel “Eklips”. Adresa:Rruga Nacionale Tiranë – 0035557862135 Golem, Tel/Fax: +355 579 221 17, E-mail: Fax: +355 4 2222 023, E-mail: Elbasan, Tel: +355 48 302264, Fax: +355 48 302266, Hotel “Anë Deti”. Adresa: Plazhi i Golemit, Tel: [email protected]/ , web: [email protected] , Web: www.lugano- E-mail: [email protected], Web: www.eklipsb.com 00355682037195 www.malirobitresort.com hotel.tk Hotel “Artur Europark”, Mullet, Tel: +355 4 Hotel “Grint”.Adresa: Pishat e Buta, Golem, Tel: Hotel “Oaz”. Adresa: Rruga kombëtare Durrës- Hotel “Vila Tafaj”. Adresa: Rr. “Mine Peza”, Tel: +355 2374618, Fax: +355 4 2375264, E-mail: 0035552224493, E-mail: [email protected] Kavaje, Km. 11, Golem, Tel: +35552263000, Fax: 4 2227 581, Fax: +355 4 2235 956, E-mail: [email protected]/ Hotel “Hëna. Adresa: Golem, Tel: 0035557862288 +35552263001, E-mail: [email protected], [email protected], Web: www.tafaj.com Hotel “Dajti Park”. Adresa: Dajt km 8, Tel: +355 48 Hotel “Elesio”. Adresa: Mali i Robit, Golem, Tel: web: www.hotel-oaz.com Hotel “Kruja”. Adresa:Rr.”Mine Peza”,Tel: +355 4 302233 / 68 20 29 118, Fax: +355 48 302234, E-mail: 00355682076748, E-mail: [email protected] 2238106 , Fax: +355 4 2238108, E-mail: [email protected], Web: www.dajtipark.com Hotel “Argjendi”. Adresa: Mali i Robit, Golem, Tel: [email protected], Web: Hotel “King Park”. Adresa:Parku Kombëtar Dajt, 0035542225361 TIRANA www.hotelkruja.com Tel: +355 4 2272 385, Fax: +355 4 2251569, Web: Hotel “Enera”. Adresa: Pishat e Buta, Golem, Tel: Hotel”Nirvana”.Adresa:Rr.”Kavajës”, www.kingparkalbania.com 0035542225361 Hotel “Grand”. Adresa:Rr. “Ismail Qemali”, Nr.5, Tel: Tel:+35542235270,Fax: +35542235271, E-mail: Hotel “Paradise”.Adresa: Parku Kombetar Dajt, Tel: Hotel “Klajdi”.Adresa: Mali i Robit, Golem, Tel: 0035542253219, Fax: 042247996 E-mail; [email protected] +355 4 2225 219, Fax: +355 4 2236 393, E-mail: 00355692036155, E-mail: [email protected] [email protected], Web: Hotel”Diplomat Fashion”. Adresa: [email protected] Hotel “Natyra-Al”. Adresa: Golem, Tel: www.grandhoteltirana.com Blv.”BajramCurri”,Tel:+35542233151, Hotel “Panorama”.Adresa: Parku Kombëtar Dajt, 00355672010634 Hotel “Rogner Europapark”. Adresa:Blv. Fax:+35542230457,E-mail: Tel/Fax: +355 4 2363 124, E-mail: Hotel “Pameba”. Adresa: Golem, Tel: “Deshmorët e Kombit”, Tel: 0035542235035, Fax [email protected], Web: [email protected], Web: 00355695578303, E-mail: +355 (4) 2235050, E-mail; [email protected], www.diplomatfashion.com www.panoramadajt.com [email protected] Web: www.tirana.rogner.com Hotel “Diplomat”. Adresa: Rruga “Muhamet Hotel “Nov Hotel”.Adresa: Rruga “Gjin Bue Hotel “Classic”. Adresa: Rr. Nacionale Tiranë-Kavajë, Hotel “Sheraton”. Adresa: “Sheshi Italia”, Tel: Gjollesha”, Tel: +355 4 2233151, Fax: +355 4 Shpata”, Tel: +355 4 2274902, Fax: +355 4 2258891, dalje, Tel: 0035542225361 0035542274707, Fax: 042274711, E-mail; 2230457, E-mail: diplomat@iç-al.org, Web: E-mail: [email protected], web: Hotel “Kastrati”.Adresa:Mali i Robit, Golem, Tel: [email protected], Web: www.hoteldiplomathy.com www.novhoteltirana.com 0035542225361, E-mail: [email protected] starwoodhotels.com Hotel “Grand”. Adresa: Rr. “Ismail Qemali”, Nr.11, Tel: Hotel “Continental”. Adresa:Autostrada Tirane - Hotel”Family”.Adresa:Mali i Robit, Golem, Tel: Hotel “Mondial”. Adresa:Rr. “Muhamet Gjollesha, +355 4 2253219, Fax: +355 4 2247996, E-mail: Durres, Vore, Tel: +355 47 600 220, Fax: +355 47 600 0035557862249, E-mail: [email protected] 1023”, Tel: 0035542232372, Fax: 042222265, E-mail; [email protected], web: 238, E-mail: [email protected], web: Hotel “Mali i Robit”. Adresa: Mali i Robit, Golem, Tel: [email protected] www.grandhoteltirana.com www.continentalvora.com 00355692139151 Hotel “Tirana International”. Adresa: Sheshi Hotel “Miniri”. Adresa:Sheshi “Skënderbej”, në Hotel “Villa Verde”.Adresa: Rr “Kongresi i Hotel”California”.Adresa:Mali i Robit, Golem, Tel: “Skenderbej”, Tel: +35542234 185, Fax: +355 4 2234 krah të Pallatit të Kulturës, Tel/Fax: +355 4 2230930, Manastirit”, Tel/ Fax: +355 4 2363 001, E-mail: 00355682017006, E-mail: 188, E-mail: [email protected], Web: E-mail: [email protected], web: [email protected] , Web: [email protected] www.hoteltirana.com.al www.miniri.com www.vilaverdetirana.com Hotel”MakAlbania”.Adresa:Mali i Robit,Golem, Tel: Hotel “Xheko Imperial”. Adresa:Rr. “Dëshmorët e 4 Hotel “Arber”.Adresa: Rr. Bardhok Biba, Nr.59, Tel/ Hotel “City Tirana”. Adresa: Rr “Ismail Qemali”, Nr 00355692024734, E-mail: Shkurtit, Tel: 355 042259 574, Fax: 355 042246 852, Fax: +355 4 2273813, E-mail: 8/1, Tel/ Fax: +355 4 2247 799, E-mail: [email protected] E-mail: [email protected], Web: [email protected], Web: [email protected], Web: Hotel “Natyra”.Adresa: Mali i Robit, Golem, Tel: www.xheko-imeperial.com www.hotelarber.com www.hotelcitytirana.com 00355692789900 Hotel”Ambasador”.Adresa:Tirane,Tel/ Hotel “Iliria”. Adresa: Rruga nacionale Tiranë – Hotel “Mai Tai”. Adresa:Rr. Nacionale Tiranë – Hotel “Presidenti”. Adresa: Mali i Robit, Golem, Tel: Fax:+35542258629, E-mail: Elbasan, Tel: +355 4 2371 700, Fax: +355 4 2374920, Elbasan, Tel: +355 48 303 900, Fax: +355 48 303 901, 00355682038325 [email protected] E-mail: [email protected] , Web: E-mail: [email protected], Web: Hotel “Pisha e Buta”. Adresa: Golem, Tel/Fax: +355 Hotel “Firence”. Adresa:Blv.”Zogu I”, Nr 72, Tel: www.iliriahotel.com www.maitairesort.com

Guida [shqip].pmd 44-45 5/19/2012, 10:02 PM Bibliografia

Qiriazi P. dhe Sala S. (2005), Projekti “Krijimi i monumentotekës të informatizuar të monumenteve të natyrës në Shqipëri nëpërmjet GIS (Sistemit të Informacionit Gjeografik)”, Shoqata Didaktike Shkencore Speleologjike Shqiptare, Botim elektronik (CD). Qiriazi P. dhe Sala S. (2006). “Qarku i Tiranës”, Muzeu Arkeologjik, Tiranë Akademia e Arteve Universiteti i Tiranës Monumentet e Natyrës së Shqipërisë, Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave, fq 123- 127. Fjalor Enciklopedik Shqiptar. (2008), Vol.1, 2, 3, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Tiranë . Qiriazi P, Sala S, Cara G. (2002). “Plazhi i Gjeneralit”, Nyja Ekoturistike Pylli i Bedenit - Plazhi i Gjeneralit Vlerat dhe Rreziqet, UNDP GEF-SGP, fq 74-76 Fondacioni “Frymë Dashurie”, Universiteti i Athinës (2004), “Zona Tiranë-Krujë”, Shqipëria Turistike-Natyra dhe Trashëgimia Kulturore. Pamje nga Ministritë Galeria e Arteve Muzeu Historik Karaiskaj Gj. dhe Baçe A. (1975), “Kalaja e Durrësit dhe sistemi i fortifikimit përreth në antikitetin e vonë”, Muzeu Historik Kombëtar. Muzeu Historik Muzetë Monumentet IX, fq. 15-20. Kombëtar u përurua më 28 Tetor 1981. Ai është Meksi A., Baçe A., Riza E., Karaiskaj Gj., Thomo P. (1979), institucioni më i madh muzeor shqiptar. Në Institucione Muzeu Arkeologjik. Sheshi “Nënë Tereza”, Tel : 04 “Historia e Arkitekturës Shqiptare”, fq. 202 mjediset e muzeut ndodhen 4750 objekte 240711, Orari : 10.30 - 14.00. I mbyllur të shtunave Baçe A. dhe Karaiskaj Gj. (1973) , “Kështjella e Petrelës”, muzeore. të rëndësishme dhe të dielave Monumentet V-VI. Spikasin në këto mjedise pavijone si: Pavijoni i Muzeu i Shkencave të Natyrës . Rruga e”Kavajës”, Karaiskaj Gj. (1973), “Kështjella e Bashtovës”, Lashtësisë, Pavijoni i Mesjetës, ai i Rilindjes Tel: 04 229028, orari 08.00-15.00, I mbyllur të Monumentet V-VI Kombëtare si edhe ai i Pavarësisë e i krijimit të shtunave dhe të dielave Anamali S. dhe Meksi A., “Kisha Paleokristiane në Tiranë”, Shtetit Shqiptar, Pavioni i Genocidit, Pavijoni i kulturore Muzeu i Pullës Shqiptare. Rruga “Reshit Collaku”, Raport i gërmimeve, Arkivi Q.K.A Ikonografisë, Pavijoni i Antifashizmit dhe Pavijoni Tel: 04 229696, I mbyllur të shtunave dhe të dielave Kosta S. (1976), “Restaurimi i Mozaikëve të Tiranës”, i Etnokulturës shqiptare. Mozaiku i Tiranës. Rruga “Naim Frashëri” ,Tel: 04 Monumentet XI, fq. 87 Adresa: Sheshi “Skënderbej”,Tel: 355 4 223446/ dhe 266207/ 226005 Papajani L. (1974), “Kalaja e Prezës” Monumentet 7-8, 228389, Orari : 10.00 – 17.00 të dielave 10.00 – Muzeu Etnografik, Kavajë. Rruga “Zgurraj”, Telefon: Ministria e Arësimit dhe e Kulturës, Instituti i 15.00, i mbyllur të hënave 0554 2710, Orari 09 – 14.00. I mbyllur të hënave Monumenteve të kulturës, fq 167 - 177. Teatri Kombëtar. Këtu lindi bërthama e të parit sportive Shkurti S., (2004) “Veshjet popullore ne rrethin e Durrësit”, teatër profesionist shqiptar me emërtesën “Teatri SHËRBIME PUBLIKE Veshje Popullore Shqiptare, Vellimi. 3", Akademia e Popullor”, trashëgimtar direkt i të cilit është sot “Teatri Pinakoteka ishte institucioni i pare i arteve figurative TË NEVOJSHME Shkencave, Instituti i Kulturës Popullore, fq. 48 Kombëtar”. ne Shqipëri. Pas një pune të mirëfilltë dhe Gjergji A. (2004) , “Veshjet popullore ne rrethin e Tiranes”, Ndër krijuesit e këtij institucioni janë të mirënjohurit përpjekjesh të shumta në 11 janar 1954 u hap TIRANË Veshje popullore shqiptare, Vellimi 3 , Akademia e Andon Pano, Besim Levonja, Lazër Filipi, ndërsa zyrtarisht për publikun Galeria e Arteve në Tiranë. Urgjenca Qendrore (QSUT). Tel: 042349456 Shkencave, Instituti i Kultures Popullore, fq 80 – 83 aktorët e parë që hipën në skenë janë Naim Frashëri, Ajo është qendra më e madhe e promovimit të artit Shërbimi zjarrfikës. Tel:128/ 042223333 Demneri I. dhe Rreli Sh.(2009), “Tirana dhe Tiranasit kanë Lazër Filipi, Kadri Roshi, Prokop Mima etj. bashkëkohor shqiptar e të huaj, nëpërmjet Policia, Ndërhyrja e shpejtë. Tel; 129/042226801 vlera të pamohueshme”, fq 5- 8 Ne repertorin e Teatrit Kombëtar janë mbi 280 ekspozitave të përkohshme dhe veprimtarive të Policia rrugore. Tel: 126/042348756 Demneri I., Rreli Sh., Tafaj A. (2009) “Tirana- vepra të ndryshme mes autorëve vendas si Besim tjera. Radio taxi: 042244444/ 042377777 Personalitete- Intelektualë të Hershëm”, Shoqata Tirana Levonja, Kolë Jakova, Dhimitër Xhuvani, Mihal Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tel: 042226033, Stacioni i trenit: 042251094 Harizi E. (2004), “Si të gatuajmë”, Tiranë Luarasi dhe autorëve të huaj si Shekspir, Lorka, Orari : 09.00 – 13.00 dhe 17.00 – 20.00. I mbyllur të Prefekti i Qarkut Tiranë. Adresa: Rr. “Muhamet Tole V.(2010) “Sprovë për një fjalës të muzikës popullore Breht, etj. hënave, E-mail: [email protected], www.gka.al Gjollesha”, kryqëzimi i 21 dhjetorit, Tel: 042240867/ homofonike të Shqipërisë së Veriut”, Tiranë Adresa: Rr “Seremedin Toptani”, Tel: 042223022, Fax: 042240866 Lundra H. (1955), “Nga festivali folklorik për qarkun e Tiranës”, Gaz. “Zëri i Popullit” Biletaria: 042224753 Stadiumi Qemal Stafa. Stadiumi Kombëtar “Qemal Këshilli i Qarkut Tiranë. Adresa: Sheshi “Qemal Prifti V. (1958) “Festivali lokal dhe lëvizja artistike e Teatri i Operas dhe Baletit (Pallati i Kulturës). Stafa” dhe njëkohësisht stadiumi më i madh i Ataturk”, Tel: 042225141, Fax: 042223890, E-mail: diletante në Tiranë”, Gaz. “Puna” Ndodhet në qendër të sheshit “Skënderbej”. Ai futbollit në Shqipëri, mban emrin e heroit shqiptar të qarkutiranë@yahoo.com Filja H. (1986), “Vëzhgime rreth folklorit muzikor të konsiderohet edhe si podiumi i talentit dhe artistit Luftës së II Botërore, Qemal Stafa. Fillimisht, ai u ideua Zyra Rajonale e Shërbimit Turistik. Adresa: Rr. Shqipërisë së mesme”, “Kultura Popullore” shqiptar. Orkestra, kori, baleti, solistët të gjithë së nga arkitekti italian Gerardo Bozio. Ndërtimi i tij filloi “Abdi Toptani” ,Nr.4, Tel: 04 2225361 Basha M.(1986), “Këngë që janë bërë masive/ këngët e bashku, formojnë Teatrin Kombëtar të Operës dhe në 1939 dhe u përurua në vitin 1946 me rastin e Drejtoria e Turizmit dhe Promovimit të Qytetit. Muharrem R.Gurrës”, “Drita” Baletit, institucionit më të rëndësishëm për jetën Kupës Ballkanike. Stadiumi është përdorur për Adresa: Rr. “Dedë Gjo Luli”, Nd. 2, H. 4, Kodi postar Gura M. (2000), “Kur dy zemra dashurohen”, Tiranë kulturore-artistike të Shqipërisë. Ky institucion ka ndeshjet e futbollit të kampionatit shqiptar dhe 1016, Tel :+ 355 4 2 223 313, E-mail : Loro S. (2000), “Kel Sata”, Tiranë thithur ndër vite talente të njohura. ekipit kombëtar, ngjarjet sportive, si dhe gjashtë [email protected] Tirana 2011-Udhërrëfyesi praktik i kryeqytetit. Çelësi Adresa: Sheshi “Skënderbej”, Salla e shfaqjeve dhe Holli spartakiadat shqiptare. Kapacitetit i këtij stadiumi Sh.p.k i Muzikës së Dhomës, Tel: 042227471, Biletaria; është rreth 17.000 vende. Mund të thuhet se KAVAJË 042224753 stadiumi Qemal Stafa ka edhe vlera turistike, pasi Urgjenca Qëndrore: Tel:055242823 Faqe interneti ndeshjet e ndryshme ndërkombëtare që janë Shërbimi Zjarrfikës: Tel:055242222 www.bashkia.gov.al Galeria Kombëtare e Arteve në Tiranë (GKA). GKA zhvilluar në këtë stadium, ndër vite, kanë ndikuar në Policia, Ndërhyrja e shpejtë: Tel:0552437234 www.albaniantourism.com i ka fillimet e saj me përpjekjet e një grupi artistësh njohjen dhe promovimin e Shqipërisë nga Policia Rrugore: Tel: 129,126 www.akt.gov.al shqiptarë dhe të Komitetit të Arteve të vitit 1946. sportdashësit e shteteve respektive. Nën-Prefekti i Qarkut: Tel:055242201

Guida [shqip].pmd 46-47 5/19/2012, 10:03 PM

Guida [shqip].pmd

Këshilli i Qarkut Tiranë Qarkut i Këshilli Guida e Qarkut Tiranë Qarkut e Guida 48-49 Adresa: Sheshi “Qemal Ataturk”, Tiranë, E-mail: qarkutiranë@yahoo.com Këshilli i Qarkut Tiranë Fax: 042223890, Tel: 042225141, 5/19/2012, 10:03 PM Nostalgji për ata që e njohin dhe motivim për ata që nuk e njohin ende