Gemeente Westerwolde Zoekt Een Burgemeester 1. Inleiding
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Gemeente Westerwolde zoekt een burgemeester 1. Inleiding Op 1 januari van dit jaar is de gemeente Westerwolde ontstaan uit de samenvoeging van de gemeenten Bellingwedde en Vlagtwedde Deze herindeling is ontstaan op nadrukkelijk initiatief van de voormalige gemeenten Bellingwedde en Vlagtwedde. Een gezamenlijke visie op de gemeente Westerwolde was de basis voor het herindelingsproces. Westerwolde is een gemeente waar we kiezen voor samenwerking, waar we buiten de gebaande paden durven te treden, waar we dienstverlenend, kostenbewust, betrouwbaar en communicatief zijn. De gezamenlijke gemeenteraden zijn intensief betrokken geweest bij de voorbereidingen en hebben daarin hun visie op de toekomstige gemeente geformuleerd. Op 20 december is de heer Leendert Klaassen aangesteld als waarnemend burgemeester van de gemeente Westerwolde. Gezien het hier om een tijdelijke situatie gaat zoekt de gemeenteraad van Westerwolde naar een vaste kroonbenoemde burgemeester. Deze profielschets gaat allereerst in op het karakter van de gemeente Westerwolde en de uitdagingen waar zij voor staat. Vervolgens wordt de profielschets van de burgemeester beschreven. Daarbij gaat het om onze opvattingen over de taken en rollen van de burgemeester, zijn/haar competenties en de bestuurlijke stijl die past bij Westerwolde 2. Het profiel van de gemeente Westerwolde Kenmerken en historie De gemeente Westerwolde heeft een oppervlakte van 276 vierkante kilometer, waarbij een reis van het noorden (Klein Ulsda) naar het zuiden (Munnikemoer) ruim 61 kilometer bedraagt (hemelsbreed 50 km). De circa 25.000 inwoners wonen in één van de 72 kernen -waarvan 32 meer dan 100 inwoners hebben- of in het buitengebied. De grootste kernen zijn Ter Apel met zo’n 9.090 inwoners en Bellingwolde met ruim 3.355 inwoners1. Het glooiende, ogenschijnlijk onaangetaste landschap van Westerwolde heeft een roerige geschiedenis achter de rug. Het gebied was als grensstreek belangrijk voor de verdediging van Noord Nederland. Om die verdediging ter hand te nemen, zijn krachtige bolwerken als de Burcht van Wedde (±1360), Oudeschans (1593), Bourtange (1594) en De Lethe (1797) aangelegd en hier werden Stadse en Staatse troepen gelegerd. De burcht en de forten hebben tot in de 19e eeuw dienst gedaan en zijn ook nu nog in het landschap te vinden. Belangrijk voor Westerwolde is verder dat de venen in de omgeving laat ontgonnen zijn. Aan het begin van de 20e eeuw was het afgraven van de Groninger venen al ver gevorderd, maar het gebied ten westen van Westerwolde hoorde bij de laatste ontginningsgebieden. Aan Duitse zijde is vanaf de Tweede Wereldoorlog tot aan de dag van vandaag veen ontgonnen. De ontginningen waren georiënteerd op Groningen of op het Duitse afzetgebied en niet op Westerwolde. Dit heeft tot gevolg 1 Cijfers uit de Westerwolde Gids 1 dat Westerwolde tot op de dag van vandaag herkenbaar is als eigen streek met een eigen cultuur en taal. Landschap Esdorpenlandschap (zand) De ruggengraat van het landschap van Westerwolde is vanouds een esdorpenlandschap, met op de hogere zandruggen akkercomplexen die werden bemest met schapenmest. Deze schapen graasden op de hei en overnachtten in de potstal. De daar opgehoopte schapenmest werd gemengd met plaggen en op de es gebracht. Sommigen esdorpen ontwikkelden een soort dochterdorpen, de zogenaamde essenzweemdorpen. Smeerling, dat een beschermd dorpsgezicht is, en Ter Maarsch zijn hier een voorbeeld van. Langs de riviertjes en beekjes lagen de hooi- en weilanden. Bij Onstwedde (de Onstwedder Holte) en bij Sellingen (de Hasseberg) liggen morenes uit het Drenthestadium van de op één na laatste ijstijd, het Saalien. Bij Sellingen bevindt zich een boscomplex waarin zich nog een paar restanten bevinden van het vroegere heidelandschap. Tevens is daar een zandafgraving en ook zijn er langs de Ruiten-Aa enkele rivierduintjes zoals bij Ter Wupping. Bij Smeerling ligt het Metbroekbos, een voor Nederlandse begrippen erg oud bos. De riviertjes en beekjes hebben hun waterafvoerende functie verloren door de aanleg van kanalen als het Mussel-Aa-kanaal en het Ruiten-Aa-kanaal. Grootschalige ruilverkavelingen hebben veel kenmerken van het esdorpenland- schap doen verdwijnen. Het landschap is daardoor opener geworden. Sinds de jaren negentig maakt het gebied waardoor de Ruiten-Aa stroomt deel uit van de ecologische hoofdstructuur van Nederland, waardoor veel gronden verworven zijn door natuurbeschermingsorganisaties als Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten. Ook is er op bepaalde terreinen aan natuurbouw gedaan. Streekdorpenlandschap (klei) In het noorden van Westerwolde bevinden zich streekdorpen als Bellingwolde en Vriescheloo. Deze dorpen liggen op de grens van de zandgronden van Westerwolde en de klei van de Dollardpolders. Vanuit deze dorpen is steeds verder land gewonnen op de Dollard toen dit hoog genoeg voor de landbouw opslibde. Dat gebeurde door middel van opstrekkende verkaveling, dat wil zeggen dat het land verlengd werd vanaf de eigen gronden met de nieuw aangewonnen polders. Hierdoor ontstonden langgerekte kavels. De vruchtbare kleigronden zorgden voor veel meer welvaart onder de boeren dan op de zandgronden. Dit gebied vormt dan ook de overgangszone naar het Oldambt waar in de negentiende eeuw ook een standsverschil bestond tussen rijke grondbezittende boeren en arme knechten. Ontginningslandschap (veen) Vanaf de negentiende tot ver in de twintigste eeuw zijn de heidevelden en veengebieden van Westerwolde ontgonnen. De aanleg van het Mussel-Aa-kanaal en het Ruiten-Aa-kanaal is hier een stimulans voor geweest. Hierdoor konden de middelen om de onvruchtbare velden te bemesten worden aangevoerd en de landbouwproducten worden afgevoerd. Ook de Stoomtramweg- Maatschappij Oostelijk Groningen heeft hier een rol in gespeeld. Maar de grootste rol in het ontstaan van het ontginningslandschap van Westerwolde was weggelegd voor de werkverschaffing. Vele werklozen hebben van de jaren twintig tot de jaren vijftig van de twintigste eeuw met de hand vele gronden ontgonnen. Hierop ontstond het ontginningsland dat gekenmerkt wordt door rationele 2 verkaveling en openheid. Hierin liggen dorpen als Hebrecht en Harpel. Met name bij Sellingen zijn in de jaren dertig tot en met de jaren vijftig van de twintigste eeuw bossen geplant op de heidevelden. Hier liggen de bossen met de grootste omvang van Westerwolde: De 600 ha grote Sellinger bossen. Direct ten zuiden ervan liggen de bossen van Ter Borg waar een 35 ha groot restant van de voormalig uitgestrekte heidevelden bewaard is gebleven. Het is meteen wel het grootste heidegebied van de provincie Groningen. Ligging De gemeente Westerwolde is dus uniek in die zin dat het ligt in een gebied dat gekenmerkt wordt door drie landschapstijlen en daarmee ook drie culturen in zich bergt. De gemeente Westerwolde kenmerkt zich daarbij door een eeuwenoude cultuur die zich onderscheidt van omliggende Groninger gebieden die grotendeels later tot ontwikkeling zijn gekomen. Westerwolde is een groene zone met moderne kleinschalige toeristische en streekgebonden bedrijvigheid tussen omliggende grotere kernen met grootschaligere agrarische en industriële bedrijven. Westerwolde biedt een door samenhang herkenbare toeristische propositie. Een grensgemeente die staat voor een leefbare en groene woonomgeving, met een prachtig landschap dat in toenemende mate aantrekkingskracht uitoefent op forenzen. De gemeente Westerwolde maakt deel uit van het Cittaslow netwerk. Cittaslow gemeenten weten zich verbonden door het internationale keurmerk, dat iedere aangesloten gemeente krijgt wanneer hij zich op de volgende gebieden kan onderscheiden: leefomgeving, landschap, streekproducten, gastvrijheid, milieu, infrastructuur, (technische) innovatie, cultuurhistorie en behoud van identiteit De inwoners van de gemeente Westerwolde zijn sterk verbonden met het gebied. Zo spreken zij een eigen streektaal. Deze identificatie met de streek betekent dan ook dat de inwoners bereid zijn de handen uit de mouwen te steken Ze onderscheiden zich door burgerkracht. Burgerkracht wordt in Westerwolde noaberschap genoemd en speelt in een tijd van een versoberende overheid een grote rol. Verder kent de gemeente Westerwolde een zeer levendig verenigingsleven. In de gemeente Westerwolde ligt het accent op innovatieve landbouw. Daarnaast neemt de agribusiness en -industrie een belangrijke plaats in. Westerwolde kenmerkt zich door een uitgestrekt gebied met vele dorpen, zonder onderlinge concurrentie of centrumaandacht. Westerwolde is geen onderdeel van het achterland van een bepaalde nodale kern, maar heeft contacten met zijn hele omgeving. Het is een groen gebied, in een ruit van snelwegen en andere verbindingen. Inwoners van dit gebied zoeken een deel van hun voorzieningen, (para-)medische zorg, werk, winkelen, niet in een enkel centrum maar bij verschillende centra aan beide zijden van de grens. Zo is men vanuit het Oldambt deel (het klei gedeelte) vooral gericht op Winschoten, vanuit de veengebieden meer gericht op de veenkoloniën (Veendam) en vanuit het esdorpenlandschap (zand) vooral gericht op plaatsen als Emmen en Stadskanaal. Echter omdat de gemeente Westerwolde een grensgemeente is worden ook centra in Duitsland bezocht. Plaatsen als Leer, Papenburg, Haren en Meppen zijn goed bereikbaar. Omgekeerd biedt dit gebied rust voor mensen uit de omgeving. 3 De ambities en uitdagingen van de gemeente Westerwolde Voor de gemeente Westerwolde kunnen de volgende ambities en uitdagingen worden genoemd2: leefbaarheid en vitaliteit groeiversnelling toerisme digitale en fysieke