2 Bestuursrapportage 2019

2e bestuursrapportage 2019

Sellingen, Ruiten Aa Foto: André Dümmer

Inhoudsopgave

1. Inleiding ...... 6 1.1. Leeswijzer ...... 6 1.2. Samenvatting ...... 7 2. Beleidsontwikkelingen per programma ...... 10 2.1. Programma 1 – Veiligheid ...... 10 2.2. Programma 2 – Openbaar gebied ...... 10 2.3. Programma 3 – Bedrijvigheid en duurzaamheid ...... 11 2.4. Programma 4 – Onderwijs ...... 12 2.5. Programma 5 – Sport, cultuur en recreatie ...... 13 2.6. Programma 6 – Sociaal domein ...... 14 2.7. Programma 7 – Milieu en gezondheid ...... 15 2.8. Programma 8 – Wonen ...... 16 2.9. Programma 9 – Inwoners en bestuur ...... 16 3. Financiële afwijkingen per programma ...... 18 3.1. Programma 1 – Veiligheid ...... 18 3.2. Programma 2 – Openbaar gebied ...... 19 3.3. Programma 3 – Bedrijvigheid en duurzaamheid ...... 20 3.4. Programma 4 – Onderwijs ...... 21 3.5. Programma 5 – Sport, cultuur en recreatie ...... 22 3.6. Programma 6 – Sociaal domein ...... 24 3.7. Programma 7 – Milieu en gezondheid ...... 26 3.8. Programma 8 – Wonen ...... 27 3.9. Programma 9 – Inwoners en bestuur ...... 28 3.10. Algemene dekkingsmiddelen ...... 29 3.11. Overhead ...... 30 3.12. Onvoorzien ...... 31 4. Totaaloverzicht van baten en lasten ...... 32 5. Ombuigingen ...... 33 6. Onvoorzien ...... 34 7. MIP projecten ...... 35 8. Bedrijfsvoering Westerwolde ...... 39 9. Ontwikkeling begrotingsresultaat ...... 42 9.1. Begrotingsresultaat 2019 ...... 42 9.2. Structurele doorwerkingen ...... 42 10. Reservepositie ...... 43

Voorwoord

Hierbij presenteren wij u de tweede bestuursrapportage van de gemeente Westerwolde voor het begrotingsjaar 2019. Deze bestuursrapportage sluit met een incidenteel voordeel van € 320.621.

Zoals u bekend liet de eerste bestuursrapportage 2019 een fors negatief beeld zien, ondanks de bezuinigingen die eind 2018 zijn ingezet. Tekorten in het sociaal domein waren de belangrijkste oorzaak van dat negatieve beeld. De tekorten waren overwegend structureel.

De negatieve bijstellingen zijn verwerkt in de begroting 2019, waarbij het nadeel voor 2019 (ruim € 1,9 mln) uit de algemene reserve is onttrokken. Door de structurele doorwerking hiervan zijn eveneens voor de komende jaren extra bezuinigingen nodig om de begroting op orde te krijgen. Dit beeld is ook gepresenteerd in de kadernota 2020. Onzekere factor was op dat moment nog de verwachting dat mogelijk extra middelen vanuit het Rijk via het gemeentefonds beschikbaar zouden komen.

De meicirculaire heeft inderdaad voor onze gemeente een positieve bijstelling van de algemene uitkering opgeleverd, echter veel minder dan wij hadden gehoopt. Bezuinigingen blijven voor de komende jaren noodzakelijk. De positieve bijstelling is in deze bestuursrapportage verwerkt, alsmede de aanpassing van een aantal andere budgetten. De budgetbijstellingen in deze tweede bestuursrapportage zijn groot in aantal en beslaan in beginsel alle beleidsterreinen, echter financieel gezien hebben zij bij lange na niet zoveel impact als die in de eerste bestuursrapportage. Bovendien zijn alle structurele budgetbijstellingen uit de tweede bestuursrapportage inmiddels al doorgewerkt naar de begroting 2020 en verder, waardoor deze bestuursrapportage geen structurele doorwerking kent. Dit alles laat wat ons betreft zien dat we financieel gezien steeds meer “in control” komen.

De cijfers uit de septembercirculaire zijn inmiddels ook in deze bestuursrapportage verwerkt. Ondanks zorgvuldige tussentijdse raming blijven er in enkele budgetten onzekerheden zitten die best aanzienlijke financiële impact kunnen hebben. Het sociaal domein speelt hier een grote rol in, maar ook het onderhoud van de kapitaalgoederen en onze archieffunctie blijven een punt van zorg. Ondanks het positieve resultaat van deze bestuursrapportage blijft behoedzaamheid bij het doen van uitgaven en het initieren van nieuw beleid vooralsnog geboden. Toch kunnen we langzaam stellen dat – mede ingegeven door de voorzichtige signalen uit de septembercirculaire – er weer licht aan het einde van de tunnel begint te gloren.

Wedde, oktober 2019

College van burgemeester en wethouders

1. Inleiding

1.1. Leeswijzer

De bestuursrapportage die nu voorligt is samengesteld in de zomer van 2019. Halverwege het jaar is er een redelijk beeld van de uitnutting van de jaarbudgetten over het boekjaar, maar we moeten ons realiseren dat dit een inschatting blijft omdat immers het boekjaar nog lang niet ten einde is. Wel zijn in beginsel alle budgetten geraakt en alle beleidsterreinen uit de begroting belicht. De indeling van deze bestuursrapportage is zoveel mogelijk gelijk aan de programmabegroting 2019.

In hoofdstuk 2 vindt u per programma de belangrijkste beleidsmatige ontwikkelingen. Per programmaonderdeel is in hoofdlijnen weergegeven in hoeverre de ambities uit de begroting zijn bereikt en welke activiteiten daarvoor zijn ontplooid. Bij de jaarrekening zal een meer uitgebreide beleids- verantwoording plaatsvinden.

Hoofdstuk 3 betreft de financiële verantwoording. In tabelvorm is per programma aangegeven wat de budgetten waren vóór en ná wijzigingen en welke aanpassingen nu worden voorgesteld. In een tweede tabel zijn de aanpassingen individueel toegelicht. De bedragen die in de toelichting in een grijs vlak zijn weergegeven zijn in deze bestuursrapportage budgettair neutraal. Dit houdt in dat bijvoorbeeld hogere baten worden goedgemaakt door hogere lasten of door dekking uit een reserve of onvoorzien. Enkel de bedragen die in de toelichtende tabellen niet in de grijze vlakken staan hebben daarmee invloed op het uiteindelijke saldo van deze bestuursrapportage. Middels een “s” of een “i” in de toelichting is aangegeven of de aanpassing wel of niet structureel doorwerkt naar de begroting 2020 en verder. Wanneer dat het geval is, dan is deze doorwerking al in de begroting 2020 en meerjarenraming verwerkt. Daarmee heeft deze bestuursrapportage geen structurele effecten meer op het begrotingssaldo 2020 en verder zoals dat in de begrotingsvergadering wordt gepresenteerd.

In hoofdstuk 4 zijn alle voorgestelde aanpassingen samengevoegd in de tabel van baten en lasten.

De overige onderdelen in deze bestuursrapportage zijn de volgende:  Hoofdstuk 5: stand van zaken van de ombuigingen uit de begroting 2019 en meerjarenraming;  Hoofdstuk 6: stand van zaken onvoorzien;  Hoofdstuk 7: stand van zaken van de MIP projecten uit de begroting 2019;  Hoofdstuk 8: een update van de paragraaf bedrijfsvoering;  Hoofdstuk 9: de ontwikkeling van het begrotingssaldo;  Hoofdstuk 10: een meerjarige prognose van de reservepositie met daarbij een nadere specificatie van de algemene reserve.

1.2. Samenvatting

Deze bestuursrapportage sluit met een incidenteel voordeel van € 320.621 voor 2019. De structurele doorwerking van deze bestuursrapportage is reeds opgenomen in de begroting 2020 en verder, waardoor in deze rapportage geen meerjarige effecten meer worden gepresenteerd.

Structurele effecten rechtstreeks in de begroting 2020 Om te zorgen voor een zoveel mogelijk doorgaande lijn tussen de P&C producten is ervoor gekozen de structurele effecten van deze bestuursrapportage niet apart te rapporteren maar direct op te nemen in de begroting 2020 en bijbehorende meerjarenraming. Die begroting wordt immers samengesteld in dezelfde periode als deze bestuursrapportage, namelijk in de zomer. Door op hetzelfde moment zowel incidenteel als structureel naar de cijfers te kijken werken we efficiënter, is de nieuwe begroting voor het volgende jaar actueler en krijgen we meer grip op de cijfers.

Resultaatbestemming Het voordelige saldo van deze bestuursrapportage bedraagt € 320.621. In dit resultaat van deze bestuursrapportage zijn extra lasten ten bedrage van € 6.883 opgenomen, waarvan het College van B&W eerder al heeft aangegeven dat deze ten laste van het begrotingsresultaat kunnen komen. Wij stellen voor een bedrag van € 327.504 toe te voegen aan de algemene reserve (zie volgende alinea).

Reservepositie In hoofdstuk 10 is weergegeven wat het verwachte saldo is in de (bestemmings-)reserves aan het einde van het boekjaar 2019 én na 2023. Hierbij is rekening gehouden met de (gewijzigde) begroting 2019 inclusief deze 2e bestuursrapportage, maar ook met de cijfers uit de concept begroting 2020 en meerjarenraming. Ook de MIP projecten die zijn gepland maar nog niet in uitvoering zijn hebben wij meegenomen in de berekening. Op deze manier is de weergave van het beslag op de reserves zo actueel als maar mogelijk is, zodat een goed beeld wordt gegeven van de vrij besteedbare middelen.

Omdat voor de bestemmingsreserves is beginsel geldt dat deze voor een specifiek doel in het leven zijn geroepen, gaan we er vooralsnog vanuit dat deze niet vrij besteedbaar zijn. De bestemming van reserves kan in theorie natuurlijk worden gewijzigd, maar aan herbestemming moet altijd een zorgvuldige afweging vooraf gaan. De nota reserves en voorzieningen is daarvoor een goed instrument. Deze nota is vastgesteld eind 2018 en zal na een aantal jaren weer worden herzien.

We kunnen er daarmee van uit gaan dat alleen de algemene reserve vrij besteedbaar is. Echter in de nota reserves en voorzieningen hebben wij met elkaar afgesproken dat in de algemene reserve een bodem van € 8 miljoen aanwezig moet blijven voor risico’s of onverwachte tegenvallers (weerstandsvermogen). Door de financiële tegenvallers van de afgelopen paar jaren is het saldo van de algemene reserve beneden die grens gedaald. Dit is mede veroorzaakt doordat het nadelige saldo van de 1e bestuursrapportage 2019 (bijna € 2 mln.) uit de algemene reserve is gedekt. Het is zaak dit zo spoedig mogelijk weer aan te zuiveren. Om die reden stellen wij voor het overschot van deze bestuursrapportage toe te voegen aan de algemene reserve.

Analyse in hoofdlijnen De belangrijkste mutaties groter dan € 50.000 die het saldo van de bestuursrapportage beïnvloeden worden hieronder op hoofdlijnen toegelicht:

- De rente op de nieuwbouw RSG is per abuis dubbel in de begroting opgenomen, zowel in de renteomslag (rente kapitaallasten) als de rentelast op de aangegane lening. De dubbele rentelast bedraagt € 170.500 (voordeel); - Door een scherpe screening op de aanvraag van uitkeringen en een intensief re-integratie traject gepaard gaande met de pilot intensivisering van fraudebestrijding heeft geleid tot een besparing van € 67.000 op bijstand en armoedebeleid (voordeel);

- De niet gerealiseerde bezuiniging optimalisering dienstverlening van € 60.000 is ten laste gebracht van het begrotingssaldo (nadeel); - Van Mip project 1931 (vrijval kapitaallasten) wordt € 54.000 (nog) niet ingezet in 2019 (voordeel); - De kosten voor het realiseren van wettelijk verplichte afspraakbanen (quotumwet) bedragen voor 2019 € 63.000 (nadeel); - Bij de harmonisatie van de begrotingen van Bellingwedde en Vlagtwedde is een bedrag van € 78.758 foutief in de raming van 2018 en 2019 terechtgekomen (voordeel); - In de septembercirculaire 2019 zijn de baten uit de algemene uitkering naar boven bijgesteld met € 225.000. Er zijn extra lasten begroot ten bedrage van € 76.000 (volksgezondheid en WSW) waardoor het saldo van deze circulaire € 149.000 bedraagt (voordeel).

Onderstaande budget aanpassingen zijn budgettair neutraal, maar gezien de financiële omvang wel relevant om te benoemen.

- Een aantal bestaande initiatieven op onder andere het gebied van de decentralisatie Beschermd Wonen (zie programma 6), waar nog geen financiële dekking voor is, zijn voor 2019 in de exploitatie opgenomen. De initiatieven van in totaal € 330.977 worden onttrokken uit de reserve beschermd wonen; - Per abuis is bij het Raadsbesluit van 29 mei 2019 voor logopedie extra budget van € 115.555 beschikbaar gesteld ten laste van de reserve zorgfonds basisonderwijs voor de inzet van logopedie in 2019. Het grootste gedeelte van dit budget is bedoeld voor de inzet logopedie vanaf 2020. Van het extra beschikbaar gestelde budget in 2019 is € 100.000 terug gestort in de reserve zorgfonds basisonderwijs; - De uitkomsten van de meicirculaire 2019 waren positief. Het positieve saldo van € 328.831 is gestort in de algemene reserve; - Door de raad van de van de voormalige gemeente Vlagtwedde is besloten een achtergestelde lening van € 300.000 te verstrekken aan Boei ten bate van de de renovatie van de melkfabriek Laude. De vorming van een voorziening voor hetzelfde bedrag wordt gedekt uit de algemene reserve; - Het afvoeren en de verwerking van verontreinigde bermgrond heeft € 50.000 gekost en is onttrokken uit de reserve grondzaken; - Het verwachte overschot op de afvalbegroting 2019 inclusief afrekening PMD 2018 van in totaal € 85.000 is gestort in een nieuw te vormen egalisatiereserve afval.

Investeringskredieten Een overzicht van de voortgang van de investeringskredieten die voortvloeien uit MIP projecten uit de begroting 2019 vindt u in hoofdstuk 7. Met betrekking tot de overige investeringskredieten, waaronder de kredieten die afkomstig zijn uit de beide voormalige gemeenten, zal bij de jaarrekening 2019 een update worden gegeven. Een grove scan heeft echter opgeleverd dat er voor de navolgende kredieten naar verwachting (aanzienlijke) financiële afwijkingen zullen optreden. De financiële gevolgen van deze afwijkingen zijn reeds in deze bestuursrapportage verwerkt.

1. Brug Buiskoolweg Hebrecht (OOR 2017); € 90.000 extra nodig vanwege de relatief hoge prijsstijgingen en de te positief ingeschatte conditie van de brug. De hogere kapitaallasten kunnen worden gedekt uit Mip 1931 vrijval kapitaallasten (zie hoofdstuk 3.12); 2. Brug 6e verlaat Zandberg (OOR 2017/2019): € 100.000 extra nodig doordat slijtage aan het draaiende en elektrotechnische gedeelte ernstiger was dan vooraf ingeschat. De hogere kapitaallasten kunnen eveneens worden gedekt uit Mip 1931 (hoofdstuk 3.12). 3. Verduurzaming openbare verlichting: € 13.000 extra nodig doordat vanwege een verloren rechtzaak met Ziut eerder verleende kortingen zijn ingetrokken. De bijstorting in de gebonden reserve is verantwoord in programma 2.

Het volgende krediet kan worden afgesloten: 4. Bosbrug Ter Apel, renovatie (OOR 2018): voordeel ad. € 6.203 terugstorten van de gebonden reserve naar de vrije reserve (programma 2). Wij stellen voor het navolgende krediet op te voeren: 5. Aanvullend krediet fase 3 nieuwbouw RSG Ter Apel, € 545.000 minus € 250.000 subsidie is € 295.000. De structurele lasten hiervan zijn reeds in de begroting 2020 opgenomen. Zie voor een nadere toelichting hoofdstuk 2.4.

Voorgestelde mutaties in de reserves Wij stellen voor in te stemmen met de navolgende mutaties in de reserves. Van iedere mutatie is aangegeven wat de gevolgen zijn voor het saldo van de bestuursrapportage. 1. Een overboeking van € 6.203 van de gebonden reserve naar de BR beheer openbare ruimte i.v.m. het afsluiten van het krediet renovatie Bosbrug Ter Apel (neutraal); 2. Toevoegen aan de BR beheer openbare ruimte een bedrag van € 38.000 i.v.m. het afsluiten van 3 kredieten achterstallig onderhoud aan bruggen (OOR) (neutraal); 3. Extra storting van € 13.000 in de gebonden reserve vanwege meerkosten voor het project verduurzaming openbare verlichting (nadeel); 4. Toevoegen aan de BR zorgfonds basisonderwijs een voordeel van € 100.000 op logopedie (doorschuiven budget naar komende jaren) (neutraal); 5. Onttrekken uit de BR onderwijshuisvesting € 22.028 voor een tweetal projecten m.b.t. onderhoud aan onderwijs gebouwen (neutraal); 6. Een onttrekking van € 300.000 uit de algemene reserve t.b.v. het vormen van een voorziening voor een achtergestelde lening aan Boei (raad Vlagtwedde) (neutraal); 7. Toevoegen aan de BR beheer openbare ruimte het overschot op onderhoud van bruggen in Bourtange ad. € 48.000 (neutraal); 8. Het onttrekken van € 330.977 uit de BR beschermd wonen voor het uitvoeren van diverse welzijnsactiviteiten (neutraal); 9. Toevoegen aan een nieuw te vormen BR egalisatie afval het verwachte overschot op de afval begroting 2019 ad. € 85.000 (neutraal); 10. Een onttrekking van € 50.000 uit de BR grondzaken voor het afvoeren en verwerken van verontreinigde bermgrond (neutraal); 11. Storten in de BR groot onderhoud gebouwen € 47.511 . In de begroting was dit verwerkt als storting in de voorziening echter dit is nu een reserve (jaarrekening 2018) (neutraal); 12. Het positieve saldo van de meicirculaire en aanpassingen in de herindelingsgelden, per saldo € 326.505 , toevoegen aan de algemene reserve (neutraal);

2. Beleidsontwikkelingen per programma

Om de doelstellingen uit de begroting verder te concretiseren is in de programma’s hierna per programmaonderdeel een aantal beoogde maatschappelijke effecten geformuleerd. Waar mogelijk zijn deze maatschappelijke effecten meetbaar gemaakt. Vervolgens zijn deze ambities uiteengezet in een aantal activiteiten, welke zijn ontplooid om de maatschappelijke effecten te kunnen bereiken.

Hieronder volgt per programma en vervolgens per programmaonderdeel een beknopte weergave van de stand van zaken met betrekking tot de ambities uit de begroting en de activiteiten die zijn ontplooid om deze te realiseren. Voor een volledig overzicht van de ambities en geplande activiteiten verwijzen wij naar de begroting.

2.1. Programma 1 – Veiligheid

Programmaonderdeel: Crisisbeheersing en brandweer Functionarissen en teams zijn voorbereid op incidenten, rampen en crises. Er is een vervolg gegeven aan het opleiden, trainen en oefenen (OTO) van de functionarissen en teams. De deelname aan activiteiten en werving van functionarissen blijft een doorlopend proces. Via verschillende oproepen zijn medewerkers gevraagd om een functie in te vullen. Mede door personeelsverloop zijn er van de totaal 12 te leveren medewerkers maar 8 functies ingevuld. In de tweede helft van 2019 zullen we ons maximaal inzetten om te voldoen aan het gestelde aantal van 12. Dit door middel van extra wervingsacties en persoonsgerichte werving op functie. Daarnaast gaan we onderzoeken of het mogelijk is om een vergoeding te verstrekken. Er wordt zorggedragen voor goed uitgeruste brandweerposten met aandacht voor het werven van vrijwilligers en de secundaire arbeidsvoorwaarden van de vrijwilligers.

Programmaonderdeel: Openbare orde en veiligheid Meerdere initiatieven zijn ondernomen om het veiligheidsgevoel te verstrekken. O.a. de overleggen inzake het Keurmerk Veilig Ondernemen en convenant veilig uitgaan zijn voortgezet. Via sociale media zijn tips gegeven om woninginbraak te voorkomen en in de Week van de Veiligheid wordt een activiteit georganiseerd om aandacht te vragen voor inbraakpreventie. Huisverboden zijn volgens procedure afgehandeld en gewelds- of zorgcasussen worden gezamenlijk met het Sociaal Domein opgepakt om verdere escalatie te voorkomen. Er is onder regie met de gemeente en gezamenlijke partners een aanpak voor jeugd Vlagtwedde ontwikkeld om overlast te voorkomen door vanuit zorg en handhaving gezamenlijk op te trekken en zodoende hulp te bieden en daar waar nodig te handhaven.

Meerdere keren is een persoonsgerichte aanpak (PGA) toegepast. De PGA is een samenwerking tussen partners om iemand die negatief in beeld komt door veiligheidsproblemen en/of overlast intensief te begeleiden door te handhaven en het bieden van hulp. Ketenmariniers zijn aangesteld en hebben een plan van aanpak opgesteld om invulling te geven middels de referentiegroep voor meer inbreng en betrokkenheid.

2.2. Programma 2 – Openbaar gebied

Programmaonderdeel: Ruimtelijke ordening Het participatietraject om te komen tot een omgevingsvisie is afgerond. Thematafels, gebiedssessies en een ontwerpateliers zijn georganiseerd, scholen zijn bezocht en er zijn sessies met raad en de interne organisatie geweest.

Programmaonderdeel: Verkeer, wegen en water De hoofdlijnen voor het gemeentelijke verkeers- en vervoersplan zijn in concept gereed en tijdens een informatieve raadsvergadering gedeeld. Om de hoofdstructuur van de gemeentelijke wegen en paden veilig te kunnen blijven gebruiken zijn de prioritaire wegen die beslist onderhoud nodig hadden aangepakt. De bereikbaarheid van onze gemeente is verbeterd door voortzetting van het project Automaatje; er zijn al meer dan 160 ritten gereden. Verder is vanaf Ter Apel een directe busverbinding met Groningen gerealiseerd.

In onderstaande tabel is beknopte de voortgang van de uitvoeringsplannen nota Oor weergegeven, voor zover dit de bruggen betreft.

Jaarschijf Omschrijving Voortgang Jaarschijf Omschrijving Voortgang 2017 Posthoornbrug Ter Apel gereed 2018 Jipsinghuizersluisbrug gereed 2017 Brug sportveld Sellingen gereed 2018 Roswinkelerbrug 2021 2017 Vestingbrug 6 Bourtange 2021 2018 Ulsderbrug nov.2019 2017 Sellingersluisbrug Hassebergerweg gereed 2019 Vestingbrug 1 Bourtange 2020 2017 Hefbrug Barnflair Oost Ter Apel 2021 2019 Vestingbrug 5 Bourtange 2020 2017 Zandbergbrug Ter Apelkanaal gereed 2019 Brug Bourtangersluis 2020 2017 Brug Buiskoolweg sept.2019 2019 Brug Ter Apelersluis 2020 2018 Vestingbrug 3 Bourtange 2021 2019 Wollinghuizersluisbrug 2020 2018 Vestingbrug 4 Bourtange 2021 2019 Zandbergbrug Ter Apelkanaal gereed 2018 Bosbrug Schotslaan Ter Apel gereed 2019 Westerstraatbrug 2021

Programmaonderdeel: Openbaar groen en (openlucht-)recreatie Om de (groene) voorzieningen in onze gemeente op een goede manier te laten bijdragen aan de functies wonen, recreatie, natuur, werken en milieu wordt een nota openbare ruimte opgesteld. Deze is in aanzet gereed en is gedeeld in een informatieve raadsvergadering. Verder heeft het onderhoud een meer planmatig karakter gekregen; het bomenonderhoudsplan is in uitvoering en de beheersen onderhoudsplannen voor wegen, bruggen en groenvoorzieningen zijn in een vergevorderd stadium. Om het bomenbestand te kunnen behouden is een deel van de achterstand in snoeiwerkzaamheden en het vervangen van dode/zieke bomen inmiddels weggewerkt.

Met betrekking tot de openbare verlichting is een beleidsplan vastgesteld; dankzij een nieuw beheersen onderhoudscontract werkt de verlichting goed.

Aanschaf van nieuw materieel zorgt voor een efficiëntere manier van werken, waardoor meer werk is verzet dan voorheen. Er zijn (dankzij enkele MIP’s) 2 tractoren, 2 maaimachines, 2 servicebussen en een autohoogwerker aangeschaft. Deze worden ingezet voor het beheer van de openbare ruimte.

2.3. Programma 3 – Bedrijvigheid en duurzaamheid

Programmaonderdeel: Bedrijfsloket en bedrijfsregelingen De samenwerking met de ondernemers verloopt positief en de gemeente krijgt een hoge score op het gebied van dienstverlening richting het MKB. De detailhandelsvisie en het detailhandelsplan zijn in concept gereed. De weekmarkten zijn sterk en worden goed bezocht. Er is een nauwere afstemming met Samenleving en Afeer, vooral om de vacatures en werkzoekenden met elkaar te verbinden. Het glasvezelproject is in de afrondende fase en samen met ondernemers in Ter Apel is een bijeenkomst voor een nieuwe spoorverbinding tussen Twente en Groningen georganiseerd.

Programmaonderdeel: Economische promotie Cittaslow heeft door een professionele manier van marketing, Westerwolde meer bekendheid gegeven. Dit wordt in samenwerking gedaan met Stichting Promotie Westerwolde (SPW). Hiervoor is een nieuwe website gelanceerd www.cittaslowwesterwolde.nl. Diverse activiteiten zijn ontplooid, zoals

11 een samenwerking met de gemeente Borger-Odoorn voor het organiseren van een voedselfestival, het maken van afleveringen van alle kernwaarden en een Cittaslowlied, een onderwijsproject, een fietsroute door Westerwolde en het benoemen van nieuwe ambassadeurs/supporters van Cittaslow.

Een aantal bedrijven heeft gekozen voor een (bestaande) locatie in de gemeente en een aantal bedrijven is nog in gesprek met de gemeente voor een ruimere locatie (Bedrijvenpark Zuid- Groningen). Op de website van onze gemeente zijn de bedrijventerreinen en de nog beschikbare bedrijfskavels weergegeven en in afstemming met de NOM (Noordelijke Ontwikkelingsmaatschappij) en TopDutch wordt nauw samengewerkt voor de vermarkting van Bedrijvenpark Zuid-Groningen. Verder wordt door middel van Promotiedagen in Groningen en netwerkevenementen de gemeente Westerwolde gepromoot als aantrekkelijke vestigingslocatie. Samen met SPW is gewerkt om de marketing en communicatie van de gemeente door te ontwikkelen.

De samenwerking op de bedrijventerreinen is goed. Er wordt samengewerkt met bedrijvenverenigingen aan verschillende projecten. Regelmatig vinden bezoeken plaats door het college en de wethouder Economische Zaken aan de bedrijven. Met een aantal potentiële nieuwe ondernemers is een intensief traject doorlopen om de kansen en mogelijkheden te verkennen.

In samenwerking met inwoners, bedrijven en andere belanghebbenden is met ondersteuning van de doelstellingen van de Visie duurzaamheid is een start gemaakt aan de beleidsnotie zonneparken en kleine windmolens en het Uitvoeringsprogramma Duurzaamheid.

2.4. Programma 4 – Onderwijs

Programmaonderdeel: Openbaar basisonderwijs Voor de scholen die rechtstreeks onder gemeentelijke aansturing vallen is een bestuurs- en organisatiereglement ingevoerd om de onderwijskwaliteit verder te versterken. Verder is de deskundigheidsbevordering opgenomen in de schoolbegrotingen en in het strategisch beleidsplan. Voor het passend onderwijs zijn Onderwijsassistenten, ter ondersteuning van de groepsleerklachten, ingezet om elke leerling in het ontwikkelproces van kleuter naar tiener te stimuleren om zijn talenten te ontwikkelen.

Programmaonderdeel: Onderwijshuisvesting Het Integraal Huisvestingsplan Onderwijs is opgesteld en daarin is opgenomen de visie op onderwijs(huisvesting), de staat van de gebouwen en mogelijke scenario’s per kern, een recente leerling prognose en een indicatie van de kosten. Ook de VO-ISK is meegenomen in het integraal huisvestingsplan.

Door extreme stijgingen in de bouw en een grotere inzet van tijdelijke huisvesting is er een tekort ontstaan van € 1.360.000, - in fase 3 van de nieuwbouw RSG Ter Apel. In goede samenwerking met de RSG is tot een oplossing gekomen die alle partijen schikt. Voor de gemeente betekent dit dat er voor fase 3 max. € 545.000, - extra beschikbaar is en dat de RSG fase 4 in het totaal voor eigen rekening neemt. Hierdoor blijft er in Ter Apel een toekomstbestendige onderwijsinstelling voor voortgezet onderwijs aanwezig.

Programmaonderdeel: Onderwijsbeleid en leerling zaken Met de peuteropvangaanbieders en het onderwijs zijn de aandachtspunten voor verdere samenhang in het beleid en samenwerking in de dorpen geïnventariseerd. Er zijn middelen ingezet voor het handhaven van de kwaliteit van de voorschoolse voorzieningen en op financiële toegankelijkheid voor alle ouders. Hiervoor wordt 16 uur peuteropvang per week gefinancierd voor onze doelgroepkinderen. Alle andere peuters kunnen 8 uur per week gebruik maken van de peuteropvang.

Er is een inventarisatie gemaakt van het aantal groep 5-8 kinderen dat wel en geen zwemdiploma heeft.

Met logopedie blijven wij vroegtijdig spraak- en taalachterstanden aanpakken. Daarnaast gaan we niet alleen kortdurende, maar alle logopedische behandelingen op alle scholen uitvoeren. De inzet van logopedie is inmiddels geharmoniseerd. De uitvoer start bij aanvang van het schooljaar 2019-2020. De wettelijke verplichte preventieve logopedie wordt gemeentebreed uitgevoerd. Het aantal beschikbare uren logopedie is uitgebreid. Om dit mogelijk te maken heeft de raad besloten om logopedie op grond van art. 25h, lid zes van de Mededingingswet tot activiteit van algemeen belang aan te wijzen.

De bibliotheeklocaties zijn in stand gehouden en bieden een kwalitatief hoog niveau van activiteiten in de bibliotheken en op de scholen. Er is een slag gemaakt van de klassieke bibliotheek naar een maatschappelijke en educatieve bibliotheek.

De afspraken over muziekonderwijs en/of andere kunstvormen zijn met Kunstencentrum De Klinker (Winschoten) en Kunstenschool ZG (Stadskanaal) geharmoniseerd en vastgelegd in een meerjarenplan. Cittaslow is door middel van workshops en een expositie binnen het onderwijs als thema aan de orde gesteld.

2.5. Programma 5 – Sport, cultuur en recreatie

Programmaonderdeel: Sportbeleid en activering Om iedereen de mogelijkheid te bieden om te kunnen deelnemen in sport en bewegen ligt er een goede sportinfrastructuur “Westerwolde Beweegt”. De tarieven voor de binnensportaccommodaties zijn geharmoniseerd. De nieuwe, lage tarieven zijn een handreiking naar die verenigingen die het financieel zwaar hebben en zijn een stimulans om meer te sporten en te bewegen.

Programmaonderdeel: Sportaccommodaties De zwembaden in Sellingen en Ter Apel blijven onderdeel van de gemeente. Om de toekomstbestendigheid van het bad in Vlagtwedde te waarborgen worden gesprekken gevoerd met de Stichting Belangen Eigenaars Parc Emslandermeer. Er zijn duidelijke afspraken met verenigingen over het gebruik van de accommodaties en de nieuwe huurtarieven 2020, die naar verwachting de bezetting ten goede komen.

Programmaonderdeel: Cultuurpresentatie, cultuurproductie en cultuurparticipatie Alle activiteiten en subsidieringen van de gemeente Westerwolde zijn uitgevoerd binnen de kaders van de cultuurvisie en de algemene doelstellingen zoals; persoonlijke ontplooiing en ontwikkeling, versterking sociale cohesie, bevordering van de leefbaarheid. Deze intrinsieke waarden van cultuur vormen de dragende pijlers onder het cultuurbeleid in algemene zin.

Programmaonderdeel: Cultureel erfgoed Het belangrijkste middel ter ontsluiting van het materiele en immateriële erfgoed van Westerwolde was in de afgelopen periode het opzetten, de start en de eerste uitvoeringsfase van de landschapsbiografie Westerwolde. Daarnaast is de eerste aanzet genomen voor de beschrijving van het Atlas-gedeelte, waarin alle dorpen en gehuchten worden beschreven. De inhoud en de planning van de landschapsbiografie loopt grotendeels synchroon met de ontwikkeling van de landschapsvisie die als onderlegger moet dienen voor de implementatie van de nieuwe Omgevingswet. Aan het participatieaspect is vorm gegeven door het organiseren van enkele publieksavonden met als doel informatie uitwisseling.

Programmaonderdeel: Media Voor de bibliotheken is de slag gemaakt van klassieke bibliotheek naar maatschappelijke en educatieve bibliotheek (zie ook programma 4 Onderwijsbeleid en leerling zaken).

Programmaonderdeel: Openbaar groen en (openlucht) recreatie Doordat in 2019 een begin is gemaakt van de transitie van SPW naar een professionele organisatie met een moderne marketingstrategie en er daarnaast grensoverschrijdende marketing heeft plaatsgevonden zijn er extra bezoekers naar onze gemeente gekomen.

2.6. Programma 6 – Sociaal domein

Programmaonderdeel: Samenkracht en burgerparticipatie Er wordt hard gewerkt om de verschuiving van geïndiceerde hulp naar preventie te maken. Bij de huisartsen in Ter Apel is een Ondersteuner Jeugd en Gezin (OJG) gestart. Er zijn met het onderwijs afspraken gemaakt over een ondersteuningsroute en met de huisartsen over de pilot OJG. Er zijn nadere kaders gesteld voor de nieuwe welzijnsstichting over hun rol in de ontwikkeling in het voorliggend veld. In de visie op het sociaal domain en het beleidskader specifieke doelgroepen is dit nader beschreven. Met Rzijn zijn afspraken gemaakt over maatwerkmogelijkheden in het project begeleid wonen. Wij willen mantelzorgers ontlasten, hierbij is de aanpak van dementie een belangrijk speerpunt. De welzijnsinstellingen voeren activiteiten uit voor mensen met dementie en hun mantelzorgers. De pilot ‘mantelzorgkamer’ in de Kloosterheerd is verlengd.

Programmaonderdeel: Inkomensregelingen Het bijstandsbestand is afgenomen tot onder de 500 uitkeringen. In het kader van ‘scherp aan de poort’ screening van iedere aanvraag vindt verificatie bij de beoordeling van aanvragen plaats. De poortwachtersfunctie is hierdoor stevig ingericht. Bij iedere aanvraag is direct gestart met een intensief re-integratietraject. Er wordt geen beroep gedaan op een vangnetuitkering.

Programmaonderdeel: Begeleide participatie De re-integratie van werkzoekenden trede 3 en hoger is overgeheveld naar Afeer. Er is ingezet op ondersteuning in de vorm van loonkostensubsidies, aangepaste werkplekken of beschut werken. De inzet op trede 1 en 2 is opnieuw ingericht en verstevigd. De inzet op trede 2 is vorm gegeven in samenwerking met de buitendienst. Daarnaast zijn er duidelijke afspraken gemaakt met welzijnsinstelling rondom vrijwilligerswerk met betrekking tot begeleiding van cliënten en het monitoren van vorderingen. Met alle cliënten op trede 1 en 2 is gesproken en er zijn bewegingen gemaakt van trede 2 naar trede 3 of hoger. Met inzet van een medisch adviseur worden belemmeringen objectief vastgesteld en krijgt de cliënt handvatten om in de toekomst de belastbaarheid te vergroten en beter te kunnen participeren binnen de Westerwoldse samenleving. In de ontwikkeling naar een leerwerkbedrijf heeft Westerwolde kunnen bewerkstelligen dat in het kader van de regionale samenwerking de directie van Wedeka de samenwerking met Afeer zoekt en afspraken maakt over de onderlinge afstemming van bedrijfsactiviteiten en de leerwerktrajecten zodat er in de regio een breed en aanvullend aanbod is.

Programmaonderdeel: Arbeidsparticipatie In januari 2019 heeft de raad het definitieve besluit genomen om de taken betreffende de re-integratie van trede 3 en hoger over te hevelen naar Afeer. De onafhankelijke cliëntondersteuning is ondergebracht bij Rzijn en Swb.

Programmaonderdeel: Inkomensregelingen Door preventie, vroeg signalering en vooral ook tijdige inzet van onze inkomensregelingen komen onze inwoners minder snel in een financieel problematische situatie terecht. Tevens komen onze

14 inwoners, die vanuit een problematische schuldsituatie komen, door nazorg zoveel mogelijk niet opnieuw in een problematische schuldsituatie terecht.

Programmaonderdeel: Maatwerkdienst-verlening 18+ Inwoners komen door laagdrempelige en vroege inzet van het voorportaal schuldhulpverlening minder snel in een problematische schuldsituatie terecht. Hiervoor wordt samenwerking gezocht met Oggz, energie- en waterleidingmaatschappijen, woningcoöperatie Acantus en Menzis i.v.m. vroege signalering. De inwoners krijgen voorlichting en worden daarvoor naar het juiste loket doorverwezen.

Programmaonderdeel: Maatwerkvoorzieningen (Wmo en Jeugd) We proberen zoveel mogelijk gebruik te maken van andere financieringsstromen, zoals de Wet langdurige zorg (Wlz) of Zorg verzekeringswet (Zvw), etc. Tijdens het onderzoek wordt actief gecheckt op de mogelijkheden van financieringsstromen. Er is een integraal afwegingskader opgesteld om aanvragen van nieuwe zorgpartijen voor vestiging in de gemeente te beoordelen. De gemeentelijke Toezichthouder wordt hiervoor actief ingezet. Er is een regionaal projectplan opgesteld met betrekking tot een goede infrastructuur voor onze kwetsbare inwoners in Oost-Groningen. Beschermd Wonen en Maatschappelijke opvang maakt hier onderdeel vanuit. Met ingang van 2020 wordt de Wet Verplichte GGZ ingevoerd. Er is een projectleider ingehuurd om dit proces te begeleiden. Rondom het voorkomen van escalaties is een nieuwe afsprakenkader gemaakt met collega gemeenten in Groningen. Deze afspraken zijn vastgelegd in het Model Aanpak Voorkoming Escalatie.

Programmaonderdeel: Geëscaleerde zorg 18- Tijdens de nieuwe “Open House” inkoopronde van de RIGG is nog scherper toegezien op kwaliteitseisen en noodzakelijkheid van producten. De kwaliteit van het productenboek (de beschikbare jeugdhulp) is daarmee verhoogd. Er zijn diverse afspraken gemaakt met aanbieders en de gemeentelijke Toezichthouder voor het contractmanagement en de monitoring op kwaliteit en (lokaal) verbruik. Verder zijn de eerste stappen op weg naar integrale dienstverlening gezet en is er gestart met een scholingstraject rond de ‘’omgekeerde toets’’. De sturing op de uitgaven Jeugd is nog niet bereikt. Wel wordt scherp toegezien op de noodzakelijkheid van toewijzing van zorg en denken we actief mee over goedkope alternatieven. Wel is de zorg voor jeugdigen in het AZC Ter Apel georganiseerd, een jeugdconsulent AZC coördineert de inzet van Jeugdhulp.

2.7. Programma 7 – Milieu en gezondheid

Programmaonderdeel: Milieubeheer Door een duurzame, veilige en zo schoon mogelijke leefomgeving te creëren zijn er verschillende beleidsregels opgesteld c.q. geharmoniseerd.

Programmaonderdeel: Riolering Het rioolstelsel is voor een groot gedeelte gedigitaliseerd. Er zijn 2 hoofdgemalen en 10 mini gemalen gerenoveerd, wat zorgt voor een goed werkend watersysteem. Met waterschappen en regiogemeenten zijn overleggen gevoerd voor de uitvoering van de watertaken waardoor een nieuw Afvalwaterplan 2020 is vastgesteld door het College van B&W.

Programmaonderdeel: Afval De leefomgeving is schoon en het afvalbeleid is geharmoniseerd. Zwerfafval is opgeruimd door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. In het kader van Cittaslow, natuur en zwerfafval zijn diverse projecten voor kinderen uitgevoerd. Verder is het Grondstoffenplan 2020-2025 is vastgesteld. Het ingezamelde PMD is verwerkt bij Omrin in Heerenveen. Hierdoor is minder PMD afgekeurd en is de verwerking goedkoper.

Programmaonderdeel: Begraafplaatsen De begraafplaatsenadministratie is geharmoniseerd en het onderhoud van de begraafplaatsen is geïnventariseerd.

Programmaonderdeel: Volksgezondheid Het beleidskader Specifieke doelgroepen sociaal domein is vastgesteld met 12 concrete speerpunten, zo wordt de gezondheid van de inwoners bevorderd. Er is een dienstverleningsovereenkomst afgesloten met de GGD en de gebiedsregisseurs zijn aangesloten op het programma Kans voor de Veenkoloniën. We hebben een aanvraag voor rijksmiddelen Impuls Kansrijke Start (extra GIDS gelden) gedaan en toegekend gekregen. Verder is er het voorlichtingsproject “Seksuele gezondheid statushouders” uitgevoerd en wordt er algemeen maatschappelijk werk geleverd bij het COA in Ter Apel. We hebben voorbereidingen getroffen op de Wet Zorg en Dwang. Hiervoor hebben we het beleid voor mensen met dementie onderdeel gemaakt van het beleidskader specifieke doelgroepen en zijn we betrokken bij de provinciale ketenaanpak dementie. De welzijnsinstellingen voeren activiteiten uit voor mensen met dementie en hun mantelzorgers. De ketenpartners gezondheidszorg hebben een actieve rol gekregen bij de thematafels, aspecten gezondheid en zorg in de Omgevingsvisie.

2.8. Programma 8 – Wonen

Programmaonderdeel: Wonen en bouwen Door het vaststellen van de woonvisie zijn de eerste stappen gezet richting leefbare en vitale kernen. Het gesprek over initiatieven particuliere nieuwbouw is gestart en er zijn structurele overleggen over woonzorginitiatieven. Tezamen met de woonvisie zijn de regionale prestatieafspraken vastgesteld. Met corporatie(s) en de huurdersvertegenwoordiging zijn er structurele gesprekken om te komen tot nieuwbouw in de sociale huursector. Verder wordt samen met de corporaties een pilot VoorzieningenWijzer opgestart. Van de starterslening en de stimuleringslening wordt goed gebruik gemaakt. Dit geldt niet voor de blijverslening en de verzilverlening. Beschermd wonen is volop in ontwikkeling, met de corporaties wordt overlegd hoeverre hun bezit geschikt is voor de (zorg)vraag. Met het RWLP zal er tot een gezamenlijke beleidslijn over het aanpakken van rotte kiezen voor Westerwolde worden gekomen, door omgevingsvergunningen te verlenen en toezicht en handhaving volgens het vastgestelde beleidsplan VTH 2019-2023 uit te voeren.

2.9. Programma 9 – Inwoners en bestuur

Programmaonderdeel: Bestuur Door te participeren in initiatieven uit de samenleving wordt het samenspel tussen de gemeente en de samenleving verbeterd. We zijn gestart met ‘’buiten naar binnen te halen’’ en proberen online of offline te monitoren wat er speelt bij onze inwoners. Inmiddels weten de dorpsraden/belangen de gebiedsregisseur beter te vinden. De gebiedsregisseurs hebben in de loop van het jaar meer tijd gekregen voor het gebiedsgericht werk en spelen in op de vragen van inwoners. Fonds Leefbaar Westerwolde is in het leven geroepen.

Programmaonderdeel: Burgerzaken In het eerste half jaar van 2019 is het servicelevel 63%. Dat houdt in dat 63% van de calls binnen 30 seconden is opgenomen. 30% van de binnenkomende calls wordt in het eerste contact afgehandeld. 83% van onze baliebezoekers (vrije inloop én afspraak) wordt binnen vijf minuten geholpen. Het aantal sessies en bezoekers op onze website is verdubbeld in vergelijking met de eerste helft van

16 vorig jaar. Doorontwikkeling heeft ertoe bijgedragen dat het AA proces (regulier asielprocedure) en het MVV-proces (nareis) soepeler verloopt.

Programmaonderdeel: Beheer overige gebouwen en gronden De eerste stappen richting professioneel en duurzaam beheren van openbare gebouwen zijn genomen. Het onderhoud van alle gemeentelijke gebouwen is middels ‘nul’ meting opgenomen in het onderhoudsbeheer pakket. Het Beleidsplan Onderhoud Gemeentelijke Gebouwen Westerwolde zal op 6 november 2019 aan uw Raad worden aangeboden ter goedkeuring. De Nota kostenverhaal is vastgesteld in juli 2019 en de nota Grondbeleid zal ook op 6 november 2019 worden aangeboden.

3. Financiële afwijkingen per programma

3.1. Programma 1 – Veiligheid

2019 2019 2019 2019 Taakveld Omschrijving begroting begroting voorstel begroting primitief gewijzigd 2e burap na 2e burap

Lasten 1.1 Crisisbeheersing en brandweer 1.945.532 1.945.532 17.440 1.962.972 1.2 Openbare orde en veiligheid 424.608 424.608 10.000 434.608 2.370.140 2.370.140 27.440 2.397.580 Baten 1.1 Crisisbeheersing en brandweer 39.500 39.500 0 39.500 1.2 Openbare orde en veiligheid 63.542 68.542 5.000 73.542 103.042 108.042 5.000 113.042

Saldo van baten en lasten 2.267.098 2.262.098 22.440 2.284.538

0.10 Last: toevoegingen aan reserves 0 0 0 0 0.10 Bate: onttrekkingen aan reserves 0 0 0 0

Resultaat programma 2.267.098 2.262.098 22.440 2.284.538

Toelichting op de mutaties:

Lasten 1.1 Brandweer, VGR actualisatie begroting Veiligheidsregio (uit onvoorzien) 17.440 s 1.2 APV en bijz. wetten opruimen paasbulten (uit onvoorzien) 10.000 i

Totaal lasten 27.440 Baten 1.2 APV en bijz. wetten extra leges 5.000 i

Totaal baten 5.000

3.2. Programma 2 – Openbaar gebied

2019 2019 2019 2019 Taakveld Omschrijving begroting begroting voorstel begroting primitief gewijzigd 2e burap na 2e burap

Lasten 2.1 Verkeer en vervoer 3.164.944 3.470.316 -23.200 3.447.116 5.7 Openbaar groen en (openlucht)recr. 2.661.352 2.907.499 0 2.907.499 5.826.296 6.377.815 -23.200 6.354.615 Baten 2.1 Verkeer en vervoer 22.669 48.796 0 48.796 5.7 Openbaar groen en (openlucht)recr. 17.280 17.280 0 17.280 39.949 66.076 0 66.076

Saldo van baten en lasten 5.786.347 6.311.739 -23.200 6.288.539

0.10 Last: toevoegingen aan reserves 0 0 57.203 57.203 0.10 Bate: onttrekkingen aan reserves 87.986 576.986 6.203 583.189

Resultaat programma 5.698.361 5.734.753 27.800 5.762.553

Toelichting op de mutaties:

Lasten 2.1 Openb.vervoer/verkeersveiligheid Aanschaf smiley's - ineens t.l.v. Mip 1931 7.200 i 2.1 Bruggen Afsluiten 3 kredieten achterstallig onderhoud bruggen OOR -38.000 i 2.1 Bruggen Brug Burg.Buiskoolweg, hogere kapitaallasten (zie ook onvoorzien) 3.600 s 2.1 Bruggen Brug 6e verlaat Zandberg, hogere kapitaallasten (zie ook onvoorzien) 4.000 s

Totaal lasten -23.200 Toevoegingen aan reserves 0.10 BR beheer openbare ruimte Overschot 3 kredieten OOR t.g.v. de reserve 38.000 i 0.10 BR beheer openbare ruimte Afsluiten krediet Bosbrug Ter Apel 6.203 i 0.10 Gebonden reserve Meerkosten project verduurzaming openb.verlichting na rechtzaak Ziut 13.000 i

57.203 Onttrekkingen aan reserves 0.10 Gebonden reserve Afsluiten krediet Bosbrug Ter Apel 6.203 i

3.3. Programma 3 – Bedrijvigheid en duurzaamheid

2019 2019 2019 2019 Taakveld Omschrijving begroting begroting voorstel begroting primitief gewijzigd 2e burap na 2e burap

Lasten 3.3 Bedrijfsloket en -regelingen 50.279 50.279 0 50.279 3.4 Economische promotie 574.725 644.725 0 644.725 625.004 695.004 0 695.004 Baten 3.3 Bedrijfsloket en -regelingen 32.850 32.850 0 32.850 3.4 Economische promotie 0 0 -10.000 -10.000 32.850 32.850 -10.000 22.850

Saldo van baten en lasten 592.154 662.154 10.000 672.154

0.10 Last: toevoegingen aan reserves 0 0 0 0 0.10 Bate: onttrekkingen aan reserves 70.492 70.492 0 70.492

Resultaat programma 521.662 591.662 10.000 601.662

Toelichting op de mutaties:

Baten 3.4 Forensenbelasting opbrengst is te hoog begroot ondanks de harmonisatie -10.000 s

Totaal baten -10.000

3.4. Programma 4 – Onderwijs

2019 2019 2019 2019 Taakveld Omschrijving begroting begroting voorstel begroting primitief gewijzigd 2e burap na 2e burap

Lasten 4.1 Openbaar basisonderwijs 5.357.317 5.674.491 4.855 5.679.346 4.2 Onderwijshuisvesting 1.786.491 1.850.700 -148.472 1.702.228 4.3 Onderwijsbeleid en leerlingzaken 2.084.821 2.200.376 -102.071 2.098.305 9.228.629 9.725.567 -245.688 9.479.879 Baten 4.1 Openbaar basisonderwijs 5.093.690 5.788.710 0 5.788.710 4.2 Onderwijshuisvesting 203.328 206.328 0 206.328 4.3 Onderwijsbeleid en leerlingzaken 759.479 759.479 -4.000 755.479 6.056.497 6.754.517 -4.000 6.750.517

Saldo van baten en lasten 3.172.132 2.971.050 -241.688 2.729.362

0.10 Last: toevoegingen aan reserves 64.274 449.355 100.000 549.355 0.10 Bate: onttrekkingen aan reserves 138.511 268.689 22.028 290.717

Resultaat programma 3.097.895 3.151.716 -163.716 2.988.000

Toelichting op de mutaties:

Lasten 4.1 Openb.basisonderwijs, personeel regeling sport in de buurt (zie ook progr.5) 4.855 i 4.2 Huisvesting openbaar onderwijs OBS de Wiekslag, herstel tegelvloer 15.750 i 4.2 Huisvesting RSG Ter Apel Verhoging krediet fase 3 nieuwbouw, kapitaallasten vanaf 2020 0 s 4.2 Huisvesting RSG Ter Apel Rente nieuwbouw RSG dubbel, in renteomslag én als projectfinanciering -170.500 s 4.2 Huisvesting Dollard College asbestverwijdering Dollard College 6.278 i 4.3 Lokaal onderwijsbeleid opschonen budgetten -2.071 s 4.3 Logopedie opschonen budgetten -9.265 s 4.3 Logopedie budget raadsbesluit (29 mei 2019) inzetten voor Logopedie 2020 e.v. -90.735 s

Totaal lasten -245.688 Baten 4.3 Lokaal onderwijsbeleid opschonen budgetten -4.000 s

Totaal baten -4.000 Toevoegingen aan reserves 0.10 BR zorgfonds basisonderwijs storting overschot logopedie budget 2019 t.g.v. 2020 e.v. 100.000 i

Onttrekkingen aan reserves 0.10 BR onderwijshuisvesting asbestverwijdering Dollard College 6.278 i BR onderwijshuisvesting OBS de Wiekslag, herstel tegelvloer 15.750 i

3.5. Programma 5 – Sport, cultuur en recreatie

2019 2019 2019 2019 Taakveld Omschrijving begroting begroting voorstel begroting primitief gewijzigd 2e burap na 2e burap

Lasten 2.3 Recreatieve havens 62.961 79.961 -3.137 76.824 2.4 Economische havens en vaarwegen 83.509 83.509 0 83.509 5.1 Sportbeleid en activering 395.562 395.562 31.022 426.584 5.2 Sportaccommodaties 1.439.017 1.439.017 13.000 1.452.017 5.3 Cultuur (presentatie. productie enz.) 457.462 457.462 0 457.462 5.4 Musea 329.696 329.696 2.858 332.554 5.5 Cultureel erfgoed 368.619 368.619 268.935 637.554 5.6 Media 628.471 744.801 0 744.801 5.7 Openbaar groen en (openlucht)recr. 170.871 170.871 872 171.743 3.936.168 4.069.498 313.550 4.383.048 Baten 2.3 Recreatieve havens 6.117 6.117 -3.137 2.980 2.4 Economische havens en vaarwegen 0 0 0 0 5.1 Sportbeleid en activering 12.500 12.500 0 12.500 5.2 Sportaccommodaties 176.891 176.891 6.000 182.891 5.3 Cultuur (presentatie. productie enz.) 13.846 13.846 0 13.846 5.4 Musea 129.482 129.482 4.090 133.572 5.5 Cultureel erfgoed 14.294 14.294 0 14.294 5.6 Media 96.801 96.801 0 96.801 5.7 Openbaar groen en (openlucht)recr. 1.000 1.000 0 1.000 450.931 450.931 6.953 457.884

Saldo van baten en lasten 3.485.237 3.618.567 306.597 3.925.164

0.10 Last: toevoegingen aan reserves 0 0 48.000 48.000 0.10 Bate: onttrekkingen aan reserves 102.056 102.056 300.000 402.056

Resultaat programma 3.383.181 3.516.511 54.597 3.571.108

Toelichting op de mutaties:

Lasten 2.3 Vaarrecreatie Verlaging uitgaven i.v.m. geen pacht meer ontvangen -3.137 s 5.1 Sportstimulering Subsidie modelvliegclub, raming naar ander taakveld -3.872 s 5.1 Sportstimulering aanvullend budget combinatiefuncties 9.294 i 5.1 Sportstimulering regeling sport in de buurt (zie ook progr.4) -4.855 i 5.1 Sportstimulering sportakkoord (meicirculaire 2019) 15.000 i 5.1 Sportstimulering combinatiefuncties/buurtsportcoaches (meicirculaire 2019) 15.455 s 5.2 Zwembad Ter Apel inhuur personeel 3.000 i 5.2 Zwembad Sellingen inhuur personeel 7.000 i 5.2 Sportterrein Bellingwedde vervanging berekeningspompen - afschrijving t.l.v. Mip 1931 3.000 i 5.4 Streekmuseum De Oude Wolden actualisatie subsidie 2.858 s 5.5 Vesting Bourtange Minder onderhoudskosten door renovatie bruggen (OOR) -48.000 i 5.5 Subsidies cultureel erfgoed Storting voorziening achtergestelde lening BOEI 300.000 i 5.5 Subsidies cultureel erfgoed vastelling en indexering klooster ter Apel, bijdrage de Burcht 16.935 s 5.7 Monumentenzorg Minder advieskosten nodig in boekjaar -3.000 i 5.7 Speeltuinen en speelweiden Subsidie modelvliegclub, raming naar ander taakveld 3.872 s

Totaal lasten 313.550 Baten 2.3 Vaarrecreatie Pacht wordt niet langer in rekening gebracht -3.137 s 5.2 Sportcomplex Blijham Doorberekende energiekosten 6.000 s 5.4 Streekmuseum De Oude Wolden actualisatie uitgeleend personeel 4.090 s

Totaal baten 6.953 Toevoegingen aan reserves 0.10 BR beheer openbare ruimte Storting overschot onderhoud bruggen Bourtange 48.000 i

Onttrekkingen aan reserves 0.10 Algemene reserve Storting voorziening achtergestelde lening BOEI 300.000 i

3.6. Programma 6 – Sociaal domein

2019 2019 2019 2019 Taakveld Omschrijving begroting begroting voorstel begroting primitief gewijzigd 2e burap na 2e burap

Lasten 6.1 Samenkracht en burgerparticipatie 3.861.124 3.939.348 216.043 4.155.391 6.2 Wijkteams 1.835.115 1.915.115 119.218 2.034.333 6.3 Inkomensregelingen 9.799.550 9.894.050 -81.472 9.812.578 6.4 Begeleide participatie 9.642.078 9.620.478 612.338 10.232.816 6.5 Arbeidsparticipatie 2.405.267 1.954.267 8.250 1.962.517 6.6 Maatwerkvoorzieningen (WMO) 764.833 809.833 0 809.833 6.71 Maatwerkdienstverlening 18+ 6.258.840 6.540.840 0 6.540.840 6.72 Maatwerkdienstverlening 18- 660.000 780.000 0 780.000 6.81 Geëscaleerde zorg 18+ 144.871 144.871 23.350 168.221 6.82 Geëscaleerde zorg 18- 5.246.764 6.689.764 210.000 6.899.764 40.618.442 42.288.566 1.107.727 43.396.293 Baten 6.1 Samenkracht en burgerparticipatie 184.465 184.465 -61.904 122.561 6.2 Wijkteams 0 0 0 0 6.3 Inkomensregelingen 7.154.350 7.916.350 0 7.916.350 6.4 Begeleide participatie 0 0 0 0 6.5 Arbeidsparticipatie 1.034.500 164.568 0 164.568 6.6 Maatwerkvoorzieningen (WMO) 5.000 5.000 0 5.000 6.71 Maatwerkdienstverlening 18+ 265.000 310.000 0 310.000 6.72 Maatwerkdienstverlening 18- 0 0 0 0 6.81 Geëscaleerde zorg 18+ 129.680 329.680 0 329.680 6.82 Geëscaleerde zorg 18- 0 0 52.500 52.500 8.772.995 8.910.063 -9.404 8.900.659

Saldo van baten en lasten 31.845.447 33.378.503 1.117.131 34.495.634

0.10 Last: toevoegingen aan reserves 0 0 0 0 0.10 Bate: onttrekkingen aan reserves 596.151 179.870 330.977 510.847

Resultaat programma 31.249.296 33.198.633 786.154 33.984.787

Toelichting op de mutaties:

Lasten 6.1 Algemene voorzieningen (WMO) project Rzijn Even buurten (BR beschermd wonen) 80.036 i 6.1 Algemene voorzieningen (WMO) project Rzijn Even buurten buitengebied (BR beschermd wonen) 68.873 i 6.1 Algemene voorzieningen (WMO) project St. Wedde dat 't lukt (BR beschermd wonen) 49.000 i 6.1 Vluchtelingen en statushouders maatsch. Begeleiding (meicirculaire 2019) -10.600 i 6.1 Vluchtelingen en statushouders verhoging taalniveau statushouders (meicirculaire 2019) 28.734 s 6.2 Eerstelijnsloket (WMO) versterking Wmo team kwetbare inwoners (BR beschermd wonen) 32.900 i 6.2 Eerstelijnsloket (WMO) begeleid wonen jongeren van 18-27 jaar (BR beschermd wonen) 76.818 i 6.2 Eerstelijnsloket (Jeugd & WMO) onderzoek CMO-Stamm toegang jeugd en wmo 9.500 i 6.3 Bijz.bijstand en armoedebeleid actualisatie budget -67.000 i 6.3 Bijz.bijstand en armoedebeleid inhuur Soza Xpert (pilot intensivering van fraudebestrijding) -35.000 i 6.3 Fraudebestrijding Inhuur Soza Xpert (pilot intensivering van fraudebestrijding) 35.000 i 6.3 Bijz.bijstand en armoedebeleid schulden en armoede (meicirculaire 2019) -14.472 i 6.4 Sociale werkvoorziening Participatie, WSW (meicirculaire 2019) 580.946 s 6.4 Sociale werkvoorziening Lagere bijdrage Wedeka 2019 (t.g.v. begrotingsresultaat) -18.117 i 6.4 Sociale werkvoorziening septembercirculaire 2019 49.509 s 6.5 Werkdeel WWB bonus beschut werken (meicirculaire 2019) 8.250 i 6.81 Opvang/beschermd wonen (WMO) begeleiding SWb kwetsbare inwoners (BR beschermd wonen) 23.350 i 6.82 Transitiearrangement jeugd jeugdhulp aan kinderen in AZC (meicirculaire 2019) 210.000 s

Totaal lasten 1.107.727 Baten 6.1 Vluchtelingen en statushouders maatsch.gegeleiding inzake nieuwkomers (meicirculaire 2019) -58.000 s 6.1 Vluchtelingen en statushouders opschonen budgetten -3.904 s 6.82 Transitiearrangement jeugd jeugdhulp aan kinderen in AZC (meicirculaire 2019) 52.500 s

Totaal baten -9.404 Onttrekkingen aan reserves 0.10 BR beschermd wonen onttrekking reserve diverse welzijnsactiviteiten 330.977

3.7. Programma 7 – Milieu en gezondheid

2019 2019 2019 2019 Taakveld Omschrijving begroting begroting voorstel begroting primitief gewijzigd 2e burap na 2e burap

Lasten 7.1 Volksgezondheid 578.648 633.418 43.597 677.015 7.2 Riolering 2.810.817 2.810.817 0 2.810.817 7.3 Afval 2.217.493 2.362.493 -12.000 2.350.493 7.4 Milieubeheer 1.282.982 1.706.982 25.000 1.731.982 7.5 Begraafplaatsen en crematoria 133.322 140.322 0 140.322 7.023.262 7.654.032 56.597 7.710.629 Baten 7.1 Volksgezondheid 9.988 9.988 0 9.988 7.2 Riolering 3.710.148 3.710.148 0 3.710.148 7.3 Afval 2.541.485 2.541.485 73.000 2.614.485 7.4 Milieubeheer 0 0 0 0 7.5 Begraafplaatsen en crematoria 70.010 70.010 0 70.010 6.331.631 6.331.631 73.000 6.404.631

Saldo van baten en lasten 691.631 1.322.401 -16.403 1.305.998

0.10 Last: toevoegingen aan reserves 0 0 85.000 85.000 0.10 Bate: onttrekkingen aan reserves 0 424.000 50.000 474.000

Resultaat programma 691.631 898.401 18.597 916.998

Toelichting op de mutaties:

Lasten 7.1 Gezondheid gezond in de stad (meicirculaire 2019) 17.221 s 7.1 Gezondheid Ambulantisering GGZ (septembercirculaire 2019) 26.376 s 7.2 Riolering Kosten bus, storing riolering in eigen beheer ipv door waterschap 4.013 s 7.2 Riolering Kosten bus tlv begrotingspost inhuur monteur van waterschap -4.013 s 7.3 Afval invoerings pasjessysteem milieustraat 25.000 i 7.3 Afval kosten uittreding Sozog 21.000 i 7.3 Afval meevallende overige kosten afval -58.000 i 7.4 Milieubeleid en -beheer Afvoeren en verwerken verontreinigde bermgrond 50.000 i 7.4 Milieubeleid en -beheer Meerwerk Omgevingsdienst Groningen -25.000 s

Totaal lasten 56.597 Baten 7.3 Afval voordelige afrekening opbrengst PMD 2018 43.000 i 7.3 Afval hogere verwachte opbrengst afvalstoffenheffing en ledigingen 30.000 i

Totaal baten 73.000 Toevoegingen aan reserves 0.10 BR egalisatie afval vorming egalisatiereserve afval 85.000 i

Onttrekkingen aan reserves 0.10 BR grondzaken Afvoeren en verwerken verontreinigde bermgrond 50.000 i

3.8. Programma 8 – Wonen

2019 2019 2019 2019 Taakveld Omschrijving begroting begroting voorstel begroting primitief gewijzigd 2e burap na 2e burap

Lasten 8.1 Ruimtelijke ordening 304.653 479.653 0 479.653 8.3 Wonen en bouwen 1.247.347 1.274.347 32.788 1.307.135 1.552.000 1.754.000 32.788 1.786.788 Baten 8.1 Ruimtelijke ordening 0 0 0 0 8.3 Wonen en bouwen 540.960 608.460 0 608.460 540.960 608.460 0 608.460

Saldo van baten en lasten 1.011.040 1.145.540 32.788 1.178.328

0.10 Last: toevoegingen aan reserves 0 0 0.10 Bate: onttrekkingen aan reserves 9.890 259.890 0 259.890

Resultaat programma 1.001.150 885.650 32.788 918.438

Toelichting op de mutaties:

Lasten 8.3 Krimp voorlichtingskosten, begrotingspost wordt niet gebruikt -1.000 s 8.3 Wonen en Leven nagekomen aanvraag wonen en leven 2018 3.606 i 8.3 Geografische informatievoorz. kosten cyclorama's en obliekfoto's 46.000 s 8.3 Geografische informatievoorz. overige budgetbijstellingen m.b.t. software en licenties 3.182 s 8.3 Omgevingsvergunningen lagere kosten, voornamelijk inhuur en digitale checklisten -19.000 i

Totaal lasten 32.788

3.9. Programma 9 – Inwoners en bestuur

2019 2019 2019 2019 Taakveld Omschrijving begroting begroting voorstel begroting primitief gewijzigd 2e burap na 2e burap

Lasten 0.1 Bestuur 1.610.775 1.615.775 5.850 1.621.625 0.2 Burgerzaken 2.260.941 2.245.941 260.518 2.506.459 0.3 Beheer ov. gebouwen en gronden 167.987 167.987 -38.006 129.981 4.039.703 4.029.703 228.362 4.258.065 Baten 0.1 Bestuur 0 0 0 0 0.2 Burgerzaken 240.305 240.305 10.051 250.356 0.3 Beheer ov. gebouwen en gronden 160.073 160.073 0 160.073 400.378 400.378 10.051 410.429

Saldo van baten en lasten 3.639.325 3.629.325 218.311 3.847.636

0.10 Last: toevoegingen aan reserves 891.100 2.536.706 377.430 2.914.136 0.10 Bate: onttrekkingen aan reserves 129.772 4.633.433 3.414 4.636.847

Resultaat programma 4.400.653 1.532.598 592.327 2.124.925

Toelichting op de mutaties:

Lasten 0.1 Burgemeester en wethouders aanschaf vergaderapplicatie College van B&W (uit onvoorzien) 5.850 i 0.2 Persoonsdocumenten meer aanvragen en hogere prijs per product 10.980 i 0.2 BRP straat Ter Apel personeel eigen dienst (zie ook overhead) -100.000 i 0.2 BRP straat Ter Apel centralisering inschrijvingen vergunninghouders (meicirculaire 2019) 331.784 i 0.2 Verkiezingen en referanda waterschapsverkiezingen (meicirculaire 2019) 17.754 i 0.3 Woningen en overige gebouwen Storting in de voorziening groot onderhoud wordt storting in reserve -38.006 i

Totaal lasten 228.362 Baten 0.2 Overige leges toename aantal aanvragen 10.051 i

Totaal baten 10.051 Toevoegingen aan reserves 0.10 BR groot onderhoud gebouwen Voorziening is bij jaarrekening 2018 reserve geworden 38.006 i 0.10 BR groot onderhoud gebouwen Voorziening is bij jaarrekening 2018 reserve geworden (zie overhead) 9.505 i 0.10 Algemene reserve storting positief saldo meicirculaire 2019 328.831 i 0.10 Algemene reserve storting herindelingsgelden (meicirculaire 2019) 1.088 s

377.430 Onttrekkingen aan reserves 0.10 Algemene reserve onttrekking herindelingsgelden 2018 (meicirculaire 2019) 3.414 i

3.10. Algemene dekkingsmiddelen

2019 2019 2019 2019 Taakveld Omschrijving begroting begroting voorstel begroting primitief gewijzigd 2e burap na 2e burap

Lasten 0.5 Treasury -140.843 -137.346 23.500 -113.846 0.61 OZB woningen 236.647 236.647 0 236.647 0.62 OZB niet-woningen 0 0 0 0 0.64 Belastingen overig 136.092 136.092 0 136.092 0.7 Algemene uitkering 20.087 20.087 0 20.087 0.8 Overige baten en lasten -1.929.148 -1.145.587 109.565 -1.036.022 3.4 Toeristen/forensenbelasting 0 0 0 0 -1.677.165 -890.107 133.065 -757.042 Baten 0.5 Treasury 360.192 412.474 43.500 455.974 0.61 OZB woningen 4.630.493 4.630.493 0 4.630.493 0.62 OZB niet-woningen 596.770 596.770 0 596.770 0.64 Belastingen overig 27.500 27.500 0 27.500 0.7 Algemene uitkering 54.058.624 53.866.344 1.782.880 55.649.224 0.8 Overige baten en lasten 0 0 4.050 4.050 3.4 Toeristen/forensenbelasting 232.000 302.000 0 302.000 59.905.579 59.835.581 1.830.430 61.666.011

Saldo -61.582.744 -60.725.688 -1.697.365 -62.423.053

Toelichting op de mutaties:

Lasten 0.5 Treasury Rentelast kort geld vervalt -20.000 i 0.5 Treasury Nieuwe lening BNG, rentelast 43.500 s 0.8 Saldo kostenplaatsen Saldo van de mutaties op de kostenplaatsen 23.889 i 0.8 Alg.baten en lasten jeugdhulp aan kinderen in het AZC (meicirculaire 2019) 25.676 i 0.8 Alg.baten en lasten niet gerealiseerde bezuiniging optimalisering dienstverlening 60.000 i

Totaal lasten 133.065 Baten 0.5 Treasury Lening BNG doorgeleend aan Acantus, rentebate 43.500 s 0.7 Algemene uitkering meicirculaire 2019 1.561.167 s 0.7 Algemene uitkering nadelige verrekening 2018 (meicirculaire 2019) -3.414 i 0.7 Algemene uitkering septembercirculaire 2019 225.127 s 0.8 Saldo kostenplaatsen Saldo van de mutaties op de kostenplaatsen 4.050 s

Totaal baten 1.830.430

Mutaties op de kostenplaatsen:

Lasten KP Kleine bedrijfswagens Nieuwe aanschaf servicewagen - afschrijving t.l.v. Mip 1931 3.759 i KP Kleine bedrijfswagens Nieuwe aanschaf auto handhaving - afschrijving t.l.v. Mip 1931 3.000 i KP Ov. gemeentelijke machines Aanschaf knipmachine - afschrijving t.l.v. Mip 1931 2.500 i KP Ov. gemeentelijke machines Aanschaf kunstmeststrooier - ineens t.l.v. Mip 1931 5.000 i KP MFA 't Aambeeld Erfafscheiding (t.l.v. onvoorzien) 9.630 i

Totaal lasten 23.889 Baten KP MFA Noaberstee Aanpassing huuropbrengsten 2.800 s KP MFA Noaberstee Aanpassing energieopbrengsten 1.250 s

Totale baten 4.050

3.11. Overhead

2019 2019 2019 2019 Taakveld Omschrijving begroting begroting voorstel begroting primitief gewijzigd 2e burap na 2e burap

Lasten 0.4 Overhead 8.730.825 8.789.525 129.737 8.919.262 8.730.825 8.789.525 129.737 8.919.262 Baten 0.4 Overhead 86.647 86.647 0 86.647 86.647 86.647 0 86.647

Saldo 8.644.178 8.702.878 129.737 8.832.615

Toelichting op de mutaties:

Lasten 0.4 Gemeentehuis Wedde storting VZ groot onderhoud wordt storting in reserve (zie progr.9) -7.300 i 0.4 Werkplaats Vriescheloo storting VZ groot onderhoud wordt storting in reserve (zie progr.9) -2.205 i 0.4 Werkplaats Vriescheloo aanpassing gebouw - afschrijving t.l.v. Mip 1931 5.000 i 0.4 Overige overhead doorwerking correctie raming uit 2018 i.v.m. samenvoeging begrotingen -78.758 s 0.4 Overige overhead overboeking naar automatisering key2control -10.000 i 0.4 Overige overhead personeel eigen dienst (zie ook progr.9) 100.000 i 0.4 Postbehandeling porto kosten lopen op door antwoordnummers 25.000 s 0.4 Kantoorbenodigdheden actualisatie budgetten -10.000 s 0.4 Archief minder uitgaven op abonnementen en boeken -27.200 s 0.4 Archief opname kosten Doxs 2.200 s 0.4 Automatisering/systeembeheer afrekening 2018 GRID (t.l.v. begrotingsresultaat) 25.000 i 0.4 Automatisering/systeembeheer overboeking naar automatisering key2control 10.000 i 0.4 Personeel verkoop vakantiedagen o.a. langdurige ziekte 30.000 i 0.4 Personeel afspraakbanen t.b.v. Samenleving & Ruimte 63.000 s 0.4 Arbeidsomstandigheden bijdrage personeelsvereniging 5.000 s

Totaal lasten 129.737

3.12. Onvoorzien

2019 2019 2019 2019 Taakveld Omschrijving begroting begroting voorstel begroting primitief gewijzigd 2e burap na 2e burap

Lasten 0.8 Onvoorzien 160.000 89.936 -42.920 47.016 0.8 Onvoorzien MIP 1931 92.000 -91.059 941 160.000 181.936 -133.979 47.957 Baten 0.8 Onvoorzien 0 0 0 0 0 0 0 0

Saldo 160.000 181.936 -133.979 47.957

Toelichting op de mutaties:

Lasten 0.8 Onvoorzien Actualisatie begroting veiligheidsregio -17.440 s 0.8 Onvoorzien Opruimen paasbulten -10.000 i 0.8 Onvoorzien Aanschaf vergaderapplicatie College van B&W -5.850 i 0.8 Onvoorzien Erfafscheiding MFA 't Aambeeld Vlagtwedde -9.630 i 0.8 Onvoorzien MIP 1931 Inzet MIP 1931 (zie diverse programma's) -29.459 i 0.8 Onvoorzien MIP 1931 Inzet MIP 1931 vrijval kapitaallasten t.b.v. bruggen (zie progr.2) -3.600 s 0.8 Onvoorzien MIP 1931 Inzet MIP 1931 vrijval kapitaallasten t.b.v. bruggen (zie progr.2) -4.000 s 0.8 Onvoorzien MIP 1931 Mip 1931, deels nog niet benut in boekjaar -54.000 i

Totaal lasten -133.979

Voor een nadere specificatie en de inzet van onvoorzien verwijzen wij naar hoofdstuk 6.

4. Totaaloverzicht van baten en lasten

2019 2019 2019 2019 Progr. Omschrijving begroting begroting voorstel begroting primitief gewijzigd 2e burap na 2e burap

Lasten 1 Veiligheid 2.370.140 2.370.140 27.440 2.397.580 2 Openbaar gebied 5.826.296 6.377.815 -23.200 6.354.615 3 Bedrijvigheid en duurzaamheid 625.004 695.004 0 695.004 4 Onderwijs 9.228.629 9.725.567 -245.688 9.479.879 5 Sport.cultuur en recreatie 3.936.168 4.069.498 313.550 4.383.048 6 Sociaal domein 40.618.442 42.288.566 1.107.727 43.396.293 7 Milieu en gezondheid 7.023.262 7.654.032 56.597 7.710.629 8 Wonen 1.552.000 1.754.000 32.788 1.786.788 9 Inwoners en bestuur 4.039.703 4.029.703 228.362 4.258.065 75.219.644 78.964.325 1.497.576 80.461.901 Baten 1 Veiligheid 103.042 108.042 5.000 113.042 2 Openbaar gebied 39.949 66.076 0 66.076 3 Bedrijvigheid en duurzaamheid 32.850 32.850 -10.000 22.850 4 Onderwijs 6.056.497 6.754.517 -4.000 6.750.517 5 Sport.cultuur en recreatie 450.931 450.931 6.953 457.884 6 Sociaal domein 8.772.995 8.910.063 -9.404 8.900.659 7 Milieu en gezondheid 6.331.631 6.331.631 73.000 6.404.631 8 Wonen 540.960 608.460 0 608.460 9 Inwoners en bestuur 400.378 400.378 10.051 410.429 22.729.233 23.662.949 71.600 23.734.548

Subtotaal programma's 52.490.411 55.301.376 1.425.976 56.727.352

Algemene dekkingsmiddelen -61.582.744 -60.725.689 -1.697.365 -62.423.054 Overhead 8.644.178 8.702.878 129.737 8.832.615 Onvoorzien 160.000 181.936 -133.979 47.957 Saldo van baten en lasten -288.155 3.460.501 -275.631 3.184.870

Last: toevoegingen aan reserves 955.374 2.986.061 667.633 3.653.694 Bate: onttrekkingen aan reserves 1.134.858 6.515.417 712.623 7.228.040

Saldo na reserves -467.639 * -68.855 * -320.621 -389.476

Bestemming 2e bestuursrapportage Toevoegen aan algemene reserve 327.504 327.504 Begrotingsresultaat -467.639 -68.855 6.883 -61.972

In de primitieve begroting is het begrotingssaldo opgenomen uit de programmabegroting die in november 2018 door de raad is behandeld in de begrotingsvergadering. Dit is het saldo vóór amendementen en vóór de overige reeds geaccordeerde mutaties (o.a. MIP projecten). Onder begroting gewijzigd staat het begrotingssaldo gepresenteerd vóór de 2e bestuursrapportage.

Uit bovenstaand overzicht valt op te maken dat deze bestuursrapportage sluit met een positief saldo van € 320.621. Door het College van B&W is eerder aangegeven dat extra uitgaven ten bedrage van € 6.883 ten laste van het begrotingsresultaat kunnen komen. Dit betekent dat er € 327.504 kan worden toegevoegd aan de algemene reserve.

5. Ombuigingen

De oorspronkelijke begroting 2019 liet een negatief saldo zien, waarbij er vanaf 2022 wel een positief resultaat werd verwacht. Om zowel incidenteel als structureel toch ruimte te kunnen reserveren voor nieuwe beleidsvoornemens is ingestemd met een aantal ombuigingsvoorstellen met voornamelijk een structureel karakter.

In onderstaand overzicht is weergegeven welke ombuigingsvoorstellen er bij de begrotingsbehandeling zijn geaccordeerd en welke er inmiddels zijn ingevuld.

gerealiseerd? Omschrijving 2019 2020 2021 2023 programma taakveld Onttrekking herindelingsgelden 500.000 500.000 0 0 ja 14 0.10 Verkoop hout(snippers) 10.000 10.000 10.000 10.000 ja 2 5.7 Stopzetten participatie voorportaal TDC 50.000 50.000 50.000 50.000 ja 6 6.5 Buig gelden 150.000 200.000 200.000 200.000 ja 6 6.3 Onafhankelijke cliëntondersteuning 100.000 100.000 100.000 100.000 ja 6 6.2 Publicatie officiële bekendmakingen 50.000 50.000 50.000 50.000 ja 11 0.4 Formatie 180.000 180.000 180.000 180.000 ja KP KP Formatie 0 0 45.000 145.000 nee Verhogen baten toeristenbelasting 60.000 60.000 60.000 60.000 ja 10 3.4 Harmonisatie forensenbelasting 10.000 10.000 10.000 10.000 ja 10 3.4 Verhogen baten forensenbelasting 0 5.000 10.000 15.000 ja 10 3.4 Structurele storting reserve COA gelden 95.000 95.000 95.000 95.000 ja 14 0.10 Optimalisering dienstverlening 15.000 15.000 15.000 15.000 ja 9 0.2 Optimalisering dienstverlening 60.000 60.000 60.000 60.000 nee

1.280.000 1.335.000 885.000 990.000

Ten opzichte van de 1e bestuursrapportage 2019 is alleen de bezuiniging op de forensenbelasting ingevuld, vanaf 2020. Er is geconcludeerd dat deze bezuiniging onhaalbaar is; dit is inmiddels in de begroting 2020 en meerjarenraming verwerkt. Daarmee is deze bezuiniging op papier ingevuld.

Eén bezuinigingsvoorstel voor 2019 ten bedrage van € 60.000 kan nog niet ingevuld worden. Omdat op dit moment ook nog niet duidelijk is wanneer dit wel kan worden gerealiseerd stellen wij voor dit bedrag eenmalig als last in deze bestuursrapportage te verwerken. U vindt dit terug bij het onderdeel “algemene dekkingsmiddelen”, hoofdstuk 3.10.

Meerjarig moeten de volgende bezuinigingen uit de begroting 2019 nog worden gerealiseerd:

2020 € 60.000 2021 € 105.000 2022 € 205.000

6. Onvoorzien

Het BBV (Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten) bepaalt in artikel 8 dat er een bedrag voor onvoorzien in de begroting moet worden opgenomen. Dit is ervoor bedoeld om gedurende het begrotingsjaar onvoorziene (niet begrote) uitgaven op te kunnen vangen.

De mutaties op de post onvoorzien tot heden zijn weergegeven in de eerste tabel hierna. Deels zijn de mutaties al middels begrotingswijzigingen (lees separate raadsbesluiten) in de begroting verwerkt. Voor een ander deel is de aanpasing in deze bestuursrapportage verwerkt. Hiernaast is er nog een bedrag waarvoor reeds “beslag” op onvoorzien ligt. Echter op het moment van dit schrijven heeft ons College hierover nog niet definitief besloten. Ten behoeve van het inzicht op het “vrije saldo” van onvoorzien wordt hiermee wel al rekening gehouden.

In de tweede tabel hieronder is de uitnutting van Mip 1931 (vrijvallende kapitaallasten) weergegeven.

Specificatie onvoorzien Progr. Taakveld Begroting 2019

Saldo opgenomen in de programmabegroting 2019 160.000

Mutaties tot en met 1e bestuursrapportage: Amendement begrotingsvergadering (nov.2018) -60.000 Deelname Blumenschau Papenburg 9 0.1 -5.000 Subsidie snoeien lintbomen Wedde 2 5.7 -5.064

Saldo onvoorzien na 1e bestuursrapportage 89.936 (een bedrag van € 58.290 was op dat moment nog in behandeling)

Mutaties te verwerken bij 2e bestuursrapportage: Actualisatie begroting veiligheidsregio 1 1.1 -17.440 Aanschaf vergaderapplicatie College van B&W 9 0.1 -5.850 Opruimen paasbulten 1 1.2 -10.000 Erfafscheiding MFA 't Aambeeld Vlagtwedde KP KP -9.630

Saldo onvoorzien na 2e bestuursrapportage 47.016

Beslag op onvoorzien onder voorbehoud, nog in behandeling -4.000

Actueel saldo onvoorzien 43.016

Specificatie onvoorzien Mip 1931 Progr. Taakveld Begroting 2019

Saldo Mip 1931 volgens programmabegroting 2019 92.000

Inzet in 2019: Brug Burg.Buiskoolweg, verhoging krediet * 2 2.1 -3.600 Brug 6e verlaat Zandberg, hogere kapitaallasten * 2 2.1 -4.000 Aanschaf smiley's t.b.v. verkeersveiligheid 2 2.1 -7.200 Beregeningspompen sportterrein Bellingwedde * 5 5.2 -3.000 Aanschaf servicewagen * KP KP -3.759 Aanschaf auto handhaving * KP KP -3.000 Aanschaf knipmachine * KP KP -2.500 Aanschaf kunstmeststrooier KP KP -5.000

Saldo Mip 1931 na aankopen in 2019 59.941

Vrijval (wordt niet ingezet in 2019) -59.000

Restant saldo Mip 1931 941

7. MIP projecten

Bij de behandeling van de begroting 2019 is een aantal MIP projecten geaccordeerd. Deze projecten zijn de vertaling van de kadernota en het collegeprogramma in nieuwe beleidsvoornemens.

Onderstaand zijn alle MIP projecten uit de begroting 2019 in tabelvorm weergegeven. Hiermee wordt een globaal beeld gegeven van de voortgang van de projecten. Een meer uitgebreide toelichting per project volgt daarna.

MIP nr. Omschrijving krediet nog structureel in krediet fase 2e burap aanvragen begroting beschikbaar 1 2 3 4 1901 Fiets-voetpad Spetsebrugweg Vlagtwedde € 70.000 X 1902 Onderhoud aanlegvoorzieningen en steigers € 17.000 X 1903 Afsluiten archieven voormalige gemeenten € 220.000 X 1904 Bestrijding eikenprocessierups € 50.000 X 1905 Materieel voor planmatig onderhoud bomen € 242.500 X 1906 Onderhoud bruggen - - € 900.000 X 1907 Cittaslow € 10.000 X 1908 Duurzaam Westerwolde € 300.000 X 1909 Duurzaamheid in de landbouw € 5.000 X 1910 Ecologisch bermbeheer € 13.500 X 1911 Fonds leefbare dorpen Westerwolde € 300.000 X 1912 Gebiedsgericht werken € 12.000 X 1913 Inrichten gemeentelijk gronddepot € 180.000 X 1914 Marketing recreatie en toerisme nieuw Mip volgt voor 2020 1915 materieel openbare werken € 277.830 X 1916 Invoering omgevingswet € 575.000 - € 175.000 X 1917 Organisatieontwikkeling € 100.000 X X 1918 Privacy (budget voor 3 jaar) € 90.000 X 1919 Realisering AED netwerk € 15.000 X 1920 Aanbrengen reflecterende belijning (2020) begroting 2020 1921 Renovatie hoofdveld VV Sellingen begroting 2020 1922 RSG inrichting openbare ruimte € 289.606 X 1923 Uitvoeringsplan duurzaamheid € 151.000 € 119.000 X 1924 Verduurzaming openbare verlichting Ter Apel € 302.500 X 1925 Verduurzaming openbare verlichting Blijham € 195.000 X 1926 Verwijderen zieke bomen en herplant € 150.000 X 1927 Gemeentehuis Westerwolde p.m. 1928 Verbeteren interne/externe dienstverlening p.m. 1929 Integraal huisvestingsplan onderwijs € 50.000 X 1930 Bibliotheekwerk € 116.330 X 1931 Kapitaallasten opnemen in begroting vanaf € 92.000 X 1932 Nota onderhoud gemeentelijke gebouwen € 24.200 X 1933 Renovatie atletiekbaan 't Heem Ter Apel begroting 2020 1934 Renovatie 2 tennisbanen (onderzoek) begroting 2020

1901 – Fiets-voetpad Spetsebrugweg Vlagtwedde Project is in het voorjaar in voorbereiding genomen door tekeningen en een bestek te maken. Inmiddels zijn offertes opgevraagd en de verwachting is dat de opdracht na de bouwvak kan worden gegund en het project eind dit jaar of uiterlijk voorjaar 2020 gereed zal zijn.

1902 – Onderhoud aanlegvoorzieningen en steigers Dit is een voortdurend proces waarvoor inmiddels structureel geld in de begroting is gereserveerd om de steigers en havens in de gemeente mee te kunnen onderhouden.

1903 – Afsluiten archieven voormalige gemeenten Vanuit het restant herindelingskrediet is een start gemaakt met het afsluiten van de archieven van de voormalige gemeenten. Dit krediet komt in 2022 beschikbaar.

1904 – Bestrijding eikenprocessierups Het project is in het voorjaar opgestart. Dankzij dit krediet is de eikenprocessierups zo goed mogelijk bestreden. Het is een plaag die elk jaar weer terug komt. Het restant van het krediet zal gebruikt worden voor de bestrijding van de eikenprocessierups in 2020.

1905 – materieel voor planmatig onderhoud bomen Het materieel, bestaande uit een bosbouwtractor en autohoogwerker, is aangeschaft. Dit krediet kan worden afgesloten.

1906 – Onderhoud bruggen Voor het beschikbaar stellen van dit krediet, is nog een afzonderlijk raadsbesluit nodig. Het beleidsplan bruggen is in voorbereiding en zal eind 2019 ter besluitvorming aan de raad worden voorgelegd. Aan de hand daarvan kan MIP 1906 door de raad beschikbaar worden gesteld.

1907 – Cittaslow We zijn bezig om uitvoering te geven aan de aanbevelingen uit het onderzoeksrapport “Cittaslow Westerwolde”. Dit doen we o.a. door promotie van Cittaslow Westerwolde, faciliteren van initiatieven vanuit de bevolking, projecten gericht op samenwerking binnen nationale en internationale netwerk.

1908 – Duurzaam Westerwolde De eerste subsidies voor het verduurzamen van de woningvoorraad zijn verstrekt naar aanleiding van de scans die gedaan zijn in de pilot voor ‘Oost-Groningen bespaart energie’. Nu wordt er gewerkt aan een uitrol van dit project. De voorbereidingen voor het uitrollen van het project ‘Aanjaag budget duurzame initiatieven’ is in volle gang. We verwachten hier in het najaar mee te beginnen.

1909 – Duurzaamheid in de landbouw Voor dit project is in samenwerking met verschillende bedrijven de Bijeenkomst Agrarisch Innovatief Westerwolde opgezet. Enkele honderden boeren hebben zich in mei in Wedde laten informeren over nieuwe ontwikkelingen in de landbouw. De gemeente neemt als partner deel aan dit EU-project waarin ondernemers, onderzoeksinstellingen en de overheid samenwerken aan innovatie in de agrarische sector.

1910 – Ecologisch bermbeheer Het project betreft een pilot van 3 jaar en loopt volgens planning. Het mooie is dat de diversiteit van de bermen mee helpt aan de bestrijding van de eikenprocessierups, zie MIP 1904. Beide MIP’s versterken elkaar.

1911 – Fonds leefbare dorpen Westerwolde (budget voor 4 jaar) In mei 2019 is het college akkoord gegaan en in juni 2019 zijn de eerste aanvragen in behandeling genomen. Totaal is er voor de periode 2019 -2022 € 300.000 beschikbaar, verdeelt in jaarschijven van € 75.000.

1912 – Gebiedsgericht werken Het budget wordt besteed aan het organiseren van bijeenkomsten en of trainingen. Per jaar is er € 12.000 beschikbaar. Dit bedrag wordt structureel opgenomen in de begroting. Dit jaar worden hier ook de dorpsbudgetten gedeeltelijk uit bekostigd.

1913 – Inrichten gemeentelijk gronddepot Dit project is in voorbereiding. Door veranderde weten regelgeving zijn er nieuwe inzichten, waardoor er meer tijd nodig is om tot een goede uitvoering van dit MIP te komen. Gekeken wordt naar het inrichten van recreatieve heuvels om structureel overtollig grond op een goede wijze te kunnen verwerken.

1914 – Marketing recreatie en toerisme Marketing recreatie en toerisme kan van de lijst, deze is niet goedgekeurd door de raad.

1915 – Materieel openbare werken Het materieel, bestaande uit een smalspoortractor met voorlader, twee maaimachines en twee servicewagens, is aangeschaft. Dit krediet kan worden afgesloten.

1916 – Invoering Omgevingswet Onder leiding van een projectleider ten laste van het krediet is in het eerste half jaar gestart met de Omgevingsvisie en is het participatietraject daarvan doorlopen.

1917 – Organisatieontwikkeling Een tweejarig investeringsprogramma (2019-2020) in de continuïteit van samenwerking en persoonlijk leiderschap van medewerkers onder de regie van het managementteam en eindverantwoordelijkheid van de directeur/gemeentesecretaris met als doel/resultaat om de samenwerking en kwaliteit van het personeel goed te borgen en te bevorderen.

1918 – Privacy (budget voor 3 jaar) Voor het project is een GRC-tool aangeschaft. Een GRC-tool is een Governance, Riskmanagement en Compliance hulpmiddel waarmee ondersteuning wordt geboden bij het beheersen van de interne processen in het kader van privacy m.b.t. persoonsgegevens. Verder is gebruikt gemaakt van een tool (key2control) om een register van verwerkingsactiviteiten bij te houden. Alle benodigde verwerkersovereenkomsten zijn inmiddels gesloten met de desbetreffende organisaties.

1919 – Realisering AED netwerk Inmiddels zijn de beide stichtingen, ‘gefuseerd’ in stichting hartveilig Westerwolde. Er is een document met voorkeurslocaties vastgesteld waar de stichting mee aan de slag gaat. Er is een verzoek ingediend om het bedrag over te maken aan de stichting.

1920 – Aanbrengen reflecterende belijning Dit krediet komt pas in de begroting 2020 beschikbaar.

1921 – Renovatie hoofdveld VV Sellingen Dit krediet komt pas in de begroting 2020 beschikbaar.

1922 – RSG inrichting openbare ruimte De nieuwbouw van de RSG (fase 3) is gestart in maart 2019. Het werk zal in augustus 2020 gereed zijn. Daarna wordt fase 4, de herinrichting/renovatie van het monumentale deel RSG in uitvoering genomen. Dit zal in augustus 2021 gereed komen. Na de bouwactiviteiten wordt de openbare ruimte aangepast op de vernieuwde situatie.

1923 – Uitvoeringsplan duurzaamheid Er is een begin gemaakt met de verschillende onderdelen van het uitvoeringsprogramma. De RES Groningen is in volle gang, het project ‘Oost-Groningen bespaart energie’ heeft de pilot afgerond en maakt plannen voor vervolgstappen. De eerste gesprekken over de warmtetransitie visie zijn gevoerd. Het toezicht traject: ‘Energie besparen bij bedrijven’ is begonnen en zal dit jaar worden afgerond. Er wordt in samenwerking met de Provincie onderzocht hoe de verduurzaming van het bedrijventerrein ’t Heem in Ter Apel vorm kan krijgen. Er zijn een aantal maatwerkmethodes gestart van zonnepark initiatieven en voor het borgen van de (financiële) participatie worden een kader geschreven. De energietool Westerwolde wordt vormgegeven, deze is naar verwachting gereed in het najaar.

1924 – Verduurzaming openbare verlichting Ter Apel Het project is in de voorbereidende fase. Na de bouwvak kan het bestek naar de aannemer. De uitvoering zal voor het einde van het jaar starten. De verwachting is dat de uitvoering rond medio 2020 gereed zal zijn.

1925 – Verduurzaming openbare verlichting Blijham Dit project is in het voorjaar voorbereid, vervolgens uitgezet bij de aannemer en wordt momenteel uitgevoerd. Twee derde zal naar verwachting voor het einde van het jaar gereed zijn. Een derde zal vóór medio 2020 kunnen worden afgerond.

1926 – Verwijderen zieke bomen en herplant De uitvoering is na 15 juli gestart. Inmiddels zijn 96 bomen gerooid. Herplant staat gepland voor het najaar 2019. Eind 2019 staat het verwijderen van 163 bomen aan de J. Buiskoolweg in de planning. Herplant zal voorjaar 2020 in de planning. Het rooien van de overige bomen en de herplant daarvan zal in 2020 plaatsvinden.

1927 – Gemeentehuis Westerwolde Hier is nog geen krediet voor aangevraagd.

1928 – Verbeteren interne/externe dienstverlening Dit mip-voorstel is voor een deel opgenomen in de aanvraag in het herindelingskrediet, aangevraagd in de raad van 25 september 2019. Dit mip-voorstel kan worden afgesloten en zal in een andere vorm worden gerealiseerd of opnieuw worden aangevraagd.

1929 – Integraal huisvestingsplan onderwijs Om dit te realiseren is ICS Adviseurs ingehuurd. Zij hebben conform afspraak begin augustus het Integraal Huisvestingsplan (IHP) als document opgeleverd. Mogelijk komen zij nog eenmalig naar Westerwolde om het plan voor de raad te presenteren. Verwachting is dat het traject op tijd wordt afgerond en dat alle middelen worden besteed

1930 – Bibliotheekwerk Dit betreft een ophoging van het budget voor Biblionet. Deze middelen worden besteed conform de afspraken uit de diensten- en productencatalogus van Biblionet. De uitvoering verloopt volgens planning. Definitieve afrekening vindt plaats na aanbieding van de jaarstukken door Biblionet, medio 2020.

1931 – Kapitaallasten opnemen in de begroting Dit is een voortdurend proces waarvoor inmiddels structureel geld in de begroting is gereserveerd. Op basis van deze MIP zijn inmiddels een vervoermiddel en een machine vervangen. Voor een nadere uiteenzetting wordt verwezen naar hoofdstuk 6.

1932 – Nota onderhoud gemeentelijke gebouwen Dit project is momenteel in uitvoering en naar verwachting medio 2020 afgerond.

1933 – Renovatie atletiekbaan ’t Heem Ter Apel Dit krediet komt pas in de begroting 2020 beschikbaar.

1934 – Renovatie 2 tennisbanen (onderzoek) Dit krediet komt pas in de begroting 2020 beschikbaar.

8. Bedrijfsvoering Westerwolde

Bedrijfsvoering algemeen De bedrijfsvoering is van belang voor het reilen en zeilen van onze organisatie. We merken dat na de herindeling processen eenvoudiger gaan lopen, collega’s elkaar sneller vinden en we meer in control komen. Toch merken we ook dat, mede door veranderende weten regelgeving, we nog de nodige stappen moeten zetten. Dit kwam ook naar voren in het accountantsrapport over de jaarrekening van 2019. De tweede helft van 2019 zal in het teken staan van een plan van aanpak om vorm en richting te geven aan deze punten uit het accountantsrapport.

HRM WRNA Per 1 januari 2020 is de Wet Normalisering Rechtspositie Ambtenaren (WRNA) van kracht. Voorbereiding voor invoering van deze wet voor Westerwolde zijn getroffen, inclusief handboek personeel. In de tweede helft van 2019 vindt implementatie plaats, zodat alle medewerkers per 1 januari 2020 een arbeidsovereenkomst hebben.

RI&E Er is een Risico Inventarisatie en Evaluatie uitgevoerd in samenspraak met de arbodienst. De uitkomsten van deze RI&E, worden in de tweede helft van 2019 besproken en daar waar noodzakelijk maatregelen getroffen.

Managementinformatie Vanaf 2019 heeft het management periodiek beschikking over managementinformatie met betrekking tot:  Verzuim  Inhuur derden  Salariskosten  Opleidingen en organisatieontwikkeling

Inhuur In de loop van het derde kwartaal van 2019 gaan we werken met de inhuurdesk “Groningen Huurt In”. Met deze desk voldoen we aan de eisen van het inkoop- en aanbestedingsbeleid. Hiermee pakken we een aandachtspunt vanuit het accountantsrapport 2018 op.

Informatievoorziening en automatisering Grip krijgen op informatie We kunnen onze burger alleen centraal stellen als we de juiste informatie op de gevraagde plaats en tijd kunnen inzien, bewerken en delen. Dit geldt ook voor het nemen van de juiste besluiten. Op dit moment hebben we te weinig grip op informatie. Om meer grip te krijgen moeten we aan een aantal randvoorwaarden voldoen. In vier deelprojecten zijn de acties die nodig zijn om aan deze voorwaarden te voldoen benoemd. Pas nadat deze projecten zijn afgerond zal de basis op orde zijn. De middelen (geld, extra capaciteit en kennis), die nodig zijn om deze projecten uit te kunnen voeren zijn op dit moment niet of onvoldoende beschikbaar. 1. Het beschrijven van processen Processen beschrijven doen we om in control te zijn en te blijven het gebied van o.a. wetgeving (Omgevingswet, AVG, etc.), dienstverlening, verantwoording (financieel, juridisch). 2. Het in beeld brengen van het applicatielandschap De informatiearchitectuur is tot nu toe nog te weinig geoptimaliseerd. Het in beeld brengen van het applicatielandschap is een onderdeel hiervan. Pas als we hier een compleet beeld bij hebben, wordt het mogelijk om onze informatievoorziening meer schaalbaar en flexibeler te maken.

3. Door ontwikkelen van zaakgericht- en digitaal werken Zaakgericht- en digitaal werken is een randvoorwaarde voor het verder verbeteren van de dienstverlening en het duurzaam borgen van informatie. In 2019 zou het verder ontwikkelen ervan centraal staan. Dit project begint met bewustwording, draagkracht en het laten voelen van urgentie. 4. Kwaliteitssysteem opzetten Op dit moment wordt een nulmeting uitgevoerd voor het kwaliteitssysteem met betrekking tot de informatievoorziening van de gemeente.

Dienstverlening GRID Door de informatiemanagers is gesignaleerd dat de kwaliteit van kwaliteitsattributen die door GRID volgens de DVO geleverd moeten worden, aan het afnemen is. Een stabiele ICT omgeving is cruciaal voor de diensten en producten die de gemeenten levert. In de vorm van een memo die door de drie deelnemende GRID gemeenten gezamenlijk is opgesteld, is de ontevredenheid over de dienstverlening aan GRID kenbaar gemaakt. De diversiteit aan knelpunten zijn gecategoriseerd in vijf rubrieken die uiteindelijk hebben geleid tot een eensluidende conclusie.

Hieronder zijn de knelpunten met de meest actuele issues genoemd.

1. Monitoring en rapportages. 2. Deskundigheid en vaardigheid. 3. Communicatie en nakomen van afspraken. 4. Financiën 5. Projecten

Dit concluderende lijkt het de gemeenten goed dat er wordt gekeken hoe de samenwerking tussen GRID en de aangesloten gemeenten zich in de toekomst moet gaan ontwikkelen. De gemeenten hebben dan ook voorgesteld dat GRID met een adequaat vernieuwingsplan komt over hoe bovenstaande problemen structureel op te lossen. GRID heeft hier mee ingestemd en dit is nu in ontwikkeling.

Informatiebeveiliging Als gevolg van het niet op orde hebben van de basis voor informatievoorziening lopen we nu het risico dat we niet aan weten regelgeving voldoen. Het verantwoordingsrapport ENSIA 2018 Westerwolde, die aan de hand van een zelfevaluatie tot stand is gekomen, is gereed. Dit rapport laat een gemeente breed beeld zien over de stand van zaken met betrekking tot de informatiebeveiliging en de punten die nog verbeterd moeten worden.

Het CIO-team komt periodiek bij elkaar en wordt gecoördineerd door de CISO (Chief Information Security Officer). Het team bestaat uit een groep medewerkers uit verschillende taakvelden die als informatiebeheerders zijn aangewezen. Zodra het informatiebeveiligingsbeleid gereed en vastgesteld is (verwachting Q3) zijn ze ook benoemd. Dit team overlegt samen over de te nemen maatregelen en stellen een informatiebeveiligingsplan op met gerichte maatregelen die uitgevoerd moeten worden. Bewustwording is hier ook een onderdeel van. Hier is binnen de gehele organisatie nog te weinig aandacht voor.

Aantal beveiligingsincidenten/meldingen intern en extern eerste helft 2019:

Kwetsbaarheidsmeldingen 7x Melding phishing Uitval nutsvoorzieningen 2x Inlogpogingen 1x Onderzoeksrapporten 2x

Dienstverlening Telefonie:

 In het afgelopen half jaar zijn er voorbereidingen getroffen om de telefooncentrale (die nu nog in Stadskanaal staat) naar de gemeente Westerwolde over te hevelen. De verwachting is dat dit in de tweede helft van het jaar wordt afgerond en wij over onze eigen telefooncentrale beschikken. Dit houdt in dat ook de monitoringstool pas vanaf dat moment gebruikt kan worden.  Het servicelevel bij telefonie is op dit moment 63% (63% van de calls wordt opgenomen binnen 30 seconden). De doorgroei naar 80% blijft ons doel.  Het percentage in eerste contact afgehandeld blijft nog wat achter bij de verwachtingen (was 34% en is nu 30%). Meer actieve sturing is hierbij dan ook noodzakelijk om uiteindelijk 50% te kunnen afhandelen; het streven voor 2022.

Burgerzaken:

 Per 1 juli 2019 gelden er andere openingstijden voor de balies burgerzaken Sellingen en Wedde. De middagen zijn wij gesloten en op de ochtenden werken wij uitsluitend op afspraak (uitgezonderd de dag van de avondopenstelling).  Het servicelevel bij de balie is op dit moment 84 %. Dat houdt in dat 84% van onze klanten binnen 5 minuten is geholpen. Bij klanten die een afspraak hebben gemaakt is dat 90,4% , bij klanten die geen afspraak hebben gemaakt is het percentage 82,7%. Het ultieme streven is en blijft 90%.

Online:

 Er is sprake van voortdurende optimalisatie van de kennisbank; dé tool voor het KCC (klantcontactcentrum). Zowel het KCC als de vakafdelingen leveren hier input voor. Dit is een continu proces.  Hoe onze (digitale) dienstverlening wordt ervaren door onze inwoners, gaan we meten door gebruik te maken van het instrument ‘klantreizen’. Door een klantreis te doorlopen, leren wij hoe we de dienstverlening vanuit het perspectief van inwoners en ondernemers het best kunnen inrichten. In het eerste halfjaar van 2019 is hiermee een start gemaakt.

Juridische zaken Voor 2020 moeten een aantal beleidsregelingen worden geharmoniseerd. Inmiddels zijn er een aantal vastgesteld, zoals klachtenregeling, collectieve festiviteiten, reclamebordenbeleid en damoclesbeleid Voor de tweede helft van het jaar wordt gewerkt aan de verdere harmonisatie zoals de wegsleepregeling, evenementenbeleid, geluidbeleid en terrassenbeleid. Naast deze harmonisatieslag werkt de afdeling aan het verder optimaliseren en verbeteren van de bezwaar- en beroepsafhandeling.

Huisvesting gemeente Aan de hand van de eindrapportage over de huisvesting en de informatieve raad hierover, is besloten om vooralsnog niet te streven naar één gemeentehuis. Er zal eerst een visie op dienstverlening komen en een visie op thuis- en flexwerken. Zodra deze visies er zijn, wordt bekeken welke huisvesting voor het ambtelijk apparaat hier bij past.

9. Ontwikkeling begrotingsresultaat

9.1. Begrotingsresultaat 2019

De meerjarige ontwikkeling van het begrotingsresultaat geeft een beeld van de financiële positie van de gemeente, op korte en middellange termijn. De begroting 2019 werd in eerste instantie gepresenteerd met een nadelig saldo, waarbij op lange termijn alleen 2022 een overschot had. Door het ombuigingsplan 2019-2022 werd alsnog gezorgd voor zowel incidentele als structurele begrotingsruimte om nieuw beleid (MIP projecten) uit te kunnen zetten. Dit heeft geresulteerd in onderstaande ontwikkeling van het begrotingsresultaat.

Begrotingsresultaat vóór 2e bestuursrapportage Omschrijving Begroting Begroting Begroting Begroting 2019 2020 2021 2022 Begrotingsresultaat volgens programmabegroting 2019 -468.000 -883.000 -977.000 -1.488.000 voordelig Amendementen en goedgekeurde MIP projecten 453.248 559.932 518.509 720.509 Overige aanpassingen vóór 1e bestuursrapportage -52.282 105.573 169.746 92.243

Begrotingsresultaat vóór 1e bestuursrapportage -67.034 -217.495 -288.745 -675.248 voordelig

Incidentele aanpassingen 1e bestuursrapportage 288.781 0 0 0 nadelig Structurele aanpassingen 1e bestuursrapportage 1.699.000 1.699.000 1.699.000 1.699.000 nadelig Dekking tekort 2019 uit de algemene reserve -1.987.781 voordelig Dekking structureel tekort door nader in te vullen bezuiniging -1.481.505 -1.410.255 -1.023.752 voordelig

Begrotingsresultaat na 1e bestuursrapportage -67.034 0 0 0

Aanpassing onderwijsbegroting en afrondingen -1.821 0 0 0 nadelig

Actueel begrotingsresultaat -68.855 0 0 0 voordelig

Na het verwerken van de budgetaanpassingen uit deze rapportage ontstaat het volgende beeld van het begrotingssaldo:

Omschrijving Begroting Begroting Begroting Begroting 2019 2020 2021 2022 Begrotingsresultaat voor 2e bestuursrapportage -68.855 0 0 0 voordelig

Lagere bijdrage Wedeka 2019 -18.117 voordelig Bijdrage exploitatie Grid NV 2019 25.000 nadelig

Begrotingsresultaat na 2e bestuursrapportage -61.972 0 0 0

Beslag op begrotingssaldo onder voorbehoud, nog in behandeling 25.000

Actueel begrotingsresultaat -36.972 0 0 0 nadelig

9.2. Structurele doorwerkingen

Uit bovenstaande tabel is op te maken dat het negatieve meerjarige begrotingssaldo wat is ontstaan uit de 1e bestuursrapportage is rechtgetrokken door nog nader in te vullen bezuinigingen. Na het invullen van die bezuinigingen werd een meerjarig begrotingssaldo van nul voorspeld.

Uiteraard zijn er ook in deze 2e bestuursrapportage budgetbijstellingen die structureel doorwerken. Zoals eerder gemeld is ervoor gekozen die structurele doorwerkingen niet apart te presenteren maar direct in de begroting 2020 en verder op te nemen. In die begroting is eveneens, zoals aangegeven bij de 1e bestuursrapportage, een forse bezuiniging opgenomen om de begroting sluitend te krijgen.

10. Reservepositie

Onderstaand overzicht geeft weer wat het verwachte saldo in de (bestemmings-)reserves is aan het einde van het boekjaar 2019 én na 2023. Een nadere uiteenzetting van de algemene reserve treft u op de volgende pagina aan. Hierbij is rekening gehouden met:  de primitieve begroting 2019;  de concept begroting 2020 en bijbehorende meerjarenraming;  de begrotingswijzigingen (inclusief 1e bestuursrapportage);  de MIP projecten die zijn gepland maar nog ter planvorming moeten worden goedgekeurd;  de mutaties zoals opgenomen in de programma’s in deze bestuursrapportage, exclusief bestemming van het saldo.

Balans Geplande Gevolgen Geschat Geplande Geschat saldo mutaties 2e bestuurs- saldo mutaties besteedbaar Omschrijving 1-jan-2019 2019 rapportage 31-dec-2019 2020 - 2023 saldo 1 Algemene reserve € 11.575.644 € -4.495.943 € 26.505 € 7.106.206 € 651.720 € 7.757.926 2 BR recreatie en toerisme € 68.494 € -46.572 € 21.922 € 21.922 3 BR automatisering/informatisering € 25.224 € 25.224 € 25.224 4 BR fiscaal € 298.610 € 298.610 € 298.610 5 BR grondzaken € 100.000 € -50.000 € 50.000 € 50.000 6 BR COA gelden € 312.541 € -10.769 € 301.772 € 301.772 7 BR egalisatie riolering € 46.783 € 46.783 € 46.783 8 BR beheer openbare ruimte € 6.956.139 € -2.032.279 € 86.000 € 5.009.860 € 5.009.860 9 BR aangegane verplichtingen € 6.285 € 6.285 € 6.285 10 BR duurzaamheid € 617.980 € -420.136 € 197.844 € -20.000 € 177.844 11 BR leerlingafhankelijk OBS € 90.396 € 3.655 € 94.051 € -48.576 € 45.475 12 BR personeel OBS € 957.066 € 257.008 € 1.214.074 € -449.096 € 764.978 13 BR zorgfonds basisonderwijs € 78.325 € -115.555 € 100.000 € 62.770 € -12.410 € 50.360 14 BR gebouwafhankelijk OBS € 260.862 € 10.198 € 271.060 € 73.540 € 344.600 15 BR MFA Vlagtwedde € 90.479 € 17.292 € 107.771 € 69.168 € 176.939 16 BR MFA Sellingen € 21.342 € -2.876 € 18.466 € -11.504 € 6.962 17 BR GOA € 74.154 € 74.154 € 74.154 18 BR OHBA € 109.895 € 109.895 € 109.895 19 BR wegen € 125.804 € 125.804 € 125.804 20 BR Sandjers park € 9.529 € 9.529 € 9.529 21 BR beschermd wonen € 754.390 € 311.598 € -330.977 € 735.011 € 735.011 22 BR oh gemeentelijke gebouwen € 1.220.094 € 47.511 € 1.267.605 € 1.267.605 23 BR omgevingswet € 873.253 € -175.000 € 698.253 € 698.253 24 BR onderwijshuisvesting € 4.638.908 € -248.490 € -22.028 € 4.368.390 € 180.908 € 4.549.298 25 BR sociaal domein € 443.993 € -99.191 € 344.802 € -200.000 € 144.802 26 BR woonvisie € 1.301.223 € 1.301.223 € 1.301.223 27 BR egalisatie afval € - € 85.000 € 85.000 € 85.000 28 Gebonden bestemmingsreserves € 6.697.152 € 1.375.660 € 13.000 € 8.085.812 € -1.080.246 € 7.005.566 Totaal € 37.754.565 € -5.671.400 € -44.989 € 32.038.176 € -846.496 € 31.191.680

De laatste kolom geeft weer welk deel van de reserves in beginsel nog vrij besteedbaar is. Echter is dit relatief. Afhankelijk van het doel waarvoor de reserve in het leven is geroepen kan er wel of niet een beroep op die middelen worden gedaan. Dit geldt bijvoorbeeld voor enkele onderwijsreserves (OC&W voorschriften), onderhoudsreserves (in afwachting van een actueel beleidsplan) en de gebonden bestemmingsreserves (deze dienen ter dekking van kapitaallasten). Aan herbestemming van reserves moet altijd een zorgvuldige afweging vooraf gaan. De nota reserves en voorzieningen is daarvoor een goed instrument. Deze nota is vastgesteld eind 2018 en zal na een aantal jaren weer worden herzien.

Voor de algemene reserve geldt tevens dat deze dient als weerstandsvermogen. In de nota reserves en voorzieningen hebben wij met elkaar afgesproken dat in de algemene reserve een bodem van € 8 miljoen aanwezig moet blijven voor risico’s of onverwachte tegenvallers. Door de financiële tegenvallers van de afgelopen paar jaren is het saldo van de algemene reserve beneden die grens gedaald. Het is zaak dit zo spoedig mogelijk weer aan te zuiveren.

Begrote doorwerkingen ALGEMENE RESERVE - Westerwolde Besluit Beginsaldo dotaties onttrekkingen Eindsaldo

Stand 31-12-2018 conform jaarrekening 2018 11.575.644

Primitief begroot: Terugstorting voorgefinancierde herindelingsgelden 775.404 Deelname Programma Landelijk Gebied 2015-2020 Mip 1512 60.000 Tekort Wedeka 168.000

Begrotingswijzigingen Resultaatbestemming 2018 voorlopig, concept jaarrek. 22/5/19 935.782 Bestrijding eikenprocessierups Mip 1904, begrotingsbehandeling 50.000 Inrichten gemeentelijk gronddepot Mip 1913, begrotingsbehandeling 180.000 Fonds leefbare dorpen Westerwolde Mip 1911, raad april 2019 75.000 Septembercirculaire 2018, nadeel 2019 Raad december 2018 222.554 Bezuinigingsmaatregel t.l.v. herindelingskrediet Begrotingsbehandeling nov.2018 500.000 Eenmalige onttrekking nadelig saldo 2019 1e bestuursrapportage 2019 1.987.781 Voorziening achtergestelde lening melkfabriek Laude Raad sept.2017/2e burap 2019 300.000 Correctie herindelingsgelden 2019 2e burap 2019 3.414 Positief saldo meicirculaire 2019 2e burap 2019 328.831

Restant kredieten uit 2018, mee naar 2019 Voorfinanciering herindelingsgelden, restant algemeen 4e wijz. 2017 Vlw 52.518 Voorfinanciering herindelingsgelden, restant archief 4e wijz. 2017 Vlw 109.000 Baggeren haven Bourtange Mip 1109, 8e wijz. 2015 Vlw 40.000 Opstellen visie duurzaamheid jaarrekening 2017 Vlw 35.005 Recreatieve Inrichtingsmaatregelen EHS Westerwolde Mip 1513, B&W 120917 Vlw 54.400

Nog beschikbaar stellen: Optimaliseren parkeren op plein Molenweg/Omloop/de Kruier Mip 1305 450.000 Herindelingskrediet, nog beschikbaar stellen 350.219

Begrote stand 31-12-19 11.575.644 1.104.235 5.573.673 7.106.206

Jaar 2020 Beginsaldo 7.106.206 Deelname Programma Landelijk Gebied 2015-2020 Mip 1512 60.000 Fonds leefbare dorpen Westerwolde Mip 1911, raad april 2019 75.000 Tekort Wedeka 101.000 Terugstorting voorgefinancierde herindelingsgelden 775.404 Bezuinigingsmaatregel t.l.v. herindelingskrediet Begrotingsbehandeling nov.2018 500.000

Begrote stand 31-12-2020 7.106.206 775.404 736.000 7.145.610

Jaar 2021 Beginsaldo 7.145.610 Fonds leefbare dorpen Westerwolde Mip 1911, raad april 2019 75.000 Tekort Wedeka 13.088 Terugstorting voorgefinancierde herindelingsgelden 775.404

Begrote stand 31-12-2021 7.145.610 775.404 88.088 7.832.926

Jaar 2022 Beginsaldo 7.832.926 Fonds leefbare dorpen Westerwolde Mip 1911, raad april 2019 75.000

Begrote stand 31-12-2022 7.832.926 - 75.000 7.757.926

Verplichte bodem t.b.v. weerstandsvermogen Nota reserves en voorzieningen 8.000.000

Overschot Algemene reserve 242.074-