Bursa Ve Yalova'da Böğürtlen
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
BAHÇE 35 (1-2): 61 – 74 2006 BURSA VE YALOVA'DA BÖ ĞÜRTLEN ( Rubus fruticocus ) BAHÇELER İNDE SAPTANAN ZARARLI BÖCEK, AKAR FAUNASI ÜZER İNDE ÇALI ŞMALAR 1 2 2 3 Gürsel ÇET İN Cemil HANTA Ş Burhan ERENO ĞLU ÖZET Çalı şma, Bursa ve Yalova’da yeti ştirilen bö ğürtlendeki böcek ve akar türlerini saptamak ve saptanan türlerden önemli bulunanların popülasyon yo ğunluklarını, za- rar oranlarını, do ğa ko şularında mücadeleye esas bazı biyolojik özelliklerini incele- mek amacıyla 2001-2003 yıllarında yapılmı ştır. Çalı şma sonucunda 7 takıma ba ğlı 24 familyaya ait 36 böcek türü ile Acarina takımı Tetranychidae familyasına ait 2 akar türü saptanmı ştır. Yaygınlık, yo ğunluk ve zarar derecesi baz alınarak yapılan de ğerlendirmede bö- ceklerden, Antipa macropus İlleger, (Coleoptera: Chrysomellidae) ve Coraebus rubi L., (Coleoptera: Buprestidae) yaygın ve yo ğun bulunan zararlılar, Aulacaspis rosae Bouche, (Homoptera: Diaspididae), Agrilus aurichalceus Redt. , (Coleoptera: Buprestidae), Anthonomus rubi L., (Coleoptera: Curculonidae), Nezara viridula L. , Dolycoris. baccarum L. , (Heteroptera: Pentatomidae), Coreus marginatus L, (Heteroptera: Coreidae), Tropinota hirta Poda, (Coleoptera: Scarabeidae), Cercopis sanguinlenta Scop (Homoptera: Cercopidae) daha az bulunan zararlı ve di ğer böcek- ler ise potansiyel zararlılar olarak belirlenmi ştir. İki akar türü [( Tetranychus urticae Koch., T. viennesis Koch.), (Acarina: Tetranychidae)] saptanmı ştır. Bu akarlar da da- ha az bulunan zararlı durumundadırlar. Anahtar Kelimeler: Bö ğürtlen, Zararlı Böcek, Akar, Fauna, Popülasyon Yo ğunlu ğu SUMMARY THE STUDIES ON FAUNA OF HARMFUL INSECTS AND MITES DETERMINED IN BLACKBERRY ORCHARDS IN YALOVA AND BURSA PROVINCES This study was conducted in order to determine harmful insect and mite fauna on blackberry in Yalova and Bursa provinces during 2001-2003. In addition to infesta- tion, damage rates, some records on biology of the most important species were ob- tained. As a result; 36 insect species belong to 24 family of 7 order, 2 species belong to Tetranycidae family of Acarina order were found. 1Yayın Kuruluna Geli ş Tarihi: Mart, 2006 2Uz., Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Ara ştırma Enstitüsü YALOVA 3Dr., Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Ara ştırma Enstitüsü YALOVA 61 Antipa macropus İlleger (Coleoptera: Chrysomelidae) and Coraebus rubi L., (Coleoptera: Buprestidae) as main pests Tetranychus urticae Koch , T. viennesis Koch , (Acarina: Tetranychidae), Aulacaspis rosae Bouche, (Homoptera: Diaspididae), Agrilus aurichalceus Redt. , (Coleoptera: Buprestidae) , Nezara viridula L. , Dolycoris baccarum L. , (Heteroptera: Pentatomidae), Coreus marginatus L, (Heteroptera: Coreidae), Tropinota hirta Poda, (Coleoptera: Scarabeidae), Cercopis sanguinlenta Scop., (Homoptera: Cercopidae) were determined as secondary pest insects and mites, as well, the rest of the species were evaluated as potential harmful species. Keyword: Blackberry, Insect, Mite, Fauna, Population Density GİRİŞ Arapho, Chester, Bartın, Bursa 1, Bursa 2, Bur- sa 3, Waldo, Ness, Navaho, Blacksatin, Üzümsü meyveler her yıl ürün vermeleri, ta- Boysenberry, Dirkson thornless bö ğürtlen bitki- rımsal i şletmelerde tamamlayıcı bitki olma ö- si çe şitleri, toplamada kullanılan alet ve malze- zellikleri ile kadın ve çocukların i ş gücünü de- meler çalı şmanın materyalini olu şturmu ştur. ğerlendirmeleri bakımından avantajlı, vitamin ve di ğer mineral madde içerikleri açısından da Metot zengindirler (1). Dünyada ABD, Yugoslavya, Almanya, İn- Bursa Merkez ile bir köyü ve Kestel ilçesi- giltere ve İsveç gibi ülkeler önemli üzümsü nin üçer köyü, Yalova'da ise 2 köy ve Atatürk meyve yeti ştiricileridir. Avrupa Birli ği üretimi Bahçe Kültürleri Merkez Ara ştırma Enstitüsü 1998 itibariyle toplam 52 424 ton di ğer ülkeler- üretim bahçesi seçilerek buralarda fauna tespiti de ise toplam 303 280 tondur (3). Ülkemizde yapılmı ştır. Plantasyon durumuna göre her kö- yeni tanınmaya ba şlayan bu meyve türünde çe- yün farklı yönlerindeki 1-3'er bahçede çalı şma- şit seçimi, mevcut çeşitlerin geli ştirilmesi, yeni lar yürütülmü ş, popülasyon takibi Yalova'da bir çe şitlerin denenmesi, modern yeti ştiricilik tek- bahçede yapılmı ştır. Alan olarak, bir dekara ka- niklerinin uygulanması gibi verim ve kaliteyi dar olan bahçelerin %15'i, bir dekardan fazla artırıcı çalı şmaların yanında, Bitki sa ğlı ğı ile il- olanların ise %5' i incelenmi ştir. gili problemlerin de çözüme kavu şturulması ge- Örneklemeler, sıralar boyunca ilerlenerek rekmektedir. Bursa ve Yalova illerinde bö ğürt- her 15 metrede 1 m uzunlu ğundaki bitki sıra- len yeti ştiricili ğinin yaygınla şması ile birlikte, sından a şağıdaki yöntemlerle yapılmı ştır. hastalık ve zararlılarla ilgili problemler de art- Dal Sayım Yöntemi: Kı şı a ğaçların üzerinde mı ştır. Yo ğun olarak bö ğürtlen yeti ştiricili ği geçiren zararlı türleri ve yo ğunluklarını belir- yapılan ülkelerin ço ğu kendilerine özgü hastalık lemek amacı ile 10 bitkinin gövde ve dalların- ve zararlıları saptamı şlar, halihazırda entegre dan 10'ar cm uzunlukta 2' şer adet dal parçası, mücadele çalı şmaları yürütmektedirler. Ülke- her bahçe için toplam 2 m uzunlu ğundaki ör- mizde bu konuda bir çalı şma yapılmamı ştır. nekler kesilmi ş, önce kese ka ğıdı sonra polieti- Bö ğürtlende sorun olan ba şlıca zararlı böcek ve len torbalara konularak buz kutusu ile laboratu- akarları belirlemek, önemli bulunanların zarar ara getirilmi ştir. Laboratuarda stereoskobik oranları ile bu zararlıların mücadelesine esas mikroskop altında incelenerek, her bahçeye ait bazı biyolojik bilgilerin elde edilmesi hedef- dallardaki zararlının yo ğunlu ğu Lazarov ve lenmi ştir. Grigorov (8)'e göre de ğerlendirilmi ştir. Örnek- lemeler Mart ayında bir kez yapılmı ştır. MATERYAL VE METOT 0-4 skalası: Temiz (zararlı yok) Materyal Az bula şık (çok seyrek, büyüteç ile fark edilebilen) Bursa ve Yalova’da bö ğürtlen bitkilerinde Bula şık (gözle fark edilecek kesafette) zararlı böcek ve akarlar ile Cheroke, Jumbo, 62 Çok bula şık (gövde, dallar ve meyvede Mayıs sonunda bö ğürtlen çe şitlerinin yaprak çok fazla) ve sürgünlerinde ilk yeniklerin görülmesinden Sıvama (a ğacın her tarafında çok yük- itibaren, Temmuz ortalarına kadar vejetatif ak- sek kesafet derecesinde bu- samında görülen zarar, bitkinin hiç zarar gör- la şma). meden önceki durumu ile kıyaslanarak ortalama Gözle İnceleme Yöntemi: Zararlı ve faydalı zarar oranları belirlenmi ştir. 2001 ve 2002 yılla- böcek türlerini saptamak için bitkilerin vejetas- rında yapılan çalı şmalarda her çe şitteki zarar yon dönemlerine göre 5-10 adet organı (tomur- oranı tahmini olarak saptanmı ştır. cuk, çiçek, yaprak vs.) incelenmi ş, Yaprakbitle- Bö ğürtlen süslüböce ği (Coraebus rubi ri için 0-6 skala derecesi uygulanmı ştır. Hare- L. )'nin zarar oranının tespiti: Zarar oranı sap- ketli türleri toplamak için a ğız aspiratörü kulla- tamak için Nisan ayından itibaren sıralar bo- nılmı ştır. Akarlar için bu bitkilerin farklı yerle- yunca ilerlenmi ş her 15 metrede bir olmak üze- rinden her bahçe için toplam 100 yaprak alına- re toplam 100 bitkide yerden 15-20 cm yüksek- rak polietilen torbalara konulup buz kutusu ile likte gal aranmı ştır. laboratuara getirilmi ş, akar fırçalama aleti ile Te şhisler: Toplanan ve kültüre alınarak elde fırçalanarak akarların sayımları yapılmı ştır. edilen böcekler ve akarlar ilgili uzmanlara gön- Darbe Yöntemi: Alt tarafında böceklerin derilerek te şhisleri yaptırılmı ştır. Orthoptera ta- toplanabilece ği bir kavanoz bulunan ve a ğız a- kımı türlerinin te şhisleri enstitümüz böcek mü- çıklı ğı ¼ m² olan sentetik kuma ştan yapılmı ş zesindeki te şhisli örneklerle karşıla ştırılarak ya- bir silkme hunisine bitkilerin dallarına 3 er kez pılmı ştır. vurularak böceklerin dü şmeleri sa ğlanmı ş, her bahçe için toplam 100 darbe yapılmı ştır. Ayda bir kez yapılan bu i şlem ile toplanan türler ayrı SONUÇLAR VE TARTI ŞMA ayrı sayılarak kaydedilmi ştir. Bö ğürtlen böce ği [( Antipa macropus Bu çalı şmada zararlı böceklerden 7 takıma Illeger), (Col.: Chrysomelidae)]' nin yo ğunlu- ba ğlı 24 familyaya ait 36 böcek türü ile Acarina ğunun saptanmasında tarafımızdan geli ştirilen takımı Tetranycidae familyasına ait 2 akar türü aşağıdaki skala kullanılmı ştır. Mayıs ba şından saptanmı ştır. Bu türlere ait bilgiler Çizelge 1, 2 itibaren 15 günde bir 100'er darbe yapılmı ştır. ve 3’de verilmi ştir. Çalı şma süresince örnekle- me ve kültüre alma yöntemleriyle elde edilen Yo ğunluk (adet) Skala derecesi zararlı böcek türleri yo ğunluk açısından Density (number ) Scala degree Coleoptera takımına ba ğlı 7 familyaya ait türler 0 yok ( no infestation ) di ğer takım familya türlerine göre daha fazladır 1-5 çok az ( scarcely infested ) (Çizelge 2). Saptanan türler içerisinde yaprak slightly infested 6-20 az ( ) ve sürgünlerde zarar yapan Chrysomellidae fa- 21-50 orta (moderately ) 51-100 yo ğun ( infested ) milyasına ait 6 tür içerisinde en yo ğun Bö ğürt- 101-500> çok yo ğun ( severely infested ) len böce ği ( A. macropus Illeger)'dir (Çizelge 2). Çizelge 1'deki Homoptera takımına ait türler ve Kültüre Alma Yöntemi: Solan ve kuruyan akarlar Funt ve ark. (4) göre Amerika'da ve bitkilerin kontrolü yapılarak toplanan bazı za- Gordon ve ark. (5) göre de Avrupa'da bö ğürtlen rarlı böceklerin larva ve pupaları ergin elde et- yeti ştiricili ği yapılan ülkelerde önemli zararlılar mek amacıyla laboratuar şartlarında tel veya konumunda olmasına kar şın bu çalı şmada yo- tülbentli kültür kafeslerinde, şeffaf plastik ka- ğunlukları oldukça dü şük bulunmu ştur. Bu du- vanozlarda kültüre alınmı