Lleri Buprestidae (Coleoptera) Familyas› Türleri Üzerinde Faunistik Ve Taksonomik Çal›flmalar II
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Turk J Zool 24 (2000) Ek Say›, 79-103 © TÜB‹TAK Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars ‹lleri Buprestidae (Coleoptera) Familyas› Türleri Üzerinde Faunistik ve Taksonomik Çal›flmalar II. Sphenopterinae, Chalcophorinae, Chrysobothrinae, Agrilinae, Cylindromorphinae ve Trachyinae* Göksel TOZLU, Hikmet ÖZBEK Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Erzurum-TÜRK‹YE Gelifl Tarihi: 16.03.1999 Özet: Artvin (Merkez, Ardanuç, Borçka, Hopa, fiavflat ve Yusufeli), Erzincan (Merkez, Tercan ve Üzümlü), Erzurum (Merkez, Aflkale, Çat, Horasan, Il›ca, ‹spir, Narman, Oltu, Olur, Pasinler, Pazaryolu, fienkaya, Tortum ve Uzundere) ve Kars (Digor ve Sar›kam›fl) ‹lleri Buprestidae (Coleoptera) familyas› türleri üzerinde 1993-1997 y›llar›nda yap›lan bu araflt›rmada, Sphenopterinae altfamilyas›ndan 7, Chalcophorinae altfamilyas›ndan 8, Chrysobothrinae altfamilyas›ndan 3, Agrilinae altfamilyas›ndan 17, Cylindromorphinae altfamilyas›ndan 2 ve Trachyinae altfamilyas›ndan 1 olmak üzere toplam 38 tür saptanm›flt›r. Bunlardan, Sphenoptare (s. str.) ixion Kerremans türü Türkiye faunas› için yeni kay›tt›r. Agrilus (s.str.) aurichalceus Redtenbacher, Coraebus elatus (Fabricius), Coraebus rubi (L.), Meliboeus robustus (Küster) ve M. violaceus (Kiesenwetter) türleri yörede yayg›n olan türlerdir. Di¤er taraftan, Agrilus aurichalceus, C. rubi, M. robustus ve M. violaceus türleri ile Capnodis cariosa (Pallas), C. tenebricosa (Olivier), Sphenoptera (s.str.) antiqua (Illiger) ve S. (s.str.) ixion Kerremans di¤er türlere oranla daha fazla yo¤unluk oluflturmaktad›rlar. Meliboeus robustus, yörede önemli bir yabanc› ot olan Echinops ritro L. bitkisinin gövdesi içerisinde beslenerek, bir dereceye kadar bu bitkiyi bask› alt›nda tutmaktad›r. Çal›flma alan›nda incelenen Buprestidae altfamilyalar›n›n, tribus, cins ve tür tan› anahtarlar› haz›rlanm›fl, her türün taksonomik öneme sahip vücut k›s›mlar› çizilmifl, bulunduklar› yerler, baz›lar›n›n konukçular›, kimilerinin de üzerinden topland›klar› bitkiler ile Türkiye ve dünyadaki yay›l›fllar› verilmifltir. Anahtar Sözcükler: Buprestidae, Faunistik, Taksonomik, Türkiye. Faunistic and Taxonomic Studies on the Family Buprestidae (Coleoptera) in Erzurum, Erzincan, Artvin and Kars Provinces II. Sphenoptarinae, Chalcophorinae, Chrysobothrinae, Agrilinae, Cylindromorphinae and Trachyinae Abstract: A faunal and taxonomic study on the family Buprestidae (Coleoptera) was carried provinces of Artvin (Central, Ardanuç, Borçka, Hopa, fiavflat and Yusufeli), Erzincan (Central, Tercan and Üzümlü), Erzurum (Central, Aflkale, Çat, Horasan, Il›ca, ‹spir, Narman, Oltu, Olur, Pasinler, Pazaryolu, fienkaya, Tortum and Uzundere) and Kars (Digor and Sar›kam›fl) in 1993-1997. A total of 38 species were recorded belonging to 6 subfamilies, namely Sphenopterinae (7 species), Chalcophorinae (8), Chrysobothrinae (3), Agrilinae (17), Cylindromorphinae (2) and Trachyinae (1). Of these taxa, Sphenoptera (s.str.) ixion Kerremans is a new record for the Turkish fauna. Agrilus (s.str.) aurichalceus Redtenbacher, Coraebus elatus (Fabricius), Coraebus rubi (L.) Meliboeus robustus (Küster) and M. violaceus (Kiesenwetter) were widespread species in the region. Agrilus aurichalceus, C. rubi, M. robustus, M. violaceus, Capnodis cariosa (Pallas), C. tenebricosa (Olivier), Sphenoptera (s.str.) antiqua (Illiger) and S. (s.str.) ixion Kerremans were more abundant than the others. The larvae of Meliboeus robustus bore into the pith of Echinops ritro which is an important weed species in wheat field and pasture areas in the region. M. robustus puts this plant under stress to a certain degree. Keys to the tribes, genera and species of the examined subfamilies were prepared as well as the body parts of taxonomic importance being illustrated. Furthermore, the distribution of these species in Turkey and the world was given. Host plants of some species were recorded and plant species from which insect samples collected were also included. Key Words: Buprestidae, Faunistic, Taxonomic, Turkey. * Bu çal›flma, Atatürk Üniversitesi Rektörlük Araflt›rma Fonunca 1993/27 (M) Nolu Proje ile Desteklenen Doktora tezinin bir bölümüdür. 79 Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars ‹lleri Buprestidae (Coleoptera) Familyas› Türleri Üzerinde Faunistik ve Taksonomik Çal›flmalar II. Sphenopterinae, Chalcophorinae, Chrysobothrinae, Agrilinae, Cylindromorphinae ve Trachyinae Girifl daralarak kavisli bir flekilde son bulur (fiekil 1.4); anten’in Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars illerinde, 1993- 1. segmenti 2. segmentten çok az uzun ve her iki 1997 y›llar›nda yap›lan çal›flmada, toplam 84 buprestid segmentte silindirik yap›da (fiekil 1.7); scutellum enine tür ve alttürü tespit edilmifltir. Çal›flman›n birinci genifller, uç k›sm›nda yer alan diken fleklindeki ç›k›nt› dar bölümünde, Acmaeoderinae, Polycestinae ve Buprestinae ve üçgen fleklinde (fiekil 1.20); vücudun dorsal ve ventral altfamilyalar› ele al›nm›fl ve bunlara ba¤l› 46 tür ve alttür yüzeyi parlak siyah›ms› kahverenkte belirlenmifltir (1). Bu bölümde ise Sphenopterinae, ................................................. S. (Chilostheta) basalis Chalcophorinae, Chrysobothrinae, Agrilinae, - Prosternal ç›k›nt›n›n üzerindeki çukurcuklar küçük Cylindromorphinae ve Trachyinae altfamilyalar› çal›fl›lm›fl (fiekil 1.16); pronotum’un en genifl yeri posteriorde, ve bunlara mensup 38 tür saptanm›flt›r. lateral kenarlar› önden ortaya do¤ru geniflleyerek uzan›r ve elytra ile birleflti¤i yerde daralarak son bulur (fiekil 1.3); anten’in 1. segmenti oldukça genifller ve 2. Bulgular segmentin 2 kat› uzunlukta, 2. segment ise daha dar ve SPHENOPTERINAE Lacordaire, 1857 yuvarla¤›ms› (fiekil 1.8); scutellum enine daha fazla Sphenopterini genifllemifl, uç k›sm›nda yer alan diken fleklindeki ç›k›nt› daha kavisli ve genifl (fiekil 1.21); vücudun dorsal yüzeyi Sphenoptera Solier, 1833 parlak bak›r ile koyu yeflil kar›fl›m›, ventral yüzeyi parlak Tip tür: Buprestis lapidaria Brulle, 1832 bak›r renginde ve yer yer yeflilimsi par›lt›l› Sinonim: Chrysodora Gistel, 1834; Evagora Gory & ....................................... S. (Hoplistura) mesopotamica Laporte, 1839 (2, 3, 4). 5- Vücudun boyu geniflli¤inin yaklafl›k 3,5 kat› (fiekil Sphenoptera Cinsi Türlerinin Tan› Anahtar› 1.1); anten’in 2. segmenti silindirik (fiekil 1.11); scutellum fiekil 1.19’daki gibi; diflide anal sternit’in uç 1- Elytra’n›n uç k›sm› diken fleklinde ç›k›nt› tafl›maz k›sm› yuvarla¤›ms› ve diflsiz (fiekil 1.23); vücudun dorsal (fiekil 1.27, 29, 31, 33) ............................................ 2 yüzeyi parlak bak›r rengi, ventral yüzeyi parlak bak›r›ms› - Elytra’n›n uç k›sm› diken fleklinde ç›k›nt› tafl›r (fiekil ve yer yer yeflilimsi par›lt›l› ... S. (s.str.) lapidaria 1.28, 30, 32) ........................................................... 3 - Vücudun boyu geniflli¤inin 2,5 kat›ndan biraz fazla 2- Prosternal ç›k›nt›n›n lateral kenarlar› önden arkaya (fiekil 1.5); anten’in 2 segmenti yuvarla¤›ms› (fiekil 1.9); do¤ru paralel olarak uzan›r, sonra daralarak uçta scutellum fiekil 1.22’deki gibi; diflide anal sternit’in uç yuvarla¤›ms› flekilde son bulur (fiekil 1.12, 13) ........... 5 k›sm› yuvarla¤›ms› ve çok seyrek diflli (fiekil 1.24); - Prosternal ç›k›nt›n›n lateral kenarlar› önden ortaya vücudun dorsal ve ventral yüzeyi parlak kahverengimsi do¤ru hafif daral›r, sonra genifller ve sona do¤ru tekrar siyah renkte ........................................... S. (s.str.) daralarak yuvarla¤›ms› flekilde son bulur (fiekil 1,17, 18) ixion ............................................................................... 6 6- Prosternal ç›k›nt› üzerindeki çukurcuklar›n büyük 3- Prosternal ç›k›nt›n›n ucu küt bir flekilde son bulur olanlar› 3 s›ra halinde (fiekil 1.17); anten’in 1. segmenti (fiekil 1.14); pronotum’un en genifl yeri anteriore yak›n 2. segmentin yaklafl›k 2 kat› (fiekil 1.10); erkekte anal ve bu k›s›mdan sonra lateral kenarlar› posteriore do¤ru sternit’in uç k›sm› kal›n diflli (fiekil 1.25); vücudun dorsal düz bir flekilde uzan›r (fiekil 1.2 yüzeyi madeni par›lt›l› ve koyu kahverengi veya morumsu .............................................. S. (Deudora )sculpticollis yeflil, ventral yüzeyi parlak morumsu kahverengi veya morumsu yeflil renkte ......................... S. (s.str.) antiqua - Prosternal ç›k›nt›n›n ucu yuvarla¤›ms› flekilde son bulur (fiekil 1.15, 16); pronotum’un en genifl yeri ortada - Prosternal ç›k›nt› üzerindeki çukurcuklar büyük ve veya posteriorde, lateral kenarlar› ise posteriore do¤ru her tarafa da¤›lm›fl vaziyette (fiekil 1.18); anten’in 1. de¤iflik flekillerde uzan›r ............................................ 4 segmenti 2. segmentin 2 kat›ndan fazla (fiekil 1.6); erkekte anal sternit’in uç k›sm› ince ve s›k diflli (fiekil 4- Prosternal ç›k›nt›n›n üzerindeki çukurcuklar büyük 1.26); vücudun dorsal ve ventral yüzeyi mat siyah renkte (fiekil 1.15); pronotum’un en genifl yeri ortada, lateral ........................................................ S. (s.str.) kenarlar› önden ortaya do¤ru genifller ve sonra tekrar glabrata 80 G.TOZLU, H. ÖZBEK 23 5 24 4 3 2 1 12 25 13 15 14 16 26 17 18 27 11 29 28 10 9 19 31 8 30 7 6 20 21 33 22 32 fiekil 1. 1-5. Vücudun genel görünümü, 1. Sphenoptera (s.str.) lapidaria Brulle, 2. S. (Deudora) sculpticollis Heyden, 3. S. (Hoplistura) mesopotamica Marseul, 4. S. (Chilostheta) basalis Morawitz, 5. S. (s.str.) ixion Kerremans; 6-11. Anten, 6. S. (s.str.) glabrata Menetries, 7. S. (C.) basalis, 8. S. (H.) mesopotamica, 9. S. (s.str.) ixion, 10. S. (s.str.) antiqua Illiger, 11. S. (s.str.) lapidaria; 12.-18. Prosternal ç›k›nt›, 12. S. (s.str.) lapidaria, 13. S. (s.str.) ixion 14. S. (s.str.) sculpticollis, 15. S. (C.) basalis, 16. S. (H.) mesopotamica, 17. S. (s.str.) antiqua, 18. S. (s.str.) glabrata; 19-22. Scuttelum, 19. S. (s.str.) lapidaria, 20. S. (C.) basalis, 21. S. (H.) mesopotamica, 22. S. (s.str.) ixion; 23-26. Anal sternit, 23. S. (s.str.) lapidaria (V), 24. S. (s.str.) ixion (V), 25. S. (s.str.) antiqua (M), 26. S. (s.str.) glabrata (M); 27- 33. Elytra’n›n ucu, 27. S. (s.str.) glabrata, 28. S. (H.) mesopotamica, 29. S. (s.str.) antiqua, 30. S. (C.) basalis, 31. S. (s.str.) ixion, 32. S. (D.) sculpticollis, 33. S. (s.str.) lapidaria (Ölçek 1 mm). 81 Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars ‹lleri Buprestidae (Coleoptera) Familyas› Türleri Üzerinde Faunistik ve Taksonomik Çal›flmalar II.