Tolkmicko 2017

Załącznik do Uchwały Nr …………..… Rady Miejskiej w Tolkmicku z dnia ……………………..

STRATEGIA

ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH

MIASTA I GMINY TOLKMICKO

na lata 2017 – 2025

Tolkmicko 2017

SPIS TREŚCI

1. Cel i proces tworzenia strategii ...... 3 2. Podstawy prawne oraz uwarunkowania strategiczne i programowe ...... 4 2.1. Podstawy prawne ...... 4 2.2. Uwarunkowania strategiczne i programowe ...... 5 3. Diagnoza demograficzno – społeczna Miasta i Gminy Tolkmicko ...... 7 3.1. Podstawowe informacje o Mieście i Gminie Tolkmicko ...... 7 3.1.1. Położenie geograficzne ...... 7 3.1.2. Demografia ...... 8 3.1.3. Aktywność gospodarcza ...... 10 3.2. Poziom życia mieszkańców ...... 11 3.2.1. Gospodarka mieszkaniowa ...... 12 3.2.2. System opieki zdrowotnej ...... 13 3.2.3. Edukacja ...... 16 3.2.4. Kultura ...... 21 3.2.5. Bezpieczeństwo publiczne ...... 23 3.2.6. Pomoc społeczna ...... 24 3.2.7. Kapitał społeczny ...... 30 4. Analiza obszarów polityki społecznej Miasta i Gminy Tolkmicko ...... 37 4.1. Charakterystyka grup objętych pomocą społeczną ...... 37 4.2. Dotychczasowe formy pomocy i świadczeń ...... 39 4.3. Sytuacja osób starszych i niepełnosprawnych ...... 41 4.4. Opieka nad dzieckiem i rodziną ...... 43 4.5. Przemoc w rodzinie ...... 47 4.6. Uzależnienia ...... 50 4.7. Bezdomność ...... 52 4.8. Bezrobocie ...... 53 5. Katalog zidentyfikowanych problemów społecznych Miasta i Gminy Tolkmicko ...... 57 6. Kierunki strategii ...... 58 6.1. Wizja rozwoju społecznego ...... 58 6.2. Cele główne i szczegółowe ...... 58 7. Zarządzanie realizacją Strategii ...... 70 Spis tabel ...... 72

1. Cel i proces tworzenia strategii

Polityka społeczna państwa ma na celu: bezpieczeństwo socjalne, które obejmuje zapewnienie dochodów i usług w sytuacji wystąpienia ryzyka socjalnego; inwestycje w człowieka, a więc tworzenie równych szans rozwoju ludzi, kształtowanie młodego pokolenia; ład społeczny, który jest podstawą stabilizacji życiowej ludzi, współpracy w osiąganiu celów, tolerancji różnic między ludźmi; życie rodzinne, powrót do wartości związków między ludźmi i poczucia bezpieczeństwa na podstawie więzi emocjonalnych i uczuciowych. Samorząd terytorialny odpowiedzialny jest za realizację wskazanych celów polityki społecznej. W związku z powyższym konieczne jest strategiczne rozwiązywanie problemów społecznych zarówno osób, rodzin, jak i grup społecznych. Opracowując i realizując Strategię należy wziąć pod uwagę, że problemy społeczne są związane ze sferą ekonomiczną, edukacyjną, zdrowotną i mieszkaniową naszej gminy. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych to tyle, co względnie trwałe wzory interwencji społecznych podejmowanych w celu poprawy czy też zmiany negatywnych zjawisk społecznych. Strategię opracowano na podstawie analizy i oceny zasobów gminy w sferze polityki społecznej. Utworzony został zarys potrzeb i problemów społecznych z jakimi mamy do czynienia na terenie całej gminy.

Grupa zadaniowa podczas czterech dni pracy zorganizowanej w formie warsztatów dokonała analizy, polegającej przede wszystkim na posegregowaniu posiadanej wiedzy oraz informacji uzyskanych ze środowiska lokalnego odnośnie istniejących problemów społecznych w Gminie Tolkmicko. Zebrane i usystematyzowane tą drogą wnioski zostały przedstawione w dalszej części niniejszego dokumentu, jako obszary problemowe i zaplanowane w stosunku do nich działania i zadania.

Podczas trwania warsztatów określono wizję, cel strategiczny oraz cele priorytetowe, a także sposoby realizacji celów. Określono realizatorów poszczególnych zadań, mierniki realizacji zadań i harmonogram. Projekt strategii poddany został konsultacjom społecznym. Powyższe działania podejmowano przy współpracy z:  Przedstawicielami organizacji pozarządowych,  Przedstawicielami środowisk lokalnych,  Urzędem Miasta i Gminy w Tolkmicku,  Gminną Komisją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,

 Przedstawicielami Rady Miejskiej w Tolkmicku,  Gimnazjum w Tolkmicku,  Posterunkiem Policji Miejskiej w Tolkmicku,  Powiatowym Urzędem Pracy w Elblągu,  Przedszkolem Miejskim w Tolkmicku,  Biblioteką Publiczną Miasta i Gminy Tolkmicko,  Szkołami Podstawowymi z terenu Miasta i Gminy Tolkmicko,  Miejsko-Gminnym Ośrodkiem Kultury w Tolkmicku.

2. Podstawy prawne oraz uwarunkowania strategiczne i programowe

2.1. Podstawy prawne

Obowiązek opracowania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych wynika z ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej. Zgodnie z art. 17 ust. 1 do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy: opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka. W art. 16b ust. 2 ustawodawca wskazuje, że strategia zawiera w szczególności: 1) diagnozę sytuacji społecznej; 2) prognozę zmian w zakresie objętym strategią; 3) określenie: a) celów strategicznych projektowanych zmian, b) kierunków niezbędnych działań, c) sposobu realizacji strategii oraz jej ram finansowych, d) wskaźników realizacji działań. Ponadto obszar lokalnej polityki społecznej kształtują również inne akty prawne wśród których należy wymienić w szczególności:  ustawę z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym;  ustawę z dnia 13 czerwca 2003r. o zatrudnieniu socjalnym;

 ustawę z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych;  ustawę z dnia 26 października 1982r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi;  ustawę z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii;  ustawę z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie;  ustawę z dnia 28 listopada 2003r. o świadczeniach rodzinnych;  ustawę z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy;  ustawę z dnia 9 czerwca 2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;  ustawę z dnia 24 kwietnia 2003r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;  ustawę z dnia 19 sierpnia 1994r. o ochronie zdrowia psychicznego;  ustawę z dnia 21 czerwca 2001r. o dodatkach mieszkaniowych;  ustawę z dnia 7 września 2007r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów;  ustawę z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty i inne.

2.2. Uwarunkowania strategiczne i programowe

Opracowując Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych ważne jest powiązanie tego dokumentu z innymi dokumentami strategicznymi i programami w obszarze społeczno-gospodarczym. Strategia Europa 2020 zatwierdzona przez Komisję Europejską w roku 2010 zakłada inteligentny i zrównoważony rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu:  rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji;  rozwój zrównoważony: wspieranie efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej gospodarki;  rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną.

Strategia Rozwoju Kraju 2020 to główna strategia rozwojowa Polski do 2020 roku. Wskazuje najważniejsze zadania państwa, które należy zrealizować w najbliższych latach, by przyspieszyć rozwój Polski.

Strategia proponuje podejście dwukierunkowe, polegające na usuwaniu barier i słabości polskiej gospodarki oraz wykorzystaniu jej mocnych stron. Strategia wyznacza trzy obszary, polityki rozwoju:  konkurencyjna gospodarka - polepszenie sytuacji finansów publicznych oraz wypracowanie nowych przewag konkurencyjnych polskiej gospodarki, opartych na wiedzy, kapitale intelektualnym, kapitale społecznym i rezultatach cyfryzacji;  spójność społeczna i terytorialna - to przede wszystkim równomierny rozwój kraju i wyrównywanie szans jego mieszkańców;  sprawne i efektywne państwo - jest przejrzyste, przyjazne, pomocnicze i partycypacyjne (w większym stopniu umożliwia udział obywateli w dyskursie publicznym, stanowieniu prawa). Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu 2020. Nowy wymiar aktywnej integracji. Kluczowym kierunki działań na lata 2014 – 2020 to:  zmniejszenie wykluczenia dzieci i młodzieży;  stworzenie szansy na bezpieczne wejście na rynek pracy dla osób młodych oraz ułatwienie im godzenia pracy zawodowej z zakładaniem rodziny;  aktywna integracja osób wykluczonych społecznie;  wsparcie osób starszych oraz zapobieganie niepewności mieszkaniowej. Program otwiera kompleksowe działania nakierowane na trwałe zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym. Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku. Dokument ten zakłada:  tworzenie warunków do możliwie pełnego rozwoju rodziny i do właściwego jej funkcjonowania;  stworzenie możliwości wyjścia z izolacji społecznej oraz integrację z otoczeniem w szczególności osób niepełnosprawnych, starszych, uzależnionych, ofiar przemocy, bezdomnych i innych znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji życiowej;  wspieranie bezrobotnych mieszkańców regionu, w celu zwiększenia ich aktywności edukacyjnej, podniesieniu potencjału zawodowego oraz podjęciu pracy;  wzmocnienie postaw prospołecznych, rozwój kompetencji społecznych i umiejętności współpracy poszczególnych jednostek i grup na rzecz własnego otoczenia.

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2015-2022 powiatu elbląskiego zakłada zapobieganie marginalizacji osób szczególnie narażonych na zjawisko wykluczenia społecznego w trzech obszarach zakładając następujące cele strategiczne:  pomoc społeczna – dostosowanie infrastruktury socjalnej oraz zwiększenie dostępności usług środowiskowych i instytucjonalnych;  niepełnosprawność – rozwój systemu pomocy osobom niepełnosprawnym;  opieka nad rodziną i dzieckiem – wzmacnianie lokalnego systemu opieki nad rodziną i dzieckiem. Istotnym elementem prac nad Strategią Rozwiązywania Problemów Społecznych są dokumenty na poziomie gminnym. Program Rozwoju Miasta i Gminy Tolkmicko na lata 2016 – 2025 jest podstawowym i najważniejszym dokumentem samorządu, określającym obszary, cele i kierunki rozwoju Miasta i Gminy Tolkmicko. Za cel nadrzędny uznano: zdrowi, zamożni i szczęśliwi mieszkańcy Miasta i Gminy Tolkmicko żyjący z poszanowaniem środowiska przyrodniczego. Cele główne strategii to:  zachowanie i odnowienie zasobów środowiska naturalnego;  rozwój gospodarczy oraz zapewnienie miejsc pracy;  poprawa jakości życia mieszkańców gminy;  uzyskanie nowoczesnej infrastruktury technicznej gminy. Kolejnymi dokumentami są: Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Gminie Tolkmicko, Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011-2017 oraz Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie.

3. Diagnoza demograficzno – społeczna Miasta i Gminy Tolkmicko

3.1. Podstawowe informacje o Mieście i Gminie Tolkmicko

3.1.1. Położenie geograficzne

Miasto i Gmina Tolkmicko położona jest w północnej części powiatu elbląskiego, w województwie warmińsko – mazurskim. Graniczy z gminami: Frombork w powiecie braniewskim, Elbląg, Milejewo i Młynary w powiecie elbląskim oraz miastem Elbląg,

7 stanowiącym powiat miejski. Granica wodna na Zalewie Wiślanym graniczy z obszarami położonymi w województwie pomorskim (powiat nowodworski). Na obszar gminy składają się: miasto Tolkmicko stanowiące ośrodek administracyjny i usługowy oraz dziesięć obrębów wiejskich: Brzezina, Chojnowo, Kadyny, Kamionek Wielki, Łęcze, Pagórki, Nowinka, Pogrodzie, Przybyłowo, Suchacz. W obrębie Kadyny wyróżniają się poza samą wsią Kadyny osiedla: Ostrogóra (Ostrobrzeg), Lipnik (Kikoły) i Janówek, w obrębie Suchacz – wieś Suchacz i osiedla: Pęklewo, Bogdaniec, Połoniny i Nadbrzeże, zaś w obrębie Kamionek Wielki można wyróżnić Rangóry z Domem Pomocy Społecznej. Pod względem fizyczno – geograficznym gmina Tolkmicko leży na obszarze Wysoczyzny Elbląskiej, zajmując jej nachylone w kierunku Zalewu Wiślanego północne i północno-zachodnie stoki oraz północną część wierzchowiny. Tylko małą część gminy stanowi wąski pas równiny nadzalewowej wraz z tak zwaną Terasą Kadyńską. Znaczną część powierzchni gminy – ponad połowę – stanowią wody Zalewu Wiślanego. Powierzchnia ogólna gminy – w granicach administracyjnych wynosi 22.542ha. Po wyłączeniu obszaru wód Zalewu Wiślanego, która stanowi 11.780ha, część lądowa gminy wynosi 10.762ha, na co składa się 226ha powierzchni miasta i 10.538ha terenów wiejskich. W części lądowej 4.386ha (40,8%) stanowią użytki rolne, a niemal połowę lasy – 5.416ha (50,3 %). Tereny osiedleńcze, na które składają się tereny zabudowy mieszkaniowej, przemysłowej i rolniczej, a także usług i zieleni zajmują w gminie 388ha, co stanowi zaledwie 3,6 % jej powierzchni.

3.1.2. Demografia

Demografia to powstawanie, życie i przemijanie społeczności ludzkiej. Obrazuje stan i zmiany w liczbie ludności (świata, państwa, regionu lub jakiejkolwiek jednostki administracyjnej czy geograficznego podziału terytorium), strukturze ludności według płci, wieku i niektórych cech społecznych (np. stanu cywilnego) oraz ruch naturalny (małżeństwa, rozwody, urodzenia i zgony) i ruch wędrówkowy (emigracja, imigracja, migracje). Liczba ludności Miasta i Gminy Tolkmicko na przestrzeni trzech ostatnich lat przedstawia się następująco:

Tabela 1. Ludność Miasta i Gminy Tolkmicko Rok 2013 Rok 2014 Rok 2015

Miasto Gmina Łącznie Miasto Gmina Łącznie Miasto Gmina Łącznie

Ludność 2750 3994 6744 2729 3985 6714 2698 3966 6664 ogółem Mężczyźni 1330 2017 3347 1323 2003 3335 1312 1990 3302

Kobiety 1420 1977 3397 1406 1982 3388 1386 1976 3362

Źródło: Urząd Miasta i Gminy w Tolkmicku

Wskazane dane w tabeli nr 1 przedstawiają tendencję malejącą, zarówno w liczbie ogólnej ludności Miasta i Gminy Tolkmicko, jak i w liczbie urodzeń.

Tabela 2. Ludność wg płci i wieku Przedprodukcyjny Produkcyjny Poprodukcyjny Ludność do lat 18 19-60 kobieta powyżej Ogółem i 19-65 60 lat kobieta mężczyzna i 65 lat mężczyzna Miasto Kobieta 262 813 345 1420

Mężczyzna 263 932 135 1330

Ogółem 525 1745 480 2750

rok

Gmina Kobieta 439 1161 377 1977 2013 Mężczyzna 469 1386 162 2017 Ogółem 908 2547 539 3994 Miasto Kobieta 262 805 339 1406

Mężczyzna 265 922 136 1323

Ogółem 527 1727 475 2729

rok

Gmina Kobieta 431 1157 394 1982 2014 Mężczyzna 452 1392 159 2003 Ogółem 883 2549 553 3985 Miasto Kobieta 255 797 334 1386

Mężczyzna 256 916 140 1312

Ogółem 511 1713 474 2698

rok

Gmina Kobieta 417 1145 414 1976 2015 Mężczyzna 441 1374 175 1990 Ogółem 858 2519 589 3966 Źródło: Urząd Miasta i Gminy w Tolkmicku

Tabela 3. Ruch naturalny mieszkańców Miasta i Gminy Tolkmicko Miasto i Gmina 2013 rok 2014 rok 2015 rok Tolkmicko Urodzenia żywe 62 68 59

Zgony 71 94 88

Zawarcie związku 41 42 44 małżeńskiego Rozwody 15 5 20

Źródło: Urząd Miasta i Gminy w Tolkmicku

Na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko można zauważyć znaczny wzrost rozwodów. W roku 2015 było ich aż 20. Liczba ta stanowi prawie 50% zawartych małżeństw.

3.1.3. Aktywność gospodarcza

Korzystne warunki agroekologiczne, duże obszary leśne i Zalew Wiślany powodują, że główne funkcje gospodarcze gminy to:  rolnictwo, w znacznej części rodzinne, choć występują także gospodarstwa wielkoobszarowe;  leśnictwo;  usługi;  rybołówstwo grupujące się w trzech portach: Tolkmicko, Suchacz i Kamionek Wielki. Licznie reprezentowany niegdyś przemysł ceramiczny utracił bazę surowcową i w gospodarce gminy nie odgrywa niemal żadnej roli. Turystyka i rekreacja, choć mają świetne warunki rozwoju, nie wykorzystują dotychczas swej szansy. Ilość przedsiębiorców oraz rodzaj działalności wpisanych do ewidencji działalności gospodarczej z terenu Miasta i Gminy Tolkmicko obrazuje tabela 4 i 5.

Tabela 4. Przedsiębiorcy wpisani do ewidencji działalności gospodarczej z terenu Miasta i Gminy Tolkmicko Przedsiębiorcy Działalność Działalność Działalność Działalność Ogółem w Mieście i Gminie produkcyjna handlowa usługowa produkcyjno – Tolkmicko handlowo - usługowa Liczba 28 31 148 9 216 przedsiębiorców Źródło: Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej

Tabela 5. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą z terenu Miasta i Gminy

Tolkmicko według wybranych sekcji

Przedsiębiorcy

w Mieście Inne

i Gminie Razem

Handel

gospodarka

Transport, magazynowa

Tolkmicko przemysłowe

Rybołówstwo

Budownictwo

Przetwórstwo

mała gastronomia Hotele restauracje

Liczba 4 25 31 11 9 10 126 216 przedsiębiorców

Źródło: Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej

Oprócz prywatnych firm i przedsiębiorstw na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko funkcjonują jednostki samorządowe takie jak:  Urząd Miasta i Gminy w Tolkmicku  Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Tolkmicku  Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Tolkmicko  Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Tolkmicku  Zakład Gospodarki Wodno-Ściekowej w Tolkmicku  Zespół Obsługi Szkół w Tolkmicku  Przedszkole w Tolkmicku  Szkoła Podstawowa w Tolkmicku  Szkoła Podstawowa w Pogrodziu  Szkoła Podstawowa w Łęczu  Gimnazjum w Tolkmicku  Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy w Kamionku Wielkim  Dom Pomocy Społecznej w Tolkmicku

3.2. Poziom życia mieszkańców

Definicja poziomu życia sformułowana przez komisję ekspertów ONZ w 1954 roku, brzmi następująco „pojęcie poziomu życia obejmuje całokształt rzeczywistych warunków życia ludzi oraz stopień ich materialnego i kulturalnego zaspokojenia potrzeb poprzez 11 strumień dóbr i usług odpłatnych, a także pochodzących z funduszów społecznych. Definicja poziomu życia przedstawiona przez komisję ekspertów ONZ była i jest do tej pory podstawą wielu innych definicji tego pojęcia. Poziom życia jest więc pojęciem uwarunkowanym przez szereg różnych czynników takich jak: praca, zdrowie, warunki mieszkaniowe, edukacja, kultura, bezpieczeństwo.

3.2.1. Gospodarka mieszkaniowa

Warunki mieszkaniowe są jednym z podstawowych czynników wpływających na poziom życia. Wskazują przede wszystkim na pozycję materialną jednostki. Odpowiednie miejsce zamieszkania wpływa nie tylko na poziom życia, ale niejednokrotnie jest kwestią godnego życia. Zasoby mieszkaniowe Miasta i Gminy Tolkmicko charakteryzuje niżej zamieszczona tabela.

Tabela 6. Zasoby mieszkaniowe w latach 2013 - 2015 Miasto Gmina Rok Liczba W tym lokale Powierzchnia Liczba W tym lokale Powierzchnia lokali socjalne (m2) lokali socjalne (m2)

82 0 3820 46 0 2212 2013

81 0 3801 46 0 2212 2014

77 0 3621 45 0 2145 2015 Źródło: Urząd Miasta i Gminy Tolkmicko, Sprawozdanie GUS za lata 2013 - 2015

Liczba zasobów mieszkaniowych Miasta i Gminy Tolkmicko zmniejsza się z roku na rok. Powyższy fakt spowodowany jest wykupem mieszkań przez ich najemców. Na przydział lokalu mieszkalnego w Mieście i Gminie Tolkmicko oczekuje 16 rodzin. Pomimo tego, że rodziny spełniają kryteria przydziału lokalu to na jego uzyskanie muszą czekać od kilku do kilkunastu lat. Główną przyczyną powyższej sytuacji jest brak środków finansowych w gminie na budownictwo komunalne i socjalne. Szansę uzyskania mieszkania daje jedynie odzysk lokalu komunalnego w chwili zgonu jego głównego najemcy, który był osobą samotną. Mieszkańcy Miasta i Gminy Tolkmicko korzystają ze świadczeń pieniężnych w formie dodatku mieszkaniowego, który przyznawany jest w celu dofinansowania

12 wydatków poniesionych w związku z zajmowanym lokalem mieszkalnym. Sytuację przyznanych dodatków przedstawia tabela 7.

Tabela 7. Dodatki mieszkaniowe przyznane w latach 2013 - 2015 2013 roku 2014 roku 2015 roku Dodatek mieszkaniowy Miasto Gmina Miasto Gmina Miasto Gmina

gminnym 1428 1008 1200 780 147 94 spółdzielczym 144 72 72 72 12 6

wspólnot 2340 1134 2106 1338 355 198 Z tego mieszkaniowych w zasobie prywatnym 420 906 258 1338 42 227 innym 126 396 144 216 19 32 razem 4458 3516 3780 3744 575 557 Źródło: Sprawozdanie GUS za lata 2013 – 2015

Liczba przyznawanych dodatków mieszkaniowych na przełomie trzech ostatnich lat ma tendencję wyraźnie malejącą. Najmniej przyznanych dodatków mieszkaniowych odnotowano w roku 2015. Sytuacja powyższa spowodowana jest corocznym wzrostem lokali zadłużonych oraz faktem wykupu lokali przez ich najemców.

3.2.2. System opieki zdrowotnej

System opieki zdrowotnej w Polsce to zespół osób i instytucji mających za zadanie zapewnić opiekę zdrowotną ludności. Polski system opieki zdrowotnej oparty jest na modelu ubezpieczeniowym. System opieki zdrowotnej w Polsce od wielu lat przeżywa poważne trudności, które obecnie objawiają się poprzez: utrudniony dostęp do lecznictwa specjalistycznego (w szczególności szpitalnego) i długie kolejki oczekujących na świadczenia, niezadowalającą jakość udzielanych świadczeń zdrowotnych, niskie płace w sektorze opieki zdrowotnej i masowe emigracje specjalistycznych kadr medycznych do pozostałych krajów Unii Europejskiej, oraz zadłużanie publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Opieka zdrowotna na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko, jest świadczona przez Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „TOL-VITA” w Tolkmicku z przychodniami w Tolkmicku, Łęczu, Suchaczu i Pogrodziu.

Zasoby kadrowe Zakładu Opieki Zdrowotnej są następujące: lekarz specjalista medycyny rodzinnej i chorób wewnętrznych, lekarz ogólny, dwóch lekarzy ginekologów, lekarz stomatolog, położna środowiskowo - rodzinna, pielęgniarka środowiskowo – rodzinna, trzy specjalistki pielęgniarstwa rodzinnego, w tym jedna z tytułem magistra oraz jedna pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania. Problemy zdrowotne z jakimi borykają się mieszkańcy Miasta i Gminy Tolkmicko to od wielu lat choroby układu krążenia (zawały mięśnia sercowego, udary mózgu, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca), cukrzyca, choroby nowotworowe, zaburzenia przemiany lipidów, choroby narządu ruchu (reumatoidalne zapalenie stawów), choroby psychiczne, uzależnienia od alkoholu i nikotyny, wady postawy i wzroku u dzieci. Na terenie Miast i Gminy Tolkmicko realizowana jest profilaktyka zdrowotna dzieci i młodzieży poprzez szczepienia ochronne obowiązkowe i zalecane a także poprzez bilans dzieci i młodzieży. Tabela zamieszczona niżej przedstawia świadczenia medyczne zrealizowane w latach 2013 - 2015 w czterech przychodniach funkcjonujących na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko. Należy podkreślić, że nie wszyscy mieszkańcy korzystają ze świadczeń medycznych realizowanych w przychodniach znajdujących się na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko.

Tabela 8. Świadczenia medyczne zrealizowane na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko Rok 2013 Rok 2014 Rok 2015 Przychodnie Przychodnie Przychodnie Świadczenia na terenie na terenie na terenie medyczne

Gminy Miasta Gminy Miasta Gminy Miasta Tolkmicko Tolkmicko Tolkmicko Tolkmicko Tolkmicko Tolkmicko Porada lekarska 7097 11826 6121 10924 7103 12790 Wizyta domowa 779 734 580 496 829 866 Patronaż lekarski 0 0 0 1 0 6 Badania bilansowe 0 0 0 18 19 20

Wizyty 2778 1797 561 domowe

Wizyty 5209 2719 766

w gabinecie Badania 1144 897 179 profilaktyczne Badania 1954 661 318 Porady pielęgniarskie Porady lecznicze Źródło: Dane NFZ Warmińsko-Mazurskiego Oddziału Wojewódzkiego w Olsztynie

Tabela 9. Świadczenia medyczne skierowane do dzieci zamieszkujących na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko Medycyna szkolno-profilaktyczna miasta i gminy Tolkmicko Rok 2013 Rok 2014 Rok 2015 Liczba testów przesiewowych do bilansu zdrowia dzieci 2314 874 486 w wieku 6, 10, 14 lat Liczba testów przesiewowych w pozostałych rocznikach 1208 650 205 Liczba uczniów u których wykonano testy 568 206 66 Profilaktyka (kontrole higieny, oświata zdrowotna, pierwsza 1609 926 82 pomoc) Liczba świadczeń medycznych wykonanych na zlecenie lekarskie 2 0 0 Liczba wykonanych fluoryzacji 26862 18252 2202 Źródło: Dane NFZ Warmińsko-Mazurskiego Oddziału Wojewódzkiego w Olsztynie Tabela 10. Szczepienia obowiązkowe wykonane w przychodni na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko Rok 2013

Przychodnie 6-latki ur. 2008r. 10-latki ur. 2004r. 14-latki ur. 2000r. 19-latki ur. 1995r. NZOZ Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba „TOL- Liczba Liczba Liczba dzieci wykonanych wykonanych wykonanyc wykonanych VITA” dzieci dzieci dzieci szczepień szczepień h szczepień szczepień Łęcze 3 6 3 3 4 4 5 5 Pogrodzie 4 8 7 7 9 9 14 14 Suchacz 10 20 4 4 8 8 7 7 Tolkmicko 20 40 17 17 35 35 38 38 Razem 37 74 31 31 56 56 64 64 Rok 2014 6-latki ur. 2009r. 10-latki ur. 2005r. 14-latki ur. 2001r. 19-latki ur. 1996r. Łęcze 4 8 4 4 4 4 10 10 Pogrodzie 8 16 8 8 6 6 5 5 Suchacz 4 8 5 5 9 9 6 6 Tolkmicko 17 34 24 24 24 24 36 36 Razem 33 66 41 41 43 57 57 Rok 2015 6-latki ur. 2010r. 10-latki ur. 2006r. 14-latki ur. 2002r. 19-latki ur. 1997r. Łęcze 5 10 6 6 4 4 6 6 Pogrodzie 4 8 7 7 3 3 10 10 Suchacz 11 22 9 9 5 5 8 8 Tolkmicko 23 46 12 12 25 25 26 26 Razem 43 86 34 34 37 37 50 50 Źródło: Dane Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Elblągu

Informacje zawarte w tabelach 8, 9 i 10 dotyczą zadań realizowanych przez NZOZ „Tol – Vita” na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko. Mieszkańcy korzystają również ze świadczeń zdrowotnych poza terenem Miasta i Gminy Tolkmicko najczęściej w okolicznych miejscowościach Elblągu, Milejewie lub Braniewie.

3.2.3. Edukacja

Edukacja jako proces społeczny wiąże się z człowiekiem od początków jego istnienia. Edukacja tworzy wiedzę, kwalifikacje, wartości i postawy. Edukacja jest nierozłącznie związana z kulturą, jest głównym instrumentem rozwoju cywilizacji. Poprzez kulturę możemy wypełniać czas wolny zgodnie z własnymi poglądami, zainteresowaniami i przekonaniami.

Od 1 stycznia 1996 roku zarządzanie oświatą samorządową z mocy prawa zostało przypisane gminom. Przejęcie szkół przez samorządy lokalne było jedną z najistotniejszych ustrojowych reform, jakie dokonały się w polskim systemie oświaty.

W Mieście i Gminie Tolkmicko funkcjonują 4 szkoły podstawowe: Szkoła Podstawowa w Tolkmicku, Pogrodziu, Łęczu, Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Suchaczu z Oddziałem Przedszkolnym, prowadzona przez Stowarzyszenie Miłośników Suchacza i Okolicy oraz Publiczne Gimnazjum w Tolkmicku i Przedszkole Miejskie w Tolkmicku.

Edukacja przedszkolna

Do Przedszkola Miejskiego Bajkowy Las w Tolkmicku uczęszcza 75 dzieci podzielonych na trzy grupy. Organizacja pracy przedszkola jest zgodna z ustaleniami statutu. Swoją działalność organizuje w sposób dostosowany do potrzeb i możliwości rozwojowych dziecka, pozostając w kontakcie z rodzicami i otaczającym środowiskiem. Systematycznie prowadzone są diagnozy osiągnięć dydaktycznych dzieci w zakresach wynikających z planu nadzoru pedagogicznego i zadań rocznego planu działań. Podejmowane są także działania w zakresie wspomagania dzieci o różnych potrzebach edukacyjnych. Organizowane są również wybrane formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej - praca indywidualna w zakresie zaburzonych funkcji dziecka

bądź w zakresie rozwijania uzdolnień. Wyposażenie placówki zapewnia właściwe warunki do organizowania procesu wychowania dydaktyczno - opiekuńczego. Przedszkole Miejskie w Tolkmicku poza podstawą programową proponuje maluchom zajęcia dodatkowe takie jak: religia, zajęcia komputerowe, nauka języka angielskiego, warsztaty: teatr ruchu, muzyczno – plastyczne, integracyjno - badawcze. Wszystkie zatrudnione nauczycielki posiadają przygotowanie pedagogiczne i kwalifikacje do pracy w przedszkolu. Kadrę pedagogiczną przedszkola stanowi: 5 nauczycieli dyplomowanych i 1 nauczyciel kontraktowy. Doskonalenie zawodowe nauczycieli jest skuteczne. Wiedza i umiejętności nabyte w toku doskonalenia wykorzystywane są w pracy z dziećmi, także we współdziałaniu z rodzicami i środowiskiem lokalnym. W szkołach podstawowych w Pogrodziu, Tolkmicku, Łęczu oraz Suchaczu działają oddziały przedszkolne. W oddziałach tych realizowana jest podstawa programowa dla 5 i 6 – latków. Oddział Przedszkolny w Suchaczu opieką otacza również dzieci 2,5 letnie, 3 i 4 letnie.

Tabela 10. Edukacja przedszkolna w latach 2013 - 2015 Rok szkolny Rok szkolny Rok szkolny Edukacja przedszkolna 2013/2014 2014/2015 2015/2016 Liczba dzieci

Przedszkole Miejskie w Tolkmicku 75 75 75

Oddział Przedszkolny w Tolkmicku 9 10 0

Oddział Przedszkolny w Pogrodziu 23 19 13

Oddział Przedszkolny w Łęczu 16 14 15

Oddział Przedszkolny w Suchaczu 13 26 24 Źródło: Urząd Miasta i Gminy Tolkmicko

W oddziale przedszkolnym w Suchaczu prowadzone są również zajęcia poza podstawą programową, takie jak: rytmika i język angielski.

Edukacja szkolna

Szkoła realizuje cele i zadania określone w ustawie o systemie oświaty oraz w przepisach wykonawczych wydanych na jej podstawie, koncentrując się na prowadzeniu działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej. Nadrzędnym celem szkoły jest wszechstronny rozwój osobowości uczniów, uwzględniający indywidualne zainteresowania i predyspozycje psychofizyczne, przygotowanie do życia w społeczeństwie, przedsiębiorczości w działalności zawodowej oraz zapewnienie bezpieczeństwa psychicznego, fizycznego i socjalnego w czasie pobytu w szkole.

Proces nauczania w szkołach podstawowych jest podzielony na dwa etapy:  klasy O - III  klasy IV - VI Zamieszczona niżej tabela przedstawia liczbę dzieci uczęszczających do szkół na terenie gminy. Liczba dzieci uczących się na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko jest z roku na rok malejąca.

Tabela 11. Edukacja dzieci w latach 2013 – 2015 Liczba dzieci Edukacja dzieci Rok szkolny Rok szkolny Rok szkolny 2013/2014 2014/2015 2015/2016 Szkoła Podstawowa 238 216 205 w Tolkmicku Szkoła Podstawowa 102 88 77 w Łęczu Szkoła Podstawowa 72 75 66 w Pogrodziu Niepubliczna Szkoła 45 48 50 Podstawowa w Suchaczu Gimnazjum w Tolkmicku 198 206 209 Źródło: Urząd Miasta i Gminy Tolkmicko

Na przestrzeni ostatnich trzech lat zauważalny jest znaczny spadek liczby dzieci uczęszczających do szkół podstawowych. Sytuacja ta spowodowana jest niżem demograficznym.

W Szkołach prowadzone są zajęcia dodatkowe:  Szkoła Podstawa w Tolkmicku – zajęcia wokalne, plastyczne, komunikacyjne, informatyczne, historyczne, rozwijające zainteresowania i uzdolnienia, dydaktyczno – wyrównawcze, opiekuńczo – wychowawcze, sportowe: SKS, Multisport w klasach IV-VI.  Szkoła Podstawowa w Łęczu – zajęcia historyczne, przyrodnicze i wyrównawcze.  Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Suchaczu: zajęcia teatralne, czytelnicze, nauka dwóch języków nowożytnych.  Gimnazjum w Tolkmicku – zajęcia wyrównawcze, koło teatralne, biologiczne, matematyczne, historyczne, chemiczne, ekologiczno-biologiczne, zajęcia rewalidacyjne, SKS, wolontariat. W każdej ze szkół znajdują się biblioteki, w tym multimedialne oraz pracownie komputerowe. Ponadto w miarę możliwości szkoły wyposażone są w podstawowe pomoce do nauki. Kadrę pedagogiczną zajmującą się edukacją dzieci w szkołach na terenie miasta i gminy Tolkmicko przedstawia tabela 12.

Tabela 12. Kadra pedagogiczna w szkołach na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko

Nauczyciel Nauczyciel Nauczyciel Nauczyciel Łączne W tym pełne Kadra pedagogiczna dyplomowany mianowany kontraktowy stażysta zatrudnienie zatrudnienie Szkoła Podstawowa 15 2 2 1 20 17 w Tolkmicku Szkoła Podstawowa 9 3 1 0 13 8 w Łęczu Szkoła Podstawowa 8 4 2 0 14 10 w Pogrodziu Niepubliczna Szkoła Podstawowej 6 6 3 1 16 7 w Suchaczu Gimnazjum 16 3 2 0 21 15 w Tolkmicku Źródło: Urząd Miasta i Gminy Tolkmicko Nauczyciele zatrudnieni są zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami lub na podstawie zgody Warmińsko – Mazurskiego Kuratora Oświaty. Istniejąca baza szkolna w chwili obecnej zabezpiecza prawidłowy cykl nauczania dzieci w gminie. W każdym budynku szkolnym na bieżąco przeprowadzane są prace remontowe, często przy współpracy z rodzicami dzieci i sponsorami.

Zapewnienie kształcenia, wychowania i opieki, w tym profilaktyki społecznej jest zadaniem oświatowym. Środki niezbędne na realizację zadań oświatowych, w tym na wynagrodzenia nauczycieli oraz utrzymanie szkół i placówek, zagwarantowane są w dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Nakład finansowy na oświatę w latach 2013 - 2015 przedstawia tabela 13 i 14.

Tabela 13. Wielkość nakładów finansowych na edukację przedszkolną

Nakłady finansowe Placówka 2013 rok 2014 rok 2015 rok

Przedszkole Miejskie 860.516,54 767.737,58 710.001,01 w Tolkmicku

Punkt przedszkolny 46.000,00 27.600,00 18.400,00 w Łęczu Inne przedszkola poza terenem gminy (przedszkolaki z terenu gminy 132.571,05 140.463,02 146.282,25 uczęszczające do przedszkoli w innych gminach) Źródło: Urząd Miasta i Gminy w Tolkmicku

Tabela 14. Wielkość nakładów finansowych na edukację szkolną

Nakłady finansowe Placówka 2013 rok 2014 rok 2015 rok

Szkoła Podstawowa 3.128.849,17 1.674.958,69 1.561.320,47 w Tolkmicku, w tym: Oddział Przedszkolny 95.733,06 56.014,97 34.545,80 w Tolkmicku Szkoła Podstawowa 1.278.196,00 946.859,42 936.431,65 w Pogrodziu, w tym: Oddział Przedszkolny 51.610,54 46.411,86 41.509,97 w Pogrodziu Szkoła Podstawowa 1.370.053,76 1.125.761,48 1.016.846,26 w Łęczu, w tym: Oddział Przedszkolny w Łęczu 78.315,97 77.572,79 72.563,95

Gimnazjum w Tolkmicku 1.767.304,09 1.780.450,00 1.549.101,05

Zespół Obsługi Szkół 456.063,30 479.512,78 431.109,25 (obsługa finansowa szkół) Źródło: Urząd Miasta i Gminy w Tolkmicku

Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej realizuje pomoc socjalną dla uczniów w formie stypendiów szkolnych i zasiłków szkolnych. Tabela zamieszczona niżej obrazuje sytuacje przyznanych świadczeń. Stypendia szkolne są przyznawane w znacznie większej mierze niż w latach wcześniejszych.

Tabela 15. Stypendia i zasiłki szkolne Świadczenia Rok 2013 Rok 2014 Rok 2015 Stypendium szkolne 158 144 207 Zasiłek szkolny 17 2 0 Źródło: Sprawozdanie roczne M-GOPS za rok 2013, 2014 i 2015

3.2.4. Kultura

Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury

Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Tolkmicku prowadzi zajęcia stałe: plastyczne, wokalne, muzyczne, fotograficzne, taneczne, Zumba – fitness, modelarskie, kulinarne, zajęcia w sekcji wędkarskiej sezonowo. Ponadto Ośrodek Kultury w Tolkmicku realizował imprezy, spotkania, warsztaty, festyny, które prezentuje tabela.

Tabela 16. Działania Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury w latach 2013-2015 Rok Działania 2013 Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, Dzień babci i dziadka, ferie dla dzieci, Walentynki, turniej wiedzy pożarniczej, Dzień kobiet, koncert Alosza Avdiejev, Majówka, konferencja – Ochrona Przyrody, Dzień dziecka, Regionalny Przegląd Zespołów i Kapeli Ludowych, konkurs wiedzy ekologicznej, koncert Conrado Janez, Kabaret z Konopii, Przegląd Kół Gospodyń Wiejskich, Halloween, 11 Listopada koncert, Dzień seniora, Mikołaj dla dzieci – przedstawienie, koncert „Góralska Hora”, Wigilia Pod Tolkmickim Niebem.

2014 Przegląd grup kolędowych, Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, Dzień babci i dziadka, ferie dla dzieci, koncert Walentynkowy, Turniej Wiedzy Pożarniczej, Dzień kobiet, koncert Wiosenny, Dzień dziecka, dni patrona miasta – Dni Jakubowe, kabaret Limo, Czas na Disco – koncert dla gimnazjalistów, kabaret Czwarta Fala, Halloween, Turniej Kół Gospodyń Wiejskich, 11 Listopada koncert, Dzień seniora, Wigilia Pod Tolkmickim Niebem.

2015 Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, Dzień babci i dziadka, Ferie dla dzieci, Walentynki, Powiatowy Festiwal Sztuki Przyrodniczej, Dzień Dziecka, Koncert Andrzeja Rosiewicza, Dni Jakubowe, Koncert Zespołu Cisza jak ta, Koncert z okazji 11 listopada, Dzień Seniora, Koncert Świąteczny w wykonaniu młodzieży z obwodu kaliningradzkiego, Jasełka, Wigilia Pod Tolkmickim Niebem. Źródło: Dane M-GOK w Tolkmicku Ośrodek Kultury prowadzi również Gminne Centrum Informacji Turystycznej oraz Punkt Informacji Turystycznej dla odwiedzających Gminę Tolkmicko. Przy Miejsko-Gminny Ośrodku Kultury w Tolkmicku działa Koło Gospodyń Wiejskich i Koło Emerytów i Rencistów. Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Tolkmicku prowadzi również pięć świetlic wiejskich w miejscowościach: Pogrodzie, Kadyny, Suchacz, Kamionek Wielki i Łęcze. Podstawowym zadaniem świetlic jest zapewnienie dzieciom warunków fizycznego, psychofizycznego i społecznego rozwoju. Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, uczenie nawiązania więzi oraz związków interpersonalnych, nauka organizowania czasu wolnego w tym uczestniczenia w zajęciach plastycznych, technicznych, kulturalnych, rekreacyjnych i sportowych. Przygotowanie do podejmowania odpowiedzialności za własne postępowanie oraz uczenie samodzielności w życiu. Świetlice wiejskie funkcjonują od poniedziałku do piątku w godzinach od 13.00 do 19.00. W zajęciach udział bierze ok. 100 dzieci. Na świetlicach dzieci korzystają z różnego rodzaju gier planszowych, układanek, puzzli, klocków i zabawek, a także mają możliwość korzystania z komputerów oraz gier Play Station. Dzieci mają do dyspozycji szeroką gamę przyborów plastycznych. W miarę możliwości organizowane są warsztaty plastyczne, ceramiczne, teatralne, decoupage itp. Oprócz gier i warsztatów organizowane są również zabawy i spotkania okolicznościowe z okazji: Andrzejek, Halloween, Walentynek, itp., zabawy karnawałowe oraz spotkania przedświąteczne (spotkania opłatkowe, mikołajkowe, wielkanocne), Dzień dziecka. Latem organizowane są wycieczki również krajoznawcze, piesze lub rowerowe po najbliższej okolicy. Oprócz dzieci z pomieszczeń świetlic korzystają również panie uczęszczające na zajęcia aerobiku, członkowie miejscowych stowarzyszeń, koła gospodyń wiejskich, koła emerytów i rencistów.

Biblioteka Publiczna Na terenie Miasta funkcjonuje Biblioteka Publiczna, która swoje działania realizuje poprzez:  udostępnianie książek, czasopism i innych materiałów bibliotecznych,  upowszechnianie czytelnictwa poprzez różnorodne formy pracy z książką i czytelnikiem,  prowadzenie działalności informacyjnej, kulturalnej,  sprawowanie nadzoru organizacyjnego nad siecią podległych placówek bibliotecznych, udzielanie im pomocy merytorycznej,  planowanie zakupu książek, czasopism i innych materiałów bibliotecznych,  opracowanie i udostępnianie zbiorów zgodnie z obowiązującymi normami,  prowadzenie sprawozdawczości i statystyki bibliotecznej.

3.2.5. Bezpieczeństwo publiczne Stan bezpieczeństwa publicznego jest jednym z istotnych czynników wpływających na poziom życia mieszkańców Miasta i Gminy Tolkmicko. Instytucje zapewniające mieszkańcom bezpieczeństwo to Policja i Ochotnicza Straż Pożarna. Teren działania IV Rewiru Dzielnicowych w Tolkmicku obejmuje gminę Tolkmicko i Milejewo, zatem posiadane dane statystyczne nie obrazują w pełni skali problemu wyłącznie w Mieście i Gminie Tolkmicko. Niżej przedstawiona tabela prezentuje przestępstwa stwierdzone w latach 2013 – 2015 na terenie działania IV Rewiru Dzielnicowych w Tolkmicku.

Tabela 17. Przestępstwa stwierdzone w latach 2013 - 2015 Przestępstwa stwierdzone Kategoria przestępstwa 2013 rok 2014 rok 2015 rok Gospodarcze 8 5 15 Narkotykowe 0 1 1 Uszkodzenia mienia 15 10 9 Kradzieże rzeczy cudzej 33 24 46 Kradzieże samochodów 0 0 0 Kradzieże z włamaniami 22 14 38 Bójki i pobicia 1 1 3

Rozboje i wymuszenia rozbójnicze 0 0 0 Inne 56 80 19 Ogółem 135 135 141 Źródło: Dane Komendy Miejskiej Policji w Elblągu

Przestępczość z roku na rok wzrasta. Najbardziej zauważalny jest wzrost kradzieży. Fakt ten spowodowany może być trudnościami w znalezieniu zatrudnienia oraz coraz trudniejszymi warunkami życia. Tabela zamieszczona niżej prezentuje wypadki drogowe na terenie działania IV Rewiru Dzielnicowych w Tolkmicku.

Tabela 18. Wypadki drogowe, ich skutki oraz kolizje drogowe w latach 2013-2015 Kategoria 2013 2014 2015 Liczba wypadków ogółem 4 6 8 Zabici w wypadkach drogowych 1 0 0 Ranni w wypadkach drogowych 3 7 13 Kolizje drogowe 57 34 26

Źródło: Dane Komendy Miejskiej Policji w Elblągu

Jak wskazuje tabela 18 maleje liczba kolizji drogowych, natomiast liczba wypadków nie znaczenie wzrasta. Na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko funkcjonują cztery jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej w Tolkmicku, Pogrodziu, Łęczu i Kamionku Wielkim.

3.2.6. Pomoc społeczna

Instytucje pomocy społecznej

Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracują w tym zakresie z organizacjami społecznymi, kościołami, fundacjami i stowarzyszeniami, pracodawcami oraz osobami fizycznymi i prawnymi. Działania z zakresu pomocy społecznej z mocy ustawy wykonują organy administracji rządowej i samorządowej. Na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko instytucją zajmującą się pomocą społeczną jest Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Tolkmicku. Ośrodek ten realizuje zadania wynikające między innymi z ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej, ustawy z dnia 28 listopada 2003r. o świadczeniach rodzinnych, ustawy z dnia 7 września 2007r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, ustawy z dnia 21 czerwca 2001r. o dodatkach mieszkaniowych, ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie,

24 ustawy z dnia 9 czerwca 2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, ustawy z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty i innych. Od 1972 roku na w/w terenie znajduje się Dom Pomocy Społecznej, który zapewnia mieszkańcom - osobom dorosłym, niepełnosprawnym warunki do bezpiecznego i godnego życia, intymności, wolności oraz umożliwia rozwój osobowości. Dom Pomocy Społecznej opiera się na pracy wykwalifikowanego i doświadczonego personelu, który gwarantuje sumienność i uczciwość realizacji obowiązków wynikających z opieki nad osobami starszymi. Dom Pomocy Społecznej jest jednostką zapewniającą mieszkańcom opiekę całodobową oraz zaspokojenie niezbędnych potrzeb bytowych, opiekuńczych, społecznych i religijnych w formach i zakresie wynikających z indywidualnych potrzeb na poziomie obowiązującego standardu. Do głównych zadań należy:  zapewnienie mieszkańcom stałej całodobowej opieki i pielęgnacji;  umożliwienie mieszkańcom korzystania z przysługujących im świadczeń zdrowotnych;  zapewnienie czystości i porządku w pomieszczeniach mieszkańców;  udzielanie mieszkańcom pomocy w rozwiązywaniu ich problemów życiowych;  wypracowanie najwłaściwszych metod opiekuńczych dla poszczególnych mieszkańców oraz wdrażanie nowych koncepcji pracy pedagogicznej;  prowadzenie badań i terapii psychologicznej;  udzielanie świadczeń konsultacyjnych w trudnych diagnostycznie i terapeutycznie przypadkach;  tworzenie właściwej atmosfery wśród mieszkańców oraz pobudzanie ich do funkcji psychofizycznych;  organizowanie i prowadzenie zajęć kulturalno – oświatowych  organizowanie i prowadzenie zajęć sprawnościowych i sportowych oraz gier i zabaw;  organizowanie programów rozrywkowych;  pomaganie w utrzymaniu kontaktów z rodzinami;  ustalanie i realizacja programów zajęć terapeutycznych z uwzględnieniem potrzeb i możliwości mieszkańców;  analiza zachowań mieszkańców i wykazywanie ich w ustalonych programach;  stworzenie właściwych warunków przystosowawczych do przebywania w DPS;  wykonywanie zabiegów rehabilitacyjnych;

 prowadzenie punktu bibliotecznego dla mieszkańców;  informowanie mieszkańców o możliwości bezpiecznego przechowywania w depozycie środków pieniężnych i przedmiotów wartościowych;  prowadzenie dokumentacji dotyczącej mieszkańców;  rozliczanie mieszkańców za pobyt w DPS;  przeprowadzenie okresowych szkoleń dla średniego personelu medycznego;  prowadzenie wymaganej dokumentacji medycznej. Przy Domu Pomocy Społecznej w Tolkmicku działają Warsztaty Terapii Zajęciowej, które przedmiotową działalność terapeutyczną prowadzą w następujących pracowniach:

 plastycznej

 sztuki użytkowej  krawiecko-tkackiej  życia codziennego  ogrodniczej  filmowo - fotograficznej  gospodarczo - pralniczej  terapeutyczno – opiekuńczej  komputerowo - poligraficznej  techniczno - konserwatorskiej  fryzjersko – kosmetycznej Zapewniane są także usługi z zakresu rehabilitacji ruchowej, świadczone na bazie gabinetu rehabilitacji i fizjoterapii. Zadaniami z zakresu pomocy społecznej zajmuje się również Parafia Świętego Jakuba Apostoła w Tolkmicku. Systematycznie organizowane są spotkania Grupy AA zarówno zamknięte jak i otwarte. Przy Parafii działa również Parafialny Zespół Caritas, do zadań którego należy m.in. prowadzenie działalności charytatywno – opiekuńczej, systematyzowanie jej form i podejmowanie działań na rzecz szerokiego zakresu potrzebujących, a w szczególności rodziny, dzieci, młodzieży, samotnych matek, niepełnosprawnych, chorych, seniorów, uzależnionych, bezdomnych, bezrobotnych, ofiar przemocy, klęsk żywiołowych itp. Caritas parafialny zajmuje się również wypoczynkiem dzieci i młodzieży, przeciwdziałaniem patologiom społecznym, promocją i organizacją wolontariatu. Ponadto realizację zadań z zakresu pomocy społecznej wspomaga:

 pięć świetlic wiejskich znajdujące się w miejscowości Łęcze, Suchacz, Kadyny, Kamionek Wielki oraz Pogrodzie;  Zespół Interdyscyplinarny złożony z przedstawicieli instytucji działających na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko tj. Policji, Szkół Podstawowych, Gimnazjum, Ośrodków Zdrowia, Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tolkmickiej „Lanzania” oraz Kuratorów Sądowych.

Środki finansowe przeznaczone na realizację zadań pomocy społecznej Udział procentowy źródła finansowania Ośrodka Pomocy Społecznej w latach 2013 – 2015 wskazuje na dominujacą rolę budżetu państawa, co ilustruje wykres.

90% 80% 70% 60% 50% budżet państwa 40% budżet gminy 30% 20% 10% 0% rok 2013 rok 2014 rok 2015

Strukturę wydatków Ośrodka Pomocy Społecznej w podziale na rozdziały przedstawia niżej zamieszczona tabela. Każdorocznie wydatki w zakresie pomocy społecznej maleją.

Tabela 19. Struktura wydatków wg rozdziałów

Rok 2013 Rok 2014 Rok 2015 Inne Rozdział zgodnie z klasyfikacją budżetową Środki Dotacje Środki Dotacje Środki Dotacje dotacje - własne budżetu własne budżetu własne budżetu Starostwo gminy państwa gminy państwa gminy państwa Powiatowe 85154 13.976,67 0 0 11.843,00 0 16.217,00 0 Przeciwdziałanie alkoholizmowi 85195 0 360,00 0 0 280,00 0 240,00 Pozostała działalność 85201 141.162,99 0 400,00 34.813,53 0 1.421,84 0 Placówki opiekuńczo-wychowawcze 85202 416.309,19 0 0 498.802,87 0 411.549,00 0 Domy pomocy społecznej 85205 Zadania w zakresie przeciwdziałania 0 0 0 1.521,75 0 278,06 0 przemocy w rodzinie 85206 29.871,33 18.002,50 0 18.126,93 22.532,00 37.730,04 15.033,00 Wspieranie rodziny 85212 Świadczenia rodzinne, świadczenia z funduszu alimentacyjnego oraz składki na 40.481,27 2.756.872,96 0 34.733,36 2.898.156,96 15.793,90 2.798.430,96 ubezpieczenia emerytalne i rentowe z ubezpieczenia społecznego 85213 Składki na ubezpieczenie zdrowotne opłacane za osoby pobierające niektóre 0 88.284,83 0 0 97.736,71 0 115.102,35 świadczenia z pomocy społecznej, niektóre świadczenia rodzinne

85214 170.707,54 932.067,44 0 151.235,70 868.897,30 98.734,01 858.349,71 Zasiłki i pomoc w naturze oraz składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe 85215 234.397,26 0 0 202.930,93 12.533,94 173.627,20 13.060,34 Dodatki mieszkaniowe 85216 0 680.935,17 0 0 757.837,51 0 711.728,60 Zasiłki stałe 85219 432.147,40 238.839,40 0 372.365,48 242.129,08 339.176,04 197.366,66 Ośrodki pomocy społecznej 85228 212.770,35 0 0 247.741,31 0 77.205,61 0 Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze 85295 462.106,03 597.300,00 0 220.886,82 364.907,39 189.856,04 346.557,80 Pozostała działalność 85415 38.076,60 151.335,00 0 24.639,36 98.557,44 23.957,08 95.828,32 Pomoc materialna dla uczniów RAZEM 2.192.006,63 5.464.397,30 400,00 1.819.641,04 5.363.568,33 1.385.545,82 5.151.697,74 Źródło: Dane M-GOPS w Tolkmicku

3.2.7. Kapitał społeczny

Organizacje pozarządowe Stowarzyszenie Polski Związek Katolicko-Społeczny zakres działania:  organizowanie różnych form pracy wychowawczo informacyjnej wśród członków a także w innych środowiskach ze szczególnym uwzględnieniem młodego pokolenia,  udział w organizowaniu pomocy społecznej dla potrzebujących, w tym dla emerytów i rencistów, niepełnych rodzin, chorych, niepełnosprawnych i bezdomnych oraz ofiar klęsk żywiołowych i epidemii,  organizowanie zebrań, odczytów, poradnictwa, imprez, kolonii, obozów, świetlic,  podejmowanie i popieranie inicjatyw społecznych,  wspieranie samorządności lokalnej i uczestnictwo w jej strukturach. Stowarzyszenie Ochotniczej Straży Pożarnej zakres działania:  organizowanie swoich członków do działalności na rzecz ochrony przeciwpożarowej i ochrony ludności,  organizowanie spośród swoich członków zwyczajnych zespołu ratownictwa,  organizowanie młodzieżowych i kobiecych drużyn pożarniczych,  organizowanie zespołów świetlicowych, bibliotek, orkiestr, teatrów amatorskich, chórów, sekcji sportowych i innych form pracy społeczno-wychowawczej oraz kulturalnej i oświatowej,  organizowanie zawodów sportowych i imprez propagujących kulturę fizyczną,  organizowanie imprez dochodowych, pokazów, wynajmu sprzętu,  świadczenie odpłatnie usług dla ludności i osób prywatnych. Stowarzyszenie Salezjańska Organizacja Sportowa „SALOS” zakres działania:  rozwijanie wychowawczych, kulturalnych i społecznych aspektów sportu w ramach uznanego wzoru człowieka i społeczeństwa wyraźnie inspirowanych wizją chrześcijańską,  krzewienie kultury fizycznej wśród dzieci i młodzieży, rozwijanie zainteresowań sportowych i podnoszenie na wyższy poziom stanu zdrowia i sprawności fizycznej,  współpraca i kontakty z organizacjami oświatowo-wychowawczymi i sportowymi. 30

Stowarzyszenie Polski Związek Emerytów Rencistów i Inwalidów zakres działania:  uczestnictwo w życiu społecznym przez współdziałanie z organami władzy i administracji publicznej, samorządowej, ze związkami zawodowymi oraz innymi organizacjami społecznymi, gospodarczymi i spółdzielczymi,  organizowanie życia kulturalnego emerytów, rencistów i inwalidów,  organizowanie i prowadzenie bibliotek, czytelni, świetlic, klubów i zespołów artystycznych oraz współdziałanie w ich prowadzeniu,  współdziałanie z organami władzy, administracji publicznej i samorządowej oraz z instytucjami i organizacjami społecznymi. Stowarzyszenie Miłośników Suchacza i Okolic zakres działania:  rozwój kultury oraz propagowanie korzystania z dóbr kultury,  współdziałanie i pomoc w rozwoju przedsiębiorczości na obszarach wiejskich,  prowadzenie działań promocyjnych,  prowadzenie działań edukacyjnych,  inicjowanie działań dla aktywizacji regionu,  wspieranie inicjatyw społecznych w działaniach na rzecz dobra publicznego a w szczególności opieki społecznej, ochrony zdrowia, walki z bezrobociem, bezpieczeństwa publicznego i ochrony środowiska naturalnego,  ożywienie społeczno-gospodarcze, kulturalne, oświatowe, sportowe, turystyczne Suchacza i okolicy,  udzielanie wsparcia organizacyjnego i finansowego inicjatywom społecznym. Stowarzyszenie Klub Sportowy „Barkas” w Tolkmicku zakres działania:  propagowanie oraz stwarzanie warunków i rozwijanie sportu masowego i wyczynowego na terenie miasta i gminy Tolkmicko,  powoływanie i organizowanie sekcji poszczególnych dyscyplin sportu,  organizowanie szkoleń sportowych w postaci treningów, kursów, wykładów itp.,  organizowanie zawodów i imprez sportowych, a także udział w imprezach organizowanych przez inne powołane do tego organizacje,  prowadzenie pracy wychowawczej wśród swoich członków oraz propagowanie wychowania fizycznego i sportu wśród społeczeństwa.

Stowarzyszenie Pogrodzie dla Przyszłości zakres działania:  wspieranie i kreowanie społeczno-kulturalnych inicjatyw wiejskich, gminnych regionalnych mających służyć dzieciom, młodzieży oraz całej społeczności lokalnej,  rozwój kultury oraz propagowanie korzystania z dóbr kultury,  pozyskiwanie, udostępnianie informacji na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego Pogrodzia i okolicy,  zapewnienie dostępności do edukacji na poziomie szkolnictwa podstawowego dzieciom ze wsi i okolicy,  pomoc materialna, techniczna i merytoryczna w zdobyciu wykształcenia na poziomie szkół średnich i wyższych,  inicjowanie działań dla aktywizacji regionu,  wspieranie inicjatyw społecznych w działaniach na rzecz dobra publicznego, w szczególności opieki społecznej, ochrony zdrowia, walki z bezrobociem, bezpieczeństwa publicznego i ochrony środowiska naturalnego,  ożywienie społeczno-gospodarcze, kulturalne, oświatowe, sportowe, turystyczne Pogrodzia i okolicy,  udzielanie wsparcia organizacyjnego i finansowego inicjatywom społecznym. Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Kamionek Wielki „Wielki Kamień” zakres działania:  integracja mieszkańców wsi i okolic,  estetyzacja wsi,  przeciwdziałanie patologiom, a w szczególności alkoholizmowi i narkomanii,  rozwój działalności gospodarczej,  promowanie idei kształcenia ustawicznego mieszkańców wsi,  ograniczenie bezrobocia,  pomoc społeczna i działalność charytatywno – opiekuńcza,  pomoc rodzinom wielodzietnym, patologicznym, osobom samotnym, bezdomnym, chorym, bezrobotnym,  poprawa bezpieczeństwa publicznego i ograniczenie przestępczości,  ochrona zdrowia, rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych,  umożliwianie zdobywania wykształcenia dzieciom i młodzieży,  rozwój kultury i oświaty we wsi,

 upowszechnianie aktywnego wypoczynku i zdrowego stylu życia,  upowszechnianie kultury fizycznej i sportu, szczególnie dzieci i młodzieży.  przeciwdziałanie ubóstwu,  wspieranie inicjatyw społecznych na rzecz infrastruktury wsi,  pielęgnowanie i propagowanie tradycji i dziedzictwa kulturowego,  organizowanie profilaktyki i socjoterapii dla dzieci z rodzin dysfunkcyjnych i patologicznych,  ochrona środowiska naturalnego,  kształtowanie postaw obywatelskich mieszkańców. Stowarzyszenie Łęcze – Wieś z perspektywą zakres działania:  aktywizacja społeczno – zawodowa mieszkańców Łęcza,  poprawa wizerunku wsi,  rozwój kultury, oświaty, sportu i rekreacji,  rozwój infrastruktury,  zwiększenie atrakcyjności turystycznej wsi,  zachowanie dziedzictwa kulturowego,  przeciwdziałanie patologiom społecznym,  rozwój zainteresowań mieszkańców,  promocja zdrowego stylu życia,  integracja społeczności wsi,  wspieranie przedsiębiorczości mieszkańców,  ochrona krajobrazu i środowiska naturalnego,  współpraca z innymi stowarzyszeniami i instytucjami,  ograniczanie bezrobocia,  poprawa bezpieczeństwa publicznego i ograniczanie przestępczości,  umożliwianie zdobycia wykształcenia dzieciom i młodzieży,  wspieranie różnych form rozwoju i wypoczynku dzieci i młodzieży, w tym organizacja czasu wolnego, zajęć rekreacyjnych, dodatkowych zajęć pozalekcyjnych,  organizowanie profilaktyki i socjoterapii dla dzieci z rodzin dysfunkcyjnych i patologicznych,  wspieranie wzrostu aktywności osób starszych. 33

Stowarzyszenie „ORATORIUM” im. Św. Jana Bosko w Tolkmicku zakres działania:  działalność w zakresie nauki, edukacji, oświaty i wychowania,  pomoc społeczna, w tym pomoc rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywanie szans tych rodzin i osób,  działalność charytatywna,  podtrzymywanie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości oraz rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej,  działalność w zakresie ochrony i promocji zdrowia,  działalność w zakresie krajoznawstwa oraz wypoczynku dzieci i młodzieży,  działalność w zakresie kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i tradycji,  upowszechnienie kultury fizycznej i sportu,  przeciwdziałanie patologiom społecznym,  promocja i organizowanie wolontariatu. Stowarzyszenie „Suchacz Taka wieś” zakres działania:  krzewienie wśród mieszkańców i ludzi związanych z miejscowością troski o jej sprawy współczesne i przyszły rozwój,  inicjowanie przedsięwzięć lokalnych na rzecz rozwoju wsi,  podejmowanie działań służących ochronie środowiska naturalnego, organizowanie szkoleń, imprez kulturalnych, rozrywkowych i okolicznościowych,  wzbogacanie osobowości i integracja mieszkańców i sympatyków wsi,  działania na rzecz zwiększania szans życiowych mieszkańców wsi, zwłaszcza młodych ludzi,  promocja aktywnego trybu życia, sportu, turystyki,  kształtowanie postaw odpowiedzialności za wspólne przedsięwzięcia,  kreowanie i rozwój produktów regionalnych,  działania na rzecz promocji wsi i okolic,  utrzymywanie kontaktów z innymi organizacjami o podobnych celach,  promocja dziedzictwa kulturowego,  ochrona i podkreślenie walorów przyrodniczych wsi.

Stowarzyszenie Kadyny  wspieranie rozwoju miejscowości tematycznej „Cesarskie Kadyny” w partnerstwie z miejscowościami tematycznymi w ramach partnerstwa „Miejsca z Duszą”,  promocja walorów rekreacyjnych miejscowości oraz pielęgnowanie dziedzictwa kulturowego,  wspomaganie rozwoju oświaty oraz turystyki i sportu,  promocja i wsparcie różnych form amatorskiej aktywności sportowej,  działanie na rzecz rozwoju gospodarczego i infrastruktury lokalnej,  ochrona środowiska naturalnego, dbanie o estetykę miejscowości,  integracja mieszkańców Kadyn, wspieranie lokalnych inicjatyw społecznych,  pomoc osobom i rodzinom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywanie szans tych osób,  organizowanie wypoczynku dzieci i młodzieży,  rozwój twórczości i kreatywności społeczeństwa,  rehabilitacja społeczna i zawodowa mieszkańców,  udzielanie doradztwa i pomocy w rehabilitacji ruchowej osobom chorym,  prowadzenie działalności informacyjno – promocyjnej i edukacyjno – szkoleniowej,  przeciwdziałanie bezrobociu, uzależnieniom, ubóstwu i patologiom społecznym,  reprezentowanie i ochrona interesów społeczności lokalnej,  współpraca z samorządem i organizacjami lokalnymi,  współpraca z innymi stowarzyszeniami i instytucjami w kraju i zagranicą działającymi na rzecz Kadyn, bądź realizującymi zbliżone cele społeczne. Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Tolkmickiej „LANZANIA”  integracja mieszkańców miasta i okolic,  rozwój turystyki,  estetyzacja miasta,  promocja miasta,  rozwój działalności gospodarczej,  rozwój kultury i oświaty,  ochrona dziedzictwa kulturowego,  upowszechnianie aktywnego wypoczynku i zdrowego trybu życia,  upowszechnienie kultury fizycznej i sportu,  upowszechnienie wiedzy o historii, kulturze i tradycjach miasta, 35

 propagowanie rozwoju turystyki motocyklowej wśród osób dorosłych i młodzieży,  propagowanie wędkarstwa rekreacyjnego i sportowego oraz etyki wędkarskiej,  propagowanie działań zmierzających do pozyskania inwestorów i tworzenie dodatkowych miejsc pracy,  ograniczenie bezrobocia,  pomoc społeczna i działalność charytatywna,  pomoc rodzinom wielodzietnym, patologicznym, osobom samotnym, bezdomnym, chorym, bezrobotnym,  poprawa bezpieczeństwa publicznego,  ochrona zdrowia, rehabilitacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych,  przeciwdziałanie ubóstwu,  umożliwienie zdobycia wykształcenia dzieciom i młodzieży,  wspieranie inicjatyw społecznych na rzecz infrastruktury miasta,  ochrona środowiska naturalnego,  organizowanie profilaktyki oraz socjoterapii dla dzieci z rodzin dysfunkcyjnych i patologicznych,  kształtowanie postaw obywatelskich mieszkańców,  rozwijanie współpracy zagranicznej, zwłaszcza z krajami Unii Europejskiej,  przeciwdziałanie patologiom a w szczególności alkoholizmowi,  promowanie idei kształcenia ustawicznego mieszkańców miasta,  działalność wydawnicza. Pozostałe stowarzyszenia:  Stowarzyszenie Przyjaciół Kadyn i Okolic  Stowarzyszenie „Rybak” w Tolkmicku  Stowarzyszenie UKS „Barkas” w Tolkmicku  Stowarzyszenie „Cesarskie Kadyny”  Stowarzyszenie „Naprzód Pagórki” Podmioty publiczne:  Urząd Miasta i Gminy w Tolkmicku  Przedszkole Miejskie w Tolkmicku  Szkoły Podstawowe i Gimnazjum z terenu Miasta i Gminy Tolkmicko  Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Tolkmicko

 Miejsko –Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Tolkmicku  Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury  Gminne Centrum Informacji zakres działania:  umożliwienie ogólnego dostępu do Internetu,  świadczenie i realizacja usług związanych z teleinformatyką,  umożliwienie skorzystania z najnowszych zdobyczy technologicznych,  promocja turystycznych terenów wiejskich.

4. Analiza obszarów polityki społecznej Miasta i Gminy Tolkmicko

4.1. Charakterystyka grup objętych pomocą społeczną

Pomocą społeczną w Mieście i Gminie Tolkmicko w 2013 roku objęto 634 rodziny, gdzie liczba osób w rodzinach wyniosła 1391. Sytuacja w roku 2014 niewiele różni się od roku poprzedniego, gdzie wsparciem objęto 611 rodzin o liczbie osób w rodzinach 1292. W roku 2015 z pomocy Ośrodka skorzystało 581 rodzin o liczbie 1233 osób w tych rodzinach. Odnotowuje się spadek liczby osób korzystających z pomocy społecznej na przestrzeni analizowanych lat. Największą grupę osób w latach 2013-2015 stanowią osoby samotnie gospodarujące. Następne miejsce w tej klasyfikacji zajmują rodziny 2-osobowe. Najmniejszą ilość rodzin objętych pomocą stanowią rodziny 6 osobowe i więcej.

Tabela 20. Rodziny objęte pomocą Rodziny objęte pomocą

(o liczbie osób w 1 2 3 4 5 6 i więcej Ogółem rodzinie) Liczba rodzin 339 82 73 81 34 25 634

Liczba osób 2013 339 164 219 324 17 175 1391 w rodzinie Liczba rodzin 339 82 64 74 30 22 611

2014 Liczba osób 339 164 192 296 150 151 1292 w rodzinie Liczba rodzin 308 78 77 67 36 15 581

2015 Liczba osób 308 156 231 268 180 90 1233 w rodzinie Źródło: M-G OPS sprawozdania roczne MPiPS 2013, 2014 i 2015 rok

Rodziny niepełne objęte pomocą społeczną w latach 2013 - 2015 zostały przedstawione w tabeli 21. Dane podzielono ze względu na liczbę dzieci występujących w tych rodzinach.

Tabela 21. Rodziny niepełne objęte pomocą Rodziny niepełne Ogółem o liczbie dzieci 1 2 3 4 i więcej Liczba rodzin 45 31 5 9 90

Liczba osób 2013 99 101 22 67 289 w rodzinie Liczba rodzin 40 24 5 7 76

2014 Liczba osób 89 76 20 47 232 w rodzinie Liczba rodzin 33 26 8 6 73

2015 Liczba osób 76 79 37 39 231 w rodzinie Źródło: M-G OPS sprawozdania roczne MPiPS 2013, 2014 i 2015 rok Na przestrzeni ostatnich trzech lat liczba emerytów korzystających z pomocy społecznej utrzymuje się na podobnym poziomie co ilustruje tabela 22.

Tabela 22. Rodziny emerytów i rencistów objęte pomocą Rodziny emerytów 1 2 3 4 i więcej Ogółem i rencistów o liczbie osób Liczba rodzin 48 16 5 14 83

2013 Liczba osób 48 32 15 60 155 w rodzinie Liczba rodzin 81 19 7 11 88

2014 Liczba osób 81 38 21 48 158 w rodzinie Liczba rodzin 41 20 15 4 80

2015 Liczba osób 41 40 45 20 146 w rodzinie Źródło: M-G OPS sprawozdania roczne MPiPS 2013, 2014 i 2015 rok Najczęściej występującym powodem przyznania pomocy w latach 2013-2015 według danych zawartych w tabeli 22 jest bezrobocie. Z powodu braku zatrudnienia w roku 2013 zostało objętych pomocą 429 rodzin, a w 2014 roku podobnie, bo 411 rodziny, w roku 2015 377 rodzin. Za kolejną przyczynę udzielenia pomocy wskazujemy ubóstwo, gdzie liczba rodzin od roku 2013 wzrastała i w roku 2015 wyniosła 428 rodzin. Na kolejnym miejscu, jako powód przyznania pomocy należy wskazać niepełnosprawność. Pełny obraz danych przedstawia niżej zamieszczona tabela.

Tabela 23. Powody przyznania pomocy 2013 rok 2014 rok 2015 rok

Powody Liczba Liczba osób Liczba Liczba osób Liczba Liczba osób przyznania pomocy rodzin w rodzinie rodzin w rodzinie rodzin w rodzinie

Ubóstwo 417 977 429 966 428 984

Bezdomność 23 35 17 20 18 22

Bezrobocie 429 1050 411 967 377 889

Niepełnosprawność 241 399 234 390 247 419

Długotrwała lub ciężka choroba 62 107 78 136 74 132 Bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa 41 138 25 85 29 90 domowego zwłaszcza w rodzinach niepełnych i wielodzietnych Trudności w przystosowaniu do życia po 8 8 10 10 6 7 zwolnieniu z zakładu karnego

Alkoholizm lub narkomania 32 38 31 33 41 51

Zdarzenie losowe 8 21 4 14 0 0 Źródło: M-G OPS sprawozdania roczne MPiPS 2013, 2014 i 2015 rok

4.2. Dotychczasowe formy pomocy i świadczeń

Zgodnie z art. 36 Ustawy o pomocy społecznej świadczenia dzielimy na świadczenia pieniężne i niepieniężne. Formy pomocy oraz rodzaj realizowanych świadczeń w latach 2013 - 2015 przez Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej wskazują niżej przedstawione tabele.

Tabela 24. Świadczenia pieniężne pomocy społecznej 2013 rok 2014 rok 2015 rok Liczba Liczba Świadczenia pieniężne Liczba Liczba Liczba Liczba osób osób osób rodzin rodzin rodzin w rodzinie w rodzinie w rodzinie Zasiłek stały 159 226 168 234 161 224 Zasiłek okresowy 412 927 374 802 345 764 Zasiłek celowy 492 1041 438 962 418 913 Zasiłek specjalny celowy 31 71 17 31 18 26 Zasiłek celowy – klęska 0 0 0 0 0 0 żywiołowa lub ekologiczna Składki na ubezpieczenie zdrowotne za osobę 181 218 165 231 160 223 niepełnosprawną Źródło: M-G OPS sprawozdania roczne MPiPS 2013, 2014 i 2015 rok

Na przestrzeni lat 2013-2015 na podobnym poziomie utrzymywała się liczba rodzin pobierających zasiłek stały. Znacznie zmalała liczba rodzin pobierających zasiłek okresowy, oraz liczba rodzin korzystających z zasiłku celowego.

Tabela 25. Świadczenia niepieniężne pomocy społecznej 2013 rok 2014 rok 2015 rok Liczba Liczba Świadczenia niepieniężne Liczba Liczba Liczba Liczba osób osób osób rodzin rodzin rodzin w rodzinie w rodzinie w rodzinie Posiłki 378 763 373 729 358 692 Schronienia osób bezdomnych, 17 35 14 16 12 15 interwencja kryzysowa Usługi opiekuńcze 32 33 39 46 31 38 Domy pomocy społecznej 20 20 21 21 17 17 Sprawienie pogrzebu 3 3 1 1 0 0 Praca socjalna, poradnictwo 245 389 329 722 98 213 specjalistyczne Źródło: M-G OPS sprawozdania roczne MPiPS 2013, 2014 i 2015 rok

Liczba osób korzystająca z pomocy niepieniężnej w formie usług opiekuńczych i umieszczeniu w domach pomocy społecznej w latach 2013-2015 występuje na podobnym poziomie. Pomoc w formie posiłków między rokiem 2013 a rokiem 2015 zmalała z 378 rodzin do 358 rodzin korzystających z tej formy pomocy. Duży spadek nastąpił w pracy socjalnej i poradnictwie specjalistycznym: w 2013 roku tą formą wsparcia objęto 245 rodzin, 329 rodziny w roku 2014, zaś w 2015 roku było tych rodzin jedynie 98.

4.3. Sytuacja osób starszych i niepełnosprawnych

Starość ma różne oblicza. Określana jest, jako stan, w którym człowiek jest już w podeszłym wieku, ale zachowuje jeszcze dobrą formę fizyczną i psychiczną. Cieszy się szacunkiem w społeczeństwie ze względu na posiadaną mądrość życiową. Inne oblicze ukazuje człowieka, jako osobę zniedołężniałą i niezdolną do samodzielnego zajmowania się sobą. Jakie wówczas jest jego miejsce w rodzinie? Rodzina pełni szczególną i ważną rolę. W rodzinie każdy wzrasta i kształtuje swoją osobowość, wychowuje swoje dzieci, kształtuje swój świat uczuć. Rodzina stanowi, zatem naturalne środowisko człowieka, gdzie oczekuje się wzajemnego oparcia materialnego, fizycznego a przede wszystkim duchowego. Człowiek starszy jest często odpychany i pozostawiony samemu sobie. Coraz częściej sytuacje wskazują obojętność rodzin, a przede wszystkim dzieci na starość ich rodziców, uchylając się od zapewnienia opieki, pomocy i wsparcia. Wobec powyższego konieczne jest zapewnienie opieki, usług czy umieszczenia w domu pomocy społecznej w ramach zadań pomocy społecznej. Tabela 26 zawiera informacje dotyczące usług opiekuńczych oraz umieszczeń w domu pomocy społecznej w latach 2013 - 2015. Liczba osób potrzebujących wsparcia w formie usług opiekuńczych w ciągu ostatnich lat jest do siebie zbliżona i nie przekracza 21 osób. Liczba osób umieszczonych w domach pomocy społecznej z terenu Miasta i Gminy Tolkmicko również nie ulega znacznej zmianie.

Tabela 26. Pomoc osobom starszym i niepełnosprawnym

2013 rok 2014 rok 2015 rok Zadanie pomocy społecznej Liczba Liczba osób Liczba Liczba osób Liczba Liczba osób osób w rodzinie osób w rodzinie osób w rodzinie

Usługi opiekuńcze 32 33 39 46 31 38

Domy pomocy 20 20 21 21 17 17 społecznej Źródło: M-G OPS sprawozdania roczne MPiPS 2013, 2014 i 2015 rok

Każdy człowiek jest inny, są jednak wśród nas osoby, których odmienność da się zauważyć nieco wyraźniej. Niepełnosprawność u człowieka często utrudnia wywiązywanie się z zadań, jakie stawia przed nim życie codzienne, szkoła, praca zawodowa i czas wolny. Człowiek nie w pełni sprawny w ciągu swojego życia jest narażony na różnego rodzaju zagrożenia rozwojowe. Jedne odnoszą się do ograniczeń związanych z niepełnosprawnością, inne do zaburzonych relacji z otoczeniem społecznym. Ograniczenia te można pokonać i przezwyciężyć, jednak wymaga to woli walki, a także wsparcia innych ludzi. Należy, zatem wskazać możliwości zaangażowania chorego w życie społeczne, powodujące tym samym aktywne uczestnictwo w codziennym funkcjonowaniu. Przedstawiamy problem niepełnosprawności na podstawie danych Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tolkmicku. Dane dotyczące osób uprawnionych do zasiłku stałego ilustruje tabela 27, która wskazuje że w ciągu ostatnich trzech lat zmniejszyła się liczba osób korzystających ze wskazanej formy wsparcia.

Tabela 27. Osoby niepełnosprawne korzystające ze wsparcia ośrodka pomocy społecznej w formie zasiłku stałego

Rok 2013 rok 2014 rok 2015 rok

Liczba osób, którym decyzją przyznano świadczenie 159 168 161 w formie zasiłku stałego Źródło: M-G OPS sprawozdania roczne MPiPS 2013, 2014 i 2015 rok

Z tytułu niepełnosprawności realizowane są również świadczenia w formie zasiłku pielęgnacyjnego, które pogrupowane są następująco:  zasiłek pielęgnacyjny dla dziecka niepełnosprawnego;

 zasiłek pielęgnacyjny z tytułu niepełnosprawności o stopniu znacznym dla osób powyżej 16 roku życia

 zasiłek pielęgnacyjny z tytułu ukończenia 75 roku życia. Dane dotyczące liczby osób korzystających z zasiłku pielęgnacyjnego w latach 2013 – 2015 prezentują niżej zamieszczone tabele.

Tabela 28. Zasiłek pielęgnacyjny z tytułu niepełnosprawności powyżej 16 roku życia Liczba świadczeń

Zasiłek pielęgnacyjny 2013 rok 2014 rok 2015 rok Znaczny stopień niepełnosprawności 2457 2358 2382

Umiarkowany stopień niepełnosprawności 1184 1142 1118

Ogółem 3641 3500 3500

Źródło: M-GOPS Sprawozdanie roczne Dział Świadczeń Rodzinnych

Tabela 29. Zasiłek pielęgnacyjny z tytułu niepełnosprawności

Liczba świadczeń Zasiłek pielęgnacyjny 2013 rok 2014 rok 2015 rok poniżej 16 r.ż. 678 658 565 powyżej 75 r.ż. 168 154 194

Źródło: M-GOPS Sprawozdanie roczne Dział Świadczeń Rodzinnych

4.4. Opieka nad dzieckiem i rodziną

Świadczenia rodzinne i fundusz alimentacyjny

Od 9 lat Miejsko - Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Tolkmicku prowadzi Dział Świadczeń Rodzinnych. W latach 2013 – 2015 nastąpiła tendencja spadkowa dotycząca przyznanych świadczeń takich jak: dodatki do zasiłku rodzinnego, zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie pielęgnacyjne, jednorazowe zapomogi z tytułu urodzenia dziecka, fundusz alimentacyjny. Stały poziom liczby świadczeń w analizowanych latach utrzymuje się przy zasiłku rodzinnym. Znaczący wzrost świadczeń pojawia się przy specjalnym zasiłku opiekuńczym i zasiłku dla opiekuna. Powyższy stan obrazuje tabela 30.

Tabela 30. Liczba świadczeń rodzinnych realizowanych w Dziale Świadczeń Rodzinnych

Liczba świadczeń

Rodzaj świadczenia 2013 rok 2014 rok 2015 rok

Zasiłek rodzinny 11491 10460 11477 Dodatek do zasiłku rodzinnego, w tym: 3739 3216 2902 Urodzenie dziecka 26 15 19 Opieka nad dzieckiem w okresie korzystania 24 37 25 z urlopu wychowawczego Samotnego wychowywania dziecka 354 296 320 Kształcenia i rehabilitacji dziecka 581 499 409 Rozpoczęcia roku szkolnego 466 395 360 Podjęcia przez dziecka nauki w szkole poza miejscem 1095 903 823 zamieszkania Wychowywanie dziecka w rodzinie wielodzietnej 1193 1071 946 Zasiłek pielęgnacyjny 4487 4312 4259 Świadczenie pielęgnacyjne 551 219 232 Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka 47 38 32 Fundusz alimentacyjny 1350 1351 1278 Składki zdrowotne 557 258 789 Składki emerytalne i rentowe 732 258 747 Specjalny zasiłek opiekuńczy 28 39 201 Zasiłek dla opiekuna 0 769 1037 Źródło: M-GOPS Sprawozdanie roczne Dział Świadczeń Rodzinnych

Świadczenie wychowawcze

Ustawą z dnia 11 lutego 2016r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci wprowadzono świadczenie wychowawcze nazywane „500+”. Celem świadczenia wychowawczego jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych. Świadczenie wychowawcze przysługuje matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka, do ukończenia przez dziecko 18 roku życia. Realizację świadczenia rozpoczęto w miesiącu kwietniu 2016 roku. Od kwietnia do grudnia 2016r. wypłacono 6262 świadczeń na łączna kwotę 3.125.266,00zł.

Piecza zastępcza

Piecza zastępcza organizowana jest na podstawie postanowienia sądu. Postanowienia sądu w sprawach umieszczenia w rodzinie zastępczej, czy całodobowej placówce opiekuńczo- wychowawczej realizuje Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Elblągu. Tabela 31 przedstawia dane dotyczące realizacji pieczy zastępczej na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko w latach 2013-2015. Z roku na rok zauważyć można znaczące zmiany. W roku 2013 nie umieszczono żadnego dziecka w rodzinie zastępcze czy placówce opiekuńczo wychowawczej. W 2015r było tych dzieci już po 3. W 2015 roku również zgłoszono 4 dzieci do adopcji.

Tabela 31. Piecza zastępcza nad dzieckiem z terenu miasta i gminy Tolkmicko Wyszczególnienie 2013 rok 2014 rok 2015 rok

Liczba dzieci umieszczonych 0 2 3 w całodobowych placówkach opiekuńczo- wychowawczych Liczba dzieci umieszczonych 0 2 3 w rodzinach zastępczych Liczba dzieci zgłoszonych do adopcji 1 2 4

Źródło: Dane Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Elblągu

Asystent rodziny

Rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo – wychowawczej zapewniane jest wsparcie poprzez pracę z rodziną i pomoc w opiece i wychowaniu. Zadaniem asystenta rodziny jest wspieranie polegające na analizie sytuacji rodziny i środowiska rodzinnego oraz przyczyn kryzysu w rodzinie, wzmocnieniu roli i funkcji rodziny, rozwijaniu umiejętności opiekuńczo-wychowawczych rodziny, podnoszeniu świadomości w zakresie planowania i funkcjonowania rodziny, pomocy w integracji rodziny, przeciwdziałaniu marginalizacji i degradacji społecznej rodziny, dążeniu do reintegracji rodziny.

Celem pracy asystenta rodziny jest osiągnięcie przez rodzinę podstawowego poziomu stabilności życiowej, która umożliwi prawidłowy rozwój i wychowywanie dzieci. Jego głównym zadaniem jest niedopuszczenie do oddzielenia dzieci od rodziny oraz podjęcie działań zmierzających do zażegnania kryzysu w rodzinie. Rolą asystenta rodziny nie jest powielanie pracy pracownika socjalnego. Asystent rodziny kierowany jest do pracy tylko z tymi rodzinami, w których sytuacja rodzinna wymaga wsparcia zewnętrznego. Potrzeba podejmowanych przez asystenta działań pomocowych i osiągnięcia przez rodzinę umiejętności samodzielnego, prawidłowego wypełniania funkcji opiekuńczo – wychowawczych. Rola asystenta rodziny ma istotne znaczenie już na etapie profilaktyki. Jego zadaniem jest całościowe wspieranie rodzin wychowujących dzieci, zagrożonych różnymi dysfunkcjami. Działania asystenta polegają na aktywnym wspieraniu rodziny, w której mają miejsce problemy trudne do pokonania przez tę rodzinę. Pod opieką asystenta rodziny w roku 2013 było 19 rodzin, w roku 2014 było 20 rodzin, zaś w roku 2015 było 17 rodzin, w których realizowano plan pracy określony wspólnie z każdą rodziną. Najczęściej występujące problemy u rodzin objętych wsparciem asystenta:  alkoholizm rodziców,  bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych wynikająca z niewłaściwych metod wychowawczych,  niezaradność w prowadzeniu gospodarstwa domowego,  niezaradność wychowawcza,  bezrobocie,  niepełnosprawność,  złe warunki socjalno-bytowe,  zadłużenie w opłatach za podatek od nieruchomości, czynsz, wodę i gospodarowanie odpadami komunalnymi,  zaburzenia sfery emocjonalnej rodziców i dzieci,  zaniedbania edukacyjne oraz dysfunkcje w zakresie dysleksji rozwojowej. Najczęstsze działania podejmowanie przez asystenta rodziny w roku 2015:  pomoc w rozwiązaniu problemów socjalnych;  pomoc w rozwiązywaniu problemów zdrowotnych;  pomoc w rozwiązaniu trudności finansowych poprzez uregulowanie zadłużenia;  pomoc w zakresie prowadzenia gospodarstwa domowego i budżetu domowego;

 kierowanie do specjalistów: prawnika, psychoterapeuty, psychologa, mediatora, doradcy zawodowego;  przedstawianie ofert pracy, ofert kursów i szkoleń mających na celu podnoszenie kwalifikacji członków rodzin, nauka pisania CV;  wspieranie rodzin w zakresie planowania i organizowania czasu wolnego;  indywidualne konsultacje wychowawcze oraz udzielanie wsparcia dla rodziców mających trudności opiekuńczo-wychowawcze;  profilaktyka uzależnień (zajęcia promujące zdrowy styl życia);  prowadzenie zajęć mających na celu podnoszenie poziomu samooceny, poczucia własnej wartości;  współpraca z pedagogami i wychowawcami w zakresie monitorowania frekwencji i realizowania obowiązku nauki, monitorowanie postępów edukacyjnych i trudności w nauce;  współpraca z instytucjami wspierającymi rodzinę (Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie, Sądem Rodzinnym i kuratorami, Gminną Komisją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Szkołami, Poradniami Zdrowia Psychicznego dla dzieci i dla dorosłych, Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną Nr 2 w Elblągu, Policją, Służbą zdrowia);  motywowanie osób z problemem alkoholowym do podejmowania lub kontynuowania terapii uzależnień;  udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów psychologicznych i wychowawczych;  warsztaty z umiejętności komunikowania się;  podejmowanie działań interwencyjnych i zaradczych w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa dzieci i rodzin.

4.5. Przemoc w rodzinie

Własnymi decyzjami i zachowaniami wchodzimy na drogę życia i szczęścia lub na drogę śmierci i nieszczęścia. Wchodzenie wbrew własnej woli na drogę śmierci i nieszczęścia wynika zarówno z tego, iż człowiek jest zagrożony z zewnątrz na skutek negatywnego wpływu środowiska, jak i z tego, że jest zagrożony od środka z powodu

47 wewnętrznych konfliktów i słabości, naiwności i ignorancji, na skutek lekceważenia podstawowych norm moralnych oraz ignorowania podstawowych wartości. Skrajnie niebezpieczna sytuacja pojawia się wtedy, gdy w życiu człowieka następuje drastyczne zubożenie lub wręcz zupełne uśmiercenie pragnień i aspiracji. Chodzi wtedy jedynie o zaspokojenie potrzeb typu: głód, odpoczynek, doraźna poprawa nastroju, zapomnienie o niepokojących trudnościach bądź odreagowanie przeżywanych napięć. Uzależnienie staje się stopniowo obsesją i niepodzielnym władcą ludzkiego życia. Uzależnienie zaburza nie tylko zdrowie i sytuację życiową człowieka uzależnionego. Powoduje bolesne trudności psychiczne i społeczne także u innych ludzi, począwszy od osób z jego najbliższego otoczenia. Jest rzeczą oczywistą, że najbardziej drastyczne konsekwencje dotykają osobę, która żyje na co dzień w bezpośrednim, niezwykle stresującym kontakcie fizycznym i emocjonalnym z uzależnionym. Częstym zjawiskiem towarzyszącym uzależnieniom jest przemoc w rodzinie, która jest działaniem zamierzonym i skierowanym przeciw członkowi rodziny wykorzystując przewagę sił, naruszając prawa i dobra osobiste, powodując cierpienie i szkody. Przemoc fizyczna – stosowanie przymusu z użyciem przewagi fizycznej do podejmowania decyzji i działań niewygodnych i krzywdzących w odczuciu ofiary. Przemoc psychiczna – poniżanie i upokarzanie. Pozbawianie ofiary osobistej mocy, izolowanie i narzucanie własnych sądów, pozbawianie środków służących do właściwego funkcjonowania psychicznego i fizycznego. Przemoc seksualna – nadużycie i wykorzystanie seksualne, gwałt. Zaniedbanie fizyczne – brak należytej opieki, w tym lekarskiej. Wszelkie zaniedbania fizyczne ofiary. Zaniedbanie psychiczne – różnego rodzaju formy odrzucenia, obojętność, nieokazywanie pozytywnych uczuć, lekceważenie emocjonalne, lekceważenie psychicznych potrzeb ofiary. Zarówno uzależnienie jak i występująca przemoc w rodzinie stanowią sekret wewnątrz rodziny jak i na zewnątrz. Ukrywając problemy udają, że wszystko jest normalne i próbują unikać sytuacji, w której prawda mogłaby zostać odkryta. Na podstawie informacji Zespołu Interdyscyplinarnego przedstawiamy dane dotyczące rodzin objętych procedurą „Niebieska Karta” - przemoc w rodzinie w latach 2013 - 2015. Przedstawiona tabela obrazuje wzrost przemocy w rodzinie w ciągu trzech ostatnich lat.

Tabela 32. „Niebieska Karta” – przemoc domowa „Niebieska Karta” – przemoc w rodzinie Rok 2013 2014 2015 Założona przez OPS 9 2 1 Założona przez Policję 6 16 20

Założona przez służbę zdrowia 2 0 0

Założona przez Oświatę 0 0 0

Założona przez GKRPA 0 0 0

Źródło: Dane M-GOPS w Tolkmicku

Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych kierowała wnioski do sądu o obowiązek podjęcia leczenia odwykowego w związku z nadużywaniem alkoholu i przemocą w rodzinie. Prowadzono również rozmowy profilaktyczno-motywujące do zaprzestania spożywania alkoholu. Tabela zamieszczona niżej zawiera dane dotyczące tych działań.

Tabela 33. Działania Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w związku z nadużywaniem alkoholu i przemocą w rodzinie Działania Rok 2013 Rok 2014 Rok 2015

Wnioski do sądu o leczenie odwykowe 0 3 11 Rozmowy profilaktyczno-motywujące 2 17 27

Źródło: Dane Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych

W roku 2011 powstał Zespół Interdyscyplinarny, którego zadaniem jest diagnozowanie problemu przemocy w rodzinie, podejmowanie działań w środowisku zagrożonym przemocą. Zespół opracowuje i realizuje indywidualny plan pomocy oraz inicjuje działania w stosunku do osób stosujących przemoc, a następnie monitoruje sytuację w tych rodzinach. Zespół składa się z przedstawicieli takich instytucji jak: Policji, Ośrodka Pomocy Społecznej, Zakładu Opieki Zdrowotnej, Szkół, Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

4.6. Uzależnienia

Przedstawiając problem społeczny uzależnienia od alkoholu, należy zaznaczyć, iż w siedzibie Urzędu Miejskiego w Tolkmicku funkcjonuje Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Czynności podejmowane przez komisje względem osób i rodzin z problemami uzależnienia:  przeprowadzanie rozmów profilaktycznych z osobami nadużywającymi alkoholu;  kierowanie osób uzależnionych do Centrum Odwykowo – Terapeutycznego w Elblągu w celu zdiagnozowania w przedmiocie uzależnienia od alkoholu i podjęcia zaleceń terapeuty dla wskazanego uczestnika postępowania;  kierowanie osób uzależnionych do Sądu w celu podjęcia leczenia;  organizowanie spektakli terapeutycznych i pogadanek dla dzieci i ich rodzin z psychologiem;  udzielenie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe pomocy psychologicznej i prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie. Ważną kwestię stanowią wnioski skierowane do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w sprawie leczenia uzależnionego członka rodziny oraz przedstawienie sytuacji dotyczącej podjęcia leczenia. Tabela zamieszczona niżej przedstawia, iż w ostatnich trzech latach problem uzależnień w rodzinie plasuje się na podobnym poziomie. Do Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych corocznie wpływa ponad 30 wniosków o leczenie uzależnienia od alkoholu.

Tabela 34. Wnioski w sprawie leczenia uzależnionego członka rodziny

Ilość wniosków Rok Miasto Tolkmicko Gmina Tolkmicko Miasto i Gmina Tolkmicko 2013 17 16 33

2014 14 22 36

2015 17 17 34

Źródło: Urząd Miasta i Gminy w Tolkmicku

Problem uzależnień od alkoholu utrzymuje się na dość dużym poziomie, natomiast liczba osób, która podejmują decyzję o leczeniu jest mała, co prezentuje niżej zamieszczona tabela. W roku 2013 i 2014 leczenie podjęło po 10 osób z terenu Miasta i Gminy Tolkmicko,

50 w roku 2015 na leczenie zdecydowało się po 14 osób. Zaprezentowaną sytuację obrazuje tabela 35.

Tabela 35. Osoby, które podjęły leczenie

Ilość osób Rok Miasto Tolkmicko Gmina Tolkmicko Miasto i Gmina Tolkmicko 2013 6 4 10

2014 1 9 10

2015 5 9 14

Źródło: Urząd Miasta i Gminy w Tolkmicku

Tabela przedstawiona niżej zawiera informacje o punktach sprzedaży alkoholu na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko w latach 2013-2015.

Tabela 36. Punkty sprzedaży alkoholu Punkty gastronomiczne, bary, Punkty sprzedaży alkoholu Sklepy restauracje i kawiarnie Razem Miasto i Gmina Tolkmicko 21 15 36

Miasto 8 4 12 2013 rok Gmina 13 11 24 Miasto i Gmina Tolkmicko 20 14 34

2014 rok Miasto 9 4 13 Gmina 11 10 21 Miasto i Gmina Tolkmicko 18 12 30

2015 rok Miasto 8 5 13 Gmina 10 7 17 Źródło: Urząd Miasta i Gminy w Tolkmicku

W ostatnich trzech latach zmalała liczba punktów sprzedaży alkoholu. W roku 2013 punktów tych na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko było 36, zaś w roku 2015 liczba zmalała do 30.

4.7. Bezdomność

Zgodnie z Ustawą o pomocy społecznej, za osobę bezdomną uważa się „osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych i nigdzie niezameldowaną na pobyt stały w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności i dowodach osobistych”. Bezdomność jest przede wszystkim zjawiskiem społecznym. Najczęstszymi powodami bezdomności są: rozpad rodziny, eksmisje, powrót z zakładu karnego bez możliwości zamieszkania, brak stałych dochodów, przemoc w rodzinie, brak tolerancji społecznej, uzależnienia, likwidacja hoteli pracowniczych, opuszczenie domu dziecka, powrót ze szpitala psychiatrycznego, uchodźstwo. Na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko w latach 2013, 2014 i 2015 ilość osób bezdomnych utrzymywała się na podobnym poziomie (tabela 37).

Tabela 37. Osoby bezdomnych Wyszczególnienie Rok 2013 Rok 2014 Rok 2015 Kobiety 4 3 4 Mężczyźni 11 10 10 Dzieci 0 0 0 Razem 15 13 14 Źródło: Sprawozdanie M-GOPS za rok 2013, 2014 i 2015 Poniżej zamieszczona tabela prezentuje przyczyny bezdomności osób z terenu Miasta i Gminy Tolkmicko. Zdarza się, że jedna osoba staje się bezdomna z kilku przyczyn wspólnie występujących. Dominującym problemem jest alkoholizm i eksmisje.

Tabela 38. Przyczyny bezdomności Wyszczególnienie Rok 2013 Rok 2014 Rok 2015 Alkoholizm 13 13 10 Przestępczość 1 1 0 Choroba 5 5 5 Eksmisja 6 6 6 Rozwody, konflikty, sprawy rodzinne 4 4 5 Źródło: Sprawozdanie M-GOPS za rok 2013, 2014 i 2015 Zauważalna jest tendencja, że to mężczyźni stają się częściej osobami bezdomnymi. W Mieście i Gminie Tolkmicko stanowią oni około 80 % spośród osób bezdomnych. Największą grupę bezdomnych stanowią osoby, które ukończyły 50 lat (tabela 39).

Tabela 39. Bezdomni wg wieku od 18 do 30 rok do 50 roku powyżej 50 Wyszczególnienie do 40 roku życia życia życia roku życia Rok Kobiety 0 0 1 3 2013 Mężczyźni 2 0 1 8 Rok Kobiety 0 0 1 2 2014 Mężczyźni 2 0 1 7 Rok Kobiety 0 0 2 2 2015 Mężczyźni 2 1 0 7 Źródło: Sprawozdanie M-GOPS za rok 2013, 2014 i 2015

Osoby bezdomne to głównie ludzie o niskim wykształceniu, w większości posiadający jedynie wykształcenie podstawowe lub zawodowe. Na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko nie występują osoby bezdomnie posiadające wykształcenie wyższe.

Tabela 40. Bezdomni wg. wykształcenia Wyszczególnienie podstawowe zawodowe średnie wyższe Rok Kobiety 2 2 0 0 2013 Mężczyźni 8 2 1 0 Rok Kobiety 2 1 0 0 2014 Mężczyźni 6 3 1 0 Rok Kobiety 3 1 0 0 2015 Mężczyźni 6 3 1 0 Źródło: Sprawozdanie M-GOPS za rok 2013, 2014 i 2015

4.8. Bezrobocie

Praca jest jedną z najważniejszych funkcji społecznych człowieka, jest jednym z podstawowych wymiarów ludzkiej egzystencji. Bezrobotny, to osoba pozostająca bez pracy, nie ucząca się, gotowa do jej podjęcia i zarejestrowana we właściwym dla miejsca zamieszkania urzędzie pracy, która ukończyła 18 lat oraz nie nabyła prawa do emerytury. Długotrwale bezrobotnym jest osoba, która pozostaje trwale bez pracy przez rok lub dłużej. Bezrobocie może mieć charakter sezonowy. Wyróżnia się również bezrobocie dobrowolne i przymusowe. Bezrobocie dobrowolne to pozostawanie bez pracy osób, które nie

podejmują pracy ze względu na stawki płac, które ich zdaniem są zbyt niskie na rynku pracy. Bezrobocie przymusowe natomiast jest to pozostawanie bez pracy osób, które podjęłyby pracę za obowiązujące na rynku pracy stawki, ale nie ma dla nich wolnych miejsc pracy. Na podstawie informacji Powiatowego Urzędu Pracy w Elblągu przedstawiamy dane statystyczne dotyczące osób bezrobotnych z Miasta i Gminy Tolkmicko zarejestrowanych w Urzędzie Pracy w latach 2013-2015.

Tabela 41. Bezrobotni zarejestrowani w Powiatowym Urzędzie Pracy 2013 rok 2014 rok 2015 rok Wyszczególnienie Miasto Gmina Łącznie Miasto Gmina Łącznie Miasto Gmina Łącznie Bezrobotni Ogółem 202 379 581 180 341 521 148 309 457 Kobiety 98 194 292 91 171 262 80 157 237 Mężczyźni 104 185 289 89 170 259 68 152 220 Bezrobotni Ogółem 27 49 76 30 48 78 16 51 67 z prawem do Kobiety 15 19 34 19 16 35 12 23 35 zasiłku Mężczyźni 12 30 42 11 32 43 4 28 32 Bezrobotni Ogółem 175 330 505 150 293 443 132 258 390 bez prawa Kobiety 83 175 258 72 155 227 68 134 202 do zasiłku Mężczyźni 92 155 247 78 138 216 64 124 188 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Elblągu

Analizując przedstawione wyżej tabele dotyczące bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Elblągu w okresie trzech ostatnich lat należy zwrócić szczególną uwagę na fakt, iż liczba osób bezrobotnych z terenu Miasta i Gminy Tolkmicko z roku na rok maleje. Między rokiem 2013 a rokiem 2015 liczba osób bezrobotnych zarejestrowani w Powiatowym Urzędzie Pracy zmalała o 124 osoby. Największa liczba bezrobotnych występuje w przedziale wiekowym 25-34 lat. Kolejna grupa osób bezrobotnych stanowi wiek 18-24 lat. Powyższe dane wskazują, iż najmłodsza grupa osób w wieku produkcyjnym pozostaje bez zatrudnienia.

Tabela 42. Bezrobotni zarejestrowani w Powiatowym Urzędzie Pracy wg wieku 2013 rok 2014 rok 2015 rok Wyszczególnienie Miasto Gmina Łącznie Miasto Gmina Łącznie Miasto Gmina Łącznie 18-24 lat Ogółem 38 60 98 27 54 81 17 44 61 Kobiety 14 41 55 14 37 51 12 29 41 Mężczyźni 24 19 43 13 17 30 5 15 20 25-34 lat Ogółem 60 110 170 54 101 155 50 89 139 Kobiety 38 65 103 35 57 92 26 50 76 Mężczyźni 22 45 67 19 44 63 24 39 63 35-44 lat Ogółem 33 81 114 41 70 111 29 68 97 Kobiety 19 43 62 24 39 63 12 23 35 Mężczyźni 14 38 52 17 31 48 17 45 62 45-54 lat Ogółem 40 82 122 36 69 105 26 57 83 Kobiety 20 32 52 14 28 42 11 21 32 Mężczyźni 20 50 70 22 41 63 15 36 51 55-59 lat Ogółem 27 32 59 17 30 47 15 31 46 Kobiety 7 13 20 3 10 13 2 13 15 Mężczyźni 20 19 39 14 20 34 13 18 31 60-65 lat Ogółem 4 14 18 5 17 22 11 20 31 Kobiety 0 0 0 1 0 1 1 1 2 Mężczyźni 4 14 18 4 17 21 10 19 29 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Elblągu

Zamieszczone niżej tabele prezentują osoby bezrobotne z terenu Miasta i Gminy Tolkmicko ze względu na wykształcenie. Największa liczba osób bezrobotnych występuje z wykształceniem gimnazjalnym, podstawowym i niepełnym podstawowym. Kolejną grupę bezrobotnych stanowią osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym. Na następnym miejscu usytuowana jest grupa osób z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym. Czwartą grupę stanowią bezrobotni z wykształceniem średnim ogólnokształcącym, zaś najmniejsza grupa należy do osób z wykształceniem wyższym.

Tabela 43. Bezrobotni zarejestrowani w Powiatowym Urzędzie Pracy wg wykształcenia 2013 rok 2014 rok 2015 rok Wyszczególnienie Miasto Gmina Łącznie Miasto Gmina Łącznie Miasto Gmina Łącznie Wyższe Ogółem 17 22 39 16 16 32 14 13 27 Kobiety 12 18 30 12 12 24 7 12 19 Mężczyźni 5 4 9 4 4 8 7 1 8 Policealne Ogółem 30 54 84 27 54 81 31 39 70 i średnie Kobiety 22 37 59 21 35 56 13 32 45 zawodowe Mężczyźni 8 17 25 6 19 25 18 7 25 Średnie Ogółem 21 26 47 25 23 48 19 20 39 ogólno- Kobiety 12 20 32 16 18 34 12 11 23 kształcące Mężczyźni 9 6 15 9 5 14 7 9 16 Zasadnicze Ogółem 54 108 162 43 93 136 63 72 135 zawodowe Kobiety 20 40 60 18 34 52 13 26 39 Mężczyźni 34 68 102 25 59 84 50 46 96 Gimnazjalne, Ogółem 80 169 249 69 155 224 72 114 186 podstawowe Kobiety 32 79 111 24 72 96 19 56 75 i niepełne podstawowe Mężczyźni 48 90 138 45 83 128 53 58 111 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Elblągu

Dane przedstawione w kolejnych tabelach przedstawiają bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowy Urzędzie Pracy według czasu pozostawania bez pracy.

Tabela 44. Bezrobotni zarejestrowani w Powiatowym Urzędzie Pracy wg czasu pozostawania bez pracy 2013 rok 2014 rok 2015 rok Wyszczególnienie Miasto Gmina Łącznie Miasto Gmina Łącznie Miasto Gmina Łącznie Do Ogółem 16 28 44 15 36 51 20 18 38 1 m-ca Kobiety 9 8 17 5 20 25 3 7 10 Mężczyźni 7 20 27 10 16 26 17 11 28 1 – 3 Ogółem 41 55 96 30 50 80 35 29 64 m-cy Kobiety 19 33 52 20 23 43 7 15 22 Mężczyźni 22 22 44 10 27 37 28 14 42 3 – 6 m-cy Ogółem 25 58 83 19 33 52 29 47 76 Kobiety 9 27 36 9 150 24 6 22 28 Mężczyźni 16 31 47 10 18 28 23 25 48 6 – 12 m-cy Ogółem 41 63 104 37 52 89 48 31 79 Kobiety 19 32 51 20 19 39 17 21 38 Mężczyźni 22 31 53 17 33 50 31 10 41 12 – 24 m-cy Ogółem 32 73 105 40 65 105 24 48 72 Kobiety 16 37 53 18 35 53 7 23 30 Mężczyźni 16 36 52 22 30 52 17 25 42 Powyżej 24 Ogółem 47 102 149 39 105 144 43 85 128 m-cy Kobiety 26 57 83 19 59 78 24 49 73 Mężczyźni 21 45 66 20 46 66 19 36 55 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Elblągu

5. Katalog zidentyfikowanych problemów społecznych Miasta i Gminy Tolkmicko

Podczas warsztatów nad aktualizacją Strategii dokonano identyfikacji problemów społecznych w oparciu o wyżej przedstawiona analizę obszarów polityki społecznej. Dokonano hierarchizacji problemów społecznych uznanych za dominujące:

I. Niski poziom wypełniania funkcji opiekuńczo – wychowawczych w rodzinach z terenu Miasta i Gminy Tolkmicko II. Niski poziom świadomości społecznej dotyczącej możliwości oferowanego wsparcia specjalistycznego na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko

III. Niska aktywność społeczna, publiczna i zawodowa mieszkańców Miasta i Gminy Tolkmicko IV. Niezaspokojone potrzeby opiekuńcze i społeczne osób starszych i niepełnosprawnych V. Uzależnienia i przemoc w rodzinie

6. Kierunki strategii

6.1. Wizja rozwoju społecznego

Osiągnięcie stanu przedstawionego w wizji rozwoju wymaga sprecyzowania obszarów działań w ramach, których realizowane będą poszczególne zamierzenia. Usystematyzowaniem sposobu realizacji wizji rozwoju jest określenie celów i kierunków rozwoju gminy.

Trwały i wszechstronny rozwój Miasta i Gminy Tolkmicko służący stworzeniu przyjaznego środowiska dla mieszkańców oraz podniesienie poziomu ich życia poprzez wykorzystanie sprawnego systemu wsparcia społecznego oraz lokalnego potencjału społecznego.

6.2. Cele główne i szczegółowe

I OBSZAR PROBLEMOWY Niski poziom wypełniania funkcji opiekuńczo wychowawczych w rodzinach z terenu Miasta i Gminy Tolkmicko

Cel główny Skuteczne wspieranie rodziny przeżywającej trudności w wypełnieniu funkcji opiekuńczo – wychowawczej

Instytucje Termin odpowiedzialne Mierniki Źródła Cele szczegółowe Przewidywane efekty realizacji za realizację finansowania zadań zadania Wspieranie rodzin z dziećmi w prawidłowym funkcjonowaniu Poprawa funkcjonowania w środowisku. rodzin z dziećmi. Budżet Miasta Ilość rodzin objętych  Systematyczna praca socjalna MGOPS Zmniejszenie liczby dzieci i Gminy, 2017 - 2025 pomocą z rodziną. umieszczonych w rodzinach Środki  Wsparcie finansowe rodzin zastępczych i innych. zewnętrzne żyjących w niedostatku. Organizacja czasu wolnego dla dzieci i młodzieży. MGOPS;  Organizacja wypoczynku Szkoły i letniego dla dzieci z rodzin Liczba dzieci Zmniejszenie zagrożeń Świetlice ubogich i dysfunkcyjnych. korzystających z wynikających z braku opieki Budżet Miasta funkcjonujące  Utrzymanie świetlic wiejskich wypoczynku; w czasie wolnym od nauki. i Gminy, na terenie 2017 - 2025 dla dzieci i młodzieży Ilość dzieci Rozwijanie zainteresowań Środki Miasta i Gminy; korzystających ze i zdobywanie nowych zewnętrzne  Organizowanie zajęć Przedszkole świetlic wiejskich umiejętności. pozalekcyjnych i Organizacje wyrównawczych dla młodzieży pozarządowe; przez placówki kulturalno- oświatowe

Monitorowanie Pomoc dzieciom z rodzin działań; zagrożonych pozbawieniem lub Stworzenie środowiska Analiza danych; Budżet Miasta ograniczeniem władzy przyjaznego dzieciom i ich Liczba zatrudnionych i Gminy, rodzicielskiej poprzez MGOPS rodzicom. 2017 - 2025 asystentów rodziny. Środki wprowadzenie pracy asystenta Poprawa funkcjonowania Liczba rodzin zewnętrzne rodziny. rodzin biologicznych. objętych pomocą

asystenta rodziny.

Szkoły z terenu Miasta i Gminy Organizowanie warsztatów Tolkmicko, Budżet Miasta Liczba warsztatów i radzenia sobie z problemami Biblioteka, Poprawa funkcjonowania i Gminy, liczba osób biorących 2017 - 2025 dorastającej młodzieży dla dzieci Świetlice, rodzin biologicznych. Środki w nich udział i ich rodziców Organizacje zewnętrzne pozarządowe

II OBSZAR PROBLEMOWY Niski poziom świadomości społecznej dotyczącej możliwości oferowanego wsparcia specjalistycznego na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko

Cel główny: Wzrost świadomości społecznej dotyczącej możliwości oferowanego wsparcia specjalistycznego na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko

Cele szczegółowe Instytucje Mierniki Przewidywane efekty Źródła Termin odpowiedzialne finansowania realizacji za realizację zadań zadania Ochrona i promocja zdrowia – Liczba osób działalność w zakresie profilaktyki Placówki służby biorących udział w Poprawa stanu zdrowia Środki zdrowotnej – organizowanie zdrowia, 2017 - 2025 okresowych mieszkańców. zewnętrzne okresowych, przesiewowych GKRPA badaniach działań.

Prowadzenie działań edukacyjno – Liczba uczniów informacyjnych dla dzieci i Placówki służby uczestniczących Budżet Miasta młodzieży w szkołach w formie zdrowia; w spotkaniach, Wzrost świadomości wśród i Gminy, spotkań i pogadanek z Policja; pogadankach; 2017 - 2025 dzieci i młodzieży. Środki przedstawicielami, m. in. służby Szkoły; Liczba podmiotów zewnętrzne zdrowia, szkoły, propagujących prowadzących ww. zdrowy styl życia. działania.

MGOPS; Szkoły i Świetlice Rozpowszechnianie informacji funkcjonujące Liczba rozdanych Budżet Miasta o instytucjach, osobach na terenie ulotek, Wzrost świadomości i Gminy, 2017 - 2025 i możliwościach udzielenia Miasta i Gminy; zamieszczonych społeczeństwa. Środki pomocy w środowisku lokalnym; Przedszkole ogłoszeń itp. zewnętrzne Organizacje pozarządowe; Policja; GKRPA

III OBSZAR PROBLEMOWY Niska aktywność społeczna, publiczna i zawodowa mieszkańców Miasta i Gminy Tolkmicko Cel główny: Wsparcie i rozwój aktywności społecznej, publicznej i zawodowej

Cele szczegółowe Instytucje Mierniki Przewidywane efekty Źródła Termin odpowiedzialne finansowania realizacji za realizację zadań zadania Liczba osób, którym został Poprawa sytuacji materialnej. zaproponowany Poprawa kondycji psychicznej. udział w projekcie MGOPS, Możliwość nabycia nowych Budżet Miasta aktywizacji Aktywizacja zawodowa osób organizacje umiejętności zawodowych i Gminy, zawodowej; Liczba 2017 - 2025 bezrobotnych. pozarządowe lub/i doświadczenia Środki osób, którym zawodowego. zewnętrzne zaproponowano Możliwość podjęcia stałego ofertę pracy; Liczba zatrudnienia. osób skierowanych do PUP.

Podejmowanie współpracy w zakresie upowszechniania Liczba Możliwość podjęcia stałego Budżet Miasta informacji o wolnych miejscach MGOPS; Urząd zamieszczonych zatrudnienia. i Gminy, pracy, usługach poradnictwa Miasta i Gminy ogłoszeń, 2017 - 2025 Nabycie umiejętności Środki zawodowego i informacji Tolkmicko upowszechnionych poszukiwania zatrudnienia. zewnętrzne zawodowej, usłudze pośrednictwa informacji pracy oraz szkoleniach. Liczba zrealizowanych Poprawa sytuacji materialnej.

projektów/ Poprawa kondycji psychicznej. Opracowanie i realizacja MGOPS, programów; Możliwość nabycia nowych Budżet Miasta projektów/programów służących organizacje Liczba osób umiejętności zawodowych i Gminy, aktywizacji zawodowej osób 2017 - 2025 pozarządowe. bezrobotnych, które lub/i doświadczenia Środki bezrobotnych, w tym zostały objęte zawodowego. zewnętrzne współfinansowanych z funduszy pomocą w ramach Możliwość podjęcia stałego zewnętrznych. projektu/ zatrudnienia. programu; Budżet Miasta Wsparcie finansowe inicjatyw Urząd Miasta i Liczba inicjatyw i Gminy, 2017 - 2025 lokalnych Gminy wspartych finansowo Środki zewnętrzne Jednostki Budżet Miasta Współorganizowanie festynów i samorządowe, Liczba imprez, liczba i Gminy, 2017 - 2025 imprez lokalnych organizacje festynów Środki Integracja środowiska pozarządowe zewnętrzne lokalnego. Organizacja spotkań dla Biblioteka, Ośrodek Budżet Miasta mieszkańców ze znanymi ludźmi kultury, organizacje Liczba spotkań i Gminy, 2017 - 2025 sztuki, kultury i polityki pozarządowe Środki zewnętrzne Budżet Miasta Liczba wsi Tworzenia wsi tematycznych oraz Organizacje i Gminy, tematycznych, 2017 - 2025 ich działania pozarządowe Środki rodzaje działań zewnętrzne

Jednostki samorządowe, Budżet Miasta Organizacja festynów rodzinnych, organizacje Liczba festynów, i Gminy, spotkań integracyjnych pozarządowe, liczba spotkań 2017 - 2025 Środki i historycznych sołectwa integracyjnych zewnętrzne

Biblioteka, świetlice środowiskowe Rozpowszechnienie nowych Budżet Miasta Działania zmierzające do i wiejskie Liczba spotkań lub form spędzania czasu i Gminy, ożywienia czytelnictwa wśród szkoły, innych działań, rodzaj wolnego. Integracja 2017 - 2025 Środki dorosłych, dzieci i młodzieży organizacje działań społeczeństwa. Rozbudzenie zewnętrzne pozarządowe zainteresowań.

Wprowadzanie nowoczesnych Budżet Miasta form pracy socjalnej, w tym Liczba szkoleń, liczba Podniesienie poziomu i Gminy, poprzez podnoszenie poziomu MGOPS udziału w 2017 - 2025 oferowanej pomocy. Środki kompetencji zawodowych konferencjach zewnętrzne pracowników pomocy społecznej;

Budżet Miasta i Gminy,

Brak eksmisji. Podniesienie Środki Wspieranie osób i rodzin MGOPS, Urząd Liczba rodzin którym poziomu życia mieszkańców. zewnętrzne zagrożonych bezdomnością lub Miasta i Gminy 2017 - 2025 udzielono wsparcia Zapobiegnięcie wykluczeniu bezdomnych. Tolkmicko społecznemu.

IV OBSZAR PROBLEMOWY Niezaspokojone potrzeby opiekuńcze i społeczne osób starszych i niepełnosprawnych

Cel główny: Podniesienie poziomu życia osób starszych i niepełnosprawnych

Cele szczegółowe Instytucje Mierniki Przewidywane efekty Źródła Termin odpowiedzialne finansowania realizacji za realizację zadań zadania M-GOPS, Warsztaty Terapii Liczba osób Budżet Miasta Prowadzenie przekwalifikowań Zajęciowej Aktywizacja społeczna i przekwalifikowanych, i Gminy, zawodowych osób działające przy zawodowa. Poprawa jakości 2017 - 2025 liczba szkoleń, Środki niepełnosprawnych DPS, życia. kursów zewnętrzne Zakład Aktywności Zawodowej Budżet Miasta Umożliwienie dostępu dzieci do Urząd Miasta i Ilość przewożonych Wyrównanie poziomu życia i Gminy, edukacji poprzez dowóz do szkół 2017 - 2025 Gminy dzieci dzieci. Środki specjalnych zewnętrzne Liczba osób niepełnosprawnych Budżet Miasta Włączenie osób Aktywizacja społeczna i Organizacje pozyskanych do i Gminy, niepełnosprawnych do pracy zawodowa. Poprawa jakości 2017 - 2025 pozarządowe organizacji Środki w organizacjach pozarządowych życia. pozarządowych zewnętrzne

Jednostki Liczba wolontariuszy, Budżet Miasta Wolontariat na rzecz osób samorządowe, liczba osób starszych, i Gminy, 2017 - 2025 starszych organizacje na rzecz których Środki pozarządowe podjęto działania Integracja osób starszych zewnętrzne i niepełnosprawnych ze Liczba klubów i społeczeństwem; liczba ich Wyrównywanie poziomu życia Wzrost aktywności społecznej osób uczestników; Liczba seniorów i osób starszych i niepełnosprawnych MGOK Budżet Miasta grup wsparcia i liczba niepełnosprawnych; poprzez zwiększenie dostępności Stowarzyszenia i Gminy, ich uczestników Rehabilitacja społeczna; 2017 - 2025 do klubów, grup wsparcia oraz i Organizacje, Środki Liczba spotkań Pobudzanie aktywności osób imprez kulturalnych. Urząd Miejski zewnętrzne integracyjno – starszych i niepełnosprawnych.

towarzyskich i liczba ich uczestników.

Zmniejszenie liczby osób kierowanych do domów pomocy społecznej. Liczba świadczeń Organizacja dziennej opieki medycznych dla osób wymagających Wsparcie rodziny w zapewnieniu realizowanych wsparcia. opieki nad osobami starszymi Budżet Miasta w warunkach Aktywizacja zawodowa osób i niepełnosprawnymi w celu MGOPS, i Gminy, domowych nieaktywnych zawodowo, 2017 - 2025 pozostawienie ich w środowisku Stowarzyszenia Środki Liczba osób objętych które opiekują się naturalnym. zewnętrzne pomocą w formie niepełnosprawnym dzieckiem.

usług opiekuńczych; Wyjście z izolacji i osamotnienia osób nieaktywnych zawodowo, które opiekują się niepełnosprawnym dzieckiem.

Udzielanie wsparcia osobom Budżet Miasta starszym i osobom MGOPS, Liczba osób, którym i Gminy, niepełnosprawnym w uzyskiwaniu Poprawa jakości życia. 2017 - 2025 Stowarzyszenia udzielono pomocy. Środki przysługujących tym grupom ulg i zewnętrzne uprawnień;

V OBSZAR PROBLEMOWY Uzależnienia i przemoc w rodzinie

Cel główny: Rozwój profilaktyki i rozwiązywania problemów związanych z występującym uzależnieniem i przemocą w rodzinach

Cele szczegółowe Instytucje Mierniki Przewidywane efekty Źródła Termin odpowiedzialne finansowania realizacji za realizację zadań zadania Upowszechnienie informacji na temat zakresu wsparcia ze strony Budżet Miasta Gminnej Komisji Rozwiązywania Urząd Miasta i Liczba ogłoszeń, Zmniejszenie liczby i Gminy, 2017 - 2025 Problemów Alkoholowych m.in. Gminy; MGOPS praca socjalna występujących patologii. Środki poprzez rozmieszczenie informacji zewnętrzne na tablicach ogłoszeń Budżet Miasta Organizowanie grup wsparcia, MGOPS, Liczba grup wsparcia, Prawidłowe funkcjonowanie i Gminy, m.in. klubów AA, ofiar przemocy organizacje liczba uczestników 2017 - 2025 w środowisku. Środki w rodzinie pozarządowe grup wsparcia zewnętrzne Jednostki Budżet Miasta Organizowanie imprez Liczba Uwrażliwienie i zapoznanie samorządowe, i Gminy, okolicznościowych o tematyce organizowanych środowiska lokalnego 2017 - 2025 organizacje Środki m.in. profilaktycznej imprez z występującymi problemami. pozarządowe zewnętrzne

Liczba podmiotów MGOPS, realizujących Policja, działania w ramach GKRPA, Programu; Budżet Miasta Realizacja Gminnego Programu Oświata, Liczba spotkań ZI; Zmniejszenie zjawiska i Gminy, Przeciwdziałania Przemocy w Ochrona Liczba spotkań grup 2017 - 2025 przemocy w rodzinie. Środki Rodzinie Zdrowa, roboczych; zewnętrzne Szkoły, Liczba realizowanych Organizacje procedur NK; pozarządowe

Minimalizowanie potencjalnych przyczyn występowania przemocy Liczba i formy w rodzinie poprzez zaspokojenie Budżet Miasta udzielanej pomocy; jej podstawowych potrzeb Minimalizacja występowania i Gminy, MGOPS Liczba rodzin i dzieci 2017 - 2025 (udzielanie pomocy finansowej, zjawisk patologicznych. Środki w tych rodzinach rzeczowej, świadczenia rodzinne, zewnętrzne objętych pomocą świadczenie pracy socjalnej).

Liczba osób uczestniczących w spotkaniach, Realizacja działań edukacyjnych, Oświata, pogadankach, profilaktycznych i prewencyjnych Budżet Miasta Ochrona konkursach, zmierzających do ograniczenia Wzrost świadomości i Gminy, Zdrowia, warsztatach i innych; 2017 - 2025 występowania zjawiska przemocy mieszkańców. Środki MGOPS, Liczba podmiotów domowej. zewnętrzne Policja prowadzących ww.

działania; Liczba podjętych Działań.

Zwiększenie dostępności pomocy Liczba udzielonych terapeutycznej dla osób MGOPS, porad; uzależnionych od alkoholu i innych Poprawa sytuacji osób GKRPA Liczba podmiotów Budżet Miasta środków psychoaktywnych i korzystających z pomocy. Jednostki udzielających i Gminy, członków ich rodzin poprzez Poprawa relacji rodzinnych. 2017 - 2025 ochrony wsparcia; Środki pomoc psychologiczną Zwiększenie dostępności do zdrowia; Liczba osób zewnętrzne (prowadzenie terapii udzielanych form pomocy. korzystających z indywidualnej, grupowej, pomocy. rodzinnej), pomoc prawną. 2017 - Rozwijanie współpracy Członkowie Budżet Miasta interdyscyplinarnej na rzecz 2 Zespołu Poprawa jakości życia i Gminy, eliminowania niepożądanych Liczba spotkań Interdyscypli- mieszkańców. Środki 0 zjawisk społecznych i zachowań narnego zewnętrzne 2 szkodliwych. 5

7. Zarządzanie realizacją Strategii

Aktualizację Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta i Gminy Tolkmicko, zakończono podjęciem Uchwały Rady Miejskiej o przyjęciu dokumentu Strategii i przystąpieniu do jej realizacji. W związku z powyższym konieczne jest ustalenie sposobu zarządzania realizacją Strategii.

Koordynacja realizacji Strategii

Ważne jest, aby wskazać zespół i koordynatora realizacji Strategii. Zespół ten musi posiadać wystarczająco silną pozycję kompetencyjną, aby móc wprowadzić w życie Strategię. Koordynatorem realizacji niniejszej Strategii będzie Kierownik Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tolkmicku. Koordynator Strategii będzie dokonywał monitoringu realizowanych zadań w danych obszarach problemowych przy współpracy z Zespołem realizującym Strategię powołanym przez Burmistrza Tolkmicka.

Sposoby i częstotliwość dokonywania oceny stopnia realizacji Strategii

Należy prowadzić stały monitoring realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta i Gminy Tolkmicko. Monitoring obejmuje systematyczną obserwację i ocenianie skuteczności Strategii oraz warunków zewnętrznych i wewnętrznych, w tym zwłaszcza specjalnie dobranych elementów i aspektów życia społecznego. Służyć powinien on do:  rozpoznania, jak postępuje rozwój społeczny  ustalenia sytuacji, wymagającej podjęcia decyzji o korekcie Strategii,  oceny stopnia realizacji poszczególnych celów strategicznych. Monitoringu dokonywać będzie Zespół realizujący Strategię. Proces monitorowania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta i Gminy Tolkmicko pozwoli na jakościowe zmiany w społeczeństwie - w tym stopień społecznej satysfakcji z realizacji celów wyznaczonych przez Strategię. Raz w roku będzie dokonywany monitoring Strategii.

Aktualizacja strategii

Ze względu na długookresowy charakter planowania Strategii należy uwzględnić system jej aktualizacji. Aktualizacji Strategii będzie dokonywał Koordynator wraz z Zespołem realizującym Strategię przeprowadzając konsultacje społeczne. Potrzeba aktualizacji Strategii wynikać będzie ze zmian zachodzących w środowisku lokalnym, modyfikacji działań i zadań na rzecz tego środowiska, jak również z nowo powstałych potrzeb społecznych. Aktualizacja Strategii będzie dokonywana nie rzadziej niż raz na 8 lat.

Wskaźniki monitorowania strategii

Wskaźnikami oceny monitorowania Strategii będą mierniki wskazane w tabelach zadań.

Spis tabel

Tabela 1. Ludność Miasta i Gminy Tolkmicko ...... 9 Tabela 2. Ludność wg płci i wieku...... 9 Tabela 3. Ruch naturalny mieszkańców Miasta i Gminy Tolkmicko ...... 10 Tabela 4. Przedsiębiorcy wpisani do ewidencji działalności gospodarczej z terenu Miasta i Gminy Tolkmicko ...... 10 Tabela 5. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą z terenu Miasta i Gminy Tolkmicko według wybranych sekcji ...... 11 Tabela 6. Zasoby mieszkaniowe w latach 2013 - 2015 ...... 12 Tabela 7. Dodatki mieszkaniowe przyznane w latach 2013 - 2015 ...... 13 Tabela 8. Świadczenia medyczne zrealizowane na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko ...... 14 Tabela 9. Świadczenia medyczne skierowane do dzieci zamieszkujących na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko ...... 15 Tabela 10. Szczepienia obowiązkowe wykonane w przychodni na terenie Miasta i Gminy Tolkmicko ...... 15 Tabela 11. Edukacja dzieci w latach 2013 – 2015 ...... 18 Tabela 12. Kadra pedagogiczna w szkołach na terenie miasta i gminy Tolkmicko ...... 19 Tabela 13. Wielkość nakładów finansowych na edukację przedszkolną ...... 20 Tabela 14. Wielkość nakładów finansowych na edukację szkolną ...... 20 Tabela 15. Stypendia i zasiłki szkolne ...... 21 Tabela 16. Działania Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury w latach 2013-2015 ...... 21 Tabela 17. Przestępstwa stwierdzone w latach 2013 - 2015 ...... 23 Tabela 18. Wypadki drogowe, ich skutki oraz kolizje drogowe w latach 2013-2015 ...... 24 Tabela 19. Struktura wydatków wg rozdziałów ...... 28 Tabela 20. Rodziny objęte pomocą ...... 37 Tabela 21. Rodziny niepełne objęte pomocą ...... 38 Tabela 22. Rodziny emerytów i rencistów objęte pomocą ...... 38 Tabela 23. Powody przyznania pomocy ...... 39 Tabela 24. Świadczenia pieniężne pomocy społecznej ...... 40 Tabela 25. Świadczenia niepieniężne pomocy społecznej ...... 40 Tabela 26. Pomoc osobom starszym i niepełnosprawnym ...... 41 Tabela 27. Osoby niepełnosprawne korzystające ze wsparcia ośrodka pomocy społecznej w formie zasiłku stałego ...... 42

Tabela 28. Zasiłek pielęgnacyjny z tytułu niepełnosprawności powyżej 16 roku życia ...... 43 Tabela 29. Zasiłek pielęgnacyjny z tytułu niepełnosprawności ...... 43 Tabela 30. Liczba świadczeń rodzinnych realizowanych w Dziale Świadczeń Rodzinnych .. 44 Tabela 31. Piecza zastępcza nad dzieckiem z terenu miasta i gminy Tolkmicko ...... 45 Tabela 32. „Niebieska Karta” – przemoc domowa ...... 49 Tabela 33. Działania Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w związku z nadużywaniem alkoholu i przemocą w rodzinie ...... 49 Tabela 34. Wnioski w sprawie leczenia uzależnionego członka rodziny ...... 50 Tabela 35. Osoby, które podjęły leczenie ...... 51 Tabela 36. Punkty sprzedaży alkoholu ...... 51 Tabela 37. Osoby bezdomnych ...... 52 Tabela 38. Przyczyny bezdomności ...... 52 Tabela 39. Bezdomni wg wieku ...... 53 Tabela 40. Bezdomni wg. wykształcenia ...... 53 Tabela 41. Bezrobotni zarejestrowani w Powiatowym Urzędzie Pracy ...... 54 Tabela 42. Bezrobotni zarejestrowani w Powiatowym Urzędzie Pracy wg wieku ...... 55 Tabela 43. Bezrobotni zarejestrowani w Powiatowym Urzędzie Pracy wg wykształcenia ..... 56 Tabela 44. Bezrobotni zarejestrowani w Powiatowym Urzędzie Pracy wg czasu pozostawania bez pracy ...... 57