Mıthradates Vı Eupator'un Karadeniz Faaliyetleri
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T.C SELÇUK ÜN İVERS İTES İ SOSYAL B İLİMLER ENST İTÜSÜ ARKEOLOJ İ ANA B İLİM DALI KLAS İK ARKEOLOJ İ B İLİM DALI MITHRADATES VI EUPATOR’UN KARADEN İZ FAAL İYETLER İ BARI Ş KAYA YÜKSEK L İSANS TEZ İ DANI ŞMAN YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA YILMAZ KONYA 2013 T.C SELÇUK ÜN İVERS İTES İ SOSYAL B İLİMLER ENST İTÜSÜ ARKEOLOJ İ ANA B İLİM DALI KLAS İK ARKEOLOJ İ B İLİM DALI MITHRADATES VI EUPATOR’UN KARADEN İZ FAAL İYETLER İ BARI Ş KAYA YÜKSEK L İSANS TEZ İ DANI ŞMAN YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA YILMAZ Bu çalı şma Selçuk Üniversitesi BAP Koordinatörlü ğü tarafından 12203005 nolu Yükseklisans tez projesi olarak desteklenmi ştir. KONYA 2013 BİLİMSEL ET İK SAYFASI Adı Soyadı Barı ş KAYA Numarası 104203011006 Ana Bilim / Bilim Arkeoloji / Klasik Arkeoloji Dalı Programı Tezli Yüksek Lisans rencinin rencinin ğ Tezin Adı Mithradates VI Eupator’un Karadeniz Faaliyetleri Ö Bu tezin proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel eti ğe ve akademik kurallara özenle riayet edildi ğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik davranı ş ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunuldu ğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalı şmada ba şkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldı ğını bildiririm. Öğrencinin imzası i YÜKSEK L İSANS TEZ İ KABUL FORMU Adı Soyadı Barı ş KAYA Numarası 104203011006 Ana Bilim / Bilim Arkeoloji / Klasik Arkeoloji Dalı Programı Tezli Yüksek Lisans Tez Danı şmanı Yrd. Doç. Dr. Mustafa Yılmaz rencinin rencinin ğ Tezin Adı Mithradates VI Eupator’un Karadeniz Faaliyetleri Ö Yukarıda adı geçen ö ğrenci tarafından hazırlanan ‘‘Antik Dönemde Gymnasiumun Önemi ve Pergamon Gymnasiumu’’ ba şlıklı bu çalı şma ……../……../…….. tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda oybirli ği/oyçoklu ğu ile ba şarılı bulunarak, jürimiz tarafından yüksek lisans tezi olarak kabul edilmi ştir. Ünvanı, Adı Soyadı Danı şman ve Üyeler İmza Juri Ba şkanı Yrd. Doç. Dr. Mustafa Yılmaz Üye Üye ii Adı Soyadı BARIŞ KAYA Numarası 104203011006 Ana Bilim / Bilim Arkeoloji / Klasik Arkeoloji Dalı Programı Tezli Yüksek Lisans Tez Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Mustafa YILMAZ Tezin Adı Mithradates VI Eupator'un Karadeniz Faaliyetleri Öğrencinin Öğrencinin ÖZET MITHRADATES VI EUPATOR’UN KARADEN İZ FAAL İYETLER İ Karadeniz Bölgesi, geçmi şten günümüze her zaman talep gören bir co ğrafya olmu ştur. Zengin do ğal kaynaklarıyla, verimli arazileriyle, Askeri açıdan stratejik konumuyla ve deniz ticaretine elveri şli do ğal limanlarıyla çok özel bir bölgedir. Pontus'un büyük kralı Mithradates Eupator bu co ğrafyanın önemini çok iyi kavramı ş, krallı ğının en ba şından sonuna kadar Karadeniz Bölgesi'nden yararlanmasını bilmi ştir. Karadeniz'in her yerini bizzat gezerek, askeri, ekonomi ve politik açıdan önemli olan stratejik noktaları kendisi ke şfetmi ştir. Tüm bunların yanında bölge halkını ho şgörü politikası altında, dini de kullanarak kendisine ba ğlamayı bilmi ştir. Hatta, Karadeniz'in birçok kentinde Dionysos lakabıyla anılmı ştır. Tüm bu özelliklerden yola çıkılarak, Mithradates VI Eupator'un Anadolu'daki Karadeniz Antik yerle şimleri üzerine uygulamı ş oldu ğu politikaya ve bu politika üzerinde geli şen kentlerde yapılmı ş olan faaliyetlere de ğinilmeye çalı şılmı ştır. Bölgenin Antik co ğrafyası açıklanırken, kentlerin kurulma sebeplerinin ne oldu ğu, askeri, siyasi ve ekonomik açıdan nasıl tercih edildi ği de sebepleriyle beraber açıklanmı ştır. Çalı şmamızın bir di ğer amacı da; günümüzde ara ştırmadan yoksun olan bölge üzerinde dikkatleri toplamaktır. Ayrıca Mithradates VI Eupator dönemi Anadolu'daki Karadeniz Antik kentlerini bir kaynakta toplaması bakımından çalı şılmı ş olan tez önemlidir. Anahtar Kelimeler: Antik Dönem, Karadeniz, Mithradates Eupator, Pontus, Anadolu, Arkeoloji iii Adı Soyadı BARIŞ KAYA Numarası 104203011006 Ana Bilim / Bilim Arkeoloji / Klasik Arkeoloji Dalı Programı Tezli Yüksek Lisans Tez Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Mustafa YILMAZ Mıthradates VI Eupator's Actıvıtıes In The Black Sea Tezin İngilizce Adı Öğrencinin Öğrencinin ABSTRACT MITHRADATES VI EUPATOR'S ACTIVITIES IN THE BLACK SEA The Black Sea region is a land which has always been in demand from past to present. It is a very special region with its rich natural resources, its fertile lands, its militarily strategical position and its natural harbours which are suitable for sea trades. The great king of Pontus, Mithridates Eupator, realized the importance of this region and he has benefited from the Black Sea region from the beginning to the end of his kingdom. Visiting the all parts of the Black Sea, he discovered the strategical places which is very important for economy, military and the politic. Besides all, he patronised the people in the region, under the policy of tolerance and by the help of using the religion. Even, he was called as Dionysos in many cities of the Black Sea. Based on all of these features, this study aims to mention about Mithridates VI Eupator’s policy on ancient settlements of Karadeniz and the activities in cities which was made with this policy. When explaining the ancient geography of the region, what the reasons for the establishment of cities and how they were preferred in politic, military and the economic aspect were also explained with their reasons. Another purpose of this study is to take attention on the region which is deprived of researches nowadays. In addition, this thesis is important. Because it collects the ancient cities of the Black Sea in Anatolia in the period of Mithridates VI Eupator in a one source. Key Words: Ancient Time, The Black Sea, Mithridates Eupator, Pontus, Anatolia, Archaelogy iv İÇİNDEK İLER BİLİMSEL ET İK SAYFASI ........................................................................................ i YÜKSEK L İSANS TEZ İ KABUL FORMU ............................................................... ii ÖZET........................................................................................................................... iii ABSTRACT ................................................................................................................ iv İÇİNDEK İLER ............................................................................................................ v KISALTMA L İSTES İ ................................................................................................ vii ÖNSÖZ ..................................................................................................................... viii 1. GİRİŞ .................................................................................................................... 9 1.1. Amaç Kapsam Yöntem ................................................................................. 9 1.1.1. Amaç ...................................................................................................... 9 1.1.2. Kapsam ................................................................................................... 9 1.1.3. Yöntem ................................................................................................... 9 2. KARADEN İZ ..................................................................................................... 10 2.1. Terminoloji .................................................................................................. 10 3. PONTUS ADININ KÖKEN İ VE ANLAMI ........................................................... 13 3.1. Pontus Kappadokia’sı adının kökeni ve anlamı .......................................... 14 4. PONTUS BÖLGES İ TAR İHSEL CO ĞRAFYASI ............................................ 17 5. PONTUS KRALLI ĞI (M. Ö. 301- 68)............................................................... 26 5.1. Pontus Kralları ............................................................................................. 28 5.1.1. Ariobarzanes (M.Ö. 266/265 – M.Ö. 250) ........................................... 29 5.1.2. II. Mithradates (M.Ö. 250 – M.Ö. 220) ............................................... 29 5.1.3. III. Mithradates (M.Ö. 220 – M.Ö. 197) .............................................. 30 5.1.4. I. Pharnakes (197 – 160/159) ............................................................... 30 5.1.5. Mithradates IV. Philopator Philadelphos (M.Ö. 160– M.Ö. 150)........ 31 5.1.6. Mithradates V. Euergetes (M.Ö. 150 – M.Ö. 120) .............................. 31 6. PONTUS’UN BÜYÜK KRALI M İTHRADATES VI EUPATOR ................... 33 v 7. VI. MITHRADATES DÖNEM İ KARADEN İZ BÖLGES İ ANT İK KENTLER İ VE YAPILAN FAAL İYETLER ................................................................................ 52 7.1. Amaseia ....................................................................................................... 52 7.2. Zela .............................................................................................................. 56 7.3. Gaziuara ....................................................................................................... 58 7.4. Kabeira ........................................................................................................ 59 7.5. Eupatoria ..................................................................................................... 59 7.6. Komana Pontica .......................................................................................... 60 7.7. Sinope .......................................................................................................... 63 7.7.1. Pontus Yönetiminde Sinope’nin Durumu ............................................ 64 7.7.2. Mithradates VI Yönetiminde