19. Yüzyıl Âşık Şiirinde Sevgili (Seyranî, Ruhsatî Ve Dadaloğlu).Pdf
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T.C. NİĞDE ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI 19. YÜZYIL ÂŞIK ŞİİRİNDE SEVGİLİ (SEYRANÎ, RUHSATÎ VE DADALOĞLU) YÜKSEK LİSANS TEZİ HAZIRLAYAN ÂDEM KORKMAZ DANIŞMAN Doç. Dr. HATİCE İÇEL 2014-NİĞDE 1 ÖZET 19. YÜZYIL ÂŞIK ŞİİRİNDE SEVGİLİ (SEYRANÎ, RUHSATÎ VE DADALOĞLU) Âdem KORKMAZ Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eylül 2014 Danışman: Doç. Dr. Hatice İÇEL Türk Halk Edebiyatı, binlerce yıl öncesine dayanan köklü bir edebiyattır. Bu edebiyatın vazgeçilmez motifi ise sevgilidir. Bu çalışmamızda 19. yüzyılın önemli şairlerinden olan Seyranî, Dadaloğlu ve Ruhsatî’nin şiirleri esas alınarak, 19. yüzyılda sevgili ve sevgiliye ait unsurlar incelenmiştir. Bu unsurlar; sevgilinin fiziki özellikleri, karakter özellikleri, yaşadığı mekânlar, zamanlar, kullandığı aksesuarlar ve araç gereçler, soyu gibi sevgiliye ait temel ögelerdir. Çalışmamızın amacı 19. yüzyıl âşık şiirinin karakteristik özelliklerini taşıyan üç âşıktan hareketle dönemin sevgili ve sevgiliye ait hususiyetlerinitespit etmek ve söz konusu dönemi aydınlatmaktır. Çalışmanın neticesinde, 19. yüzyıl şiirindeki sevgiliye ait unsurlar belirlenmiş ve bu unsurlar ışığında sonuca ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: 19.yüzyıl saz şiiri, sevgili, sevgili motifi, Seyranî, Ruhsatî, Dadaloğlu. ii ABSTRACT VALENTİNE MOTİF İN MİNSTREL POEM İN 19.TH CENTURY (SEYRANÎ, RUHSATÎ AND DADALOĞLU) ADEM KORKMAZ Department of Turkish Language and Literature Institute of Social Sciences of Niğde University September 2014 COUNCELLOR: Associate Professor Doctor HATİCE İÇEL Turkish Folk Literature is an established literature which dates back thousands of years ago. Indispensable motive of this literature is “belowed”. In this study, beloved and elements of beloved in the 19. century have been discussed in details based on the poems of Seyranî, Dadaloğlu and Ruhsatî, who were outstanding poets of 19. century. These elements are the physical characteristics of the belowed, personality traits, places and time in which she lived, accessories and tools she used and some other basic elements such as her ancestry. The objective of our study is to narrate the characteristics and elements of beloved with respect to the period and to enlighten the so-called period with reference to three minstrels who had the characteristic features of minstrel poems of 19. century. As result of this study, elements of beloved in the 19. century have been determined and in the light of these elements, some conclusions have been drawn. Keywords: The poem of long necklute of 19.th century, long neck lute poem, mistrel valentine, Seyranî, Ruhsatî, Dadaloğlu. iii İÇİNDEKİLER ÖZET.........................................................................................................................................ii ABSTRACT .............................................................................................................................iii İÇİNDEKİLER........................................................................................................................ iv ÖN SÖZ...............................................................................................................................xxvii KISATMALAR ................................................................................................................... xxix GİRİŞ......................................................................................................................................... 1 1. 19. YÜZYIL ÂŞIK ŞİİRİ..................................................................................................... 1 2. ÂŞIKLARIN HAYATLARI................................................................................................ 4 2. 1. Ruhsatî ........................................................................................................................ 4 2. 2. Seyranî ........................................................................................................................ 7 2. 3. Dadaloğlu.................................................................................................................... 9 I. BÖLÜM ............................................................................................................................... 11 GENEL OLARAK SEVGİLİ................................................................................................ 11 1. SEVGİLİYLE İLGİLİ TEŞBİH VE HİTAPLAR............................................................ 11 1. 1. Afet ........................................................................................................................... 11 1. 2. Ağa Yollu.................................................................................................................. 12 1. 3. Ak.............................................................................................................................. 13 1. 4. Bağ, Bostan, Koru..................................................................................................... 13 1. 5. Bal, Şeker, Yağ ......................................................................................................... 14 1. 6. Bîvefa........................................................................................................................ 15 1. 7. Bülbül........................................................................................................................ 15 1. 8. Can, Canan................................................................................................................ 15 1. 9. Cellat......................................................................................................................... 17 1. 10. Ceren, Ceylan, Geyik.............................................................................................. 17 iv 1. 11. Çiçek ....................................................................................................................... 18 1. 12. Dal........................................................................................................................... 18 1. 13. Derman.................................................................................................................... 19 1. 14. Diken....................................................................................................................... 19 1. 15. Dilber ...................................................................................................................... 20 1. 16. Dildâr ...................................................................................................................... 24 1. 17. Din, İman ................................................................................................................ 24 1. 18. Dost, Yaren ............................................................................................................. 24 1. 19. Duman..................................................................................................................... 26 1. 20. Gelin........................................................................................................................ 26 1. 21. Gül........................................................................................................................... 28 1. 22. Güzel, Hûb .............................................................................................................. 31 1. 23. Hanım...................................................................................................................... 36 1. 24. Hercai...................................................................................................................... 36 1. 25. Huri ......................................................................................................................... 37 1. 26. İma (Dağ Keçisi)..................................................................................................... 38 1. 27. İnci, Sedef, Dür....................................................................................................... 38 1. 28. İt .............................................................................................................................. 39 1. 29. Kale, Hisar .............................................................................................................. 39 1. 30. Kalpazan ................................................................................................................. 40 1. 31. Kaz, Kuğu ............................................................................................................... 40 1. 32. Keklik...................................................................................................................... 40 1. 33. Kız........................................................................................................................... 41 1. 34. Köşek ...................................................................................................................... 42 1. 35. Kuş .......................................................................................................................... 42 1. 36. Kuzu........................................................................................................................ 43 v 1. 37. Lokman ................................................................................................................... 43 1. 38. Lale ........................................................................................................................