Ikinci Yeni Şiirinde Aşk, Yalnizlik Ve Ölüm Kavramlarinin Görünümleri
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
T.C. FATİH SULTAN MEHMET VAKIF ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ İKİNCİ YENİ ŞİİRİNDE AŞK, YALNIZLIK VE ÖLÜM KAVRAMLARININ GÖRÜNÜMLERİ İSA KARAARSLAN 110101003 TEZ DANIŞMANI PROF. DR. HASAN AKAY İSTANBUL 2015 BEYAN Bu tezin yazılmasında bilimsel ahlâk kurallarına uyulduğunu, başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunulduğunu, kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapılmadığını, tezin herhangi bir kısmının bu üniversite veya başka bir üniversitedeki başka bir tez çalışması olarak sunulmadığını beyan ederim. İSA KARAARSLAN ÖZ İkinci Yeni şiiri Cumhuriyet’ten sonraki Türk şiir çizgisinde kendine önemli bir yer edinmiş, etkisini günümüzde de devam ettiren bir harekettir. İkinci Yeni şiirine kavramsal bağlamda bir yaklaşımın, bu hareketi anlamlandırmak bakımından faydalı olacağı kanaatindeyiz. Çalışmanın ilk bölümünde Cumhuriyet sonrası Türk şiirinin gelişim çizgisi irdelendi, ikinci bölümde, İkinci Yeni hareketinin ayırt edici özellikleri, şairlerin karakteristikleri üzerinde durularak dile yaklaşım biçimleri ele alındı, ayrıca dil konusunda Servet-i Fünûn şiiriyle benzer yönleri tespit edilmeye çalışıldı. Üçüncü bölümde ise Aşk, ölüm ve yalnızlık kavramlarının İkinci Yeni şiirindeki görünümleri ele alındı. Bu kavramlar incelenirken, şairlerin metinleri ve poetik görüşleri esas alındı. Anahtar Kelimeler: İkinci Yeni, İlhan Berk, Turgut Uyar, Edip Cansever, Cemal Süreya, Ece Ayhan, Sezai Karakoç, Aşk, Ölüm, Yalnızlık. iii ABSTRACT The Second New vein has a substantial position in the post-republican era that still has an effect upon the Turkish poetry. We believe that a conceptual approach to the Second New will help to a better understanding of this movement. In the first part of the study, the evolution of the post-republican Turkish poetry is scrutinized. In the second part, the distinctive attributes of the Second New movement and characteristics of the poets as well as their approach to the language are examined. In addition, similarities in the usage of the language with Servet-i Fünûn (Wealth of Knowloedge) poetry are identified. In the third part, the projections of the concepts "love, death and solitude" on the Second New poetry are studied. The studies base on the works of the related poets and their poetical views. Key Words: Secon New, İlhan Berk, Turgut Uyar, Edip Cansever, Cemal Süreya, Ece Ayhan, Sezai Karakoç, Love, Death, Solitude. iv ÖNSÖZ Bu çalışma İkinci Yeni şiirinde aşk, yalnızlık ve ölüm kavramlarının görünümlerini ele almak amacıyla yapılmıştır. Bu kavramlar ele alınırken İkinci Yeni şairlerinin poetik görüşleri ve metinleri esas alınmıştır. İncelediğimiz şairler dışında o dönem içerisinde İkinci Yeni şiirinden etkilenmiş başka isimler de bulunmaktadır ancak yukarıda ismini zikrettiğimiz isimler dışında kalanlar vaktimizin imkânı ölçüsünde çalışmanın kapsamını sınırlamamız gerektiğinden bu çalışmaya dâhil edilmemiştir. Çalışma; giriş, üç ana bölüm ve sonuç kısmından oluşmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde Cumhuriyet sonrası Türk şiirinin gelişim çizgisi ele alınarak Türk şiirine kavramlar bağlamında genel bir bakış yapılmış ve İkinci Yeni şiirinde merkez kavramlar üzerine genel bir değerlendirmede bulunulmuştur. Çalışmanın ikinci bölümünde İkinci Yeni şiirinin doğuşu ve genel özelliklerine değinildikten sonra şairlerin şiirde sözcük seçimlerinin ve dil tavırlarının Servet-i Fünûn şairleriyle irtibatı kurulmaya çalışılmış, tek tek her şairin kavram, imge ve anlamın kullanımı konusundaki tavırları ele alınmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise aşk, yalnızlık ve ölüm kavramlarının İkinci Yeni şairlerindeki görünümleri üzerinde durulmuştur. Şairler ve kavramlar incelenirken sıralamada doğum tarihleri esas alınmıştır Daha da geliştirilebilecek bu çalışma dönem şiirinin anlaşılması ve anlamlandırılmasında katkı sağlayacak bir çalışma olmuştur umarız. Çalışma boyunca engin bilgi birikimi ve ufuk açıcı yaklaşımlarıyla bana yol gösteren değerli hocam Prof. Dr. Hasan Akay’a teşekkürü bir borç bilirim. v İÇİNDEKİLER ÖZ……………………………………………………………………….……..……İİİ ABSTRACT………………………………………………………….…..…………İV ÖNSÖZ…………………………………………………………………...………….V İÇİNDEKİLER………………………………………….…………..……...……….Vİ KISALTMALAR……………………………...…………………………………..Vİİİ GİRİŞ…………………………………………………………………....…………....1 BİRİNCİ BÖLÜM CUMHURİYET SONRASI TÜRK ŞİİRİNİN GELİŞİM ÇİZGİSİ…………..…3 1.1.TÜRK ŞİİRİNE KAVRAMLAR BAĞLAMINDA GENEL BİR BAKIŞ……….7 1.2.İKİNCİ YENİDE MERKEZ KAVRAMLAR ÜZERİNE GENEL BİR DEĞERLENDİRME………………………………………………………………...14 İKİNCİ BÖLÜM İKİNCİ YENİ ŞİİRİNE ÖZEL BİR BAKIŞ………………………………..……17 2.1. İKİNCİ YENİNİN DOĞUŞU VE ÖZELLİKLERİ..…………………………...17 2.2.ŞİİRDE SÖZCÜK SEÇİMİ VE DİLİN KULLANIMI KONUSUNDAKİ TAVIRLARI………………………………………………………………………...28 vi 2.3. KAVRAM, İMGE VE ANLAMIN KULLANIMI KONUSUNDAKİ TAVIRLARI……………………………………………………………....…..…….43 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İKİNCİ YENİ ŞİİRİNDE AŞK, YALNIZLIK VE ÖLÜM KAVRAMLARININ GÖRÜNÜMLERİ…………...……………………………...……..……………….67 3.1. İLHAN BERK’İN ŞİİRLERİNDE AŞK, YALNIZLIK VE ÖLÜM KAVRAMLARININ GÖRÜNÜMLERİ……………………………………...…….67 3.2. TURGUT UYAR’IN ŞİİRLERİNDE AŞK, YALNIZLIK VE ÖLÜM KAVRAMLARININ GÖRÜNÜMLERİ………………….………………………...82 3.3. EDİP CANSEVER’İN ŞİİRLERİNDE AŞK, YALNIZLIK VE ÖLÜM KAVRAMLARININ GÖRÜNÜMLERİ…………………………….…………….119 3.4. CEMAL SÜREYA’NIN ŞİİRLERİNDE AŞK, YALNIZLIK VE ÖLÜM KAVRAMLARININ GÖRÜNÜMLERİ…………………….…………………….146 3.5. ECE AYHAN’IN ŞİİRLERİNDE AŞK, YALNIZLIK VE ÖLÜM KAVRAMLARININ GÖRÜNÜMLERİ….………………...………......………....161 3.6. SEZAİ KARAKOÇ’UN ŞİİRLERİNDE AŞK, YALNIZLIK VE ÖLÜM KAVRAMLARININ GÖRÜNÜMLERİ……….……………...…….…………….173 SONUÇ………………………………………………………..…………………..201 KAYNAKÇA……………………………………………...………………...….…204 vii KISALTMALAR a.g.e. adı geçen eser a.g.m. adı geçen makale a.g.s. adı geçen sözlük a.g.t. adı geçen tez bkz. bakınız c. cilt Çev. çeviren s. sayfa viii GİRİŞ Harold Bloom, bir şiirin anlamının yalnızca başka bir şiir olabileceğini söyler; ona göre şiir, şairin önce gelememekten duyduğu melankolidir.1 Dolayısıyla bazı bakımlardan da olsa İkinci Yeni şiirini Servet-i Fünun şiiri ya da Birinci Yeni şiiriyle karşılaştırmak uygun bir yaklaşım olacaktır. Bu yüzden çalışmanın ikinci bölümünde İkinci Yeni şairlerinin dile yaklaşımları bakımından Servet-i Fünun şairleriyle benzerlikleri ve farklılıkları üzerinde durduk. İkinci Yeni hareketini diğer şiir hareketlerinden ayıran özelliği; bu hareketin şairlerinin dile olan radikal yaklaşımlarıdır. İkinci Yeni şiirinin öncülerinden Ece Ayhan bu radikal yaklaşımı “Şiirdeki çarpım cetvelinden, ‘Suriye Geometrisi’nden filan bıkılmıştır, yeni bir istif, aşağıdan yukarıya da bir sözdizimi ve işleyen bir dilbilgisi istiyorduk”2 sözleriyle dile getirir. Ona göre gündelik konuşma dili sıkıcı bir dildir ve şiirde yeni bir sözlük inşasına, yeni bir lügate ihtiyaç vardır: “Gündelik konuşma dili çok dar bir sözlüğe dayanıyor. Bolluklu sınıflar bile sınırlı sayıda sözcük kullanır. Bunun dışında herhangi bir açılış, açılma yok. Ben bu genel geçer olgunun sıkıntısını taşıyorum.”3 Kâinatı ve hayatı algılama biçimini değiştiren şairler, bireye ve eşyaya olan bakışta yaşanan farklılığı yeni imgeler ve imajlarla yansıtmışlardır; bu yolla varoluş sorgulaması içerisine girmişlerdir. Varoluşçulardan da dolaylı olarak etkilenmişlerdir. “algılamaklar, imgelemeler değişsin istedik. Dil nerede kalır? Bu yüzden Atonal bir devrim olarak nitelendiriyorum ben olup bitenleri”4 “algılamaklar” ve “imgelemeler” değişince doğal olarak şiir de değişmiş kendine özgü yeni yatağında yol almıştır. İkinci Yeni şairlerinin, dile, kelimelere ve imgelere yaklaşımlarındaki farklılıklarıyla oluşturdukları imgelem dünyaları onların şiirlerinde bazı anlamsal boşluklar oluşturmuştur. Bu durum, metnin içerisine nüfuz edebilmeyi zorlaştırsa da 1 Harold Bloom, Etkilenme Endişesi, Metis Yayınları, 2008, s.125 2 Ece Ayhan, Şiirin Bir Altın Çağı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları., s.63. 3 Ece Ayhan, Dip Yazıları, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları., 1.b., s.77. 4 Ece Ayhan, a.g.e., s.84. 1 okur açısından merakları cezbeden ve estetik zevk veren bir yaklaşımdır. Şiirde, metnin ve şairin niyetlerinin birbirinden farklı olabileceğini de göz önünde bulundurursak yapmış olduğumuz çalışmanın zorlukları anlaşılacaktır. Bu çalışmada, öncekilerde eksik olan taraflara değindik, çalışma ilerledikçe anlaşıldı ki verilen hükümlerin veya kanaatlerin çoğu metinlere dayanmamaktadır. Biz, bilhassa metinleri dikkate alan ve buradan hareket eden bir incelemeyi benimsedik. 2 BİRİNCİ BÖLÜM CUMHURİYET SONRASI TÜRK ŞİİRİNİN GELİŞİM ÇİZGİSİ Cumhuriyet sonrası Türk şiirinin gelişim çizgisi hakkında fikir edinebilmek için Tanzimat Dönemindeki Türk şiirini iyi anlamak gerekir. Tanzimat Döneminde Divan şiiri formel bakımdan aşılamamış olsa da şiirde, muhteva bakımından önemli kırılmalar yaşanmıştı. Tanzimat’la birlikte kırılmaya başlanan Divan şiiri etkisi Servet-i Fünûn edebiyatı ve Fecr-i Âti topluluklarıyla birlikte daha modern bir yapıya kavuşmuştur. Cumhuriyet’ten sonraki Türk şiir çizgisinde ise Yahya Kemal, Ahmet Haşim gibi isimlerle, şiirimiz gittikçe daha modern bir yapıya doğru evirilmiştir. Alaattin Karaca, Cumhuriyet’ten sonra şiirimizdeki bu değişimi şu tespitleriyle aktarmaktadır: “Cumhuriyetin ilk döneminde, Yahya Kemal ve Ahmet Haşim, ‘saf şiir’ anlayışında ve ‘şâirânelik’ noktasında birleşirken, Nazım Hikmet çeşitli yazılarında, bu bireyci anlayışı eleştiren ‘Toplumcu Gerçekçi’ şiir poetikasını ortaya koyar. Poetikasında ‘şâirâne yaradılış’a yer vermez, duygudan çok düşünceyi öne çıkarır, soyuttan değil somuttan,