Rečnik Novijih Anglicizama
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
VERA VASIĆ • TVRTKO PRĆIĆ • GORDANA NEJGEBAUER DU YU SPEAK ANGLOSRPSKI? REČNIK NOVIJIH ANGLICIZAMA Treće, elektronsko, izdanje 950 ODREDNICA SA ● pravopisom, izgovorom ● definicijom i gramatikom ● srpskim ekvivalentom izvornim engleskim ● ● indeksom integrisanosti oblikom Du yu speak anglosrpski? Rečnik novijih anglicizama, treće, elektronsko, izdanje Vera Vasić Tvrtko Prćić Gordana Nejgebauer DU YU SPEAK ANGLOSRPSKI? REČNIK NOVIJIH ANGLICIZAMA Treće, elektronsko, izdanje objavljeno i dostupno u Digitalnoj biblioteci Filozofskog fakulteta Du yu speak anglosrpski? Rečnik novijih anglicizama, treće, elektronsko, izdanje Du yu speak anglosrpski? Rečnik novijih anglicizama, treće, elektronsko, izdanje, objavljeno i dostupno u Digitalnoj biblioteci Filozofskog fakulteta, predstavlja digitalnu verziju štampane knjige Du yu speak anglosrpski? Rečnik novijih anglicizama (Zmaj, Novi Sad, 2001). Saglasnost za objavljivanje rečnika dalo je Nastavno-naučno veće Filozofskog fakulteta, na sednici održanoj 2. februara 2018. godine. NAPOMENA O AUTORSKOM PRAVU: Nijedan deo ove publikacije ne može se preštampati, reprodukovati ili upotrebiti u bilo kom obliku bez pisanog odobrenja autorâ, kao nosilaca autorskog prava. COPYRIGHT NOTICE: No part of this publication may be reprinted, reproduced or utilized in any form without permission in writing from the authors, as the holders of the copyright. objavljeno i dostupno u Digitalnoj biblioteci Filozofskog fakulteta Du yu speak anglosrpski? Rečnik novijih anglicizama, treće, elektronsko, izdanje RUBRIKA SKRAÃENICE I SIMBOLI U VODIÅU A, B, … posebne odrednice s istim pisanim oblikom det determinativ det (1, 2, …) determinativ vezan za znaåenje pod datim brojem Dsg. dativ singulara (jednine) (Á) oblik ili znaåenje ne postoji u engleskom eng. engleski impf imperfektivni (nesvršeni) glagol indekl indeklinabilna (nepromenljiva) imenica intr intranzitivni (neprelazni) glagol i sl. i sliåne reåi u datom opsegu znaåenja m muški rod neform. neformalna reå Npl. nominativ plurala (mnoÿine) pf perfektivni (svršeni) glagol pl. plural (mnoÿina) prid ind indeklinabilni (nepromenljivi) pridev pril prilog refl refleksivni (povratni) glagol RJ razgovorni jezik s srednji rod srp. srpski ŠT štampa tr tranzitivni (prelazni) glagol ÿ ÿenski rod 1, 2, … pojedinaåna znaåenja iste odrednice 1, 2, … dato znaåenje odrednice koju treba videti À neprihvatljiv pravopisni oblik — druga funkcija odrednice à videti definiciju odrednice = à videti sinonimnu odrednicu = ustaljeni srpski ekvivalent » novopredloÿeni srpski ekvivalent > < neprihvatljivo pravopisno rešenje  ustaljeni spoj reåi Þ videti glavnu odrednicu objavljeno i dostupno u Digitalnoj biblioteci Filozofskog fakulteta Du yu speak anglosrpski? Rečnik novijih anglicizama, treće, elektronsko, izdanje Obrada i redaktura: Vera Vasiã (V. V.), Tvrtko Prãiã (T. P.), Gordana Nejgebauer (G. N.) Uvod: V. V., T. P., G. N. Odabir odrednica: T. P. Leksiåka obrada odrednica (engleski): T. P. Leksiåka i gramatiåka obrada odrednica (srpski): V. V. Definicije: T. P. Indeks integrisanosti: V. V., G. N. Odabir primera: V. V., G. N. Redaktura teksta: V. V., G. N. Akcentovanje: Ljiljana Subotiã Selekcija i ispis na kartice: Milivoj Alanoviã (M. A.), Ÿana Damnjanoviã (Ÿ. D.), Ankica Dragin (A. D.), Višnja Krizmaniã (V. K.), Ÿeljka Markoviã (Ÿ. M.), Veronika Mitro (V. M.), Gordana Nejgebauer (G. N.), Biljana Radiã (B. R.), Aleksandar Radoviã (A. R.), Vera Vasiã (V. V.), Dušanka Vujoviã (D. V.) Popis obraðenih novina i åasopisa nalazi se u odeljku Štampani izvori. objavljeno i dostupno u Digitalnoj biblioteci Filozofskog fakulteta Du yu speak anglosrpski? Rečnik novijih anglicizama, treće, elektronsko, izdanje SADRŸAJ Reå unapred ...................... 7 Vodiå kroz Reånik .................... 10 Konsultovani reånici i drugi priruånici ............ 17 Štampani izvori ..................... 19 Reånik ........................ 23 objavljeno i dostupno u Digitalnoj biblioteci Filozofskog fakulteta Du yu speak anglosrpski? Rečnik novijih anglicizama, treće, elektronsko, izdanje REÅ UNAPRED „Downloadovao sam onaj fajl, pa ãu ti ga poslati e-mailom kao ataåment. Definitivno je super! Samo da uspem da se nakaåim. See you!" — piše krišom na ceduljici jedan osnovac svom drugu za vreme åasa, a åitalac jednog åasopisa za mlade moli redakciju — „And please, ako biste mogli da objavite jedan veliki poster s njom". Jedan nedeljnik naslovljava tekst sa — „Step by step — u provali- ju", a u prevedenom ålanku jednog meseånika stoji — „She is a real heartbreaker! — rekao je De Palmi". Na kom jeziku su ovi pri- meri? Nije baš sasvim srpski, a nije ni engleski. Oåigledno nešto iz- meðu, nešto što bi se — pomalo šaljivo, ali na ÿalost prikladno — moglo nazvati anglosrpskim jezikom. To je jedna nasumiåna i proiz- voljna mešavina (odnosno miks ili mix, kako na tom „jeziku" treba reãi i pisati), åija je glasovna struktura srpska, åiji su oblici uglav- nom srpski, åije su reåi åesto nepotrebno pozajmljene iz engleskog i najåešãe loše prilagoðene sistemu srpskog jezika, tako da se koriste bez ustaljenih pravopisnih, gramatiåkih ili izgovornih oblika, a pone- kad i bez ustaljenog znaåenja. Ovaj jeziåki tip nastaje u procepu izmeðu dobro utemeljenih akademskih naåela, po pravilu nedovoljno poznatih široj javnosti te stoga i nedelotvornih, i potrebe da se imenuju novi predmeti, pojmo- vi i pojave s kojima se deo govornika srpskog jezika upoznaje preko engleskog. Bojazan da u datom kontekstu srpska reå neãe odgovarati u potpunosti engleskoj i nuÿnost da se što pre naðe reå za novi po- jam podstiåu sve intenzivnije preuzimanje engleskih reåi. One se po- nekad upotrebljavaju paralelno sa srpskim reåima ili onim stranog porekla a veã odomaãenim, ali ih još åešãe istiskuju. Podsetimo se samo da u dnevnoj štampi i politiåkom jeziku implementacija uspe- šno potiskuje i sprovoðenje i realizaciju, dok se pacijenti sada upu- ãuju na monitoring, a ne na kontrolu. Parodirajuãi i ujedno odslikavajuãi u svom naslovu ovaj aspekt naše jeziåke stvarnosti, Du yu speak anglosrpski? Reånik novijih objavljeno i dostupno u Digitalnoj biblioteci Filozofskog fakulteta Du yu speak anglosrpski? Rečnik novijih anglicizama, treće, elektronsko, izdanje 8 anglicizama zasnovan je na korpusu primera iz dnevne, nedeljne i meseåne štampe, radijskih i televizijskih emisija, te razgovornog je- zika (uglavnom mladih), zabeleÿenih najveãim delom tokom 1998. i 1999. godine. Novijim anglicizmima ovde se smatraju one reåi iz engleskog jezika koje su u proteklih tridesetak godina ušle u srpski jezik, kao i ranije prihvaãeni anglicizmi, ali sada s novim znaåenji- ma. Odabir takvih anglicizama iz našeg korpusa bio je ograniåen na reåi svojstvene opštem, svakodnevnom jeziku, dok su iskljuåene reåi koje pripadaju uÿestruånim terminologijama. I s leksikografskog i s normativistiåkog stanovišta prirodno je što su izostavljene engleske reåi i izrazi ubaåeni u reåenice srpskog jezika, poput onog See you!, tj. Vidimo se! — u citiranom pisamcetu, ili åestog by the way, tj. uz- gred, usput. U ovakvim sluåajevima ne radi se o anglicizmima nego o povremenoj i individualnoj upotrebi engleskih reåi, pa stoga one ne åine — ili, ne åine još — sastavni deo leksiåkog fonda srpskog jezika. Ovaj reånik, sa svojih blizu 950 odrednica, nudi korisnicima lingvistiåki utemeljenu, jednostavno obrazloÿenu i tipografski efekt- no izvedenu obradu. Na taj naåin on moÿe pomoãi onima koji ne razumeju tuðu poruku prepunu najnovijih anglicizama, onima koji ih pogrešno upotrebljavaju, kao i onima kojima je ponekad lakše da upotrebe, ili smatraju da su moderniji pa i otmeniji ako upotrebe, „stranu" reå umesto domaãe. Reånik je ustrojen po abecednom redosledu. Obrada jedne od- rednice obuhvata: (1) preporuåen pravopisni, gramatiåki i izgovorni oblik, (2) pravopisne oblike koje ne bi trebalo upotrebljavati, (3) iz- vorni engleski oblik i njegovu adaptaciju u srpskom, (4) celovitu de- finiciju znaåenja izvedenu na osnovu upotrebe u primerima, (5) usta- ljen i/ili novopredloÿen srpski ekvivalent, (6) procenu integrisanosti u srpski jezik, (7) ustaljene spojeve reåi. Uz svaku odrednicu nave- deno je samo po nekoliko primera iz mnoštva zabeleÿenih. Status pododrednice davan je izvedenim reåima, koje nisu definisane jer se njihovo znaåenje moÿe ustanoviti na osnovu znaåenja glavne odred- nice i upotrebljenog sufiksa. Meðutim, ukoliko je razlika izmeðu znaåenja glavne odrednice i izvedene reåi krupnija, izvedene reåi su obraðene kao glavne odrednice. Ovako zamišljen i ostvaren reånik doprineãe, nadamo se, siste- matizaciji i standardizaciji upotrebe novijih anglicizama u srpskom objavljeno i dostupno u Digitalnoj biblioteci Filozofskog fakulteta Du yu speak anglosrpski? Rečnik novijih anglicizama, treće, elektronsko, izdanje 9 jeziku, a takoðe ãe doprineti ujednaåavanju, ponekad i pojednosta- vljenju, pravopisne norme. * ** Na vrednim primedbama i predlozima autori iskreno zahvaljuju recenzentima, prof. dr Darinki Gortan-Premk i prof. dr Vladislavi Felbabov. Zahvalnost pripada i svima onima koji su nam svesrdno pomogli u tumaåenju pojedinih struånih termina. U Novom Sadu, Autori u zimu 2000/01. objavljeno i dostupno u Digitalnoj biblioteci Filozofskog fakulteta Du yu speak anglosrpski? Rečnik novijih anglicizama, treće, elektronsko, izdanje VODIÅ KROZ REÅNIK Reånik saåinjavaju, abecednim redosledom: • glavne odrednice, npr. provajder , s punom leksikografskom ob- radom, • pododrednice, npr. provajderski , koje ne sadrÿe definiciju znaåe- nja, pošto se ono kod njih moÿe