Van Deelbelangen Naar Gedeeld Belang Een Handreiking Op Regie Voor Toegankelijke Acute Zorg
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Van deelbelangen naar gedeeld belang Een handreiking op regie voor toegankelijke acute zorg Van deelbelangen naar gedeeld belang Een handreiking voor regie op toegankelijke acute zorg 6 7 Voorwoord Goede acute zorg is letterlijk van levensbelang. Daarom is het cruciaal dat de organisatie van acute zorg optimaal is. Vorig jaar leidden diverse incidenten tot maatschappelijke onrust. De Tweede Kamer besloot daarom de RVS om een advies te vragen over de organisatie en financiering van acute zorg in Nederland. Sluitingen van SEH’s en huisartsenposten alsmede capaciteitsproblemen op verschil- lende SEH’s vormden aanleiding voor zorgen over de toegankelijkheid van acute zorg in Nederland. Maar ook de schaarste aan (acute) zorgprofessionals voedde de discussie over structurele problemen in de acute zorg. Bij het ministerie van VWS groeide de overtuiging dat het tijd was om na te denken over een andere organisatie en financiering. Voormalig Minister Bruins beloofde in het voorjaar van 2020 met een zogenaamde houtskoolschets te komen. Daarin zou hij de contouren schetsen van een toekomstig stelsel van acute zorg. Het advies van de RVS aan de Tweede Kamer moest dienen als hulpmiddel om het debat met de minister te voeren over zijn plannen. We zouden het advies begin maart aanbieden. De wereldwijde pandemische crisis waarin we ons ondertussen bevonden, gooide echter roet in het eten. De acute zorg stond middenin de storm. De uitbraak van het coronavirus heeft het uiterste gevraagd van de capaciteit van de acute zorgsector. Het aantal IC-bedden werd in korte tijd meer dan verdubbeld, corona-units werden in sneltreinvaart opgericht en oud-zorgmedewerkers meldden zich opnieuw aan. Door al die inspanningen kon acute zorg voor iedereen toegankelijk blijven. De coronacrisis geeft ons advies extra relevantie. De vraag over de regie voor toe- gankelijke acute zorg heeft alleen maar meer urgentie gekregen. Om ons advies te verbinden met de actualiteit hebben we een epiloog toegevoegd. Daarin plaatsen we onze aanbevelingen over het stelsel van acute zorg in het licht van corona. We hopen dat dit advies kan bijdragen aan een constructief debat over toekomstbe- stendige acute zorg in Nederland. Want wat er ook verandert, acute zorg is ook dan van levensbelang. Jet Bussemaker | Van deelbelangen| Van naar gedeeld belang RVS Raad voor Volksgezondheid & Samenleving: Inspireert en adviseert over hoe we morgen 1 Inhoudsopgave kunnen leven & zorgen. Samenvatting 10 Samenstelling Raad Jet Bussemaker, voorzitter 1 Inleiding 13 Erik Dannenberg Daan Dohmen 1.1 Aanleiding adviesaanvraag 13 Pieter Hilhorst 1.2 Vraagstelling 13 Jan Kremer 1.3 Doel en totstandkoming advies 14 Bas Leerink 1.4 Definitie acute zorg 14 Liesbeth Noordegraaf-Eelens Ageeth Ouwehand 2 De publieke waarden van acute zorg 16 Jeannette Pols 2.1 Wat is regie in de acute zorg? 16 Stannie Driessen, directeur 2.2 Hoe kan de overheid regie voeren over de acute zorg? 17 Raad voor Volksgezondheid en Samenleving 2.3 Regie in de praktijk 18 Parnassusplein 5 2.4 Regie en legitimiteit 19 Postbus 19404 2.5 Conflicterende waarden 20 2500 CK Den Haag 2.6 Drie narratieven van goede acute zorg 21 T +31 (0)70 340 5060 2.7 Conclusie 25 [email protected] www.raadrvs.nl 3 Ontwikkelingen in de acute zorg 26 Twitter: @raadRVS 3.1 Ontwikkelingen in de vraag en het aanbod van acute zorg 26 Publicatie 2020-03 3.2 Trends in het denken over regie in de acute zorg 29 ISBN: 978-90-5732-291-4 3.3 Legitimiteit van regie Rijksoverheid onder druk 31 Grafisch ontwerp: Studio Duel 3.4 Centrale vraagstukken voor regie op acute zorg 32 Eindredactie: MC Communicatie, Renesse 3.5 Conclusie 33 Druk: Xerox 4 Regiemodellen 34 © Raad voor Volksgezondheid en Samenleving, Den Haag, 2020 4.1 Afwegingskader bij het denken over regie 34 4.2 Regiemodellen 36 Niets in deze uitgave mag worden openbaar gemaakt of verveelvoudigd, opgeslagen in een 5 Scenario’s 42 dataverwerkend systeem of uitgezonden in enige vorm door middel van druk, fotokopie, microfilm 6 Visie RVS 50 of op welke wijze dan ook zonder toestemming van de RVS. 7 Reflectie op het debat over de toekomstige organisatie 54 van het acute zorg U kunt deze publicatie ook downloaden via onze website www.raadrvs.nl 8 In het licht van corona 55 Voorbereiding 60 Lijst met geraadpleegde personen 61 Publicaties 62 10 11 regionale belangen van burgers hierdoor beter geborgd zijn. Hoewel burgers en Samenvatting andere regionale stakeholders wel meer betrokken worden door zorgaanbieders en zorgverzekeraars, is dit vaak pas het geval als zij al een besluit genomen hebben. Daardoor is het de vraag in hoeverre de regionale belangen van burgers een reëel De toegankelijkheid van acute zorg staat steeds meer onder druk door stijgende eisen onderdeel uitmaken van de besluitvorming over het aanbod van acute zorg. aan kwaliteit en strakke financiële kaders. Verstedelijking, vergrijzing en het oplo- pende personeelstekort voeren de druk nog verder op. Dit veroorzaakt onrust in de 3. Hoe kunnen zorgaanbieders en zorgverzekeraars meer met elkaar samenwerken samenleving en de politiek. Zo vragen burgers zich af of de ambulance nog wel snel op het gebied van acute zorg? ter plaatse kan zijn en of de spoedeisende hulp afdeling (SEH) van het ziekenhuis in Gezien de verwachte groei van de vraag naar acute zorg is het van belang dat de buurt openblijft. Bovendien zijn er zorgen over de totstandkoming van samenwer- zorgaanbieders en zorgverzekeraars meer met elkaar gaan samenwerken, zodat king en innovatie, beide nodig om acute zorg in de toekomst toegankelijk te houden. acute zorg toegankelijk blijft voor alle burgers. Hoewel er verschillende voorbeel- Daarom heeft de Tweede Kamer advies gevraagd aan de Raad voor Volksgezondheid den zijn van succesvolle samenwerking tussen veldpartijen, gebeurt dit volgens en Samenleving (RVS) over de manier waarop de Rijksoverheid, als systeemverant- de Raad nog te weinig. De Raad ziet dat de bekostiging van acute zorg, gericht op woordelijke van het stelsel, regie kan voeren op de borging van publieke waarden vergoeding per verrichting, samenwerking in de weg kan staan. - kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid - in de acute zorg. 4. Hoe kan innovatie gerealiseerd worden die acute zorg toegankelijk kan houden? Regie is een meervoudig begrip. Regie duidt op ‘het tegelijkertijd richting geven Ten slotte is het van belang dat innovatieve vormen van acute zorg sneller een aan wat de verschillende partijen doen én op ruimte maken voor het vermogen van onderdeel worden van het acute zorgaanbod. Op dit moment vinden innovatieve partijen om te doen wat ze zelf willen en kunnen’1. In het stelsel van acute zorg voert (digitale) vormen van acute zorg slechts beperkt toepassing in het aanbod van de overheid op verschillende manieren regie. Soms door zelf sterk te sturen op het acute zorg, terwijl deze de toegankelijkheid kunnen bevorderen. Ook het delen gedrag van partijen, maar soms ook juist door partijen de vrijheid te geven zelf te van patiëntengegevens in de acute zorgketen laat te wensen over en staat regisseren. De Raad constateert in dit advies dat de regie van de Rijksoverheid op de innovatie in de weg. borging van kwaliteit en betaalbaarheid voldoende belegd is, maar dat de regie op de borging van toegankelijkheid tekortschiet. Dit bedreigt de ervaren legitimiteit van de Aan de hand van verschillende regiemodellen laat de Raad zien hoe regie gevoerd Rijksoverheid als regisseur in de huidige organisatie van acute zorg. Daarbij gaat het kan worden op de gesignaleerde problematiek en wat de voor- en nadelen daarvan volgens de Raad om vier centrale vraagstukken: zijn. Daarmee wil de Raad het debat in de Tweede Kamer faciliteren over de organi- satie en financiering van acute zorg in Nederland. Leidend daarbij is dat belangrijke 1. Wat zijn goede toegankelijkheidsnormen voor acute zorg en hoe moeten deze vraagstukken in de acute zorg niet langer beantwoord kunnen worden door veldpar- gehandhaafd worden? tijen die vanuit deelbelangen handelen. Afhankelijk van de (geografische) schaal van De Raad signaleert dat bestaande wettelijke normen voor toegankelijkheid op de problematiek en de (normatieve) belangen die hierbij spelen moet gezocht worden dit moment onrust en verwarring veroorzaken bij de inrichting van het acute naar een geschikte regisseur die kan handelen vanuit het gedeeld belang. Soms is dat zorglandschap. Dat komt doordat de medische onderbouwing van deze normen de Rijksoverheid, maar ook regionale overheden, zorgverzekeraars of zorgverleners onduidelijk is en deze slechts functioneren als spreidingsnorm en niet als kunnen deze rol pakken. prestatienorm. Bovendien worden aanrijtijden voor ambulances in de praktijk regelmatig niet gehaald, zonder dat daar duidelijke gevolgen aan verbonden zijn. Op het gebied van de vier vraagstukken doet de Raad de volgende aanbevelingen: 2. Hoe kan de legitimiteit verbeterd worden van de besluitvorming over zaken die 1. Volgens de Raad is het van belang dat er helder toezicht en handhaving komt het regionale publiek belang raken? vanuit de Rijksoverheid op toegankelijkheidsnormen. Goed onderbouwde toe- De afgelopen periode is veel ophef ontstaan over de sluitingen van SEH’s en huis- gankelijkheidsnormen moeten geen theoretisch gewenste spreiding beschrijven, artsenposten in Nederland. Burgers en lokale bestuurders gaven aan dat regionale maar moeten als prestatienorm gelden. belangen onvoldoende geborgd zijn in het besluitvormingsproces. In het afgelopen jaar heeft de minister getracht regie te voeren op dit vraagstuk aan de hand van 2. Daarnaast moeten regionale belangen een sterkere rol spelen in de besluitvor- de algemene maatregel van bestuur (AMvB) spoedzorg. Deze AMvB verplicht ming over wijzigingen in de organisatie van acute zorg. De Raad pleit ervoor dat zorgaanbieders in gesprek te gaan met hun omgeving als zij voornemens zijn (een besluitvorming over zaken die het regionale publiek belang raken plaatsvindt in deel van) hun acute zorgaanbod te sluiten of verplaatsen. Maar het is de vraag of het ROAZ, voorgezeten door een regionaal publiek bestuurder (Commissaris Acute | Van deelbelangen| Van naar gedeeld belang 1 Frissen, P., Van Vulpen, B., Frankowski, A., van der Steen, M., & Chin-A-Fat, N.