fcNÖSt verenigingsperiodiek van de jovd - jaargang 55 - nummer 4

,-ncL Inhoudsopgave 2

Redactie Hoofdbestuur Inhoudsopgave Pagina

Hoofdredacteur Landelijk Voorzitter Stefan de Bruijn F.J.M. (Ferdi) de Lange Redactioneel 3 De Ambachten 128 Doezastraat 28a Interview Herman Heinsbroek 4 5591 NK Heeze 2311 HB Leiden 06-48957814 06-53926497 [email protected] [email protected]

(LEF-)redacteur Algemeen Secretaris Jeroen Engesaeth U.G. (Ursula) Doorduyn Boksdoornerf 599 Daguerrestraat 10 5038 KC Tilburg 2561 TT Den Haag 06-28035576 06-41388173 [email protected] [email protected] Voorzitterswoord 8 (LEF-)redacteur Landelijk Penningmeester Reisverslag Peru 9 Jeroen Benning J.D.A. (Jeroen) Brinkhuis Klaassteenweg 2 Van der Mondestraat 95 Artikel Ferdi de Lange 11 9448 TA Marwijksoord 3515 BL Utrecht Interview HB’er 13 06-20940094 06-47580292 [email protected] [email protected] Pro 14 Contra 15 Redacteur Vice-voorzitter Organisatie Maaike Ariëns I.M.M. (Ilona) van Haarst Boschlaan 20 Willem van Hillegaersbergstraat 5591 HJ Heeze 137b 06-11010033 3051 RH Rotterdam [email protected] 06-10939629 [email protected] Redacteur en opmaker Benjamin Derksen Vice-voorzitter Politiek Artikel Lucien Weide 16 Fellinilaan 151 L.E. (Lucien) Weide 1325 TW Almere Noorderhaven 31a LEF-katern 17 06-14294984 9712 VG Groningen Kort portret nieuw lid 25 [email protected] 06-19852375 [email protected] PC-nieuws 26 Redacteur Artikel Egbert Adrichem 27 Michiel Weesie AB Projecten, Promotie & De Mandenmaker 17 Ledenactivering Artikel Godart van Gendt 28 5591 NS Heeze R.J. (Renée) van Heusden Interview Mark Rutte 30 06-41154280 Exloërweg 4 [email protected] 9528 RL Buinen 06-41421551 [email protected]

AB Vorming & Scholing en Informatisering RG. (Paul) van As 1e Stationsstraat 61 Reisverslag Macedonië 34 2712 HC Zoetermeer 06-20608544 Artikel Bob van der Graaf 37 [email protected] Advertentie 38 HB-besluiten / Liberale agenda 39 Achterkant 40

Internationaal Secretaris Marta Ivanovska Zuidervaart 82 Deadline kopij : 6 augustus 2003 1504 BE Zaandam [email protected] Driemaster is de onafhankelijke verenigingsperiodiek van de Jongerei Organisatie Vrijheid en Democratie (JOVD). De oplage van dit blad is 1500. Algemeen Secretariaat Herengracht 38a Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van de hoofdredac 2511 EJ Den Haag teur gekopieerd of vermenigvuldigd worden. Zoals vastgelegd in de Landelijk Tel. nr. 070-3622433 Statuten bepaalt de hoofdredacteur in samenspraak met de redactie de redacti Fax. nr. 070-3617304 onele formule. Hij is alleen aan de Algemene Vergadering verantwoording schul www.jovd.nl dig. De hoofdredacteur zal niet tot plaatsing van stukken overgaan die de vere [email protected] niging onevenredig kunnen benadelen.

De visie die uit de artikelen spreekt, is niet automatisch de visie van de JOVi als vereniging, noch de visie van het hoofdbestuur, noch de visie van de hoofc redacteur, noch de visie van de redactie, tenzij het üitdrukkelijk is aangegeven

Driemaster wordt voor en door JOVD-leden gemaakt. De redactie ziet uw bijdra gen graag tegemoet op het e-mailadres [email protected].

Wilt u adverteren in de Driemaster? Neemt u dan contact op met hoofdredactei Stefan de Bruijn. Dit kan via telefoonnummer 06-48957814 of het e-mailadre [email protected]. Redactioneel 3

Redactioneel

als minister volledig mislukte Hanja Maij- Weggen (CDA) als Commissaris van de Koningin in Noord-Brabant. Minister Remkes van Binnenlandse Zaken ont­ kent uiteraard dat hieromtrent een poli­ tieke deal zou zijn gesloten, maar opval­ lend is het wel.

Een onderzoek van het Eindhovens Dagblad wees al uit dat een grote meer­ derheid van de Eindhovenaren Sakkers niet als burgemeester ziet zitten en veel liever oud-PvdA-Kamerlid Rob van Gijzel als burgervader had gezien. Bij derge­ lijke onderzoeken is de correctheid van de cijfers altijd een punt van discussie, maar het is wel een signaal dat, zeker voor het draagvlak onder de burgers, een gekozen burgemeester niet slecht is.

Een oud-minister die heeft getracht voor politieke vernieuwing te zorgen, is zon­ der meer Herman Heinsbroek. Daarmee kom ik terecht bij de inhoud van dit blad. Driemaster sprak met de voormalige LPF-minister van economische zaken onder meer over het nieuwe kabinet en Heinsbroeks plannen voor een eigen partij. Ook kunt u een interview aantref­ fen met 'VVD-kroonprins' Mark Rutte, die in het huidige kabinet is aangebleven als staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Door Stefan de Bruijn | Fotografie genoemd en een woord als achterkamer­ tjespolitiek zou volstrekt verleden tijd door Benjamin Derksen In de politieke artikelen wordt onder zijn. Niets is helaas minder waar. Om te meer door Bob van der Graaf aandacht beginnen was de formatie weer net zo Nederland wordt weer geregeerd. Het besteed aan de deelname van D66 aan gesloten als in het verleden. Het NRC kabinet is inmiddels aangetreden en het kabinet, PC'er Godart van Gendt Handelsblad liet op zaterdag 7 juni zelfs heeft het debat over de regeringsver­ geeft zijn visie over het buitenlandbeleid weten dat het CDA zich al voor de forma- klaring al achter de rug. Zoals te ver­ uit het regeerakkoord en vice-voorzitter tiepoging met het PvdA door de VVD en wachten was, kwam de oppositie met politiek Lucien Weide legt uit waarom zij D66 had laten informeren over de moge­ harde (linkse) taal op de bezuinigin­ denkt dat het ministerie van LNV kan lijkheden, die er bleken te zijn, voor een gen die asociaal zouden zijn. Hoewel worden opgeheven. In een artikel van gezamenlijk kabinet. In de media en ook ik sowieso niet van mening ben dat dit PC'er Egbert Adrichem en de Pro en bij PvdA-leider Bos leefde het idee dat het geval is, moet niet vergeten wor­ Contra, met een Contra van FNV-voorzit- een dergelijke coalitie geen optie was. In den dat het absoluut noodzakelijk is ter Lodewijk de Waal, komt het economi­ ieder geval D66 had namelijk laten om veel van deze maatregelen te sche beleid van het kabinet aan bod. In weten absoluut niets te zien in een kabi­ nemen. Veel keuze had het kabinet het LEF-katern wordt ditmaal aandacht net. Het is op zijn minst gezegd vreemd dus helaas niet. De polarisatie is weer besteed aan de huidige staat van het dat een partij bewust zowel de media als teruggekeerd en de toon voor de liberalisme. komende jaren is in ieder geval gezet. de andere politieke partijen op het ver­ keerde been zet. Zeker wetende dat de drie, toch enigs­ Alle lezers van dit blad wil ik veel leesple­ zins verschillende, coalitiepartijen het zier met deze extra dikke Driemaster en Hoewel niet bewezen is dat een en vier jaar willen uithouden en dat de een heerlijke zomervakantie toewensen! oppositie dit veel te lang vindt, belooft ander tijdens de formatie is afgesproken, zijn absoluut ook vraagtekens te zetten het erg interessant te gaan worden. Tot in augustus! bij een aantal voordrachten voor belang­ Met het kabinet Balkenende I en de voor­ rijke politieke posities. Hierbij doel ik op Uw hoofdredacteur afgaande formatie, leek vorig jaar een de vrijwel zekere benoeming van nieuwe weg te zijn ingeslagen. Het Alexander Sakkers (VVD) als burge­ begrip 'nieuwe politiek' werd veel meester van Eindhoven en die van de "Ik zou best premier willen worden en ben daar denk ik ooki

Door Benjamin Derksen en Stefan de kabinet. Heinsbroek zelf vond het leuk wat hij namelijk altijd heeft willen worden. Bruijn | Fotografie door Benjamin om mee te werken: "Ik vind het leuk In jullie blad zegt hij wel dat hij te lui was Derksen en goed om met de jongeren van de om zijn lidmaatschap van de PvdA op te VVD te praten. Dat geldt ook voor bij­ zeggen, maar minister worden was zijn In de vorige Driemaster verscheen voorbeeld PvdA-jongeren, maar hen grote wens. Hij heeft altijd gehoopt dat een interview met oud-minister van zal ik dan proberen te bekeren, haha- de PvdA hem zou vragen. Ik kan me volksgezondheid Eduard Bomhoff. De ha." trouwens niet voorstellen dat Bolkestein voormalig LPF-minister gaf onder hem gevraagd heeft om minister van meer zijn visie over de problemen die Bomhoff financiën te worden in Paars I. Herben in het kabinet Balkenende I speelden. Relaxt zittend in een luxe fauteuil in een droeg Bomhoff namelijk in eerste instan­ Problemen die er met name waren voorkamer van zijn huis, kijkt Heinsbroek tie voor die post voor, maar zowel Zalm tussen hem en Herman Heinsbroek en naar het interview met Eduard Bomhoff als Balkenende spraken daar hun veto binnen de LPF-Tweede Kamerfractie. in de vorige Driemaster: "Het doet me over uit. Ze wilden Bomhoff persé niet op Omdat Driemaster de problemen van eigenlijk vrij weinig als ik die foto zie. Er financiën. Het zou wel heel vreemd zijn vorig jaar niet eenzijdig wil belichten, komt niet iets van woede bovenborrelen als de VVD hem in het verleden juist voor maakten we een afspraak voor een of zo. Wel is het jammer hoe het gegaan die post heeft gevraagd." interview met Herman Heinsbroek, is. Ik wil trouwens niet zeggen dat het voormalig minister van economische alleen aan Eduard heeft gelegen. Het is Vreemd vindt Heinsbroek het dat in de zaken en zonder twijfel de meest voor hem in ieder geval vervelend dat hij media steeds is gesuggereerd dat alleen opvallende LPF-minister uit het vorige zo kort minister is geweest. Dat is iets hij problemen had met Bomhoff: "Eduard wel geschikt voor"

kon met vrijwel niemand door een deur. niet mee eens. Maar dat was te verwach­ Maxime Verhagen helemaal niet onder Al vanaf het begin wilde hij over veel ten, want Van Leeuwen is een vriendje controle. Volgens mij had hij er geen idee onderwerpen niet praten en had hij rich­ van Eduard en Phoa was pas zo kort van dat zijn eigen fractieleider met Zalm ting ons een houding van een schooljuf­ staatssecretaris dat hij de situatie nog had geregeld dat wij zouden moeten ver­ frouw tegenover een stel kleuters. Ook moeilijk kon beoordelen. De wens van trekken." Achteraf gezien heeft bijna gaf hij geen feedback uit bepaalde ver­ Zalm en Verhagen om zowel Eduard als iedereen binnen de LPF betreurt hoe gaderingen en was hij uitermate onge­ mij weg te sturen, begreep ik wel. Ik werd een en ander is gelopen: "Het was schikt om de vergaderingen van de LPF- gezien als een bedreiging en Bomhoff gewoon zonde. Een aantal keer, en zelfs bewindslieden te leiden. Dat is regelma­ hadden ze liever helemaal nooit als nog vlak voor de verkiezingen, ben ik tig geëscaleerd. Het probleem was dat minister gezien." vanuit verschillende LPF-kringen Eduard zichzelf als de nieuwe leider van gevraagd om alsjeblieft terug te komen. de LPF zag." Volgens Heinsbroek was het optreden Ik voelde me echter zo in de steek gela­ "Dat was hij echter zeker niet. Ook in alle van Roelf de Boer destijds naïef: "Hij had ten dat ik zeker niet op het verzoek in bladen werd ik naar voren geschoven als gedacht dat door ons vertrek de proble­ wilde gaan." de politiek leider van de LPF. Eduard men zouden zijn opgelost, maar dat is werd daar gek van en verzette zich er natuurlijk onzin als de twee belangrijkste Nieuwe kabinet continu tegen. Een tijdje is er zelfs spra­ ministers van een partij moeten opstap­ Blij met het nieuwe kabinet is Heinsbroek ke van geweest dat alleen hij zou ver­ pen. Het is logisch dat het kabinet daar­ niet: "Het is een kleurloos en saai kabi­ trekken. Alleen de staatssecretarissen op valt." Ook heeft hij kritiek op Jan- net. De meeste bewindslieden zijn te oud Van Leeuwen en Phoa waren het daar Peter Balkenende: "Jan-Peter had of zijn politiek gezien oudgedienden. Interview met Herman Heinsbroek 6

Daarnaast komt bijna iedereen uit het ambtelijk apparaat. Iemand als Balkenende heeft nog nooit een tent gerund en hij is veel te ambtelijk. De Graaf was één van de losers van de ver­ kiezingen van 15 mei en nu wordt hij vice-premier. Dat is echt belachelijk. En Zalm heeft ook nooit in het veld gestaan. Hij weet niet wat is het om bijvoorbeeld in de Raad van Bestuur van ING te zitten. Het is belangrijk dat een kabinet voeling met de maatschappij heeft. Dat is nu echt niet het geval. Ik begin me steeds meer af te vragen of Paars II wel zo slecht was. Wat betreft de wachtlijsten en de asielzoekers waren zij al een tijd op de juiste manier bezig."

De in Naarden woonachtige voormalige Arcade-topman heeft opgemerkt dat er nu alweer bij burgers een afkeer van de politiek is: "Mensen als Peijs, Dekker en Balkenende spreken niet aan. Dat is zeker bij jongeren het geval. Over mezelf kan ik best zeggen dat ik wel aansprak. Bij de samenstelling van de minister­ sploeg had meer moeten worden geke­ ken naar mensen uit het bedrijfsleven. Gerlach Cerfontaine (directeur Schiphol, red.) en Alexander Rinnooy Kan (lid van de Raad van Bestuur van ING, red.), die beiden door D66 zijn gevraagd, zouden bijvoorbeeld zeer geschikt zijn geweest. Ik begrijp echter ook hartstikke goed dat zij niet wilden. Ze verdienen nu meer dan drie keer zoveel. Daarom vind ik dat het salaris van ministers echt flink omhoog dient te gaan. Verder krijg je als minister vanaf dag één een lading kritiek over je heen, dat wil je echt niet weten! Het erge is dat veel daarvan absoluut op vooroor­ delen is gebaseerd."

Ook met bepaalde onderdelen van het beleid van het Balkenende II is de oud- den kunnen voorspellen dat we er eco­ personen benaderd, maar kregen vrijwel LPF-minister het niet eens: "Vooral Zalm nomisch gezien nu zo aan toe zouden steeds negatieve antwoorden op de zou veel meer rekening moeten houden zijn. Als ik dan naar landen als Duitsland vraag of iemand bereid was op de lijst te met psychologie. Hij begrijpt niet hoe en Frankrijk kijk, vraag ik me echt af komen. Als ik mee zou doen aan de ver­ mensen in elkaar zitten. Op het moment waarom in Nederland zo strak naar het kiezingen, wilde ik dat zeker wel met een dat er sprake is van een recessie, móét financieringstekort moet worden geke­ kwalitatief goede lijst. Met een stelletje je zorgen voor lastenverlichting om de ken. In die twee landen is het namelijk halve zolen de verkiezingen ingaan, mensen enigszins gerust te stellen. jaarlijks drie of vier procent en Europees moetje absoluut niet doen. Dat heeft het Burgers zijn nu bang en de politiek moet gezien zal dat over een aantal jaar daar­ verleden uitgewezen. Als we er wel in ervoor zorgen dat die angst wordt weg­ om vast worden toegestaan." waren geslaagd een goede lijst samen te genomen." stellen, denk ik, in alle bescheidenheid, Eigen partij dat we er best in geslaagd zouden zijn "Dat gebeurt niet door toch aan de hypo­ Vrijwel direct na zijn vertrek als minister om vijftien tot twintig of misschien zelfs theekrente aftrek te komen, terwijl Zalm liet Heinsbroek weten samen met onder wel vijfentwintig zetels te halen." in de campagne de belofte had gedaan andere Harry Wijnschenk, voormalig daar vanaf te blijven. Ook over het finan­ LPF-fractievoorzitter, met een nieuwe Wel deelnemer aan de verkiezingen was cieringstekort moet men zich niet zo druk politieke partij te komen: de Lijst Nieuwe de LNP bij de Provinciale Staten. In de maken. Er wordt nu gekeken naar het Politiek (LNP). Hoewel het oorspronkelijk drie provincies waar is meegedaan, tekort voor over vier jaar. Dat is absurd, wel de bedoeling was, heeft de partij niet Zuid-Holland, Noord-Brabant en want vier jaar is in de economie enorm meegedaan aan de afgelopen Tweede Flevoland, heeft de partij echter geen lang. Wie had bijvoorbeeld vier jaar gele Kamerverkiezingen: "We hebben veel zetel behaald: "Het was vooral een wens Interview met Herman Heinsbroek 7

zou halen, zou ik zelf in ieder geval niet komst zal de invloed van Europa alleen in de fractie gaan zitten. Daar heb ik dan maar groter worden. Zo zal er uiteindelijk echt geen zin in." denk ik wel een Europees leger komen. Daarmee zou er gelukkig een einde De kans dat hij nogmaals als minister in komen aan de belachelijke situatie dat er een kabinet zal plaatsnemen, is niet erg 70.000 militairen en maar 50.000 politie­ groot: "Ik blijf erbij dat ik als minister agenten in Nederland zijn." eigenlijk geen fouten heb gemaakt. Van mezelf weet ik dat ik de neiging heb om Ook een federaal systeem zal er wellicht me snel met alles te bemoeien. in de toekomst komen: "Je ziet al dat Overigens ben ik alleen met het pleiten alles beetje bij beetje steeds meer in voor lastenverlichting van het regeerak­ elkaar schuift. Ik geloof daarom wel dat koord afgeweken. Voor andere ministers er bijvoorbeeld ooit een Europese presi­ is het misschien vervelend als ik me dent zal komen. Met Atzo Nicolaï (staats­ secretaris van Europese zaken, red.) overal mee bemoei, maar een goede ben ik het echter wel eens dat het daar­ premier kan ervoor zorgen dat er voor nu nog te vroeg is. Er zitten nu nog daardoor geen problemen komen, maar te veel verschillen tussen bijvoorbeeld juist een goede werkrelatie ontstaat. Zelf een Fransman enerzijds en een Duitser zou ik best premier willen worden en ik anderzijds. Dat heeft tijd nodig." denk ook wel dat ik daar geschikt voor ben. Net als Pim Fortuyn wilde, zou ik Huidige bezigheden dan vanuit het Catshuis gaan regeren." Behalve met zijn eigen politieke partij is Heinsbroek, die 52 jaar geleden in Groen-rechts Schiedam geboren is, ook bezig met Behalve over zijn eigen positie, heeft allerlei zakelijke dingen: "Ik heb een Heinsbroek ook goed nagedacht over modellenbureau en daarnaast ben ik hoe de partij eruit dient te zien. Veel wil bezig met vermogensbedrijven. Ook hij er echter niet over loslaten: "In grote denk ik na over mogelijkheden voor een lijnen zal het, als ik meedoe, gaan om nieuw bedrijf. Ik heb in een interview wel een groen-rechtse of groen-liberale par­ eens gezegd dat ik graag iets met dvd's tij. Het is nu zo dat groen altijd met links zou gaan doen. In die markt zijn er echt wordt geassocieerd, maar dat is onzin. grote mogelijkheden. Het is namelijk De partij, die in plaats van LNP toch wel­ moeilijk om aan goede dvd's met jaren licht Lijst Herman Heinsbroek gaat '80 muziek te komen. Hetzelfde geldt heten, zal aandacht besteden aan zowel voor schijfjes met loungemuziek. Of het het belang van het milieu als het bedrijfs­ echt een gat in de markt is, weet ik niet, leven. Ook moeten we bijvoorbeeld van maar mogelijkheden liggen er zeker." de bio-industrie af. Ik wil een goed in elkaar zittende maatschappij en daar Verder doet hij het rustig aan: "Ik geniet hoort ook absoluut het belang van natuur heel erg van mijn gezin en daarnaast en milieu bij." doe ik vrij veel interviews. Deze week zit ik bijvoorbeeld bij Villa Felderhof. Dat is Eén van de prioriteiten van Heinsbroek met Goedele Liekens, hahaha. Ook heb zou het betrekken van burgers bij de ik pasgeleden bij Fons de Poel gezeten. van Harry (Wijnschenk, red.) om mee te politiek zijn: "Op dit moment is die De interviews die ik doe zijn niet echt j doen aan die verkiezingen. Hij wilde betrokkenheid veel te vrijblijvend. Dat is politiek gericht, maar gaan meer over meer ervaring opdoen in de politiek en een slechte zaak. Het zou daarom goed wie ik ben. Veel mensen hebben een daarom besloten we toch in drie provin­ zijn als de kiesplicht weer wordt inge­ beeld van mij gekregen toen ik minister cies mee te doen. Veel succes heeft dat voerd. De optie om blanco te stemmen, was en als ik vertel hoe ik ben opge­ niet opgeleverd. Erg is dat niet, want de moet dan verdwijnen. Mensen zijn dan groeid en hoe ik over bepaalde zaken provincies zien we toch niet zitten. gedwongen om echt stil te staan bij de denk, blijkt dat beeld vaak niet te kloppen Nederland is eigenlijk een soort stad­ keuze voor een politieke partij en zijn in omdat de weergave in de media lang niet staat en daar horen geen provincies in ieder geval op die manier dus bezig met altijd juist is. Dat is jammer en zorgt er thuis." politiek." mede voor dat ik het eigenlijk alleen maar uiterst vervelend vind om een Het is nog maar de vraag of Heinsbroek Door middel van de herinvoering van de bekende Nederlander te zijn." in de toekomst gaat deelnemen aan kiesplicht zou volgens Heinsbroek de Tweede Kamerverkiezingen: "Ik moet desinteresse voor de Europese politiek daar nog eens goed over nadenken. Het voor een deel kunnen worden weggeno­ zal echt van het moment afhangen. Ik zit men: "Nu interesseert het bijna niemand nu in een periode in mijn leven waarin ik wat er in de Europese Unie gebeurt. Dat het leuk vind om met politiek bezig te het wel belangrijk is, blijkt wel uit het feit zijn, maar het is maar de vraag hoe dat dat daar ongeveer zeventig procent van over vier jaar is. Als de partij trouwens na de besluiten worden genomen. In de toe­ verkiezingen maar iets van negen zetels Voorzitterswoord 8

Voorzitterswoord

Door Ferdi de Lange | Fotografie door Marta Ivanovska, bewerking door Benjamin Derksen

Nederland wordt sinds 27 mei god­ dank weer normaal bestuurd. Het kabinet-Balkenende II is aangtreden met een goede ploeg ministers die de moeilijke taak hebben om Nederland de komende vier jaar op koers te hou­ den. De oppositie heeft haar messen al geslepen en voorspelt moeilijke tij­ den voor het kabinet door de ver­ wachte demonstraties. De SP loopt hierbij voorop en heeft tijdens een ludieke actie al de toestand van het gras op het Malieveld in ogenschouw genomen. Ook de PvdA ageert al hard tegen het kabinet. Toch vreemd voor een partij die door het falen van haar eigen partijleider Wouter Bos, alsme­ de het falen van Jan-Peter Balkenende, eenzelfde soort bezuini­ gingen had moeten doorvoeren. De komende vier jaar zullen politiek gezien behoorlijk interessant blijven!

Het aantreden van Balkenende II doet velen denken aan de saneerkabinetten van de jaren tachtig onder leiding van De komende vier jaar zal het voor veel name het verschil van inzicht met de Lubbers. Hoewel Nederland er slecht partijen belangrijk zijn hoe zij zich profile­ VVD zal het grootste spanningspunt voorstaat moet toch een kanttekening ren. VVD, CDA en PvdA willen allen de opleveren. Echter geldt voor D66 dat een worden gemaakt. Nederland verkeert komende vier jaar succesvol zijn om in succesvolle en zichtbare regeerperiode weliswaar in een economische recessie, 2007 de grootste partij te worden of te de beste garantie op overleving is. maar de diepte en reikwijdte ervan staan blijven. De PvdA wil dit, net als Daarnaast geldt voor alle partijen dat zij niet in verhouding tot de grimmige jaren GroenLinks, S P en LPF, bereiken door er bewust van moeten zijn dat de gevoe­ tachtig. De oproer die met name de middel van oppositie. Op het eerste lens die hebben geleid tot de 26 zetels oppositie teweegbrengt, is voor een gezicht lijkt dit een goed uitgangspunt. voor de LPF nog altijd sluimeren. Alle groot deel slechts schijn. De oppositie Immers niets is zo makkelijk om garen te partijen dienen dit te beseffen om in 2007 zal de komende vier jaren moeten spinnen bij een hard saneringskabinet. niet weer verrast te worden door een gebruiken om zichzelf te profileren. Met Echter, en daar gokken VVD en CDA op, nieuwe beweging die de politiek net zo name aan de linkerzijde is de concurren­ wanneer de economie weer gaat groeien hard op zijn kop zet als in 2002. tie geducht: SP, GroenLinks en PvdA zul­ binnen de komende vier jaar hebben zij len de komende maanden strijden om de laatste lach. Dat is niet geheel De komende vier jaar zullen dus nog het leiderschap van de oppositie. De uit­ ondenkbeeldig. De economische reces­ steeds politieke interessante tijden ople­ komst ligt zeker nog niet vast. Met name sie is niet zo diep als in andere periodes veren. Juist nu is het interessant en leuk de PvdA zal moeite hebben om aan­ en er zijn nu al tekenen (eengezindheid om actief deel te nemen aan de politiek spraak te maken op het leiderschap van G8, uitspraken Greenspan etc.) dat de vanuit de JO VD. De JO VD zal de de oppositie. Zij dragen ook verantwoor­ economie toch weer binnen een relatief komende tijd de "luis in de pels" van de delijkheid voor dit kabinet door daar niet korte periode zal groeien. VVD en dit kabinet zijn met de liberale aan mee te doen. Wanneer bijvoorbeeld beginselen als vaste strijdmakker. Met Jan Marijnissen de oppositieleider wordt, Deze situatie zorgt er dus voor de CDA het augustusoffensief in aantocht en het lijkt een andere parallel met het verleden en VVD er alles aan zullen doen om dit perspectief op veel nieuwe en enthousi­ naar voren te komen. Wouter Bos die, kabinet de rit uit te laten zitten. De enige aste leden een rustgevend idee! net als Jaap de Hoop Scheffer en diens onzekere factor blijft dan D66 die het voorganger Enneüs Heerma, wel getals­ kabinet bij gunstige peilingen zou kun­ Ferdi de Lange is landelijk voorzitter van matig aanspraak kan maken op de rol nen laten ploffen. Redenen daarvoor zijn de JO V D . van oppositieleider, maar in de praktijk legio, waarbij bestuurlijke vernieuwing en tweede viool speelt. Europa de hoofdrol zullen opeisen. Met Reisverslag Peru door Ferdi de Lange 9

Reisverslag Peru

Door Ferdi de Lange | Fotografie door worden nageleefd. De Oké-bananen enige verschil is dat het gericht is op de Ferdi de Lange worden in Peru geteeld waarbij de boe­ vooruitgang van de boeren in ontwikke­ ren, ICCO & Solidaridad gelijkelijk parti­ lingslanden. Kuyichi jeans is alles watje Van 8 t/m 15 april vond op initiatief ciperen en mede gefinancierd wordt door niet zou verwachten van een product uit van ICCO en Solidaridad (beiden ont­ Oikokredit (bank gespecialiseerd in de kringen van ontwikkelingssamenwer­ wikkel ingssamenwerkingsorganisa- financiering van ontwikkelingsprojecten) king: modieus, gericht op het hogere ties) een jongerenreis naar Peru terwijl de winst van de onderneming in prijssegment en goed in de markt gezet. plaats. Deze reis stond in het teken het bedrijf terugvloeit en bij de boeren Kuyichi jeans is onder meer te koop bij van het maatschappelijk verantwoord zelf terecht komt. Naast de Oké-bananen de Bijenkorf en wordt in tal van landen ondernemen (mvo) en de besteding die dus een garantie bieden op een rela­ buiten Nederland verkocht. Er is bewust van ontwikkelingssamenwerking. tief normaal inkomen alsmede betere gekozen voor een strategie waarbij het Doel was om "jonge opinieleiders" arbeidsomstandigheden zijn er ook eco­ merk en niet de achtergrond in de markt (woorden van ICCO en Solidaridad) in logische Oké-bananen die op ecologisch is gezet. Immers je koopt jeans niet contact te brengen met ontwikkelings­ verantwoorde manier geteeld worden. omdat je dat doet voor het goede doel samenwerking en de gevolgen hier­ (althans niet de massa), maar omdat je van in de praktijk te laten zien. De Kuyichi jeans is een heel ander verhaal. het mooi of hip vindt. deelnemende jongeren besloegen een Het besef is al lang geleden doorgebro­ groot deel van de verschillende soor­ ken dat consumenten producten niet Met deze informatie vetrok ik samen met ten jongerenorganisaties die alleen kopen omdat hiermee boeren in de andere "jonge opinieleiders", Henk Nederland kent. Aan de reis namen ontwikkelingslanden gebaat zijn. Slechts van Beek (journalist bij Metro), Roelien deel: Servaz van Berkum (voorzitter een klein gedeelte van de markt koopt Wiersinga (winnaar debat over kinderar­ JS), Pim Walenkamp (voorzitter "bewust". Vaak worden producten beid) en Ger Roebeling en Bert CDJA), Noortje van der Meij (LSVb), gekocht vanwege smaak, vormgeving en Noordergraaf, onze begeleiders vanuit Teus Jan Vlot (CNV-jongeren), Nico van der Waart (NAJK), Imad El Kaka (De Nieuwe Beweging/oprichter "Meeting the Enemy"). Namens de JOVD ging ondergetekende mee.

Eind 2002 werden bovengenoemde jon­ geren benaderd door ICCO en Solidaridad. De reis naar Peru stond in het teken van Fair Trade (bekend van Max Havelaar). Door het productiepro­ ces van een tweetal producten (Oké- bananen en Kuyichi-jeans) te laten zien, zou inzicht worden gegeven in de wer­ king van maatschappelijk verantwoord ondernemen en de resultaten die finan­ ciering daarvan voortbrengt. Voordat de eigenlijke reis naar Peru plaatsvond wer­ den eerst een aantal bijeenkomsten in Nederland belegd waar een en ander ten het gevoel dat het teweeg brengt. Een en ICCO, op 8 april naar Peru. Via een tus­ aanzien van mvo en het werk van ICCO ander wordt geïllustreerd door Max senstop op Bonaire kwamen we 's en Solidaridad nader werd toegelicht. Havelaar-koffie dat ondanks het relatieve avonds aan in Peru. Tijdens ons verblijf Verder werd ook een werkbezoek succes toch een plafond kent. De Oké- werden we ook nog begeleid door gebracht aan AgroFair (distributeur van bananen werden daarom al als gewone Gonzalo La Cruz (ITDG - NGO-partner Oké-bananen) en het hoofdkantoor van bananen verkocht aan de supermarkten van Solidaridad in Peru) en Hugo Kuyichi jeans. met als toevoeging dat dit ook goed was Cardenas (Oro Blanco) die voor veel voor de boeren in ontwikkelingslanden. gastvrijheid en zorgeloosheid zorgden. Hoewel bananen en jeans weinig met De introductie van Kuyichi jeans gaat Tijdens de rit door Lima (hoofdstad van elkaar te maken hebben, gaan beide hier veel verder in. Kuyichi jeans worden Peru) van het vliegveld naar ons hotel producten van hetzelfde principe uit: Fair gemaakt van organisch katoen dat wordt werd duidelijk dat Lima een stad van Trade dat ten goede komt aan de boeren geleverd door Oro Blanco. Oro Blanco is tegenstellingen is. Aan de ene kant veel in ontwikkelingslanden. Oké-bananen de onderneming waarin onder meer de Amerikaanse invloeden (grote winkel­ zijn het vervolg op het alom bekende katoenboeren participeren. In Nederland centra etc.), terwijl aan de andere kant Max Havelaar-keurmerk voor koffie. Dit is het bedrijf Kuyichi jeans opgericht dat de armoede je tegemoet straalde. Peru keurmerk geeft aan dat de participeren­ tot doel heeft om dit jeansmerk te ver­ kent een lange en veelbewogen geschie­ de boeren een goede prijs wordt betaald kopen. De onderneming is als elke ande­ denis die zich beweegt tussen het Peru en dat goede arbeidsomstandigheden re onderneming gericht op winst. Het als centrum van het Inca-rijk tot aan een Reisverslag Peru door Ferdi de Lange 10 ontwikkelingsland onderworpen aan de nog enigszins een normaal gezinsleven variaties die je tegenkomt. Midden in een dictatuur van Fujimori. Alberto Fujimori te leiden. Daarnaast vindt het plukken jungleachtig gebied bevinden zich de zit inmiddels in ballingschap in Japan en van katoen slechts drie maanden per bananenplantages waar de bananen Peru vindt langzamerhand de weg naar jaar plaats, waarna de families terug geplukt, schoongemaakt en gereedge volledige democratie weer terug. Na een gaan naar de Andes. De arbeidsomstan­ maakt worden voor verscheping. Ook interim-presidentschap van de veelge­ digheden (uren, zwaarte etc.) zijn in ver­ hier is sprake van goede arbeidsomstan­ prezen dr. Valentin Paniagua heeft Peru gelijking met "gewone" plukkers goed te digheden en vloeit de winst van de bana­ weer een gekozen president: Toledo. noemen. Doel is om uiteindelijk kinderar­ nen terug naar de onderneming en de Diens populariteit is echter tanende en beid compleet te vermijden, maar gezien aandeelhouders (de bananenboeren) op het moment van schrijven wordt Peru de familieomstandigheden en het mis te om zodoende hun inkomen te vergroten. geteisterd door demonstraties en teleur­ lopen inkomen blijft het op dit moment stelling in de prestaties van Toledo. een onmogelijkheid. Je wordt hierdoor Naast het volgen van beide productie­ geconfronteerd met een realiteit die processen hebben we ook gesproken In de week dat we in Peru zijn geweest, verre van perfect is en die nog een lange met een groot aantal Peruanen om een hebben we ons gericht op de productie­ weg te gaan heeft. overzicht te krijgen wat er in Peru speelt. Naast de gesprekken met de katoen- en bananenboeren, hebben we een bezoek gebracht aan het Peruaanse parlement. Daar spraken we met een aantal parle­ mentariërs. Daarnaast hebben we gesproken met vertegenwoordigers van de Peruaanse jongerenorganisaties en met de oud-president van Peru dr. Valentin Paniagua (de frontrunner voor de verkiezingen van 2006).

Uit de gesprekken werd duidelijk dat men niet zit te wachten op zomaar geld uit het buitenland. Men is te trots om zelf niet te werken. Wat men wel graag wil is de kans om ondernemingen op te zetten (mede door [geleend] ontwikkelingsgeld en kennisoverdracht) en een eigen bestaan op te bouwen. Probleem daarbij is echter dat men keer op keer stuit op onder meer de importquota's, toeslagen en landbouwsubsidies die de EU en de V S hanteren. Daarmee werd zeer duide­ lijk dat een van de idealen van het libera lisme niet voor niets de vrije markt en vrije wereldhandel is, omdat dit de beste weg is voor welvaart voor allen. In het artikel van mijn hand over dit onderwerp verderop in deze Driemaster zal daar verder op worden doorgegaan. processen van bananen en katoen. De De geplukte en verwerkte katoen wordt katoenproductie vindt voornamelijk daarna geleverd aan een fabriek in Pisco Concluderend kan gesteld worden dat de plaats in het westen van Peru. In Canete waar er spijkerstof van wordt gemaakt. MVO-jongerenreis een fantastische en Valley vindt het oogsten en verwerken Daarnaast hebben we ook gezien hoe de buitengewone interessante reis was die van het katoen plaats. Tijdens ons spijkerstof en dergelijke verwerkt wordt mij veel heeft geleerd over Peru, Fair bezoek aan de katoenvelden werden we tot kleding in een fabriek in de buitenwij­ Trade en de zin en onzin van ontwikke­ meteen geconfronteerd met de harde ken van Lima. De mensen die daar wer­ lingssamenwerking. Daarbij heb ik Peru realiteit van de gemiddelde Peruaanse ken, krijgen relatief goed betaald (ruim leren kennen als een prachtig land waar katoenplukker: kinderarbeid. Floewel dit boven het minimumloon van $150 per ik in de toekomst graag nog een keer ons op het eerste gezicht enorm deed maand), werken normale uren en heb­ terugkeer. schrikken, moet je tot het besef komen ben gewoon vakantie. De producten wor­ dat ontwikkelingslanden nog heel ver te den daarna verscheept naar Europa voor Ferdi de Lange is landelijk voorzitter van gaan hebben. de verkoop. Het bekijken van het produc­ de JO V D tieproces van bananen zorgde ervoor dat Uit navraag bleek dat de katoenplukkers we middenin de jungle kwamen. Peru is betaald krijgen per hoeveelheid katoen qua natuur een van de meest diverse en dat de meeste katoenplukkers gehele landen ter wereld. Ruimt 85% van alle families uit het Andes-gebergte zijn. Het mogelijke natuurlijke situaties komt voor laten werken van kinderen is de enige in Peru. Woestijnen, jungles, bergen, tro­ manier om niet te worden gescheiden en pisch strand... het zijn slechts een paar Artikel Ferdi de Lange 11

Landbouwsteun doet ontwikkelingsgeld teniet

Door Ferdi de Lange | Fotobewerking door Benjamin Derksen \ Ontwikkelingssamenwerking is tradi­ tioneel een onderwerp dat veel los­ maakt in de Haagse politiek. Vaak wordt een verband gelegd tussen de mening over dit onderwerp en de mate waarin een partij de toestand in de wereld aan het hart gaat, oftewel hoe hoog de aaibaarheidsfactor van de betreffende partijen is. In grote lij­ nen vallen daar twee posities uit af te leiden. Enerzijds CDA en PvdA die ijveren voor een minister voor Ontwikkelingssamenwerking en behoud van het budget voor Ontwikkelingssamenwerking. Anderzijds staat de VVD die terug wil naar de internationaal afgesproken 0,7% BNP en die een staatssecretaris meer dan voldoende vindt. Hieruit zou makkelijk de conclusie kunnen volgen dat CDA en PvdA buitengewoon aai­ bare partijen zijn die verder kijken dan hun eigen land, terwijl de W D een zui­ nige in zichzelf gekeerde houding aanneemt. Dit beeld dient echter op alle fronten bijstelling. De discussie over ontwikkelingssamenwerking beperkt zich bij alle partijen tot een discussie over vorm en percentages en niet over de doelen en het nut van ontwikkelingssamenwerking. De onderhandelingen tussen CDA, VVD en D66 bevestigen dit beeld door op Ontwikkelingssamenwerking 280 mil­ joen te bezuinigen. Hoewel bezuini­ gingen in een economisch slechte tijd vrijwel onontkoombaar zijn, dient het komende kabinet te komen tot een nieuwe vorm van ontwikkelingssa­ menwerking en haar blik te verruimen tot voorbij de kille cijfers.

In Nederland is ontwikkelingssamenwer­ king al sinds jaar en dag een regering- zijn de personele kwestie (staatssecreta­ behalen. Het is hoog nodig dat onder het saangelegenheid en bovenal het "spele- ris of minister) alsmede de financierings- komende kabinet het imago van ontwik­ ding" van Jan Pronk. Met het aantreden kwestie (0,7 of 0,8 % BNP) van minder kelingssamenwerking definitief verandert van Herfkens vond een "ontpronking" groot belang. van het eindeloos helpen van zielige plaats die heeft geleid tot een meer mensen tot het ondersteunen van zelfbe­ gerichte vorm van ontwikkelingssamen­ Ontwikkelingssamenwerking begint wuste mannen en vrouwen die hun eigen werking, onder meer door het classifice­ langzamerhand haar geitenwollensokke­ bestaan willen opbouwen. Natuurlijk zal ren van landen op grond van specifieke nimago te verliezen en een professione­ een deel van de ontwikkelingshulp aandachtspunten (milieu, bedrijfsleven, le aanblik te verwerven. Diegene die gericht zijn op noodhulp, maar het overi­ goed bestuur) en het terugdringen van eens gaat kijken bij organisaties als ge deel dient gericht te zijn op onder­ het aantal landen waar Nederland steun Novib, ICCO en Solidaridad zal snel tot steuning van lokale initiatieven in relatief aan verleent. Er is echter nog een lange de ontdekking komen dat dit professio­ corruptievrije landen. Doel van ontwikke­ weg te gaan om te zorgen dat ontwikke­ nele organisaties zijn die als "core-busin- lingssamenwerking dient te zijn dat lingsgeld daadwerkelijk nut heeft. Daarbij ess" ontwikkelingssamenwerking heb­ Nederland direct of door middel van ont­ ben en concrete resultaten dienen te wikkelingsorganisaties investeert in loka- Artikel Ferdi de Lange 12

Ie initiatieven die uiteindelijk zichzelf kun­ participeren. creet geval zijn bijvoorbeeld de Oké- nen onderhouden en de mensen een bananen. In Europa hebben deze bana­ eigen bestaan geeft. Deze investering Deze manier van ontwikkelingssamen­ nen door de afspraken met de voormali­ moet in de breedste zin van het woord werking moet alle politieke partijen aan­ ge koloniale ACP-landen een marktaan­ gezien worden: door middel van het ver­ spreken. Het spreekt de mensen waar deel van een 6 a 7%. In Zwitserland waar strekken van leningen, investeringen en het voor bedoeld is aan en daar gaat het al deze beperkingen niet gelden is een kennisoverdracht. Zeker kennisover­ uiteindelijk om. Duidelijk moet zij dat de marktaandeel van boven de 30% gerea­ dracht is van groot belang, omdat men­ mensen in ontwikkelingslanden niet zit­ liseerd. Wanneer deze situatie voortduurt sen dan zelf leren hun bestaan op te ten te wachten op een "hand out", maar zullen resultaten van ontwikkelingsgeld bouwen en dat deze kennis steeds ver­ op de mogelijkheid om zelf de kost te altijd marginaal blijven. der verspreid wordt van generatie op verdienen en een goed bestaan op te generatie. Een goed voorbeeld van deze bouwen. Natuurlijk moet Europa ervoor zorgen manier van werken is het FairTrade-pro- dat zij een bepaalde mate van voedsel­ ject dat vanuit Nederland wordt gefinan­ Hoewel een en ander natuurlijk buitenge­ productie heeft om niet afhankelijk te zijn cierd door ICCO en Solidaridad. Het Fair woon logisch klinkt, blijft er helaas een van het buitenland. De huidige regelin­ Trade-principe is gericht op goede werk­ groot obstakel die voor een groot deel gen zorgen er echt voor dat Europa mil­ omstandigheden voor arbeiders en het het nut van ontwikkelingsgeld onder­ jarden euro's spendeert aan ineffectief bevorderen van milieuvriendelijke mijnt. Ontwikkelingssamenwerking zal landbouwbeleid en daarmee ook nog manieren van produceren. Deze bena­ pas echt vruchten af gaan werpen, wan­ eens de resultaten van ontwikkelingssa­ dering is vooral bekend door het Max neer wordt voldaan aan één van de menwerking teniet doet. Op de lange ter­ Havelaar-keurmerk, maar is inmiddels belangrijkste vormen van ontwikkelings­ mijn is de wereldhandel gebaat bij zoveel uitgebreid door de productie en export samenwerking: het mogelijk maken van mogelijk deelnemers die zich specialise­ van bananen (Oké-bananen) en orga­ waarlijke vrije handel. De resultaten van ren en zorgen voor afnemers een lever­ nisch katoen (Kuyichi-jeans). Met name ontwikkelingssamenwerking worden ern­ anciers van producten. Alleen dan kan bij het laatste product is gekozen voor stig teniet gedaan door de restrictieve de mondiale handel blijven groeien. een goed bedrijfsplan waarbij de kwaliteit maatregelen die met name ten aanzien Ontwikkelingslanden die op grotere en aantrekkelijkheid van het product van landbouwproducten door Europa en schaal produceren zullen natuurlijk ook voorop staan en niet de achtergrond de V.S. zijn genomen. Een goed voor­ op grotere schaal afnemen. ervan. De meeste consumenten kopen beeld hiervan zijn de landbouwsubsidies, Gereguleerde vrije handel leidt op de nu eenmaal niet bewust, maar wat ze importtoeslagen en importquota die gel­ lange termijn tot de meeste welvaart mooi vinden. Uiteindelijk doel is dan ook den binnen de EU. Deze maken het voor allen. om winst te maken. Winst die terugvloeit onmogelijk voor ontwikkelingslanden om naar de aandeelhouders: de boeren die goed te kunnen concurreren. Een con­ Het is duidelijk dat ontwikkelingssamen­ werking staat of valt bij een verstandig beleid ten aanzien van protectionisme en de bevordering van de vrije handel. Taak aan het nieuwe kabinet is om te komen tot een nieuw beleid inzake ontwikke­ lingssamenwerking waarbij resultaten, kennisoverdracht en openstellen van de markt kernwoorden dienen te zijn. Zeker de liberale VVD zou dit aan moeten spre­ ken. Percentages of ministers zijn niet relevant, het gaat om de resultaten!

Dit artikel is 13 mei verschenen op de opiniepagina (Podium) van dagblad Trouw Interview met een HB’er 13

"Ik vind het een eer om in het hoofdbe­ stuur van de JOVD te zitten."

Door Stefan de Bruijn | Fotografie te situatie aan: "Ik kwam er al vrij snel nog op. Ik vind het nu in ieder geval erg door Marta Ivanovska achter dat er het afgelopen jaar op V&S leuk en het zou daarom best een optie door mijn voorganger Niek Kraut vrijwel zijn om nog een jaar door te gaan. Ik wil Bij de benoeming van het hoofdbe­ niets is gedaan. Als algemeen bestuurs­ daarbij geen enkele post uitsluiten. De stuur, afgelopen november, was Paul lid moet je de kar trekken en actief ach­ JOVD is een prachtige professionele van As (20) wellicht één van de minst ter afdelingen aangaan. Niets gaat van­ organisatie waar we trots op mogen zijn. bekende HB'ers. Als enige van het zelf. Dat heeft vorig jaar wel uitgewezen. Het is niet voor niets zo dat andere PJO 's gezelschap werd hij niet gevraagd, Een van de eerste grote activiteiten die ik (Politieke Jongerenorganisaties, red.) maar heeft hij zichzelf bij kandidaat- heb laten organiseren, was het Cursus bijvoorbeeld onze statuten of cursussen voorzitter Ferdi de Lange aangemeld. voor Cursusleiders-weekend. Daar zijn zonder toestemming overnemen. Ik vind Inmiddels is hij, als algemeen vijftien JOVD'ers opgeleid tot cursuslei­ het een eer om in het hoofdbestuur van bestuurslid Vorming & Scholing en der. Dit was hard nodig omdat we nog zo'n professionele organisatie te mogen Informatisering (V&S en I), niet meer maar ongeveer twintig leden hadden die zitten." weg te denken uit het HB. Van As is een cursus mogen geven." tevreden over de diverse onderdelen van zijn portefeuille en heeft het naar zijn zin in het HB: "Ik was al aange­ naam onder de indruk van de JOVD en Vorming en Scholing is erg leuk om te doen. Ik kan als HB'er enorm veel leren en ik hoop dat leden dat door middel van bijvoorbeeld cursus­ sen ook doen."

Voordat hij HB'er werd, was Van As actief in de regio Midden: "Ongeveer een jaar geleden belde Jeroen Stutterheim mij op. Hij was voorzitter van Midden en vertel­ de me dat hij op zoek was naar een pen­ ningmeester. Daarop reageerde ik dat dit goed uitkwam, omdat ikzelf kan boek­ houden. In het half jaar dat ik penning­ meester was, heb ik de hele boekhou­ ding opgeruimd en heb ik de JOVD een stuk beter leren kennen."

Zijn keuze voor Vorming en Scholing was een bewuste: "Ik vind dat V&S één van de belangrijkste peilers van de JO VD moet zijn. Jongeren worden onder meer lid van de JOVD om te leren en je moet ze die kans dan ook geven. Persoonlijk had ik het idee dat op dit Daarnaast helpt de in Zoetermeer De vraag of hij door wil gaan, zal ook van gebied nogal wat braak terrein ligt. woonachtige Van As mee aan de organi­ zijn studie afhangen: "Na het behalen Daarom wilde ik juist deze portefeuille in satie van het introweekend (zie elders in van mijn VWO-diploma heb ik een HEAO het HB hebben. Informatisering is daar deze Driemaster): "Het volgende intro­ opleiding gevolgd. Een belangrijk onder­ nog bijgekomen omdat ik vrij veel van weekend is op 27 en 28 september. De deel daarvan was het stagelopen bij een computers afweet. Ik vind het wel een vorige keer waren er veel HB'ers en public-affairsbureau, waar ik tegenwoor­ leuke toevoeging aan mijn activiteiten. PC'ers. Dat is echt leuk. Dit keer zijn de dig ook parttime werk. Ik houd me daar De CIA (Commissie Internet en data ook beter met de afdeling onder meer bezig met achtergrond­ Automatisering, red.) is een leuk, maar Groningen afgestemd. Een introwee­ onderzoek naar bijvoorbeeld de organi­ ook apart stel mensen, die je bijvoor­ kend is in ieder geval voor nieuwe leden satie van de overheid en het Europese beeld om drie uur 's nachts met gemak een erg goede en leuke mogelijkheid om mediabeleid. Na de zomer ga ik echter kunt bereiken. Er wordt hard aan de site de vereniging te leren kennen." Andere ook in Leiden politieke wetenschappen gewerkt en in de nabije toekomst zullen activiteiten waar hij zich mee bezig heeft studeren. Als dit goed met de JOVD te er een aantal nieuwe mogelijkheden gehouden, zijn onder meer de debating- combineren valt, sluit ik nog een jaar HB komen. Ook is het de bedoeling dat de wedstrijd van de JOVD en de VVD en het zeker niet uit." CIA gaat adviseren bij het maken van Kaderweekend. afdelingsites." Of hij na dit jaar in het HB wil blijven, Toen Van As begon, trof hij een vrij slech­ weet hij nog niet: "Ik beraad me daar nu Pro & Contra 14

Pro & Contra: het beleid van het nieuwe kabinet zal de eco- nomie ten goede komen.

In het hoofdlijnenakkoord 'Meedoen, eer de bedrijven toe, waardoor meer geïn­ werk, minder regels' voor het kabinet vesteerd zal worden. CDA-VVD-D66 staat vermeld dat de eco­ nomische en budgettaire situatie van ons Ten zesde zullen mensen door het niet land dramatisch slechter is geworden. langer fiscaal stimuleren van de VUT en Het nieuwe kabinet wil daarom hard aan het prépensioen langer aan het werk blij­ de slag gaan voor een beter Nederland. ven. Hiermee sla je twee vliegen in één Ze zullen zich daarom naar eigen zeg­ klap. Allereerst is deze maatregel nood­ gen onder meer inzetten voor een sterke zakelijk gezien de vergrijzing. Ook zal economie. De regering denkt dit te doen deze stijging van de arbeidsparticipatie door werkgelegenheid en arbeidspartici­ de economie ten goede komen. patie te bevorderen, de kwaliteit van onderwijs en wetenschap te verbeteren, Ten zevende zal er ook gesneden wor­ mobiliteit mogelijk te maken en de tekor­ den in het ambtenarenapparaat. Door ten op de begroting weg te werken. De het schrappen van regels zullen ambte­ stelling voor deze Pro&Contra: het beleid naren die zich met deze regels bezig van het nieuwe kabinet zal de economie houden niet langer nodig zijn. ten goede komen. Vervolgens kunnen deze mensen wel gaan bijdragen aan het productieproces. Door Daniël Koerhuis en Martin van der Wal Ten achtste zullen op lange termijn investeringen in het onderwijs, wat een In dit, uit negen punten bestaand, kroonjuweel is van D66, en infrastruc­ betoog zal duidelijk worden dat het tuur, waar de VVD zich altijd voor inzet, beleid van dit kabinet wel goed is voor de economie versterken. Deze investe­ de economie, want in tegenstelling tot ringen dienen echter wel efficiënt te wor­ wat de linkse kerk ons bijvoorbeeld den uitgevoerd. Vooral in het onderwijs wil doen geloven, zijn bezuinigingen zal dit gebeuren door het terugdringen niet per definitie slecht. van de regelzucht. Bezuinigingen in de sociale zekerheid en op contraproductieve ambtenaren Tenslotte zijn bezuinigingen ook noodza­ kunnen bijvoorbeeld de betrokkenen kelijk om op termijn te voorkomen dat de stimuleren om weer aan het werk te economie te maken krijgt met de combi­ gaan. Natuurlijk wordt de economie natie van hoge rentelasten, die een hoge door dit kabinet ook nog op vele staatsschuld met zich meebrengt, en de andere manieren versterkt, wat duide­ hoge kosten van de vergrijzing. Deze lijk wordt gezien de naam dat het stra­ Ten derde zal ook door het aanpakken twee molenstenen zullen funest zijn voor tegische akkoord draagt: "Meedoen, van de armoedeval, het feit dat werken de economie over twintig jaar als deze meer werk, minder regels". op het minimum minder loont dan het niet keihard worden aangepakt door dit krijgen van een uitkering, het weer aan­ kabinet. Om allereerst met een deel van de naam trekkelijk worden om te gaan werken. te beginnen: minder regels. Door minder Concluderend zijn de maatregelen die dit regels moet het ondernemerschap weer Ten vierde blijven door deze bezuinigin­ kabinet neemt, zoals het terugdringen aantrekkelijk worden gemaakt. Laten we gen lastenverzwaringen uit en kan zelfs van de regelzucht, het aanpakken van de niet vergeten dat de basis van een ster­ een gedeelte van de OZB afgeschaft armoedeval, de bezuinigingen in de soci­ ke economie het ondernemerschap is. worden. Ook door deze maatregelen zal ale zekerheid, de loonmatiging en het de economie aantrekken, omdat de bur­ inkrimpen van het ambtenarenapparaat, Ten tweede blijven burgers door bezuini­ ger geld immers efficiënter uitgeeft dan noodzakelijk om de economie te verster­ gingen in de sociale zekerheid niet lan­ de overheid. ken. Op lange termijn zijn ook maatrege­ ger in een uitkering hangen, maar krijgen len nodig, zoals het niet langer fiscaal sti­ zij het voorrecht om wederom deel te Ten vijfde heeft Nederland zich de laatste muleren van de VUT en het prépensioen, nemen aan het arbeidsproces. Wij den­ jaren uit de markt geprijsd door de hoge investeringen in het onderwijs en infra­ ken dat bijvoorbeeld aan het aanpakken loonstijgingen. Door loonmatiging kan dit structuur en het aanpakken van de van de bijstand, het verkorten van de weer worden rechtgetrokken zodat staatsschuld om de economie sterk te WW, het laten herkeuren van WAO-ers, Nederland zijn sterke concurrentiepositie houden. Ondertussen zal het duidelijk het niet verhogen van de WAO uitkering herneemt. Loonmatiging tast om twee zijn geworden dat het beleid van dit kabi­ van 70% naar 80% van het laatst ver­ redenen de koopkracht niet aan: door net juist goed is voor een sterke econo­ diende loon, het moeilijker laten worden loonmatiging stijgen de prijzen minder mie. om toe te treden tot de WAO en het hard, waardoor de koopkracht op peil afschaffen van de WAZ. blijft. Ook neemt de winstgevendheid van Pro & Contra 15

Pro & Contra: het beleid van het nieuwe kabinet zal de eco­ nomie ten goede komen.

Door Lodewijk de Waal | Fotografie loonontwikkeling reëel met elkaar over­ maar het gaat te ver om het complete door FNV legt. En het betekent dat je als kabinet kabinetsbeleid op zo'n negatief mens­ dan ook bereid moet zijn je voornemens beeld te baseren. De liberalen in dit kabi­ Mijn antwoord op de stelling luidt eventueel te wijzigen en in te passen in net moeten dat corrigeren met een opti­ 'nee'. Het beleid van het nieuwe kabi­ dat zo gewenste verantwoorde loonbe- mistisch pragmatisme. Daar zijn ze net zal de economie juist schaden. Ik leid. tamelijk goed in. Ze moeten beseffen dat ben niet de enige die dat zegt. De eco­ de sociale onrust die ontstaat bij een nomen van de FNV vinden dat ook, De inhoud van het akkoord en de wijze ongewijzigde uitvoering van het voorge­ maar goed, die zijn wellicht een beetje waarop het uitgedragen wordt, biedt nu nomen kabinetsbeleid een zelfstandige gepreoccupeerd. En dus is het maar juist weinig hoop dat het kabinet bereid is belemmering kan worden voor een snel beter om te wijzen op de notitie van om de gepresenteerde beleidsvoorne­ economisch herstel. En daar zit niemand het Centraal Planbureau, waarin de mens nog te veranderen. Minister De op te wachten. budgettaire en economische effecten Geus repte zelfs al van een mogelijke van het regeerakkoord uit de doeken loonmaatregel. Dat zal met zo veel libe­ Lodewijk de Waal is voorzitter van de worden gedaan. ralen in het kabinet niet zo eenvoudig te FNV realiseren zijn, maar het tekent de gerin­ Het voorgenomen kabinetsbeleid leidt ge geneigdheid van sommige bewind­ per saldo tot een afname van de particu­ slieden om een eventueel gemeen­ liere consumptie en de investeringen schappelijk overleg met sociale partners door bedrijven. Mede daardoor neemt serieus te nemen. ook de voorziene economische groei af en daalt zelfs de werkgelegenheid in de En toch vinden wij als FNV dat het voor­ marktsector. Toegegeven, het gaat niet genomen beleid anders moet en dat we om spectaculaire verslechteringen maar daarover met het kabinet moeten praten. er is schade voor de ontwikkeling van de Het gaat dan niet alleen om de mate van economie en dat is toch wel een bezuinigingen en de relatie met het eigenaardige uitkomst van zo'n akkoord. financieringstekort. Het gaat er veel meer om dat de rekening evenwichtiger Kan het anders? onder de mensen wordt verdeeld. Want Ik denk van wel. De fixatie op de omvang het snijden in de gesubsidieerde arbeid, van het financieringstekort heeft de coa­ het introduceren van grote eigen risico's litiepartijen parten gespeeld. De Duitsers in de ziektekostenverzekeringen, het streven naar een tekort van 3%, de herkeuren van mensen die al jaren in de Fransen komen daar zingend van plezier WAO zitten, het versoberen van de huur­ nog bovenuit en ook andere EMU-landen subsidies, het aanscherpen van de eisen hebben een minder strenge kijk op de voor toegang tot de WW, het bezuinigen omvang van het tekort. op de reïntegratie van WAO-ers, het ont­ koppelen van lonen en uitkeringen...: de Wij zitten inmiddels in een recessie en bijl valt te vaak dezelfde kant op. weten dat het stimuleren van de con­ Beleid maken is niet in eerste plaats sumptie en het naar voren halen van rekenen. Beleid maken is kiezen. En bij overheidsbestedingen nuttig kan zijn om dat kiezen heb je een visie op watje wilt de economie een oppepper te geven. bereiken, waar je heen wilt met mensen, Gerrit Zalm en Jan Peter Balkenende naar welke maatschappij je toe wilt. Je kiezen voor een pas op de plaats. Dat is hebt een bepaald mensbeeld voor ogen jammer. De voorziene extra investerin­ en daarmee wil je aan de slag. gen in het onderwijs en in de infrastruc­ tuur zou je bijvoorbeeld wel degelijk in Het regeerakkoord bevat enkele zinnen het financieringstekort kunnen laten over de onpersoonlijke samenleving en doorlopen. zegt dat het respect en het fatsoen niet zelden ver te zoeken zijn. Het zijn zware Het kabinet rekent zich bovendien erg woorden. Maar voor veel uitkeringsge­ rijk door uit te gaan van een forse loon­ rechtigden, voor veel mensen met een matiging. Nu is de Nederlandse vakbe­ laag inkomen en een lage opleiding ver­ weging natuurlijk altijd voor een verant­ groot het kabinet de onzekerheid en lijkt woorde loonontwikkeling (de term 'loon­ het zich niet om het persoonlijke te matiging' behoort niet tot ons jargon), bekommeren. maar zoiets gaat niet vanzelf. Verantwoordelijkheden moet je delen en Balkenende mag als persoon natuurlijk dat impliceert dat je over de gewenste best een zwaartillende Calvinist zijn, Artikel Lucien Weide 16

Opheffen van het ministerie van Landbouw, een kwestie van boerenverstand

Door Lucien Weide een landbouwbedrijf moet produceren sing van het ministerie van Landbouw met de achterliggende waarden van zorg overnemen. In Den Haag en daarbuiten spreekt voor het milieu en een gezonde leefom­ De landbouwsector is een bedrijfstak die men al tijden over de wens van een geving. De expertise die er op dat gebied gaat over productie, omzet, handel werk­ effectiever, efficiënter en kleiner amb­ bestaat binnen het ministerie van gelegenheid, maar wijkt dusdanig af van tenarenapparaat in Nederland. Hoewel Economische Zaken, maakt het volstrekt de andere bedrijfstakken, omdat deze natuurlijk niet alles in één keer kan logisch om die kennis, binnen het bedrijfstak veel meer ruimte in beslag worden veranderd, moet er wel wor­ ministerie van EZ, voor de landbouwsec­ neemt dan andere bedrijfstakken. De den gekeken naar de mogelijkheden tor te gebruiken. Het ministerie van EZ is landbouwsector produceert niet alleen om het stapje voor stapje te verande­ veel meer gericht op het inschakelen van voedsel, maar ook natuurgebied, land- ren. Het ministerie van Landbouw, de markt en de sectoren zelf om tot inno­ schap, cultuur en natuur. Het vreemde Natuurbeheer en Visserij (LNV) is een vatie en creatieve oplossingen te komen aan deze situatie is dat ook het ministe­ goed begin. Voedselveiligheid en voor de problemen waar sector mee te rie van VROM de zorg over landelijke natuurbeheer worden belangrijker, maken heeft. gebieden beheert. Sterker nog, de mis­ efficiency en effectiviteit staan hoog sie van dat ministerie is 'De zorg voor op de agenda van het nieuwe kabinet. De landbouwsector heeft de laatste jaren een duurzame kwaliteit van de leefomge­ Ik pleit voor de opheffing van het veel negatieve aandacht gehad door de ving'. Het gebied dat de landbouwsector ministerie van LNV. De kerntaken van varkenspest, BSE, mond- en klauwzeer in beslag neemt, is ook leefomgeving. Er dit departement moeten worden over­ en recentelijk door de vogelpest. Al deze wordt immers landschap en cultuur voor genomen door verschillende ministe­ negatieve ontwikkelingen komen voort recreatie en ontspanning geproduceerd. ries. uit en zijn symptomen van een zeer labiele productiemethode. Hiervoor is het In Den Haag wil men effectiever werken Een belangrijke ontwikkeling binnen het ministerie van LNV verantwoordelijk. en is de noodzaak er om te snijden in het ministerie van LNV is dat het ministerie Hoewel het beleid van het ministerie met ambtenarenapparaat. Hoe kan dat beter van VROM het tweede structuurschema name gericht is op efficiënt produceren, door te kijken wat wel en wat niet overbo­ groene ruimte in de planologische kern­ bestaat er natuurlijk ook zoiets als voed­ dig is in het ambtenarenapparaat en beslissingen nationaal ruimtelijk beleid selveiligheid en diervriendelijkheid. Die welke onderdelen van de ministeries heeft overgenomen van het ministerie zaken, efficiëntie en voedselveiligheid en effectiever door andere instellingen kun­ van LNV. Het ministerie heeft hiermee diervriendelijkheid, staan binnen het nen worden overgenomen. De oplossing een belangrijk politiek instrument uit han­ ministerie van LNV met elkaar op voor een effectief Nederlands landbouw­ den gegeven. Dit voorbeeld is illustratief. gespannen voet. Het lukt het ministerie beleid is het opheffen van het ministerie Het ministerie heeft al veel van haar van LNV niet om efficiënt produceren te van LNV en de belangrijke takken binnen taken verloren: een deel van het beleid is combineren met voedselveiligheid en het ministerie onder te brengen bij het al overgeheveld naar Europa en veel diervriendelijkheid. Logischer lijkt het ministerie van Economische Zaken, het taken worden overgenomen door andere dan ook om het gedeelte van voedselvei­ ministerie van VW S, het ministerie van ministeries. Dat is op zichzelf geen ver­ ligheid en diervriendelijkheid over te Binnenlandse Zaken en het ministerie keerde ontwikkeling, maar de vragen in hevelen naar het ministerie van van VROM. Vooral op het gebied van hoeverre de landbouwsector recht heeft Volksgezondheid (VWS). Dit ministerie effectieve, economische gerichte op een eigen ministerie en wat de nood­ gaat over de gezondheid van de mens bedrijfsvoering binnen de sector, kwalita­ zaak is van dat ministerie, komen zo wel en heeft ook nu al taken op het gebied tief natuurbeheer en voedselveiligheid is naar boven. De problemen binnen de van voedselveiligheid. Het ministerie van het haalbaar om de landbouwsector overgebleven terreinen van het ministe­ V W S moet meer taken krijgen op het weer gezond te maken. rie zijn steeds groter geworden en de gebied van dierenwelzijn, door het invoe­ belangen binnen het ministerie zijn strij­ gen van een sectordepartement dieren­ Lucien Weide is Vice-voorzitter Politiek dig met elkaar. Zo moet er flink geprodu­ welzijn binnen het ministerie. ceerd worden, maar is er ook de zorg voor voedselveiligheid, de noodzaak tot Door de crisis in de landbouwsector van het bestrijden van crises binnen de land­ de afgelopen jaren, heeft het ministerie bouwsector en het zorgvuldig beheren er belangrijke verantwoordelijkheden bij van natuurlijke ruimte. gekregen, namelijk crisismanagement en rampenbeheersing. Het is belangrijk De landbouwsector is één van de dat dit gebeurt met de nodige expertise belangrijkste onderdelen van de en vaardigheden. Hoewel de vaardighe­ Nederlandse economie. Het ministerie den op het gebied van landbouw nu nog van Economische Zaken (EZ) heeft niet bestaan binnen het ministerie van jarenlange ervaring met het bedrijfsleven Binnenlandse Zaken (BZK), is de exper­ en heeft grootse plannen voor het maat­ tise daar wel aanwezig. De sector 'veilig­ schappelijk verantwoord ondernemen. heid' binnen het ministerie van BZK moet En dat lijkt nu juist één van de oplossin­ worden uitgebreid. Die sector moet het gen voor het landbouwproductiebeleid: crisismanagement en de rampenbeheer­ Lente van het liberalisme? de staat van het hedendaagse liberalisme Jeroen Engesaeth, Jeroen Benning, Edwin van de Haar, Sabine Bierens LEF 18

V oorw oord

Door Jeroen Engesaeth de vragensteller niet doorvraagt, ofwel wijze, tot een vorm van geperverteerd omdat de 'liberaal' al heel tevreden is altruïsme. Men hangt namelijk een theo­ Deze editie van het (filosofisch) Lef- over z'n betoonde inzicht, en het zeer te rie aan zoals iedereen dat doet; men katern heeft als belangwekkend billijken acht het daar bij te laten. Toch spreekt over het individu zoals iedereen thema 'de staat van het hedendaagse weten we op die manier nooit te reiken over dat individu spreekt: juist daardoor liberalisme': hoe staan (klassiek) libe­ naar de werkelijke betekenis van het wordt de liberale theorie weerlegt en ver­ rale begrippen als vrijheid, verant­ liberalisme, en wat het, voorts, betekent wordt het abstracte, 'autonome' individu woordelijkheid en verdraagzaamheid om liberaal te zijn. in de praktijk tot apologeet der op de kaart, in een verwarrend, post­ onwaarachtigheid om vervolgens modern landschap?; wat betekent Is het dan ook niet noodzakelijk om, behaaglijk te vervluchtigen in de massa: verregaande 'individualisering' voor voorbij de boven geschetste 'cosmeti­ 'waarachtigheid' bestaat immers enkel het morele gehalte van de maatschap­ sche orde', over te gaan tot een werke­ vanuit het oprechte 'zelfzijn' van een indi­ pij? Zo zijn er vele vragen die naar lijke reflectie, een werkelijk hernemen vidu, zoveel mogelijk onafhankelijk ons idee -met name zo in de vroege van begrippen die geassocieerd worden staande, met besef van de eigen onover­ 21e eeuw- dringend gesteld dienen te met het liberalisme, om, vanuit deze draagbare verantwoordelijkheid, tegeno­ worden door (liberale) denkers met open grondhouding, tot een besef te ver 'externe' beïnvloeding. betrekking tot de inhoud en de prak- komen van de portee van deze liberale Door de menselijk al te menselijke nei­ tisch-empirische consequenties van waarden voor de (laat) moderne samen­ ging zich te wentelen in 'gewoonten', is het liberale gedachtegoed: zelfge­ leving?; en als we die vraag bevestigend de kans steeds aanwezig dat het noegzaamheid zou kunnen leiden tot zouden beantwoorden, de vraag in wat systeem waarbinnen men leeft (de libe­ een verlies aan waakzaamheid, waar­ voor 'klimaat' zo'n bezinning het meest rale democratie) en de politieke richting van de pejoratieve consequenties tot z'n recht kan komen: wat is er indivi­ die men aanhangt (bijv. het liberalisme) wellicht nauwelijks te onderschatten dueel, en vervolgens ook collectief, voor voor vanzelfsprekend worden gehouden: zouden kunnen blijken. Wij hebben in nodig om het belang van de herwaarde­ daarvan zijn cuturele vervlakking en ver­ ieder geval twee mensen benadert ring van (liberale) waarden duurzaam in lies aan zelfrespect de alarmerende zich filosofisch te bezinnen op boven­ ons bewustzijn te laten zetelen? Aan de gevolgen. Met betrekking tot het dia­ staande problematiek. Natuurlijk heb­ basis van de beantwoording van deze gnosticeren en het opiniëren van dit ben we dat gedaan om hun inzichten vragen zal het individu dienen te ver­ soort tendensen is de maatschappij veel­ op te tekenen, maar zeker ook om het schijnen. Politieke of maatschappelijke al aangewezen op mensen die, wars van zo broodnodige debat over het libera­ problemen hebben immers, in de meest alle opportunisme en demagogie, de lisme binnen de JOVD, en daarbuiten, radicale conceptie der werkelijkheid, waarheid lievend, trachten een werkelijk te stimuleren. De auteurs nu, zijn het altijd met individuen van doen. appel te doen op de adeldom van de betrokken VVD-lid Edwin van der Haar 'Gemeenschappelijke' problemen mens en de moed tonen na te denken die af wil van het gespleten karakter bestaan welbeschouwd ook niet: een over de vraag in wat voor soort samenle­ van het liberalisme, zoals dat de afge­ gemeenschap (als je die term al wenst te ving je eigenlijk zou willen leven. Hopelijk lopen eeuwen is uitgekristalliseerd, gebruiken) bestaat immers uit individu­ staan er mensen op die durven doorvra­ en Sabine Bierens, zij proclameert, en, individuen die, in tegenstelling tot 'de gen, en hopelijk staan er mensen op die, met gevoel voor poezie, de 'lente van gemeenschap', van vlees en bloed zijn na de zaken overdacht te hebben, wer­ het liberalisme'. Bovendien hebben en begrijpen met welke ambiguïteiten het kelijk kunnen antwoorden. we weer een editie van het door (individuele) leven beladen is, en daar Jeroen Benning verzorgde 'portret', primair zelf de verantwoordelijkheid voor Jeroen Engesaeth is hoofdredacteur van dit keer: Immanuel Kant. moeten dragen. Daarom ook zou wel- het LEF-katern eens een juist begrip van de individuele Als prelude op wat komen gaat, en in existentie, die natuurlijk enkel en alleen lichte polemiek met de twee genoemde opduikt in de inspanning van het denken, schrijvers, een aantal overpeinzingen tot zoiets als een collectief (liberaal) van mijn hand (veel leesplezier!): bewustzijn kunnen leiden. Anders gezegd: De abstracte algemeenheden van de politieke theorie krijgen pas wer­ Liberalisme als ritueel kelijk inhoud en bestaansrecht wanneer Als iemand vraagt aan een liberaal waar zij existentieel worden toegeëigend, het in dat liberalisme nu om draait, zal wanneer het individu dus vanuit zijn in- meestal een antwoord volgen dat een situatie-zijn zich rekenschap geeft van beroep doet op gevleugelde begrippen datgene wat als 'algemene', 'collectieve' als vrijheid, verantwoordelijkheid en ver­ en 'universele' theorie geacht wordt gel­ draagzaamheid. De ideologisch verder digheid te hebben. De paradox nu van ingevoerde persoon zal daarnaast wel­ het (hedendaagse) liberalisme is, naar licht ook namen van filosofen als Locke, mijn inzicht, dat een theorie die vertrekt Kant of Bentham weten op te hoesten. vanuit het individualisme als basis (voor­ Maar vaak blijft het daarbij: ofwel omdat alsnog) leidt, welhaast op dialectische Naar het einde van de liberale schizofrenie

Door Edwin van de Haar gelijkheid. Deze sociaal-liberalen zien in door zijn aangeboren persoonlijkheid. Dit de staat de oplossing, in plaats van het maakt de mens relatief kwetsbaar op het Wie antwoord wil geven op de vraag probleem (Friedman, 2002: 5-6). Als men moment dat hij van dit pad afwijkt. hoe het liberalisme er momenteel naar de huidige staat van het liberalisme Vandaar dat de overheid hem bij de ont- voor staat, dient eerst kritisch te kij­ in Europa en zeker Nederland kijkt is het ploooiing moet helpen. Het verschil met ken naar wat 'het liberalisme' is. Het eenvoudig om te constateren dat het het klassieke liberalisme is groot. Want liberalisme is momenteel, zowel in sociaal-liberale gedachtegoed zeer pro­ in deze opvatting is de mens flexibel en partijpolitiek, als in politiek-theore- minent aanwezig is. Juist vanuit theore­ relatief onkwetsbaar, omdat hij in begin­ tisch opzicht, een stroming die een tisch opzicht is dit bedenkelijk. sel slechts doelen nastreeft die aange­ verschillend aantal groepen en opvat­ naam lijken, of het minst onaangenaam. tingen bij elkaar brengt. In dit artikel Waarom een probleem? De individu is volgroeid wat zijn persoon­ wordt de vraag gesteld of dat het libe­ Nu kan men zich afvragen waarom dit lijkheid betreft en moet dus beschouwd ralisme wel ten goede komt. Juist in een probleem zou zijn. Zijn de sociaal- worden als sterk (Kinneging, 1988: 8- filosofisch opzicht lijkt de schoen te liberale idealen niet mooi? Is het dan niet 21). Uit dit verschil in mensbeeld volgen wringen. De absorptie van het ont- mogelijk om via de overheid te zorgen vanzelfsprekend verschillende politieke plooiingsdenken (ofwel het sociaal- voor kansen voor iedereen? Met ons hui­ wensen en aanbevelingen. liberalisme) en radicale vormen van dige informatieniveau, geholpen door de utilitarisme vanaf het midden van de technologische vooruitgang is het toch Sociaal-liberalen pleiten voor de 19e eeuw, hebben ervoor gezorgd dat best mogelijk om centraal een aantal bescherming van positieve vrijheid, de het liberalisme een te brede kerk mooie regelingen uit te voeren? Waarom vrijheid tot. Veelal door het ter beschik­ werd. In dit artikel wordt dan ook met een rijtje dode oude filosofen aanko­ king stellen van middelen, die via herver­ betoogd dat de toekomst van het libe­ men als oplossing voor hedendaagse deling van inkomsten worden gegene­ ralisme als ideologie in hoge mate problemen? reerd. Dit biedt de opening voor grote afhangt van de mate waarin klassiek- staatsinvloed. Want als overeenstem­ liberalen zich kunnen ontdoen van het Een dergelijke positie getuigt mijns ming over het doel is bereikt, worden de sociaal-liberale juk. Gezien de beperk­ inziens van een zekere onnozelheid. De middelen die worden ingezet weinig kri­ te lengte is dit artikel vooral bedoeld sociaal-liberale idealen zijn prachtig, tisch meer bejegend. In het klassieke als aanzet tot verdere discussie. De maar zijn op verkeerde uitgangspunten liberalisme heeft de staat ook wel een praktische politiek wordt geheel bui­ gebaseerd en daarbij heeft de praktijk rol, maar die is veel kleiner en daarom ten beschouwing gelaten. uitgewezen dat het sociaal-liberale beter onder controle te houden (hoewel beleid faalt. Dat heeft weer een negatie­ de libertariërs de klassiek-liberalen juist Welk liberalisme ? ve uitstraling op het liberalisme als op dit punt aanvallen). De staat dient te Het oorspronkelijke liberale gedachte­ geheel. Vandaar dat het tijd wordt voor volstaan met de bescherming van eigen­ goed bestaat grofweg uit de ideeën van een discussie over de samenstelling van dom, het bieden van interne en externe John Locke, David Hume, Adam Smith, de liberale stroming. Als alles liberaal veiligheid, het bieden van een sociaal Alexis de Toqueville en Friedrich von genoemd kan worden, zoals nu het geval minimum, alsmede de aanpak van diver­ Hayek. Dit is het liberalisme dat staat is, dan wordt het liberalisme uiteindelijk se andere vormen van marktfalen. voor een kleine en krachtige overheid, betekenisloos, ook in de praktische poli­ vertrouwen in de markt en zelfreguleren­ tiek. Dat bovengenoemde klassiek-libe- Sociaal-liberalen hebben een overspan­ de maatschappelijke processen, decen­ rale filosofen afkomstig zijn uit het verle­ nen verwachting van wat de overheid tralisering van bestuursmacht en den, doet niets af aan de actuele toepas­ vermag. Het idee is dat het voor de mens waardering voor de spontane orde die baarheid van hun denkbeelden. Een mogelijk is om voldoende informatie te ons via de traditie is overgeleverd. Dit is mogelijke verwijt van reactionisme dient verzamelen en te verwerken om regelin­ het liberalisme dat vrijheid als hoogste dan ook met kracht te worden verwor­ gen en wetten te ontwerpen bedenken doel heeft en het individu als de ultieme pen. die een bepaald probleem van de indivi­ eenheid in de samenleving beschouwt. duele mens oplossen. Dat idee is waan­ Het sociaal-liberale probleem zinnig. Zo heeft het mislukte socialisti­ Vanaf het midden van de 19e eeuw De verschillen tussen sociaal-liberalen sche experiment uitgewezen. Vandaar maakte het 'nieuwe' liberalisme school, en de klassieke stroming zijn zo groot dat het een groot probleem is voor het waarbij onder invloed van de ideeën uit dat het de vraag is wat deze twee libera­ hedendaagse liberalisme dat sociaal- de Romantiek, de ontplooiing van het le hoofdvarianten eigenlijk met elkaar liberalen zich nog immer beroepen op individu centraal kwam te staan, evenals gemeen hebben, anders dan een prak- het goede dat de overheid kan doen voor de actieve overheid, die sturing zou kun­ tisch-politiek bondgenootschap. de samenleving. Niet dat zij een autori­ nen geven aan de maatschappij. Dit tair bewind voorstaan, of op andere wijze nieuwe liberalisme is erg invloedrijk, tot Het meest fundamentele verschil zit in bewust de rechten van de mens willen op de dag van vandaag. In de Verenigde de beoordeling van het kunnen van de onderdrukken. Maar het vertrouwen in Staten heeft het ervoor gezorgd dat een mens, het mensbeeld. Sociaal-liberalen de menselijke rede en de rol van de staat Amerikaanse 'liberal' vooral met sociaal- zien de mens als een zwak wezen. De verschilt in essentie niet van het socia­ democratie van doen heeft, door haar mens dient van nature een bepaald lisme. Vooral daarom is het sociaal-libe- nadruk op het bevorderen van welzijn en levenspad te volgen, dat is vastgelegd ralisme ronduit schadelijk voor de daad­ LEF 20 LEF werkelijk liberale zaak. liberale democratie slechts kan overle­ ven dankzij het voortbestaan van bepaal­ Lente van het libera Het fundamentele onderliggende kritiek­ de culturele praktijken en de vaardighe­ punt is dat sociaal-liberalen rationalisten den en deugden die daarmee zijn ver­ zijn. Het is Hayek geweest die zijn hele bonden (De Dijn, 2003:23-27). Ook hier leven vocht tegen de overspannen ver­ biedt het klassiek liberalisme adequaat Door Sabine Bierens wachtingen die mensen hebben gehad antwoord, waar het sociaal-liberalisme van de vermogens van de ratio en de met de mond vol tanden staat. Mij is gevraagd om als filosofe en daarmee verbonden heilsverwachting wetenschappelijk medewerkster van ten aanzien van mogelijkheden van de Tot slot de Teldersstichting een stukje te overheid, bijvoorbeeld tot uiting komend Het is langzamerhand duidelijk dat het schrijven over de hedendaagse staat in de verzorgingsstaat. Zijn belangrijkste sociaal-liberalisme in theoretisch opzicht van het liberalisme. bezwaar tegen het rationalisme is dat zij door de mand is gevallen. Sociaal-libera­ claimt dat het door de verstandige inzet len zijn er niet in geslaagd de Als wetenschappelijk medewerker van van menselijke vermogens mogelijk is de Rawlsiaanse sluier van onwetendheid af de Teldersstichting verdiep ik me nu maatschappij te herstructureren. Dit is te leggen. Het is dan ook tijd om krachtig anderhalf jaar in het politieke en maat­ feitelijk onjuist, maar het idee blijkt moei­ afstand te nemen van deze ideeën die schappelijke liberale gedachtegoed en lijk uitroeibaar (Hayek, 1988: 48-49). eigenlijk meerweg hebben van een soort ben ik daar tegelijkertijd pleitbezorger 'collectivistisch individualisme'. van. In die periode zijn de noodzaak en Fundamentele kritiek de waarde van een liberale beweging In het kader van de hedendaagse staat De politieke geschiedenis van het libera­ vanwege inzicht in de maatschappelijke van het liberalisme is het van belang te lisme kenmerkt zich, althans in en politieke ontwikkelingen voor mij onderkennen dat het sociaal-liberalisme, Nederland en Europa, door niet of amper bevestigd en versterkt. in tegenstelling tot het klassiek-libera- uitgesproken verschillen van inzicht, ook lisme, geen bevredigend antwoord heeft niet in theoretische zin. Hierdoor is het Als filosoof lees ik wel eens het populair- op fundamentele kritiek van tegenstan­ liberalisme een soort vergaarbak van filosofische blad Filosofie magazine. ders. Omdat tegenstanders het libera­ opvattingen geworden, waardoor het Hierin las ik in februari dat we ons - lisme graag op één hoop gooien wordt zeker voor politieke tegenstanders zeer geheel tegenstaande dus mijn eigen hierdoor de hele liberale zaak schade gemakkelijk is geworden liberalen aan te gevoel - in het herfsttij van het libera­ toegebracht. Ik volsta met twee korte vallen. In dit artikel heb ik getracht een lisme bevinden. 'Liberaal?', zo kopte het voorbeelden. steen in de veel te rustige liberale vijver tijdschrift op de voorpagina, 'Zo zijn men­ te werpen, juist met het oog op het sen niet'. Waarop ik spontaan dacht: Communitaristen stellen dat liberalen behoud van een krachtige liberale filoso­ 'mooi, dan zijn wij er dus niet voor niets.' geen oog hebben voor de publieke fie. Liberaal kunnen mensen echter wat mij moraal en ten onrechte van de overheid betreft in een hoge vorm van beschaving een neutrale positie op dit vlak verlan­ De toekomst van de liberale theorievor­ wel zijn. Maar liberaal kan en moet voor­ gen. Het is duidelijk dat klassiek-libera- ming ligt in de verdere uitwerking van de al een samenleving zijn. En mensen len deze kritiek gemakkelijk kunnen klassieke liberale variant. Bijvoorbeeld moeten daartoe beslissen. Het libera­ pareren. Dat komt omdat het klassiek- door de beantwoording van vragen over lisme is een midden tussen het toegeven liberalisme zich, in tegenstelling tot het de filosofische onderbouwing van het aan de driften en het in acht nemen van sociaal-liberalisme, wel rekenschap individualisme, de precieze rol en recht­ beteugelingen die de vrijheid en het wel­ geeft van het belang van morele princi­ vaardiging van de staat, de verhouding zijn van allen ten goede komen. Het pes op sociaal vlak en het belang van de tussen traditie en individu. Maar aller­ midden tussen het rücksichtloss najagen traditie in het algemeen (Groenveld, eerst moet het liberalisme zich ontdoen van het eigenbelang en absolute mora­ 1995:55-68). van haar schizofrene aard. liteit, beide in gematigde vorm positieve Ontplooiingliberalisme en klassiek libera­ menselijke eigenschappen. Een ander punt van kritiek is dat door lisme hebben te weinig met elkaar nadruk van (sociaal)liberalen op sociale gemeen om nog langer met elkaar het In het artikel, 'Herfsttij van het libera­ rechten, het 'recht op gelijkheid' (De Dijn, bed te delen. lisme', probeert Jan Vorstenbosch een 2003:22) zich steeds verder uitbreidt. verband te leggen tussen het overlijden Hierdoor wordt de rol van de staat steeds Drs E.R. van de Haar MSc is lid van de van John Rawls in 2002 en het failliet groter. De liberale samenleving wordt als VVD en co-auteur van het manifest van het liberale gedachtegoed waarvan gevolg hiervan steeds meer gehomoge­ 'Helder Liberaal, Duidelijk Rechts, voor­ Rawls samen met anderen en voorafge­ niseerd. Het lijkt erop dat iedere ongelijk­ stellen voor een inhoudelijke heroriënta­ gaan door een traditie van eeuwen pleit­ heid (in afkomst, sociaal milieu, opvoe­ tie van de VVD'. bezorger was. Hoewel ik het artikel wei­ ding) moet worden geneutraliseerd door nig overtuigend vind, wil ik er hier toch op de overheid. Maar individuen hebben teruggrijpen. Vorstenbosch brengt name­ juist behoefte aan erkenning op basis lijk een aantal zaken naar voren die wel van onderlinge verschillen. De sociale degelijk te maken hebben met de heden­ rechtvaardigheid en de overdreven hang daagse staat van het liberalisme. naar gelijkwaardigheid zorgt uiteindelijk voor een te grote inperking van de vrij­ Hij stelt dat het liberalisme in de late heid en de individuele uniciteit. twintigste eeuw een muur leek te hebben gebouwd rond het politieke hart van Daarbij zien wij steeds sterker dat een onze samenleving en dat er scheuren 21 sm e

zijn ontstaan in deze muur die door de dan slechts inhoudelijke kwaliteiten. Deze drie kwesties vertonen sterke schokkende gebeurtenissen van 2002 - Maar dat is feitelijk al ten minste zo sinds onderlinge samenhang en beïnvloeden met name de opkomst, maar ook de de Retorica van Aristoteles en is zeker elkaar wederzijds. Ik ben van mening dat dood van Pim Fortuyn - aan het licht zijn geen bezwaar tegen slechts de liberale het liberalisme zich met deze kwesties gekomen; politieke opvattingen. Ook wijst moet bezighouden, maar dat zijn Drie van deze scheuren zijn: Vorstenbosch op de moeilijkheden die bestaansrecht niet louter van een ant­ 1) de problematische verhouding tussen het liberalisme heeft met het geven van woord op deze vragen afhankelijk is. democratie en liberalisme een antwoord op een aantal zeer funda­ Bovendien hebben vooraanstaande 2) de weerloosheid van het liberalisme mentele, met name morele en ethische hedendaagse maar ook klassieke libera­ tegen collectieve dreigingen vraagstukken en voegt hier zelf vervol­ le denkers zich met deze vragen al her­ 3) het onvermogen van het liberalisme gens aan toe -hetgeen ik bij het lezen haaldelijk beziggehouden. Zo definiëren om een antwoord te formuleren op de van het bezwaar in gedachten ook deed veel liberalen vrijheid wel degelijk posi­ morele en culturele problemen van een - dat andere politiek-maatschappelijke tief, bijvoorbeeld de 'ontplooiingslibera- postmoderne samenleving stromingen tot nu toe ook niet - en wat len', beschreven in het boekje mij betreft: nog minder - met bevredigen­ Liberalisme van de Teldersstichting. Dit Hoewel de combinatie van een muur die de antwoorden hierop zijn gekomen. is een verzamelnaam voor vooraan­ 'leek te zijn ontstaan' en de waargeno­ staande liberaal te noemen denkers die men scheuren daarin, een filosofische Het moge duidelijk zijn: de bezwaren voor hun vrijheidsidee de nadruk leggen maar ook logische onmogelijkheid is, tegen de actualiteit en de kracht van het op de zelfverwerkelijking van het individu neem ik aan dat ik begrijp wat de auteur liberalisme als stroming en gedachte­ en daartoe vrijheid niet slechts definiëren bedoelt en ga ik uit van scheuren in een goed geuit in het artikel 'Herfsttij van het in een 'nalaten' (negatief) - het recht op vertrouwen dat in het liberalisme onte­ liberalisme' houden geen stand. Het libe­ non-interventie door anderen, inclusief recht gesteld werd. Of zoals ralisme floreert in Nederland, want we de overheid -, maar ook in inspanningen Vorstenbosch later zelf schrijft: 'Het pro­ leven in een tijdperk waarin veel liberale van anderen, inclusief overheidsbeleid bleem van het liberalisme is vooral dat idealen werkelijkheid zijn geworden. Er dat bepaalde ontwikkelingen stimuleert. het in het hart van haar gedachtegoed ... heerst vrijheid van meningsuiting, van Daarnaast is recent nog een sterk een drietal barrières heeft opgeworpen levensovertuiging en persvrijheid, schei­ moreel liberaal standpunt ingenomen in die zwaar drukken op de liberale bijdrage ding van kerk en staat, iedereen is op een rapport over morele waarden en aan het debat over collectieve waarden.' gelijke voet benoembaar in openbare omgangsvormen dat een samenwerking De bijdrage aan het debat over de collec­ dienst en heeft in gelijke gevallen recht is van de VVD en de Teldersstichting: tieve waarden blijkt dan dus plotseling de op gelijke behandeling door de overheid. Respect en burgerzin. Waarden en nor­ norm voor al dan niet het 'failliet' van een Last but not least er is sprake van onaf­ men in liberaal perspectief. Hierin komt ideologie. hankelijke rechtspraak om op dit alles een duidelijke morele identiteit van het toe te zien. Wereldwijd zijn liberalisering liberalisme naar voren. Duidelijk wordt De auteur meent deze drie bezwaren en democratisering daarnaast eerder in dat vooraanstande liberale denkers van tegen het liberalisme in zijn artikel uit te opmars dan in verval - gelukkig. Dit gaat Adam Smith tot Frits Bolkestein het werken. Hij maakt daarin een verschil echter allemaal niet vanzelf. Liberale ont­ belang van ons geestelijke en morele tussen links-liberaal en rechts-liberaal, wikkelingen vragen te allen tijde inzet en kapitaal hebben benadrukt. Het libera­ plaatst Rawls onder de linkse liberalen onderhoud en alleen al daarom zijn de lisme is gestoeld op een groot aantal mede door zijn pleidooi voor een recht­ gevaren die Vorstenbosch formuleert waarden die van publiek belang zijn. vaardige inkomensverdeling en komt uit­ toch van belang. Hij formuleert met zijn Daarnaast laat het de burger grote vrij­ eindelijk tot de conclusie dat aangezien drie scheuren mijns inziens drie aan­ heid voor het verkondigen van zijn Rawls' intellectuele en analytische werk dachtspunten met het oog op de toe­ mening en het belijden van zijn levens­ door de huidige politieke werkelijkheid komst, of misschien wel kernproblemen overtuiging, zo lang hij anderen daarmee van verbaal en mediaal geweld, irratio­ van het liberalisme in het algemeen. niet schaadt. Toch wordt de inhoudelijke naliteit, charisma en sex-appeal is kant van het liberalisme maatschappelijk achterhaald, het liberalisme als geheel Te weten: wellicht nog onvoldoende gevoeld en heeft afgedaan. Ik deel zijn analyse dat - hoe verhouden de liberale waarden beleefd. Hierin ligt dan ook een uitdaging deze krachten tegenwoordig van belang zich tot de wil van de meerderheid in voor de toekomst. Het liberalisme moet zijn in het politieke veld, maar ben het Nederland; niet alleen goed doen, maar mensen ook niet hem eens dat de kwaliteit van de - de noodzaak van een positieve formu­ aanspreken, op concreet maatschappe­ boodschap er niet meer toe zou doen. lering van het vrijheidsideaal en wellicht lijk, maar ook op spiritueel niveau. Vorm en inhoud doen er beide toe. van een rangorde in bepaalde grond­ Succes is kwaliteit x acceptatie, ook poli­ waarden die voor een liberale samenle­ De vragen die LEF mij stelden waren: tiek succes. De rol van de media in de ving van belang zijn; 1. of de individuele vrijheid niet een holle politieke beeldvorming is echter zonder - in aansluiting op het vorige - de nood­ frase is in een wereld waarin keuzen zich meer toegenomen, door het ontstaan zaak morele uitspraken te doen en een steeds meer binnen de ommuring van van nieuwe media met een groot bereik duidelijke (culturele) identiteit te laten een hedonistisch paradigma voltrekken; en kritische journalistiek. Er wordt van zien. Ofwel: Bestaat keuzevrijheid voor een een goed politicus dus meer verwacht wezen dat noodzakelijk zijn eigenbelang LEF 22 en de bevrediging van zijn eigen behoef­ we interne dwang tot onvrijheid gaan ende houden.Consumpties zijn meestal ten nastreeft? rekenen vervalt mijns inziens de gehele dan wel belast en brengen daarmee 2. of er werkelijk een gevoel van individu­ categorie vrij-onvrij aangezien wij nooit inkomsten voor de staat (belichamer van ele verantwoordelijkheid bestaat, of dat zelf zullen kunnen bepalen of we iets al het algemeen belang) met zich mee, dan het 'dikke- ik' (begrip afkomstig van Harry dan niet onder interne dwang doen en dit wel genereren ze uitgaven waarvan Kunneman) zich aan niets gelegen laat extern al helemaal niet vast te stellen is. anderen weer rijker worden. liggen; Hoewel het je ontdoen van 'de aardse Egoïsme en altruïsme sluiten elkaar niet Ofwel: Bestaat verantwoordelijkheidsge­ zaken en behoeften' een bekend stoï­ uit, zoals ik al eerder aangaf, ook niet voel of medemenselijkheid bij een wezen cijns en boeddhistisch streven is en wel­ binnen één mens of één handeling. In met een (dik) ego? licht leidt tot grote geestelijke vrijheid, is één mens huizen meerdere eigenschap­ 3. wat de functie is van verdraagzaam­ het ieder 'vrij' voor een dergelijke levens­ pen en in één handeling vaak ook. Het heid (en of dit niet neerkomt op het lief­ houding te kiezen. Liberalen bieden vrij­ dienen van het ego kan met het dienen deloos gedogen van de medemens). heid, maar leggen het niet op. Moet het van de samenleving en de verantwoor­ liberalisme dus optreden tegen het aan delijkheid daarvoor nemen samengaan. Jullie vraag is: wat is de actuele beteke­ banden leggen van de eigen vrijheid Kan, want naast een goed ontwikkeld nis nog van klassiek-liberale waarden als door het individu door het streven naar ego is zijn gemeenschapszin en verant­ vrijheid, verantwoordelijkheid en ver­ maximale behoeftebevrediging? woordelijkheidsgevoel ook van groot draagzaamheid? Laat ik eerst de hegeli­ belang voor de samenleving. Zonder 'jij' aanse opmerking maken dat tegenpolen Misschien is het bestaan van de filosofie geen 'ik', ook geen 'dik-ik' Toch ben ik op geestelijk niveau - en dat is waarover zelf wel het bewijs dat de mensheid van ervan overtuigd dat er meer schade is we het hebben als het gaat om vrijheid nature op zoek is naar het hogere, het aangericht in de samenleving door men­ binnen de ommuring van een hedo­ grotere, het mooiere, het betere. Mensen sen met een te klein of verwrongen ego, nistisch paradigma en het verantwoorde­ zijn dit altijd geweest. De manier waarop dan door mensen met een gezond zelf­ lijkheidsgevoel van het dikke-ik - bestaan en de graad waarin zij erin slagen ver­ respect. bij de gratie van elkaar. Het ego niet zon­ schilt slechts. Wel kan het liberalisme in der medemens en vrijheid niet zonder het kader van haar ontplooiingsgedachte Met het 'dikke ik' wordt echter aangege­ onvrijheid of gebondenheid. Daarnaast is geestelijke ontwikkeling en geestelijke ven dat de verhouding tussen het zich iets niet alleen goed vanwege zijn intrin­ vrijheid waar mogelijk stimuleren, bij­ laten gelden en het daadwerkelijk bijdra­ sieke waarde, maar kan iets ook goed voorbeeld door middel van het onderwijs, gen aan het eigen lot en dat van de zijn vanwege zijn functie of resultaat. maar ook in door het stimuleren van de medemens af en toe zoek lijkt. Er mag Hoewel verdraagzaamheid dus wellicht kunsten, de wetenschap en lichamelijke inderdaad best iets vaker een beroep geen groot respect impliceert kan de uit­ opvoeding (een gezonde geest in een worden gedaan op en worden geluisterd werking ervan - uitgaande van de diver­ gezond lichaam). naar onze 'internal spectator' - een siteit van de mens en zijn opvattingen - begrip van Adam Smith - ons 'andere-ik',. moreel zeer goed zijn. Het antwoord op Dan het 'dikke ik' van tegenwoordig, lou­ ons geweten. Het ego-ik en het andere- de vragen of individuele vrijheid wel ter gericht op zijn eigen geluk (en onge­ ik vormen slechts samen een vol- bestaat daar waar ook individuele onvrij­ luk), middelpunt van zijn eigen univer­ waardig-ik en dit mag in een geïndividu­ heid bestaat; of verantwoorde- sum. Het dikke-ik neemt 'veel ruimte in' aliseerde samenleving best benadrukt lijkheid/medemenselijkheid wel bestaat en neemt zijn eigen verantwoordelijk­ worden. Daarnaast lijkt de hang naar daar waar egoïsme bestaat; of verdraag­ heid te weinig. Het vertoont een over­ zelfverrijking voor bepaalde personen zaamheid wel zo'n moreel hoogstaande maat aan geldingsdrang en een tekort geen grenzen te kennen. Het is daarom . waarde is, zal mede hierom bevestigend aan zorg. goed dat de samenleving tendensen van zijn. een graaicultuur een halt toeroept. Toch hebben liberalen als Hayek, maar Bijvoorbeeld door de beloningsstructuur Mensen jagen het eigenbelang na. Dat is ook Adam Smith met de 'invisible hand' van mensen met top-inkomens onder de al eeuwen het geval. Echter de welvaart en Mandeville met 'the fable of the bees' loep te nemen, maar ook - zoals al is in het rijke Westen vergroot en meer al aangetoond dat het opkomen voor en gebeurt - door belastingheffing naar zaken liggen dus binnen handbereik voor het najagen van het eigenbelang het inkomen en controle op het effectenver­ de gemiddelde burger. Mogelijke gemak­ belang van allen kan dienen, dit in de keer. Een graaicultuur is geen fraaie cul­ ken eigent de burger zich ook liefst toe. meeste gevallen ook doet en feitelijk het tuur. Het dikke-ik van Kunneman is ech­ Voorzover de mens nu slaaf van zijn algemeen belang zelfs het beste dient. ter een existentiële houding van alle eigen behoeften is, is hij dit altijd al Smith verbeeldt dit bijvoorbeeld aan de mensen en niet zo zeer van een beperk­ geweest. De graad van de mogelijkheid hand van een onzichtbare hand die het te elite. Als liberalen kunnen we daarop van bevrediging is wellicht toegenomen, najagen van het eigen belang bij allen inspelen door het volwaardige individu - hoewel behoeften ook relatief zijn. Het is stuurt in de richting van het algemeen het individu in samenspel met zijn ver­ de vraag of men tegenwoordig met het belang. Uitgangspunt van deze opvattin­ antwoordelijkheid voor en afhankelijk­ derde televisietoestel blijer is dan bij­ gen is dat opkomen voor jezelf op een heid van de omgeving waarin het zich voorbeeld in de jaren vijftig met het eer­ positieve manier bijdraagt aan en 'winst' beweegt - te benadrukken en niet slechts ste. De rijkdom is toegenomen en veel genereert voor de medemens en de - hoe belangrijk ook - het ego. mensen profiteren daarvan, leder bezit samenleving als geheel. Zo kan het leidt tot verplichtingen en om 'gewoon kopen van een huis gezien worden als Kortom, eerder een tekort aan spiritua­ mee te doen' heb je tegenwoordig wel­ een actie uit eigenbelang die bij uitstek liteit dan een overschot aan materia­ licht meer bezittingen nodig dan eens. een eigen behoefte bevredigt, maar is lisme, eerder een tekort aan binding dan Maar vrijheid is voor mij nog steeds de het op het moment één van de belang­ een overschot aan individuele vrijheid en afwezigheid van externe dwang. Zodra rijkste motoren die onze economie draai­ eerder een tekort aan 'wij' dan een over­ LEF 23 schot aan 'ik' zijn het probleem. En - dat ning van de menselijke waardigheid staat die ten koste kan gaan van de indi­ hoop ik te hebben duidelijk gemaakt - het ongeacht innerlijke of uiterlijke kenmer­ viduele vrijheid, ontplooiing en toewij­ één, het overschot, impliceert niet het ken is een belangrijke liberale waarde. ding, kan benadrukt worden wat de winst andere, het tekort. Bovendien is duidelijk dat ook niet alle van emancipatie en zelfontplooiing is, meningen of overtuigingen, maar met wat de verdiensten van een vrije samen­ Tenslotte de verdraagzaamheid. name de gedragingen waarin sommige leving zijn en wat het belang is van het Verdraagzaamheid of tolerantie is wel­ overtuigingen resulteren, te respecteren nemen en tonen van eigen verantwoor­ licht niet zo'n verregaande uiting van zijn. Liberalen zijn het met fundamenta­ delijkheid. genegenheid of goedkeuring als het listen van allerlei soort meestal hartgron­ tonen van respect of naastenliefde ten dig oneens, maar als mensen kunnen wij Ik ben aan het beantwoorden van de eer­ opzichte van de medemens, maar daar­ in één samenleving wel naast elkaar ste vragen, opgeworpen door het artikel mee vanwege de functionaliteit die ik bestaan, zo lang wetten en regels niet in Filosofie magazine, niet toegekomen, eerder aangaf, voor een samenleving geschonden worden. Je kunt in de maar geef ze jullie, jonge liberale lezers niet minder waardevol. samenleving nu eenmaal niet van ieder­ van dit artikel, mee ter overdenking. Verdraagzaamheid ten opzichte van een een houden. Verdraagzaamheid is daar­ Sapere aude! Zo schreef Kant in zijn groep mensen kan inderdaad wat neer­ voor een goed vreedzaam alternatief tus­ opstel Was ist Aufklarung rond de buigend zijn, maar geeft andere mensen sen veroordeling en omarming. geboorte van het liberalisme. Heb de wel de mogelijkheid te zijn wie ze willen moed je van het eigen verstand te bedie­ zijn, al worden ze misschien nog niet ten Toch geven intolerante of radicale opvat­ nen! De hang van de mens naar kennis volle gerespecteerd. Maar wat begint tingen - vaak gericht op een enkel goed en vrijheid is zo oud als de mens zelf en met verdraagzaamheid kan overgaan in zonder de beperkingen van het belang zal voorlopig dan ook niet verouderen. wederzijds begrip en respect. Toch leg­ van dit goed in te zien en niet gericht op De institutionalisering hiervan in een libe­ gen wij als liberalen graag de nadruk op het complex van belangen dat de rale beweging is tot nu toe een zeer suc­ individuele gedragingen en blijft daarin samenleving vormt - ons te denken over cesvol experiment dat hard aan de weg de verdraagzaamheid ten opzichte van hoe het gevaar dat hierin schuilt in te timmert en haar gelijk dus bij veel men­ de individuele ander een groot goed. Het dammen. Wellicht moet het verbod op sen weet te halen. Is dat toevallig? Of is is een soort zich onthouden van be- of aanzetten tot haat strenger worden toe­ er sprake van een onvermijdelijke cultu­ veroordeling. Het je verdiepen in de gepast en moet een helderder principieel rele vooruitgang? (beweegredenen van) de ander is wel­ en waarden-vol liberaal alternatief gebo­ licht van een moreel hogere orde, maar den worden. Zo kan benadrukt worden Drs. W.P.S. Bierens is wetenschappelijk in een 'veelkleurige' samenleving niet dat ware spiritualiteit toch de band is van medewerkster van de Teldersstischting altijd even realistisch. een individu tot god of geest en niet een Verdraagzaamheid als uiting van erken­ publieke zaak waarin groepsdruk ont-

GEZOCHT:

DOENERS www.route55.nl LEF 24

Liberale denkers deel II (Immanuel Kant)

De politieke filosofie van Kant draagt een actualiteit ervan des te minder. Het is Door Jeroen Benning onmiskenbaar liberaal karakter. Centraal natuurlijk wel mooi dat mensen zich uit in Kants hoofdgedachten over recht, zedelijkheidsoverwegingen aan de De Duitse wijsgeer Immanuel Kant moraal en staat, staat het vrijheidsbe­ dwang van een staatsgemeenschap (1724-1804) heeft in directe zin niet grip. "De mens is een vrij wezen. Hij kan onderwerpen, maar staat dat niet ver af zoveel met politiek liberalisme te alleen in vrijheid zijn bestemming verwe­ van de alledaagse, harde werkelijkheid? maken. Kant zocht zoals traditionele zenlijken. Normen en waarden hebben Voor een goed begrip van Kants gedach­ filosofen veelal deden naar een eerst morele betekenis indien zij niet van ten moeten we onderscheid gaan maken betrouwbare manier om kennis te ver­ bovenaf en onder dwang zijn opgelegd, tussen de fenomenale en de noumenale krijgen. In deze poging perkte hij zich maar aan de mens zelf zijn ontsproten." wereld. Deze scheiding tussen twee aanvankelijk sterk in. Hij stelde al De mens is dus volgens Kant in zedelijk werelden is er voor Kant wel allee een vooraf dat een zoektocht naar een opzicht een "zelfwetgever". Liberaler kan voor het verstand. Maar we kunnen beter werkelijkheid die onafhankelijk van het bijna niet, Kant verklaart het individu een ander Kantiaans onderscheid onze ervaring zou bestaan, geen zin als zijnde onschendbaar. Maar ook hij maken, namelijk die tussen a priori en a had. wist dat er grenzen zijn, het recht moet posteriori. A priori is hetgeen wat zeker is de bescherming van de vrijheid van alle buiten alle ervaring om, a posteriori is de Deze werkelijkheid is er wel, maar we anderen waarborgen. De mens als zelf­ niet absoluut zekere kennis uit ervaring. kunnen haar nooit kennen, aldus Kant. wetgever leidt volgens Kant tot een repu­ Hij zoekt als het ware voor zijn opvattin­ We nemen bijvoorbeeld altijd iets waar blikeinse staat, waarin de wetten uitdruk­ gen telkens een andere wereld, zo heeft als bestaande in ruimte en tijd, terwijl king zijn van de wil van allen. Maar let zijn behandeling van de ethiek betrek-' ruimte en tijd kenmerken van onze waar­ wel, voor Kant is dit niet hetzelfde als de king op de mens als noumenaal wezen. ’ nemingen zijn en niet van de dingen 'an wil van de meerderheid. De wil van allen sich'. Ook begrijpt ons verstand de din­ is volgens Kant niet wat men feitelijk wil, Het sleutelbegrip van Kant is dus vrij­ gen altijd in bepaalde categorieën, zodat maar wat men behóórt te willen. heid. Vrijheid van de noumenale mens, ze aan de dingen kwantiteit, kwaliteit, en dus vrijheid in de fenomenale werke­ relaties en modaliteit (mogelijkheid, wer­ De term wereldburgerschap krijgt in zijn lijkheid, op het niveau van recht en staat. kelijkheid of noodzakelijkheid) toekent. politiek filosofie een heel concrete De "verborgen" doelstelling van de Hoe het object van onze kennis er zon­ inhoud. De volledige ontwikkeling van de natuur leidt tenslotte tot een wereldge­ der deze bepalingen uit zou zien, is niet menselijke natuur in de mens kan vol­ meenschap van redelijk en dus vrije bur­ te achterhalen. Vandaar dat Kant stelt gens Kant pas plaatsvinden als ook de gers. Hoe utopisch is deze gedachte? dat het kennen zich niet naar een object staten onderling gebonden zijn aan Recentelijk is door Fukuyama in Het richt, maar het object zich naar ons ken­ gedragscodes, zoals de burger binnen einde van de geschiedenis betoogd dat nen. Hij noemt dit verschijnsel zelf de de staat aan de wet gebonden is. Staten de wereld uiteindelijk zal kiezen, en Copernicaanse wending. zullen zich teneinde de wil van de men­ gedeeltelijk al heeft gekozen, voor het selijke natuur moeten verenigen in een liberale gedachtegoed omdat andere Deze redenering zette Kant uit in zijn statenbond (Kant voorzag zeg maar de ideologieën de concurrentie met het libe­ beroemdste werk, Kritik der reinen oprichting van de Volkenbond en later de ralisme , zowel in materieel als in geeste­ Vernunft (1781). In de hierop volgende VN). Volgens Kant wordt de wereld van­ lijk opzicht, op de lange duur zullen ver­ tien jaar schreef Kant zijn twee andere zelf een gemeenschap en zal schending liezen. Voor zover Kant betoogt dat de meesterwerken, Kritik der praktischen op één plaats op allen plaatsen op de loop van de historie leidt naar een Vernunft en Kritik der Urteilskraft. De drie aarde worden gevoeld. Deze voor die tijd (wereld)gemeenschap waarin de leden kritieken hebben vooral betrekking op de revolutionaire ideeën heeft hij beschre­ beschikken over een maximale vrijheid, epistemologie of kenleer. Kant gaat in ven in het toegankelijke werk Zum ewi­ kan worden gesproken van een revival deze werken in op de werking van ons gen Frieden of Ten eeuwigen vrede en van zijn Idee der geschiedenis. verstand en hij onderzoekt de grenzen het tevens eerder genoemde Idee zur van ons kenvermogen. Het zijn alledrie einer allgemeinen Geschichte in moeilijk toegankelijke en "zenuwsapver- Weltbürgerlicher Absicht. terende" werken zoals zijn vriend, de filo­ soof Mendelsohn het noemde. Maar zij Staat en recht scheppen volgens Kants vormen wel de sleutel en theoretische optiek de voorwaarden voor menselijke basis voor Kants moraal- en politieke filo­ ontplooiing, zij bereiken dat door vrijheid sofie. De politieke filosofie van Kant komt in de samenleving af te dwingen. De vrije vooral tot uiting in Idee zu einer allgemei- samenleving, zo zal in de loop van de tijd nen Geschichte in Welbürgerlicher blijken, die de individuele burger ruimte Absicht (1784) en Zum ewigen Frieden; bied naar eigen inzicht de handelen, zal ein philosophischer Entwurf (1795). In volgens Kant de meest levenskrachtige deze werken wordt zijn theorie zoals samenleving zijn. beschreven in de drie kritieken op prak­ tisch niveau voortgezet. Het liberale karakter van de ideeën van Kant zal niemand ontgaan zijn. En de Kort portret nieuw lid / Vorming en Scholing 25

Kort portret nieuw lid

en inmiddels ben ik lid van de JOVD." samen moeten doen. Uiteraard hoop ik Door Benjamin Derksen Wil je een actieve rol binnen de vereni­ op politiek gebied veel van de JOVD te ging gaan spelen? leren. Daarom kijk ik uit naar het aanko­ In elke Driemaster staat een kort por­ "Ja, absoluut! Op dit moment ben ik mende junicongres." tret van een nieuw JOVD-lid. Deze voorzitter van de projectgroep die de Driemaster is dat Floris Wolf, lid van afdeling Den Haag uit haar slapende sta­ Welke activiteiten vervul je naast de de afdeling Den Haag e.o. tus moet halen. Ik denk niet dat mijn leef­ JOVD? tijd (Wolff is 16 jaar, red.) hierbij een "Ik ben, zoals vanwege mijn leeftijd Hoe ben je in contact gekomen met de belemmering is. Den Haag is een jonge waarschijnlijk te verwachten was, nog JOVD? afdeling waar ik me zeer in thuisvoel." middelbaar scholier. Op dit moment zit ik "Ik was al een tijdje politiek geïnteres­ in de vijfde klas van het atheneum. seerd en wilde eigenlijk wel iets met die Welke verwachtingen heb je? Volgend jaar ben ik zonder twijfel in de interesse gaan doen. De JOVD-site bood "Binnen de afdeling Den Haag heb ik zesde klas terug te vinden. Na mijn toen uitkomst. Op aanraden van een hoge verwachtingen omtrent het opzet­ middelbare school wil ik Lucht- en kennis van mij heb ik een activiteit van ten van interessante activiteiten voor Ruimtevaarttechnologie in Delft gaan de afdeling Leiden, waar Mark Rutte en leden. De politieke discussie zal centraal studeren. Gelukkig is er voldoende tijd Jort Kelder aanwezig waren, bezocht. moeten staan. Vanuit de JOVD hoop ik om van politiek mijn hobby te maken en Sindsdien is mijn interesse gaan groeien dat verschillende leden mij hierbij de hel­ door actief te worden binnen de JOVD en snel daarna heb ik mezelf aangemeld pende hand bieden, want we zullen het moet dat geen probleem gaan worden."

Politiek Kaderweekend Top Winter Course Introweekend

Op 11 en 12 oktober organiseert het Op zaterdag 27 en zondag 28 september Op zaterdag 27 en zondag 28 september Politiek Commissariaat voor het 'politie­ 2003 wordt er weer een Top Winter 2003 wordt er weer een Introweekend ke kader' van de JOVD het Politiek Course georganiseerd. De Top Winter georganiseerd. Het Introweekend is een Kaderweekend (PKW). Tijdens dit week­ Course is het filosofische weekend van laagdrempelige manier om de JOVD end zal er in een jeugdherberg gediscus­ de JOVD. Je kunt dit jaar een actief pro­ goed te leren kennen. Het programma sieerd worden over tal van interessante gramma met veel eigen voorbereiding en van het weekend bestaat uit een aantal onderwerpen. Daarnaast wordt er, naast inbreng verwachten (er wordt onder cursussen rond liberalisme, politiek en de inhoudelijke discussies, aandacht meer verwacht dat je zelf een aantal communicatieve vaardigheden. besteed aan de communicatieve kanten boeken bestudeert). Je kunt meer infor­ van het politieke spel. Immers, het goed matie kijgen door een mailtje te sturen Verder is er ruimte in het programma over kunnen brengen van je standpunt is naar [email protected] of te bellen om elkaar beter te leren kennen. bijna net zo belangrijk als de inhoud. met 06-20608544. Je kunt je opgeven voor het Schrijf dit weekend dus alvast in je agen­ Introweekend bij Paul van As: da!!! To be continued... [email protected] of 06-20608544 of kijk op www.jovd.nl/introweekend.

GEZOCHT:

REIZIGERS www.route55.nl PC Nieuws 26

PC nieuw s

tweede golf van uitbreidingen van de EU. tot een discussiestuk op het november- Vanuit het politiek commissariaat is de Na de uitbreiding met de huidige tien congres en uiteindelijk de notitie werkgroep Financiën, Economische en kandidaat-lidstaten in 2004, en de moge­ 'Demostaat 2004' op het bijzondere 'poli­ Sociale zaken (FE S) van start gegaan. lijke toetreding van Roemenië en tieke' congres van de JOVD in 2004. Nu De werkgroep heeft als doel om de poli­ Bulgarije in 2007, zullen Balkanlanden, 40 jaar na de eerste Demostaat in 1964 tieke meningsvorming over financiële, Turkije, en republieken van de voormali­ een mooi moment voor een lustrum en economische en sociale onderwerpen in ge Sovjet-Unie het EU lidmaatschap wellicht een ervaring rijker door de ople­ de JOVD te stimuleren. Dit gebeurt door aanvragen. ving van de discussie over democrati­ zowel discussie binnen de werkgroep als sche vernieuwing middels de master­ in de vereniging (schrijven van stukken Gedurende deze twee dagen spreken wij class en het avondprogramma tijdens voor congressen). Daarnaast staan het met wetenschappers, economen, diplo­ het junicongres. vergaren van kennis (bijvoorbeeld excur­ maten en politici over de uitbreiding en sies) en uitdragen van standpunten (bij­ haar consequenties voor de EU. We Graag wil ik de leden van de LPPG aan voorbeeld persberichten) op het pro­ bekijken deze uitbreiding vanuit politiek, u voorstellen: gramma. De werkgroep komt eenmaal sociaal/cultureel en economisch oog­ per maand op het AS in Den Haag bij­ punt. Gijs Jongma een. Op 3 juli zal er een activiteit op het Marianne Wortelboer Algemeen Secretariaat zijn, waarbij Uitgangspunten: llona van Haarst samen met de JD en het CDJA wordt Sharita Raktoe geprobeerd een schaduwkabinet te vor­ Dag 1: gesprekken met experts op cul- Lodewijk Wisse men. Deze activiteit zal om 18.00 uur tureel/wetensch appel ij k/economisch aanvangen. Heb je interesse om mee te gebied Thema van de masterclass tijdens het discussiëren over onderwerpen met congres: 'Democratie, doel of middel?'. raakvlakken op het gebied van economi­ Dag 2: bezoeken aan ambassades / Dit thema zal continu leidraad zijn voor sche zaken, sociale zaken en financiën? politici / ministerie Buitenlandse Zaken de projectgroep tijdens het tot stand Geef je dan op als deelnemer voor de komen van de notitie. Overwegingen werkgroep FES. Aanmelden kan per e- 's Avonds debatteren we op het AS met omtrent het doel of middel komen, wan­ mail: [email protected]. diverse kamerleden over de wenselijk­ neer u er niet op let, ongemerkt voorbij in heid van een verdere uitbreiding, en de de 'liberale' discussies omtrent de demo­ Sinds kort bestaan er binnen de JOVD beoogde consequenties op het functio­ cratie. permanente werkgroepen die niet op neren van de Unie. projectbasis werken. Deze groepen zor­ Heeft u een mening over de democratie gen voor continue politieke discussie. De EU zal een grote verandering onder­ en bent u in staat deze ook op papier te gaan bij uitbreiding naar 25 lidstaten in zetten, laat dan van u horen! Uw onder­ Natuurlijk verwacht het PC dat de meest 2004. Een vergelijkbare of zelfs grotere bouwde mening over 'Democratie, doel interessante hersenspinsels en prikke­ verandering kan verwacht worden bij een of middel?' kunt u kwijt bij lende onderwerpen die besproken wor­ mogelijke uitbreiding met de Balkan, [email protected] (max. 80 woorden). den tijdens deze werkgroepen door Turkije, en republieken van de voormali­ U kunt hierbij denken aan onderwerpen selecte groepjes worden uitgewerkt. ge Sovjet-Unie. De JOVD zal de discus­ met betrekking tot het kiesstelsel, de Deze groepjes presenteren het resultaat sie over deze uitbreiding voor zijn! Eerste Kamer, het Koningshuis, het refe­ bij congressen. rendum, de Provincie of de trias. De pro­ Indien je interesse hebt om bij deze twee jectgroep zal op basis van deze input Naast politieke discussie zullen er ook dagen aanwezig te zijn, stuur dan een e- een artikel schrijven waarin deze opvat­ thematische activiteiten worden georga­ mail met korte motivatie naar: tingen de revue zullen passeren. Ook zal niseerd. Voorbeelden van brede werk­ [email protected] deze stof tot discussie op internet een groepen die nu in de opstartfase verke­ plaats krijgen op www.jovd.nl/demostaat. ren (inschrijving mogelijk!) Geïnteresseerd in discussies over land­ bouw, verkeer en waterstaat en VROM ? Gert-Jan Jense is PC Binnenlandse - Wereldpolitiek Meld je aan! Meer informatie: Rolf Zaken & Justitie - Defensie Koops, Politiek Commissaris, tel. Nr. - Onderwijs 0619316458, [email protected]. - Monarchie vs. Republiek - Gezondheidszorg Demostaat 2004, Democratische ver­ betering in het vizier! Stuur voor meer informatie een mailtje naar [email protected] Inmiddels is de LPP G Demostaat (Democratisering Staatsinstellingen) Op 1 en 2 juli zal de landelijke project­ druk bezig de discussie rond democrati­ groep "Grenzen van de Europese Unie" sche verbetering te laten opleven en zich gaan verdiepen in de mogelijke voorbereidingen te treffen om te komen Artikel Egbert Adrichem 27

Welke rol kan de nationale overheid nog spelen ten tijde van de huidige recessie?

markten kunnen benaderen (aanbod- Door Egbert Adrichem kant).

Bij de afgelopen Tweede Kamer ver­ Het C PB heeft geconstateerd dat de eco­ kiezingen speelde de kwestie econo­ nomische groei in Nederland achterblijft mie een belangrijke rol. Of beter bij het Europees gemiddelde door een gezegd de slecht draaiende econo­ verslechterde concurrentiepositie en een mie. In het licht van de nu ook officieel voortdurende vertrouwenscrisis bij con­ opgetreden recessie wordt de roep sumenten en producenten. Tel daarbij op om overheidsingrijpen steeds sterker. de dalende huizenprijzen en aandelen, Het nieuw aangetreden kabinet de vermogenverliezen bij pensioenfond­ Balkenende II wil een reeks van maat­ sen, de crisis in Japan, de betalingsba­ regelen nemen om de economie er lanstekorten in V S en een gebrek aan weer bovenop te helpen. Dit artikel flexibiliteit in Duitsland om te constateren beoogt in te gaan op de vraag welke dat de koopkracht van consumenten rol de overheid kan en mag spelen bij onder druk staat en de wereldeconomie het ondersteunen van de economie. er ook niet goed voorstaat. Die verslech­ Zeker voor liberalen en andere markt- terde concurrentiepositie is voor denkers zijn forse overheidsingrepen Nederland een probleem, omdat geen ultieme oplossing. Vandaar een Nederland een open economie heeft. De betoog op welke gebieden de over­ consumptieve bestedingen zijn in ons heid daadwerkelijk invloed kan uitoe­ land slechts iets groter dan uitvoer van fenen en welke maatregelen vanuit goederen en diensten naar het buiten­ liberaal oogpunt de voorkeur hebben. land. Van alle import komt zo'n 65% van­ De opbouw van dit artikel is als volgt. uit Europa en van alle export gaat zo'n extra banen bijvoorbeeld in gezond­ Allereerst zal een kort overzicht wor­ 85% naar Europa. Nederland heeft dus heidszorg, veiligheid en onderwijs. den gegeven hoe de economie werkt. rekening te houden met zowel interne als Daarnaast kan de koopkracht van consu­ Gevolgd door een beschouwing op externe factoren. menten worden verhoogd door verlaging welke terreinen de overheid invloed van belastingen en premies. De koop­ kan uitoefenen. Om daarna af te slui­ Mogelijkheden van de overheid kracht kan ook worden verhoogd door ten met gewenste maatregelen die De econoom Keynes heeft in zijn het verhogen van uitkeringen en ambte­ overheid zo kunnen doen in tijden van beroemdste boek "The General Theory narensalarissen. Als laatste kan de over­ een recessie. of Employment, Interest and Money", heid subsidies aan (buitenlandse) verschenen in 1936, al een mogelijkheid investeerders verschaffen. Werking van de economie voor overheidsingrijpen beschreven. In De economie kan worden gezien als een dat boek maakt hij duidelijk dat op een Aanbodkant spel van vraag en aanbod. Aan de ene lager niveau dan volledige werkgelegen­ Aan de aanbodkant draait het om het sti­ kant staan de producenten die goederen heid in het economisch leven een even­ muleren van de marktsector. De over­ en diensten aanbieden (het aanbod). wicht kan ontstaan door het tekort schie­ heid kan de randvoorwaarden verbete­ Aan de andere kant staan de consumen­ ten van de bestedingen. Om volledige ren. Denk hierbij aan deregulering, het ten die een bepaalde behoefte aan goe­ werkgelegenheid te bereiken moet de versoepelen van sluitingstijden, privati­ deren en diensten hebben (de vraag). overheid extra gaan uitgeven en de seren en liberaliseren. Daarnaast kan de Het krachtenspel tussen vraag en aan­ belastingtarieven verlagen, zodat consu­ export worden bevorderd door handels­ bod levert een bepaalde evenwichtsprijs menten meer consumeren en producen­ missies en exportsubsidies. Het bevor­ op en daarbij kan worden gehandeld. Wil ten meer investeren. Naast de aanpak deren van de concurrentiepositie is een land een goed draaiende economie van Keynes had de overheid vroeger mogelijk door het verlagen van de werk­ hebben dan moeten de bedrijven in dat nog beschikking over het rente-instru- geverslasten, het niet meer algemeen land veel goederen en diensten ver­ ment en het aanpassen van de wissel­ verbindend verklaren van CAO's en het kopen aan consumenten, andere bedrij­ koers. Met de komst van de euro en de vergemakkelijken van ontslag. Deze ven en overheden. Deze verkopen kun­ Europese Centrale Bank zijn deze instru­ maatregelen kunnen leiden tot loonmati­ nen in het binnenland, de Eurozone en menten uit handen gegeven. Wat kan de ging en meer flexibiliteit voor de factor het overige buitenland plaatsvinden. Ten overheid vandaag de dag nog doen? arbeid. De arbeidsproductiviteit zal hier­ tijde van een recessie draait de econo­ Terugkijkend naar de vorige paragraaf door toenemen, waardoor de mie slecht en liggen die bestedingen op kunnen maatregelen aan de vraag- en Nederlandse producten goedkoper kun­ een laag peil. Om uit de recessie te aanbodkant worden genomen. nen worden. Als laatste is Nederland een komen moet de vraag omhoog. Dat kan handelsnatie. Daarvoor zijn hoog opge­ op twee manieren, namelijk zorgen dat Vraagkant leide mensen nodig. Voor behoud en uit­ de huidige consumenten weer meer De eerste optie a la Keynes is dat de breiding van de benodigde kennis kan gaan uitgeven (vraagkant). Of zorgen dat overheid zelf meer gaat besteden. Dat worden geïnvesteerd in onderwijs. de producenten nieuwe klanten en afzet­ kan ook indirect door het creëren van Artikel tgbert Adrichem 28 Artikel Godart van Gendt

Liberale en haalbare oplossingen consumptieve bestedingen. Door de In de vorige paragraaf zijn allerlei gebie­ open economie is de beste redemie Onzichtbaar Nederl den aangehaald waar de overheid een tegen een recessie het aantrekken van rol kan spelen om de economie te bevor­ de wereldeconomie. Daar kunnen we deren. In deze paragraaf zal worden alleen ten volste van profiteren als onze ingegaan of deze oplossingen liberaal en eigen markt efficiënt is ingericht. haalbaar zijn. Liberaal in de zin dat Door Godart van Gendt zoveel mogelijk aan de vrije markt moet Conclusie worden overgelaten en langdurig over­ De rol van de overheid bij het bevorde­ Nederland is het afgelopen jaar in heidsingrijpen onwenselijk is. Haalbaar ren van de economie is beperkt. Dit is binnen- en buitenland verweten een in het licht van de huidige staatsschuld het gevolg van het lid zijn van de onduidelijke internationale positie in en de naderende vergrijzing. Europese Unie en het open karakter van te nemen. De inconsistente bijdrage de Nederlandse economie. Daardoor zijn in de Europese Conventie en de posi' Het toetsingskader valt in twee deelge­ we als land in grote mate afhankelijk van tie ten opzichte van de oorlog in Irak bieden uiteen. De eerste is het gebied het aantrekken van de wereldeconomie zijn hiervan twee voorbeelden. Zijn de waar de overheid door extra uitgaven of om uit een recessie te komen. Op de verantwoordelijke politici na een jaar vermindering van inkomsten (bijvoor­ gebieden waar de overheid wel een rol trainen en spelen op eigen polder- beeld belastingverlaging) de economie veldjes toe aan Europees voetbal? probeert te stimuleren. Deze Keynesiaanse aanpak leidt onherroepe­ De huidige regering heeft voor zichzelf lijk tot begrotingstekorten. Met begro­ een strategie uitgestippeld in het hoofd­ tingstekorten kan de staatsschuld niet lijnenakkoord (hierna te noemen worden afgebouwd. Ook is het maar akkoord). De VVD doet mee met dit zeer de vraag of die extra miljarden van kabinet, onder andere omdat dit kabinet de overheid effect zullen hebben. een "duidelijke internationale positie" wil Daarnaast zijn we als Nederland gebon­ innemen. VVD: "Nederland heeft altijd den aan het Europees afgesproken een grote rol gespeeld in de wereld. Die Stabiliteits- en Groeipact, waardoor grote rol moeten we blijven spelen." Mijn overheidsinvesteringen niet mogelijk inziens is treffend dat deze prominente zijn. Bij koopkrachtverhoging is een rol in het laatste hoofdstuk op een van onzekere factor het consumentenver­ de veertien pagina's van het hoofdlijnen­ trouwen. Als dat laag is, zullen de consu­ akkoord wordt uitgewerkt. Standpunten menten hun extra verkregen koopkracht over de toekomst van Europa, de relatie liever oppotten dan het consumeren. Ik met de VS, ontwikkelingssamenwerking zie dan ook geen heil in deze aanpak. kan spelen, rijst de vraag of, liberaal en defensie worden hierin kort en bondig gezien, overheidsbemoeienis valt te pre­ uitgelegd. Best knap...! Het tweede gebied is waar de overheid fereren boven marktwerking. De door verbetering van de randvoor­ Keynesiaanse leer om de overheidsbe­ In het onderstaande zal ik doornemen waarden aan de markt en van de stedingen te verhogen heeft op korte ter­ wat het akkoord te zeggen heeft over de Nederlandse concurrentiepositie de mijn wellicht een gunstig effect, maar is transatlantische relatie en de toekomst marktwerking probeert te stimuleren. onwenselijk op de lange termijn gegeven van het Europees Veiligheids- en Deze randvoorwaarden zijn het bepalen de noodzaak tot het reduceren van de Defensiebeleid (EVDB). Alleen hiervoor van het speelveld, de spelregels en de staatsschuld met het oog op de naderen­ heb ik al twee pagina's nodig! scheidsrechter op de verschillende de vergrijzing. De overheid zou zich marktonderdelen. Het zorgdragen voor daarom moeten beperken tot het creëren Transatlantische relatie zowel goede fysieke condities (ruimte, van gunstige randvoorwaarden om de bereikbaarheid, milieu) als niet-fysieke marktwerking te stimuleren. De markt Passage uit het akkoord: (fiscaal, kapitaalmarkt, ondernemings­ kan dan zijn rol als motor voor de "Vrede en veiligheid in de wereld zijn recht, deregulering). Verder kan het Nederlandse economie weer op zich gediend met een versterking van de bevorderen van de buitenlandse econo­ nemen. Als laatste factor is een stabiel internationale rechtsorde door middell mische betrekkingen zorgen voor een politiek klimaat van belang, waarin daad­ van de Verenigde Naties en de opleving van de export. Daarnaast kun­ krachtige beslissingen kunnen worden Veiligheidsraad... Daarnaast zal het kabi­ nen privatisering en liberalisering tot een genomen. Laten we daarom hopen dat, net zich ook actief inzetten om de trans­ betere en efficiëntere bedrijfsvoering lei­ in het belang van de economie, het kabi­ atlantische relatie te verstevigen." den en hebben nieuwe toetreders geen net Balkenende II wel de eindstreep zal last van oneerlijke overheidsconcurren- halen. Het akkoord spreekt een zeer sterk ver­ tie. De grenzen aan de randvoorwaarden trouwen uit in de veiligheidsband die de worden opgesteld door de Europese Bronnen afgelopen vijftig jaar is opgebouwd mededingingsautoriteit om concurrentie­ - website Ministerie van Economische binnen de NAVO. Het Nederlandse bui­ vervalsing tegen te gaan. Als laatste Zaken (www.minez.nl) tenlandbeleid is opgeschoven richting moet de overheid zorgen dat het vertrou­ - persberichten en stukken website Engeland, Spanje, en de Oost-Europese wen weer toeneemt. Zowel bij de door Centraal Plan Bureau (www.cpb.nl) landen. De positie van Blair, Aznar en boekhoudschandalen geplaagde bedrij­ Miller inzake Irak zou in de toekomst de ven als bij de consument. Dit kan leiden Egbert Adrichem is Politiek Commissaris sterke voorkeur genieten boven de tot toename van de investeringen door Financiën, Economische en Sociale nonexistente positie van het demissio­ bedrijven en toenemende binnenlandse Zaken naire kabinet Balkenende I. 29 ld

litie te vormen. Een coalitie met de PvdA werken aan het verduidelijken en uitdra­ De fractie van de VVD heeft in een docu­ had waarschijnlijk geresulteerd in gen van het Nederlands standpunten in ment uitgelegd waarom zij onder andere gesprekken met de "Bende van vier" het buitenland. Ook moet de regering het buitenlandse paragraaf in het (Belgie, Luxemburg, Duitsland, haar buitenlands profiel zo snel mogelijk akkoord onderschrijven, en dus 'mee­ Frankrijk). in het binnenland laten zien. doen' aan het kabinet. "De VVD wil zich inspannen voor een veilige wereld. Soms Er is gekozen voor samenwerking Het Haagse navelstaren moet voorbij moet dat met militairen, soms met finan­ binnen de NAVO. Dit kabinet zal binnen zijn! Deze 'cultuuromslag' zal veel tijd ciële en andere ondersteuning ... Vrijheid Europa geen initiatieven ontplooien om vergen; toch is haast geboden. Het voor­ en democratie moeten we ook voor een gezamenlijke Europees defensiebe­ zitterschap van de Europese Raad volgt andere mensen in de wereld willen. Dat leid op poten te zetten. direct op de Europese verkiezingen van is de enige weg naar welvaart en vrede." juni 2004. Aan het einde van het voorzit­ Dit is duidelijk een eigen interpretatie van De standpunten van de drie partijen bij terschap zal onder andere worden beslo­ het akkoord. Zoals hier wordt gesteld zou het ingaan van de formatiebesprekingen. ten of Turkije klaar is om te starten met het een citaat van de heer Rumsfeld kun­ VVD: "het vermogen van Europese lan­ toetredingsonderhandelingen. Een nen zijn. De Atlantische visie van de VVD den [om] een bijdrage te leveren aan goede voorbereiding van Nederland van komt duidelijk naar voren! internationale crisisbeheersing dienen deze ontmoeting van de Raad is essen­ primair te worden vergroot in het kader tieel. Delen de andere fracties deze visie op van Atlantische relaties en NAVO- de wereld? In de verantwoording van de samenwerking. Er dient geen aparte D66 fractie wordt de transatlantische Europese militaire infrastructuur te wor­ relatie niet genoemd. Wel wordt er op den opgebouwd die NAVO-middelen gewezen dat de "internationale rechtsor­ doubleert." de, waaronder de Veiligheidsraad en de CDA: "Nederland houdt een defensie in Verenigde Naties, in tegenstelling tot het stand die toegesneden is op taken in het strategische akkoord [van Balkenende I] verdragsgebied [van de NAVO]" weer [worden] genoemd." D66: "Dichter bij huis moet de Europese samenwerking uiteindelijk leiden tot één Als je het zo bekijkt, heeft ieder wat wils! effectieve Europese defensie." De internationale rechtsorde zal worden opgebouwd terwijl we tegelijkertijd sterk Hoe zou het gesprek zijn gegaan? Gerrit samenwerken met onze Atlantische en Jan-Peter: "Boris, dromen doe je thuis bondgenoten. Wie heeft gezegd dat er in bed." een keuze moet worden gemaakt? De formerende fracties in ieder geval niet! Een akkoord behoort de te volgen lijn niet geheel dicht te timmeren. Dualisme Europees Veiligheids- en Defensie­ en oppositie op hoofdlijnen van beleid beleid (EVDB) versus NAVO moet mogelijk zijn. Toch moeten voor de hand liggende conflicten tijdens de for­ Passage uit het akkoord: matie worden besproken. "Het kabinet zal binnen het kader van de NAVO werken aan de totstandkoming In een ideale wereld zijn alle machtige van een effectief Europees veiligheids- staten het onderling eens wanneer de en defensiebeleid." internationale rechtsorde wordt geschon­ den, wanneer militair ingrijpen is gerecht­ Hoe pakken we het EVDB aan? Willen vaardigd. Dit akkoord is helaas geba­ we defensiemiddelen van de 'Europese seerd op deze ideale wereld. De praktijk tak' van de NAVO loskoppelen en op die zal weerbarstig blijken! Stel er doet zich manier een Europese defensie creëren? een situatie voor zoals in Irak. Zal deze In mijn ogen is Den Haag nog steeds Deze zou nauw samenwerken met de regering dan eensgezind kiezen? Een onvoldoende toegerust om 'Europees VS, maar in essentie onafhankelijk zijn. conflict binnen de regering over de te voetbal' te spelen. Staat Balkenende als Of geniet het bondgenootschap prio­ volgen richting op buitenlands gebied is vooruitgeschoven spits wel op de goede riteit? Beschouwen we elke beweging niet uitgesloten. plek? De Nederlandse coach die de con- richting een onafhankelijke Europese tinuiteit zou moeten waarborgen is voor­ defensiemacht als een afbreuk van de De introverte houding van het afgelopen alsnog onzichtbaar. NAVO? jaar wordt in het akkkoord niet verlaten. In het gehele akkoord komt het woord Godart van Gendt is Politiek De beslissing over dit vraagstuk werd 'terrorisme' niet voor. In welke wereld Commissaris Europa, Buitenland en genomen door Balkenende toen deze leeft onze regering? Defensie besloot om met de VVD en D66 een coa­ Het huidige kabinet zal sterk moeten

Interview met Mark Rutte 31 f

"In de toekomst moeten we structureel i meer dan veertig zetels kunnen halen"

Door Benjamin Derksen en Stefan de eel belang bij om zoveel mogelijk men­ Bruijn | Fotografie door Benjamin sen aan het werk te helpen en fraude Derksen met uitkeringen te bestrijden. Een ander groot voordeel is dat gemeenten zich Halverwege juni vorig jaar werd Mark minder aan allerlei regeltjes hoeven te Rutte benoemd als staatssecretaris houden. Een deel van de onnodige van Sociale Zaken en bureaucratie zal dus verdwijnen." Werkgelegenheid. Hij was toen één van de verrassende nieuwe gezichten Ook met het pensioenendossier is Rutte in het nieuwe kabinet Balkenende I. al aan de slag gegaan: "Als je het Hoewel zijn naam ook meerdere Nederlandse pensioenstelsel vergelijkt malen in de media werd genoemd als met bijvoorbeeld het Duitse stelsel, dan mogelijke opvolger van Gerrit Zalm valt de situatie waarin de Nederlandse als fractievoozitter, behield de 36-jari- pensioenen verkeren best mee. Dat wil ge Rutte na de formatie zijn staatsse­ echter niet zeggen dat er niet ook in cretariaat bij Sociale Zaken. Voor hem Nederland hard gewerkt moet worden een bewuste keuze: "Ai vanaf het om zaken op het gebied van pensioenen begin van de formatie heb ik bij Zalm beter te organiseren. Het is belangrijk kenbaar gemaakt dat ik gewoon op dat we goed kijken hoe de pensioenen mijn plek wilde blijven zitten." een stuk transparanter kunnen worden. Begin juli komt er een discussie op Eerste periode hoofdlijnen over het pensioenbeleid. Vanwege de snelle val van het kabinet, Daarbij komt onder andere de vraag aan na 87 dagen, was de eerste periode van bod hoe en waarop je een pensioen­ Rutte als staatssecretaris een korte. fonds kunt afrekenen." Desondanks heeft hij zich, deels als demissionair bewindspersoon, toch al Tevreden bezig gehouden met een aantal grote Als Rutte terugkijkt, kan hij best tevreden onderwerpen: "Het gaat dan vooral om zijn over zijn eerste periode als staatsse- l de gesubsidieerde banen, de bijstands­ cretaris: "Al met al is er op het gebied wet en de pensioenen. Na de val van het van mijn portefeuille best wel wat kabinet hebben we ons goed herpakt en gebeurd en ik denk dat ik daar inhoude­ zijn we waar mogelijk verder gegaan met lijk best trots op kan zijn. Het is me erg het maken en uitvoeren van beleid." goed bevallen om in de politiek actief te zijn. Toen ik de kans kreeg om staatsse­ "Wat betreft de gesubsidieerde banen, cretaris te worden, wilde ik die persé grij­ oftewel Melkert- of ID-banen, is het nu zo pen. Ik hoop echt iets te bereiken wat dat teveel mensen er langdurig gebruik relevant is voor de samenleving. Juist van maken. Dat is niet de bedoeling. De met mijn portefeuille kan ik veel voor de ID-banen, wat staat voor Instroom- burgers betekenen. Dat is intellectueel Doorstroom-banen, moeten namelijk een gezien erg interessant, maar zorgt ook terugkeer op de gewone arbeidsmarkt voor een grote verantwoordelijkheid. Het bevorderen. Het is nu vaak zo dat ID- is zeker geen makkelijke portefeuille. banen ook normale banen hadden kun­ Qua zwaarte is de baan me echter nen zijn. In de komende regeringsperio­ enorm meegevallen. Het feit dat we de willen proberen dat terug te dringen. goede voorzieningen als een wagen met Maximaal tienduizend banen moeten chauffeur en een goede secretaresse voor 31 december van dit jaar in plaats hebben, telt daarbij zonder twijfel mee." van Melkertbanen gewone reguliere banen worden. Bedrijven of gemeenten Zijn populariteit en het feit dat hij vaak in kunnen daar eenmalig subsidie voor krij­ de media als talent wordt beschouwd, gen." heeft volgens Rutte een eenvoudige reden: "Als je als jongeling een aantal Bij de uitvoering van de bijstandswet keer goed in een debat overeind blijft, komt er meer ruimte voor gemeenten: roept iedereen meteen dat je een groot "Ze krijgen een eigen budget voor de talent bent. Zelf weet ik dat ik nog enorm verlening van bijstand én een flexibel en veel moet leren. Op dit moment is het vrij te besteden budget om uitkeringsge­ fractie- of vice-fractievoorzitterschap rechtigden te begeleiden naar een baan. voor mij nog veel te zwaar en daarom is Gemeenten krijgen er daardoor financi­ het absoluut geen optie geweest. In het Interview met Mark Rutte 32

kabinet leer ik veel van Hans een relatief groot deel van hen toch dat Hoogervorst. Hij is ook mijn coach. Alle de VVD niet bij hun past. Dat ligt aan ons nieuwe bewindslieden van de VVD heb­ imago en we moeten daar, onder leiding ben iemand die hen waar nodig bege­ van politiek leider Gerrit Zalm, heel hard leid. Het is erg prettig om zo'n adviseur aan gaan werken. Ik denk overigens dat te hebben." hij ook degene zal moeten zijn die over vier jaar bij de verkiezingen de kar trekt." Op de vraag of hij een talent is, wil Rutte niet ingaan: "Dat moeten anderen maar Voor in de nabije toekomst is het heel beoordelen. Ik vind het niet netjes om dat belangrijk de boodschap over te brengen over mezelf te zeggen." Andere talenten dat de VVD een echte volkspartij is: "We in de VVD-fractie of het kabinet kan zijn een partij voor iedereen en dus voor Rutte wel zonder moeite noemen: "Ik alle Nederlanders. Juist de VVD geeft denk dan met name aan mensen als aan iedereen kansen om zich te ontwik­ Melanie Schultz van Haegen, Henk kelen. Mocht er in die ontwikkeling Kamp, Jozias van Aartsen, Frank de onverhoopt iets mislopen, moet er goede Grave en Hans Hoogervorst. Als ik terug­ opvang worden geregeld om te voorko­ kijk naar het vorige kabinet, waren bij­ men dat mensen echt door het ijs zak­ voorbeeld ook Roelf de Boer en Steven ken. Met mijn portefeuille kan ik belang­ van Eijk van de LPF erg goede politici." rijke rol spelen in het veranderingsproces van het beeld dat de VVD er alleen voor ' Ook Gerrit Zalm doet het volgens Rutte de rijken uit de samenleving is. Het is goed: "Zeker nu hij is teruggekeerd in het namelijk volstrekte onzin om te denken kabinet, merk je dat hij zijn draai weer dat alleen de linkse partijen aan het heeft gevonden. Van mensen om me belang van een bijstandsmoeder den­ heen hoor ik ook dat ze nu weer veel ken. Partijen als Groen Links, de S P en j positiever tegen Zalm aankijken. Over de PvdA zorgen ervoor dat die mensen I zijn rol in de campagne zul je mij alleen in collectieve liefde worden opgesloten. maar positief horen spreken. Hij heeft het Wij als liberalen willen er daarentegen goed gedaan en ik sta nog steeds achter voor zorgen dat de bijstandsmoeder alle beslissingen die we als campagnete- wordt gestimuleerd om zo snel mogelijk am (waarvan Rutte net als bij de verkie­ weer uit de bijstand komen en weer zingen in 1994 voor de Tweede Kamer ergens aan de slag te gaan." . en de Europese verkiezingen van 1995 deel uit heeft gemaakt, red.) hebben JOVD genomen." Voordat Rutte actief werd binnen de VVD (met name als hoofdbestuurder belast Verkiezingen met propaganda, red.), had hij een flinke Erg teleurstellend vond de Hagenees de JOVD-carrière achter de rug. Na een lid­ uitslag van de verkiezingen niet: "Het is maatschap van vijfjaar, was hij van 1988 natuurlijk jammer dat we niet meer zetels tot en met 1991 landelijk voorzitter. Een hebben behaald, maar dat had ik eigen­ periode waarin hij onder meer sterk pleit­ lijk ook niet verwacht. In de media werd te voor een fusie tussen D66 en de VVD. Wouter Bos omschreven als dé grote Ook de optie van een Paars-kabinet is winnaar van de verkiezingen, maar hij vaak ter sprake gebracht. Rutte kijkt met heeft eigenlijk niets anders gedaan dan een goed gevoel terug op de JOVD: "Het het terugbrengen van de Partij van de was echt een prachtige tijd. Het is niet te Arbeid op het oude niveau. Dat is wat vergelijken met de VVD. Bij de JOVD is Zalm ook met de VVD heeft gedaan. In er veel meer sprake van kameraadschap 1998 heeft de VVD 38 zetels behaald, en is het allemaal een stuk gezelliger." maar daarvoor zaten we altijd ergens rond de 28 zetels. Dat was al een voor­ Ook de professionaliteit is iets waar de uitgang, want eind jaren '80 waren het JOVD trots op mag zijn: "Vrijwel alles nog zo'n 22 zetels." wordt goed georganiseerd en leden heb­ ben echt het gevoel dat de hele vereni­ "Dat hadden jullie echt nooit moeter In de toekomst moet echter een veel gro­ ging verantwoordelijk is. Als bijvoorbeeld doen. Als jongerenorganisatie die gebon\- ter aantal haalbaar zijn: "Ik denk dat we een bestuurslid heeft gefaald, zullen den is aan een landelijke politieke uiteindelijk zelfs structureel boven de leden dat niet alleen de betreffende partij,kun je nooit vrijuit spreken. Je veertig zetels kunnen komen. Je ziet dat HB'er aanrekenen. Het is dan voor jullie houdt altijd rekening met het belang van er nu al een miljoen mensen bij de gevoel deels een fout van de hele vere­ je moederpartij. De JOVD moet een veel Stemwijzer (een internetsite waarop niging geweest. Dat gevoel is er binnen kritischere houding ten opzichte van de mensen kunnen testen welke politieke politieke partijen veel minder." VVD innemen. Ik vind het daarom ook partij het beste bij hun standpunten past, een kwalijke zaak als JOVD'ers zelf red.) als advies krijgen hun stem op de Een slechte zaak is het dat de JOVD actief zijn binnen de VVD. De JOVD VVD uit te brengen. Desondanks zegt haar onafhankelijkheid heeft opgegeven: moet zichzelf een veel grotere rol geven. Zo zou het intellectuele debat omtrent de "Zowel thuis als op mijn werk maak ik er plaats van even bij elkaar langs te gaan, part'ijvernieuwing eigenlijk door jullie geen gebruik van. Ik vind het heerlijk om bleven ze gewoon mailen. Dat vind ik geleid moeten worden. Dat gebeurt nu persoonlijk contact met mensen te echt onbegrijpelijk. Een hekel heb ik ove­ totaal niet. De JOVD zou weer veel meer onderhouden. Waar mogelijk ga ik even rigens niet aan computers. Daarnaast van zich moeten laten horen." bij iemand langs en anders bel ik in elk heb ik de luxe te kiezen of ik wel of niet geval veel liever dan dat ik een onper­ over computer wil beschikken, omdat ik Geen computer soonlijke e-mail stuur. Bij Unilever heb ik een secretaresse heb die mij voorziet Waar vrijwel iedere politicus, jong of oud, ooit meegemaakt dat twee medewer­ van de juiste informatie en mijn mails gebruik maakt van een computer en kers, waarvan de kamers aan elkaar afhandelt. veelal ook de mogelijkheden die internet grensden, ruzie hadden omdat ze een biedt, heeft Mark Rutte er bewust geen: mail verkeerd hadden geïnterpreteerd. In Reisverslag Macedonië 3 - Liberalen op de Balkan

Door Aike Kamphuis de EC dan ook uitgebreid aan bod. Door stad, waar de laatste Balkanoorloge hen die al enige ervaring met deze inter­ min of meer aan voorbij zijn gegaai "What would you advise us to do?", nationale organisatie hadden opgedaan, Opvallend in Zagreb was de grote rel vroeg de liberale directeur-generaal werd daarbij enigszins geringschattend gieuze ijver van de bevolking, die zie van het Macedonische Departement gesproken over de wijze waarop zij func­ onder meer uitte in het feit dat zich voc voor Sport en Jeugd ons met betrek­ tioneerden. Dit zouden wij snel zelf aan alle acht biechthokjes in de grote kathi king tot de immense problemen waar den lijve ondervinden. draal een rij had gevormd van zo'n vee zijn land voor staat: een lege schat­ tig zondige Kroaten. kist, een welig tierende corruptie, Een ander onderdeel van de voorberei­ nagenoeg geen industrie en een - bui­ ding was een bezoek aan het Gedurende onze reis zou duidelijk wo ten de hoofdstad Skopje - nauwelijks International Criminal Tribunal forthe for- den dat religie - en vooral het tonen va ontwikkeld (platte)land. Voeg hieraan mer Yugoslavia (ICTY) om een dag in religieuze activiteit - in alle landen die \ toe de nog immer oplopende etnische het proces tegen Milosovic bij te wonen. bezochten een prominente plaa spanning tussen de Macedoniërs en Was alleen het zien van deze intrigeren­ inneemt. Zo wordt in Belgrado mome de Albanezen en het begint te dagen de man reeds meer dan de moeite teel de laatste hand gelegd aan één va waarom een niet onbelangrijk politi­ waard, het gesprek met de Political de grootste (orthodoxe) kerken die ik he cus zich in zijn vertwijfeling zelfs tot Advisor to the Prosecutor, de heer A. gezien en schieten in Macedonië gigan een groepje jonge liberalen uit het Nikiforov, won het met glans. Zonder een sche kruizen als paddestoelen uit t Westen wendt. Dat groepje jonge libe­ blad voor zijn mond te nemen sprak hij grond. Dit alles valt min of meer op zi ralen, wij dus, was in Macedonië op met ons over de problemen waar de door plaats wanneer men zich realiseert d uitnodiging van de Liberalna ons te bezoeken landen mee worstelen. met name religie de mensen op dit de Demokratska Partija (LDP), de Helaas hebben wij moeten toezeggen van de Balkan van elkaar ondersche Macedonische zusterpartij van de zijn uitspraken niet te citeren... Laatste (katholieke Kroaten vs. orthodo: VVD. Laten we echter bij het begin fase van de voorbereiding was het door­ Serven; orthodoxe Macedoniërs vs. is! starten. nemen van het pak papier dat de IS voor mitische Albanezen). ons had uitgedraaid. Gelukkig was daar Van 18 tot 20 april vond in Belgrado, meer dan genoeg tijd voor onderweg. Kennelijk aangestoken door al deze re hoofdstad van Servië, de Executive Bovendien was de IS, waarschijnlijk om gieuze ijver greep ook ons reisgeze Committee Meeting (EC ) van IFLRY zeker te weten dat wij alles tot ons schap gedurende de volgende dage plaats. IFLRY is de mondiale koepelor­ namen, niet te beroerd om tijdens het rij­ regelmatig terug op onze eigen Bijbe ganisatie voor liberale jongerenorganisa­ den hele stukken tekst voor te lezen. welke helaas enkele fouten bleek l ties en haar EC is vergelijkbaar met een bevatten. Na in Zagreb met twee van c JAV bij de JOVD. De JOVD had besloten Stop in Zagreb drie liberale partijen van Kroatië (het kle een delegatie van vijf mensen naar deze Aldus voorbereid vertrokken we op 15 ne Liberalna Stranka en de grotei vergadering af te vaardigen, bestaande april met ons rood-wit-blauwe huurbusje Hrvatska Narodna Stranka) tot diep in c uit Marta Ivanovska, Marianne Wortelboer, Dick van Hof, Eduard Driessen en ondergetekende.

In overleg met de VVD, die de promotie van het liberalisme in de voormalige Joegoslavische republieken tot één van haar speerpunten heeft gemaakt, wist Marta - onze Internationaal Secretaris (IS) - hieraan een rondreis door Macedonië te koppelen, waarbij wij in verschillende steden in discussie zouden treden met leden van de LDR In onder­ ling overleg besloten wij bovendien om vóór het congres Zagreb aan te doen, de hoofdstad van Kroatië. Al met al beloofde het een intensieve reis te worden, waar­ bij in dertien dagen drie van de zes voor­ malige Joegoslavische republieken zou­ den worden bezocht. uit de Zaanstreek om na een omweg avond te hebben kennisgemaakt, - waé langs Delft en Rotterdam de reis werke- bij het handje en applaus van de partijk Een dergelijke reis vergt natuurlijk enige lijk te kunnen beginnen. Op de klanken der en tevens minister van de Hk voorbereiding. Tijdens de reguliere bij­ van Tarkan, Rammstein en de Skihut uiteraard niet onvermeld mag blijven eenkomst van de Internationale bereikten wij na zo'n 16 uur rijden was het tijd om naar Belgrado af te r< Commissie (ICIE) van de JOVD kwam Zagreb, een charmante Habsburgse zen. Helaas waren de douaniers hierv< eisverslag Macedonië 35 et zo overtuigd als wij en werden wij Vol goede moed gingen wij echter van onze vrienden van de JD voorstelden, te idwongen om circa 7,5 uur voor de start onder het allercharmantste voorzit­ stemmen in een 'voting on not to debat'. ens te wachten, ons busje meter voor terschap van IFLRY-bestuurder Shannon Hoezo democratisch... Duidelijk mag zijn eter voortduwende. Uiteindelijk arri- Salter. Na de 'voting on the voting pro- dat op deze manier discussie binnen eerden wij nog net op tijd voor het diner ceedings' bleek dat discussie over de IFLRY weinig serieus genomen kan wor­ iet onze liberale broeders en zusters moties beperkt diende te blijven tot dis­ den. De in november parallel aan ons in IFLRY. cussie over amendementen op deze congres plaatshebbende General Assembly van IFLRY lijkt mij een uitste­ kende gelegenheid om binnen deze koe­ pelorganisatie, die tenslotte mede door de JOVD wordt gefinancierd, op dit punt orde op zaken te stellen!!

Macedonische moeilijkheden Enigszins teleurgesteld, maar met het gevoel de JOVD op een correcte wijze te hebben vertegenwoordigd, verliet ons gezelschap Belgrado. Het nieuwe doel was Skopje en eerlijk is eerlijk: Skopje is een van de lelijkste (hoofd)steden die ik heb gezien. Na een ernstige aardbeving in 1963 is de stad namelijk herbouwd in de bekende communistische stijl. Het enthousiasme en de vriendelijkheid waarmee wij door de leden van onze zusterpartij werden onthaald, maakte :LRY in Belgrado moties. Op deze amendementen moch­ echter veel goed. Zij trakteerden ons de e volgende dag bleek dat op de agen- ten wel andere amendementen komen, volgende dag op een rondleiding langs a van de EC voornamelijk huishoude- die al dan niet als 'friendly' konden wor­ de hoogtepunten van Skopje, waaronder ike punten stonden, met als meest inte- den aangemerkt. Wanneer iemand de oude citadel. ïssante onderdeel de schorsing van binnen de werkgroep het idee kreeg dat ien corrupte zusterorganisatie uit over een amendement op een motie of Toen wij vervolgens de oude Turkse wijk /lozambique. De JOVD zorgde nog voor een ander amendement voldoende is achter deze citadel ingingen, bleek onze inig vuurwerk door met een motie van gepraat, dan kan deze een stemming gastheer hiervan minder gecharmeerd. mantrouwen tegen een van de bestuur- aanvragen over onmiddellijk stemmen Met zichtbare tegenzin liep hij met ons lers te komen. Floewel het misgenoegen over dat bewuste amendement. mee. Deze wijk met haar zes moskeeën iver deze bestuurder groot is, bleek de is namelijk een overwegend Albanese notie voor een meerderheid van de Zo kan het dus gebeuren dat je na zo'n wijk en onze gastheer bleek ifgevaardigden helaas nog een brug te kwartier 'discussiëren' niet langer bezig Macedonisch. De Albanezen in deze wijk 'er. De JOVD heeft hiermee echter in elk bent met de problemen in Irak of de rim zouden nergens voor deugen, uitsluitend |eval haar plaats binnen IFLRY als kri- pelingen in de transatlantische relatie, bezig zijn met het stichten van grote isch lid nadrukkelijk bevestigd. Ook bij Ie enige politiek inhoudelijke werkgroep ijdens de EC hebben wij deze reputatie maar kunnen maken, en vijftal moties, ifkomstig uit het bestuur, vergde daar mze aandacht.

/ooropgesteld moet worden dat geen ran deze moties ooit door een JOVD :ongres zouden komen, niet eens ozeer vanwege de inhoud, als wel van- /ege de belabberde opbouw en motiva- e. Het is toch echt te gortig om in één lotie op te roepen tot wederopbouw van rak, hervorming van de UN, herstel van Ie transatlantische relatie, invoering van maar met het proberen te begrijpen van gezinnen en daarom slechts minder­ vrijhandel in het Midden-Oosten en het volgende: 'voting on voting immedia- waardige spullen in hun winkels ver­ oprichting van een Palestijnse staat, tely on the amendment to the amend- kopen, aldus onze gids. Toen wij het ver­ temeer indien de onderbouwing slechts ment to the resolution'. Wanneer vervol­ volgens in ons hoofd haalden het terrein Jitzes puntjes bestaat. Helaas werd ons gens blijkt dat zelfs de werkgroepvoorzit- van de grootste moskee op te gaan, ichter snel duidelijk dat het voeren van ter danig in de war raakt van deze hele werd onze gastheer oprecht fysiek ;en politieke discussie binnen IFLRY 'discussie', is het maar goed dat binnen onwel. Voor zover iemand nog wenste te jeen sinecure is. IFLRY de mogelijkheid bestaat om, zoals geloven dat de internationale gemeen- Reisverslag Macedonië 36 schap de etnische spanningen in van ons drukke programma. hadden leren kennen, keerden wij mé Macedonië tijdig heeft gesmoord, was het openbaar vervoer terug naar Skopje die door dit incident in elk geval een illu­ In plaats van het voeren van forumdis­ alwaar wij onze eigen Nederlandse busjl sie armer. Overigens werd ons later op cussies gingen wij op werkbezoek naar in perfecte staat terugvonden. Hierrï het ambassadefeest ter ere van Hare het lokale ziekenhuis (wist je dat ambu­ was het tijd om de terugreis na? Nederland aan te vangen. Na zo'n vij duizend kilometer te hebben afgelegi konden we uiteindelijk het busje weer «! de Zaanstreek tot stilstand laten komerf i Al met al kan worden teruggekeken ot een zeer interessante reis, waarvod onze dank, behalve richting de VVD é onze zusterorganisaties op de Balkaf uiteraard met name uitgaat naar onz eigen IS! De voormalige Joegoslavische republieken vormen een buitengewoö interessant gebied en de VVD heeft m* reden de promotie van het liberalisme i deze landen tot speerpunt gemaakt. Oo de JOVD zou haar contacten in de regii waar mogelijk moeten verstevigen ot Majesteit door een assistent van de lances in Macedonië ook lifters meene­ aldus een bijdrage te leveren aan d NAVO-ambassadeur ter plaatse men), het politiebureau en de rechtbank. groei van het liberalisme op de Balkar bevestigd dat de internationale gemeen­ Interessant was dat de inhoud van het Overigens, wat betreft het door ons aa schap inderdaad grote problemen vonnis van de rechtbank, waarbij de de directeur-generaal gegeven advie ervaart bij haar taak in Macedonië, zowel civiele aansprakelijkheid aangaande het kan ik je zeggen dat ook wij helaas geë van de zijde van de Albanezen, als de ongeluk zou worden vastgesteld, ons structurele oplossingen wisten aan tl Macedoniërs. door het bestuur van de LDP reeds werd dragen. In de hoop hierin voor een va meegedeeld vóórdat de rechtszaak zelf gende keer verandering te brengen, zi Skopje en ons Nederlandse busje was begonnen. Aan de opbouw van hun binnenkort een notitie worden voorberei wegens explosiegevaar achterlatend, rechtstaat hebben de Macedoniërs dus over deze regio. Indien je hierover më vertrokken wij vervolgens met een nieuw nog wel wat werk te verrichten. Nadat wilt denken is het verstandig de elektrc Macedonisch busje naar het diepe zui­ uiteindelijk alle formaliteiten geregeld nische IS-nieuwsbrief goed in de gate den van het land: het Meer van Ohrid waren en wij Ohrid ondertussen aardig te houden. aan de grens met Albanië. Aldaar zou­ den wij onze eerste forumdiscussie hou­ den. Omdat verder weinig tijd was inge­ ruimd om iets van de omgeving te zien en Ohrid - een UN ESCO erfgoed - bekend staat om zijn schoonheid, beslo­ ten we maar direct een kleine tour langs het meer te maken richting het dertien- de-eeuwse klooster van Sv Naum, één van de bekendste orthodoxe heiligdom­ men in Macedonië. Na diverse kaarsjes te hebben opgestoken was het tijd om terug te keren en ons voor te bereiden op de discussie over toetreding van Macedonië tot de EU.

Van voorbereiding, noch van discussie, is het echter gekomen. De smalle berg­ weg terug bleek namelijk minder geschikt voor ons busje toen van de andere kant een grote lijnbus kwam die half op onze weghelft reed. Na een bot­ sing tegen de zijkant van de lijnbus stuurden wij ons busje naar rechts, recht tegen de berg op. Na een stukje omhoog gereden te zijn kantelde ons busje, gleed van de helling af en kwam op haar zijkant midden op de bergweg uiteindelijk tot stilstand. Dat was in elk geval het einde van het Macedonische busje en tevens rtikel Bob van der Graaf 37

Aeedoen. Meer kritiek, minder kiezers, )66 krijgt de volle laag

)or Bob van der Graaf karakteriseerde Balkenende de uitspra­ dreigt. Zoals de Volkskrant het in haar ken van de PvdA'er als "typisch de reto­ hoofdredactioneel van 24 mei formuleer­ oBwas nodig om een tweede kabinet riek van een verliezer", zoals in het Vara- de: "Als minister (...) wacht hem de lasti­ alkenende mogelijk te maken, programma Kopspijkers op kostelijke ge taak ervoor te zorgen dat alle beloftes irwijten krijgen de Democraten van wijze werd nagespeeld. over een ander kiesstelsel, een gekozen Ie kanten: ze zouden verraders zijn. burgemeester en wie weet zelfs een e partij is een afvallige van de linkse D66 is dan ook een groot avontuur aan­ gekozen minister-president niet verzan­ ;rk en nu is partij bezig aan haar gegaan door deelname aan het kabinet. den in studies die onder een volgend atste ronde. De democraten hebben al vaker op ster­ kabinet [zonder D66, BG] weer in een ven gelegen, maar ditmaal wordt de laat­ diepe la verdwijnen." Oftewel, De Graaf )en CDA-onderhandelaar Balkenende ste kans op overleving wel op hele droe­ moet uitkijken dat zijn portefeuille niet d 10 april de PvdA na 77 dagen kans­ vige manier aangegrepen. Op het D66- veranderd in minister van Kansloze os onderhandelen aan de kant zette, congres van 18 mei te Rotterdam gingen Zaken en Veel Hoofdpijn. jurde het even voordat duidelijk werd de leden akkoord met het onderhande­ elke partij de combinatie van CDA en lingsresultaat van fractieleider Dittrich Het gevaar van overbodigheid dreigt VD aan zou vullen. Al voor de Tweede- onder het mom van "we zijn tegen, maar evenwel voor Laurens Jan Brinkhorst, de amerverkiezingen van 22 januari had- stemmen voor". Maar laten we wel ouwe rot (66) die alle levensstadia van 3n de christen-democraten en de libe­ wezen: het is natuurlijk absurd dat 1.800 zijn partij symboliseert. Hij wordt de llen aangegeven gezamenlijk verder te D66-leden bepalen of Nederland wel of tweede minister van D66, op illen. Balkenende trok daarom na meer niet geregeerd wordt. Economische Zaken, een ministerie an twee maanden voor de sier met waarvan al een tijdlang het nut wordt vdA-leider Bos te hebben onderhan- De partij is dus gespleten, maar gelukkig betwijfeld. De redding kan wellicht eld de stekker uit het overleg. zo realistisch en verstandig deel te komen door Landbouw en nemen. Toch is de tweespalt niet geheel Verkeer&Waterstaat onder de hoed van e LPF, wiens wangedrag de aanleiding ongerechtvaardigd, want het is namelijk dit departement te plaatsen. 'as om een einde te maken aan maar zeer speculatief of D66 niet alsnog alkenende-l, werd snel afgeschreven kopje onder gaat. Ten eerste is rege­ Misschien kan hij wel wat voor het onder­ Is mogelijke aanvulling van CDA en ringsdeelname nooit goed geweest voor wijs betekenen, maar daarover heeft hij VD. Daarna ging de strijd nog even tus- de partij: telkens na aan een kabinet te niks te vertellen. Het onderwijs blijft in jn D66 en de combinatie hebben deelgenomen verloor de partij. handen van CDA-minister Maria van der iristenUnie/SGP. Veel mensen, onder Verkiezingen 1977: van 17 naar 6 zetels. Hoeven. Zelfs het staatssecretariaat op e ook een grote groep VVD'ers, liep te Zelfde verhaal in 1982. In 1998: van 24 onderwijs blijft in VVD-handen in de per­ iop tegen deze laatste mogelijkheid, naar 14 en in 2002: van 14 naar 7. soon van Annette Nijs. Nee, voor D66 is a een aantal dagen werd duidelijk dat Spectaculaire dalingen. de prestigieuze Cultuur-portefeuille over­ DA, VVD en D66 eruit zouden komen gebleven. Zolang staatssecretaris Medy i werd enkele weken later een twintig Een andere reden om een overlijden van van der Laan afblijft van de publieke adzijden dik regeerakkoord getekend. D66 binnen vier jaar te verwachten is de omroep valt ook vanuit die hoek niets ministersverdeling en het regeerakkoord spectaculairs te verwachten. et referendum werd al gauw van het zelf. Ondanks de inzet van de partij in de ensenlijstje afgevoerd, waardoor onder onderhandelingen, is het resultaat Al met al is de deelname van D66 aan et kopje bestuurlijke vernieuwing alleen magertjes te noemen. In die zin is de het nieuwe kabinet dus een erg span­ e invoering van een 'gematigd' distric- houding van het congres dan ook wel te nende tijd voor die partij. De linkse kerk anstelsel en de gekozen burgemeester begrijpen. zal de afvallige scherp volgen en de kriti­ verbleven. Wat met dat eerste wordt sche commentaren uit de kranten en van edoeld, moet zijn uitwerking nog krij- D66 krijgt twee ministers en wélke! Daar radio en tv zullen wel aanhouden. en, maar de gekozen burgemeester is wordt je nou niet bepaald koud of warm Opmerkingen als 'Hoe kan een links D66 elemaal geen concessie voor CDA en van. Ten eerste is er de minister van met zulke harde maatregelen akkoord VD. Al in Balkenende I waren die twee Constitutionele Zaken en gaan?' zullen dagelijkse kost worden. artijen akkoord gegaan met deze vorm Koninkrijksrelaties (Antillen). Remkes, Zeker wanneer Zalms uitspraak over een )n vernieuwing. die wederom voor de VVD minister van grasloos, blubberig Malieveld bewaar­ Binnenlandse Zaken wordt, was er nou heid worden. Het effect van die sociale en storm van kritiek is losgebarsten niet bepaald rouwig om dat hij de Antillen onrust, een teleurstellend regeerakkoord anuit de linkerkant. De linkse broeder als deel van zijn portefeuille verloor aan en karige ministersverdeling zullen zeker 66 heeft zich bereid getoond in zee te voormalig D66-leider en nieuw minister hun hebben uitwerking op D66. aan met de rechtse "asociale" combina- Thom de Graaf. Meedoen levert in ieder geval veel kritiek evan CDA en VVD. Illustratief daarvoor op, maar misschien ook nog eens min­ as het Kamerdebat van 20 mei over het Het andere deel van De Graafs portefeu­ der kiezers. jnne regeerakkoord waar links even ille, Constitutionele Zaken, ook wel oom kon afblazen. Een debat waarin bestuurlijke vernieuwing genoemd, is Bob van der Graaf is secretaris van afde­ os zich overigens wederom een kin­ nou ook niet bepaald verheugend te noe­ ling Amsterdam e.o. arachtig verliezer toonde. Terecht men. Het gevaar van overbodigheid Drukkerij Hoijtink: sinds jaar en dag drukker van Driemaster.

Maar ook uw drukker voor:

Jaarboeken Almanakken Verenigingsbladen

Bel of mail voor informatie of een gratis offerte:

tel. 0573 45 30 50 of e-mail: [email protected]

Hoijtink maakt 't rond!

Drukkerij Hoijtink Ruurlo b.v. Dorpsstraat 13a „ 7261 AT Ruurlo T 0573 45 30 50 » F 0573 45 10 50 E info@ hoijtink.nl IB-besluiten / Liberale agenda 39 fB-besluiten

HBB2297: Het Hoofdbestuur besluit Rolf het organiseren van een Politiek HBB2302: Het Hoofdbestuur besluit tot (oops te benoemen tot Politiek Kaderweekend op 13 en 14 september. het instellen van een Commissie van Commissaris Landbouw, Verkeer en Toezicht voor Regio Midden. Waterstaat en VROM. HBB2300: Het Hoofdbestuur besluit tot het instellen van een Denktank HBB2303: Het Hoofdbestuur besluit de 1BB2298: Het Hoofdbestuur besluit Toekomstvisie JOVD. afdeling Leeuwarden slapend te verkla­ Jlarc Reunis te benoemen tot Politiek ren. Commissaris VW S, HBB2301: Het Hoofdbestuur besluit /reemdelingenbeleid en Onderwijs. Martijn Bruijstens te benoemen tot pro­ HBB2304: Het Hoofdbestuur besluit de jectleider van het junicongres afdeling Noord-Holland Noord slapend te 1BB2299: Het Hoofdbestuur besluit tot verklaren.

Liberale agenda

iunicongres (zaterdag 28 juni 2003) 2003) Opening nieuwjaar met special guest \anvang: 11:00 | Afdeling: Landelijk | Aanvang: 20:00 | Afdeling: Venlo | (dinsdag 16 september 2003) .ocatie: Cuijk Locatie: Gemeenschapshuis De Witte Aanvang: 19:30 | Afdeling: Leiden | Kerk te Venlo Locatie: Grote Beer.Rembrandtstraat 27 Jongerenkabinetsformatie met CDJA en JD (donderdag 3 juli 2003) BBQ Afsluiting seizoen en Open VAV bestuurswissel (dinsdag 30 septem­ Wanvang: 18:00 | Afdeling: Landelijk | Discussie (zaterdag 12 juli 2003) ber 2003) .ocatie: AS, Den Haag Aanvang: 00:00 | Afdeling: Venlo | Aanvang: 19:30 | Afdeling: Leiden | Locatie: n.n.b. Locatie: Grote Beer.Rembrandtstraat 27 Dursus sigaren met cognac (donderdag 3 juli 2003) Openingsborrel (donderdag 14 augustus Amsterdamse LJD (zaterdag 18 oktober Wanvang: 20:00 | Afdeling: Amsterdam 2003) 2003) e.o. | Locatie: Aanvang: 20:00 | Afdeling: Amsterdam Aanvang: 11:00 | Afdeling: Amsterdam e.o. | Locatie: Grand café de e.o. | Locatie: n.n.b. Discussieavond Softdrugs (vrijdag 4 juli Kroon,Rembrandtplein 17 ACHTERKANT 'Gemeenten moeten stoppen met het financieel ondersteunen van betaald voetbalclubs'

Door Maaike Ariëns voor sponsors. Door het sponsorgeld desbetreffende BVO een concurrentie kan de club nog betere spelers kopen en voordeel t.o.v. haar concurrenten Mark Wierenga, lid van de JOVD afde­ zo gaat het maar door. Op dit moment is Natuurlijk is dit niet eerlijk, omdat elke ling Groningen het doel van sport uit het oog verloren en BVO evenveel kans moet maken op dr Voetbalclubs zijn ook gewoon bedrijven draait alles om geld. De kleine clubs met markt, zonder onnatuurlijke hulp. die winst moeten maken. Wanneer ze nieuwe talenten worden uitgekocht of Kortom, gemeentes, houd op met BVO's hiertoe niet in staat zijn gaan ze failliet of opgeslokt door de grote massa. Ik vind te steunen. op non-profit basis verder en persoonlijk daarom ook dat gemeenten haar subsi­ zie ik niet in wat hier mis mee is. Er zijn dies moeten stopzetten op het moment Jeroen Benning, lid van de JOVd echter nogal wat mensen die er een dat een club van onbetaald naar betaald afdeling Groningen soort van regionationalisme op na hou­ voetbal gaat. Het is totaal onacceptabel om als over den waarbij de voetbalclub de plaatse­ heid te (des)investeren in betaald voel lijke eer hoog moet houden. Als deze Nico Prevoo, penningmeester van de balclubs. Gemeenten proberen middel mensen dit zo belangrijk vinden zullen ze JOVD afdeling 's-Hertogenbosch e.o deze weg slechts hun maatschappelijk!

m m r m , .... w s ^ m r * :

« » « . « » « ' - j i j

t

' jm « V . H' ‘

ÊW

niet bij de belastingbetaler moeten zeu­ Gemeenten moeten inderdaad stoppen schuld af te kopen en het contact met d ren, maar gewoon zelf geld moeten met het steunen van BVO's (betaald onderlaag van de bevolking te behovj doneren. Het is namelijk krankzinnig dat voetbal organisaties, red.). BVO's heb­ den. Betaald voetbalclubs zijn gewoc mensen gedwongen worden te betalen ben er zelf voor gekozen om als onder­ bedrijven die door de markt dienen 1 om de trots van anderen in stand te hou­ neming te gaan fungeren. De definitie worden gestraft voor hun wanbeleii den. van ondernemingen is: "Een zelfstandig Daar komt nog bij dat wij gewoon te vei opererende, op het privaatrecht geba­ betaalde voetbalclubs hebben ii Marloes Kuijpers, lid van de JOVD seerde, organisatie waarin kapitaal en Nederland. In totaal 36, ongeveer éé afdeling Rijk van Nijmegen arbeid samenwerken om deel te nemen club per 450.000 inwoners. In alle and' Het doel van sport is: jezelf op een spor­ aan het maatschappelijk verkeer." re Europese landen ligt dat lage tieve manier amuseren. Gemeenten Kortom, BVO's dienen zichzelf te bedrui­ Duitsland heeft er bijvoorbeeld ook 31 stoppen veel geld in het betaald voetbal. pen. wat ongeveer neerkomt op één club pe Op den duur hebben clubs genoeg geld Tevens kunnen we het nog vanuit een twee miljoen inwoners. Nee, stop d om betere spelers te kopen van andere andere hoek bekijken. Namelijk de con­ subsidiering van betaald voetbal en stc clubs. Door deze betere spelers word de currentie. Als een gemeente een BVO dat geld liever in de breedtesport. club ook beter en/dus aantrekkelijker geldelijk gaat ondersteunen heeft de