Rrënjët, Prill 2019
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
pagina 1 Anno 17 n.2 Aprile 2019 Anno 17 Distribuzione gratuita in: Mensile di attualità e cultura italo-albanese Albania, Australia, Numero 2 Belgio, Canada, Germania, Direttore editoriale: Hasan Aliaj Grecia, Francia, Italia, Aprile 2019 Stati Uniti e Svizera Ilirë e Pellazgë Illyriens et Pélasges Storia navale; Teuta, regina guerriera del mare di ANDREA MUCEDOLA ella storia, la pirateria ha avuto una presenza Ncostante in determinate parti del mondo. Seb- bene non sia spesso discussa, si potrebbe dire che in periodi antichi fu così comune che spesso veniva accettata come una “professione” nel grande lago del Mediterraneo. Probabilmente i primi episodi di pirateria incominciarono nell’età del bronzo con l’apertura delle vie di mare per i primi commerci. Il contrasto a questo fenomeno fu sempre compli- cato dalla mancanza di un comune disegno. (segue a pagina 12 Do të ndodhte në kohë shumë Këtyre popujve duhet t’u bash- Ce fut à époques reculées et à pélagiques; de la Grèce enfin, les të hershme dhe pak a shumë të kohen indigjenët apo autoktonët e peu près inconnues que l’Italie colonies helléniques. A ces peo- Gli Arbëreshë panjohura që Italia do priste Italisë qendrore. Vlen të thekso- reçut la plupart des colonies ples, il faut joindre les indigenes shumicën e kolonive për të cilat het ai dallim racash në popullatat don’t nous venons de parler. ou autochthones de l’Italie central. in Italia sapo folëm. Më të lashtat, italiane, sepse sillte domosdosh- Les plus anciennes, arrives vers Il importe de remarquercette di ERNESTO SCIRÒ mërisht edhe një dallim gjuhësh, différence de races dans les pop- mbërritur rreth viteve 1700 dhe 1700 et 1600, paraissent avoir rano tutte nobili le famiglie albanesi che, per zakonesh, karakteresh, që pengon- ulations italiannes, car elle en- sottrarsi al turco ripararono in Italia, nei secoli 1600, duket se janë ato të Pel- te tërë këta popuj të shihnin sho- été celles des Pelasges et des trainait nécessairement aussi une E lazgëve e të Ilirëve, dy kombe që Illyriens, deux nations qu’il XV, XVI e XVII o, come molti affermavano, erano shoqin si vëllezër, të bashkoheshin différence de langues, de moeurs, persone rozze e violente? ndoshta duhet t’i bashkohen së për të njëtën kauzë dhe për mbro- faut peut-être rattacher à la de caractères, qui empèchait tous Ovviamente non si può ritenere che dall’Albania njëjtës racë, dhe që populluan jtjen e të njëtave interesa. meme race, et qui peuplerèrent ces peoples de se regarder comme siano partite solo le famiglie più illustri, anche krejt brigjet e gadishullit italik. Shtoni këtu edhe natyrën fizike toutes lescòtes de la peninsula frères, de s’unir dans une même se una tale ipotesi è stata apertamente avanzata të Italisë, të këtij gadishulli të gjatë italique. cause et pour la defense des da gente interessata a nobilitare, com’è natura rejt vendet që rrethojnë Ital- e të ngushtë, përshkuar në tërë mêmes interest. dell’uomo, le proprie origini e i propri antenati. in ndihmuan në formimin e gjatësinë e vet nga një varg malesh ous les pays qui environ- Ajoutez la nature physique de Kpopullsisë së saj. Nuk është dhe ndërprerë në çdo hap nga nent l’Italie contribuèrent l’Italie, da cette longue et étroite e sigurt që Spanja t’i ketë dërguar vagje transversalë që e veshin ven- Tà former sa population. il péninsule, traversée dans toute sa Sikanët; por nga Galia i vajtën Li- din me lugina të panumërta. Mbi n’est pas certain que l’Espagne lui longueurbpar une chaine de mon- gurët, Senonët, Boienët, dhe Insur- një tokë copëtuar në këtë mënyrë, ait envoyé les Sicanes; mais de la tagne set sillonnée à chaque pas bët; nga Alpet e mëdha, Etruskët. me popullsi të një origjine kaq të Gaule lui vinrent les Ligures, les par des chaines transversals qui Nga Iliria, shumë fise pellazge; nga larmishme, ishte e pamundur të Senons, les Boies et les Insubres; couvrent le pays d’innombrables Greqia më në fund, kolonitë hele- formohej një popull i madh; des grandes Alpes, les Etrusques; vallées. nike. (vijon në faqen 2) (segue a pagina 2) de l’Illyrrie, de nombreuses tribus (segue a pagina15) Më i vjetri shkrim shqip, dorëshkrimi i La battaglia di Strato vitit 1167 të Laurentianës në Firence Preparato da HASAN ALIAJ ë numrin 1, faqe 4 dhe 5, të Diturisë meve si dhe reproduktimin e manoskritit, kli- fotografin e këtij dokumenti dhe disa shënime Caoni invece, pieni di confidenza in sé stessi, se botuar në Bukuresht, kishim rrëfyer, shen e të cilit pati mirësinë të na e dërgojë vetë plotësuese mbi dorëshkrimin në të cilët është I e riconosciuti da quegli abitanti del continente në një artikull të titulluar “Më të vjetrët Z. Mario Roques: ruajtur; kujtojmë se botimi i tyre këtu do t’u hyjë come la popolazione più guerriera, non si ferma- N rono per accamparsi, e, avanzando precipitosa- shkrim shqip”, atë që dinim mbi dy radhë në “Z. N. Jorga ka pasur fatin e lumturë të zbu- në punë romanis dhe albanologëve”. gjuhën shqipe, zbuluar në një dorëshkrim të lojë, disa vjetë më parë, në një dorëshkrim Dorëshkrimi (Ashburnham 1167 e lauren- mente con gli altri barbari, contavano di prendere vjetër prej historianit rumun Nicolae Jorga. latin të Laurentianës në Firence, më të vjetrin tianës) është i vogël, in-8 (200x140 milimetro), la città al primo assalto, sicché la gesta apparte- Gjejmë sot mbi këtë gjurmë të çmueshme për dokument të gjuhës shqipe të njohur gjer më 37 fletësh prej pergamenati fort të bukur pa nesse a loro soltanto. Nella stessa estate, non molto dopo questi fatti, neve një artikull prej profesorit Mario Roques, sot, mjerisht fort i shkurtër dhe e botoj në serin ndonjë shënim se nga vjen, por kuptohet se do gli Ambracioti e i Caoni, che volevano sottomettere tek e përkohëshmja Romania e Parisit (Nr. 205- e katërt të veprës së tij Notes et extraits pour të jetë nga Durrësi i shkruar në shekullin e XVI- tutta l’Acarnania e staccarla da Atene, indussero 206, Janvier-Avril 1926, faqe 162-164), me servir à l’Histoire des croisades au XVe siècle të dhe si do që të jetë më parë se 14 Qershor Sparta ad allestire una flotta per mezzo delle forze faksimilen e faqeve të dorëshkrimit që mbajnë (Bucarest, 1915), faqe 195. Miku im i palo- 1503, data e dokumentit më të ri që është re- alleate, e ad inviare mille opliti nell’Acarnania. fjalët shqipe. Po japim këtu përkthimin e shkri- dhur Pio Rajna pati obligjencën të më dërgojë produktuar ne te. (vijon në faqen 2) (segue a pagina17) cmyk Antichità - Storia Anno 17 n.2 Aprile 2019 pagina 2 Ilirë e Pellazgë Illyriens et Pélasges (vijon nga faqja 1) (segue a pagina 13) Çdo luginë do të bëhej territori i një popullate Sur un sol ainsi découpé, avec une population dhe përmasat e çdo shteti do të reduktoheshin d’origine si variée, il était impossibile qu’il se në ato të një fisi, të një qyteze. formàt un grand peuple; chaque vallée allait de- Do të ndodhte në kohë shumë të hershme venir le territoire peuplade, et les proportions de dhe pak a shumë të panjohura që Italia tout Etat s’y réduire à celles d’une tribu, d’une do priste shumicën e kolonive për të cilat cite. Ce fut à époques reculées et à peu près in- sapo folëm.Më të lashtat, mbërritur rreth connues que l’Italie reçut la plupart des colonies viteve 1700 dhe 1600, duket se janë ato të don’t nous venons de parler. Les plus anciennes, Pellazgëve e të Ilirëve, dy kombe që ndoshta arrives vers 1700 et 1600, paraissent avoir été duhet t’i bashkohen së njëjtës racë, dhe që celles des Pelasges et des Illyriens, deux nations populluan krejt brigjet e gadishullit italik, ashtu qu’il faut peut-être rattacher à la meme race, sikurse mbanin tashmë të zënë krejt bregun et qui peuplerèrent toutes lescòtes de la penin- lindor të Adriatikut. Ishin së pari në Jug, në sula italique, comme ells occupaient déjà la rive Lapigi, Mesapët, që ndaheshin në Salentinë orientale de l’Adriatique. C’étaient d’abord au e Kalabruazë; Peuketonët, apo Padikulët, sud, dans la Iapygie, les Messapiens, qui se di- dhe Daunianët; më pas, në gadishullin tjetër visaient en Salentins et Calabrois; les Peucétiens (në Lukani e Brutium) Oenotrianët, Konët ou Pèdicules, et les Dauniens; puis, dans l’autre dhe Morgetët. Duke u ngjitur drejt Veriut, pres qu’ile (Lucanie et Brutium), les OEnotriens, midis Apenineve dhe detit të sipërm, haseshin les Chones et les Morgètes. En remontant vers le liburnët dhe prapa tyre, në Veri të Po-së dhe nord, entre les Apennins et la mer supérieure, on në brigjet e Adriatikut, Venetët që kishin për trouvait les liburnes, et derrière eux, au nord du kryeqytet Pataviumin. Pellazgë të tjerë apo Pò et sur les bords de l’Adriatique, les Vénètes, Ilirë, Sikulët, mbuluan në të njëjtën kohë qui avaient pour capital Patavium. D’autres Pé- një pjesë të luginës së lumit Po dhe brigjet lasges ou Illyriens, les Sicules, couvrirent en perëndimore të Italisë. meme temps une partie de la vallée du Pò et les còtes occidentals de l’Italie. (përktheu Fotaq Andrea) Më i vjetri shkrim shqip, dorëshkrimi i vitit 1167 të Laurentianës në Firence (vijon nga faqja 1) Vnte’paghesont premenit Atit et birit et spertit senit. C’tg, si quis boc mòdo bap Ky dorëshkrim mban kopjet e disa copave të tizatus fuerit I terum non rebaptizetur sed fup- ndryshme, nga shekulli i XII gjer në shekullin ple antur orations et qd’dimissum e’st Verum si Un të pagëzoj për XVI-të, fort interesante për historin e bregut lin- dubitarctur.