Ul. Okrzei 13/4 81-747 Sopot Tel/fax - 058 552 2974, kom. 0601 667710
BURMISTRZ MIASTA DZIERZGONIA
STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY I MIASTA DZIERZGO Ń
CZ ĘŚĆ I: Uwarunkowania rozwoju gminy i miasta Dzierzgo ń
Dzierzgo ń 2008-2009
WST ĘP • PODSTAWY FORMALNO-PRAWNE.
• CZYM JEST STUDIUM I AKTUALIZACJA STUDIUM Podstaw ą prawn ą opracowania niniejszego studium s ą nast ępuj ące dokumenty: „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego 1) ustawa z dnia 23 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu gminy” – jest jedynym opracowaniem, w którym gmina okre śla zasady rozwoju przestrzennym (tj. Dz.U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717). przestrzennego gminy jako cało ści. 2) Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju.
W „ Studium uwarunkowa ń...’ obok „ Strategii rozwoju gminy” jest okre ślona 3) Plan zagospodarowania przestrzennego Województwa Pomorskiego polityka Gminy w poszczególnych dziedzinach oraz zasady rozwoju, w tym (uchwała nr 639/XLVI/02 sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 30 generalne rozstrzygni ęcia przestrzenne. wrze śnia 2002. 4) Strategia rozwoju województwa pomorskiego przyj ęta uchwałą nr „Studium uwarunkowa ń....” nie ma mocy prawnej – nie jest elementem prawa 587/XXXV/05 sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 18 lipca 2005r. miejscowego i nie mo Ŝe stanowi ć podstawy do wydawania decyzji. 5) Studium Uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania gminy i miasta „Zmiana Studium...” – jest dokumentem równowa Ŝnym do Studium Dzierzgo ń – uchwała z 2003r. uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla gminy. Prace polegaj ą na aktualizacji, zmianie i dodaniu zagadnie ń i problematyki w odniesieniu 6) Strategia społeczno – gospodarczego rozwoju gminy i miasta Dzierzgo ń do poprzedniego dokumentu Studium. Zawiera elementy starego Studium zaktualizowane w odpowiednich miejscach. Aktualizacja uwzgl ędnia zmian ę przepisów oraz autorskie wykonanie opracowania. • PROCEDURA METODYCZNA
1) Wprowadzenie zmian do uwarunkowa ń i kierunków obowi ązuj ącego Studium • ZESPÓŁ AUTORSKI STUDIUM 2) Prezentacja uwarunkowa ń na forum gminy – dyskusja nad ukształtowaniem kierunków polityki przestrzennej gminy wypływaj ącej z uwarunkowa ń. 3) Przygotowanie Kierunków rozwoju przestrzennego gminy i miasta Dzierzgo ń (Tom GENERALNY PROJEKTANT II) oraz jego prezentacja na forum gminy. dr in Ŝ. arch. Wanda Łaguna Upr. ur. Nr 1614 4) Zebranie wymaganych uzgodnie ń i opinii zgodnie z ustaw ą. 5) Przygotowanie projektu studium do wyło Ŝenia wraz z prezentacj ą i konsultacjami społecznymi. ZESPÓŁ GŁÓWNEGO PROJEKTANTA mgr in Ŝ. arch. Barbara Poniatowska-Łapkowska 6) Uchwalenie Studium na Sesji Rady Gminy. mgr prawa Kinga Skiba in Ŝ. arch. kraj. Maciej Gamalczyk
• • STUDIUM A PLANY MIEJSCOWE Materiały źródłowe:
1) Plany miejscowe, które zostały wykonane po 1994r. lub ich procedura została W toku opracowania Aktualizacji Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania rozpocz ęta przez podjecie uchwały zostały uwzgl ędnione w Studium. przestrzennego uwzgl ędniono nast ępuj ące akty prawne i dokumenty strategiczne: 2) Ustalenia Studium s ą wi ąŜą ce dla organów gminy przy sporz ądzaniu planów 7) ustawa z dnia 23 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tj. Dz.U. z miejscowych po uchwaleniu Studium. 2003 r. Nr 80, poz. 717),
8) Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, • ZAŁO śENIA OGÓLNE STUDIUM. 9) Plan zagospodarowania przestrzennego Województwa Pomorskiego. 10) Program Ochrony Środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla województwa pomorskiego 1) Elaborat studium składa si ę z 3 tomów wraz zał ącznikami graficznymi schematami graficznymi, rysunkami i tabelami: 11) Strategia rozwoju Województwa pomorskiego. − I Tom – Uwarunkowania rozwoju przestrzennego gminy i miasta D wraz 12) Strategia rozwoju turystyki województwa pomorskiego na lata 2004-2013, z zał ącznikami graficznymi w skali 1:25 000 oraz schematami, 13) Program Ochrony Środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla gminy Dzierzgo ń na − II Tom – Kierunki polityki przestrzennej gminy i miasta wraz z zał ącznikami lata 2004-2007 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2008-2011 graficznymi w skali 1:10 000, który b ędzie przedmiotem uchwały, 14) Obowi ązuj ące Studium uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego miasta − III Tom – album miejscowo ści – składaj ący si ę z opisu ka Ŝdej miejscowo ści i gminy Dzierzgo ń; wraz z wyci ągiem z mapy pt. Kierunki zagospodarowania przestrzennego 15) Strategia miasta i gminy Dzierzgo ń na lata gminy tr ąbki Wielkie 16) Plan gospodarki odpadami gminy Dzierzgo ń na lata 2004-2007 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2008-20011 – uchwała nr XXII/198/2005 z dnia 10 marca 2005 2) Dodatkowo w skład elaboratu studium wchodzi komplet zał ączników t.j. 17) Projekt Zało Ŝeń do plan zaopatrzenie w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe dla miasta opracowa ń, dotycz ących uwarunkowa ń, ocen, diagnoz i prognoz u gminy Dzierzgo ń (Fundacja Poszanowania Energii, Gda ńsk, 2008) cz ąstkowych. Prace studialne prowadzone były w ró Ŝnych skalach, odpowiednio do potrzeb, a szczególnie w skali 1: 25 000 i 1: 10 000 i 1:5000 18) Gminny Program Opieki nad zabytkami pn. „program Ochrony Dziedzictwa i krajobrazu dla obszaru całej gminy lub jej fragmentów. Kulturowego Gminy Dzierzgo ń uchwała nr XXXIV/303/06 z dnia 6 kwietnia 2006r.
2. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE GMINY I MIASTA DZIERZGO Ń
Dzierzgo ń wyrosło na lidera pod wzgl ędem innowacyjno ści w zakresie ochrony środowiska oraz lokalnych inicjatyw gospodarczych. 2.1. Poło Ŝenie administracyjne i geograficzne Obszar gminy Dzierzgo ń le Ŝy poza dwoma głównymi korytarzami Miasto i Gmina Dzierzgo ń poło Ŝona jest we wschodniej cz ęś ci województwa transportowymi o znaczeniu mi ędzynarodowym Transeuropejskiej Sieci Pomorskiego. Od strony zachodniej graniczy z gminami: Stary Targ i Mikołajki Transportowej, tj. Korytarzem IA (Ryga – Kaliningrad – Elbl ąg – Gda ńsk) i Pomorskie, od strony północnej z gmin ą Stare Pole, a od północy z gmin ą Stary Korytarzem VI (Gda ńsk – Katowice – śylina). Dzierzgo ń i gmin ą Rychliki w województwie warmi ńsko - mazurskim. Najbli Ŝej od strony zachodniej, wzdłu Ŝ linii Wisły biegnie Korytarz VI o znaczeniu Miasto Dzierzgo ń poło Ŝone w cz ęś ci południowo wschodniej obszaru gminy jest mi ędzynarodowym, a w przyszło ści autostrada oznaczona jako A1. Obszar gminy siedzib ą władz samorz ądu gminnego. znajduje si ę poza zasi ęgiem bezpo średniego oddziaływania tej trasy - odległo ść Pod wzgl ędem podziału administracyjnego Polski miasto i gmina Dzierzgo ń wi ększa od 50 km. Uzupełnieniem tego układu jest biegnąca z Iławy, przez Susz, wchodzi w skład powiatu sztumskiego, le Ŝą cego w województwie pomorskim. Dzierzgo ń do Malborka droga wojewódzka o znaczeniu regionalnym. Stanowi ona Poza tym w skład powiatu sztumskiego wchodz ą: miasto i gmina Sztum, gmina poł ączenie z drog ą krajow ą biegn ącą z Elbl ąga do Grudzi ądza i dalej na zachód. Stary Targ, gmina Mikołajki Pomorskie i gmina Stary Dzierzgo ń. Tymi trasami nast ępuje skomunikowanie wa Ŝnych miast w skali regionu (Iława, Kwidzyn, Susz) z przej ściem granicznym w okolicach Braniewa. Najbli Ŝszym l ądowym przej ściem granicznym o randze mi ędzynarodowej jest Lokalizacj ę obszaru wzgl ędem najwa Ŝniejszych w skali regionu o środków aktualnie rozbudowywane przej ście kolejowo - drogowe Mamonowo - Grzechotki miejskich (punktów w ęzłowych)oraz siedziby władz powiatowych i wojewódzkich koło Braniewa, odległe o ok. 90 km. Najbli Ŝsze morskie przej ścia graniczne to nale Ŝy okre śli ć jako niekorzystn ą. porty morskie Gda ńska i Gdyni. Sztum (siedziba administracji powiatowej) – 20 km Gda ńsk (siedziba administracji wojewódzkiej) – 67km Pod wzgl ędem powierzchniowym jest to średniej wielko ści gmina w 2 Elbl ąg – 26 km województwie pomorskim – 131,5km , co stanowi 0, 7% powierzchni Gdynia – 85 km województwa. Pod wzgl ędem geograficznym gmina Dzierzgo ń poło Ŝona jest na styku Grudzi ądz – 63 km dwóch jednostek fizycznogeograficznych rz ędu makroregionów: Pobrze Ŝa Bydgoszcz – 125 km Gda ńskiego i Pojezierza Wschodniopomorskiego. Prawie cały obszar gminy Olsztyn – 77 km nale Ŝy do jednostki mezostrukturalnej okre ślanej mianem Pojezierza Iławskiego i Warszawa – 218km obejmuje fragment stoku wysoczyzny okalaj ącej od południa śuławy Wi ślane. Według podziału geologicznego obszar gminy le Ŝy w syneklizie perybałtyckiej . Braniewo (przej ście graniczne) – 60 km Prekambryjska platforma skał krystalicznych nadbudowana jest skałami • - odległo ść liczona do miasta Dzierzgo ń osadowymi o mi ąŜ szo ściach rz ędu 2 – 2,5 km. Pod wzgl ędem hydrograficznym obszar gminy nale Ŝy do deltowego systemu hydrograficznego (dsh), a poło Ŝony Zarówno miasto Dzierzgo ń jak i obszar całej gminy poło Ŝone s ą poza jest w zlewni basenu jeziora Dru Ŝno. Pod wzgl ędem klimatycznym obszar gminy zasi ęgiem bezpo średniego oddziaływania Aglomeracji Trójmiejskiej, jak i nale Ŝy do Krainy śuław i Dolnej Wisły charakteryzuj ącego si ę średni ą zmienno ści ą pozostałych punktów w ęzłowych. Konsekwencj ą tego s ą słabe poł ączenia typów pogody. komunikacyjne obszaru z reszt ą regionu. O ile w przypadku Aglomeracji Uwarunkowania zewn ętrzne wynikaj ące z poło Ŝenia miasta i gminy Dzierzgo ń w Trójmiejskiej i obszaru, na który oddziaływuje mo Ŝna mówi ć o korzy ściach skali, to strukturze funkcjonalno – przestrzennej regionu przedstawia rysunek 1. Dzierzgo ń pozostaje w „martwym” obszarze z niewielkim oddziaływaniem Elbl ąga jako dawnego miasta wojewódzkiego. Taki układ funkcjonalno – przestrzenny regionu sprawia, Ŝe miasto Dzierzgo ń musiało przej ąć cz ęść funkcji du Ŝych miast i aglomeracji, stanowi ąc lokaln ą dominant ę w skali regionu. Równocze śnie miasta
wiejskich, co wymaga powstania odpowiedniej infrastruktury instytucjonalnej i 2.2. Polityka przestrzenna wynikaj ąca z „Długookresowej Strategii technicznej. Jednym z głównych produktów polskiego rolnictwa (main product) ma Trwałego Zrównowa Ŝonego Rozwoju – Polska 2025” by ć Ŝywno ść ekologiczna. St ąd du Ŝy nacisk na ochron ę środowiska przyrodniczego oraz restytucj ę zdegradowanych obszarów. W zakresie wiejskiej 2.2.1.Demografia: sieci osadniczej prognozuje si ę pojawianie si ę w tkance przestrzennej wsi Zakłada si ę, Ŝe główne tendencje demograficzne dla miasta i gminy Dzierzgo ń elementów typowych dla tkanki miejskiej oraz optymalizacj ę gospodarowania będą zgodne z tendencjami dla całego kraju. Do roku 2015 strategia zakłada gruntami. Równolegle post ępowa ć b ędzie stopniowe zalesianie gruntów niewielki wzrost liczby ludno ści kraju (ok. 1%) oraz przesuni ęcia w najsłabszych oraz rozwój małej retencji. poszczególnych grupach wiekowych. Spadek liczby osób w grupie wiekowej 0 – 17 lat (ok. –24%) i w grupie wiekowej 19 – 24 lata (ok. –23%) oraz wzrost liczby 2.2.4. Energetyka. ludno ści w grupie wiekowej 18 – 59/64 i 60+/65+. Jednocześnie prognozuje si ę Najwi ększe inwestycje infrastrukturalne w skali kraju zostan ą wykonane w wzrost tempa migracji wewn ętrznych (najcz ęś ciej zwi ązanych z poszukiwaniem dziedzinie poł ącze ń gazoci ągowych, zapewniaj ących dodatkowe dostawy gazu pracy) oraz kontynuacj ę procesu „wymierania” cz ęś ci miejscowo ści. ziemnego. Prognozuje si ę całkowite zast ąpienie w ęgla kamiennego stosowanego jako paliwo w urz ądzeniach grzewczych małej mocy (w tym urz ądzeniach 2.2.2. Gospodarka. stosowanych w gospodarstwach domowych) na rzecz gazu ziemnego, nisko Rozwój sektora usług. Prognozuje si ę zgodny z tendencjami europejskimi rozwój zasiarczonego oleju opałowego, paliw z biomasy oraz ciepła odpadowego. sektora usług obejmuj ącego: handel hurtowy i detaliczny, handel zagraniczny, Zwi ększenie do co najmniej 14% do 2002 r. udziału energii odnawialnej w bilansie transport i ł ączno ść , usługi rz ądowe, a tak Ŝe usługi w zakresie ochrony zdrowia, ogólnym oraz wyeliminowanie z procesów wytwarzania energii urz ądze ń o edukacji, kultury i turystyki oraz usługi finansowo – bankowe. Usługi s ą sektorem sprawno ści ni Ŝszej ni Ŝ 80%. W śród instrumentów i metod wymienia si ę gospodarki, których rozwój w odró Ŝnieniu od przemysłu czy rolnictwa jest mało przekazanie samorz ądowi gminnemu zada ń z zakresu polityki energetycznej, co uci ąŜ liwy dla środowiska. Prognozuje si ę wzrost udziału usług w zatrudnieniu do powinno sprzyja ć lokalnych rynków energetycznych oraz finansowanie rozwoju 51,3% (wobec 43,2% w 1996 r.). Najwi ększy wzrost zapotrzebowania nast ąpi w sieci wiejskich z bud Ŝetu pa ństwa. dziedzinie usług komputerowych, po średnictwa finansowego, profesjonalnych usług biznesowych oraz usług hotelarskich i gastronomicznych. 2.2.5. Transport. Restrukturyzacja tradycyjnych dziedzin gospodarki. Rynkowe mechanizmy Zgodnie z prognozami ruchu krajowego nale Ŝy spodziewa ć si ę stabilizacji lub gospodarcze spowoduj ą realokacj ę zasobów produkcyjnych do najbardziej niewielkiego wzrostu zapotrzebowania na przewozy kolejowe oraz wzrostu rentownych podmiotów. Prognozuje si ę stopniow ą eliminacj ę nierentownych przewozów drogowych. W śród zada ń wymienia si ę konieczno ść modernizacji przedsi ębiorstw oraz stopniow ą zmian ę struktury produkcji zgodn ą z tendencjami infrastruktury kolejowej na głównych szlakach transportowych, zapewniaj ącej jej światowymi (proces globalizacji). Nast ąpi przesuni ęci w kierunku przemysłu konkurencyjno ść wobec transportu drogowego oraz ograniczenie szkodliwego wysokiej techniki, który jest jednocze śnie znacznie mniej terenochłonny oraz wpływu transportu drogowego na środowisko przyrodnicze. Zakłada si ę równie Ŝ wymaga znacznie lepszego dost ępu do infrastruktury, w tym sieci transportowej. kształtowanie racjonalnej sieci transportowej i rozwoju masowego transportu Małe i średnie przedsi ębiorstwa. Prognozuje si ę stopniowe likwidowanie barier publicznego zapewniaj ących powszechn ą dost ępno ść transportow ą. rozwoju MSP, a tym samym zwi ększenie ich udziału w strukturze uprzemysłowienia regionu.
2.2.3. Rolnictwo. Główne zało Ŝenie strategii rozwoju obszarów wiejskich polega na ich wielofunkcyjnym rozwoju. Towarzyszy ć temu b ędą stopniowa polaryzacja w kierunku gospodarstw obszarowo du Ŝych i małych (stopniowe zanikanie średnich) oraz wprowadzenie nowych funkcji, dotychczas obcych dla gospodarki monofunkcyjnej. Głównym priorytetem jest rozwój przedsi ębiorczo ści na terenach
2.3. Polityka zarz ądzania przestrzeni ą wynikaj ąca z Planu Ustalenia i wnioski: zagospodarowania przestrzennego Województwa Pomorskiego. W kształtowanym systemie obsługi sieci osadniczej regionu gmina Dzierzgo ń 2.3.1. Poło Ŝenie w strukturze funkcjonalno-przestrzennej województwa. pełni ć b ędzie rol ę o środka gminnego z usługami ponadgminnymi. Obszar gminy poło Ŝony jest na obszarach le śno-pojeziernych, na terenach Podstawow ą zasad ą kształtowania struktur osadniczych na Obszarze wschodnim predysponowanych do prowadzenia wysokotowarowej gospodarki rolnej oraz jest konieczno ść odej ścia od powszechnej w ostatnich latach praktyki i posiadaj ącym korzystne warunki dla lokalizacji przemysłu spoŜywczego i produkcji mechanizmów funkcjonowania gospodarki przestrzennej w gminach, prowadzonej materiałów budowlanych. w głównej mierze w interesie wła ścicieli gruntów, a nie przyszło ści mieszka ńców i Północna i środkowa gminy le Ŝy w zasi ęgu europejskiego korytarza efektywnego kształtowania ładu przestrzennego. transportowego IA Gda ńsk-Elbl ąg – Braniewo – granica pa ństwa, stanowi ącego przyszłe rozszerzenie Transeuropejskie Sieci Transporotwej Unii Europejskiej Po Ŝą dane kierunki przekształce ń przestrzeni, w tym osadnictwa: (TINA). − wzmacnianie i utrwalanie bazy ekonomicznej miasta Dzierzgo ń przez rozwój Gmina wchodzi w skład wyró Ŝnionego w Planie obszaru problemowego: Obszar gospodarczy małej i średniej przedsi ębiorczo ści, regresu społecznego i gospodarczego – obszar wschodni Powi śle, zagro Ŝony − stabilizacja i wzrost wiejskich jednostek osadniczych poprzez zatrzymywanie regresem społecznym (strukturalne bezrobocie) oraz stagnacj ą gospodarcz ą. odpływu ludno ści wskutek rozwoju miejsc pracy w miejscach zamieszkania lub Ustalenia i wnioski: w zasi ęgu dojazdu do pracy, Do głównych celów polityki zagospodarowania przestrzennego zapisanego w − tworzenie warunków dla lokalizacji inwestycji wykorzystuj ących walory Planie Rozwoju Województwa Pomorskiego nale Ŝy kształtowanie harmonijnej poło Ŝenia w korytarzu transportowym. struktury funkcjonalno-przestrzennej województwa, przełamywanie regresu społecznego i gospodarczego, integracja obszaru oraz okre ślenie zasad 2.3.3. Infrastruktura techniczna. wykorzystania jego zasobów i walorów. Do głównych celów nale Ŝeć tu będzie oŜywienie gospodarcze, zagro Ŝonej trwał ą marginalizacj ą, strefy poprzez 1) Komunikacja. pobudzanie popytu zewn ętrznego (krajowego i europejskiego) na jej zasoby Przez teren gminy przebiegaj ą nast ępuj ąc ci ągi komunikacyjne o znaczeniu turystyczne oraz przyspieszenie restrukturyzacji rolnictwa z wykorzystaniem wojewódzkim: aktywnej polityki lokalnej. a) DW 515 relacji Malbork – Dzierzgo ń – Susz , przewidziana do modernizacji w Poło Ŝenie gminy w zasi ęgu korytarza transportowego stwarza podstawy programie rozwoju województwa Pomorskiego na lata 2001-2006, w ramach regionalnej polityki aktywizacji i mo Ŝe stanowi ć podstaw ę dynamizacji rozwoju którego planowana jest modernizacja odcinka Malbork – dzierzgo ń, budowa całego kompleksu społeczno-ekonomicznego opartego m.in. na wielofunkcyjnej obwodnicy Dzierzgonia oraz modernizacja odcinka Dzierzgo ń – Stary Dzierzgo ń. aktywno ści wokół planowanych inwestycji (komplementarna wobec nich b) DW – 527 – relacji Dzierzgo ń – Rychliki – Pasł ęk – Mor ąg – Łukta – Olsztyn – nie infrastruktura społeczna i techniczna) przewiduje si ę modernizacji w programie rozwoju Województwa Pomorskiego. Planowana jest mi ędzynarodowa trasa rowerowa R1 – EuroRoute relacji 2.3.2. Rola w sieci osadniczej Grudzi ądz – Kwidzyn – Sztum – Dzierzgo ń – Elbl ąg.
Informacje: Do głównego celów i kierunków rozwoju infrastruktury transportowej województwa W strukturze przestrzennej sieci osadniczej gmina poło Ŝona jest w obr ębie zapisanych w Planie, nale Ŝą : wyró Ŝnionego w Planie Rozwoju Województwa – Obszaru wschodniego (Powi śla), a) Poprawa dost ępno ści transportowej województwa, zwłaszcza jego obszarów gdzie do głównych celów nale Ŝy przełamanie regresu , w tym zmniejszenie skali słu Ŝą cych konkurencyjno ści regionu (porty, centra gospodarcze, obszary bezrobocia. Istotna rola przypada ć b ędzie w ęzłom osadniczym aktywizuj ącym rekreacyjne): otoczenie obszaru (miasta Dzierzgo ń, Malbork, Sztum). b) Poprawa spójno ści regionu – zmniejszenie czasu dost ępno ści do obszaru Głównymi elementami sieci osadniczej w gminie s ą: miasto Dzierzgo ń ( pow. 5 metropolitalnego oraz centrów podregionów poprzez: tys. Mieszka ńców) oraz wie ś Bruk (500-1000 mieszka ńców)
− modernizacj ę dróg dojazdowych do du Ŝych o środków koncentruj ących miejsca modernizacyjnych jest okre ślonych w planach i projektach RZGW i Zarz ądu Melioracji i pracy oraz usług ponadlokalnych, w szczególno ści do aglomeracji trójmiejskiej Urz ądze ń Wodnych Województwa Pomorskiego. − integracj ę strukturaln ą i organizacyjn ą regionalnego transportu pasa Ŝerskiego; Wg. Studium mo Ŝliwo ści rozwoju energetyki wiatrowej w województwie pomorskim, w c) poprawa bezpiecze ństwa ruchu drogowego i zmniejszenia uci ąŜ liwo ści oraz środkowej i północnej cz ęś ci gminy wyst ępuj ą tereny preferowane dla lokalizacji szkodliwego oddziaływania na otoczenie poprzez: − elektrowni wiatrowych. tworzenie zhierarchizowanych sieci dróg regionalnych i miejskich; − tworzenie struktur przestrzennych minimalizuj ących ryzyko wyst ępowania Ustalenia i wnioski: konfliktów pomi ędzy ró Ŝnymi u Ŝytkownikami infrastruktury transportowej, W planie województwa przewiduje si ę: zmotoryzowanymi i niezmotoryzowanymi. 1) w zakresie zaopatrzenia w energi ę elektryczn ą: Do zada ń mo Ŝliwych w zakresie budowy i modernizacji dróg wojewódzkich zaliczono, − budow ę linii energetycznej 110 kv. w odniesieniu do terenu gminy Dzierzgo ń modernizacj ę drogi nr 515 w zakresie: − budow ę głównego punktu zasilania, modernizacja odcinka Malbork – Dzierzgo ń, budowa obwodnicy m. Dzierzgo ń, − rozwój energetyki ze źródeł odnawialnych. modernizacja odcinka Dzierzgo ń-Stary Targ-Stary Dzierzgo ń. Planowana klasa 2) w zakresie zaopatrzenia w gaz: techniczna dróg : 515 – droga Głowna (na odcinku Dzierzgo ń –granica − planowana budowa stacji redukcyjno-pomiarowej 1stopnia w rejonie wsi Nowiny, województwa), nr 527 – droga Główna (na odcinku Dzierzgo ń – granica − poprzez rozbudow ę sieci gazoci ągów średniego i niskiego ci śnienia oraz stacji województwa). redukcyjno-pomiarowych istniej ą potencjalne mo Ŝliwo ści gazyfikacji gminy, 3) w zakresie zaopatrzenia w ciepło: 2) Infrastruktura techniczna. − zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii cieplnej. Informacje: 4) w zakresie zaopatrzenia w wod ę: Na terenie gminy znajduj ą si ę: − modernizacja i rozbudowa Centralnego Wodoci ągu śuławskiego. − gazoci ąg wysokiego ci śnienia ze stacj ą redukcyjno-pomiarow ą I stopnia w Dzierzgoniu, 5) w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków: − dwie elektrownie wodne na rzece Dzierzgo ń (w Dzierzgoniu i Stanowie), − budowa i rozbudowa urz ądze ń kanalizacyjnych.. − uj ęcia wody : Dzierzgo ń, B ągart (2), Bruk, Jasna, Chojty, jeziorno, Ankamaty, Stanowo, 6) w ochrony przeciwpowodziowej: Mini ęta, Blunaki, Tyw ęzy, Balewo; − gruntowne remonty i modernizacje urz ądze ń osłony przeciwpowodziowej, − oczyszczalnie ścieków : Dzierzgo ń (2) Mini ęta, Stanowo, Jasna – aglomeracja − prawidłowe utrzymanie i konserwacja sieci kanałów oraz modernizacja przepompowni ściekowa Dzierzgo ń – obejmuje miasto Dzierzgo ń i wsie: Stanowo, Mini ęta, melioracyjnych, Nowiny,B ągart, Bruk, Jeziorno, Poliksy, Ankamaty, Pachoło, Prakwice − renowacja i modernizacja wałów wewn ętrznych rzek i kanałów. − wały przeciwpowodziowe – Dzierzgo ń, Balewka, Modry, Tyna Górna; − Wdra Ŝanie projektów przewiduj ących ograniczenie ilo ści wód opadowych − składowisko odpadów komunalnych Mini ęta; odprowadzanych do odbiorników oraz realizacj ę programu malej retencji. − tereny zamkni ęte w u Ŝytkowaniu PKP – przej ęte obecnie przez samorz ąd. W studiach uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego i miejscowych PN.-zach. fragment gminy znajduje si ę w zasi ęgu ponadlokalnego systemy planach zagospodarowania przestrzennego nale Ŝy przyjmowa ć nast ępuj ące zasady w wodoci ągowego – Centralnego Wodoci ągu śuławskiego. zakresie ochrony przeciwpowodziowej ( w problematyce „regulacji stosunków wodnych”) Śr. – wsch. Cz ęść gminy le Ŝy na obszarach zagro Ŝonych powodzi ą (ciek Elblag- dla terenów zagro Ŝonych powodzi ą: Dzierzgo ń) o prawdopodobie ństwie wyst ąpienia powodzi – 1%. Dla potrzeb planowania − ochronie planistycznej podlegaj ą urz ądzenia i obiekty ochrony przeciwpowodziowej, ochrony przed powodzi ą Dyrektor RZGW sporz ądza studium ochrony takie jak: wały przeciwpowodziowe, zbiorniki i retencyjne mokre i suche, kanały ulgi, przeciwpowodziowej, ustalaj ące granice zasi ęgu wód powodziowych o okre ślonym przepompownie i wrota przeciwpowodziowe, prawdopodobie ństwie wyst ępowania oraz kierunki ochrony przed powodzi ą (Ustawa z − ka Ŝdorazowo nale Ŝy dokona ć analiz wpływu wpływu zagospodarowania dn. 18 lipca 2001r. Prawo Wodne, art.79). Zakres prac inwestycyjnych i przestrzennego na zagro Ŝenia przeciwpowodziowe w danej zlewni, nale Ŝy uwzgl ędni ć
istniej ące obiekty osłony przeciwpowodziowej pod wzgl ędem mo Ŝliwo ści przepustowej i Dzierzgo ń, Dzierzgo ń II (teren miasta) Dzierzgo ń III, Dzierzgo ń –Mini ęta (kruszywa zaprojektowa ć ich dostosowanie do nowych potrzeb lub wprowadzi ć nowe, naturalne). − planowanie przestrzenne na terenach zagro Ŝonych powodzi ą poci ąga za sob ą wa Ŝne Na terenie gminy znajduj ą si ę obiekty stanowi ące zagro Ŝenia dla Środowiska – emitory decyzje inwestycyjne dotycz ące utrzymania , modernizacji i rekonstrukcji istniej ących powietrza – Samodzielne Przedsi ębiorstwo Komunikacji Samochodowej Sp. z o.o. , obiektów osłony przeciwpowodziowej ; odpowiednie zapisy powinny si ę znale źć w Przedsi ębiorstwo Budowlane Prefbud Sp. z o.o., Zakład Bud Ŝetowy ADM, Halex Sp. z.o.o, uchwalanych ustaleniach planów, Energetyka Cieplna. − na terenach odwadnianych mechanicznie nie nale Ŝy lokalizowa ć du Ŝych obiektów uŜyteczno ści publicznej (Np. szpitali) , obiektów kosztownych i „wra Ŝliwych” na zalanie Ustalenia i wnioski: (np. produkcja i magazynowanie urz ądze ń elektronicznych), nie nale Ŝy stosowa ć Plan Województwa przyjmuje koncepcj ę spójnej i równorz ędnej ochrony walorów podpiwnicze ń, a lokalizacja obiektów planowanych nie mo Ŝe kolidowa ć z urz ądzeniami przyrodniczych i kulturowych , formułuj ąc kierunki działa ń w zakresie ochrony zasobów i melioracyjnymi, walorów Środowiska przyrodniczego województwa pomorskiego. Zasadnicze kierunki działa ń − zainwestowanie terenów zagro Ŝonych powodzi ą powinno by ć poprzedzone lub co polityki przestrzennej w zakresie ochrony zasobów i walorów Środowiska przyrodniczego: najmniej zsynchronizowane z realizacj ą urz ądze ń osłony przeciwpowodziowej, − zachowanie i potrzymanie trwało ści pozostałych fragmentów osnowy ekologicznej w − w celu zmniejszenia spływu wód deszczowych z terenów zabudowanych nale Ŝy postaci izolowanych k ęp ro ślinno ści, nieu Ŝytków, zało Ŝeń parkowych i skwerów, z przyjmowa ć jako obligatoryjne, dokonywanie w planach miejscowych analiz mo Ŝliwo ści poszukiwaniem mo Ŝliwo ści odtworzenia powi ąza ń lub obej ścia stref zainwestowanych, wsi ąkania wód opadowych do gruntu, budowy ró Ŝnego rodzaju zbiorników − wprowadzenie zalesie ń jako uzupełnie ń przestrzennych w obszarach i przy granicach retencyjnych, retencji na „zielonych dachach”, stosowania nawierzchni korytarzy i płatów ekologicznych – wzmacniaj ących wewn ętrzn ą spójno ść całej sieci oraz półprzepuszczalnych, wtórnego wykorzystania wód deszczowych itp. jako elementu podnosz ącego zawarto ść przestrzenn ą zbiorowisk le śnych, − zagadnienia zagro Ŝenia powodzi ą powinny stanowi ć element prognozy wpływu ustale ń − utrzymanie lasów ochronnych oraz wsparcie procesu tworzenia kolejnych lasów zagospodarowania przestrzennego na środowisko. ochronnych w gospodarce le śnej wraz ze wzmacnianiem działa ń proekologicznych na W zakresie Unieszkodliwiania odpadów komunalnych w Wojewódzkim Planie Gospodarki tych obszarach i uwzgl ędnianiem ich w opracowaniach planistycznych, Odpadami dla województwa pomorskiego proponuje si ę , aby gmina Dzierzgo ń − ochrona gleb oraz utrzymanie ich najlepszych walorów produkcyjnych, obsługiwana była przez zakład odpadów ZZO „Gliwa Mała” poło Ŝony w Gliwie Małej w − przestrzeganie realizacji opracowa ń planistycznych i prawidłowo ści ich zapisów w zakresie gminie Kwidzyn ( ostateczny wybór przynale Ŝno ści dla danego ZZO zale Ŝeć b ędzie od ochrony gruntów rolnych i le śnych (w opracowaniach ekofizjograficznych do planów decyzji władz lokalnych). miejscowych oraz studiach uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin), − odtwarzenie, wszędzie gdzie to mo Ŝliwe, zabudowy biologicznej stref brzegowych cieków 2.3.4.Ochrona Środowiska naturalnego. ograniczaj ących spływ zanieczyszcze ń i odtwarzaj ących naturalne korytarze ekologiczne ( w pierwszej kolejno ści dla cieków spływaj ących z pojezierzy), Informacje: − inwentaryzacja i klasyfikacja istniej ących źródeł zanieczyszcze ń (przemysłowych, Gmina Dzierzgo ń poło Ŝona jest w zlewni rzeki Elbl ąg (dorzecze Wisły). Tereny poło Ŝone komunikacyjnych) zwłaszcza w obr ębie obszarów chronionych i ich neutralizacja b ądź wzdłu Ŝ rzeki Dzierzgo ń oraz środkowej cz ęś ci gminy znajduj ą si ę na Obszarze likwidacja, Chronionego Krajobrazu Rzeki Dzierzgo ń (1). Od zachodu i południa gmina graniczy z − redukcja zanieczyszcze ń do wód i gleb pochodz ących ze źródeł punktowych , poprzez OchK Jeziora Dzierzgo ń (2). Oba te obszary wchodz ą w skład korytarza ekologicznego budow ę oczyszczalni mechaniczno-biologicznych dla ścieków komunalnych i doliny Liwy – rangi regionalnej oraz lokalnego korytarza ekologicznego (ł ącznika) – doliny przemysłowych oraz oczyszczalni ścieków opadowych odprowadzaj ących z ulic i rzeki Dzierzgo ń, stanowi ących elementów planowanej sieci ekologicznej województwa. parkingów, Gmina le Ŝy na obszarze Zielonych Płuc Polski. − zmniejszenie zanieczyszcze ń ze źródeł obszarowych, W granicach gminy wyst ępuj ą tereny zagro Ŝone osuwiskami (B ągart, Nowiec, Stanówka, − wprowadzenie elementów izolacji technicznej i biologicznej ograniczaj ącej Dzierzgo ń). Na terenie gminy znajduj ą si ę grunty rolne i le śne prawnie chronione oraz rozprzestrzenianie hałasu wzdłu Ŝ ci ągów komunikacyjnych w obszarach zabudowy zło Ŝna kopalin pospolitych: Ankamaty, Ankamaty II, Poliksy, Kuksy, Dzierzgo ń-Morany, mieszkaniowej, − ustanowienie i aktualizacja stref ochronnych uj ęć wód podziemnych,
− opracowanie i wdro Ŝenie technicznych zasad ochrony GZWP i obszarów zasilania − zachowanie i utworzenie warunków ekspozycji panoram widokowych z tras zbiorników, komunikacyjnych na szczególnie interesuj ące obiekty krajobrazowe, − obj ęcie rekultywacj ą obszarów zdegradowanych w wyniku eksploatacji surowców − ochron ę istniej ących panoram widokowych – w tym zakaz wnoszenia budynków i budowli naturalnych oraz okre ślenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego przesłaniaj ących ekspozycj ę krajobrazow ą z punktów widokowych oraz wprowadzenia działa ń zapewniaj ących ochron ę złó Ŝ, zieleni wysokiej, okre ślanie w miejscowych dokumentach planistycznych zasad − modernizacje i przebudowy ci ągów komunikacyjnych w celu zmniejszenia wibracji zagospodarowania punktów widokowych i ochrony panoram, wywoływanych ci ęŜ kim transportem samochodowym i środkami transportu szynowego. − likwidacj ę b ądź neutralizacj ę widokow ą wszelkich elementów obni Ŝaj ących walory krajobrazowe – wprowadzenie zieleni w otoczeniu osiedli i obiektów rekreacyjnych w zakresie podnosz ącym walory krajobrazu (maskowanie zespołów obiektów). 2.3.5.Ochrona środowiska kulturowego:
Z uwagi na posiadane walory proponuje si ę w Planie województwa utworzenie rezerwatu Informacje kulturowego B ągart – Świ ęty Gaj . Teren gminy poło Ŝony jest na obszarze wyró Ŝnionego w Planie Województwa, mikroregionu historyczno-kulturowego – starostwo dzierzgo ńskie – charakteryzuj ącego 2.3.6. Turystyka. si ę wybitnymi walorami dziedzictwa kulturowego. Na obszarze miasta i gminy wyst ępuj ą liczne obiekty dziedzictwa kulturowego, w tym stanowisko archeologicznej – Bągart – Informacje. Świ ęty Gaj, liczne zało Ŝenia dworsko-parkowe, obiekty sakralne. Teren gminy poło Ŝony jest w obszarze preferowanym do rozwoju turystyki krajoznawczej,
agroturystyki oraz turystyki rowerowej. Przez teren gminy przebiegaj ą trasy rowerowe: Ustalenia i wnioski: − Mi ędzynarodowa Trasa nr 2 – EuroRout R-1 – prowadz ąca z kierunku Grudzi ądza przez Kwidzyn, Plan wskazuje na konieczno ść podejmowania i prowadzenia działa ń w kierunku Sztum, Dzierzgo ń do Elbl ąga z punktem w ęzłowym w Kwidzynie (oznakowana) utrwalania wielokulturowej to Ŝsamo ści historycznej regionu z zachowaniem lokalnych − odr ębno ści oraz wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego jako wa Ŝnego Planowana trasa regionalna nr 121 – Dzierzgo ń, Stary Targ, Iława. elementu rozwoju gospodarczego i promocji województwa, poprzez: Ustalenia i wnioski: − kompleksow ą rewaloryzacj ę obiektów i zespołów zabytkowych wł ączonych do stref Główne kierunki przekształce ń: konserwatorskich, − ochron ę i zachowanie krajobrazu kulturowego o najcenniejszych walorach kulturowych i 1) W zakresie : turystyki krajoznawczej: krajobrazowych w skali województwa w drodze ustanowienia form ochrony prawnej, − kreowanie nowoczesnej oferty turystycznej zwi ązanej z dziedzictwem kulturowym, − ochron ę to Ŝsamo ści kulturowej miejsca w drodze obj ęcia ochron ą obszarów zabudowy w − modernizacja techniczna i poprawa estetyki obiektów turystycznych, sąsiedztwie warto ściowych zespołów przestrzennych i ich rekompozycj ę przestrzenn ą , − ochrona przed zainwestowaniem brzegów niezagospodarowanych, pozwalaj ącą na wyeksponowanie warto ściowych cech zespołów, − Realizacja infrastruktury organizacyjnej penetrację turystyczn ą (szlaki piesze, trasy rowerowe, − łączenie ochrony środowiska kulturowego z ochron ą środowiska przyrodniczego poprzez miejsca piknikowe), ochron ę krajobrazu naturalnego zwi ązanego przestrzennie z historycznym zało Ŝeniem − Poprawa dost ępno ści do atrakcji turystycznych poprzez modernizacj ę i usprawnienie komunikacji, architektonicznym, zachowanie i odtwarzanie dawnych układów i funkcji terenów − Wytyczenie i urz ądzenie szlaków turystyki pieszej i rowerowej, zgodnie z ide ą „tu bezpiecznie zielonych wraz z infrastruktur ą, rewaloryzacj ę parków pod k ątem zwi ększa ich zaparkuj, dalej jed ź rowerem lub id ź pieszo”) atrakcyjno ści jako miejsc wypoczynku itp., − Rozwijanie w wa Ŝniejszych i cennych kulturowo miejscach bazy hotelowo-gastronomicznej oraz − zachowanie i ochrona zabytków techniki: mostów , obiektów hydrotechnicznych itp., usług turystycznych dla zaspokojenia potrzeb turystów krajowych i zagranicznych dla ró Ŝnych − zachowanie, udost ępnienie i zagospodarowanie stanowisk archeologicznych o okresów popytu, zachowanych farmach krajobrazowych w celach naukowych, dydaktycznych i − Pełniejsze wykorzystanie sieci osadniczej do realizacji bazy noclegowej, w tym wykorzystanie turystycznych; obiektów pełni ących obecnie inne funkcje na cele rekreacyjne i bazę noclegow ą; 2) W zakresie turystyki rowerowej i agroturystyki:
− Realizacja planowanych tras rowerowych; w miar ę wzrostu nat ęŜ enia ruchu rowerowego nale Ŝy 1) program operacyjny rozwoju regionalnego województwa pomorskiego na lata 2001-2002: dąŜ yć do podnoszenia standardów technicznych tras rowerowych, jak i otoczenia, w tym - PRIORYTET i DZIAŁANIE 1 – Regionalny Fundusz Poręcze ń Kredytowych (oddział) zapewnienia miejsc parkingowych dla rowerów przy dworcach, przystankach PKS, urz ędach, - Priorytet IV działanie 1 – Realizacja inwestycji poprawiaj ących stan środowiska i bezpiecze ństwa szkołach itp. przeciwpowodziowego , działanie 2 – Wdra Ŝanie programu odnowy wsi pomorskiej, działanie 345 − Rozwój agroturystyki obejmuj ącej popyty wypoczynkowe w gospodarstwach rolnych, prywatnych – Ochrona bioró Ŝnorodno ści jeziora Dru Ŝno poprzez uporz ądkowanie gospodarki wodno- domach i pokojach wynajmowanych na terenach o wysokich warto ściach krajobrazowych. ściekowej w dopływie rzeki Dzierzgo ń – budowa wodoci ągu i kanalizacji w B ągarcie,
2.3.7. Zadania słu Ŝą ce realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, Polityk ę przestrzenn ą wynikaj ącą z opracowa ń regionalnych w odniesieniu do terenu gminy i które zostały ustalone w dokumentach przyj ętych przez Sejmik Samorz ądowy miasta Dzierzgo ń przedstawia rysunek1. Województwa Pomorskiego.
Rys. 1. Uwarunkowania zewn ętrzne.
3. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO- GOSPODARCZE
3.1. Uwarunkowania demograficzne
1) Liczba ludno ści Liczby osób zameldowanych na pobyt czasowy w miejscowo ściach gminy Dzierzgo ń na dzie ń Według informacji uzyskanych w Urz ędzie Miasta w Dzierzgoniu liczby osób zameldowanych na 30.06.2008r. wygl ądaj ą nast ępuj ąco: pobyt stały w poszczególnych miejscowo ściach gminy Dzierzgo ń na dzie ń 30.06.2008r. przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco: Tabela nr 2. Liczba osób zameldowanych na pobyt czasowy w Gminie Dzierzgo ń. Tabela nr 1. Liczba osób zameldowanych na pobyt stały w Gminie Dzierzgo ń. Ankamaty 1 Ankamaty 117 Bągart 4 Bągart 368 Bągart ZR 0 Bągart ZR 30 Blunaki 0 Blunaki 82 Bruk 2 Bruk 545 Budzisz 1 Budzisz 88 Chojty 3 Chojty 57 Chartowo 0 Jasna 5 Chartowo 32 Jasna ZR 0 Jasna 316 Jeziorno 2 Jasna ZR 101 Judyty 1 Jeziorno 171 Kamienna Góra 0 Judyty 23 Kuksy 1 Kamienna Góra 12 Lisi Las 0 Kuksy 51 Litewki 0 Lisi Las 25 Mini ęta 0 Litewki 19 Morany 1 Mini ęta 263 Nowa Karczma 0 Morany 226 Nowiec 1 Nowa Karczma 23 Nowiny 3 Nowiec 115 Pachoły 0 Nowiny 198 Pawłowo 0 Pachoły 71 Piaski Sztumskie 0 Pawłowo 11 Poliksy 5 Piaski Sztumskie 19 Prakwice 0 Poliksy 104 Spalonki 0 Prakwice 138 Stanowo 0 Spalonki 12 Stanówko 0 Stara Wie ś 0 Stanowo 242 Tyw ęzy 2 Stanówko 66 śuławka Sztumska 7 Stara Wie ś 26 śuławka Sztumska Tyw ęzy 157 ZR 0 śuławka Sztumska 427 Łącznie: 39 śuławka Sztumska ZR 41 Łącznie: 4176
Obszar wiejski gminy Dzierzgo ń ł ącznie zamieszkuje 4.176 mieszka ńców. Współczynnik urodze ń dla obszaru wiejskiego w latach 2002 - 2008 wynosi średnio Natomiast miasto Dzierzgo ń – 5.691 mieszka ńców. 12,22‰ ( wska źnik na 1000 ludno ści). Łącznie – na podstawie danych Urz ędu Miasta i Gminy w Dzierzgoniu - obszar gminy Współczynnik zgonów dla obszaru wiejskiego w latach 2002 - 2008 wynosi średnio 8,82‰ zamieszkuje 9.867 mieszka ńców. ( wska źnik na 1000 ludno ści).
2) Rozwój demograficzny W tabeli nr 4 wykazano liczb ę zawartych mał Ŝeństw w latach 2002 – 2008 na terenie miasta i gminy Dzierzgo ń. Tabela nr 3. Rozwój demograficzny Gminy i Miasta Dzierzgo ń. Tabela nr 4. Liczba zawartych mał Ŝeństw na terenie miasta i gminy Dzierzgo ń. Dzierzgo ń Dzierzgo ń obszar wiejski miasto Lp. Rok Liczba zawartych mał Ŝeństw (miasto i gmina ogółem) Lp. Rok Urodz Zgony Przyrost Przyrost Stan Urodz Zgony Przyrost Przyrost Stan enia ludno ś enia naturalny ludno ści 1 2002 76 Ŝywe naturalny naturalny ci Ŝywe naturalny 2 2003 64 w % w % 1 2002 53 26 27 0,70% 3.881 45 54 -9 – 0,17 % 5.353 3 2004 68 2 2003 51 34 17 0,44% 3.934 59 40 19 0,36% 5.415 4 2005 92 3 2004 48 37 11 0,28% 3.982 62 50 12 0,22% 5.478 5 2006 104 4 2005 45 33 12 0,30% 4.031 62 47 15 0,28% 5.537 6 2007 137 5 2006 45 49 -4 – 0,10 % 4.087 56 60 -4 – 0,08 % 5.593 7 2008 37 6 2007 52 36 16 0,39% 4.141 55 51 4 0,07% 5.647 Źródło: Urz ąd Miasta i Gminy w Dzierzgoniu, stan na 30.06.2008r. 7 2008 25 16 9 0,22% 4.168 30 20 10 0,18% 5.678 Źródło: Polska Statystyka Publiczna, http://www.stat.gov.pl Od roku 2002 na terenie miasta i gminy Dzierzgo ń odnotowano wzrost ilo ści zawieranych Stan ludno ści według faktycznego miejsca zamieszkania na dzie ń 30.06.2008r., wszystkie dane w liczbach mał Ŝeństw. Najwi ęcej mał Ŝeństw na w/w terenie zawarto w roku 2007. Najmniej w roku bezwzgl ędnych 2002. Dane za rok 2008 obejmuj ą I- wsze półrocze i mog ą ulec zmianie do ko ńca 2008
roku. Na podstawie powy Ŝszej tabeli odnotowano, iŜ w ci ągu ostatnich 6,5 roku nast ąpił na terenie miasta i gminy Dzierzgo ń rzeczywisty ubytek ludno ści. Jednocze śnie po za rokiem 2006 w obszarze wiejskim oraz latami 2002 i 2006 na terenie miasta Dzierzgo ń liczba urodze ń była wy Ŝsza ni Ŝ liczba zgonów, co oznacza dodatni przyrost naturalny. Dynamika urodze ń zarówno na obszarze wiejskim jak i w mie ście kształtuje si ę na bardzo podobnym poziomie. Natomiast dynamika zgonów jest nieregularna. Miasto Dzierzgo ń odnotowuje wi ększ ą liczb ę zgonów ni Ŝ obszar wiejski. Nat ęŜ enie urodzin na wsi jest wy Ŝsze. W omawianym okresie najwi ększy przyrost naturalny miał miejsce w 2003 i 2004 roku (ł ącznie obszar wiejski i miasto Dzierzgo ń). Łączny przyrost naturalny, zarówno w obszarze wiejskim jak i w mie ście w ci ągu 6,5 roku wyniósł 135 osób (wie ś – 88, miasto – 47). W czasie od 2002 do 06.2008 przyrost naturalny w obszarze wiejskim był na poziomie 2,23%. W tym samym czasie przyrost naturalny w mie ście kształtował si ę na poziomie 0,86%. Współczynnik przyrostu naturalnego dla miasta i gminy Dzierzgo ń w czasie od 2002 do 06.2008r. wynosi 2,18‰. Współczynnik urodze ń dla miasta Dzierzgo ń w latach 2002 - 2008 wynosi średnio 10,29‰ (wska źnik na 1000 ludno ści). Współczynnik zgonów dla miasta Dzierzgo ń w latach 2002 - 2008 wynosi średnio 8,98‰ ( wska źnik na 1000 ludno ści).
3) Wielko ść ruchu i rozmieszczenia ludno ści w gminie . Analizuj ąc liczb ę ludno ści w poszczególnych miejscowo ściach wyró Ŝniono nast ępuj ące Szczegółowe rozmieszczenie liczby ludno ści w gminie Dzierzgo ń przedstawiono w grupy: tabelach nr 5,6,7 i 8. Tabela nr 5. Rozmieszczenie ludno ści w poszczególnych miejscowo ściach. - miejscowo ści o liczbie do 200 mieszka ńców: Ankamaty 117 Ankamaty (117), Blunaki (82), Budzisz (88), Chojty (57), Chartowo (32), Jeziorno Bągart (171), Judyty (23), Kamienna Góra (12), Kuksy (51), Lisi Las (25), Litewki (19), Nowa Karczma (23), Nowiec (115), Nowiny (198), Pachoły (71), Pawłowo (11), Piaski Bągart ZR 398 Sztumskie (19), Poliksy (104), Prakwice (138), Spalonki (12), Stanówko (66), Stara Blunaki 82 Wie ś (26), Tyw ęzy (157). Bruk 545 Budzisz 88 - miejscowo ści o liczbie 200 - 400 mieszka ńców Chojty 57 Bągart i B ągart ZR (398), Mini ęta (263), Morany (226), Stanowo (242).
Chartowo 32 - miejscowo ści o liczbie 400 – 600 mieszka ńców Jasna Bruk (545), Jasna i Jasna ZR (417), śuławka Sztumska i śuławka Sztumska ZR (468). Jasna ZR 417 Jeziorno 171 - miejscowo ści o liczbie powy Ŝej 600 mieszka ńców: Judyty 23 Dzierzgo ń (5691) Kamienna Góra 12 Tabela nr 6. Rozmieszczenie g ęsto ści zaludnienia Kuksy 51
Lisi Las 25 miejscowo ści o liczbie ludno ści Ilo ść miejscowo ści Litewki 19 do 200 23 Mini ęta 263 200 – 400 4 Morany 226 400 – 600 3 Nowa Karczma 23 powy Ŝej 600 1 Nowiec 115 Razem 31
Nowiny 198 Pachoły 71 Pawłowo 11 Piaski Sztumskie 19 Poliksy 104 Prakwice 138 Spalonki 12 Stanowo 242 Stanówko 66 Stara Wie ś 26 Tyw ęzy 157 śuławka Sztumska śuławka Sztumska ZR 468 Dzierzgo ń 5691 Łącznie: 9867
Tabela nr 7. Rozmieszczenie ludno ści w poszczególnych obr ębach.
Lp Obr ęb geodezyjny Nazwa miejscowo ści liczba Z powy Ŝszej tabeli wyra źnie wynika, i Ŝ blisko 60% ludno ści gminy skupionych jest w . mieszka ńcó jednym obr ębie (miasto Dzierzgo ń). Współczynnik urbanizacji w roku 2008 wyniósł w w 57,68%. Pozostała cz ęść ludno ści jest rozproszona. Około 7,5% ludno ści gminy jest obr ębie rozproszone w a Ŝ 7 obr ębach geodezyjnych. Wskazuje to na znaczn ą ilo ść obr ębów o 1 Bruk Bruk, Pawłowo, Piaski Sztumskie 575 bardzo niskim zaludnieniu. Gęsto ść zaludnienia w gminie Dzierzgo ń przedstawiono w tabeli nr 8 i 9. 2 Morany Morany, Kuksy, Stanowo, Stanówko 585 3 Jasna Jasna, Jasna ZR, Chartowo, Kamienna 486 Tabela nr 8. Struktura g ęsto ści zaludnienia Góra, Lisi Las 4 śuławka Sztumska śuławka Sztumska, śuławka Sztumska ZR 468 obr ęby o liczbie Ilo ść Odsetek ludno ści razem ilo ść ludno ści obr ębów gminy w obr ębach mieszka ńców 5 Bągart Bągart, B ągart ZR, Spalonki 410 6 Nowiec Nowiec, Judyty, Nowa Karczma, Nowiny 359 do 200 7 7,46 736 7 Poliksy Poliksy, Litewki, Jeziorno 294 200 – 400 3 9,28 916 8 Mini ęta Mini ęta 263 400 – 600 5 25,58 2524 9 Parkwice Parkwice 138 powy Ŝej 600 1 57,68 5691 10 Tyw ęzy Tyw ęzy, Stara Wie ś 183 Razem 16 100,00 9867 11 Blunaki Blunaki 82 Źródło: Urz ąd Miasta i Gminy w Dzierzgoniu, obliczenia własne 12 Budzisz Budzisz 88 13 Ankamaty Ankamaty 117 Tabela nr 9. Gęsto ść zaludnienia. 14 Pachoły Pachoły 71 Lp. Nazwa obr ębu Powierzchnia liczba mieszka ńców w Gęsto ść zaludnienia 15 Chojty Chojty 57 obr ębie Źródło: Urz ąd Miasta i Gminy w Dzierzgoniu, obliczenia własne. (km2) (os/km2) 1 Ankamaty 1,75 117 66,86 Analizuj ąc liczb ę ludno ści w poszczególnych obr ębach wyró Ŝniono nast ępuj ące grupy: 2 Bągart 18,29 410 22,42 3 Blunaki 3,99 82 20,55 - obr ęby o liczbie do 200 mieszka ńców: 4 Bruk 8,67 575 66,32 Parkwice (138), Tryw ęzy (183), Blunaki (82), Budzisz (88), Ankamaty (117), Pachoły 5 Budzisz 4,01 88 21,95 (71), Chojty (57). 6 Chojty 3,14 57 18,15
7 Jasna 17,53 486 27,72 - obr ęby o liczbie 200 - 400 mieszka ńców Nowiec (359), Poliksy (294), Mini ęta (263). 8 Mini ęta 7,7 263 34,16 9 Morany 15,31 585 38,21
- obr ęby o liczbie 400 – 600 mieszka ńców 10 Nowiec 13,54 359 26,51 Bruk (575), Morany (585), Jasna (486), śuławka Sztumska (468), B ągart (410). 11 Poliksy 8,43 294 34,88 12 Tyw ęzy 5,78 183 31,66 - obr ęby o liczbie powy Ŝej 600 mieszka ńców: 13 śuławka Sztumska 12,32 468 37,99 Dzierzgo ń (5691) 14 Pachoły 3,3 71 21,52 15 Prakwice 2,94 138 46,94 Razem obszar wiejski gminy 126,7 4176 32,96 Razem gmina (z miastem) 130,6 9867 75,55
Źródło: Urz ąd Miasta i Gminy w Dzierzgoniu, obliczenia własne.
15 Kuksy 4 4 1 4 11 5 14 8 24 27 51 Gęsto ść zaludnienia dla całego województwa pomorskiego w 2007 r. wynosiła 121osób/km2. Podług tego odniesienia g ęsto ść zaludnienia gminy Dzierzgo ń mo Ŝna 16 Lisi Las 1 5 3 6 4 2 4 0 13 12 25 oceni ć jako nisk ą. Dla porównania g ęsto ści zaludnienia gmin województwa pomorskiego 17 Litewki 1 4 0 1 3 0 4 6 8 11 19 granicz ących z omawian ą gmin ą Dzierzgo ń s ą nast ępuj ące: 18 Mini ęta 12 31 16 32 48 34 71 19 129 134 263 Mikołajki Pomorskie: 41 osób/km2 Stary Targ: 46 osób/km2 19 Morany 22 42 17 29 33 28 39 16 96 130 226 Stary Dzierzgo ń: 22 osoby/km2 20 Nowa 2 1 0 6 5 1 7 1 13 10 23 Są to gminy wiejskie. G ęsto ść zaludnienia obszaru wiejskiego gminy Dzierzgo ń na ich tle Karczma jest niska, wynosi 32 osoby/km2. 21 Nowiec 6 16 11 10 14 12 29 17 63 52 115 Dla porównania g ęsto ść zaludnienia obszaru wiejskiego w gminie miejsko – wiejskiej Sztum wynosi 45 osób/km2. Wszystkie wymienione gminy znajduj ą si ę w powiecie 22 Nowiny 17 34 12 17 35 32 34 17 98 100 198 Sztumskim. 23 Pachoły 5 6 5 7 10 10 14 14 39 32 71
4) Struktura wieku mieszka ńców. 24 Pawłowo 0 0 0 5 0 0 6 0 5 6 11
Tabela nr 10. Struktura wieku mieszka ńców gminy Dzierzgo ń. 25 Piaski 3 5 2 2 1 4 2 0 7 12 19 Sztumskie 26 Poliksy 14 9 3 11 20 12 22 13 58 46 104 przedziały wiekowe Razem Razem 27 Prakwice 10 20 7 20 17 17 28 19 66 72 138 Lp. Miasto 0 – 6 – 16 16 - 19 - 25 25 - 35 - 45 45 - 65 powy Ŝe kobiety męŜ czy źni 6 19 35 j 65 28 Spalonki 0 3 0 3 0 0 5 1 5 7 12 1 Dzierzgo ń 344 707 276 630 9471 721 1.485 587 2.908 2.783 5.691 29 Stanowo 21 53 16 21 37 34 36 24 124 118 242 2 Ankamaty 9 20 7 11 17 23 21 9 57 60 117 30 Stanówko 4 5 4 9 13 5 23 3 33 33 66 3 Bagart 20 57 20 40 58 47 85 41 179 189 368 31 Stara Wie ś 2 2 3 3 3 5 5 3 12 14 26 4 Bągart ZR 1 11 2 2 3 3 6 2 12 18 30 32 Tyw ęzy 9 26 5 16 25 25 39 12 81 76 157 5 Blunaki 5 3 4 16 18 5 23 8 42 40 82 33 śuławka 18 61 16 59 86 53 91 43 201 226 427 6 Bruk 49 79 17 51 103 65 141 40 260 285 545 Sztumska 34 śuławka 3 5 2 6 4 5 9 7 15 26 41 7 Budzisz 6 5 4 8 15 13 23 14 44 44 88 Sztumska ZR 8 Chojty 7 3 2 7 9 5 18 6 28 29 57 RAZEM 651 1.319 501 1.108 1.619 1.247 2.429 993 4.938 4.929 9.867 9 Chartowo 2 7 4 1 2 8 2 6 12 20 32 Źródło: Urz ąd Miasta i Gminy Dzierzgo ń, stan na. dzie ń 30.06.2008r. 10 Jasna 24 39 22 39 42 45 65 40 159 157 316
11 Jasna ZR 4 21 5 11 13 10 33 4 48 53 101
12 Jeziorno 22 30 12 23 23 16 34 11 82 89 171
13 Judyty 3 3 2 1 4 2 7 1 12 11 23
14 Kamienna 1 2 1 1 2 0 4 1 5 7 12 Góra
5) Struktura demograficzna gminy
Tabela nr 11. Struktura demograficzna gminy.
Wyszczególnienie Ogółem Udział Liczba kobiet na 100 Tabela nr 13. Struktura ludno ści miasta Dzierzgo ń. % męŜ czyzn Ludno ść w wieku osób % Woj. pomorskie (ogółem) Gmina Dzierzgo ń % (obszar wiejski) 4.176 42,32 - przedprodukcyjnym 1.517 26,66 20,90 W tym: 95 - produkcyjnym 3.186 55,98 64,60 - kobiety 2.030 20,57 - poprodukcyjnym 988 17,36 14,50 - męŜ czy źni 2.146 21,75 Źródło: Polska Statystyka Publiczna, http://www.stat.gov.pl , obliczenia własne Miasto Dzierzgo ń 5.691 57,68 Stan ludno ści według faktycznego miejsca zamieszkania 30.06. 2008r. W tym: - kobiety 2.908 29,47 104 Proporcje dla miasta s ą korzystniejsze ni Ŝ dla całego województwa. Niewiele mniejszy - męŜ czy źni 2.783 28,21 odsetek ludno ści w wieku produkcyjnym zostanie w najbli Ŝszych latach wyrównany Powiat sztumski 41.763 100,00 wskutek przej ścia cz ęś ci ludno ści młodszej grupy w wiek produkcyjny. (ogółem) W tym: 21.127 50,59 102 - kobiety 20.636 49,41 6) Struktura jednostek osadniczych - męŜ czy źni Źródło: Polska Statystyka Publiczna, http://www.stat.gov.pl , obliczenia własne Obszar wiejski gminy Dzierzgo ń podzielony jest na 15 obr ębów, które obejmuj ą 30 Stan ludno ści według faktycznego miejsca zamieszkania 30.06.2008r. miejscowo ści + 3 wyodr ębnione wybudowania (osiedla wiejskie) z oznaczeniem ZR (nie traktuje si ę ich jako osobne miejscowo ści). Na terenie wiejskim gminy Dzierzgo ń liczba m ęŜ czyzn przewa Ŝa nad liczb ą kobiet. W mie ście przewa Ŝaj ą kobiety. Poni Ŝej przedstawiono obr ęby geodezyjne wraz z miejscowo ściami wchodz ącymi w ich skład. W nawiasach podano ilo ść mieszka ńców obr ębu: Struktura ludno ści terenów wiejskich według ekonomicznych grup wieku kształtuje si ę nast ępuj ąco: 1.Bruk (575) - /Bruk, Pawłowo, Piaski Sztumskie/ 2.Morany (585) - /Morany, Kuksy, Stanowo, Stanówko/ Tabela nr 12. Struktura ludno ści wiejskiej, gmina Dzierzgo ń. Ludno ść w wieku osób % Woj. pomorskie (ogółem) 3.Jasna (486) - /Jasna, Jasna ZR, Chartowo, Kamienna Góra, Lisi Las/ % 4. śuławka Sztumska (468) - /śuławska Sztumska, śuławka Sztumska ZR/ - przedprodukcyjnym 1.292 30,94 20,90 - produkcyjnym 2.209 52,90 64,60 5.B ągart (410) - /B ągart, B ągart ZR, Spalonki/ - poprodukcyjnym 675 16,16 14,50 6.Nowiec (359) - /Nowiec, Judyty, Nowa Karczma, Nowiny/ Źródło: Polska Statystyka Publiczna, http://www.stat.gov.pl , obliczenia własne Stan ludno ści według faktycznego miejsca zamieszkania 30.06.2008r. 7.Poliksy (294) - /Poliksy, Litewki, Jeziorno/ 8.Mini ęta (263) - /Mini ęta/ W odniesieniu do całego województwa pomorskiego struktura dla terenu wiejskiego 9.Prakwice (138) - /Prakwice/ gminy Dzierzgo ń wygl ąda optymistycznie. Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym jest 10.Tyw ęzy (183) - /Tyw ęzy, Stara Wie ś/ wy Ŝsza o ponad 10%. W najbli Ŝszych latach cze ść tej ludno ści wejdzie w wiek 11. Blunaki (82) - /Blunaki/ produkcyjny. Liczba ludno ści w wieku poprodukcyjnym jest wi ększa ni Ŝ średnia dla całego województwa. 12.Budzisz (88) - /Budzisz/ 13.Ankamaty (117) -/Ankamaty/ Ta sama struktura dla miasta przedstawia si ę nast ępuj ąco: 14.Pachoły (71) - /Pachoły/ 15.Chojty (57) - /Chojty/
Poni Ŝsza tabela przedstawia wykaz miejscowo ści obszaru wiejskiego gminy Dzierzgo ń z podziałem na sołectwa. 7) Prognoza demograficzna
Tabela nr 14. Po przeanalizowaniu dost ępnych danych statystycznych w zakresie dynamiki rozwoju Lp. Nazwa Sołectwo Obr ęb ludno ści i kształtowania si ę struktury wieku mo Ŝna przewidywa ć, Ŝe do roku 2015 liczba miejscowo ści geodezyjny mieszka ńców gminy Dzierzgo ń wzro śnie z obecnych 9867 do ok. 10 000.
1 Ankamaty Ankamaty Ankamaty Obecnie odsetek ludno ści w wieku przedprodukcyjnym na terenie miasta i gminy 2 Bągart Bągart Bągart Dzierzgo ń jest wy Ŝszy ni Ŝ przeci ętny dla województwa pomorskiego. Rokuje to 3 Blunaki Tyw ęzy Blunaki pr ęŜ no ść biologiczn ą gminy teraz oraz w przyszło ści. W najbli Ŝszych latach cz ęść osób 4 Bruk Bruk Bruk z tej grupy wejdzie w wiek produkcyjny. Z tego załoŜenia wynika zadanie dla 5 Budzisz Budzisz Budzisz samorz ądowców by zatrzyma ć ludzi wchodz ących w wiek produkcyjny na terenie gminy poprzez stworzenie atrakcyjnej bazy edukacyjnej i zapewnieniu im pracy. 6 Chojty Budzisz Chojty 7 Chartowo Jasna Jasna Niew ątpliwie b ędzie wyst ępowa ć stała migracja młodych ludzi do miast w poszukiwaniu 8 Jasna Jasna Jasna pracy. W ogólnej liczbie ludno ści wzro śnie odsetek osób w wieku poprodukcyjnym 9 Jeziorno Osiedle Wiejskie Poliksy wskutek osiedlania si ę ich na terenie gminy. Nr 2 10 Judyty Osiedle Miejskie Nowiec Nr 2 11 Kamienna Góra Jasna Jasna
12 Kuksy Morany Morany 13 Lisi Las Jasna Jasna 14 Litewki Poliksy Poliksy 15 Mini ęta Mini ęta Mini ęta 16 Morany Morany Morany 17 Nowa Karczma Nowiec Nowiec
18 Nowiec Nowiec Nowiec 19 Nowiny Nowiec Nowiec 20 Pachoły Prakwice Pachoły 21 Pawłowo Bruk Bruk 22 Piaski Sztumskie Bruk Bruk
23 Poliksy Poliksy Poliksy 24 Prakwice Prakwice Prakwice 25 Spalonki Bągart Bągart 26 Stanowo Osiedle Wiejskie Morany Nr 3 27 Stanówko Morany Morany 28 Stara Wie ś Tyw ęzy Tyw ęzy 29 Tyw ęzy Tyw ęzy Tyw ęzy 30 śuławka śuławka Sztumska śuławka Sztumska Sztumska
3.2 Rynek pracy i bezrobocie.
1) Rynek pracy. Tabela nr 16. Rozmieszczenie podmiotów gospodarczych w przekroju na obr ęby geodezyjne.
Grupy Bior ąc pod uwag ę wielko ść wykorzystanego obszaru podstaw ą gospodarki w gminie Dzierzgo ń jest rolnictwo. U Ŝytki rolne zajmuj ą około 905 powierzchni całej gminy. Jednak Lp. Obr ęb geodezyjny Budow Transp Usługi Informatyczne Gastr Mecha Handel, Razem nictwo ort przemysło , onom nika działalno pozarolnicza działalno ść gospodarcza ma wi ększe znaczenie ze wzgl ędu na wielko ść we, ubezpieczenia, ia, pojazdo ść zatrudnienia i przychody do bud Ŝetu gminy. hodowla, usługi usługi wa, produkcy rze źnia, podatkowe, gastro pozosta jno – W/g stanu na dzie ń 01.08.2008r. na terenie gminy Dzierzgo ń działało ł ącznie 508 produkcja ksi ęgowe nomi łe usługowa podmiotów gospodarki narodowej. wyrobów rachunkowo ść czno uslugi Z tego w mie ście 404 (79,53) i 104 (20,47) na wsi. , biurowe - materia handl lne Zestawienie według sektorów własno ści i form prawnych przedstawia tabela nr 15. owe 1 Ankamaty 3 - - - - - 1 4
Tabela nr 15. Zestawienie według sektorów własno ści i form prawnych. 2 Bągart 7 - - - 1 2 4 14 Lp. obszar wiejski miasto gmina gminy Dzierzgo ń Dzierzgo ń Dzierzgo ń 3 Blunaki 1 ------1 ogółem 1 sektor publiczny - - - 4 Bruk 8 - 1 - - - 4 13 2 prywatny 95 376 471 3 przedsi ębiorstwa 5 Budzisz 1 - - - - - 5 6 pa ństwowe - - -- 6 Chojty 1 ------1 4 spółki prawa 6 20 26 handlowego 7 Dzierzgo ń 144 24 10 20 8 45 125 376 5 spółki cywilne 3 5 8 (miasto) 6 spółdzielnie - 3 3 8 Jasna 5 1 - - - - 5 11 7 stowarzyszenia i organizacje - - - 9 Mini ęta 4 2 1 - - 2 1 10 społeczne 8 zakłady osób - - - 10 Morany 9 - - 1 - 1 - 11 fizycznych Źródło: Urz ąd Miasta i Gminy Dzierzgo ń, stan na 3.06.2008r. 11 Nowiec 1 ------1
12 Pachoły ------Ogółem w 2008r. na terenie wiejskim gminy Dzierzgo ń jest 95 jednostek zarejestrowanych w systemie REGON. Na terenie miasta takich jednostek jest 376. 13 Poliksy - 1 - - - - - 1
14 Prakwice ------Poni Ŝsza tabela przedstawia rozmieszczenie podmiotów gospodarczych w przekroju na obr ęby geodezyjne. Dla uproszczenia podmioty podzielono w grupy. 15 Tyw ęzy 2 - - - - - 2 4
16 śuławka 6 - 1 2 2 4 3 18 Sztumska 17 Łącznie 192 28 13 23 11 54 150 471
Źródło: Urz ąd Miasta i Gminy Dzierzgo ń, stan na 3.06.2008r .
Tabela nr 21. Poziom bezrobocia w powiecie sztumskim . 2) Bezrobocie. LICZBA BEZROBOTNYCH POWIAT Udział Lp. wg stanu na dzie ń 30.06.2008 r. MIASTO/GMINA procentowy 4:3 Dynamik ę bezrobocia z podziałem na teren wiejski i miejski gminy Dzierzgo ń Ogółem Kobiety przedstawiaj ą tabele nr 17, 18 i 19. 1 2 3 4 5 XIV Powiat sztumski 2071 1512 73,0% Miasta 676 476 70,4% Tabela nr 17. Dynamika bezrobocia gminy Dzierzgo ń rok 2006. 1 Dzierzgo ń 305 220 72,1%
2 Sztum 371 256 69,0% Lp. Gmina Dzierzgo ń Gminy 1395 1036 74,3% (ogółem) 3 Dzierzgo ń 234 190 81,2% 1 kobiety męŜ czy źni ogółem 4 Mikołajki Pomorskie 220 161 73,2% 2 637 230 867 5 Stary Dzierzgo ń 221 164 74,2% Źródło: Urz ąd Miasta i Gminy Dzierzgo ń, stan na 31.12.2006 r. 6 Stary Targ 382 277 72,5%
7 Sztum 338 244 72,2%
Tabela nr 18. Dynamika bezrobocia gminy Dzierzgo ń rok 2007. Źródło: www.wup.gdansk.pl
Lp. Gmina Dzierzgo ń (ogółem) Według stanu na dzie ń 31.05.2008r. roku stopa bezrobocia w gminie Dzierzgo ń 1 kobiety męŜ czy źni ogółem wynosiła 16,91 %. Wska źnik dla powiatu sztumskiego wynosił 18,5%, dla województwa 2 472 170 642 pomorskiego 9,3%, dla całego kraju 10%. Źródło: Urz ąd Miasta i Gminy Dzierzgo ń, stan na 31.12.2007 r. W ostatnich latach obserwuje si ę systematyczny spadek wska źników bezrobocia. Dla porównania stopa bezrobocia w powiatach: Tabela nr 19. Dynamika bezrobocia gminy Dzierzgo ń rok 2008. Tczewskim 14,8%, Malborskim – 20,6%, Lp. Gmina Dzierzgo ń Starogardzkim – 18,1%. (ogółem) Nale Ŝy podkre śli ć, i Ŝ Ŝadne wska źniki nie informuj ą o dodatkowym ukrytym bezrobociu 1 kobiety męŜ czy źni ogółem w rolnictwie. 2 410 129 539 Źródło: Urz ąd Miasta i Gminy Dzierzgo ń, stan na 31.05.2008 r.
Tabela nr 20. Dynamika bezrobocia w powiecie sztumskim, województwie pomorskim i w kraju w latach 2007 - 2008. Lp. Okres szacowania Powiat sztumski Woj. pomorskie Polska 1 wrzesie ń 2007r. 20,2 % 11,6 % 11,6 % 2 grudzie ń 2007r. 19,3 % 10,9 % 11,4 % 3 maj 2008r. 18,5 % 9,3 % 10,0 % Źródło: www.wup.gdansk.pl
3.3. Rozwój mieszkalnictwa w mie ście i gminie Dzierzgo ń. Jak wida ć z powy Ŝszego zestawienia, przeci ętna powierzchnia u Ŝytkowa jednego mieszkania i przypadaj ąca na 1 osob ę jest wi ększa w mie ście ni Ŝ na terenie wiejskim.
W 2007r. na terenie miasta oddano do u Ŝytku 3 mieszkania komunalne o ł ącznej Zasoby mieszkaniowe (komunalne) gminy Dzierzgo ń przedstawia tabela: 2 powierzchni u Ŝytkowej 100,75 m . Sytuacja na wsi wygl ąda jeszcze mniej optymistycznie. W roku 2007 nie oddano do u Ŝytku Ŝadnego mieszkania. Tabela nr 22. Komunalne zasoby mieszkaniowe gminy Dzierzgo ń. Ruch budowlany w zasobach komunalnych na terenie gminy, wypada oceni ć jako Lp. Wyszczególnieni Obszar wiejski gminy Miasto Dzierzgo ń Gmina Dzierzgo ń e Dzierzgo ń ogółem sporadyczny.
2007 2008 2007 2008 2007 2008 31 XII 30 VI 31 XII 30 VI 31 XII 30 VI 1 Mieszkania 198 193 268 258 466 451
2 Izby 560 545 758 728 1.318 1.273
3 Powierzchnia 9,74 9,49 11,76 11,28 21,50 20,77 uŜytkowa mieszka ń w tys. M2 Źródło: Urz ąd Miasta i Gminy Dzierzgo ń, stan na 30.06.2008r. Dane na podstawie bilansu zasobów mieszkaniowych
Podstawowe wska źniki charakteryzuj ące warunki mieszkaniowe (zasoby komunalne) mieszka ńców gminy Dzierzgo ń przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco:
Tabela nr 23. Podstawowe wska źniki charakteryzuj ące warunki mieszkaniowe (zasoby komunalne) mieszka ńców gminy Dzierzgo ń.
Przeci ętna
liczba izb w liczba osób powierzchnia u Ŝytkowa mieszkaniu w 1 na 1 izb ę 1 mieszkania na 1 osob ę mieszkaniu 31.12 30.06 31.12 30.06 31.12 30.06 31.12 30.06 31.12 30.06 .2007 .2008 .2007 .2008 .2007 .2008 .2007 .2008 .2007 .2008 Obszar wiejski 2,83 2,82 3,53 3,57 1,25 1,26 49,18 49,16 13,95 13,77 gminy Dzierzgo ń Miasto Dzierzgo ń 2,83 2,82 3,04 3,07 1,08 1,09 43,90 43,72 14,42 14,26
Liczba osób zamieszkuj ących zasoby komunalne gminy przedstawia tabela nr 22.
Tabela nr 24. Liczba osób zamieszkuj ących zasoby komunalne gminy Dzierzgo ń. L.p. Wg stanu na dzie ń Obszar wiejski Miasto Razem 1 31.12.2007 698 816 1.514 2 30.06.2008 689 791 1.480
3.4. Rozwój infrastruktury społecznej Liczb ę uczniów w szkołach średnich działaj ących na terenie miasta Dzierzgo ń przedstawia tabela nr 25. 1) Administracja i ł ączno ść .
Miasto Dzierzgo ń jest siedzib ą władz gminy. Mieszcz ą si ę w nim tak Ŝe instytucje, które Tabela nr 25. Ilo ść uczniów w latach 2007 – 2008 w Zespole Szkół w Dzierzgoniu. zaspokajaj ą potrzeby w zakresie usług administracyjnych. Nale Ŝą do nich: Nazwa Typ szkoły Liczba uczniów w Liczba uczniów w - Urz ąd Miasta i Gminy szkoły/placówki roku szkolnym roku szkolnym 2007/2008 2006/2007 - Bank Spółdzielczy - Powiatowy Urz ąd Pracy w Sztumie z siedzib ą w Dzierzgoniu Stan na dzie ń Stan na dzie ń 30 - odział PKO BP S.A. 30wrze śnia 2007r. wrze śnia 2006r. - Oddział Powi śla ńskiego Banku Spółdzielczego w Kwidzynie Zespół Szkół w Zasadnicza Szkoła 145 146 Usługi w zakresie ł ączno ści świadcz ą 1 placówka pocztowa w Dzierzgoniu i placówka Dzierzgoniu Zawodowa usług telekomunikacyjnych w Malborku. Gmina jest w pełni pokryta sieci ą telefonii komórkowej. Liceum Ogólnokształc ące 168 161 Liceum Profilowane 36 70 2) Bezpiecze ństwo publiczne Technikum 91 96 Posterunek Policji i Stra Ŝ Miejska mieszcz ą si ę w Dzierzgoniu. Razem liczba młodzie Ŝy 440 473 W zakresie bezpiecze ństwa po Ŝarowego funkcjonuj ą Ochotnicze Stra Ŝe Po Ŝarne i Uzupełniaj ące LO dla 68 40 Pa ństwowa Stra Ŝ Po Ŝarna z siedzib ą w Sztumie. Jednostki OSP znajduj ą si ę w Dorosłych Bągarcie, Jasnej, Tyw ęzach i śuławce Sztumskiej. Jednostka w Dzierzgoniu jest Ogółem 508 513 wł ączona do Krajowego Systemu Ratowniczo – Ga śniczego. OSP Dzierzgo ń dysponuje sprz ętem ratownictwa drogowego i pomocy przedlekarskiej. 4) Kultura.
3) Oświata i wychowanie Na terenie gminy znajduj ą si ę nast ępuj ące obiekty z zakresu kultury:
W roku szkolnym 2007/2008 na terenie wiejskim gminy Dzierzgo ń istniały 2 szkoły - obiekty sakralne – ko ścioły rzymskokatolickie: podstawowe w B ągarcie i w Bruku ogółem dysponuj ące 14 pomieszczeniami do - XIV-wieczny, gotycki ko ściół parafialny p.w. Św. Trójcy znany bardziej pod nauczania, zatrudniaj ące 26 nauczycieli. Ucz ęszczało do nich 193 uczniów. W roku wezwaniem Św. Katarzyny, kt όrej wizerunek znajduje si ę w herbie miasta szkolnym 2006/2007 liczba uczniów wynosiła 201. - Ko ściół p.w. Św. Ducha stanowi ący cz ęść budynku poklasztornego - obecnie ko ściół
greckokatolicki. Na terenie miasta Dzierzgonia w roku szkolnym 2007/2008 funkcjonowała jedna szkoła - Ko ścioły z XIV-XVI w. w B ągarcie i śuławce Sztumskiej z barokowymi ołtarzami z podstawowa. Dysponowała 20 pomieszczeniami do nauczania, zatrudniała ogółem 51 XVIII wieku i pó źniejszymi, nauczycieli. Ucz ęszczało do niej ł ącznie 581 uczniów. W roku szkolnym 2006/2007 - Kaplica cmentarna p.w. św. Anny liczba uczniów wynosiła 612.
Ponadto: Na terenie miasta Dzierzgonia znajduje si ę 1 gimnazjum, do którego w roku szkolnym
2007/2008 ucz ęszczało 459 uczniów. W poprzednim roku szkolnym było ich 476. - Dzierzgo ński O środek Kultury (finansowany przez gmin ę). W O środku działaj ą: Klub
Seniora, chór oraz arty ści i twórcy regionalni. W O środku prowadzi si ę spotkania Przedszkole w Dzierzgoniu dysponuje 180 miejscami (w placówce macierzystej). W klubów, stowarzysze ń oraz imprezy masowe o lokalnym zasi ęgu. DOK dysponuje roku szkolnym 2007/2008 ucz ęszczało do niego 207 dzieci (cz ęść dzieci ulokowano w budynkiem poklasztornym z XVIII wieku z cz ęś ci ą hotelow ą oraz placem przed wynajmowanym lokalu u Ŝytkowym). budynkiem. Ponadto kortami asfaltowymi w centrum miasta i terenem Wzgórza
Parkowego.
Podmioty prowadz ące działalno ść gastronomiczno – handlow ą znajduj ą si ę w Świetlice wiejskie znajduj ą si ę w Ankamatach, B ągarcie, Budziszu, Jasnej (dwie), Dzierzgoniu, B ągarcie i śuławce Sztumskiej. Mini ętach, Moranach, Nowinach, Poliksach, Tyw ęzach i śuławce Sztumskiej. W Bruku i Nowinach znajduj ą si ę parki wiejskie (w Bruku to własno ść prywatna). Ponadto w Dzierzgoniu znajduje si ę 1 targowisko z przewag ą sprzeda Ŝy drobnodetalicznej W skład Dzierzgo ńskiego O środka Kultury wchodzi równie Ŝ miejsko – gminna biblioteka publiczna. Stanowi ą j ą nast ępuj ące placówki: Istniej ące placówki b ędą si ę modernizowały i rozwijały w zale Ŝno ści od koniunktury i - biblioteka w Dzierzgoniu posiadaj ąca w swoich zbiorach 21.535 woluminy (stan na potrzeb. 31.12.2007). W roku 2007 zarejestrowanych w niej było 854 czytelników. Istnieje mo Ŝliwo ść realizacji nowych obiektów handlowych i gastronomicznych w - filie biblioteczne w Tyw ęzach i śuławce Sztumskiej o ksi ęgozbiorze, odpowiednio powi ązaniu z istniej ącą zabudow ą mieszkaniow ą, w formie obiektów wbudowanych, 2.842 i 5.867 woluminów. W roku 2007 było zarejestrowanych w nich, odpowiednio dobudowanych oraz lokalizowanych w obr ębie terenu wskazanego jako rozwojowy dla 36 i 47 czytelników. Wska źnik wypo Ŝycze ń na 1 mieszka ńca gminy w 2007r wynosił poszczególnych wsi. 2,07 woluminu. Po Ŝą dana jest realizacja nowych obiektów jako urz ądze ń towarzysz ących zagospodarowaniu turystycznemu w rejonach rozwoju rekreacji i turystyki, szlaków 5) Ochrona zdrowia i opieka społeczna. turystycznych i głównych tras komunikacyjnych.
W zakresie ochrony zdrowia na terenie gminy działają: 7) Sport i ziele ń.
- Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Solidus” w Dzierzgoniu. Zakład zapewnia a) Z obiektów sportowych znajduj ących si ę na terenie gminy wymieni ć nale Ŝy: podstawow ą opiek ę zdrowotn ą i ambulatoryjn ą dorosłym i dzieciom. - stadion klubu sportowego „Powi śle Dzierzgo ń”, Pozostałe badania specjalistyczne i wysokospecjalistyczne dost ępne s ą dla - 2 boiska szkolne w B ągarcie i Bruku, mieszka ńców gminy w Sztumie, Malborku, Gda ńsku oraz Elbl ągu. Najbli Ŝsze - 5 boisk wiejskich: w Bruku, Jasnej, Nowinach, Tywęzach i śuławce, pogotowie ratunkowe znajduje si ę w Sztumie (oddział ratunkowy szpitala w Sztumie). - 2 sale gimnastyczne przy szkołach: Podstawowej i Gimnazjum w Dzierzgoniu, − NZOZ Piel ęgniarstwo środowiskowe i promocja zdrowia w Dzierzgoniu - świadczy - sala widowiskowo – sportowa przy Liceum Ogólnokształc ącym w Dzierzgoniu usługi piel ęgniarskie i promocji zdrowia, (własno ść powiatu sztumskiego), - zespół boisk sportowych - „Orlik 2012” przy ul. Zawadzkiego, − dwa NZOZ-y wiadcz ce usługi stomatologiczne. ś ą - boisko asfaltowe - „korty” przy ul. Odrodzenia,
- skate-park przy ul. Krzywej. W gminie działaj ą 2 apteki. S ą zlokalizowane w Dzierzgoniu. Ponadto w Dzierzgoniu funkcjonuje Miejsko – Gminny O środek Pomocy Społecznej. Do W skład zasobu terenów zielonych gminy Dzierzgo ń zaliczy ć nale Ŝy nieczynne jego głównych zada ń nale Ŝy wypłacanie ró Ŝnego rodzaju zasiłków, składek ZUS, cmentarze wraz z zieleni ą wysok ą, parki i zało Ŝenia krajobrazowe wchodz ące w skład udzielanie pomocy w naturze, usługi opieku ńcze oraz inne. zespołów folwarczno – pałacowych lub folwarczno - dworskich.
6) Handel i gastronomia. b) Ziele ń cmentarzy nieczynnych: Miasto Dzierzgo ń: Na podstawie dost pnej ewidencji dotycz cej zarejestrowanej działalno ci gospodarczej, ę ą ś - 1 cmentarz Ŝydowski, 1 lutera ński i 2 ewangelickie w gminie działa ogółem 76 sklepów. S zlokalizowane we wsiach obr bowych (z ą ę wyj ątkiem Chojt, Ankamat, Moran, Blunaków i Pachoł gdzie nie ma sklepów). Wi ększo ść Gmina Dzierzgo ń: sklepów mie ści si ę w Dzierzgoniu. - cmentarze poniemieckie w Ankamatach, B ągarcie, Bruku, Budziszu, Jasnej,
Mini ętach, Tyw ęzach, Stanowie, Jeziornie, Stanówku, Piaskach Z zakresu gastronomii na terenie miasta Dzierzgo ń działa 5 punktów. - 2 cmentarze mennonickie w śuławce Szt.
Poza terenem miasta w gminie brakuje podmiotów gospodarczych prowadz ących c) Parki i zało Ŝenia krajobrazowe: działalno stricte gastronomiczn . ść ą
Miasto Dzierzgo ń
Park Miejski w Dzierzgoniu wraz z zieleni ą wysok ą na Wzgórzu Zamkowym. gmina Dzierzgo ń Zasób urz ądzonej zieleni parkowej wyst ępuj ącej na terenie gminy Dzierzgo ń składa si ę przede wszystkim z parków i zało Ŝeń krajobrazowych w pozostało ściach po zespołach folwarcznych: Blunaki, Mini ęta – Sporowo, Stanowo, Jeziorno, Nowiny (obecnie park wiejski), Bruk (obecnie park wiejski), Budzisz, Piaski, Prakwice. - zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Jar starych d ębów” w Prakwicach.
8) Obiekty komunalne
Gmina Dzierzgo ń posiada w swoim zarz ądzie obiekty takie jak: świetlice, remizy OSP, boiska, stadion i sale sportowe (patrz punkt g.) oraz pla Ŝa miejska w Kuksach.
W skład zasobu obiektów kultury znajduj ących si ę w zarz ądzie gminy Dzierzgo ń wchodzi: Dzierzgo ński O środek Kultury (budynki poklasztorne przy ul. Krzywej) oraz 12 świetlic zlokalizowanych w: Ankamatach, B ągarcie, Bruku, Budziszu, Jasnej (2 świetlice), Mini ętach, Moranach, Nowinach, Poliksach, Tyw ęzach i śuławce Sztumskiej. Ponadto w Dzierzgoniu, B ągarcie, Jasnej, Tyw ęzach i śuławce Sztumskiej znajduj ą si ę remizy Ochotniczej Stra Ŝy Po Ŝarnej. Gmina Dzierzgo ń zarz ądza ponadto cmentarzem komunalnym wraz z infrastruktur ą w Dzierzgoniu. Pozostałe 3 działaj ące cmentarze na terenie gminy (B ągart, Jasna i śuławka Sztumska) są cmentarzami wyznaniowymi.
3.5. BUD śET MIASTA I GMINY bud Ŝetowej Dział 010 1.459.765 1.975.890 122.968 170.000 1) Wprowadzenie. Dział 600 16.188 0 16.468 63.000 Dział 630 0 0 119.960 15.000 Dział 700 0 185.211 194.395 18.000 Analiz ę bud Ŝetu miasta i gminy Dzierzgo ń przeprowadzono na podstawie sprawozda ń z Dział 750 26.942 6.108 380.276 52.000 wykonania bud Ŝetu jednostki samorz ądowej za kolejne lata, tj. 2005÷ 2008 roku. Dział 754 3.413 0 0 0 Analiz ą obj ęto zarówno dochody miasta i gminy w kolejnych latach, a w szczególno ści dochody Dział 801 355.540 74.727 1.310.708 121.672 własne oraz udział w podatku od osób fizycznych i prawnych stanowi ącym wpływy bud Ŝetu pa ństwa, Dział 854 0 0 7.239 0 jak równie Ŝ wydatki pod k ątem działów stanowi ących najwi ększe obci ąŜ enie dla bud Ŝetu oraz grup Dział 900 0 0 0 13.500 wydatków w sposób bezpo średni wpływaj ących na kształtowanie przestrzeni gminy (wydatki na Dział 926 0 0 12.000 1.173.000 inwestycje). Poszczególne grupy wydatków jak równie Ŝ dochody zostały zdyskontowane na koniec roku 2007 w celu uchwycenia relacji pomi ędzy kolejnymi okresami obliczeniowymi. Umo Ŝliwiło to równie Ŝ uchwycenie dynamiki realnego wzrostu lub spadku dochodów i wydatków w poszczególnych latach. 2) Dochody bud Ŝetowe.
Lp Nazwa Rok 2005 Rok 2006 Rok 2007 Rok 2008 Dochody ogółem bud Ŝetu miasta i gminy Dzierzgo ń w badanym okresie rosły od (planowane) poziomu 18.414.311,00 zł w 2005 r., do poziomu 20.220.492,00 zł w 2007 roku. 1 DOCHODY OGÓŁEM 18.414.311 20.220.144 20.990.492 23.134.740 W przeliczeniu na 1 mieszka ńca dochody bud Ŝetu gminy na koniec roku 2007 wynosiły ok. 2.100,00 zł. 2 Subwencje 7.582.527 8.515.942 8.985.797 9.981.437 W ci ągu ostatnich 2 lat zaznaczył si ę wzrost dochodów bud Ŝetowych w przeliczeniu na 3 w tym cz ęść : 1 mieszka ńca. 4 - oświatowa 4.335.677 4.604.950 4.948.109 5.109.312 Na podstawie danych statystycznych z 2007 roku dochody własne gminy stanowiły 5 - wyrównawcza 2.805.642 3.087.682 3.208.731 3.903.854 24,76% dochodów bud Ŝetowych. 6 - równowa Ŝą ca 441.208 823.310 828.957 968.271 Najwi ększy udział w dochodach gminy, bo a Ŝ 42,80% stanowi ą subwencje – cz ęść 7 Dochody od osób 4.063.880 4.194.381 5.399.073 5.197.378 prawnych, fizycznych i oświatowa, podstawowa i rekompensacyjna. Drugie miejsce z udziałem 24,76% innych jednostek zajmuj ą dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek nie nieposiadaj ących posiadaj ących osobowo ści prawnej. Trzeci ą pozycj ę z udziałem 21,86% zajmuj ą osobowo ści prawnej dotacje celowe z bud Ŝetu pa ństwa na realizacj ę zada ń z zakresu opieki społecznej. 8 Dotacje celowe z bud Ŝetu 3.522.495 4.342.369 4.590.230 4.678.100 Dochody planowane na rok 2008 wynosz ą 23.134.740,00 zł. pa ństwa na realizacj ę zada ń z zakresu opieki 3) Wydatki bud Ŝetu. społecznej 9 WYDATKI OGÓŁEM 15.938.847 20.262.618 20.916.642 22.383.631 Najwi ększy udział w wydatkach gminy bo a Ŝ 44,71% maj ą wydatki na o świat ę i wychowanie. Na drugim miejscu z udziałem 28,76% s ą wydatki na opiek ę społeczn ą. 10 Wydatki na o świat ę i 8.001.114 8.278.449 9.352.538 9.869.045 Na trzecim miejscu z udziałem 10,35% s ą wydatki na inwestycje. wychowanie W dalszej kolejno ści s ą wydatki na administracj ę publiczn ą = 9,90% i rozchody na 11 Wydatki na opiek ę 5.137.804 5.870.216 6.015.810 6.250.693 spłat ę kredytów = 2,34%. społeczną
12 Wydatki na administracj ę 1.559.442 1.744.801 2.071.002 2.015.665 publiczn ą Najwi ększy wpływ na jako ść Ŝycia mieszka ńców ma poziom wyposa Ŝenia przestrzeni w 13 Rozchody na spłat ę 2.198.000 1.478.143 488.512 1.511.109 urz ądzenia infrastruktury technicznej. zaci ągni ętych wcze śniej Pozostałe działy klasyfikacji bud Ŝetowej w niewielkim stopniu oddziaływaj ą na struktur ę kredytów wydatków ogółem. Poza tym podatne s ą na szereg zdarze ń o charakterze losowym, lub 14 Wydatki na inwestycje 1.861.848 2.241.936 2.164.014 1.626.172 decyzji politycznych. zsumowane w poszczególnych działach wynikaj ących z klasyfikacji
WNIOSKI:
Przewidywa ć nale Ŝy dalszy wzrost dochodów bud Ŝetu gminy Dzierzgo ń, który uwarunkowany będzie przede wszystkim wzrostem gospodarczym w Gminie, jak równie Ŝ zwi ększeniem liczby jej mieszka ńców, poprzez zmniejszenie odpływu młodzie Ŝy do miast i zwi ększenie osadnictwa na terenie gminy ludno ści miejskiej.
Zwi ększy si ę udział środków własnych w bud Ŝecie, proporcjonalny do wzrostu przedsi ębiorczo ści (wpływy z podatków). Wi ęcej b ędzie środków z zewn ątrz, zintensyfikowane b ędą działania dla pozyskiwania środków pozabud Ŝetowych min z Unii Europejskiej.
Poniewa Ŝ najwi ększy wpływ na jako ść Ŝycia mieszka ńców ma poziom wyposa Ŝenia przestrzeni w urz ądzenia infrastruktury technicznej, nale Ŝy zabezpieczy ć w kolejnych latach wi ększe środki w bud Ŝecie na inwestycje.
4. EKOFIZJOGRAFIA
4.1. Ogólne cechy przyrodnicze obszaru. 4.2. Uwarunkowania aprzestrzenne. Obszar miasta i gminy Dzierzgo ń charakteryzuj ą nast ępuj ące cechy: Uwarunkowania te omówiono w odr ębnym rozdziale, poniewa Ŝ maja one charakter 1) poło Ŝenie – mezoregiony: Pojezierze Iławskie (zdecydowanie wi ększa cz ęść gminy) i uwarunkowa ń zewn ętrznych (w wi ększo ści) jak i wewn ętrznych (na przykład prawo śuławy Wi ślane (północne i północno-wschodnie fragmenty obszaru); miejscowe). Do głównych uwarunkowa ń aprzestrzennych zaliczono: 2) dorzecze (I rz ędu) – rzeki Elbl ąg (prawie cały obszar) i Wisły (niewielkie fragmenty 1) systemy zarz ądzania środowiskiem (obejmuj ące ró Ŝne jego poziomy); południowo –zachodniej cz ęś ci gminy); 2) systemy uregulowa ń prawnych b ędące podstaw ą zarz ądzania, stanowi ące okre ślone normy i standardy, w tym konsekwencje prawne wynikaj ące z ratyfikowanych konwencji 3) powierzchnia: i porozumie ń mi ędzynarodowych, których istot ą jest rygor stosowania odpowiednich - miasto – około 3,9 km 2 standardów i zasad zarz ądzania środowiskiem; - gmina – około 127, 5 km 2 3) systemy informacji ci ągłej o środowisku (monitoring środowiska) b ędące kluczowym 4) deniwelacje w skali miasta – około 67 m; elementem warunkuj ącym sprawno ść i efektywno ść zarz ądzania; 5) deniwelacje w skali gminy – blisko 120 m; 4) systemy uwarunkowa ń społecznych i cech indywidualnych ludzi uczestniczących w grze informacyjno – decyzyjnej w przestrzeni. 6) maksymalne rz ędne terenu: - miasto – około 75 m n.p.m.; Systemy te maja charakter wybitnie aprzestrzenny, lecz skutki ich oddziaływania mog ą - gmina – ponad 115 m n.p.m.; by ć w przestrzeni bardzo wyra źne. Nie oceniono szerzej tej grupy uwarunkowa ń (poza charakterystyk ą stanu informacji o środowisku przedstawiona na wst ępie). Intencja jest 7) zró Ŝnicowanie i atrakcyjna rze źba terenu cz ęś ci obszaru – zwi ązana przede wszystkim zwrócenie uwagi na ich wa Ŝno ść dla funkcjonowania środowiska przyrodniczego, a tym ze strefami: doliny rzeki Dzierzgo ń, wzgórz moreny czołowej i kraw ędzi Pojezierza samym dla kreowania rozwoju. Iławskiego; 8) bardzo mała lesisto ść : 4.3.Uwarunkowania zewn ętrzne. - miasto – około 2,2%; - gmina – około 2% Wynikaj ą one z poło Ŝenia geograficznego gminy w stosunku do mezo- i makrostruktur 9) w zasadzie brak wi ększych jezior (poza dwoma niewielkimi: Kuksy i Tyw ęzy); przyrodniczo – funkcjonalnych o znaczeniu ponad gminnym oraz z polityki przestrzennej pa ństwa i regionu, szczególnie w jej aspekcie przyrodniczym. Do uwarunkowa ń 10) znaczna ilo ść terenów podmokłych i zabagnionych oraz oczek wodnych i obszarów zewn ętrznych nalez ą takŜe ponadgminne uregulowania prawne, w tym porozumienia i bezodpływowych; konwencje mi ędzynarodowe. Oddziaływania te mog ą mie ć charakter stymuluj ący b ądź 11) średnia roczna suma opadów – około 600 mm w cz ęś ci wysoczyznowej i około 550 mm ograniczaj ący rozwój. w cz ęś ci Ŝuławskiej; 12) zdecydowana przewaga gleb brunatnych (około 70% pow. gminy); Do głównych uwarunkowa ń zewn ętrznych gminy i miasta Dzierzgo ń zaliczono: 1) poło Ŝenie w obr ębie Pojezierza Iławskiego i na pograniczu śuław Delty Wisły – jest to 13) znaczna mozaikowato ść klimatu miejscowego uwarunkowana głównie rze źbą, uwarunkowanie silnie dynamizuj ące wiele procesów i zjawisk przyrodniczych (procesy warunkami wodnymi i układem przestrzennym i zadrzewie ń; erozyjne, ruchy materii po stoku i jej intensywna migracja, oddziaływanie silnych 14) wyra źnie zró Ŝnicowanie topoklimatyczne miasta; wiatrów, zró Ŝnicowane nasłonecznienie stoków, atrakcyjne widoki, oddziaływanie na klimat miejscowy i inne); 15) obszary i obiekty cenne przyrodniczo i obj ęte ochron ą prawn ą – obszar chronionego 2) poło Ŝenie na osi ponadlokalnego korytarza ekologicznego rzeki Dzierzgo ń, którego krajobrazu i pomniki przyrody; funkcjonowanie znacz ąco podnosi walory przyrodnicze miasta i gminy; 16) przewaga wiatrów południowo – zachodnich. 3) poło Ŝenie w obr ębie obszaru funkcjonalnego „Zielone Płuca Polski”, co poprzez przyj ętą strategi ę równowa Ŝenia rozwoju w istotny sposób warunkowa ć mo Ŝe standardy rozwojowe gminy; 4) poło Ŝenie w uwarunkowanej historycznie północonopolskiej strefie funkcjonowania wielkoobszarowych gospodarstw rolnych, co w odniesieniu do strefy przyrodniczej przejawiło si ę znacz ącą degradacj ą naturalnych elementów krajobrazu i wprowadzeniem do niego dysharmonijnych elementów technicznych;
5) poło Ŝenie w ogólnoeuropejskim systemie powi ąza ń ekologicznych, co warunkuje Dodatkowo na terenie miasta rze źbę urozmaicaj ą formy antropogeniczne, do których generalne kierunki rozwoju widziane w perspektywie wej ścia do struktur UE; jednym z zaliczamy: nasypy kolejowe, drogowe, nasypy pod zabudow ą oraz wyrobiska po głównych elementów tego systemu jest około bałtycki zielony pier ście ń stanowi ący eksploatacji piasku i Ŝwiru. europejsk ą koncepcj ę osłony ekologicznej Bałtyku. Du Ŝe urozmaicenie rze źby jak i znaczne ró Ŝnice wysoko ści wynikaj ą z poło Ŝenia miasta
w strefie przykraw ędziowej, silnie rozci ętej erozyjnie. 4.4.Uwarunkowania wewn ętrzne. 2) Uwarunkowania. Wynikaj ą one z cech środowiska przyrodniczego obszaru miasta i gminy Dzierzgo ń. a) Gmina: Przedstawiono je poprzez syntetyczn ą charakterystyk ę głównych komponentów tego • znaczne zró Ŝnicowanie rze źby (w skali gminy ró Ŝnica wysoko ści wynosi ok. 117 m, a środowiska, tak w aspekcie zasobowym, jak i funkcjonalnym. deniwelacje lokalnie przekraczaj ą 40m) stymuluje du Ŝą dynamik ę procesów i zjawisk przyrodniczych uwarunkowanych grawitacyjnie (szybkość odpływu powierzchniowego, Wewn ętrzne uwarunkowania przyrodnicze zapisano w formie syntetycznej. Ich podatno ść na erozj ę, spadki rzek); rozwini ęcie mo Ŝe nast ąpi ć, w zale Ŝno ści od potrzeb, w dalszym procesie tworzenia • ogólnie bardzo wysoki i wysoki potencjał widokowy, w wielu miejscach cechuj ący si ę studium. wyst ępowaniem widoków wieloplanowych co świadczy o wysokiej atrakcyjno ści
krajobrazu; 4.4.1.Ukształtowanie terenu • lokalnie średni lub niski potencjał samoregulacyjny (zagł ębienia bezodpływowe, dna 1) Cechy: dolin) i odporno ściowy (silnie nachylone stoki) narzuca wymóg wysokich re Ŝimów gospodarowania na tych terenach i stwarza ograniczenia w wykorzystywaniu a) Gmina: przestrzeni; Rze źba jest głównym wyznacznikiem atrakcyjno ści krajobrazowej danego obszaru. • du Ŝe nachylenie stoków (dotyczy w szczególno ści niepokrytych ro ślinno ści ą trwał ą) Ukształtowanie terenu w gminie warunkuj ą nast ępuj ące elementy morfogenetyczne: powoduje zagro Ŝenie erozj ą gleb, zarówno wodn ą jak i uprawow ą co stwarza wymóg - strefy pagórków moren czołowych uło Ŝonych pasmowo o du Ŝym urozmaiceniu rze źby, ochrony ro ślinno ści stałej na stokach oraz wprowadzenie jej tam w miejsce gruntów znacznych nachyleniach stoków i du Ŝych deniwelacjach z kulminacj ą 115,5 m npm; ornych; - wyra źnie ukształtowana strefa kraw ędziowa wysoczyzny o znacznych spadkach terenu; • miejscami utrudniony odpływ powierzchniowy wód, co stwarza ć mo Ŝe istotne - strefy moreny dennej od płaskiej po pagórkowat ą; utrudnienia w gospodarce przestrzennej zwi ązane z okresowo nadmiernym - obszary sandrowe w środkowej i południowo-wschodniej cz ęś ci gminy; uwodnieniem gruntu; - gł ębokie doliny erozyjne, głównie rzeki Dzierzgo ń i jej dopływów; • stosunkowo niska bonitacja rze źby dla potrzeb rolnictwa (5,9 w skali 10 punktowej) - strefa śuław Wi ślanych z obszarami depresyjnymi (najni Ŝej poło Ŝony punkt posiada świadczy o znacznych utrudnieniach w gospodarce rolnej uprawowej; warto ść 1,6 m ppm i znajduje si ę na północno-wschodnim kra ńcu gminy). • wyst ępowanie atrakcyjnych wn ętrz krajobrazowych, b ędących efektem harmonijnej - Ró Ŝnorodno ść procesów morfogenetycznych, jakie miały wpływ na obecne relacji mi ędzy zespołami ro ślinno ści wysokiej, zabudowy i urozmaiconej rze źby stanowi ć ukształtowanie powierzchni gminy powoduje, Ŝe rze źba tego obszaru jest bardzo mo Ŝe ciekaw ą ofert ę rekreacyjn ą jak i inwestycyjn ą; urozmaicona. Analiza rze źby terenu wykazuje, Ŝe 24% powierzchni gminy zalicza si ę do • zró nicowanie rze by silnie wpływa na kształtowanie si warunków topoklimatycznych, obszarów płasko równinnych, 36% do nisko pagórkowatych a 40% do obszarów Ŝ ź ę w wyniku czego: pagórkowatych i wysoko pagórkowatych. - zagł ębienia terenowe i obni Ŝenia dolinne cechuj ą si ę niekorzystnymi warunkami Krajobraz gminy dodatkowo urozmaicony jest przez liczne zagł ębienia bezodpływowe z topoklimatycznymi (zwi ększona wilgotno ść powietrza, inwersja termiczna, cz ęstsze wyst ępuj ącymi tam oczkami wodnymi oraz obszarami zabagnionymi i podmokłymi. wyst ępowanie przymrozków); - na stokach o ekspozycji południowej wyst ępuj ą najkorzystniejsze warunki termiczne i b) Miasto: bioklimatyczne co nale Ŝy uwzgl ędni ć przy lokalizacji zabudowy mieszkaniowej lub Na obszarze miasta wyró Ŝniono trzy zasadnicze jednostki morfogenetyczne: upraw ciepłolubnych; - strefa wysoczyzny morenowej z wyra źnie ukształtowanymi pagórkami i z licznymi - na terenach wyniesionych i odsłoni ętych w okresie wyst ępowania chłodnych i silnych zagł ębieniami bezodpływowymi w których miejscami wyst ępuj ą oczka wodne; wiatrów mo Ŝe wyst ępowa ć znaczne schłodzenie organizmu a tak Ŝe ścian budynków. - dolina rzeki Dzierzgo ń o deniwelacjach przekraczaj ących lokalnie 40 m i du Ŝym nachyleniu stoków; - fragment sandru, zlokalizowany w południowo-zachodniej cz ęś ci miasta (w wi ększo ści teren zdegradowany licznymi wyrobiskami poeksploatacyjnymi piasku i Ŝwiru).
b) Miasto: Tereny zatorfione w gminie zajmuj ą około 880 ha powierzchni. Zdecydowanie − znaczne zró Ŝnicowanie rze źby (gł ęboka dolina erozyjna rzeki Dzierzgo ń oraz pagórki przewa Ŝają torfy niskie o wysokiej popielno ści. Nie stwierdzono Ŝadnych punktów morenowe) jest jednym z głównych elementów stanowi ących o wysokiej atrakcyjno ści eksploatacji torfu. krajobrazowej miasta; − na skarpach i stokach o du Ŝym nachyleniu wyst ępuje potencjalne zagro Ŝenie erozj ą b) Miasto wodn ą gruntów; z robotami ziemnymi lub budowlanymi mo Ŝe by ć zwi ązane zjawisko Utwory powierzchniowe na obszarze miasta to: osuwania si ę gruntów – nale Ŝy zwraca ć uwag ę na niebezpiecze ństwo uruchomienia • gliny zwałowe – dominuj ą w cz ęś ci wysoczyznowej miasta; tych procesów nierozwa Ŝnymi działaniami; • piaski, mułki i Ŝwiry rzeczne w dolinie rzeki Dzierzgo ń; − cechy rze źby warunkuj ą miejscami niski potencjał odporno ściowy (silnie nachylone • piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe – fragment sandru w południowo-zachodniej cz ęś ci stoki) i samoregulacyjny (dno doliny rzeki Dzierzgoń) – nale Ŝy ten fakt uwzgl ędni ć w miasta; realizacji działa ń gospodarczych; • osady organiczne w dolinie rzeki Dzierzgo ń i zagł ębieniach terenowych na obszarze − du Ŝe zró Ŝnicowanie rze źby (deniwelacje w skali miasta przekraczaj ące 65 m) jest wysoczyznowym. istotnym czynnikiem stanowi ącym barier ę w rozwoju przestrzennym miasta; − w dolinie rzecznej i zagł ębieniach terenowych cechy klimatu miejscowego s ą 2) Uwarunkowania niekorzystne (du Ŝa wilgotno ść powietrza, inwersja termiczna, zwi ększone a) Gmina niebezpiecze ństwo wyst ępowania przymrozków oraz tendencje do zalegania • dominuj ącym osadem powierzchniowym na terenie gminy jest glina zwałowa, b ędąca zanieczyszczonego powietrza). skał ą macierzyst ą gleb brunatnych, a tak Ŝe stanowi ąca izolacj ę u Ŝytkowych poziomów wodono śnych; • 4.4.2.Litologia i surowce naturalne utwory piaszczysto-Ŝwirowe w formie piasków wyst ępuj ą głównie w środkowej cz ęś ci gminy – wi ąŜą si ę z nimi najmniej urodzajne gleby oraz zasoby 1) Cechy. kruszywa naturalnego; a) Gmina: • wyst ępowanie lekkich utworów o du Ŝej przepuszczalno ści nie stanowi warstwy Zgodnie z przyj ętymi zało Ŝeniami nie zajmowano si ę analiz ą budowy geologicznej izolacyjnej dla wód gruntowych co sprzyja przedostawaniu si ę zanieczyszcze ń do tego gł ębszych warstw. Skupiono si ę głównie na cechach litologicznych warstwy poziomu wodono śnego; przypowierzchniowej, istotnych ze wzgl ędu na ich znaczenie w gospodarowaniu • otwory holoce ńskie wyst ępujące w Ŝuławskiej cz ęś ci gminy i w obni Ŝeniach dolinnych przestrzeni ą i zwi ązek z wyst ępowaniem surowców naturalnych. oraz zagł ębieniach terenowych w postaci osadów organicznych (torfy, gytie) maj ą du Ŝe Utwory buduj ące powierzchniow ą warstw ę reprezentowane s ą przez plejstoce ńskie znaczenie ekologiczne; osady pochodzenia lodowcowego i wodnolodowcowego oraz najmłodsze osady • gmina Dzierzgo ń nie nale Ŝy do zasobnych w pospolite surowce naturalne (istniej ące holoce ńskie rzeczne i bagienne. S ą to: zasoby wyczerpuj ą si ę w do ść szybkim tempie), brak jest równie Ŝ wi ększych − gliny zwałowe – wykształcone w postaci glin piaszczystych lekkich i średnich – perspektyw na powi ększenie bazy surowcowej – z przyrodniczego punktu widzenia jest pokrywaj ą przewa Ŝaj ącą cz ęść gminy; to stan korzystny zmniejszaj ący mo Ŝliwo ść degradacji powierzchni ziemi, jednak dla − piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe (sandry) – w środkowej i południowo-wschodniej cz ęś ci gospodarki jest to istotne ograniczenie; gminy; • eksploatacja kopalin jest przyczyn ą degradacji powierzchni ziemi i krajobrazu – − mułki, piaski i Ŝwiry rzeczne w dolinach rzek; wymagana jest efektywna rekultywacja wyrobisk (w częś ci wyrobisk zalegaj ą śmieci, − mady rzeczne w Ŝuławskiej cz ęś ci gminy i dolinie rzeki Dzierzgo ń; które mog ą stanowi ć zagro Ŝenie dla środowiska); − osady organiczne (torfy, gytie, mursze, osady mułowo-torfowe) wyst ępuj ące w • istniej ą przesłanki geologiczne świadcz ące o mo Ŝliwo ści wyst ępowania ropy naftowej na Ŝuławskiej cz ęś ci gminy i dolinie rzeki Dzierzgo ń oraz w zagł ębieniach terenowych na obszarze gminy. obszarze wysoczyznowym; Gmina Dzierzgo ń jest średnio zasobna w pospolite surowce naturalne. Występuje tutaj b) Miasto 5 terenów górniczych (Dzierzgo ń, Dzierzgo ń II, Dzierzgo ń III, Poliksy II – dla cz ęś ci • utwory gliniaste stanowi ące izolacj ę u Ŝytkowych poziomów wodono śnych wyst ępuj ą w zło Ŝa Poliksy, Poliksy – dla zło Ŝa Ankamaty) oraz 4 udokumentowane zło Ŝa kruszywa północno-wschodniej cz ęś ci miasta; (Dzierzgo ń – Morany, Kuksy, Ankamaty II, Poliksy). Na podstawie ogólnego • utwory lekkie o du Ŝej przepuszczalno ści (południowo-zachodnia cz ęść miasta) wi ąŜą si ę rozpoznania geologicznego okre ślono 8 obszarów prognostycznych wyst ępowania z niebezpiecze ństwem zanieczyszczenia wód gruntowych – wymagane wysokie re Ŝimy kopalin. Oznaczono je na mapie i scharakteryzowano w zał ączonej tabeli. Dora źną gospodarowania eksploatacj ę Ŝwiru i piasków na potrzeby lokalne prowadzi si ę w kilku odsłoni ęciach na tych terenach; rozrzuconych na obszarze gminy.
• wyst ępuj ące na obszarze miasta utwory powierzchniowe (poza utworami organicznymi i b) Wody podziemne. namułami) nadaj ą si ę do bezpo średniego posadowienia budynków; Charakterystyka wód podziemnych na obszarze gminy przedstawia si ę nast ępuj ąco: • wyst ępowanie lekkich utworów na stokach o du Ŝym nachyleniu wi ąŜ e si ę z du Ŝą • wyst ępuj ą trzy zasadnicze pi ętra wodono śne: kredowe, trzeciorz ędowe i podatno ści ą gruntów na erozj ę – wskazane jest wprowadzenie ro ślinno ści trwałej czwartorz ędowe; wzgl ędnie zalesienie; • podstawowe znaczenie u Ŝytkowe posiada pi ętro czwartorz ędowe; • eksploatacja złó Ŝ na terenie miasta jest przyczyn ą degradacji powierzchni ziemi i • studnie ujmuj ące kredowe i trzeciorz ędowe pi ętra wodono śne zlokalizowane s ą w krajobrazu – wymagana jest rekultywacja wyrobisk w kierunku le śno-rekreacyjnym; miejscowo ściach: śuławka Sztumska, Jasna i B ągart; • wydajno ść eksploatacyjna studni ujmuj ących wod ę z poziomów czwartorz ędowych jest zró Ŝnicowana i kształtuje si ę na poziomie od 10 do 70 m 3/h; • strefa o najbardziej zasobnych uj ęciach wodnych (70 – 120 m 3/h) obejmuje obszar 4.4.3.Warunki wodne. le Ŝą cy na południowy-zachód od miasta Dzierzgonia (wg „Uproszczonej dokumentacji 1) Cechy: hydrologicznej województwa elbl ąskiego”); • wody plejstoce ńskie wyst ępuj ą pod ci śnieniem a w dolinie rzeki Dzierzgo ń notowane s ą a) Wody powierzchniowe. równie Ŝ samowypływy; Przez obszar gminy Dzierzgo ń przechodzi dział wodny I rz ędu oddzielaj ący dorzecze • płytkie zaleganie wód gruntowych w Ŝuławskiej cz ęś ci gminy oraz na obszarze Wisły od dorzecza rzeki Elbl ąg. Przewa Ŝaj ący obszar gminy nale Ŝy do zlewni rzeki wysoczyznowym w najni Ŝszych partiach terenu (dna dolin rzecznych i dna zagł ębie ń) – Elbl ąg a w szczególno ści do jej najwa Ŝniejszego dopływu, rzeki Dzierzgo ń. Tylko poziom wód gruntowych jest ści śle uzale Ŝniony od wielko ści opadów. niewielki skrawek południowo-zachodniej cz ęś ci gminy znajduje si ę w zlewni Wisły. Główne cechy systemu hydrograficznego gminy to: TABELA. 25. Przepływy charakterystyczne najwa Ŝniejszych rzek i cieków gminy • wody powierzchniowe zajmuj ące około 2 % powierzchni gminy reprezentowane s ą dzierzgo ń obliczone metod ą iszkowskiego przez: Powierzchnia Q . Q Q - rzeki (najwi ększy potencjał wodny posiada rzeka Dzierzgo ń); Lp. Rzeka Przekrój zlewni śr SN SN (m 3/s) (m 3/s) (m 3/d) - jeziora (Kuksy 27,2 ha, Tyw ęzy 8 ha); (km 2) - oczka wodne (najwi ększe zag ęszczenie wyst ępuje w środkowej cz ęś ci gminy); 1. Dzierzgo ń Mini ęta 203,6 1,35 0,43 37152 - rowy melioracyjne (głównie w Ŝuławskiej cz ęś ci gminy i w dolinie rzeki Dzierzgo ń); 2. Dzierzgo ń Dzierzgo ń 266,5 1,62 0,52 44928 - bagna i mokradła (spełniaj ą bardzo wa Ŝną rol ę retencyjn ą); 3. Dzierzgo ń Bągart 311,6 1,78 0,57 49248 • wysoki udział obszarów bezodpływowych o utrudnionym odpływie; Dopływ • niski potencjał samooczyszczaj ący wód stoj ących lub o niewielkim przepływie (jeziora, 4. spod Stanowo 7,0 0,046 0,018 1555 oczka wodne, rowy melioracyjne, rzeki: Balewka, Tina); Moran Dopływ • podgórski charakter cz ęś ci rzek i strumieni (du Ŝe spadki, du Ŝe wahania stanów wody, spod gwałtowne wezbrania, intensywna erozja rzeczna); 5. Kuksy 30,3 0,201 0,08 6912 3 Waple • z obszaru gminy do rzek odprowadzanych jest około 1000 m /d ścieków oczyszczonych wa 3 z czego 800 m stanowi ą ścieki pochodz ące z mechaniczno-biologicznej oczyszczalni w Kanał 6. Spalonki 16,8 0,095 0,038 3283 Dzierzgoniu; Modry • zlewnia rzeki Dzierzgo ń zaliczana jest do obszarów o okresowym deficycie śuławka 7. Balewka 8,4 0,048 0,019 1641 hydrologicznym (Ko źmi ński 1990 Atlas klimatyczny elementów i zjawisk szkodliwych dla Sztumska rolnictwa w Polsce IUNG PUŁAWY); 8. Balewka Jasna 17,6 0,10 0,04 3456 śuławka • znaczna eutrofizacja wód powierzchniowych, szczególnie w Ŝuławskiej cz ęś ci gminy 9. Tina 52,7 0,30 0,12 10368 (rowy melioracyjne, Balewka, Tina) prowadz ąca do ich zarastania; Sztumska • znaczne zanieczyszczenie wód powierzchniowych pochodz ące głównie ze źródeł Źródło: obliczenia własne. komunalnych i z terenów rolniczych (rzeka Dzierzgo ń 1996 – NON: zwi ązki biogenne, bakteriologia, jezioro Kuksy 1996 – III klasa czysto ści; mo Ŝna domniemywa ć, Ŝe pozostałe niebadane wody powierzchniowe s ą w podobnym stopniu zanieczyszczone); • relatywnie niskie parametry przepływów na rzekach gminy Dzierzgo ń (patrz tabela 25);
c) Wody mineralne i termalne. • wyst ępowanie znacznej ilo ści oczek śródpolnych i podmokłych obni Ŝeń pełni ących Na terenie gminy Dzierzgo ń nie ma gł ębokich wierce ń geologicznych. wa Ŝną rol ę w systemie przyrodniczym i krajobrazowym wskazuje na konieczno ść ich Charakterystyk ę wyst ępowania wód mineralnych ochrony (w tym ochrony przed zanieczyszczeniem); i termalnych oparto na pobliskich odwiertach: Pasł ęk IG – 1 i Prabuty IG – 1. • wody podziemne jako źródło zaopatrzenia ludno ści w wod ę pitn ą powinny by ć Wody mineralne wyst ępuj ące na obszarze gminy to głównie: szczególnie chronione przed wpływem czynników antropogenicznych; działania • chlorkowo - sodowe wody jurajskie wyst ępuj ące na gł ęboko ści 500 – 600 m pod ochronne powinny by ć ukierunkowane na uporz ądkowaniu gospodarki wodno- wysokim ci śnieniem w zło Ŝu o wydajno ści ocenianej na 10 – 40 m3/h i temperaturze ściekowej oraz gospodarki odpadami stałymi i płynnymi jak równie Ŝ ograniczeniu nie przekraczaj ącej 20 0C; zanieczyszcze ń obszarowych pochodz ących głównie z rolnictwa ; • chlorkowo-sodowe wody triasowe zalegaj ące na gł ęboko ści 1200 – 1400 m o bardzo • zasoby wód podziemnych w gminie Dzierzgo ń kilkakrotnie przewy Ŝszaj ą wysokim ci śnieniu i wydajno ści otworu szacowanej na 3 – 10,8 m 3/h oraz o perspektywiczne zapotrzebowanie na wod ę; 0 temperaturze od 22 – 30 C; w wodach tego poziomu wyst ępuje jod i brom powy Ŝej • wody mineralne (jura, trias) pomimo do ść korzystnych uwarunkowa ń geologicznych progów farmakodynamicznych, co pozwala okre śli ć te wody jako potencjalnie w obecnym czasie nie daj ą perspektywicznych mo Ŝliwo ści wykorzystania do celów lecznicze. leczniczo-rekreacyjnych (wysokie koszty). Pod wzgl ędem warunków geotermicznych gmina Dzierzgo ń nale Ŝy do obszarów mało perspektywicznych, gdy Ŝ temperatura wód triasowych nieznacznie przekracza b) Miasto 0 20 C. • najwi ększy potencjał wodny posiada rzeka Dzierzgo ń, która jest osi ą hydrograficzn ą miasta; 2) Uwarunkowania • miejski odcinek rzeki nale Ŝy do typu przej ściowego (podgórsko-nizinny) co warunkuje a) Gmina procesy intensywnej erozji rzecznej oraz skutkuje gwałtownymi wezbraniami wód (gwałtowne roztopy, ulewne deszcze) – cechy te naleŜy uwzgl ędni ć w gospodarce • najwi ększy potencjał wodny w gminie posiada rzeka Dzierzgo ń, która zaliczana jest przestrzennej w strefie doliny rzeki Dzierzgo ń; do typu podgórsko – nizinnego co skutkuje ró Ŝnorodno ści ą zachodz ących procesów • rzeka Dzierzgo ń na obszarze miasta posiada wody zanieczyszczone na poszczególnych odcinkach (podgórski – erozja, nizinny – akumulacja); ponadnormatywnie z uwagi na wysokie st ęŜ enia substancji biogennych i • ze wzgl ędu na niskie parametry przepływów cieków wodnych na znacznej cz ęś ci zanieczyszczenie bakteriologiczne co ogranicza ich wykorzystanie gospodarcze; obszaru gminy nie ma dogodnych warunków do odprowadzania ścieków • miejskie uj ęcie wodne posiada potencjaln ą wydajno ść sumaryczn ą wynosz ącą 180 oczyszczonych; m3/h – co świadczy o znacznych nadwy Ŝkach wody (dodatkowo w Dzierzgoniu • wyst ępowanie podmokłych zagł ębie ń bezodpływowych i cieków znajduj ą si ę trzy uj ęcia zakładowe); o niewielkich przepływach stanowi o niskim potencjale samooczyszczaj ącym wód i • wody ujmowane z poziomu plejstoce ńskiego nie budz ą zastrze Ŝeń pod wzgl ędem warunkuje konieczno ść zaostrzenia zasad gospodarowania, w tym szczególnie bakteriologicznym, wymagaj ą jedynie od Ŝelazienia; realizowania prawidłowej gospodarki ściekowej i odpadami - zabezpieczenie przed • wykorzystanie wód triasowych jako źródła energii cieplnej jest mo Ŝliwe jedynie w dopływem zanieczyszcze ń z terenów rolniczych; bardzo ograniczonym zakresie ze wzgl ędu na zbyt nisk ą temperatur ę. • wody powierzchniowe w gminie s ą znacznie zanieczyszczone co ogranicza ich
wykorzystanie gospodarcze; • głównymi czynnikami degraduj ącymi wody s ą wysokie st ęŜ enia substancji 4.4.4.Potencjał agroekologiczny biogennych oraz zanieczyszczenie bakteriologiczne co ma niew ątpliwy zwi ązek ze 1) CECHY spływami powierzchniowymi z obszarów rolniczych (nawozy organiczne i mineralne oraz środki ochrony ro ślin) a tak Ŝe dopływem nieoczyszczonych ścieków bytowych; a) Gmina konieczno ść zdecydowanej ochrony zasobów wodnych gminy wskazuje na potrzeb ę Główne cechy potencjału agroekologicznego gminy Dzierzgo ń prezentuj ą si ę osłony biologicznej wód powierzchniowych (strefy ekotonowe wzdłu Ŝ cieków i nast ępuj ąco: zbiorników wodnych) oraz zahamowanie dopływu nieoczyszczonych ścieków • uŜytki rolne zajmuj ą około 82 % powierzchni gminy (grunty orne – (inwestycje w zakresie oczyszczania ścieków); ok. 65 %, u Ŝytki zielone – 20 %); • w gminie istniej ą dogodne warunki do naturalnej retencji wód; retencja jest • gleby najlepsze (I i II klasa bonitacyjna) zajmuj ą ok. 5% powierzchni u Ŝytków rolnych podstawow ą metod ą spowolnienia odpływu wód co ma du Ŝe znaczenie ekologiczne, (559,18 ha); hydrologiczne i gospodarcze (rolnictwo); • wyra źna przewaga gleb dobrych (klasa IIIb), które obejmuj ą ł ącznie około 59 % areału gruntów ornych (6290 ha);
• du Ŝa ilo ść gleb średnio dobrych (klasa IVb), które obejmuj ą ł ącznie około 32 % areału zmiana u Ŝytkowania gleb (wprowadzenie ro ślinno ści trwałej wzgl ędnie zalesienie gruntów ornych (3469,89 ha); stoków • gleby najsłabsze (klasy V i VI) zajmuj ą około 4% powierzchni gruntów ornych (483,06 o du Ŝym nachyleniu); ha); • gleby najsłabsze wyst ępuj ą na obszarach o genezie wodnolodowcowej - wskazane s ą • zdecydowana przewaga u Ŝytków zielonych średnich (około 70% powierzchni u Ŝytków one do zalesie ń lub innego nierolniczego wykorzystania; zielonych) – uŜytki zielone wyst ępuj ą głównie • tereny rolne granicz ące ze strefami wodnymi nale Ŝy zagospodarowa ć w taki sposób, w dolinie rzeki Dzierzgo ń oraz Ŝuławskiej cz ęś ci gminy; aby zahamowa ć dopływ rolniczych zanieczyszcze ń powierzchniowych do wód (strefy • dominuj ącym typem gleb na obszarze gminy s ą gleby brunatne ekotonowe); (około 70% powierzchni gminy) – wyst ępuj ą tu ponadto mady, czarne ziemie, gleby hydrogeniczne (mułowo - torfowe, murszowo - torfowe i b) Miasto torfowe); • miasto Dzierzgo ń charakteryzuje si ę przewag ą gleb rolnych podlegaj ących ochronie • znaczenie zakwaszenia gleb – ponad 50% gleb wymaga systematycznego prawnej co jest istotnym ograniczeniem rozwoju przestrzennego; cz ęść tych gleb wapnowania; zajmuje stoki o niekiedy znacznym nachyleniu – wydaje si ę uzasadnionym z • gleby ci ęŜ kie do uprawy (ze wzgl ędu na zwi ęzły skład mechaniczny ekologicznego i urozmaicon ą rze źbę terenu) zajmuj ą około 55 % areału gruntów ornych; i gospodarczego punktu widzenia wprowadzenie tam trwałej ro ślinno ści, w tym • warunki wodne środowiska dla celów produkcji rolnej s ą korzystne; zadrzewie ń; • ogólny wska źnik jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynosi 83,5 i jest • gleby najsłabsze (klasa V i VI) stanowi ące potencjalne tereny rozwojowe miasta korzystniejszy od s ąsiednich gmin z wyj ątkiem gmin Ŝuławskich (Stary Targ – 80,3; wyst ępuj ą cz ęś ciowo w miejscach mało przydatnych do tego celu (dolina rzeki Stary Dzierzgo ń – 77,2; Rychliki – 80,0; Mikołajki Pomorskie – 71,7; Markusy – 83,9; Dzierzgo ń, stoki o du Ŝym nachyleniu); Stare Pole – 93,8; • na terenie miasta wyst ępuj ą niewielkie kompleksy gleb organicznych (głównie torfowych obj ętych ochron ą). b) Miasto • w granicach miasta przewa Ŝaj ą gleby brunatne, wykształcone 4.4.5. Ro ślinno ść na glinach piaszczystych i piaskach gliniastych; Zró Ŝnicowane warunki fizjologiczne miasta i gminy Dzierzgo ń • na utworach aluwialnych w dolinie rzeki Dzierzgo ń wytworzyły są przyczyna znacznego zró Ŝnicowania szaty ro ślinnej si ę mady; i wyst ępowania ró Ŝnorodno ści siedlisk. Stan obecny ro ślinno ści gminy stanowi • uŜytki rolne zajmuj ą 48% powierzchni miasta, z czego 67% przypada na grunty orne wypadkow ą uwarunkowa ń naturalnych (przyrodniczych) oraz antropogenicznych (Rocznik Statystyczny województwa elbl ąskiego 1996); (antropopresji). • uŜytki zielone wyst ępuj ą głównie w dolinie rzeki Dzierzgo ń (kompleks 1z i 2z); • Szczególna rol ę w aspekcie tak krajobrazowym jak i ekologicznym pełnia lasy. znaczna przewaga gleb dobrych (klasa IIIb) w śród gruntów ornych; Wska źnik lesisto ści gminy jest bardzo niski i wynosi około 2% - w stosunku do • gleby słabe i bardzo słabe (V i VI klasa) stanowi ą niewielki procent warunków środowiska gminy i wska źników ekologicznych jest to niski stopie ń i wyst ępuj ą głównie w południowej cz ęś ci miasta. lesisto ści. Jest to zdecydowanie poni Ŝej optimum ekologicznego (okre ślanego na około 2) Uwarunkowania 30 a) Gmina -33%). istniej ą warunki do zwi ększenia lesisto ści gminy mi ędzy innymi poprzez • gleby na terenie gminy nale Ŝą głównie od wysokich i średnich klas bonitacyjnych (III i zalesianie najsłabszych gruntów rolnych. IV klasy) co warunkuje rolnicze predyspozycje przestrzeni przyrodniczej; • struktura przyrodnicza przestrzeni ro ślinnej jest do ść korzystna Z tego wzgl ędu bardzo wa Ŝną rol ę ekologiczn ą na terenie gminy spełniaj ą nalesione dla gospodarki rolnej – wyst ępuj ące oczka wodne z ro ślinno ści ą towarzysz ącą, formacje ro ślinno ści drzewiastej i krzewiastej. wyst ępuj ą one cz ęsto w postaci tereny podmokłe oraz zadrzewienia śródpolne nale Ŝy zachowa ć i wzbogaca ć; zadrzewie ń i skupisk krzewów w śród pól, w obr ębie zespołów osadniczych nad • gleby organiczne (głównie torfowe) obj ęte ochron ą wyst ępuj ą przede wszystkim w wodami i jako alejowe nasadzenia przydro Ŝne. północno-zachodniej cz ęś ci gminy ( śuławy Wi ślane, dolina rzeki Dzierzgo ń) oraz w Znacz ą powierzchni ę na terenie gminy zajmuj ą zbiorowiska ro ślinno ści trawiastej, obni Ŝeniach na terenie wysoczyznowym; szuwarowej i bagienno – torfowiskowej. Tak Ŝe ich rola ekologiczna jest istotna. Do • znaczna cz ęść gruntów ornych jest potencjalnie zagro Ŝona erozj ą wodn ą i uprawow ą najwa Ŝniejszych pod wzgl ędem gospodarczym nale Ŝą wyró Ŝniaj ące si ę dominacj ą z uwagi na strome stoki – wskazane odpowiednie zabiegi agrotechniczne wzgl ędnie warto ściowych gatunków traw i ro ślin motylkowych – zbiorowiska ł ąk uprawnych.
Szata ro ślinna stanowi bardzo istotny element systemu ekologicznego miasta. Istota - zespoły nitrofilne z dominuj ącą pokrzyw ą; roli szaty ro ślinnej na terenach miejskich wynika z pełnionych przez ro ślinno ść - zespoły kultur rolniczych z flor ą segetaln ą; funkcji. - zbiorowiska ruderalne. Do najwa Ŝniejszych zalicza si ę: • regulacj ę warunków bioklimatycznych i aerosanitarnych Poza tymi głównymi strefami, na uwag ę zasługuj ą jeszcze bardzo wa Ŝne • produkcj ę tlenu i absorpcj ę dwutlenku w ęgla krajobrazowo i ekologicznie przydro Ŝne nasadzenia alejowe przy głównych drogach • ochron ę bogactwa genetycznego wylotowych z miasta. • tworzenie warunków Ŝycia dla fauny Na niski stopie ń lesisto ści gminy generuje zasadnicze uwarunkowania dla gospodarki • tworzenie warunków do regeneracji i psychicznej człowieka. przestrzennej, a mianowicie: • lasy s ą tu szczególnym, deficytowym „dobrem ekologicznym”, które nale Ŝy Ro ślinno ść na obszarze miasta wykazuje wyra źne zró Ŝnicowanie w nawi ązaniu do powi ększa ć, zalesiaj ąc grunty najsłabsze, za ś pod Ŝadnym pozorem nie nale Ŝy trzech zasadniczych stref funkcjonalno – przestrzennych: dopuszcza ć do pomniejszania powierzchni lasu; • strefy dominacji zabudowy technogenicznej, w przybli Ŝeniu odpowiadaj ącej • istniej ą warunki do zwi ększenia lesisto ści gminy; okre ślonej na mapie strefie dominuj ącego wpływu procesów urbanizacji na • bardzo wa Ŝną rol ę ekologiczn ą na terenie gminy pełni ą drzewiaste funkcjonowanie przyrody, gdzie mo Ŝna wyró Ŝni ć nast ępuj ące główne formacje i krzewiaste zbiorowiska niele śne, w tym szczególnie zaro śla tarniny, zadrzewienia ro ślinne: przywodne i przydro Ŝne, wymagaj ące odpowiedniego miejsca w polityce - zespoły ro ślinno ści ogrodowej, cechuj ące si ę du Ŝą ró Ŝnorodno ści ą gatunkow ą, przestrzennej gminy (zachowanie, ochrona, wzbogacenie); mozaikowym rozło Ŝeniem w śród zabudowy, wielopi ętrowo ści ą, udziałem ro ślinno ści • rozkład przestrzenny ro ślinno ści wysokiej w gminie z przyrodniczego punktu widzenia ruderalnej i chwastów, nierównomiernym rozmieszczeniem w przestrzeni miasta; jest do ść korzystny; obok niewielkich zespołów le śnych wyst ępuj ą tu liczne - bardzo bogat ą gatunkowo ro ślinno ść ogrodów działkowych; zadrzewienia śródpolne oraz pasmowo przebiegaj ące zadrzewienia przywodne i - ro ślinno ść parków i skwerów, z wyra źną dominacj ą gatunków drzewiastych oraz z przydro Ŝne – wymagaj ą one zachowania i piel ęgnacji; zespoły ro ślinno ści udziałem krzewów i muraw piel ęgnowanych w ró Ŝnym stopniu – udział tej grupy jest śródpolnych terenów wilgotnych i podmokłych oraz zespoły ro ślinno ści przywodnej – stosunkowo niewielki; maj ą du Ŝe znaczenie ekologiczne (w tym szczególnie agroekologiczne). - ro ślinno ść terenów intensywnej zabudowy, do ść uboga gatunkowo i zajmuj ąca niewielkie przestrzenie, z nierównomiernie rozłoŜonymi gatunkowo Znaczenie ro ślinno ści wysokiej w mie ście wykracza poza jej rol ę estetyczn ą i funkcje drzewiastymi (lipa, kasztanowiec, klon, jesion, d ąb), z ro ślinno ści ą nisk ą pełni ącą rol ę wspomniane na wst ępie rozdziału, istotne s ą tez cechy poszczególnych gatunków – muraw (o ró Ŝnym stopniu zadbania), z pojawiaj ącymi si ę gatunkami ruderalnymi; chodzi tu o takie wła ściwo ści, jak: - ro ślinno ść ci ągów komunikacyjnych, uboga w gatunki drzewiaste, - oddziaływanie drzew jako alergentów – do takich „niezdrowych” drzew nale Ŝą z udziałem krzewów, z licznymi gatunkami ruderalnymi i flor ą segetaln ą (chwasty). wierzba i topola; • strefy terenów rolniczych, stanowi ących otoczenie zabudowy miejskiej, gdzie mo Ŝna - wpływ drzew na jonizacj ę powietrza – pod koronami drzew jonizacja ujemna wyró Ŝni ć: (korzystna dla organizmu) jest 2 – 3 krotnie wi ększa ni Ŝ w śród zabudowy miejskiej, - typowe zespoły ro ślinne kultur uprawnych z udziałem chwastów i flory ruderalnej koncentracja jonów dodatnich (niekorzystnych) w przestrzeni zadrzewionej jest 3 – 7 - zespoły ro ślinno ści ł ąk wilgotnych, obejmuj ących głównie obni Ŝenia krotnie mniejsza; z płytko zalegaj ącą wod ą gruntow ą; - wydzielanie fitoncydów (olejków eterycznych), posiadaj ących wła ściwo ści lecznicze - trawiast ą ro ślinno ść pastwisk; zabijaj ą bakterie i niektóre grzyby) i tonizuj ące lub stymuluj ące prace organizmu - bardzo bogat ą gatunkowo ro ślinno ść ogrodów działkowych; (ogólnie ujmuj ąc, fitoncydy drzew iglastych działaj ą uspokajaj ąco, li ściastych – - typowe formacje drzewiaste i krzewiaste, towarzyszące zabudowie lub stanowi ące pobudzaj ąco ) – du Ŝo fitoncydów wydzielaj ą: sosna, jodła, świerk, cis, jałowiec, skupienia śródpolne; czeremcha, robinia, głóg, jesion, brzoza; - kępowe formacje drzewiaste i krzewiaste, towarzysz ące zabudowie lub stanowi ące Wprowadzenie do nasadze ń ro ślinno ści o wzmo Ŝonym wydzielaniu fitoncydów jest skupienia śródpolne; wi ęc jedn ą z metod naturalnej ochrony i kształtowania środowiska Ŝycia człowieka w - zespoły ro ślinno ści okrajkowej (czy Ŝnie), gdzie dominuje tarnina, głóg i dzika ró Ŝa; mie ście. • strefy korytarzy ekologicznych systemu ekologicznego miasta, cechuj ącej si ę najwi ększym bogactwem gatunkowym i siedliskowym, gdzie moŜna wydzieli ć: - zespoły le śne zró Ŝnicowane siedliskowo ; - zespoły okrajkowe mi ędzy innymi na zboczach dolin; - siedliska ł ąk wigotnych;
2) Uwarunkowania
• znaczna mozaikowato ść klimatu lokalnego istotnie warunkuje predyspozycje 4.4.6. Klimat lokalny przestrzeni do stałego pobytu ludzi (zabudowa) - analiza tych uwarunkowa ń jest 1) Cechy bardzo istotna przy podejmowaniu decyzji lokalizacyjnych; • Cech ą ogóln ą klimatu lokalnego jest jego wyra źne zró Ŝnicowanie uwarunkowane w zagł ębieniach terenowych słabo przewietrzanych istniej ą warunki do zalegania głównie rze źbą, a tak Ŝe wyst ępowaniem ro ślinno ści wysokiej i miejscowymi zimnego powietrza i zanieczyszcze ń przenoszonych atmosfer ą - są to miejsca nie warunkami wodnymi. Na obszarze miasta i gminy Dzierzgo ń warunki klimatyczne wskazane do lokalizacji zabudowy oraz lokalizacji upraw wra Ŝliwych na temperatur ę; • cechuj ą si ę: na terenach zabudowy jednorodzinnej komfort klimatyczny bywa obni Ŝany wskutek • przewag ą wiatrów południowo – zachodnich (wiatry silne i bardzo silne wiej ą emisji niskiej z palenisk domowych - jest to szczególnie uci ąŜ liwe podczas pogody najcz ęś ciej z sektora północnego); ni Ŝowej w sezonie grzewczym; • • roczn ą sum ą opadów w granicach 600 mm na obszarze wysoczyznowym z tendencj ą bardzo znacz ącą pozytywn ą rol ę w kształtowaniu niektórych cech klimatu obni Ŝaj ącą si ę do 550 mm na śuławach Wi ślanych; miejscowego spełniaj ą tereny biologicznie czynne, rola terenów utwardzonych jest • średni ą roczn ą temperatury powietrza 7,2 oC; zdecydowanie negatywna - w zagospodarowaniu terenu nale Ŝy zwraca ć uwag ę na odpowiedni (wy Ŝszy) udział • istnieniem du Ŝej korelacji warunków topoklimatycznych gminy terenów biologicznie czynnych; ze strefowo ści ą ukształtowania terenu (tereny Ŝuławskie, stokowe, wysoczyznowe); • bardzo wa Ŝne do ogólnego komfortu zamieszkania s ą warunki solarne - na stokach o • dobrymi warunkami nasłonecznienia na stokach o ekspozycji południowej (na wiosn ę ekspozycji południowej mog ą one by ć trzykrotnie lepsze, ni Ŝ na stokach północnych - wcze śniej i szybciej budzi si ę Ŝycie a jednocze śnie najwi ększe jest wtedy ekspozycja terenu jest jednym z wa Ŝniejszych uwarunkowa ń dotycz ących lokalizacji niebezpiecze ństwo przymrozków); • zabudowy mieszkaniowej; w obr ębie dolin rzecznych , dolinek i wilgotnych zagł ębie ń bezodpływowych cz ęste • jest zaleganie mgieł, z wy Ŝej poło Ŝonych terenów spływa chłodne powietrze, warunki na terenach Ŝuławskich i w obni Ŝeniach dolinnych i bezodpływowych istniej ą złe warunki bioklimatyczne - tereny te s zaliczane do niezdrowych i nie s wskazane do bioklimatyczne ą ą pobytu stałego ludno ści; są niekorzystne; • w ograniczonym zakresie istniej ą warunki do lokalnego wykorzystania energii wiatrów Nieco odmiennie kształtuj ą si ę warunki topoklimatyczne miasta. S ą one kształtowane do celów gospodarczych ( średnie roczne pr ędko ści wiatrów przekraczaj ą miejscami głównie przez takie elementy systemu krajobrazowego, jak; 3,5 m/s); • • rze źba terenu (ekspozycja zboczy, wyst ępowanie zagł ębie ń istotn ą rol ę tonizuj ącą warunki klimatu lokalnego pełni ro ślinno ść wysoka ( w tym oraz odsłoni ętych form wypukłych terenu; szczególnie lasy) - wskazane zalesianie gminy.
• udział powierzchni utwardzonych (w tym ścian i dachów) zakłócaj ących równowag ę 4.5. System ochrony przyrody. termiczno-wilgotno ściow ą; • układ przestrzenny terenów zwartej zabudowy zakłócaj ący naturalny ruch powietrza; Na obszarze miasta i gminy Dzierzgo ń prawna ochrona przyrody realizowana jest • powierzchnie biologicznie czynne tonizuj ące warunki termiczno-wilgotno ściowe i przez nast ępuj ące formy ochrony przyrody: wietrzne; • obszar chronionego krajobrazu rzeki Dzierzgo ń; • warunki wodne stanowi ące o poziomie retencjonowania energii cieplnej i stymuluj ącej • pomniki przyrody rozwój ro ślinno ści; Powierzchnia obszarów chronionych w gminie i mie ście wynosi około 1 879 ha. • otwarcie na główne kierunki przewietrzania zwi ązane z przewa Ŝaj ącymi kierunkami Stanowi to około 14,3 % powierzchni ogólnej miasta i gminy. W granicach miasta wiatrów; powierzchnia obszarów wynosi 18 ha 4,6 % powierzchni miasta) Wykaz obszarów i Maj ąc powy Ŝsze na uwadze wydzielono kilka charakterystycznych podtypów obiektów chronionych przedstawiono w tabelach. topoklimatycznych. Wyró Ŝniono; • topoklimat zabudowy wielkokubaturowej; 4. 5.1.Obszar chronionego Krajobrazu Jeziora Dzierzgo ń. • topoklimat ogrodowej zabudowy jednorodzinnej; Podstawa prawna: Uchwała nr VI/51/85 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Elbl ągu w • topoklimat otwartych terenów stokowych; sprawie utworzenia Zespołu Parków Krajobrazowych nad Zalewem Wi ślanym oraz • topoklimat doliny rzecznej; obszarów chronionego krajobrazu, zmieniona rozporz ądzeniem Wojewody • topoklimat zagł ębie ń bezodpływowych; Elbl ąskiego • topoklimat stref ci ągów komunikacyjnych; nr 4/97 z dnia 28 kwietnia 1997 roku (Dz. Urz. Woj. Elbl. Nr 7, poz. 43 z 8 maja 1997 r.). Dokumenty te zostały wykazane jako obowi ązuj ące na obszarze województwa
pomorskiego (Zarz ądzenie Wojewody Pomorskiego nr 43/99 z 19 marca 1999 roku w poprzez kształtowanie systemu korytarzy ekologicznych o charakterze ł ącznikowym. sprawie ustalenia wykazu aktów prawa miejscowego obowi ązuj ących w Propozycje oparto na wst ępnym rozpoznaniu studialnym. województwie, Dz. Urz. Województwa Pomorskiego nr 22 z dnia 26 marca 1999 roku, poz. 70). Zasady gospodarowania w obr ębie obszaru chronionego krajobrazu zostały Koncepcja utworzenia rezerwatu „Koryto i Dolina Rzeki Dzierzgo ń” okre ślone w przytoczonych wy Ŝej aktach prawnych. Obszar proponowanego rezerwatu „Koryto i Dolina Rzeki Dzierzgo ń” obejmuje Obszar chroniony rzeki ma na całej długo ści charakter przyrzecza w strefie czołowo- najbardziej cenne pod wzgl ędem przyrodniczym odcinki doliny rzeki. Koncepcja ta morenowej. W cz ęś ci pd przewa Ŝa rze źba pagórkowa i falista, w środkowej - wzgórz została przedstawiona przez prof. P. Ilnickiego w opracowaniu „Ekorozwój gminy czołowo-morenowych. Dzierzgo ń”.
4.5.4. U 4.5.2. Pomnik przyrody. Ŝytki ekologiczne.
Podstawa prawna: Uchwała Rady Miejskiej w Dzierzgoniu nr IV/25/97 z dnia 05 czerwca 1997 roku w sprawie uznania za pomniki przyrody. Na terenie gminy Pr Dzierzgo ń ustanowiono dotychczas 28 pomników przyrody (nie ustanowiono oponuje si ę obj ęcie ochron ą prawn ą w formie u Ŝytków ekologicznych wst ępnie pomników przyrody na obszarze miasta). S ą to okazy dendroflory. Poza oczywistym rozpoznane cenne ekosystemy na terenie gminy (9 obiektów). Ich poło Ŝenie zakazem wycinania i uszkadzania drzew pomnikowych nale Ŝy d ąŜ yć do ich oznaczono na mapie. S ą to tereny podmokłe, w cz ęś ci zatorfione, zakrzaczone i ekspozycji pozytywnej w krajobrazie poprzez: zadrzewione. Cechuje je du Ŝa ró Ŝnorodno ść siedliskowa i gatunkowa. Pełni ą one • ochron ę przed zabudow ą terenu w promieniu 15 m od pni drzew; znacz ącą rol ę ekologiczn ą (lokalne ostoje przyrody, elementy korytarzy • dbało ść o estetyk ę najbli Ŝszego otoczenia (dotyczy terenów zabudowanych); ekologicznych), hydrologiczn ą (lokalne rejony retencji i alimentacji wód) i • pozostawianie naturalnej ro ślinno ści wokół pomników na terenach otwartych i w krajobrazow ą. Uznaje si ę, Ŝe nie jest to propozycja wyczerpuj ąca bogactwo form lasach; przyrodniczych miasta i gminy Dzierzgonia. • unikania prowadzenia liniowych elementów infrastruktury nadziemnej w pobli Ŝu pomników. 4.5.5. Stanowisko dokumentacyjne przyrody nieo Ŝywionej W przypadku prowadzenia podziemnych ci ągów infrastrukturalnych – prowadzi ć je nale Ŝy poza systemami korzeniowymi drzew pomnikowych. Obj ęcie ochron ą prawn ą w formie stanowiska dokumentacyjnego przyrody nieo Ŝywionej cz ęś ci wzgórza morenowego w południowej cz ęś ci wzgórza
morenowego w południowej cz ęś ci miasta ze ścian ą nieczynnego wyrobiska, Zestawienie przedstawiono w tabeli nr 24. obrazuj ącego budow ę wewn ętrzn ą tej formy morfologicznej ocenia si ę jako zasadn ą tak w aspekcie naukowo-poznawczym jak i edukacyjnym. Jego poło Ŝenie oznaczono 4.5.3. Lasy ochronne. na mapie.
Lasy ochronne stanowi ą wydzielone fragmenty kompleksów le śnych, maj ące du Ŝe 4.5.6. Pomniki przyrody znaczenie głównie dla ochrony gleb, wód i ostoi zwierzyny. Ochronie podlegaj ą drzewostany i całe siedliska le śne. W lasach ochronnych obowi ązuj ą specjalne Nale Ŝy d ąŜ yć do sukcesywnego obejmowania ochron ą prawn ą cennych okazów standardy gospodarowania zapewniaj ące spełnianie przez nie celów, dla których drzew spełniaj ących warunki okre ślone dla pomników przyrody. Ocenia si ę, Ŝe zostały powołane. Uznanie lasu za ochronny lub pozbawienie go tej funkcji zarz ądza działania ochronne pełni ą wa Ŝną rol ę przy realizacji przyj ętego celu, jakim jest Minister Środowiska edukacja ekologiczna społecze ństwa. Na mapie oznaczono wst ępnie rozpoznane na wniosek Dyrektora Generalnego Lasów Pa ństwowych (zaopiniowany przez miejsca wyst ępowania drzew o cechach pomników przyrody. zarz ąd gminy wła ściwej terytorialnie). Poło Ŝenie lasów ochronnych oznaczono na mapie uwarunkowa ń przyrodniczych. 4.5.7. Pozostałe walory przyrodnicze
Wysokie walory przyrodnicze cz ęś ci przestrzeni gminy s ą przesłank ą zasadno ści Poza wymienionymi powy Ŝej najwa Ŝniejszymi formami ochrony przyrody na terenie rozbudowy systemu obszarów chronionych. Zwraca si ę tak Ŝe uwag ę na znaczenie gminy Dzierzgo ń zlokalizowano jeszcze inne, równie atrakcyjne obszary obj ęte promocyjne takich działa ń dla miasta i gminy Dzierzgo ń. Proponuje si ę rozbudow ę ochron ą prawn ą oraz miejsca dobrze zachowanego naturalnego krajobrazu i systemu poprzez: ustanowienie u Ŝytków ekologicznych i pomników przyrody oraz wysokich walorów przyrodniczych.
Ochron ą obj ęto 35 gniazd bociana białego, którego najwi ększe skupiska wyst ępuj ą • na terenach zagro Ŝenia powodziowego nale Ŝy ograniczy ć działalno ść gospodarcz ą we wsi B ągart. Z kolei na północ od śuławki Sztumskiej, pomi ędzy Poliksami a głównie do funkcji rolniczej (u Ŝytki zielone) jak równie Ŝ rozwa Ŝyć zasadno ść Chojtami, wyst ępuj ą Ŝerowiska Ŝurawi. renaturyzacji terenów; N • procesy erozji wodnej mog ą powodowa ć realne straty w plonach i obni Ŝać warto ść a oczkach wodnych na północ od wsi B ągart oraz w południowej cz ęś ci wsi śuławka uŜytkow ą gleb – przeciwdziałaniem mog ą by ć: Sztumska wyst ępuje łab ędź niemy. - odpowiednie zabiegi agrotechniczne; Urokliwym, malowniczym miejscem pełnym naturalnej zieleni jest zbiornik wodny na - charakter u Ŝytkowania gruntów rolnych; południe od wsi Tyw ęzy oraz zespół dwunastu potorfii „Torfniak” poło Ŝony na wschód - wprowadzenie trwałej pokrywy ro ślinnej, w tym zalesie ń; od wsi Jasna ze zró Ŝnicowan ą ro ślinno ści ą wodn ą i ostoj ą ptactwa wodnego. • obok erozji rzeczywistej wyst ępuje zagro Ŝenie erozj ą potencjaln ą – dotyczy to W odległo ści 5 km od Dzierzgonia na w ędkarzy i miło śników letnich k ąpieli, czeka terenów trwale pokrytych ro ślinno ści ą, której usuni ęcie grozi rozwojem procesów jezioro Kuksy. erozyjnych. Gmina Dzierzgo ń charakteryzuje si ę licznymi, starymi alejami przydro Ŝnymi, w których przewa Ŝa lipa drobnolistna. Stosunkowo cz ęsto wyst ępuj jesion wyniosły, 4.6.2.Zagro Ŝenia antropogeniczne topola czarna, kasztanowiec zwyczajny i klon. Najciekawsze aleje wyst ępuj ą na trasach Dzierzgo ń-śuławka Sztumska, Dzierzgo ń-Tyw ęzy, Dzierzgo ń-Prakwice. 1) Cechy: Główne zagro Ŝenia i zanieczyszczenia środowiska odniesiono do elementów 4.6. Zagro Ŝenia i zanieczyszczenia środowiska. środowiska, dla których s ą najbardziej uci ąŜ liwe.
Wyst ępuj ące na terenie gminy i miasta zagro Ŝenia środowiska naturalnego maj ą a) Wody powierzchniowe. charakter naturalny jak i antropogeniczny. W zwi ązku z podobnym charakterem Główne źródła zanieczyszcze ń: zagro Ŝeń w gminie i mie ście przedstawiono je wspólnie. • ścieki komunalne i rolnicze; • zanieczyszczenia powierzchniowe z terenów rolniczych (nawozy sztuczne, obornik, 4.6.1 . gnojowica i środki ochrony ro ślin); ZAGRO śENIA NATURALNE. • spływy powierzchniowe z obszarów zurbanizowanych; • zanieczyszczenia komunikacyjne wytwarzane przez środki transportu drogowego; a) Cechy • środki zimowego utrzymania dróg (sól); Na obszarze gminy do zagro Ŝeń naturalnych zalicza si ę: • zanieczyszczenia atmosfery (imisja gazów i pyłów); • zagro enia powodziowe wyst puj ce głównie w strefie dolinnej rzeki Dzierzgo oraz Ŝ ę ą ń • odcieki ze składowisk odpadów; Ŝuławskiej cz ęś ci gminy; • niewła ściwie zabezpieczone stacje paliw (spływy substancji ropopochodnych). • zagro Ŝenie erozj ą wodn ą gruntów na skarpach i stokach o du Ŝym nachyleniu
(wyst ępuje głównie w strefie zboczy dolinnych oraz w strefie stokowej wysoczyzny i w b) Wody podziemne. strefie pagórków morenowych). Generalnie wody podziemne i powierzchniowe tworz ą zintegrowany system.
Zanieczyszczenie wód powierzchniowych b ędzie wpływało na jako ść wód b) Uwarunkowania • podziemnych. wyst ępuj ące zagro Ŝenie powodziowe ma charakter ponadgminny. Działania W zwi ązku z tym zagro Ŝenia dla wód podziemnych b ędą takie same jak dla wód zapobiegawcze powinny by ć zintegrowane w skali południowej cz ęś ci śuław powierzchniowych. Wi ślanych; • warunkiem koniecznym dla zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpiecze ństwa c) Powietrze atmosferyczne. przeciwpowodziowego jest utrzymanie w dobrym stanie urz ądze ń osłony Zanieczyszczenie powietrza zale Ŝne jest głównie od stopnia koncentracji źródeł i przeciwpowodziowej (wały przeciwpowodziowe, oczyszczone przepusty z wielko ści emisji oraz warunków przewietrzania, a tak Ŝe wpływu źródeł nagromadzonych gał ęzi, oczyszczone rowy melioracyjne); transgranicznych. • zagro Ŝenie powodziowe jest istotnym warunkiem polityki przestrzennej w zakresie Podstawowe źródła zanieczyszcze ń powietrza: lokalizacji i u Ŝytkowania terenu a tak Ŝe w zakresie gospodarowania w zlewni • emisja zanieczyszcze ń pyłowych i gazowych ze źródeł punktowych (kotłownie (działania zwi ększaj ące retencj ę wodn ą); osiedlowe, zakłady przemysłowe); • emisja niska w obr ębie zabudowy jednorodzinnej szczególnie w okresie sezonu grzewczego;
• emisja zanieczyszcze ń komunikacyjnych (głównie wzdłu Ŝ drogi Malbork – Dzierzgo ń – Iława z najwi ększym nasileniem w Dzierzgoniu); • emisja zanieczyszcze ń powierzchniowych (wysypiska, hałdy, tereny rolnicze). d) Hałas. Podstawowe rodzaje hałasu w mie ście i w gminie Dzierzgo ń: • hałas komunikacyjny; • hałas przemysłowy (zakłady pracy); Dominuj ący wpływ na klimat akustyczny miasta i gminy wywiera hałas komunikacyjny wyst ępuj ący wzdłu Ŝ drogi o najwi ększym nasileniu ruchu (Malbork – Dzierzgo ń – Iława). Wyra źniej odczuwalny jest na terenach zabudowy zwartej. Podwy Ŝszone warto ści hałasu s ą zwi ązane ze zła nawierzchni ą dróg oraz ze złym stanem technicznym pojazdów. e) Powierzchnia ziemi i krajobraz. Do głównych czynników powoduj ących degradacj ę powierzchni ziemi i krajobrazu mo Ŝna zaliczy ć: • techniczn ą zabudow ę powierzchni ziemi; • składowiska i wysypiska śmieci; • lokalne zanieczyszczenia, głównie w strefie obni Ŝeń a tak Ŝe na terenach zadrzewionych; • odkrywkow ą eksploatacj ę surowców; • erozj ę uprawow ą gleb jako efekt niewła ściwej agrotechniki; • wypalanie traw i ściernisk (zagro Ŝenie biologicznej funkcji powierzchni ziemi); • zrzuty ścieków do gruntu; • składowanie nawozów organicznych (obornik); • agresywne dla krajobrazu elementy infrastruktury technicznej (linie energetyczne); f) Zagro Ŝenie środowiska powa Ŝnymi awariami. Zagro Ŝenie to wi ąŜę si ę z przedostaniem si ę do środowiska znacznych ilo ści substancji niebezpiecznych (toksycznych). Jest to zagro Ŝenie potencjalne. Zagro Ŝenie powa Ŝnymi awariami mo Ŝe mie ć zwi ązek z: • transportem substancji niebezpiecznych; • funkcjonowaniem instalacji maj ących w obrocie substancje niebezpieczne oraz magazynowaniem tych substancji. W mie ście i w gminie Dzierzgo ń nie ma zakładów stosuj ących takie substancje w du Ŝych ilo ściach. Gmina równie Ŝ nie le Ŝy na głównej trasie przewozu substancji niebezpiecznych. Zatem prawdopodobie ństwo wyst ąpienia takiego zdarzenia nie jest du Ŝe.
2) Uwarunkowania. • znaczne zanieczyszczenie powietrza w obr ębie zabudowy jednorodzinnej w okresie - Gmina sezonu grzewczego – wskazane poszukiwanie ekologicznych źródeł energii; • zagro Ŝenia środowiska na obszarze gminy dotycz ą głównie zanieczyszczenia wód • podwy Ŝszony hałas komunikacyjny wzdłu Ŝ ulic przelotowych miasta – główn ą powierzchniowych spowodowanych wadliw ą gospodark ą wodno-ściekow ą – przyczyn ą jest zły stan techniczny pojazdów, nie najlepszy stan powierzchni dróg, wymagane kompleksowe działania porz ądkuj ące gospodark ę ściekow ą; blisko ść zabudowy, szczególnie wielkokubaturowej, stromo ść ulic oraz znaczne • wysokim stopniem zanieczyszczenia cechuj ą si ę wody w obr ębie zabudowy wiejskiej nat ęŜ enie ruchu pojazdów – wskazane jest rozwa Ŝenie zasadno ści budowy (na przykład strumie ń w miejscowo ści B ągart), gdzie cz ęstym zjawiskiem jest dopływ obwodnicy ze wzgl ędu na ograniczone mo Ŝliwo ści obni Ŝenia hałasu; ścieków z gospodarstw i zrzuty śmieci do wód przy wysokiej wra Ŝliwo ści • zdegradowana powierzchnia ziemi w postaci wyrobisk piasku wymaga rekultywacji, ekosystemów wodnych (niewielkie przepływy); która powinna pój ść w kierunku tworzenia terenów zieleni urz ądzonej i le śnej z • zrzuty nieoczyszczonych ścieków do rowów, stawów oraz bezpo średnio do ziemi przeznaczeniem rekreacyjnym; stanowi ą szczególne zagro Ŝenie dla wód gruntowych zarówno pod wzgl ędem • wyrobisko piasku w południowo - wschodniej cz ęś ci miasta ze wzgl ędu na wysoko ść i bakteriologicznym jak stromo ść ścian a tak Ŝe wyst ępowania osuwisk stanowi zagro Ŝenie dla zdrowia i Ŝycia i chemicznym; – wymagane jest zabezpieczenie; • wysoki stopie ń zanieczyszczenia wód powierzchniowych zwi ązkami biogennymi jest • potencjalne zagro Ŝenie środowiska powa Ŝnymi awariami jest niewielkie ze wzgl ędu przyczyn ą szybkiego ich zarastania (dotyczy to w szczególno ści wód stoj ących lub o na brak zakładów w mie ście stosuj ących du Ŝe ilo ści substancji niebezpiecznych oraz niewielkim przepływie); to, Ŝe Dzierzgo ń nie le Ŝy na trasie przewozu takich substancji – jednak wskazane jest • przewa Ŝaj ący obszar gminy Dzierzgo ń le Ŝy w zlewni jeziora Dru Ŝno, które jest przygotowanie organizacyjne i techniczne w zakresie ratownictwa ekologicznego. rezerwatem przyrody o randze mi ędzynarodowej co wymaga wyeliminowania dopływu nieoczyszczonych ścieków poprzez system hydrograficzny do jeziora; • podwy Ŝszone zanieczyszczenie powietrza w obr ębie zabudowy zwartej w okresie 4.7. Struktura przyrodniczo- funkcjonalna sezonu grzewczego wskazuje na zasadno ść ekologizacji systemów grzewczych; • zanieczyszczenie powietrza emisj ą spalin samochodowych i podwy Ŝszony hałas 1) Strefa A – aluwialna ( Ŝuławska) komunikacyjny wyst ępuj ący głównie wzdłu Ŝ drogi Malbork – Dzierzgo ń – Iława Obejmuje najni Ŝej poło Ŝon ą cz ęść gminy (miejscami depresja). Wyst ępuje w dwóch powy Ŝsze uci ąŜ liwo ści nale Ŝy uwzgl ędni ć przy lokalizacji zabudowy mieszkaniowej; płatach: • wynikiem antropogenicznych zanieczyszcze ń środowiska jest widoczny miejscami • A1 – północno-wschodnia cz ęść gminy stan nieładu, obni Ŝaj ący walory estetyczne i krajobrazowe – wskazane s ą działania • A2 – północno –zachodnia cz ęść gminy – mi ędzyrzecze Balewki porz ądkuj ące; i Tiny • zdegradowane fragmenty powierzchni ziemi w postaci wyrobisk czy składowisk odpadów wymagają rekultywacji, która powinna pój ść w kierunku naturalizacji; Cechy i wskazania. • potencjalne zagro Ŝenie środowiska powa Ŝnymi awariami ocenia si ę jako stosunkowo • obszar cz ęś ciowo obj ęty ochron ą prawn ą (Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki niewielkie (gmina Dzierzgo ń nie le Ŝy na trasie przewozu substancji niebezpiecznych i Dzierzgo ń); nie s ą magazynowane du Ŝe ilo ści tych substancji) – mimo to wskazane jest • tereny głównie u Ŝytków zielonych średnich i słabych na glebach organicznych i odpowiednie przygotowanie organizacyjne i techniczne w zakresie ratownictwa madach; ekologicznego; • cech ą charakterystyczn ą strefy jest płasko ść terenu i g ęsta sie ć rowów melioracyjnych; • wyst ępuje tu du Ŝe zagro Ŝenie powodziowe od rzeki Dzierzgo ń - Miasto i jeziora Dru Ŝno; • zanieczyszczenie wód powierzchniowych (rzeka Dzierzgo ń – NON) co ogranicza ich • teren pozbawiony kompleksów le śnych - wskazana ochrona i kształtowanie wykorzystanie istniej ącej ro ślinno ści wysokiej; • niedostatecznie oczyszczone ścieki komunalne oraz brak urz ądze ń • teren nieprzydatny dla osadnictwa ze wzgl ędu na złe warunki klimatu miejscowego podczyszczaj ących ścieki deszczowe z terenu miasta jest podstawow ą przyczyn ą (du Ŝa wilgotno ść powietrza, cz ęste wyst ępowanie mgieł i inwersji termicznych) oraz degradacji rzeki Dzierzgo ń na tym odcinku – wymagane działania porz ądkuj ące płytkie zaleganie wód gruntowych; gospodark ę wodno-ściekow ą oraz wła ściwa eksploatacja oczyszczalni ścieków • wskazane pozostawienie strefy w dotychczasowym u Ŝytkowaniu jak równie Ŝ mo Ŝliwa • znaczne zanieczyszczenie powietrza emisj ą spalin samochodowych wzdłu Ŝ ulic naturalizacja; przelotowych ze wzgl ędu na do ść du Ŝe nasilenie ruchu pojazdów (trasa Malbork – • w północnej cz ęś ci strefy proponuje si ę utworzenie u Ŝytku ekologicznego. Dzierzgo ń – Iława);
• lokalnie znaczny potencjał widokowy z widokami wieloplanowymi – wskazane a) Podstrefa P 1 – Rzeki Dzierzgo ń utworzenie punktów widokowych; Wydzielona w strefie A 1 obejmuje koryto rzeki wraz z wałami przeciwpowodziowymi. • warunki przyrodnicze predysponuj ą ten obszar do utrzymania funkcji rolnej jako Cechy i wskazania podstawowej; • teren obj ęty ochron ą prawn ą (Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Dzierzgo ń); • gospodarka rolna miejscami utrudniona ze wzgl ędu na rze źbę terenu; • najwi ększe zasoby wód powierzchniowych w gminie; • nieznaczne wykorzystanie turystyczno-rekreacyjne jezior Kuksy i Tyw ęzy; • ponadnormatywne zanieczyszczenie rzeki, co ogranicza mo Ŝliwo ść wykorzystania • obszar o bardzo niskiej lesisto ści – wskazane zalesianie gleb najsłabszych oraz gospodarczego i turystyczno-rekreacyjnego; stoków o du Ŝym nachyleniu; • ograniczona mo Ŝliwo ść wykorzystania jako szlaku turystyki wodnej kajakowej (rzeka • mo Ŝliwo ść rozwoju osadnictwa i przemysłu rolno-spo Ŝywczego przy zachowaniu Dzierzgo ń – jezioro Dru Ŝno – Kanał Elbl ąski) ze wzgl ędu na niskie stany wody w du Ŝego re Ŝimu gospodarowania. okresie letnim oraz znaczne zaro śni ęcie uj ściowego odcinka rzeki ro ślinno ści ą wynurzon ą. a) Podstrefa P 2 – Doliny Rzeki Dzierzgo ń
Wydzielona w strefie C, obejmuje dolin ę rzeki Dzierzgo ń Strefa B - Stokowa w południowo-wschodniej cz ęś ci gminy.
Poło Ŝona pomi ędzy stref ą aluwialn ą a wierzchowinow ą. Cechy i wskazania • Cechy i wskazania teren obj ęty ochron ą prawną (Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Dzierzgo ń) • • teren typowo rolniczy, w zasadzie bezle śny o glebach dobrej teren predysponowany do utworzenia rezerwatu przyrody; • i średniej jakości; dolina rzeki gł ęboko wci ęta w podło Ŝe, miejscami powy Ŝej 40 m • • urozmaicona rze źba terenu, miejscami porozcinana dolinami erozyjnymi; du Ŝe zró Ŝnicowanie rze źby terenu (strome kraw ędzie, urwiska, boczne dolinki • lokalna mo Ŝliwo ść wyst ępowania erozji wodnej liniowej i powierzchniowej oraz rozwój erozyjne); • erozji uprawowej – wskazane stosowanie odpowiedniej agrotechniki wzgl ędnie obszar miejscami zagro Ŝony erozj ą wodn ą; • wprowadzenie ro ślinno ści trwałej lub zalesianie; bardzo istotna rola podstrefy jako ci ągu ekologicznego; • • wyst ępowanie ciekawych wn ętrz krajobrazowych oraz bardzo du Ŝy potencjał obszar cz ęś ciowo pokryty lasami w cz ęś ci o charakterze lasu ochronnego; widokowy wieloplanowy; • wskazane pozostawienie terenu w dotychczasowym u Ŝytkowaniu; • nale Ŝy unika ć zabudowy dysharmonijnej oraz zabudowy lokalizowanej na osiach • mo Ŝliwo ść wykorzystania dla turystyki kwalifikowanej (trasy piesze); widokowych; • teren eksponowany na silne wiatry z sektora północnego; b) Podstrefa P 3 – Pagórków Morenowych - północna
Strefa C – Wierzchowinowa Obejmuje północne pasmo moren czołowych i wchodzi w skład strefy C. Cechy i wskazania Obejmuje południowo-zachodni ą cz ęść gminy i jest najwy Ŝej poło Ŝon ą stref ą (pasmo • teren u Ŝytkowany przede wszystkim rolniczo, przewaga gleb średniej i dobrej jako ści; moren czołowych o kulminacji 115,5 m npm). • wyst ępuje rze źba pagórkowata o znacznych spadkach terenu z licznymi oczkami Cechy i wskazania wodnymi; • • lokalnie wyst ępuj ą utrudnienia w gospodarce rolnej ze wzgl ędu na du Ŝe nachylenie cz ęść terenu obj ęta jest ochron ą prawn ą (Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki stoków; Dzierzgo ń) • znaczny potencjał widokowy, wieloplanowy; • teren u Ŝytkowany głównie rolniczo, wyra źna przewaga gleb dobrej • lokalna mo Ŝliwo ść wyst ępowania erozji wodnej powierzchniowej i uprawowej; i średniej jako ści; • obszar o bardzo niskiej lesisto ści, wyst ępuj ą jedynie niewielkie skrawki lasów – • urozmaicone rze źba terenu z licznymi pagórkami morenowymi (pasma moren wskazane zalesianie gleb słabej jako ści i obszarów nara Ŝonych na erozj ę (stoki o czołowych); du Ŝych nachyleniach); • znaczny udział obszarów bezodpływowych i o utrudnionym odpływie co wymaga • mo Ŝliwo ść wykorzystania terenu dla turystyki kwalifikowanej (trasy rowerowe i podwy Ŝszonych re Ŝimów gospodarowania; piesze).
c) Podstrefa P 4 – Pagórków Morenowych – południowa Obejmuje południowe pasmo moren czołowych na linii Morany – Stara Wie ś i wchodzi w skład strefy C.
Cechy i wskazania • najwy Ŝej wzniesiony teren w gminie z kulminacj ą 115,5 m npm; • urozmaicona rze źba terenu (pagórki morenowe, zagł ębienia bezodpływowe, rozci ęcia erozyjne) ze znacznym potencjałem widokowym, wieloplanowym co świadczy o wysokiej atrakcyjno ści krajobrazu; • znaczny udział obszarów bezodpływowych i o utrudnionym odpływie wymagaj ący stosowania wysokich re Ŝimów gospodarowania; • obszar u Ŝytkowany głównie rolniczo na glebach średniej i dobrej jako ści; • znaczne utrudnienia w gospodarce rolnej ze wzgl ędu na rze źbę terenu; • lokalne zagro Ŝenie erozj ą wodn ą powierzchniow ą i uprawow ą szczególnie na stokach o du Ŝym nachyleniu; • obszar pozbawiony lasów z wyj ątkiem niewielkich skrawków – wskazane zalesianie gleb słabej jako ści i terenów nara Ŝonych na erozj ę; • mo Ŝliwo ść wykorzystania terenu dla turystyki kwalifikowanej (trasy rowerowe) ze wzgl ędu na walory krajobrazowe;
4) Strefa geosystemu miasta
Strefa obejmuje tereny zabudowane miasta wraz z przyległymi obszarami otwartymi.
Cechy i wskazania • teren o du Ŝych przekształceniach antropogenicznych rze źby i w du Ŝym stopniu pokryty elementami technicznymi; • elementy antropogeniczne w dolinie rzeki Dzierzgo ń stanowi ą barier ę osłabiaj ącą powi ązania przyrodnicze realizowane t ą dolin ą; • lokalnie znaczny potencjał widokowy, tak Ŝe z widokami wieloplanowymi – wskazane utworzenie punktów widokowych; • znaczne zagro Ŝenie erozj ą wodn ą, szczególnie na zboczach doliny rzecznej oraz na stokach o du Ŝym nachyleniu – wskazane wprowadzenie trwałej ro ślinno ści; • zagro Ŝenie powodziowe w dolnej strefie rzeki Dzierzgo ń (poni Ŝej mostu) – nie wprowadza ć zabudowy kubaturowej; • lokalnie znaczna degradacja powierzchni ziemi (wyrobiska poeksploatacyjne) – wskazana rekultywacja w kierunku le śno-rekreacyjnym.
Zał ącznik nr 1 – zał ącznikiem nr 1 s ą plansze: - ”Ekofizjograficzne uwarunkowania rozwoju przestrzennego gminy Dzierzgo ń” w skali 1:25000, - „Ekofizjograficzne uwarunkowania rozwoju przestrzennego miasta Dzierzgo ń” w skali 1:5000.
5. UWARUNKOWANIA KULTUROWO- KRAJOBRAZOWE Zostały opracowania w odr ębnej monografii pt. Warto ści i ochrona dziedzictwa kulturowego miasta i gminy Dzierzgo ń
6. UWARUNKOWANIA INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ
b) Do podstawowego układu drogowego zaliczono nast ępuj ące drogi powiatowe: Zarz ądca Dróg to: Starostwo Powiatowe, Wydział Komunikacji Transportu i Dróg znajduj ące si ę na tereni gminy: 6.Uwarunkowania infrastruktury technicznej. Tabela 28. Wyszczególnienie dróg o znaczeniu podstawowym. 6.1.Komunikacja i transport. Lp. Nr drogi Nazwa drogi Długo ść w Kasa km drogi 6.1.1.Komunikacja drogowa. 1. 09385 Stare Pole-śuławka- 12,89 Z Na podstawie rozwoju gminy w układzie komunikacyjnym dokonano podziału ń funkcjonalnego dróg publicznych na układ: Dzierzgo - nadrz ędny, 2. 09387 Złotnica-Jasna-Budzisz 6,23 Z - podstawowy, 3. 09388 Jasna-Bagart-Nowiec 10,63 Z - pomocniczy. 4. 09508 Mikołajki Pom-Balewo- 5,64 Z 1) Nadrz ędny układ komunikacyjny - drogi wojewódzkie. Dzierzgo ń a) Nadrz ędnym układem komunikacyjnym w gminie Dzierzgo ń s ą drogi wojewódzkie nr 515 i 527 o nawierzchni utwardzonej bitumicznej której zarz ądc ą jest Zarz ąd Dróg c) Oraz nast ępuj ące ulice zbiorcze na terenie miasta Dzierzgo ń: Limanowskiego, Reja. Wojewódzkich w Gda ńsku ul. Mostowa 11A, 80-778 Gda ńsk. śeromskiego, Słowackiego, Wojska Polskiego, Słoneczna , a do wa Ŝniejszych ulic
lokalnych zaliczy ć mo Ŝna ulice: Plac Ko ściuszki, Traugutta, śurawia, Krzywa, Pogodna , Tabela 27. Wyszczególnienie dróg wojewódzkich na obszarze gminy. ść 1-go Maja , Kochanowskiego. Lp. Nr drogi Nazwa drogi Długo w km d) Ulica główna, zbiorcze i wa Ŝniejsze ulice lokalne tworz ą ł ącznie podstawowy układ 1. 515 Malbork - Susz 8,74 uliczny miasta. Układ ten uzupełniony jest szeregiem ulic lokalnych o drugorz ędnym 2. 527 Dzierzgoń - Pasłek 3,33 znaczeniu, oraz ulicami dojazdowymi, bezpo średnio obsługuj ącymi zabudow ę. e) Drogi układu podstawowego s ą to drogi klasy „ Z ” zbiorczej wymagaj ą rezerwy terenu b)Podstawowe problemy dotycz ące przepustowo ści, bezpiecze ństwa i uci ąŜ liwo ści min.20 m w liniach rozgraniczaj ących. Jest to minimalna szeroko ść niezb ędna do wyst ępuj ą na trasie drogi wojewódzkiej w jej przebiegu przez obszar miasta. przeprowadzenie modernizacji i przebudowy dróg. Najbardziej niebezpieczna jest trasa drogi wojewódzkiej nr 515 zarówno w przebiegu f) W celu uzyskania dobrego i sprawnego powi ązania gminy z województwem i krajem przez obszar miasta jak i przez obszar wiejski gminy Dzierzgo ń. oraz bezpo średniej obsługi gminy nale Ŝy zmodernizowa ć drogi układu podstawowego. c) Analizy przeprowadzone dla potrzeb niniejszego „Studium” potwierdzaj ą, Ŝe w ci ągu drogi W pierwszej kolejno ści nale Ŝy dokona ć odnów nawierzchni na drogach ruchu wojewódzkiej nr 515 niezb ędna b ędzie w przyszło ści realizacja obej ścia miasta podstawowego. Dzierzgonia. d)Stan techniczny dróg mo Ŝna okre śli ć jako co najmniej dostateczny . Wi ększo ść dróg 3) Układ pomocniczy. wymaga corocznych remontów, a niektóre remontów kapitalnych lub modernizacji. a) Drogi układu pomocniczego wspomagaj ą układ podstawowy w bezpo średniej obsłudze e)Wyst ępuj ą równie Ŝ miejsca szczególnie niebezpieczne pod wzgl ędem bezpiecze ństwa komunikacyjnej gminy, zapewniaj ąc obsług ę sieci osadniczej skupionej i rozproszonej ruchu pieszych i pojazdów, wymagaj ą one równie Ŝ przebudowy oraz dojazdy do o środków turystycznych, lasów i pól. Drogi układu pomocniczego powinny mie ć zapewniony pas terenu min 15 m w liniach rozgraniczaj ących dla dróg powiatowych –klasa„L” lokalna, a dla dróg gminnych – klasa „D” dojazdowa. 2) Podstawowy układ komunikacyjny. b) Do układu pomocniczego nale Ŝą pozostałe gminne drogi powiatowe: a) Drogi układu podstawowego powinny zapewnia ć powi ązanie gminy z powiatem oraz pełni ć funkcj ę głównych powi ąza ń sieci osadniczej na obszarze gminy. Zgodnie z Tabela 29. Wyszczególnienie dróg powiatowych na terenie gminy w układzie pomocniczym. ustaw ą o drogach publicznych do kategorii dróg powiatowych winny nale Ŝeć drogi Lp. Nr drogi Nazwa drogi Długo ść stanowi ące powi ązania miast b ędących siedzibami powiatów z siedzib ą gmin oraz w km siedzibami gmin mi ędzy sob ą. Analizuj ąc funkcj ę dróg powiatowych w układzie 1. 09384 Dzierzgon – Pronie 2,84 podstawowym nie wszystkie drogi powiatowe (te które s ą drogami powiatowymi od 3. 09386 śuławka-Stalewo-Balewo 2,11 1.01.1999r zgodnie z ustaw ą) powinny by ć w tym układzie. 6. 09389 Stare Dolne-Świ ęty Gaj-Bagart 0,77 7. 09465 śuławka-Tropy Sztumskie 2,984
9. 09511 Ramoty-Olszówka-Dzierzgo ń 5,57 10. 09513 Olszówka-Tyw ęzy 1,30
11. 09514 Tywezy-dr.09508 3,95 6.1.2. Komunikacja kolejowa. Oraz nast ępuj ące drogi gminne: Tabela 30. Wyszczególnienie dróg w zarz ądzie gminy w układzie pomocniczym. 1) Przez obszar gminy Dzierzgo ń przebiegaj ą jedna linia kolejowa o znaczeniu lokalnym: Lp. Nr drogi Nazwa drogi Długo ść Małdyty – Dzierzgo ń – Malbork – zlikwidowana. w km 2)Z uwagi na niskie zainteresowanie wykorzystaniem w/w linii kolejowej w przewozach 1. Jasna-śuławka Sztumska 3,60 pasa Ŝerskich i towarowych przeznaczono j ą do likwidacji . Starostwo Powiatowe w 2. Litewki Ankamaty 2,00 Sztumie otrzymało zawiadomienie z PKP o likwidacji i propozycj ę przej ęcia całej 3. Litewki – Kuksy-Stamówko 2,90 infrastruktury kolejowej na mienie poszczególnych gmin przez których tereny przebiega . 4. Andrzejewo- Kuksy 1,50 6.1.3. Komunikacja zbiorowa. 5. Od Minia – Sporowo 2,20
6. Jasna – Lisi Las 3,40 1)Miasto i gmina Dzierzgo ń posiada w zasadzie dobre warunki obsługi ludno ści komunikacj ą 7. śuławka Szt. – Komorowo 1,70 zbiorow ą. Funkcjonuje tu jeden przewo źników: Polska Komunikacja Samochodowa 8. Stalewo – Jasna 1,20 (PKS), 9. Morany – Tulice 1,50 2)Linie autobusowe PKS funkcjonuj ą wzdłu Ŝ głównych tras drogowych i obsługuj ą zarówno miasto Dzierzgo ń jak i wi ększo ść miejscowo ści na obszarze wiejskim gminy. Funkcjonowanie tych linii ukierunkowane jest na obsług ę przewozów o charakterze A tak Ŝe pozostałe ulice miejskie , których wi ększo ść ci ągle pozostaje w Zarz ądzie lokalnym, głównie ruchu pracowniczego i szkolnego. Starostwa Powiatowego. 3)Linie autobusowe eksploatowane s ą przez oddziały PKS w Dzierzgoniu. c)Na obszarze wiejskim gminy Dzierzgo ń stan techniczny sieci drogowej jest 4)Komunikacja autobusowa (w zakresie przewozów pasa Ŝerskich) tworzy system zró Ŝnicowany. Drogi wojewódzkie i wi ększo ść dróg powiatowych posiada utwardzone komunikacji zbiorowej, który obecnie zapewnia w zasadzie korzystne warunki obsługi nawierzchnie w średnim stanie technicznym. Zdecydowanie gorzej przedstawia si ę stan ludno ści miasta Dzierzgo ń i obszarów wiejskich gminy. Dalszy rozwój tego systemu techniczny dróg gminnych. Nawierzchnie utwardzone (bitumiczne i brukowe) wyst ępuj ą powinien polega ć na stworzeniu lepszych warunków wzajemnej integracji i tylko fragmentarycznie. Wszystkie skrzy Ŝowania dróg z liniami kolejowymi s ą dostosowaniu rozwoju systemu do rozwoju zagospodarowania przestrzennego, a w tym jednopoziomowe. równie Ŝ funkcji turystyczno – rekreacyjnych. d)Stan techniczny układu ulicznego miasta mo Ŝna uzna ć za zadowalaj ący pomimo wielu
mankamentów ogniskuj ących si ę głównie wzdłu Ŝ trasy ulicy głównej. Ulice układu 6.1.4.Ruch rowerowy. podstawowego posiadaj ą przekrój jednojezdniowy o szeroko ści 4,0 – 9,0 m, w
wi ększo ści o nawierzchni bitumicznej. Równie Ŝ ulice o drugorz ędnym znaczeniu 1) Z uwarunkowa ń zewn ętrznych ustalonych w Planie Rozwoju Województwa posiadaj ą w wi ększo ści nawierzchnie bitumiczne lub betonowe. Zdecydowana Pomorskiego wynika przebieg mi ędzynarodowej ście Ŝki rowerowej – Eurorout R1. wi ększo ść ulic wyposa Ŝona jest w obustronne chodniki dla pieszych. 2) W ostatnim okresie obserwowany jest systematyczny wzrost wykorzystywania roweru w e)W obszarze wiejskim gminy, na sieci dróg pozamiejskich prowadzona powinna by ć przejazdach codziennych na bli Ŝsze odległo ści, oraz w podró Ŝach typu rekreacyjnego i modernizacja istniej ących tras, szczególnie w celu eliminacji odcinków o zwi ększonym turystycznego. Tymczasem brak wydzielonych ście Ŝek rowerowych na terenie gminy, a zagro Ŝeniu bezpiecze ństwa. Sukcesywnie powinna by ć prowadzona kompleksowa tak Ŝe ci ągów pieszo rowerowych na niektórych ucz ęszczanych trasach pozamiejskich, modernizacja dróg gminnych w dostosowaniu do realizacji nowej zabudowy i uzbrojenia stanowi istotny problem warunków bezpiecze ństwa ruchu i wygody podró Ŝowania oraz w celu poprawy poł ącze ń gospodarczych i turystycznych. 3) Realizacja wydzielonych ście Ŝek rowerowych konieczna jest wzdłu Ŝ istniej ącej trasy f)Do dróg gminnych zalicza si ę równie Ŝ pozostałe drogi bez nadanych numerów, których drogi wojewódzkiej nr 515 (z wył ączeniem projektowanych obej ść ) oraz wzdłu Ŝ trasy pas drogowy jest własno ści ą gminy. S ą to z reguły drogi gruntowe, bez utwardzonej dróg powiatowych. nawierzchni. 4) Na pozostałych trasach podstawowego układu ulicznego miasta oraz na trasach dróg g)Na obszarze wiejskim gminy postuluje si ę popraw ę funkcjonowania sieci dróg gminnych pozamiejskich powiatowych i wa Ŝniejszych drogach gminnych proponuje si ę realizacj ę poprzez modernizacj ę istniej ących powi ąza ń, które w przyszło ści spełnia ć b ędą rol ę ście Ŝek ł ącz ących funkcj ę ście Ŝki rowerowej i traktu pieszego. Natomiast na rowerowych wa Ŝniejszych dróg gminnych.
trasach turystycznych mo Ŝliwe jest równie Ŝ prowadzenie ście Ŝek rowerowych niezale Ŝnie od przebiegu dróg. 5) Na ście Ŝki rowerowe mo Ŝna równie Ŝ wykorzysta ć nasyp po likwidowanej linii kolejowej Małdyty – Dzierzgo ń – Malbork. 6.3. Zaopatrzenie w wod ę. 6.2. Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą. 1) Stan istniej ący. Dostarczenie potrzebnej ilo ści wody pitnej dla osiedli wiejskich i miejskich stanowi 1)Istniej ący system zasilania gminy w energi ę elektryczn ą poprzez GPZ – Kwidzyn oraz zasadniczy warunek rozwoju produkcji rolnej i poprawy warunków bytowych i rozbudowany układ sieci przesyłowych i magistralnych SN 15 kV (Malbork - Waplewo – zdrowotnych ludno ści. Pierwotnie jedynym źródłem zaopatrzenia w wod ę na wsi były Dzierzgo ń) zaspokaja całkowicie zapotrzebowanie na energi ę elektryczn ą. studnie kopane lub płytkie studnie wiercone. Obecnie wi ększo ść mieszka ńców gminy i 2)Energetyka na terenie miasta i gminy Dzierzgo ń przygotowana jest na dostarczanie miasta Dzierzgo ń zaopatrywana jest w wod ę z uj ęć gł ębinowych i wodoci ągów. zwi ększonej ilo ści mocy wg zamówienia i potrzeb klienta, zgodnie z obowi ązuj ącym Istniej ące uj ęcia wód podziemnych na terenie gminy wraz z ich charakterystyk ą prawem energetycznym. przedstawiono w tabela. 3)W sieci 15kV oraz stacjach transformatorowych mo Ŝliwe jest zwi ększenie dostawy mocy a) Na terenie gminy i miasta Dzierzgo ń istniej ą nast ępuj ące uj ęcia wody i sieci np. do celów ogrzewania. W przypadku niektórych stacji transformatorowych mo Ŝe si ę wodoci ągowe: to wi ąza ć z konieczno ści ą wymiany transformatorów na jednostki odpowiednio wi ększe, łącznie z dostosowaniem sieci do przesyłu zwi ększonej mocy i dobudow ą dodatkowych Tabela 31. Uj ęcia wody pitnej w gminie Dzierzgo ń odcinków linii kablowych. Wydajno ść 4)W przyszło ści na terenie gminy Dzierzgo ń planowana jest budowa linii energetycznej Lp. Lokalizacja studni Pobór wody wysokiego napi ęcia oraz GPZ 110/15kV 5)W celu ochrony środowiska naturalnego winny by ć podj ęte: 1. Bągart (kolonia) 55,0 0,4 - działania zmierzaj ące do zmiany no śników z energii cieplnej w ęgla kamiennego i 2. Blunaki st. 1 45,3 Łącznie 14,5 drewna na energi ę elektryczna i gaz ziemny st. 2 13,7 - oraz stosowanie źródeł odnawialnych do produkcji ciepła i energii elektrycznej Bruk-Piaski (Ferma) Łącznie 57,3 St. 1 42,6 (elektrownie wodne, elektrownie wiatrowe) i ewentualne wykorzystanie biogazu z St. 2 56,7 gminnego wysypiska śmieci. 4. Budzisz 13,0 10,0 - Poprawa sieci elektroenergetycznej na terenach wiejskich mo Ŝe nast ąpi ć poprzez 5. Chojty Łącznie 7,1 modernizacj ę sieci rozdzielczej i stacji transformatorowych. St. 1 18,1 6) Cz ęść terenów gminy Dzierzgo ń predysponowana jest do lokalizacji elektrowni St. 2 19,5 wiatrowych Dla elektrowni wiatrowych dopuszcza si ę lokalizacj ę nowego GPZ i linii 6. Dzierzgo ń (uj. miejs.) Łącznie 120,0 St. II 95 przesyłowych w uzgodnieniu z zarz ądc ą sieci energetycznych. St. III 180 St. IV 160 6.3. Zaopatrzenie w ciepło . 7. Dzierzgo ń (zakł.Ml.) * 35,1 7,0 8 Dzierzgo ń (Multiplast) * 25,1 2,0 9 Dzierzgo ń GS * 12,0 1,2 1) Przyjmuje si ę w Studium, Ŝe zasady zaopatrzenia gminy w ciepło maj ą by ć zgodne z 10 Dzierzgo ń GS SCh * 15,9 0,8 Projektem Zaopatrzenia Gminy Dzierzgo ń w Ciepło, Gaz i Energi ę Elektryczn ą. 11 Dzierzgo ń POM * 21,8 13,4 12. Dzierzgo ń * 45, 23,9 2) Nale Ŝy d ąŜ yć w miejscowo ściach o zwartej zabudowie do zbiorowego zaopatrzenia w 13. Dzierzgo ń (Prefbud) Łącznie 42,0 ciepła, poprzez budow ę energooszcz ędnych sieci przesyłowych oraz zmian ę ciepła z St. 1 60,0 węgla kamiennego na gaz, co wpłynie znacz ąco na popraw ę stanu środowiska. St. 2 60,0 14 Jasna (ZR) 70,0 Łącznie 6,0 3) Nale Ŝy przewidzie ć wymian ę miejskich sieci przesyłowych ciepła z kotłowni do St. 1 16,0 odbiorców, których poziom strat nie b ędzie przekraczał 20% oraz wewn ętrznych St. 2 instalacji odbiorczych ciepła. 15 Jasna St. 1, St. 2 24,2 20,0 16 Stanowo (ZR) Łącznie 21,0 4) Nale Ŝy d ąŜ yć do poprawy energochłonno ści obiektów poprzez termomodernizacj ę. St. 1 36,6 St. 2 41,0
17 Tyw ęzy st. 1 12,2 Łącznie 22,5 6.5. Odprowadzenie ścieków. St. 2 36,3 18 śuławka Szt. 1 27,3 14,6 1) Zakłada si ę, Ŝe w gm. Dzierzgo ń najwi ększ ą przyszło ść b ędą miały mieszane układy śuławka Szt. 2 38 68 kanalizacyjne podci śnieniowe i grawitacyjne b ądź poł ączenia kanalizacji ci śnieniowej i * wył ączone z eksploatacji** nie było wł ączone do eksploatacji grawitacyjnej w ró Ŝnych konfiguracjach. Takie rozwi ązania pozwalaj ą, przy istniej ącej Tabela 32. Wodoci ągi wiejskie w gminie Dzierzgo ń topografii terenu, na przynajmniej cz ęś ciowe wypłycenie kanalizacji grawitacyjnej. 2) Przy realizowanych kryteriach technicznych i ekonomicznych porz ądkowanie gospodarki Lp. Lokalizacja Długo ść (km) ściekowej, elementem dominuj ącym w Gminie staj ą si ę istniej ące oczyszczalnie zbiorcze w Dzierzgoniu, Jasnej. 1. Ankamaty 0,4 3) Odr ębne zagadnienie stanowi kanalizacja zupełnie małych miejscowo ści i pojedynczych 2. Bągart 6,3 zabudowa ń. Miejscowo ści te je Ŝeli nie le Ŝą przy trasie głównych przewodów tranzytowych, ściekowych, zostan ą poddane programowi oczyszczalni przyzagrodowych lub szczelnych 3. Jasna 6,0 szamb. 4. Tyw ęzy 1,7 6.6. Odprowadzenie i unieszkodliwianie odpadów . 5. śuławka Szt. 3,5 1) Przyj ęto w Studium, Ŝe działania zwi ązane z odprowadzaniem odpadów stałych b ędą 6. Ankamaty 0,5 zgodnie z Programem Odprowadzania Odpadów , który został uchwalony w 2005r. 7. Jeziorno 0,6 2)Jako docelowy punkt wywozu odpadów przyjmuje si ę Zakład Utylizacji Odpadów w Nowej 8. Stanowo 4,2 Gliwie gmina Kwidzyn, 9. Pachoły 0,5 3) Nale Ŝy kontynuowa ć rekultywacj ę nieczynnego wysypiska odpadów w Miniętach. 10. Prakwice 0,5 Razem 24,2 6.7.Zaopatrzenie w gaz
1)Zaopatrzenie gminy i miasta w ciepło reguluje dokument: Projekt Zało Ŝeń zaopatrzenia 2) Kierunki rozwoju sieci wodoci ągowej: gminy i miasta Dzierzgonia e ciepło, gaz i energi ę elektryczn ą. 2)W perspektywie, w gaz przewodowy zasilone mog ą by ć jedynie niektóre (wi ększe) a) Realizacja rozwoju sieci wodoci ągowej powinna post ępowa ć w kierunku porz ądkowania sieci miejscowo ści obszaru wiejskiego Gminy zlokalizowane w pobli Ŝu istniej ących linii wodoci ągowej gm. Dzierzgo ń umo Ŝliwiaj ącą zaopatrzenie w wod ę ze zmodernizowanego gazowych a w szczególno ści na trasie Dzierzgo ń – Stare Pole, z sieci ą rozdzielcz ą w uj ęcia w Dzierzgoniu. kierunku B ągartu i Jasnej. b) Zaleca si ę wykonanie kompleksowego programu zaopatrzenia w wod ę gminy i miasta 3)Do miasta Dzierzgo ń doprowadzony jest gaz dwoma niezale Ŝnymi gazoci ągami średniego Dzierzgo ń skoordynowanego z rozwojem sieci kanalizacyjnej . ci śnienia o średnicy Dn-100 i Dn –110 PE oraz rozbudowana sie ć gazoci ągów niskiego c) Przewiduje si ę likwidacje ze wzgl ędu na zły stan techniczny stacji uzdatniania wody w ci śnienia zaopatruj ąca w gaz prawie cały obszar miejski, zarówno na cele ogrzewania jak miejscowo ściach na terenie gm. Dzierzgo ń. i inne. - Bągart II, Budzisz, Chojty. 4)Obecnie przewiduje si ę rozbudow ę sieci gazowej wzdłu Ŝ ulicy Zawadzkiego, Słonecznej i - Stanowo, Betoniarzy i osiedla Westerplatte. - śuławka Sztumska, 5)W nast ępnej kolejno ści przewidziana jest budowa sieci rozdzielczej w kierunku Mini ęta i - Prakwice. Stanowo. d) Rozwój sieci wodoci ągowej w oparciu o wodoci ąg miejski (z Dzierzgonia) oraz wodoci ągów 6)Przed otrzymaniem warunków technicznych i opracowaniem koncepcji programowej grupowych na terenie gm. Dzierzgo ń. gazyfikacji Gminy nie jest mo Ŝliwe ani wskazanie miejscowo ści, które mog ą by ć e) Zachowane maj ą pozosta ć jedynie zmodernizowane wodoci ągi w Jasnej i Tyw ęzach. zgazyfikowane, ani ustalenie ilo ści i lokalizacji stacji redukcyjno-pomiarowych.
6.8. Telekomunikacja .
W relacji Dzierzgo ń - Pasł ęk projektowany jest kabel światłowodowy. warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dotyczących obiektów kubaturowych i Zaleca si ę projektowane i istniej ące sieci telekomunikacyjne pozostawi ć w pasach liniowych. zieleni, chodnikach lub pasach drogowych. Zał ącznik nr 3 – zał ącznikiem nr 3 s ą plansze: Niewielka ilo ść decyzji (wi ęcej ni Ŝ jedna) zostały wydane w miejscowo ściach Jasna, - ”Uwarunkowania rozwoju infrastruktury technicznej gminy Dzierzgo ń” w skali 1:25000, Poliksy, Morany, Mini ęta i Nowiec. - „Uwarunkowania rozwoju infrastruktury technicznej miasta Dzierzgo ń” w skali 1:5000. Natomiast pojedyncze decyzje i to dotycz ące raczej komunalnych inwestycji zwi ązanych 7. Zagospodarowanie przestrzenne. z budow ą sieci wodnej lub kanalizacyjnej zaobserwowano w miejscowo ściach B ągart, Budzisz, Chojty, Bruk, Blunaki, Tyw ęzy.
7.1. Obowi ązuj ące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Na obszarze miasta Dzierzgonia wi ększo ść wydanych decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dotyczyła zabudowy mieszkaniowej i mieszkaniowo – Na obszarze miasta i gminy Dzierzgo ń obowi ązuj ą aktualnie nast ępuj ące miejscowe usługowej oraz przebudowy obiektów na cele usługowe. Natomiast dla zabudowy plany zagospodarowania przestrzennego : gospodarczo – produkcyjnej wydano tylko 4 „decyzje” w tym 1 na wydobycie kruszywa.
1) Miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Dzierzgo ń Realizowana aktualnie na terenie miasta nowa zabudowa mieszkaniowa to głównie zatwierdzony Uchwał ą nr IX/50/89 Rady Narodowej Miasta i Gminy Dzierzgo ń z dnia 23 zabudowa jednorodzinna, cz ęsto z usługami, natomiast realizowana zabudowa listopada 1989r ( Dziennik Urz ędowy Woj. Elbl ąskiego nr 3 z 28 lutego 1990 r.). usługowa i gospodarczo – produkcyjna to głównie obiekty przebudowywane. 2) MPZP dla fragmentu gminy Dzierzgo ń w obr ębie Poliksy – uchwała nr IX/38/95 Rady Analiza ilo ści i jako ści wydanych decyzji w gminie i mie ście Dzierzgo ń wskazuje na Miejskiej w Dzierzgoniu z dnia 14 grudnia 1995r. umiarkowany ruch budowlany. Dotyczy on przede wszystkim budowy lub rozbudowy 3) MPZP dla fragmentu obr ębu Morany - poło Ŝony przy zachodniej granicy miasta małych obiektów indywidualnych. Umiarkowany wydaje si ę by ć równie Ŝ rozwój Dzierzgo ń oznaczony na planszy „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy” w skali infrastruktury na obszarze gminy Dzierzgo ń. 1:25000. 4) MPZP dla fragmentu miasta Dzierzgonia pod nazw ą Dzierzgo ń – Śłoneczna, 5) MPZP dla fragmentu gminy Dzierzgo ń pod nazw ą Dzierzgo ń- Morany. 7.3. Wnioski o sporz ądzenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
W niniejszym studium przyjmuje si ę, Ŝe tereny wyznaczone pod zabudow ę w w/w Zło Ŝone w Urz ędzie Miasta i Gminy wnioski o sporz ądzenie miejscowych planów miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zostan ą uwzgl ędnione jako zagospodarowania przestrzennego lub wnioski o zabudow ę terenów nie stan zdeterminowany. przewidywanych pod zabudow ę w obowi ązuj ących planach zagospodarowania
przestrzennego dotycz ą terenów poło Ŝonych w mie ście Dzierzgo ń. Na terenie gminy i miasta Dzierzgo ń zostały rozpocz ęte procedury sporz ądzania MPZP których obszary zaznaczono na zał ącznikach graficznych do Studium. Nadle śnictwo Kwidzyn wyst ępuje o ochron ę zalesie ń, uwzgl ędnienie w Studium konieczno ści zwi ększenia zalesie ń na obszarach o słabej jako ści gleb i terenach erozyjnych oraz ochron ę obszarów podmokłych i torfowisk. 7.2. Decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu wydane w latach 2003-2008. Wpłyn ęły ponadto wnioski z Zakładu Energetycznego w Elbl ągu o uwzgl ędnienie istniejącej sieci energetycznej oraz wniosek z Urz ędu Marszałkowskiego dotycz ący uwarunkowa ń zewn ętrznych dla gminy Dzierzgo ń. Analiza wydanych w latach 2003-2008 na obszarze miasta i gminy Dzierzgo ń decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz pozwole ń na budow ę pozwala wnioskowa ć o aktualnej skali ruchu budowlanego na tym obszarze a tak Ŝe o aktualnych 7.4. Charakterystyka zagospodarowania przestrzennego obszaru miasta i gminy kierunkach rozwoju zagospodarowania przestrzennego. Dzierzgo ń - główne funkcje.
Na obszarze miasta i gminy Dizerzgo ń najwi ększa koncentracja aktualnie realizowanej nowej zabudowy wyst ępuje na terenie miasta. W okresie badanym 2003-2008 roku na Miasto i gmina Dzierzgo ń obejmuj ą obszar o powierzchni 131,5 km2, o bardzo obszarze w granicach administracyjnych miasta wydanych zostało ok. 400 decyzji o zró Ŝnicowanym kształcie podłu Ŝnym. Przez obszar ten, przebiegaj ą dwie drogi o znaczeniu ponadlokalnym z Malborka przez Dzierzgo ń do Iławy i Pasł ęka.
Cz ęść północno-wschodnia gminy obejmuje tereny poło Ŝone, w rejonie kraw ędzi przy du Ŝym poziomie wód oraz gromadzenie si ę zimnych i zanieczyszczonych warstw wysoczyzny morenowej. Cz ęść środkowa jest to obszar prawie niezalesiony o bardzo powietrza. du Ŝym zró Ŝnicowaniu terenu, w wi ększo ści zagospodarowany rolniczo. Znaczn ą bariera rozwojow ą s ą wzgórza morenowe o do ść stromych spadkach , We wschodnie cz ęś ci gminy , okalaj ąc miasto Dzierzgo ń przepływa rzeka Dzierzgo ń tworz ące specyficzny w ąwóz wzdłu Ŝ ul. Odrodzenia. tworz ąc w terenach wysoczyznowych do ść gł ęboki w ąwóz w wi ększo ści zakrzewiony lub zalesiony. Tereny zainwestowane skupiaj ą si ę głównie w zasi ęgu granic administracyjnych miasta i 7.5. UŜytkowanie terenu i własno ści gruntów. w bezpo średnim ich s ąsiedztwie, oraz przy szlakach komunikacyjnych do Malborka i Starego Pola oraz na Iław ę i Mikołajki. W strukturze własno ści ziemi sytuacja w mie ście i na obszarze gminy jest odmienna. W granicach administracyjnych miasta przewa Ŝaj ą grunty gminne oraz prywatne, Główn ą funkcj ą gminy Dzierzgo ń jest funkcja rolnicza. We wschodniej i północnej cz ęś ci stanowi ąc ponad 70% %. dominował typ du Ŝych gospodarstw o powierzchni ok. 100ha (wsie B ągart, Jasna, Natomiast na terenie gminy najwi ęcej gruntów jest w r ękach prywatnych - 63 % i w śuławka Sztumska. Na całym terenie gminy zlokalizowane były o środki Pa ństwowych rękach Skarbu Pa ństwa (AWRSP) – 29,6 %. Gospodarstw Rolnych i to ich rozplanowanie zdeterminowało rozwój przestrzenny i Dokładne przedstawienie struktury własno ści zamieszczono w tabeli nr 33 i na kształt sieci osadniczej. rysunkach nr 7, 8. Natomiast miasto Dzierzgo ń jest o środkiem, w którym koncentruje si ę działalno ść usługowa i gospodarcza, oraz o środkiem pełni ącym lokalne funkcje administracyjne. Tabela nr 33. Struktura własno ści na terenie gminy i miasta Dzierzgo ń. Lp. Rodzaj własno ści Powierzchnia w Udział Centrum miasta Dzierzgonia jest zlokalizowane w dolinie rzeki Drzierzgo ń z ha procentowy w charakterystycznymi wzgórzami morenowymi góruj ącymi nad całym miastem. Układ % miasta jest typowo liniowy, ci ągn ący si ę wzdłu Ŝ istniej ących dróg w do ść w ąskim MIASTO DZIERZGO Ń wąwozie. Wi ększo ść funkcji usługowych i administracyjnych zlokalizowanych jest przy 1 AWRSP 0 0 drodze wojewódzkiej . 2 Skarb Pa ństwa 39 10 3 Grunty gminne 153 39,2 W centrum miasta Dzierzgonia i w jego najbli Ŝszym s ąsiedztwie wyst ępuje w wi ększo ści 3A Grunty w u Ŝyt. 63 16,2 zabudowa II – IV kondygnacyjna, natomiast na obrze Ŝach i na terenach wsi wieczystym otaczaj ących miasto – zabudowa jednorodzinna. Wyj ątkiem jest osiedle mieszkaniowe 4 Prywatne 135 34,6 RAZEM 390 wybudowane na obrze Ŝach miasta od strony wjazdu do Malborka. Z zabudowy GIMNA DZIERZGO Ń historycznej w mie ście pozostało niewiele zachowanej tkanki. W okresie II wojny 1 AWRSP 3761 29,6 światowej centrum miasta zostało spalone. Odbudowano je wykorzystuj ąc popularn ą 2 Skarb Pa ństwa 447 3,5 wówczas zabudow ę wielkoblokow ą, nie nawi ązuj ąc do historycznego układu. Jedynie Grunty gminne niewielkie fragmenty zlokalizowane w pobli Ŝu zało Ŝenia klasztornego w dolinie rzeki 3 452 3,2 Prywatne świadczy ć mog ą o jako ści przestrzeni historycznej. Natomiast na obrze Ŝach miasta do ść 4 8020 63,2 dobrze zachowały si ę przedwojenne osiedla mieszkaniowe, obecnie uzupełniane now ą RAZEM 12680 zabudow ą. Niewielkie kompleksy terenów o charakterze przemysłowym znajduj ą si ę w południowej cz ęści miasta w bezpo średnim s ąsiedztwie linii kolejowej i drogi wojewódzkiej nr 527 ( Dzierzgo ń – Iława) zachodniej cz ęś ci miasta Poza tym na terenie miasta i gminy Sztum wyst ępuje szereg zakładów zlokalizowanych w śród zabudowy mieszkaniowo - usługowej, lub poza kompleksami terenów zabudowanych. Na terenie miasta znajduje si ę m.in. mleczarnia i przetwórstwa drzewnego oraz przedsi ębiorstwo Niejednokrotnie ró Ŝnorodna działalno ść gospodarcza skupia si ę obecnie w zabudowaniach dawnych pa ństwowych gospodarstw i zakładów rolnych. W obr ębie miasta Dzierzgo ń mo Ŝna zauwa Ŝyć szereg ogranicze ń dla rozwoju zabudowy zwi ązanych przede wszystkim z ukształtowaniem terenu. Obszarem niekorzystnym pod zabudow ę jest dolina rzeki Dzierzgo ń, która jest obszarem nara Ŝonym na zalewanie
7.6. Uwarunkowania rozwoju sieci osadniczej dla gminy.
1) Geneza osadnicza poszczególnych miejscowo ści.
Sie ć osadnicza na obszarze gminy Dzierzgo ń zachowała swoj ą czytelno ść historyczn ą. Nie oznacza to co prawda braku przekształce ń i deformacji jednak Ŝe mo Ŝna okre śli ć j ą jako dobrze zachowan ą. Wykorzystuj ąc materiały z historii osadnictwa gminy Dzierzgo ń dokonano podziału miejscowo ści pod wzgl ędem genezy powstawania miejscowo ści co obrazuje rysunek 9. Generalnie na obszarze gminy mo Ŝna wyró Ŝni ć trzy podstawowe typy miejscowo ści pod wzgl ędem genezy osadniczej. S ą to wsie samorodne, czy to w postaci ulicówki, czy przysiółków takie jak: Poliksy, Chojty czy Budzisz. Drugim typem miejscowo ści s ą wsie lokowane na prawie chełmi ńskim o układzie placowym tj. jasna śuławka Sztumska B ągart i Tyw ęzy. Trzecim typem osadniczym s ą wsie folwarczne, których wyst ępowanie na terenie gminy jest najcz ęstsze. Do tego typu miejscowo ści nale Ŝą : Bruk, Pachoły, Parkwice i Blunaki, Stanowo, Jeziorna, Nowiny i Judyty.
Ka Ŝdy z typów miejscowo ści ma charakterystyczny układ i rozplanowanie ulic oraz działek siedliskowych, a tak Ŝe inne walory krajobrazowe. We wsiach lokacyjnych centraln ą cz ęś ci ą jest zwykle ko ściół umiejscowiony w środkowej cz ęś ci miejscowo ści lub na skrzy Ŝowaniu dróg, tworz ący dominant ę zarówno wewn ętrzn ą jak i zewn ętrzn ą miejscowo ści. Wcze śniej niezabudowany plac tzw. nawsie uległ wtórnym podziałom, lecz łatwo rozró Ŝni ć charakterystyczn ą szerok ą zabudow ę działek zewn ętrznych oraz niewielkie podziały i zabudowania działek siedliskowych wewn ętrznych.
Natomiast wsie folwarczne wyró Ŝniaj ą si ę komponowanymi zało Ŝeniami dworkowo- folwarcznymi z elementem dworu i folwarku jako najwa Ŝniejsz ą cz ęś ci ą miejscowo ści.
Wsie samoistne pomimo nieregularno ści rozplanowania charakteryzuj ą si ę zarówno malowniczo ści ą poło Ŝenia jak i harmonijn ą zabudow ą.
Zwróci ć uwag ę nale Ŝy na fakt istniej ących na całym terenie gminy komponowanych alei przydro Ŝnych i zadrzewie ń śródpolnych, które s ą pozostało ści ą dawnych zało Ŝeń dworskich i folwarcznych .
Rys.7-8.Struktura własno ści.
Rys.10. Przyczyny deformacji zabudowy Rys.9.typy jednostek osadniczych
Pa ństwowych Gospodarstw Rolnych (PGR) na tereny wiejskie. W zale Ŝno ści od stopnia ingerencji w historyczn ą tkank ę wyró Ŝniono kilka stopni: miejscowo ści nie zniekształcone powojenn ą zabudow ą, miejscowo ści w których rozbudowano istniej ące zabudowania folwarczne, miejscowo ści w których wprowadzono zarówno zabudowania gospodarcze jak i struktur ę mieszkania dla pracowników PGR oraz zupełnie nowe lokacje osiedli i zabudowy gospodarczej. W zale Ŝno ści od stopnia ingerencji w historyczną tkank ę zró Ŝnicowany jest równie Ŝ stopie ń deformacji struktury osadniczej.
Innym elementem wpływaj ącym na deformacj ę miejscowo ści jest migracja ludno ści, która objawia si ę wyludnianiem miejscowo ści i stopniowym jej upadkiem (na obszarze gminy wyró Ŝniono kilka takich miejscowo ści s ą nimi: Stara Wie ś, Blunaki, Stanowo, Chojty) lub te Ŝ napływem ludno ści i niekontrolowanym rozwojem zabudowy (na bszarze gminy zaliczono do takich miejscowo ści: Morany, Poliksy, Mini ęta, Bruk i B ągart).
Zarówno jeden i drugi proces powoduje degradacj ę lub deformacj ę miejscowo ści. W pierwszym przypadku historyczna zabudowa ulega upadkowi, w drugim zostaje cz ęsto mocno zniekształcona przez now ą zabudow ę.
3) Waloryzacja struktur osadniczych na obszarze gminy .
Po dokonaniu analizy jako ści i genezy struktur osadniczych oraz stopnia ich deformacji dokonano waloryzacji poszczególnych miejscowo ści w celu przypisania poszczególnym typom odpowiednich rodzajów działa ń i ochrony. W drodze analiz dokonano podziału na 4 typy miejscowo ści w zaleŜno ści jako ści przestrzeni, zachowania historycznej tkanki i walorów krajobrazowych oraz koniecznych działa ń w celu zachowania i rewaloryzacji zabudowy.
Elementy poszczególnych typów przedstawione zostały w na rysunku nr 11 oraz opisane w tabeli 34.
Rys.11.typy jednostek osadniczych
2) Deformacje i przekształcenia miejscowo ści.
Pomimo dobrze zachowanej sieci osadniczej i czytelnych struktur miejscowo ści mo Ŝna zauwa Ŝyć szereg elementów deformujących struktury osadnicze. Podzielono je na grupy w zale Ŝno ści od przyczyn deformacji. Rysunek nr 10 przedstawia ocen ę stopnia deformacji poszczególnych miejscowo ści w zale Ŝno ści od ich przyczyn. Jako główn ą przyczyn ę deformacji wyró Ŝniono wprowadzenie po II wojnie światowej zabudowy
TAB 34.Zasady działa ń rehabilitacyjnych na terenie gminy. Nazwa sposobu Charakterystyka obszaru pod wzgl ędem jako ści przestrzeni Rodzaj wskazanych i dopuszczalnych przekształce ń przestrzennych działania E - estetyzacja • Miejscowo ść o wysokich walorach krajobrazowo-kulturowych z ISTNIEJ ĄCA ZABUDOWA: bardzo dobrze zachowan ą historyczn ą tkank ą zabudowy w postaci • Uporz ądkowanie terenów prywatnych nieruchomo ści, ujednolicenie form ogrodze ń, zlikwidowanie dzikich składowisk śmieci, układu ulic i rozłogów pól, zachowanymi tradycyjnymi zagrodami z • Uporz ądkowanie i estetyzacja przestrzeni publicznych w postaci poprawy nawierzchni i małej architektury, rekompozycja zieleni oryginalnymi budynkami. • Ochrona i piel ęgnacja terenów o wysokich warto ściach kulturowych tj: zało Ŝenia dworsko-parkowe, obiekty sakralne, historyczne sieci dro Ŝne, układy tradycyjnych zagród • Niewiele lub brak elementów deformuj ących lub degraduj ących itp. przestrze ń miejscowo ści w postaci obcych form ą obiektów lub • Zachowanie i rekompozycja istniej ących układów zieleni w postaci parków, cmentarzy, skwerów, zieleni przydro Ŝnej itp. urz ądze ń tj. sklepy, baraki, transformatory itp. • Zachowanie i uczytelnienie dominant sakralnych w otwarciach widokowych na jednostki osadnicze z bezwzgl ędnym zakazem sytuowania obiektów deformuj ących. • Zachowana w bardzo dobrym lub dobrym stanie ziele ń ZABUDOWA NOWA : komponowana i naturalna zwi ązana z jednostk ą osadnicz ą • Wysoki re Ŝim zagospodarowania przestrzennego polegaj ący na przyj ęciu zasady kontekstualno ści (odniesienie si ę do s ąsiedztwa w projektowaniu układu i wielko ści działek, zabudowy, wn ętrz ruralistycznych przylegaj ących do lokowanej inwestycji. • Dopuszcza si ę uzupełnienia zabudowy w ramach istniej ących granic miejscowo ści na warunkach kontekstualno ści.. • Dopuszcza si ę rozwój zabudowy w ści śle okre ślonych kierunkach zgodnych z uwarunkowaniami wynikaj ącymi z historycznej genezy osadniczej danej jednostki (zaznaczonych na planszy pt. „Kierunki rozwoju i polityki przestrzennej gminy”) R1 - • Miejscowo ści o wysokich walorach krajobrazowo-kulturowych z ISTNIEJ ĄCA ZABUDOWA: rewaloryzacja dostatecznie zachowan ą substancj ą zabudowy • Przywrócenia dawnych walorów miejscowo ści w postaci przebudowy i modernizacji lub wyburzenia istniej ących deformuj ących obiektów w celu ujednolicenia form • Deformacja zabudowy tradycyjnej obiektami lub zespołami obiektów zabudowy, obcymi form ą oraz obszarami zaniedbanymi lub zdegradowanymi tj. • Uporz ądkowanie i estetyzacja przestrzeni publicznych w postaci poprawy nawierzchni i małej architektury, Ochrona i piel ęgnacja terenów o wysokich warto ściach sklepy i punkty obsługowe w tym usługi uci ąŜ liwe i rzemiosło, kulturowych tj: zało Ŝenia dworsko-parkowe, obiekty sakralne, historyczne sieci dro Ŝne, układy tradycyjnych zagród itp. obiekty przemysłowe, transformatory, oczyszczalnie ścieków itp.) • Zachowanie i rekompozycja istniej ących układów zieleni w postaci parków, cmentarzy, skwerów, zieleni przydro Ŝnej itp. • Miejscowo ści ulegaj ącej powolnej degradacji przez wyludnianie si ę ZABUDOWA NOWA : społeczno ści i brak opieki nad obiektami i zieleni ą • Wysoki re Ŝim zagospodarowania przestrzennego polegaj ący na przyj ęciu zasady kontekstualno ści (odniesienie si ę do s ąsiedztwa w projektowaniu układu i wielko ści • Miejscowo ści powstałe w wyniku samorodnych procesów działek, zabudowy, wn ętrz ruralistycznych przylegaj ących do lokowanej inwestycji. osadniczych o wysokich walorach poszczególnych elementów • Dopuszcza si ę uzupełnienia zabudowy w ramach istniej ących granic miejscowo ści na warunkach kontekstualno ści.. (zagród, zespołów itp.) • Dopuszcza si ę rozwój zabudowy w ści śle okre ślonych kierunkach zgodnych z uwarunkowaniami wynikaj ącymi z historycznej genezy osadniczej danej jednostki R2 - rehabilitacja • Miejscowo ści o pierwotnie wysokich walorach estetyczno- ISTNIEJ ĄCA ZABUDOWA: przestrzennych (tj. zało Ŝenia dworsko – parkowe i folwarczne) • Rewaloryzacja i rekompozycja zachowanych elementów zabudowy dworsko-parkowej i folwarcznej, cmentarzy, obiektów sakralnych, komponowanych form zieleni (aleje, zdegradowane przez wprowadzenie obcych form zabudowy takich parki, pojedyncze okazy) jak obiekty mieszkalne i gospodarcze PGR i inne obiekty • Humanizacja istniej ącej zabudowy mieszkaniowej PGR w postaci nadania obiektom form koresponduj ących z tradycyjn ą zabudowy, zagospodarowanie przestrzeni przemysłowe oraz infrastruktury technicznej, które spowodowały publicznych i s ąsiaduj ących , likwidacja i uporz ądkowanie substandardowej zabudowy gospodarczej (chlewiki, składziki, gara Ŝe itp.), wprowadzenie zieleni zniekształcenie tradycyjnej formy osadniczej komponowanej na tereny publiczne wokół osiedli itp.) • Zachowane zespoły dworsko – parkowe lub same parki oraz inne • Przekształcenie zabudowy gospodarczej PGR w postaci wyburzenia niepotrzebnych lub niezdatnych do u Ŝytku obiektów, likwidacja zb ędnej infrastruktury technicznej obiekty o wysokich warto ściach kulturowych jak cmentarze, obiekty (zbiorniki, silosy, place składowe itp.), przebudowa i modernizacja pozostałych obiektów w nawi ązaniu formą i układem do zachowanych obiektów folwarcznych. sakralne itp. • Uporz ądkowanie i estetyzacja przestrzeni publicznych w całej miejscowo ści w postaci poprawy nawierzchni i małej architektury, Zachowanie i rekompozycja istniej ących • Osiedla mieszkaniowe dla pracowników PGR o ró Ŝnych formach (w układów zieleni w postaci parków, cmentarzy, skwerów, zieleni przydro Ŝnej itp. zabudowie bli źniaczej i domów wielorodzinnych) usytuowane w ZABUDOWA NOWA :. bezpo średnim s ąsiedztwie tradycyjnej zabudowy folwarcznej. • Dopuszcza si ę uzupełnienia zabudowy w ramach istniej ących granic miejscowo ści na warunkach kontekstualno ści. • Budynki gospodarczej przemysłowe PGR wybudowane w • Dopuszcza si ę rozwój zabudowy w ści śle okre ślonych kierunkach zgodnych z uwarunkowaniami wynikaj ącymi z historycznej genezy osadniczej danej jednostki bezpo średnim s ąsiedztwie zabudowy gospodarczej tradycyjnego (zaznaczonych na planszy pt. „Kierunki rozwoju i polityki przestrzennej gminy”) folwarku • Wprowadzenie nowej zabudowy powinno si ę wi ąza ć z procesami rewaloryzacji i humanizacji istniej ącej zabudowy R3 - rewitalizacja Miejscowo ści i osiedla o znacznej przewadze obiektów • Przeprowadzenie gł ębokich przemian rewitalizacyjnych na płaszczyźnie społecznej, gospodarczej i przestrzennej powinny by ć poprzedzone opłacalno ści ą ekonomiczn ą degraduj ących w postaci zabudowy mieszkaniowej lub gospodarczej działa ń PGR cz ęsto lokalizowane w oderwaniu od tradycyjnej miejscowo ści • Konieczno ść humanizacji istniej ącej zabudowy mieszkaniowej PGR w postaci nadania obiektom form koresponduj ących z tradycyjn ą zabudowy, zagospodarowanie przestrzeni publicznych i s ąsiaduj ących , likwidacja i uporz ądkowanie substandardowej zabudowy gospodarczej (chlewiki, składziki, gara Ŝe itp.), wprowadzenie zieleni komponowanej na tereny publiczne wokół osiedli itp.) • Dopuszcza si ę zachowanie i wykorzystanie w celach produkcyjnych zabudowy gospodarczej PGR . Niezb ędne s ą przekształcenia istniej ącej zabudowy: wyburzenia niepotrzebnych lub niezdatnych do u Ŝytku obiektów, likwidacja zb ędnej infrastruktury technicznej (zbiorniki, silosy, place składowe itp.), przebudowa i modernizacja pozostałych obiektów w nawi ązaniu form ą i układem tradycyjnej formy obiektów gospodarczych rolnictwa wielkooszarowego. • Niezb ędne jest wprowadzenie komponowanej zieleni wysokiej i niskiej jako zieleni ochronnej wzdłu Ŝ granic nieruchomo ści oraz wzdłu Ŝ dróg, zbiorników wodnych itp. • Zakaz rozwoju i wprowadzania nowej zabudowy poza granicami miejscowo ści za wyj ątkiem obszarów wskazanych na planszy „Kierunki uwarunkowa ń i polityki
przestrzennej gminy”