Pretsch Fr. 1.90 21. annada, numer 62 GA 7007 Cuira Mesemna, ils 29 da mars 2017 Per plaschair, dentant Rudolf Nuolf ha fatg betg senza ambiziuns tut ils maratons 150 persunas èn sa participadas al Rudolf Nuolf ha sbsolvì dacurt ses segund Sport Beat Fun Banket 49avel Maraton da skis da l’En- Slalom a Breil. 6 giadina. 9

Redacziun: Via Sommerau 32, 7007 Cuira, tel. 081 255 57 10, [email protected] Bien onn per la Raiffeisen Tumpiv Lidl venda per romontsch

„ (anr/hh) L’associaziun dalla liuns francs ed il success da fa­ Banca Raiffeisen Tumpiv sa mirar tschenta 170500 francs. Ils cuosts Il grossist tudestg risguarda il romontsch per sias inscripziuns anavos sin in bien onn da fa­ da fatschenta ein carschi mo leva­ tschenta 2016. Sco quei ch’ils re­ mein sin 880000 francs. La Ban­ DAD ANDREAS CADONAU sponsabels per la banca constate­ ca Raiffeisen Tumpiv che cum­ schan el rapport annual ha ella sa­ peglia igl inteschess dallas vi­ „ Ella filiala dil grossist tudestg viu repeter il success dils onns schnauncas da Breil e Vuorz salva Lidl a Schluein ei il romontsch avon. Cun rodund 42000 francs sia radunonza generala l’autra fetg presents. Il grossist ha instal­ ei il gudogn annual mo levamein jamna. lau ella filiala sursilvana inscrip­ sut quel digl onn precedent. Il gu­ ziuns romontschas per localisar dogn brut munta ad 1,17 mil­ ¾PAGINA 5 las partiziuns dils products. In no­ vum per ina stizun pli gronda en Surselva. En autras parts linguisti­ cas dalla Svizra eis ei normalitad. Daplis accidents Interpresas ed instituziuns fan die­ ver dil lungatg local per lur inscrip­ „ (anr/gns) L’onn 2016 hai dà en dumber s’augmentà per set persu­ ziuns ed informaziuns. En tiara ro­ il chantun Grischun totalmain nas. Tragic è lura ch’il davos onn da montscha ei quei plitost ina raritad 2288 accidents da traffic regi­ traffic èn mortas sin las vias gri­ e schizun il cantun Grischun ha strads da la polizia. Quai corre­ schunas 14 persunas e quai èn tut­ magari fadigia da risguardar tuts spunda a la media dals onns 2011– tina quatter pli pauc che anc il treis lungatgs cantunals sco l’in­ 2015 e dastga vegnir considerà sco 2015. Novizs automobilists èn er scripziun dil Museum d’art a Cue­ positiv, ha ditg Barbara Hub- l’onn passà stads quels che segnan ra dat perdetga. Auter ha la sedia schmid, la scheffa da la polizia da il pli savens per accidents da traffic. svizra dil grossist Lidl reagau sin ina traffic dal Grischun, ier a Cuira. damonda dalla Lia Rumantscha. Cun 640 persunas blessadas è quel ¾PAGINA 2 Speditiv e nuncumplicau ha il gros­ sist che dumbra 100 filialas en Sviz­ ra e bunamein 10000 en l’entira Europa reagau e midau las inscrip­ ziuns en lungatg romontsch. E quei Lidl a Schluein ha dau a sia filiala ina tempra romontscha. FOTO A. CADONAU buca forsa discret e plitost el zup­ pau. Las inscripziuns che localise­ satisfatga dalla reacziun nuncum­ David Flepp ha annunziau dad es­ surstaus, el ei pilpli disaus da duvrar schan ils products ella filiala a plicada e spera ch’igl agir da Lidl an­ ser en contact cun ulteriurs grossists pazienzia. Schluein domineschan il maletg fli imitaders. Il promotur linguistic en Surselva en caussa lungatg. Dal­ dalla stizun. La Lia Rumantscha ei dalla Lia Rumantscha en Surselva la reacziun da Lidl ei Flepp staus ¾PAGINA 3

Ina historia che Fusiunar – buca pils daners va sut la pial

Damain morts sin vias, persuenter daplis accidents e blessads. MAD „ (mc) Ella Casa editura En Lumnezia duei dar ina secunda pleiv «Schweizer Literturgesellschaft» ei cumpariu dacuort ina nova DAD AUGUSTIN BEELI / ANR ziun tier il project, venderdis sera ca. Ils 12 parochians che s’audan ovra litterara da Theo Candinas. Bogn Ragaz Daplü temp las pleivs Cumbel/Peiden e Vrin. tier quella pleiv ella Val Calanca La publicaziun bilingua tracta il „ Ier ein ils parochians da Suenter che Lumbrein ha dau ier han decidiu encunter ina fusiun destin d’ina famiglia d’Alsazia dominescha per l‘IOF Lumbrein s’entupai alla radu­ sera «glisch verda» da fusiunar ei cullas pleivs vischinontas. En che ha fatg atras duas uiaras ella 5. ligia nonza generala. El center ei la la via pil proxim pass libra. La Lumnezia ei quei buca tema. Pil­ mundialas. L’emprema gada sco „ (anr/fa) Dal 2015 vaiva la radu­ fusiun dallas pleivs Cumbel/ Lumnezia ei buca la Val Calanca. pli las formalitads e la via co arri­ burgheis tudestgs, la secunda ga­ nanza cumünala da Scuol dit schi Peiden, Lumbrein, Suraua e Vrin Ei dat pleivs el Grischun che refu­ var alla finamira. da sco burgheis franzos. Ils dus „ (anr) La fin d’jamna vegnenta ad ün impraist da trais milliuns stada.Ils 20 da mars ha la pleiv da san da detschiert da fusiunar, raquens principals, ina gada ra­ cuntinua il campiunadi regiunal francs per l’Institut Otalpin a Ftan Suraua sco emprema priu posi­ aschia per exempel Sta. Domeni­ ¾PAGINA 3 quintaus dil sir da Theo Candi­ da ballapei, era en 5. ligia. En (IOF). A la fin da quist on vess la nas Robert Zeh, l’autra da sia fe­ quella ha la squadra songagliesa scoula media gnü da pajar inavo glia Marguerite Candinas-Zeh, la da Bogn Ragaz dominau igl atun quist import. Per evitar cha l’IOF dunna digl autur. Sco ella ra­ vargau e schai aschia sigl emprem stopcha serrar sias portas per dal quenta hagien quels eveniments plaz cun tschun puncts avantatg bun vaiva acceptà la radunanza cu­ d’affonza e giuventetgna impres­ sin Domat. Sil tierz plaz suonda münala d’utuon 2015 d’imprastar siunau, engrevgiau e marcau fetg Sedrun/Mustér sco megliera a la scoula media regiunala fin la ella. En la Secunda Uiara mun­ squadra sursilvana en quella ligia. fin da l’on 2017 trais milliuns diala ei siu bab Robert vegnius Il disavantatg da nov puncts sil francs. Intant sun ils respunsabels arrestaus sigl agen èr dils Nazis e capogruppa Bogn Ragaz ei den­ da l’IOF stats activs ed han pudü menaus en Germania. Sco tras ton gia gronds. Las ulteriuras registrar prüms success. Per pajar ina miracla seigi el mitschaus d’in equipas sursilvanas sesanflan tut­ inavo l’impraist nu bastan quels camp da concentraziun. Quei tas ella secunda mesadad dalla ta­ però amo. Perquai ha fat l’IOF la suenter ch’el veva luvrau plis bella. Ina retscherca dall’Agentu­ dumonda da prolungar il termin onns sco perschunier en ina mi­ ra da novitads rumantscha tiels correspundent fin als 31 december niera da cotgla russa duront trenaders dallas squadras muossa 2021. La radunanza cumünala da l’Emprema Uiara mundiala. El che las equipas ein tonaton moti­ Scuol ha acceptà quista prolunga­ ha fatg atras duas uiaras, ei staus vadas per questa primavera. ziun cun ingünas cuntravuschs. duas ga perschunier, mintgamai d’in’autra naziun. E la raquinta­ ¾PAGINA 7 ¾PAGINA 9 dra concluda cul confess: «Il gia­ visch da viver en pasch culs con­ carstgauns ei ius atras ils eveni­ 30013 Servetsch d’abunents e da ments d’uiara afuns en mei.» distribuziun: tel. 0844 226 226 9771424 749004 mail: [email protected] La caplutta da S. Andriu, davostier Lumbrein: El futur ei la pleiv nova responsabla per la pastoraziun. FOTO A. BEELI ¾PAGINA 5 SURSELVA MESEMNA, ILS 29 DA MARS 2017 3 Lidl arva la porta romontscha

Il grossist tudestg Lidl ha realisau inscripziuns romontschas ella filiala a Schluein

DAD ANDREAS CADONAU pientscha da clientella buca da lieunga romontscha. Flepp ha tradiu dad esser en „ Il grossist tudestg Lidl ha definiu contractivas cun ils grossists Coop e Mi­ sias partiziuns da products en la filia- gros ch’ein gest lundervi da construir a la ad Isla/Schluein per romontsch. Ils Glion novs centers da cumpra en connex Tudestgs han dau suatientscha alla da- cun il diever dil lungatg. Tals contacts ap­ monda dalla Lia Rumantscha e dattan partegnien a sia lavur da basa sco promo­ cun lur acziun nova tempra allas sten- tur linguistic. Mintgaton vegni el inti­ tas per inscripziuns romontschas en maus dad autras persunas da sefatschen­ intschess romontsch. Buca forsa discret tar cun ina tematica arisguard inscrip­ ed el zuppau. Las indicaziuns ella filiala ziuns e risguard dil lungatg romontsch. dil grossist tudestg Lidl a Schluein ein En auters cass vegni el activs ord atgna screttas en lettras grassas beinvesiblas e motivaziun. En contact ei Flepp era cun plazzadas prominent. Ellas ein cheu per Surselva Turissem per dar dapli peisa al vegnir vesidas e legidas e surveschan per lungatg romontsch. In lungatg che catta orientaziun d’anflar ils products. La da­ dabia interess tiels hosps da vacanzas. monda per inscripziuns romontschas ei vegnida dalla Lia Rumantscha, numna­ Lidl ei in dils gronds ell’Europa damein dil promotur linguistic regiunal Lidl appartegn als pli gronds grossists David Flepp. El ei staus surstaus con spe­ dall’Europa ed ha expandiu ils davos ditiv, pragmatic e nuncumplicau che la onns cuntinuadamein. El dumbra varga sedia svizra da Lidl ha tractau la damon­ 9800 filialas en 26 tiaras europeicas. Igl da e silsuenter realisau las inscripziuns onn 2009 ha Lidl fatg il pass en Svizra e romontschas. La damonda dalla Lia Ru­ dumbra actualmein 100 filialas e dus mantscha datescha dil settember digl La filiala da Lidl a Schluein ha realisau inscripziuns romontschas per localisar ils products. MAD centers da repartiziun. La filiala a Schlu­ onn vargau. Flepp ha getg ch’il grossist ein ei vegnida aviarta avon in onn. Ella ei hagi signalisau dad esser interessaus e presas ed instituziuns da dar suatientscha para buca d’haver stermentau il grossist diever el cass da Schluein ella filiala da pli probabel la suletta stizun pli gronda l’entschatta digl onn 2017 ein las inscrip­ al lungatg romontsch. Magari astgien ins tudestg e forsa ha il concept presentau Lidl da dessegns schematics, aschinum­ en Svizra cun inscripziuns romontschas. ziuns romontschas vegnidas realisadas. nudar in success nunspetgau ed a ca­ perschuadiu la gestiun dalla sedia svizra nai pictograms sper las indicaziuns ro­ Il grossist tudestg sesprova da midar sia Secapescha cun agid dil post linguistic schun ad autras occasiuns drovi ei empau da Lidl. montschas aschia ch’era glieud dad auter reputaziun da discounter cun il prezi dils dalla Lia Rumantscha. Igl ei in novum dapli pazienzia. Secapescha che la Lia lungatg sappi s’orientar ed anfli quei products sco suletta basa da reclama e ch’ins grossist en Surselva realisescha en Rumantscha spera ch’igl agir da Lidl a Sustegn per la glieud ch’els tscherchien en stizun. Vinavon se­ promova durabladad e producziun eco­ quella fuorma inscripziuns per ro­ Schluein intimeschi era autras interpre­ dad auter lungatg sprovi il post linguistic dalla Lia Ruman­ logica sco era la qualitad dils products. montsch. Il promotur linguistic dalla Lia sas da far dapli per il romontsch. Buca La capientscha dallas inscripziuns ro­ tscha da tschercar explicaziuns e plaids En quei senn surveschan las inscripziuns Rumantscha en Surselva ha tschintschau tutta clientella dil Lidl a Schluein cape­ montschas ei in tema tier la Lia Ruman­ datier ad auters lungatgs sco talian, fran­ romontschas pli probabel medemamein da cuntinuadas stentas dad intimar inter­ scha las inscripziuns romontschas. Quei tscha. Flepp ha tradiu ch’ins hagi fatg zos e per part engles per augmentar la ca­ alla reputaziun dalla interpresa.

Laax: 2016 in gudogn In pass suenter l’auter – en concordanza dad 1,9 milliuns francs Da tschun tier duas pleivs en Lumnezia „ (rtr) Cun entradas da 18 milliuns francs ed expensas da 13 milliuns francs DAD AUGUSTIN BEELI / ANR ter pleivs ein ils parochians stai d’accord trer a nez sinergias e surprender respon­ Suenter che la proposta da fusiunar l’en­ munta il cash­flow a circa tschintg mil­ cugl andament che la cumissiun ha pro­ sabladad. tira vallada haveva fatg naufragi han las liuns francs. Suenter amortisaziuns resta „ Ier sera ein ils parochians dalla poniu. Sper la pleiv existenta Lumnezia pleivs restontas stuiu reponderar lur si­ anc in gudogn dad 1,9 milliuns francs. La pleiv da sogn Martin da Lumbrein miez dueigi dar naven digl 1. da schaner Accord cun Lumnezia miez tuaziun. Ellas han desistiu da fusiunar vischnanca da Laax serra il quint annual s’entupai alla radunonza generala. El 2018 ina secunda pleiv en Lumnezia. Suenter che tuttas quater pleivs han de­ «all’engronda». Buc il davos cun ina fina­ 2016 cun in gudogn dad 1899074 center ei ina informaziun stada pertuc- La reducziun da tschun sin duas pleivs cidiu – igl uost vegnan ils parochians cla­ mira clara: La fusiun dallas quater pleivs francs, quai constatescha il president cont la fusiun dallas pleivs Cumbel/ ei in pulit pass che mida la constellaziun mai allas radunonzas generalas – ha la ra­ duei garantir la pastoraziun ella periferia. communal Franz Gschwend en ina com­ Peiden, Lumbrein, Suraua e Vrin. Il pro- ecclesiastica en Lumnezia. Las structuras dunonza constitutiva dalla nova pleiv Denter la caplania da sogn Murezi, ora­ municaziun als convischins da Laax. Las ject da fusiun s’avonza cunquei. La fu­ administrativas vegnan a semidar, la pa­ liug il november 2017. L’administraziun dem la vallada, tochen enta Puzzatsch e entradas da 18101431 francs muntian in siun duei ir en vigur sigl 1. da schaner storaziun strusch. Avon in onn havevan ei ina caussa, la pastoraziun l’autra. Ca­ Vanescha dueigi la pleiv garantir ils sur­ nov record per la vischnanca. Tenor il 2018. Sin lu quenta la cumissiun prepa­ las quater pleivs stuiu ir alla tscherca d’al­ sanova refusa che la pleiv nova vegni ad vetschs ecclesiastics sur siu entir in­ chanzlist Rest Giacun Coray è quel bun re­ ratorica che tuttas formalitads seigien fa­ ternativas, quei damai ch’ina fusiun esser in construct artificial. Igl ei aschia tschess. Perquei vul la pleiv nova era col­ sultat cunzunt d’attribuir a dapli entradas tgas per fundar la pleiv nova. Sper l’exi­ gronda ha buc anflau accoglientscha. da supponer che la pleiv nova vegn a col­ laborar cun in tierz plevon pensiunau tar la taglia sin midada da possess e tar la stenta pleiv Lumnezia miez dueigi dar ina Sco quei ch’igl ei semussau ei il pass laborar culla pleiv Lumnezia miez. «Nus che segida els vitgs ed uclauns. Era eis ei taglia sin il gudogn d’interpresas. Suenter pleiv Lumnezia. Era sche negin ha aunc actual quel che duei menar ella direcziun havein in bien clima culla suprastonza da previu da fundar in cussegl pastoral che avair deducì las expensas da total vuliu confirmar il num «pleiv Lumnezia» giavischada. Suenter che era la radunon­ quella», sincerescha Casanova. En quei secumpona da parochians ord tuttas 13152636 francs resta anc in gudogn san ins supponer ch’ei dat negin’autra va­ za generala da Lumbrein ha approbau la senn han las quater suprastonzas che vu­ quater pleivs. Quei cussegl duei accumpi­ avant amortisaziuns da 4948794 francs. rianta. Igl ei in fatg ch’ina pleiv dalla proposta dalla cumissiun va il project da lan fusiunar era informau lur parochians. gnar e sustener ils plevons sur Markus Quella summa vegn duvrada per far Lumnezia dado, quella da Lumnezia sut fusiun ella proxima fasa. Cun 900 paro­ Quella caussa ei en scadin cass discutada Domeisen e sur Peter Aregger sco era sur amortisaziuns da total 2049720 francs. e duas dalla Lumnezia dadens decidan to­ chians vegn il niev construct ad ademplir e reglada culs organs dalla pleiv Lumne­ Albert Riederer che vegn a segidar. Cun quellas amortisaziuns èn tut las im­ chen la fin da questa stad da fusiunar. El­ ina dallas cundiziuns dalla baselgia can­ zia miez. Igl uost vegnan las radunonzas a pren­ mobiglias en il possess da la vischnanca las adempleschan cunquei las premissas tunala, la pleiv nova ha il dretg sin con­ Il president dalla pleiv da Lumbrein der la decisiun ufficiala tier il project da scrittas giu sin in franc. Plinavant vegn era che la baselgia cantunala pretenda. Ei fuss tribuziuns. Con che quei vegn ad esser lai tonaton valer ch’ei vegni ad esser ina fusiun. Per quella radunonza vegn la cu­ duvrà in milliun francs per curclar ils stau nunpusseivel che las singulas pleivs en francs e raps ei per Casanova buc igl sligiaziun che vala per circa diesch onns. missiun a semtgar in messadi che vegn custs restants da la meglieraziun funsila. da Cumbel/Peiden, Lumbrein, Suraua e essenzial. «Nus fusiunein buca pervia A liunga vesta vegni ei segir a dar ina su­ repartius en tuttas casadas dils vischina­ Uschia serra il quint 2016 cun in gudogn Vrin restassen independentas. Las contri­ dils daners», metta Casanova el clar. Ei letta pleiv Lumnezia, eis el perschuadius. dis Cumbel/Peiden, Lumbrein, Suraua schuber dad 1899074 francs. Sch’il quint buziuns annualas dalla baselgia cantuna­ seigi impurtont da luvrar pli efficient, da Denton stoppien ins far pass per pass. e Vrin. annual 2016 vegn approvà decida la radu­ la e las entradas da taglia tunschessen bu­ nanza communala ils 8 d’avrigl 2017. ca per ademplir las incumbensas pastora­ las ed administrativas. Ei dat pleivs pin­ tgas el Grischun che refusan aunc adina da detschiert da fusiunar. Aschia per Damain gudogn per la exempel Sta. Domenica ella Val Calanca. Ils 12 parochians che s’audan tier quella Migros, dapli per il Coop pleiv han decidiu encunter ina fusiun cullas pleivs vischinontas. „ (rtr) L’ onn passà ha il detaglist sviz­ zer fatg 16% damain gudogn. Persuen­ Buca las finanzas decidan ter è la svieuta s’augmentada. Il gudogn Talas decisiuns absurdas fan buca senn net da la gruppa è sa reducì sin 663 mil­ en Lumnezia. Il cuntrari para denton era liuns francs. La raschun sajan rectifica­ buca dad esser il cass. Neginas dallas qua­ ziuns da valur tar societads affiliadas. La ter radunonzas generalas da pleiv han vu­ svieuta è s’augmentada per 1,2% sin liu entscheiver aunc ina gada a discutar 27,7 milliardas francs. Cun dapli svieu­ la pusseivladad da fusiunar l’entira valla­ ta ha la Migros fatg il 2016 damain gu­ da. «Ei ha puspei dau votums ed objec­ dogn che l’onn avant. Il concurrent ziuns surlunder ellas radunonzas», lai Coop è sa sviluppà meglier l’onn passà. Alexander Casanova valer. La cumissiun Coop ha numnadamain pudì augmen­ preparatorica ha delegau il president dal­ tar la svieuta per 5,1% sin 28,3 milliar­ la pleiv da Lumbrein sco representant das francs ed ha uschia surpassà ses ri­ per sclariments en caussa. En tuttas qua­ Vrin e Lumbrein ein d’accord e vulan fundar ina pleiv nova ensemen cun Suraua e Cumbel/Peiden. FOTO A. BEELI val.