44e jaargang nr 1 | Maart 2016

Meer-HistorieCultuur, geschiedenis en erfgoed van Haarlemmermeer

LOSSE VERKOOP e4 100 jaar geleden: 32 Schiphol’s illegale start

Replica van het eerste vliegtuig op Schiphol: Farman F-20, registratie LA-4 (Jan Willem de Wijn) De nazaten van de eerste 8 bewoners van Haarlemmermeer

Gerrit van Beem - 14 “Het geweten van de burgemeester”

Het echtpaar Clay uit Vijfhuizen 20 reisde de wereld rond.

Belgische burgervluchtelingen 22 in Haarlemmermeer Gekoesterde collecties!

Ieder museum wil een verhaal van de totale collectie en van de vertellen. Daar zit een gedegen alom aanwezige kennis over de missie achter, en het uitdragen historie van Haarlemmermeer. daarvan vergt een zorgvuldige Wat wij tentoonstellen - de ob- dosering van kennis van zaken, jecten, de foto’s en de verhalen - van passie voor het verhaal vertelt ons verhaal, dat vertelt wie en ook van de nodige spullen. we zijn en waarom we zo zijn. Een dosering inderdaad - want De in het museum geplaatste steeds moet je de neiging be- machines en agrarische werk- dwingen om ongebreideld uit te tuigen, de huisraad, de foto’s Cover: (Foto: Theo Baart) pakken. Dat zou niet goed zijn, en natuurlijk de grote wereld- Verschuivende perspectieven want een museum moet tenslotte beroemde stoommachine geven in Hoofddorp-centrum een heldere geschiedenis voor een treffend beeld van ons het voetlicht brengen en daarbij verleden. Maar… er is echt nog moet vooral worden voorkomen veel meer. Net als andere musea dat mensen door de bomen het hebben ook wij zo’n vijfenne- bos niet meer zien. gentig procent van ons bezit opgeslagen. Wie wel eens in een Hoe het met onze kennis en van onze depots in de Haar- passie staat, dat weten de lezers lemmermeerpolder is geweest, van Meer-Historie wel. Dat zit die weet dat. Onze enorme wel goed, maar hoe zit het met nog steeds groeiende collectie die spullen… Want dat musea bestaat voor een groot deel uit naast de topstukken maar een schenkingen, die door onze vele heel bescheiden gedeelte van de deskundige vrijwilligers nauw- voorraad tonen, dat is lang niet keurig geregistreerd, beschreven, bij iedereen bekend. Onlangs en liefdevol onderhouden en hebt u nog in de krant kunnen beheerd worden. lezen dat veel musea zulke enorme depots hebben dat de Dankzij onze grote collectie meeste stukken zelfs nooit kunnen we regelmatig wisselen kunnen worden getoond. en bij deeltentoonstellingen uit eigen voorraad putten. Denk Bij ons is het niet anders. In onze aan exposities over onderwijs musea en in dit magazine tonen in Haarlemmermeer, over de we steeds maar een klein deel spoorlijnen door Haarlemmer- meer, over de bezetting en de bevrijding. De collectie komt altijd weer goed van pas. Ook bij het samenstellen van de tentoonstelling over 100 jaar Schiphol in Haarlemmermeer. Kortom: ook wij koesteren onze collectie!

Ik wens u veel leesplezier toe!

Elise van Melis, Directeur, bestuurder Stichting Haarlemmermeermuseum De Cruquius 4 Just-Justa Fotografie Colofon

Het cultuurhistorisch magazine Meer-Historie is een uitgave van Stichting Haarlemmermeermuseum De Cruquius. Cultuur, geschiedenis en erfgoed Raad van Toezicht Anna Paternotte Pieter van de Stadt (voorzitter) van Haarlemmermeer Age Vermeer Marlijn Winkelman Erik-Jan van Emmerik Zelden is over een ondertitel uiteraard zonder dat het ten Directeur-bestuurder Elise van Melis voor het cultuurhistorisch koste gaat van de inhoud van magazine van Haarlemmermeer de artikelen. Blijf vooral uw Rekeningnummers ING Banknummer NL73 INGB 0003511852 zo’n boom opgezet als voor dit bijdragen sturen en voedt ons t.n.v. Meer-Historie te Hoofddorp nummer. Er werd door de één met informatie over de cultuur, Ereleden van Meer-Historie een pleidooi gehouden voor het de geschiedenis en het erfgoed Drs. J. Achterstraat, J. Arensman, Mr. R.M. Dunselman, Fr. de Jong, behoud van de noemer cultuur- van onze fascinerende polder. A. Verbeek, P. Roodenburg historisch en een ander pleitte Als tijdschrift proberen we

Locaties voor het invoeren van een zoveel mogelijk te plaatsen en Historisch Museum Haarlemmermeer nieuwe ‘nom de plume’. telkens weer met verrassende Bosweg 17 - 2131 LX Hoofddorp 023-5620437 Het blad blijft Meer-Historie gezichtspunten op velerlei www.historisch-museum-haarlemmermeer.nl (met streepje) heten en de onderwerpen dat historische Museum De Cruquius nieuwe ondertitel wordt: cul- aha-gevoel op te wekken. Cruquiusdijk 27 - 2142 ER Cruquius tuur, geschiedenis en erfgoed 023-5285704 www.museumdecruquius.nl van Haarlemmermeer. Over het Mocht u overigens naar

Witte Boerderij verloop van die interne discus- aanleiding van de volgende Hoofdweg 743 - 2131 MA Hoofddorp sie kunnen we over een paar pagina’s en de verschillende www.meerhistorie.nl jaar een mooi cultuurhistorisch artikelen geïnspireerd zijn tot Abonnementen onderzoek verwachten. het schrijven van een artikel De minimumbijdrage is e17,50 per jaar. Meer-Historie verschijnt vier keer per jaar. schroom dan niet contact op Een nieuw jasje… ja, want het te nemen met de redactie Losse verkoop In het Historisch Museum Haarlemmermeer, blad moet meer onder de ([email protected]). Museum de Cruquius, boekhandel Stevens en aandacht komen van potentiële Als u denkt: ‘Wat een mooi bij Bruna Floriande. Nabestellingen via secretariaat (e4,- excl. verzendkosten). adverteerders en nieuwe begun- tijdschrift… dat wil ik steunen

Vormgeving en druk stigers/sympathisanten/leden. met een advertentie’ twijfel niet Drukkerij Groen, Hoofddorp Het doel van het meer eigentijdse langer en neem contact op met

Redactie ontwerp is geen knieval voor de redactie. En wanneer het Marcel Harlaar, Henk van de Hoef, de commercie en we zullen er blad u aanspreekt en u wilt het Barend Klaassen, Harry van Raak, Marco Snel, Henri Stroet. als redactie dan ook naar streven eens in de drie maanden op Website: www.meerhistorie.nl om aandacht te geven aan de mat hebben, wordt dan Social Media onderwerpen in de volle breedte begunstiger! van Haarlemmermeer. Met het nieuwe ontwerp willen we het Marcel Harlaar DEADLINE KOPIJ: 15 april 2016 beeld meer aandacht geven, Eindredacteur Meer-Historie Contact Redactie Meer-Historie Tel.: 06-11513990 - [email protected]

Beeldmateriaal Afbeeldingen aanleveren als foto’s of als digitaal bestand (hoge resolutie, min. 1Mb of 300 dpi). Foto’s altijd als apart bestand aanleveren niet in een WORD-bestand.

Auteursrecht Op het auteursrecht van het gepubliceerde in Meer-Historie is artikel 7 van de Auteurswet van 1912 van toepassing.Servicenummers

Aanmeldingen, abonnementen, adreswijzigingen, opzeggingen G. Deddens, 023- 5613130 [email protected]

Aanbieding bijzondere voorwerpen F. Kamerling, 023- 5642231 5 [email protected] Werkgroep Restauratie

De hagelstenen vliegen door de lucht

Tijdens het schrijven van deze kopij vliegen buiten de hagelstenen door de lucht, en dan te denken als u dit leest, dik voorjaar is en een behaaglijke temperatuur is. Want de groep heeft de komende tijd veel buitenwerk op de akkers van de Plesmanhoek.

Er zijn heel wat activiteiten in het monumentendag demonstraties U zult begrijpen dat het veel jaar 2016. Ik zal ze even op een te geven achter de molen de werk en tijd zal kosten om alles rijtje zetten. In maart het land Eersteling. Ook in september is er te realiseren. We rekenen dan bewerken om tarwe zaaien. de Ringbiënnale op het Vrijschot ook dat er subsidie zal komen In juni een dors demonstratie terrein tegenover de Plesman- vanuit de gemeente, we hebben (een dorsmachine uit de jaren 30, hoek, waar we 3 dagen bij aanwe- het in ieder geval aangevraagd. een zeer bijzonder object) geven zig kunnen zijn. En als laatste op Als er niet wordt bijgedragen in bij het Historisch museum, een van de akkers van de Ples- de kosten kunnen we het niet in verband met bezoek van de manhoek een ploeg demonstratie waarmaken wat ik net heb Nederlandse burgemeesters aan geven met oude tractoren en vermeld. Maar we blijven de Haarlemmermeer. In augustus evenzo oude ploegen. (mogelijk enthousiast en het van de goede de tarwe oogsten om in in een klein wedstrijdverband kant bekijken. september met de ambachten- [u kunt zich aanmelden]) Boerderij Schapenburg In het vorige nummer heb ik geschreven dat we een Kromhout motor en een Ford Dexta in ons bezit hebben mogen ontvangen. In de jaren 60 zag je wel op ieder erf in de Haarlemmermeer wel een blauwe Ford trekker, geleverd door Van Kalmthout uit Hoofddorp. De Kromhout motor zou een verhaal krijgen in dit nummer maar het is er niet van gekomen, u houdt het te goed. Maar de motor zelf is

6 geheel uit elkaar geweest en een garagekrik. Wie weet heeft gift van Vicon hebben we een is nu weer in de opbouw fase. u er een. andere mogen ontvangen. en Onze Cor is met nog een paar als klap op de vuurpijl een Bav mannen naar een hobbyist Schenkingen kipper wagen, die iedere boer in geweest van Kromhout en heeft Een landbouwwagen gemaakt Haarlemmermeer vroeger had. daar heel veel informatie op ge- door de Artillerie Inrichting daan, ook hoe hij hem op moet in Zaandam, een oerdegelijke Zo ziet u maar weer er zijn altijd starten. De kar voor de motor wagen gemaakt voor defensie, weer mensen die aan ons denken is ook al bijna gereed, dus het is maar heel veel boeren in de en schenken. En daarom blijft mogelijk dat hij bij de demon- Haarlemmermeer hadden er ons motto, wat u weg wilt doen, straties aanwezig zal zijn. ook een. Bovendien ontvingen kan voor Meer-Historie van De Ford Dexta, gaat ook een we golfplaten, om een afdak te grote waarde zijn. We komen hele opknapbeurt krijgen. maken voor onze balken en trai- het halen. U belt Jan Blom Daar is Hans aan begonnen, ler. Een kleine centrifuge uit de (06300561650) en hij regelt het eerst de motor in orde gemaakt, jaren 50, een broodsnijmachine transport. die loopt als een naaimachine, (hand bedienbaar) en een deeg- dus kunnen we de rest ook menger uit de jaren 40, gebruikt aanpakken. Er moet wel veel bij de bakkers. Carbid lamp en aan gebeuren maar we staan ons draadsnij-ijzers en draad-tappen. mannetje wel met elkaar. Veel klein gereedschap en wat (Wie onderdelen heeft liggen Engelse sleutels. Verder nog uit van dit model: we houden ons de maalderij van de Rustende aanbevolen.) Verder zijn er de Jager een haverpletter, een reguliere opknap en restauratie hamermolen, assen, houten klussen gedaan, zoals las en molen tandwielen, vorken, schilderwerken. We hebben nu scheppen en schoffels. eindelijk weer een paar potkrikken Een Vicon pendel kunstmest om veilig de machines op te strooier, waarvan de bak tillen. Wel zijn we op zoek naar gescheurd was, maar door een

Oproep: Wie werkt(e) er op en voor Schiphol? Stuur een foto!

Tentoonstelling 100 jaar Schiphol zoekt foto’s van mensen die in hun werk veel met Schiphol van doen hebben, met en zonder uniform.

Dit jaar bestaat Schiphol 100 jaar. 19 september 2016 is het honderd jaar Het is bijna een stad op zich. Historisch Museum Haarlemmermeer geleden dat de eerste militaire vliegtuigen organiseert een grote tentoonstelling landden op Schiphol. In haar ontwikkeling Ken of ben jij iemand die in zijn of haar over het vliegveld dat zoveel invloed had van militair vliegveld tot toonaangevende beroep veel met Schiphol te maken en heeft op de Haarlemmermeerpolder. mainport heeft Schiphol en haar heeft of had? Stuur vooral een foto in Het museum zoekt foto’s van alle soorten omgeving veel meegemaakt en hebben met je verhaal naar Historisch Museum beroepen die zich op het vliegveld als vele beroepen te maken (gehad) met Haarlemmermeer via [email protected]. daarbuiten bevinden die iets voor Schiphol deze mainport. Als eerste denk je aan Heb je alleen geprinte foto’s, dan kan doen. Dus werk(te) jij op of voor Schiphol? de stewardessen en piloten of bagage- het museum ze voor je inscannen. Stuur dan je foto en verhaal in voor de verwerkers, maar ook logistieke bedrijven, Bel of mail even voor een afspraak en tentoonstelling naar [email protected]. marketing bedrijven, schoonmakers, kom langs aan de Bosweg 17 in Hoofddorp, De tentoonstelling is vanaf 1 april 2016 beveiliging en nog vele andere beroepen langs het Haarlemmermeerse Bos te bezoeken, wie weet zie je jezelf terug. maken Schiphol tot wat ze is. (tussen Claus en Courtyard in).

7 De nazaten van de eerste bewoners van Haarlemmermeer

In Floriande tussen het Heusdenpad en het Altenapad ligt achter het winkelcentrum de wijk ‘de Hoven’. De straten in deze wijk zijn vernoemd naar familienamen die in de begintijd van de polder (omstreeks 1854) hier veel voor- kwamen (bijvoorbeeld de Van Kootenstraat, Verbeekstraat, Van Marsbergenstraat, Biesheuvelstraat, Millenaar- straat, Colijnstraat, Schoutenhof et cetera). De straten rond het winkelcentrum zijn vernoemd naar plaatsen van de streek het Land van Heusden en Altena in Brabant waar veel pioniers van afkomstig waren zoals Almkerkplein, Aalburgplein, Dussenstraat, Hankstraat, Drongelenplein et cetera. Veel afstammelingen van deze pioniers wonen nog steeds in Haarlemmermeer.

Deze keer gaan we het hebben poortgebouw van Appingedam over de familie van Groningen. bevat een gedenksteen met Oorspronkelijk komt de fami- een tekst die gaat over Dico de lie van Groningen, hoe kan het Groninger, een monnik van de ook anders uit Groningen. Het Augustijner orde in Appingeda.

(zie kader). Dico overlijdt in 1562 en bovenstaand wapen is van hem (Het hart links met de twee pijlen is het wapen van de Orde der Augustijnen).

Johannes van Groningen 250 jaar en generaties later komt Johannes (Jan) van Groningen, geboren te Grave terecht in Eet- hen, Genderen en Heesbeen en trouwt daar op 9 mei 1826 met Geertruij de Nieuw. 8 Zijn oudste zoon Gerrit (dagloner) Gerrit van Groningen familiebedrijf. Na hem gingen 1 december 1827 geboren te Gerrit, koopman en slager, gebo- ook Henk (1945), Jan (1947) en Genderen trouwt op 1 februari ren 26 mei 1891 trouwt op 6 juni Joop (1949) de gelederen ver- 1849 met Cornelia van der 1917 met Jannetje Eveleens. sterken. Toen het bedrijf groeide Mooren. Zij vestigen zich, zoals Zij wonen eerst in de Koren- verhuisde de zaak naar de zoveel mensen uit het land van aarstraat 9 en later, evenals zijn Staringstraat. Daar werd in 1960 Heusden en Altena, op 3 februari vader, in de Kerkstraat 19. een mooie loods gebouwd, de 1868 in de Haarlemmermeer met Zij hebben 9 kinderen Cornelia, trots van de familie. In dat jaar hun 6 kinderen (4 dochters en Jan, Joop, Wim, Martha, Piet, trad Gerrit officieel terug en naam 2 zonen) en gaan dan wonen op Kees, Henk en Jacoba (die werd zijn zoon Wim de leiding over. de hoek van de Venneperweg en maar 6 weken oud). Gerrit begon Als gevolg van uitbreiding van de Hoofdvaart. Hun dochter ooit met een slagersbedrijf ‘in de werkzaamheden werden in de Margrita (1849) trouwt 22 april 1869 het pand aan de Hoofdweg waar loop van de jaren de taken tussen later Cuvelier is gekomen’. de oudere broers duidelijker ver- Na de oorlog, toen het allengs deeld. Gert en Jan zaten samen minder ging met het slagerswerk, vooral in ’t ijzer. Henk bemoeide richtte hij zich steeds meer op zich met de afdeling machinehan- de handel. Hij kocht complete del en kantoormeubelen en Joop inboedels op, handelde in lompen, was de man van de partijgoederen. ijzer en metaal, en toen ook De twee jongste broers Piet (1954) nog in papier en hout. Met zijn en Kees (1956) vestigden zich voddenkar (de hittenkar van de in Hoofddorp met sloopbedrijf met Jan Griekspoor en na haar lompenkoopman) ging hij door Grovon. dood trouwt Jan op 15 maart 1877 de straten. Gerrit gaat dan later, met haar zuster Geertruida. met zijn vrouw Jannetje en zijn Op 1 oktober 2001 gaat Gert (De familie Griekspoor behoort gezin, wonen in het Spoorhuis met pensioen en wordt William dan ook tot de eerste bewoners aan het latere Dokter van Haerin- (de zoon van zijn broer Jan) de van Haarlemmermeer) Jan, arbei- genplantsoen en heeft daar ook nieuwe directeur. Gert kan zich der en koopman, de oudste zoon opslag van de goederen. Wim, dan gaan bezig houden met zijn van Gerrit, geboren te Eethen geboren in 1921,was ondanks hobby paarden en koetsen. Het op 17 september 1855, trouwt in zijn slechte gezondheid, hij leed bedrijf heeft nu 72 personeelsle- Haarlemmermeer op 9 september aan tuberculose en had nauwe- den, er rijden tien vrachtwagens 1881 met Cornelia de Vos. Zij lijks lucht, vanaf ongeveer 1956 en door het land staan zestien gaan dan wonen in de Kerkstraat werkzaam in het bedrijf van zijn kranen bij sloopwerken. William 19 te Nieuw-Vennep. Zij krijgen vader. Die had bedacht dat zijn heeft met Debbie Lohman twee elf kinderen. Zes dochters waar- zoon weliswaar niet kon sjouwen kinderen, dochter Jessie (2003) en van er vijf trouwen in Haarlem- maar een vrachtwagen besturen zoon Wesley (2004); de opvolgers mermeer ( een werd slechts drie zou wel lukken. staan dus al klaar. jaar oud) en vier zonen (Barend, Gerrit, Cornelis en Hendrik) Wim, getrouwd met Aadje, Met dank aan Geertje Bos, Cornelis,graanhandelaar, trouwt had zes zonen en een dochter www.leveninnieuwvennep.nl met Hendrika Rietveld en (Janneke de jongste, geb. 1958) emigreert op 3 maart 1914 naar De oudste zoon Gert (1943) ging Selkirk, Manitoba in Canada op zijn twaalfde werken in het 9 Bert Kroon, een noodlottige onderduik

1 Bert Kroon

Bert op de tractor 2 bij Gortzak

Inleiding om het boerenvak te leren. Hij De in Abbenes geboren Bert klopte aan bij de familie Gort- Kroon had in de oorlogsjaren de zak aan de Aalsmeerderweg leeftijd bereikt dat hij zich moest bij Nieuw-Vennep. Hij kende melden om tewerkgesteld te Gortzak, want deze was de worden in Duitsland. Hij wilde schooltijd was Bert op de boer- schoonvader van zijn oudste dat niet en is vanuit de Haar- derij van zijn oom Gerrit te vin- broer Jaap. Gortzak kon wel een lemmermeer naar Groningen den. Zij mochten hem daar wel. jongen gebruiken op de boer- gegaan. Daar is hij ondergedo- Hij deed er allerlei klusjes, zelfs derij. Het is in middels oogst- ken. Helaas is hij bij een huis- een paard voor een driewiel kar tijd. Vlakbij Schiphol is het niet zoeking ontdekt en afgevoerd spannen. Maar soms gaf dat in- zo veilig. De Duitsers hebben naar het concentratiekamp spannen een probleem. Als het er jagers en bommenwerpers Amersfoort. Daar is hij overle- paard niet veel zin had hield het gestationeerd om vandaar den. De levensloop van Bert is zijn hoofd omhoog en dan lukte aanvallen op Engeland uit te destijds opgetekend door zijn het niet om hem het hoofdstel voeren. Schiphol werd daarom oudere broer Jaap. om te doen. Maar Bert wist er regelmatig door de geallieer- wel raad mee. Hij bond het den aangevallen. Om de vijand De jeugdjaren in Abbenes dier in de stal goed aan de krib te misleiden lieten de Duitsers Bert is op 24 april 1923 in Ab- vast, klom zelf in de voerbak en schijnvliegtuigen door de meer benes geboren als zevende schoof zo het hoofdstel over het zuidelijk gelegen stukken land kind van het gezin Kroon. Bert hoofd van het paard. bewegen. Die namaaktoestel- groeide op aan de Hoofdweg. len werden vanuit bunkers over Hij hield van dieren, vooral van Het gezin verhuist naar Lisse rails aan een kabel heen en weer konijnen. Zijn opa fokte konij- Na het overlijden van vader getrokken. Ook op het land van nen, Hollanders en Vlaamse Kroon in 1934 is moeder Kroon Gortzak kwam zo’n bunker, met Reuzen. Bert zag dat ook wel met haar negen kinderen in 1937 als gevolg Duitse soldaten op zitten. Maar het bord bij het naar Lisse verhuisd. Bert kon de boerderij. Op verschillende hek van de voortuin met de daar z’n draai niet vinden in het woningen en schuren werden in tekst ‘Ram ter dekking’ leverde rijtjeshuis aan de Beatrixstraat. dat verband lichtpunten aange- toch niet veel klandizie op. Na Hij ging terug naar de polder bracht die ontstoken werden als

10 er ‘s nachts vliegtuigen naderden. NSB’ers. De zoon van Klooster- Hoe het met Aebe is afgelopen Voor Bert dreigde nog een ander man, Aebe, heeft met één van wordt in het familieboek niet gevaar. Zoals zo veel jongens hen al eens een aanvaring ge- verteld. van zijn leeftijd moest hij zich had. De verhoudingen zijn zeer melden voor werk in Duitsland. gespannen. De NSB’ers waren In Kamp Amersfoort Maar Bert zag dat niet zo zitten erachter gekomen dat Aebe zich In 1939 is bij Amersfoort een en zocht een schuilplaats. had onttrokken aan de tewerk- barakkenkamp gebouwd voor stelling in Duitsland en dat er de opvang van gemobiliseerde Moeder Kroon hertrouwt op de boerderij nog een andere Nederlandse militairen. In 1941 Met achterlating van haar zoon onderduiker zat. namen de Duitsers het kamp Jo en diens aanstaande bruid Op een kwade dag verscheen in gebruik. Aanvankelijk om in de Beatrixstraat is moeder één van de NSB’ers met een communisten op te sluiten na de Kroon met haar nog in huis paar Duitse soldaten op het Duitse inval in Rusland. Gaan- zijnde kinderen vertrokken naar erf. Ze vonden de beide jon- deweg kwamen er ook andere het Groningse Doezum. Daar gens, Bert en Aebe, in hun gevangenen o.a. verzetsmensen, is ze hertrouwd met een zekere schuilplaats achter een luik zwarthandelaren, onderduikers Kloosterman. Moeder Kroon in de stal. De jongens werden en predikanten en pastoors die is bezorgd over Bert en weet overgebracht naar het huis van het aangedurfd hadden om de hem over te halen om naar het bewaring in Groningen. Later Duitse oorlogsmisdaden vanaf Groningse platteland te komen. werd Bert afgevoerd naar Kamp de kansel aan de kaak te stellen. Daar is het volgens haar veel Amersfoort. Op het station van Meer dan 35000 gevangenen veiliger om onder te duiken. Na Groningen kon z’n oudste zus zijn van 1941 - 1945 in het kamp verloop van tijd is Bert verhuisd Marie hem nog een pakketje geregistreerd. De gevangenen naar Doezum. met levensmiddelen meegeven. werden stelselmatig mishan- Vluchten was ondenkbaar. De deld, waarbij de gevreesde SS Gevangengenomen gevangenen hadden een stok in - Oberscharführer Kotälla van In de omgeving van Doezum hun broekspijp gekregen waar- zich deed spreken. Volgens woonden een paar toegewijde door hardlopen onmogelijk was. ooggetuigen onderscheidde het

a. van Bert b. van Trijntje (Truus) de Ruiter, kerst 1942 te Doezum

3 Twee versjes uit het poëziealbum van Nel Rietkerk - Kroon 11 had echter een op houtskool hem nog het Onze Vader gebeden. gestookte auto. Die kon hulp In zijn armen is Bert gestorven. bieden. De familie kreeg na veel Later las ik in het boek ‘Het wrede moeite het stoffelijk overschot paradijs’ nog de naam van die van Bert mee. Vóór de begrafe- NSB’er die Bert had ontdekt. Dat Kamp Amersfoort 4 nis zou een korte rouwdienst was heel emotioneel voor mij. Deze in het huis aan de Beatrixstraat man is in de oorlog ook gedood. worden gehouden. De familie Achteraf was het misschien beter was al bijeengekomen, maar de geweest dat Bert in de Haarlemmer- taxi kwam maar niet opdagen. meer was gebleven want gedurende Het duurde inmiddels wel erg de oorlog is niemand wezen zoeken lang. In overleg met de begra- in de boerderij van Gortzak. Toch fenisondernemer en dominee heeft daar nog een onderduiker in Ruys werd besloten om de huis gezeten. Voordat we als gezin

5 Tekening van Kamp Amersfoort begrafenis maar uit te stellen naar Doezum verhuisden hadden van zaterdag naar de maandag. we ook een Joodse onderduiker in kamp zich van de andere Ne- De familie kreeg daardoor de huis. Als wij niet thuis waren ging derlandse kampen door het ple- gelegenheid om aan de dokter hij op de piano spelen. We dachten zier van de beulen in sadisme, te vragen of die het stoffelijk weleens: o, de buren. willekeur en mishandeling. overschot wilde onderzoeken Jaap Kroon (inmiddels overleden) Bert Kroon is een van de 658 naar sporen van mishandeling. kon zich de Joodse onderduiker ook gevangenen die als gevolg van Het enige wat de dokter vond nog herinneren. ‘s Avonds ging hun verblijf in Kamp Amers- was een kleine snee in de keel. deze even naar buiten. Je hield je foort zijn overleden. Van deze Naar zijn menig een gebruike- hart vast. Moeder kon niet tegen 658 zijn ongeveer 428 gevange- lijk middel om difteriepatiënten die enorme spanning. Waarschijn- nen in de nabije omgeving van bij zware benauwdheid wat lijk is deze onderduiker via de kerk het Kamp geëxecuteerd. lucht te geven. In alle soberheid bij ons gekomen. Zelf hoefde ik niet is ‘s maandags Bert op Duinhof bang te zijn om opgepakt te worden. Onderzoek naar de begraven.Pas later werd bekend Ik werkte op de steenfabriek te Lisse doodsoorzaak wat er precies in het kamp was en dat was een zogeheten ‘Kriegs- Lambertus Nicolaas (Bert) Kroon gebeurd. Het bleek dat Bert een wichtig’ bedrijf. In mijn persoons- is nog geen 21 jaar als hij op gevaarlijke vorm van difterie bewijs stond dat ik tijdens razzia’s 1 februari 1944 sterft in het had gehad en het tot stikken niet gearresteerd mocht worden. Polizeiliches Durchgangslager toe benauwd kreeg. Een dokter Amersfoort. De familie Kroon in heeft toen een snee in de lucht- Ton Zekveld, Barend Klaassen Lisse kreeg het bericht dat Bert pijp aangebracht. Ook werd be- was overleden. Er werd geen kend dat een medegevangene, Bron: Het familieboek ‘Van oude toelichting gegeven. Zijn broer een priester, hem bij zijn sterven tijden, wie we waren en wat we Jaap belde daarna de kampcom- heeft bijgestaan en met hem deden’ (1999) auteur Jaap Kroon mandant met de vraag of de heeft gebeden, wat hem in zijn familie de overledene misschien benauwdheid troost gaf. zelf mocht begraven. Deze antwoordde dat ze dan snel Herinneringen van de jongste moesten komen omdat de zus en oudere broer overledene anders de komende Nel Rietkerk - Kroon was 11 jaar nacht zou worden gecremeerd. toen Bert gevangen werd genomen. Dat ophalen van de overledene We hebben nog Kerst gevierd met was niet zo makkelijk. Vervoer z’n meisje uit Nieuw-Vennep. Dat was vanwege gebrek aan ben- was Truus de Ruiter. Achteraf hoor- zine een groot probleem. Taxi- den we nog iets van de laatste uren bedrijf van der Stelt in Lisse van Bert. Een priester heeft met

12 6 Het graf van Bert op begraafplaats Duinhof te Lisse De slager en

Willem Kroes, de fietsenfabriek de fietsenmaker

Arie Kroes werd geboren in wagenmakerij gehad op de hoek mei 1935 in een nu meer dan Bosstraat - Hoofdweg, waar later Arie Kroes honderd jaar bestaande slagerij Adriaan Struik z’n groentewinkel aan de Hoofdweg - Oostzijde te had en nu onder anderen een samen met zijn vrouw een lees- Nieuw-Vennep. Hij groeide op bij tandtechnieker is gevestigd. bibliotheek had. Hannes woonde de geur van gerookte hammen, Willem is bekend geworden als in de Venneperstraat, ongeveer het geluid van gekeelde varkens fietsenfabrikant onder de naam waar nu de winkel van Kruidvat en blonde dikbillen versiert als “Haarlemmermeerse rijwiel- is. Willem Kroes moet een echte Paaskoeien. Door weer en wind fabriek” W. Kroes en Zonen. techneut geweest zijn. Op zeker fietste hij, niet altijd fluitend zoals Willem had noch zonen, noch moment had hij een spuit met een slagersjongens plachten te doen, dochters, maar als publiciteit had motorpompje voor bestrijdings- langs rechte Meerse wegen. het zeker waarde. Het fabrieks- middelen op een fiets gemon- Stak een handje toe als vader pand stond aan de Hoofdweg teerd en ging daarmee de boer op huisslachtingen deed, kort en - Westzijde, ongeveer waar nu om vruchtbomen te bespuiten. goed, hij werd een echte ambach- goederen aangevoerd worden Minder onschuldig dan bomen telijke slager, waarbij het slacht- voor de supermarkten. Na spuiten betrof een ‘frauduleuze’ vee op eigen kracht binnenkwam Willem Kroes was er slagerij van handel in fietsbanden tijdens en uiteindelijk geportioneerd de Groningen, daarna Oudshoorn de oorlog. Kennelijk had Kroes koele winkel verliet. gevestigd. Willem ging zelf de een flinke voorraad fietsbanden. Onze jonge beenhouwer (Vlaams boer op om zijn tweewielers aan Een schaars artikel, met gevolg voor slager) huwt met Rachel de man te brengen. Pluspunt dat fietsen werden voorzien van Catharina Trijntje van Zadelhoff, van de Kroesfiets was de terug- houten banden of met uit rubber een struise boerendochter uit traprem. De toenmalige fietsen gesneden van oude autobanden. het zuiden van de polder. hadden vaak nog een handrem In een plaatselijk blad uit 1941 Jarenlang baten ze een slagerij uit aan het stuur, waarbij een rubber- staat het volgende: Een rijwiel- in Woubrugge. Naast de burgers blokje op de voorband drukte. handelaar was ‘s morgens bezig vormen watersporters hun Kroes zal zeker niet alles zelf verpakte rijwielbanden te vervoeren. cliënteel. Wanneer de pensioen- geproduceerd hebben maar Een vroege wandelaar stelde leeftijd in het zicht komt eindigt toegeleverde materialen ver- daarvan de politie op de hoogte. de periode Woubrugge en genieten werkt hebben. Overigens komt De politie greep in en ontdekte in Arie Matthijs Kroes en zijn Trijnie nu veel als halffabricaat uit Japan een opslagplaats meer dan drie- van hun pensioen. Arie is een en Taiwan. In de winterperiode, honderd rijwielbanden. Een zekere boeiende verteller. Weet veel en mits er ijs was, verkocht Willem K. is in verband met deze zaak nog meer van boeren, burgers Kroes schaatsen en deed ook het gearresteerd. en andere Vennepers. Ik vroeg slijpwerk. Bij klachten over dat Tot zover het verhaal van Arie hem naar de destijds bestaande slijpwerk was z’n eerste reactie Kroes uit Nieuw-Vennep. fietsenfabriek van zijn familielid ‘je kunt niet schaatsen’. En om te Willem Kroes. De familie Kroes tonen dat het niet aan de schaat- Jan Tamboer kwam van oorsprong uit Nieuw- sen lag bond hij zelf de schaatsen koop, het waren wagenmakers. onder en gleed demonstratief Arie vertelt dat zijn overgroot- over de baan. Zijn reclameleus vader lopend naar de Meer kwam. was: “Zie ze zwieren op mijn Twee nazaten van de Nieuw- schaatsen”. Willem Kroes had koopse Willem Kroes zijn Willem ook een medewerker, Hannes en Lucas. Lucas heeft ooit een Donkersloot, een Brabander die Arie Kroes bij de slagerij 13 Gerrit van Beem - “Het geweten van de burgemeester”

Gerrit van Beem werd geboren In 1941 huwde Gerrit van Beem op 19 maart 1913 op hoeve met Ambrozina Gijzenberg Ruimzicht, een boerderij met (1916-1965). Zijn kinderen, twee 20 hectaren die door zijn vader zonen (Leen en Koos) en drie Kors (1873-1945) in 1901 voor dochters (Nely, Ankie, Ineke), gaf ƒ 24.600 werd gekocht van hij veel speelruimte. Ze mochten G. Apfeld. In 1920 kon Kors van zelf hun opleiding kiezen maar Beem de nabijgelegen boerderij hij stuurde wel. Tegen zoon Koos Maria’s Hoeve met 20 hectaren zei hij dat de tuinbouwschool in bij zijn bedrijf trekken 1 . Kors en Aalsmeer een goede opleiding zijn vrouw Cornelia Vlug (1874- was. Gevolg: Koos ging naar 1931) kregen vier zonen en zes de tuinbouwschool. Zoon Leen dochters. Vader Kors wilde dat geeft aan dat hij de boerderij zijn zoon Gerrit zou doorleren. op zijn manier mocht beheren. Maar na het behalen van het Vader Van Beem gaf wel zijn ULO diploma had hij het wel mening, maar drong niet aan. gezien. Hij wilde boer worden De natuur lag hem na aan het net als zijn drie broers. hart. Zijn uitspraak “Hoed je voor hetgeen je niet ziet”. Gerrit van Beem bleef op Onkruid mag niet wortelen. Ruimzicht wonen. Akkerbouw Je moet op tijd ingrijpen en was de belangrijkste bron van wieden. Ook in het dagelijks inkomsten. Extra inkomsten leven gold deze uitspraak. vormde soms de verkoop van Kijken, luisteren en ingrijpen een enkele koe aan slagerij voor het te laat is. Ook voor Van der Ban in Zwanenburg wetenschap had Van Beem grote en de verkoop aan huis van belangstelling. De keuze van zijn aardappelen en peulvruchten. dochter Ineke voor de Landbouw Van Beem was een behoudend Hogeschool in Wageningen vond man. Hij ging niet snel over tot hij een mooie combinatie van de aanschaf van een machine. natuur en wetenschap. Hij was Eerst moesten de kinderziekten zeer trots op zijn kinderen. Had eruit verdwenen zijn en moest je als kind een wondje aan je het financieel verantwoord zijn. hand dan was zijn reactie: “Even Veel samenwerken met andere met je hand in de aarde wroeten boeren deed hij niet. en de wond ontsmet”. Alleen als Zelfwerkzaamheid was de het nodig was kwam de dokter leidraad en indien nodig werd aan huis. Volgens de dokter een loonbedrijf ingeschakeld. moest je bij een niersteenaanval

14 op een paard klimmen en in schappelijk betrokken man. Hij Na het overlijden van zijn broer draf een half uurtje gaan rijden. luisterde, diende andere mensen Cor in 1958 die wethouder was Zo gezegd, zo gedaan, maar die en stond open voor iedereen in de gemeente Haarlemmermeer, remedie heeft niet geholpen. ongeacht geloof of achtergrond. werd Gerrit Van Beem gevraagd Van Beem werd toch voor zijn Hij bezat een samenbindend zitting te nemen in de gemeente- nierstenen geopereerd. karakter. Als lid van de jonge raad van de gemeente Haarlem- Al op jonge leeftijd moesten de mannenvereniging hield hij eens mermeer. Raadslid was hij tot kinderen hun moeder missen. een inleiding met als titel: ”Ik wil, 1966. Als opvolger van wethouder Op 14 maart 1965 2 overleed ik dien”. En dat “Ik wil, ik dien” C. Bos werd hij wethouder van Ambrozina waarna de oudste liep als een rode draad door zijn openbare werken van 6 september dochter Nely haar baan vaarwel hele leven evenals zijn uitspraak 1966 tot 3 september 1974. zegde en het huishouden op “Vraag niet waarom het gebeurt, Belangrijk tijdens zijn wethouder- zich nam. In 1968 trad Gerrit van maar waartoe het leidt”. schap was de samenwerking met Beem opnieuw in het huwelijk Overdag op de boerderij, Ir. A. Jonker, directeur openbare met Jenneke Buijs-Knoop. Het ’s avonds veel op pad voor de werken van de gemeente. Zijn gezin op hoeve Ruimzicht werd CHU (Christelijk Historische uitspraak: “Als wethouder kun uitgebreid met de zonen Pieter Unie), als voorzitter van de je spanningen niet ontlopen. en Henk uit het eerdere huwelijk C.B.T.B., als lid van de Com- Overleg en inspraak is een goede van Jenneke. missie van Advies van de zaak, maar het moet wel binnen Landbouwwinterschool in een redelijke termijn gebeuren.” De boerderij en nevenfuncties Hoofddorp, als ouderling van De procedures duurde volgens namen alle tijd in beslag. de Nederlands Hervormde Kerk hem veel te lang. Mopperen Voor zijn eerste huwelijk vond Houtrijk en Polanen te Halfweg deed Van Beem zelden, kwaad Van Beem ontspanning bij paard en voor het schoolbestuur van worden kostte hem heel veel rijvereniging Ritmeester de Kruijff. De School met den Bijbel (nu moeite en energie maar met Daarna was er weinig tijd voor Halverwege) in Halfweg. Tijdens de vuist op tafel slaan bij een ontspanning of vakantie. zijn zittingsperiode in het school- raadsvergadering heeft wel eens Ja, een dagje op en neer naar het bestuur werd de Gaandeweg plaatsgevonden. Maar zoals de noorden van Noord-Holland. school in Zwanenburg gebouwd. toenmalige burgemeester Cor Met alle plezier wilde hij een van Stam in zijn afscheidsrede bij huisje boeken voor zijn vrouw en Tussen de jaren 1950 - 1958 was het aftreden van Van Beem zei: kinderen maar meegaan, nee niet Van Beem ouderling en maakte “Met de vuist op tafel slaan kon, langer dan een dag. De boerderij hij deel uit van de Kerkenraad. omdat wij wisten dat Van Beem kon hem geen dag missen. Blijkbaar was hij ook bij de een man was die met hart en ziel Na de overname van de boerderij Hervormde Kerk een gezien onze gemeente diende”. door zijn zoon Leen in 1970 man want bij de verkiezingen Van Stam noemde Van Beem ook verhuisde hij naar de Hoofdweg voor een tweede ambtstermijn zijn geweten 4 . Als hij naar Van nabij de Bennebroekerweg en op 14 december 1953 werd hij Beem keek omdat hij niet zeker ondernam hij reizen met een met een ruime meerderheid was van zijn zaak en Van Beem christelijke reisvereniging of van 47 stemmen herkozen. Zijn knikte ja, dan was de zaak in orde. C.B.T.B. (Christelijke Boeren- en neiging tot behouden bleek ook Bij een nee moest je oppassen. Tuindersbond opgericht in 1918) weer in 1954. In de Kerkenraads- naar onder andere Bulgarije, vergadering van 11 januari 1954 Gerrit van Beem had een zware Israël, Noorwegen en Rusland. stelt Ds. A. Kromhout voor een portefeuille maar werkte altijd Hij had veel belangstelling voor gemeenschappelijke paasdienst prettig samen met zijn ambte- andere culturen. te houden met de Gereformeerde naren. “Ik ben niet zo’n prater, Kerk. Van Beem stelt echter op scherp formuleren is niet mijn Van Beem was behalve boer met 15 februari 1954: “Zijn we al sterkste kant” en “Ik heb niet hart en ziel ook een zeer maat- zover”? 3 . zoveel letters gegeten”.

15 Hiermee maakte hij duidelijk dat kwam er. Politiek gezien kon hij Haarlemmermeerse gemeente- een wethouder alléén het ook het tijdens zijn wethouderschap raad werd in totaal afscheid niet kan. Iedereen moet erbij niet redden bij het dempen van genomen van vijftien raadsleden. betrokken zijn 5 . Hij spande de IJtocht en de verbreding van Cor van Stam zorgde voor een zich in voor de bouw van zwem- de Domineeslaan in Zwanen- verrassing door Gerrit van Beem baden. Het zuiveren van water burg. Hij gaf aan dat het dempen de versierselen van het Ridder- werd na de stichting van zes zui- tot wateroverlast zou leiden. schap in de Orde van Oranje veringsinstallaties overgedaan Duikers en rioleringsbuizen Nassau op te spelden 9 . aan het Hoogheemraadschap waren te klein en zouden dicht- Zijn afscheidsreceptie was op Rijnland. Door het optreden slibben. Van Beem heeft gelijk 30 augustus 1974. Tijdens het af- van Van Beem werd het contact gekregen. De omgeving van de scheidsdiner op 4 oktober 1974 in tussen gemeente en polderbe- Domineeslaan kampt al jaren hotel-restaurant De Rustende Jager stuur geïntensiveerd. Hieruit met wateroverlast. Moeilijk had in Nieuw Vennep kreeg hij als bleek weer zijn vermogen tot hij het, zelf boer zijnde, met het afscheidscadeau o.a. een kleine samenbinden. De hand had hij verwerven van bouwgronden. gravure met de afbeelding van de ook bij de instelling van een Boeren die jarenlang op de grond gemeente Haarlemmermeer. krotopruimingsfonds in 1962 en geleefd en gewerkt hadden het Structuurplan in 1964 waar moesten wijken voor algemeen Gerrit van Beem overleed op het College zich uitspreekt voor belang. Hij hielp de boeren die 9 februari 1981 en is begraven op uitbreiding van Hoofddorp tot hun land moesten verlaten wel de begraafplaats van de Stichting een grotere kern 6 . zoeken naar andere akkerbouw- Hervormde Gemeente Houtrijk grond. Van de circa 750 hectaren en Polanen aan de Kerkhoflaan Groenvoorziening lag Van Beem aangekochte gronden kon hij in Zwanenburg 10 . ook na aan het hart. In 1966 be- ongeveer 350 hectaren andere schikte de gemeente over hon- grond voor de wijkende boeren Harry van Raak derd hectaren groen. Tijdens zijn vinden. Maar hij begreep dat tij- wethouderschap verdubbelde de den veranderen en de economie Geraadpleegde bronnen: 1) Haarlemmmermeerse Boerderijen – gemeente het openbaar groen tot moest groeien. Door nieuwe wet- bewoners en wijken. Stichting Meer een kleine tweehonderd hecta- geving mochten waterschappen Historie 2008. 2) Bevolkingsregister gemeente ren 7 . Van Beem stond aan de geen wegen meer in eigendom Haarlemmermeer. wieg van het in 1979 geopende hebben. In zijn functie als wet- 3) Noord Hollands Archief/archief Haarlemmermeerse Bos, het houder maar ook als hoofdinge- Protestantse Kerk Halfweg- Zwanenburg, Kerkenraadsverslagen hertenkamp in Zwanenburg en land (algemeen bestuurslid van 29,30,31. het park in Badhoevedorp. De 1971 tot 1977) was hij, evenals 4) Burgemeester Van Stam: zijn af- aanleg van het recreatiepark in dijkgraaf Melis Spaans, voor- scheidsrede over Gerrit van Beem. 5) Hoofddorpse Courant 1 augustus Nieuw- Vennep kon worden stander van de overdracht van 1974. gerealiseerd dankzij een gift van polderwegen door Waterschap 6) Haarlems Dagblad 16 mei 1974. de firma Lucas Bols. Vooral de Haarlemmermeerpolder aan de 7) De Meer loopt vol. Meer Historie 1997. (woorden)strijd om de aanleg gemeente 8 . Tijdens de hoofd- 8) Belang, betaling en zeggenschap van het Haarlemmermeerse Bos ingelandenvergadering van 2015. Hans van Velsen pag. 94-95. (110 hectaren) heeft Van Beem 12 april 1974 werd het besluit 9) Hoofddorpse Courant 5 september 1974. veel energie gekost. In feite van de overdracht genomen. 10) Register overledenen St. Herv. was het een zandwinningsput Gemeente Begraafplaats Houtrijk en Polanen Zwanenburg. maar hij regelde dat het groen Op doktersadvies moet Van om de put werd betaald uit de Beem, die al eerder een medische Met dank aan opbrengst van het zand. Maar waarschuwing had gehad, stop- • Nely, Leen, Ankie en Koos van Beem hij ondervond met deze rege- pen met zijn werk als wethouder • Drs. Jan Achterstraat, voormalig ling veel tegenstand, woningen en werd hij opgevolgd door de directeur sociografisch bureau bouwen om de put kon toch ook! heer J.M. Hoffmann. Tijdens de De Meerlanden • de heer Wim Smit, Protestantse Van Beem hield stand en het bos afscheidsvergadering van de Gemeente Halfweg-Zwanenburg.

16 tekst: Ger Mastenbroek foto’s: Henk Koetsier

Daar ligt ‘kleine Henkie’ dan … Kleine Henkie blijkt 64 jaar later helemaal niet zo te heten

Het is 19 november 2015. Vanuit mijn woonplaats Houten ben ik onderweg naar Zwanenburg, naar Wilgenlaan nummer 18, waar meneer Gerrit Gesink woont. Hoe dichter ik bij de plaats van bestemming kom, hoe meer het ook weer 1951 wordt. Ik vind het spannend; meneer Gesink kent mij niet en ik ken meneer Gesink niet. Toch hebben we elkaar ooit eerder gezien; dat was in 1951, deze november 64 jaren geleden.

Zwanenburg is ook de plaats jaren zestig. Ik moet nóg verder eengezinswoning zit ook zijn waar ik geboren en getogen ben. terug; ik moet naar 1951. Ben dochter Mirella Kleine; zij speelt Zonder TomTom weet ik vanaf hier om samen met meneer Ger- een rol in deze ontmoeting. Dan de Schipholweg via de IJweg rit Gesink terug te gaan naar dat begint de kennismaking tussen naar de Olmenlaan te rijden. jaar, naar kleine Henkie en naar de nu 92-jarige Gerrit Gesink Bij de hoek IJweg/Olmenlaan, de nieuwe fabriek van De Cirkel en ‘kleine Henkie’ van zeventig waar vroeger slagerij Van der waar hij werkte. jaar; in 1951 respectievelijk 28 Ban zat die nog zelf slachtte, Bel aan op nummer 18. Een jaar oud en zes jaar jong. Sinds moet ik rechtsaf. Na een paar opgewekte en verwachtings- het overlijden van zijn vrouw in honderd meter zie ik de ten- volle meneer Gesink doet open. 1996 woont meneer Gesink nog nisbanen van Lucky Strike; ooit Verwachtingsvol ja, maar waar steeds zelfstandig. Leeftijd? Niet ook mijn vereniging. Dan rijd naar? Wij geven elkaar een belangrijk, luister maar: ‘Vorige ik de Wilgenlaan in met rechts hand; zonder iets te zeggen, zeg- week pasfoto’s laten maken om- oude gebouwen van drukkerij gen wij al heel wat. Ook hij kijkt dat mijn rijbewijs verlengd moet Van Exter. Zo kom ik steeds duidelijk uit naar deze ontmoe- worden.’ Hij weet ook alles nog meer terug in de tijd; het is nu al ting. In de huiskamer van zijn van vroeger. Dat komt goed uit

17 want het gaat vandaag vooral over vroeger. ‘Ja, ik heb 45 jaar bij De Cir- kel gewerkt. Tot de fabriek in Zwanenburg openging eerst nog op verschillende plekken in Amsterdam. Dat was wat hoor dat je toen helemaal naar Zwa- nenburg moest. Vanuit Amster- dam eerst met de Blauwe Tram naar Halfweg. Op dat plein daar uitstappen en lopend verder. Lopend ja; voor die tijd normaal hè. Door de Haarlemmermeer- straat met al die winkels en dan met dat pontje. Was dat van Van der Staay? Dat wist ik niet. Op de dijk aan de overkant gaan Bedankt meneer Gesink! we richting Domineeslaan. Ter hoogte van de Suikerfabriek komen we langs een bakkers- winkel. Nou, en daar voor het dus. Niet kleine Hénkie maar Mijn oom Jan zie ik met een raam ligt dan een jongetje op het is kleine Gérrie zoals ik roeibootje langs die schepen va- bed. Altijd als we voorbijkomen daar heet. Ik lig daar als zes- ren om brood uit eigen bakkerij zwaaien we naar dat jongetje en jarig jongetje bij mijn ome Jan af te leveren. dat jongetje zwaait ook altijd en en tante Rijkje en niet thuis in Ik word ook best verwend. heel vrolijk terug. Ik kan me nog mijn eigen huis op IJweg 32, Komt iemand op bezoek, dan zo goed herinneren dat je aan hier vlakbij de Wilgenlaan. Ik lig nemen ze iets leuks of iets lek- zijn oogjes ziet dat hij dat leuk dáár omdat mijn moeder ziek is kers mee. Elke morgen krijg ik vindt. Dat gebeurt dus twee en in het ziekenhuis ligt. Wat er uit de bakkerij de afgesneden keer per dag; ’s morgens heen met mij is? Ik weet niet beter dat randjes van de tompouces; ver- en ’s middags terug. Als iemand ik, zoals ze dat zo mooi achteraf ser kan niet en ’t is heerlijk! Dat vergeet te zwaaien moet ie terug zeiden, alleen maar een vlekje ze bulletje tegen me gaan zeg- om dat alsnog te doen. We we- op mijn longen heb. Als je dat gen is logisch. Leuk is het ook ten niet hoe dat jongetje heet en zo zegt klinkt het meteen min- om te zwaaien naar mensen die noemen hem daarom Henkie, der ziekelijk dan het werkelijke langskomen. Vooral ‘s morgens kleine Henkie.’ tuberculose. Gelukkig doet dat en aan het eind van de dag zijn Dan stokt het verhaal van vlekje geen zeer en de medische dat veel mánnen. Dat zij alle- meneer Gesink; we zijn aange- wetenschap belooft dat het met maal bij De Cirkel werken, weet komen bij dat jongetje en aange- rust zal verdwijnen en genezen. ik niet. Dat ze met mij begaan komen om het verhaal van dat Dat blijkt zomer 1952 inderdaad zijn besef ik evenmin. jongetje zelf te horen. te kloppen; dat weet ik natuur- Ja, en dan is het 5 december lijk in 1951 nog niet. 1951. Als zesjarig jongetje geloof Dan is het Sinterklaas De bietencampagne is in volle ik nog heilig in Sinterklaas en ‘Ja, dat jongetje achter dat gang. Dat is wat hoor! De Ring- dat blijkt goed uit te pakken. raam bij Luxe Brood-, Koek- en vaart ligt vol met schepen die Ik hoor net zoals tante Rijkje Beschuitbakkerij Walter, ben ik wachten om gelost te worden. de bel; zij loopt naar de win-

18 kel. Mannen met een groot pak Gevonden! coladeletter vindt mijn vader al staan daar. ‘Met “Goeiemiddag” Ik stuurde een mailtje naar Ah- genoeg.’ zullen zij elkaar ongetwijfeld rend Productiebedrijf Zwanen- Kleine Gerrie, tegenwoordig begroet hebben. Wat er verder burg, sinds 1967 de naam voor Ger: ’Meneer Gesink, ik hoop gezegd wordt weet ik niet. Maar De Cirkel. Vroeg of er een blad dat u net zoals ik heel lang en volgens overlevering moet dat of website voor gepensioneer- met plezier aan deze dag, aan ongeveer dit zijn: ‘Mevrouw, den is. Daarop kreeg ik geen deze vernieuwde kennismaking een domme Zwarte Piet heeft antwoord maar wel net zoals in met toch een paar cadeautjes, dit pak verkeerd bezorgd. Hij 1951 iets heel verrassends. Bij mag terugdenken. Dank u wel!’ bracht het naar De Cirkel in de Ahrend kent iemand een collega Domineeslaan. Op het pak staat en die haar vader werkte vroe- dat het toch echt voor dat jonge- ger ook bij De Cirkel. Misschien Ger Mastenbroek, tje hier achter het raam is!’ …? Dat blijkt te kloppen! Het is de kleine Henkie uit 1951 Die mannen vroegen die Zwarte Mirella Kleine-Gesink. Mirella Piet of zij dat pak naar dat jon- vertelt als we elkaar bij haar getje moeten brengen, zij lopen vader ontmoeten: ‘Je had erbij Toegift er toch langs. Dat was een goed moeten zijn toen ik vroeg of hij Met meneer Gerrit Gesink en idee! En zo komen tante Rijkje misschien dat jongetje kende met Mirella hebben we het en die mannen met dat grote voor het raam bij die bakker. Hij gedrieën daarna nog lang over pak mijn kamer in. Er zitten veel sprong nog net niet letterlijk een Zwanenburg gehad. Óns Zwa- cadeautjes in en allemaal voor gat in de lucht maar reageerde nenburg kunnen we zeggen mij! Bij Sinterklaas horen verras- met: “Natuurlijk weet ik dat! want in 1952 is familie Gesink singen; nou dit is er een. Dat jongetje keek altijd zo vro- daar komen wonen. Eerst in de lijk uit zijn ogen als we langs- Thorbeckestraat; vanaf 1965 Ik weet niet, áls ik wat gezegd kwamen en zwaaiden!”’ De rest hier in de Wilgenlaan. Namen heb, wat ik gezegd heb. Ik kan is al verteld. komen voorbij als Garage Herfst, me alleen herinneren dat het een Dat was dus 1951 en allemaal fietsenzaak Van Ieperen, slagerij gróót pak was en dat het zo op geweest. Het is nu november Aalberts, De OIm, Timmerbedrijf mijn bed werd gezet. Wat er in 2015 en 64 jaren later. Ik ben op Van Rijn, drukkerij Van Exter. dat pak zat zou ik echt niet meer bezoek bij meneer Gerrit Ge- Onder de kennissennamen van weten. Dat ik Sinterklaas en sink, de vader van Mirella. de familie Gesink, zit ook familie Zwarte Piet toen niet bedankte ‘Meneer Gesink ik vind het nog van mij. Altijd heerlijk zo’n we- was niet erg; die waren er toch steeds geweldig dat u en uw reldje in zo’n dorp. Met alles wat niet. Wél erg was, en is tot let- collega’s dat deden voor dat jon- dit met zich meebrengt… terlijk op de dag van vandaag, getje, voor mij. Of het geholpen dat ik die aardige mannen van heeft om snel beter te worden De Cirkel nooit heb bedankt. weet ik niet maar ik weet wel Mannen die geld inzamelden dat ik me 64 jaren later nog voor cadeautjes en voor Sinter- steeds dankbaar voel als ik aan klaas speelden. Dat realiseerde die Zwarte Piet en Sinterklaas ik me onlangs weer eens toen ik terugdenk. Graag wil ik deze dat fotootje zag waar ik op bed keer ú en via u, uw collega’s van voor het raam lig. Het was wel toen alsnog bedanken. Het is, hét moment waarop ik vond net zoals in 1951, een gróót pak. dat ik na 64 jaren alsnog moest ‘Maar het moeten beslist geen proberen die Sinterklaasmannen cadeaus zijn hoor’, had Mirella te bedanken. gezegd. ‘Dingetjes als een cho-

19 Ouderlijk huis aan de Vijfhuizerweg, nabij de huidige Drie Merenweg

Leen Clay, omstreeks 1950 Vader en moeder Clay, omstreeks 1965 Het echtpaar Clay uit Vijfhuizen reisde de wereld rond

Tegenwoordig zou niemand Zoon Leen gaat emigreren en zelfstandig zijn. In de buurt ervan opkijken als mensen een Leen Clay, een broer van Rijn, van Hastings liet hij een nieuw wereldreis zouden maken, maar heeft zijn militaire diensttijd huis bouwen en kocht er 5 ha ruim 50 jaar geleden was dat vlak na de Tweede Wereldoorlog grond. Daar begon hij samen toch iets bijzonders. in het voormalige Ned. Indië met een Nederlandse compagnon moeten doorbrengen. Toen zijn een kippenfarm met wat land- Het echtpaar Clay wilde graag diensttijd erop zat en hij aan zijn bouw erbij. Inmiddels was hun zoon Leen in Nieuw-Zeeland toekomst dacht was de situatie Leen met een Nieuw-Zeelandse bezoeken. Ze hadden hem al in Nederland niet rooskleurig. vrouw (Betty) getrouwd. Het 13 jaar niet meer gezien. Hij besloot rechtstreeks vanuit ging goed met het bedrijf. Leen Ze besloten om per boot naar Ned. Indië te gaan emigreren heeft zich goed ingeburgerd en het verre oosten te gaan. naar Nieuw-Zeeland. De reis is een gezien persoon geworden. betaalde hij met zijn spaarcenten. Van Rijn Clay uit Hoofddorp Aan bezittingen had hij weinig, Vader en moeder Clay kreeg ik een schriftje waarin alleen maar gedragen kleding gaan op reis zijn moeder verslag heeft en een paar versleten schoenen. Leen schreef regelmatig naar gedaan van hun wereldreis. Toen hij in Nieuw-Zeeland aan- zijn vader en moeder en hield Ook in de Hoofddorpse Courant kwam had hij slechts 20 gulden hen goed op de hoogte van hoe van 27 juli 1962 is hier destijds over. Het onbekende land was het met zijn gezin en bedrijf ruimschoots aandacht aan voor hem een grote uitdaging. ging. Zijn ouders wilden weleens gegeven. Hij sprak de taal niet en moest met eigen ogen zien hoe het zich maar zien te redden zonder daar in het verre vreemde land Barend Klaassen goede opvang. Hij ging in de was. Plannen werden gemaakt bouw werken, hoewel dat niet en uiteindelijk werd in 1962 zijn vak was. Zijn baas kon hij een reis per boot geboekt naar duidelijk maken dat hij voor zijn Nieuw-Zeeland. Vader en diensttijd lasser was geweest. moeder Clay waren toen resp. Gelukkig hielp zijn baas Leen 72 en 70 jaar oud. Het was voor Bron: om ander werk te krijgen en hen een hele stap om vanuit hun • Schriftje van mevr. Clay kwam hij in de metaalbewerking vertrouwde plekje aan de • Hoofddorpse Courant terecht. Daar kwam hij tot bloei Vijfhuizerweg aan zo’n avontuur dd. 27 juli 1962. en maakte zelfs carrière als te beginnen. Ze waren nog nooit voorman - bedrijfsleider. Toch in het buitenland geweest. was dit niet zijn einddoel. Leen Op 15 juli vertrokken ze vanuit 20 wilde een eigen zaak opbouwen Amsterdam met de Johan van Oldenbarnevelt. Moeder Clay ontmoeting. Na 2 dagen vertrok van de prachtige natuur. schreef in haar dagboek: de boot naar Sydney. Daar hadden Ze namen deel aan een maaltijd Nog nooit had ik van zo nabij zo’n we weer een tussenstop. Vandaar met Maori’s, de oorspronkelijke grote boot gezien. We werden voeren we tenslotte naar Wellington bewoners van Nieuw-Zeeland. nagewuifd door onze (klein)kinderen. in Nieuw-Zeeland in ongeveer Jammer was dat ze de taal niet Zo voeren we langzaam door het 4 dagen tijd. Daar kwamen we op verstonden.Helaas zijn bij de Noordzeekanaal naar IJmuiden 29 augustus aan na een reis van familie geen foto’s gevonden van waar ook nog een paar kinderen ons ongeveer 6 weken. Onze zoon Leen hun verblijf in Nieuw-Zeeland. stonden op te wachten. stond ons al op te wachten.

Op de boot in IJmuiden. MS Oranje In het midden staat moeder Clay te zwaaien.

Stukje uit het schrift

Het duurde niet zo heel lang meer Via de Stille Oceaan naar huis of we zagen niets meer van ons Het afscheid was opnieuw een vaderland en was het niets anders Het was een emotionele ontmoeting emotionele gebeurtenis. Zouden dan lucht en water totdat we na 13 jaar. Zijn vrouw en zij elkaar ooit weer eens terug- Engeland in ‘t zicht kregen. Daar 3 kinderen waren ook in de buurt. zien? Met de boot Oranje voeren gingen al passagiers van boord en Leen had zijn kinderen opa en oma zij via het Panama Kanaal en de kwamen er nieuwe aan boord. leren zeggen. Vanuit Wellington Atlantische Oceaan weer naar de In Napels mochten de passagiers moesten we nog 320 km rijden om thuishaven Amsterdam. Na vier van boord om de stad te bekijken. bij de farm te komen. Leen had een weken waren vader en moeder We kregen een lunchpakket mee dat grote luxe auto gehuurd. Met z’n Clay weer thuis. Ze hadden heel bestond uit 2 cadetten, 1 krentebol, zevenen konden we er net in. wat te vertellen over hun wereld- 1 ei en een banaan. We konden ook Onze bagage zat in een kist op een reis, die ongeveer negen maanden meedoen aan een excursie maar dat bagagedrager achterop de auto. heeft geduurd. was voor ons veel te duur. In Port Said werd ons aangeraden Een mooie tijd in Dutch Mails om niet van boord te gaan. We Nieuw-Zeeland Op 7 september 1960 vertrok voeren door het Suez Kanaal. Vol Vader en moeder Clay zijn MS Oranje voor een wereldreis verwondering zagen we dat mensen er ongeveer zeven maanden vanuit Amsterdam via Suez, grond in een mand heel hoog naar geweest. Zij waren trots op hun Nieuw-Zeeland, Panama en boven droegen langs een in het zoon dat hij zo’n mooi bedrijf Engeland terug naar Amsterdam. zand gegraven trap. Ze hadden een had. Per dag moest hij 1600 eieren Ook twee andere Nederlandse soort sarong om hun lichaam. rapen. De omgeving was prachtig. schepen voeren toen op Australië Op de Rode Zee was het ontzettend In de verte kon je de besneeuwde en Nieuw-Zeeland n.l. de Johan heet. We werden gewaarschuwd om toppen zien. Dat hadden ze van Oldenbarnevelt en de Willem niet teveel ijswater te drinken. nog nooit eerder gezien. Met Ruys. Zij voeren onder de vlag In Australië hebben we in Melbourne z’n allen hebben ze gedurende van Dutch Mails. Er werd veel een tussenstop gehad. Daar hebben 12 dagen een rondrit van 1850 gebruik van gemaakt. Helaas we de familie Kluyt - Hoekman km gemaakt. ‘s Nachts sliep stopten in 1964 deze reizen per ontmoet. Zij waren ongeveer het gezin van Leen en Betty in schip, omdat vliegreizen steeds 5 jaar geleden vanuit Vijfhuizen de auto. Vader en moeder Clay populairder werden. geëmigreerd. Het was een hartelijke sliepen in een tent. Ze genoten 21 Belgische burgervluchtelingen in Haarlemmermeer

De inval Op 4 augustus 1914 valt Duits- Sommige vluchtelingen kunnen land zonder oorlogsverklaring vanwege hun lichamelijke België binnen. De Duitsers gesteldheid of maatschappelijke trekken naar het westen, een positie moeilijk bij keurige spoor van verwoesting achter- ingezetenen gehuisvest worden. latend. Vele Belgen vrezen voor Voor hen vindt men dankzij hun leven en vluchten naar het particulieren bijdragen een neutrale Nederland. plaatsje in een volkslogement. Ingezetenen die hun huizen ter Uittocht beschikking stellen krijgen De eerste golf Belgische vluchte- overigens geen vergoeding. lingen komt begin augustus na de gevechten in Belgisch-Limburg Opvang en Luik. De tweede golf komt Zo komen ook per trein vluch- na 7 oktober als Antwerpen telingen aan in Haarlem om te zwaar wordt aangevallen door worden opgevangen op de Duitsers. De stad ligt binnen verschillende locaties o.a. in de een paar dagen in puin. nog in aanbouw zijnde Rijks- Bij elkaar komen 506.000 vluch- kweekschool en de Schoterkerk telingen via Noord-Brabant, waar 300 slaapplaatsen worden Noodkreten 450.000 via Zeeland en 100.000 klaargemaakt. Omdat er meer In de Haarlemse Courant ver- via Limburg Nederland binnen. gegadigden dan plaatsen zijn schijnen er al vrij snel noodkreten Waar laat men een miljoen biedt de burgemeester van van mensen die familieleden vluchtelingen? De Nederlandse Haarlemmermeer hulp aan. kwijt zijn, niet alleen in Haarlem bevolking zelf telt in die tijd Hij is bereid 250 vluchtelingen maar ook uit Hoofddorp. Wat 6 miljoen inwoners. Er is angst op te nemen. Ze komen op voorbeelden: voor besmettelijke ziektes. 11 oktober 1914 per trein via • De ouders van Jan Tops te De vluchtelingen blokkeren het Haarlem naar Hoofddorp. Hoofddorp zoeken hun zoon, wegverkeer en de bewegingen De gemeente Haarlemmermeer hij heeft een houten been en van het Nederlandse leger. telt in die tijd iets meer dan is vermoedelijk in Haarlem. Het Nederlandse militaire gezag 20.000 inwoners. De vluchte- • Johanna Bouwens te Hoofd- dringt er daarom bij de regering lingen worden ondergebracht dorp zoekt haar moeder, op aan de miljoen vluchtelingen bij particulieren. Een en ander vier zussen en twee broers. zo snel mogelijk te spreiden wordt georganiseerd door een • Alois Verlinden van Herentals over het land. Dankzij een goed comité onder voorzitterschap te Hoofddorp verzoekt enig functionerend spoorwegstelsel van burgemeester Slob, waarin bericht omtrent zijn dochter lukt dat wonderbaarlijk. de heer en mevrouw van Riel Lisa Verlinden, van zoons van het postkantoor te Hoofd- François en Joseph en zijn 22 dorp de belangrijkste rol spelen. broeder Rekus Verlinden Terugkeer naar België en te voeden. Daarom moeten wij alleenstaande personen uit morgen Mede vanwege misdragingen ook U verzoeken zo spoedig moge- (maandag) tussen 10 en 11 uur op en de extreem hoge kosten van lijk weer naar de eigen woonplaats het stadhuis te Hoofddorp met mij de opvang van de vluchtelingen terug te keeren. De terugkeer naar te komen overleggen. wordt er vanuit Nederland België, in bijzonder Antwerpen is Donderdagmorgen 22 oktober zal er direct al met de Duitsers onder- geheel vrij. De Duitsche comman- gelegenheid zijn voor de Belgische handeld over de terugkeer van de dant van Antwerpen heeft eerbie- vluchtelingen om per extra trein Belgische vluchtelingen. Zo kan diging van persoon en eigendom naar Antwerpen terug te keren. de Minister van Binnenlandse gegarandeerd, mits de personen Wilt u uw gasten hiervan zo spoedig Zaken al op 17 oktober 1914 binnen enkele dagen terugkomen mogelijk mededeling doen. En hen melden dat het Duitse Opper- Ook Prof. Weijers uit Leiden heeft aanraden de terugreis naar hun bevel terugkeer van de vluchte- nog met enige personen Antwerpen vaderland gezamenlijk weer te lingen naar België toestaat. bezocht en raadt alle bewoners weer aanvaarden. De berichten uit De burgemeester wordt ge- naar hunne haardsteden te gaan. Antwerpen zijn zeer geruststellend. vraagd om de Belgische vluch- De beide advocaten uit Antwerpen De trein vertrekt zeer spoedig telingen tot terugkeer te over- Le Bon en Palmans hebben evenzeer om het mogelijk te maken, dat de reden. Zij die weigeren behoren een onderzoek ingesteld en doen Belgische mannen en vrouwen niet niet gedwongen te worden, weten dat er geen enkel bezwaar is al te laat op den dag in Antwerpen maar een zachte drang is niet om terug te keren. Dr. Louis Frank, aankomen. Alle passagiers moeten verkeerd, zo schrijft de minister volksvertegenwoordiger, voorzitter uiterlijk half zeven op het perron aan de burgemeester. Uiteraard van de intercommunale commissie te Hoofddorp zijn. Wie na dien hoeven de Belgische vluchte- te Antwerpen dringt op een spoedige tijd komt loopt het gevaar achter te lingen die in eigen onderhoud thuiskomst aan in het belang van blijven. Beleefd verzoeken wij u ons kunnen voorzien niet weg. U zelf en Uw vaderland. Zelfs de te helpen. Door zorg te dragen dat De burgemeester laat de vol- burgemeester van Antwerpen Uwe gasten op tijd op het station gende twee brieven verspreiden J. de Vos en de schepenen Hengius, Hoofddorp zijn. Als eenieder dat onder de ruim 250 personen die Cools en Strauss hebben een doet, kunnen ouders en kinderen bij particulieren zijn onderge- proclamatie doen uitvaardigen dat elkaar aan het station tijdig bracht met de volgende tekst. gij veilig en gerust de terugreis ontmoeten. Doet een goed woord kunt aanvaarden. De terugreis is om bij verren afstand een rijtuig Aan de Belgische vluchtelingen toegestaan naar heel België, voor beschikbaar te krijgen. Laat niemand, Gij hebt ondervonden, dat de iedereen, behalve die mannen die die mee wil gaan, achterblijven. De Nederlanders u met liefde en gulle in een of andere vorm dienstplichtig dames van het comité zullen op de gastvrijheid opgenomen hebben in zijn in het Belgische leger. In de perrons aanwezig zijn om broodjes hunne huizen en zelfs in hunnen stad Antwerpen zijn voldoende uit te delen voor teerkost gedurende familiekring. Maar die hulpvaar- levensmiddelen aanwezig. Onze de reis. digheid en gastvrijheid kan niet te regering zorgt voor extra treinen lang duren. Voor velen van onze en wil telegrafisch bericht, wanneer ZEGT HET VOORT eigen burgers wordt het moeilijk u verwacht te vertrekken. Daarom langer zoveel vreemden te herbergen nodig ik hoofden van gezinnen en 23 Nog een keer? In november 1915 ontvangen burgemeesters een schrijven waarin gevraagd wordt of ze wederom Belgen een toevlucht willen geven als dat nodig is. Burgemeester Slob reageert net als vele andere gemeenten, nogal afwijzend. Het zou moeilijk zijn, zo schrijft hij aan het Nederlands Aan deze oproep geven de vluch- De particulieren krijgen vanaf die Comité tot steun van Belgische en telingen bijna algemeen gehoor. tijd wel 35 cent per dag persoon Zo keren op donderdagmorgen en twintig cent voor een kind. In 22 oktober 220 vluchtelingen naar het archief vinden we de namen België terug. Ze kunnen gratis van landbouwers Anthonie van een speciale trein uit Amsterdam Wijk, Willem Hendrik Geertsema, nemen die om 7.10 vertrekt en Pieter Karel Avis, Dirk Leendert om 7.40 in Haarlem aankomt, Hooft, kleermaker Doeleman in om daarna verder door te reizen. Hoofddorp, postkantoorhouder Ook kan men met de gewone Van Riel, Barend Asjes van de trein vertrekken die om 9.43 Landbouw, wagenmaker Gerard uit Amsterdam en om 10.06 uit van Riek in Nieuw-Vennep. Haarlem vertrekt. Het zijn meest Verder Cornelis Verhoeve die landbouwers die de vluchtelingen familie van zijn vrouw onderdak per rijtuig naar het station brengen. biedt. Ze krijgen wel te maken De vluchtelingen krijgen bij hun met de controle van de veld- andere slachtoffers, om opnieuw vertrek boterhammen en versnape- wachter, want als de vluchtelingen vluchtelingen onder dak te brengen. ringen mee. De dankbaarheid van geld gaan verdienen wordt de Omdat het vluchtelingencomité is vele vluchtelingen kent haast geen onderstand stopgezet. opgeheven. De ervaring van okto- grenzen. Veler hunner schreien van ber 1914 heeft ons geleerd dat het dankbaarheid als de trein vertrekt De hulpbereid kent evenwel vele ingezetenen huiverig heeft en allen roepen: Leve Nederland! grenzen. Zo bieden de gebroeders gemaakt om weer Belgen in hun Geertsema op oktober 1914 woning op te nemen. Bovendien is Achterblijvers huisvesting en onderhoud aan het zo dat de dorpen Hoofddorp, Wie niet mee wil gaan blijft bij een gezin met drie kinderen uit Vijfhuizen en Zwanenburg al particulieren of gaat naar een Mechelen. In mei 1915 schrijven propvol zijn met ingekwartierde vluchtelingenkamp (Vluchtoord ze aan de burgemeester dat het soldaten, zodat er geen plaats genoemd), waarvan er in Ne- te bezwarend gaat worden voor meer in huis beschikbaar is. Ook derland vier waren met tezamen de familie. Ze proberen het Bel- zijn er geen geschikte gebouwen 20.000 vluchtelingen. Toch keert gisch gezin te bewegen naar hun disponibel zoals in Haarlem. het grootste deel van de burger- woonplaats terug te gaan, maar vluchtelingen voor het einde er is onwil. Geertsema vraagt aan Einde oorlog 2015 weer terug naar huis. Meer de burgemeester of er niet een Op 11 november 1918 wordt er in dan 100.000 Belgen blijven echter plaatsje voor hun is in een der Compiègne een wapenstilstand in Nederland achter. Na deze Vluchtoorden (het mooie woord gesloten. Het eind van de oorlog massale terugkeer beginnen de voor vluchtelingenkampen). betekent het begin van terugkeer Duitsers met de aanleg van een Geertsema begrijpt wel dat de van bijna alle vluchtelingen. 200 km lange ijzeren draad langs Belgische mensen die gedachte In januari en februari 1919 zijn de de grens met 2000 volt. niet aangenaam zullen vinden, laatste Belgische vluchtelingen alleen al niet vanwege het comfor- terug in hun vaderland. tabele leven dat ze bij de familie 24 Geertsema hebben, zo schrijft hij. Henri Stroet ➤ Het meisje daarvoor, tweede rij van voren, het meest linkse meisje, is mijn tante Lies (Elizabeth) (1906 - 1983). Vader was toen ca. 12 en mijn tante 6 jaar”.

Tot zover de informatie van Hans de Boo. Zijn er mensen die nog meer namen weten? U kunt reageren naar de redactie. Dit kan per post naar: Meer-Historie, Hoofdweg 743, 2131 MA Hoofddorp of per email naar: [email protected]. Twee oude schoolfoto’s

Van de oud-Hoofddorper Hans de Boo ontving de redactie onderstaande schoolfoto’s. Het zijn foto’s van de Christe- lijke school van meester Pos te Hoofddorp. De gele foto is de oudste. Daarop staat de vader van Hans op de achterste rij, vierde van links. De oude school stond in de Z.O. hoek van het Marktplein, ongeveer ter hoogte van de vroegere winkel van Mathot (Zie plattegrond).

De tweede foto is gemaakt bij de nieuwe Christelijke school aan de Kruisweg op de hoek van de Nieuweweg. Deze school is geopend op 23 november 1909. Hans de Boo schrijft bij de tweede foto: “Achterste rij derde van links mijn vader: Jan de Boo (1902 - 1962). Derde van rechts is Jan van Andel, bijgenaamd ‘Scheve Jan’ vanwege zijn gezichts- verlamming. Later slager op de hoek Emmalaan-Kruisweg. Middelste rij, direct naast de schooljuffrouw zijn zusje Truus. ➤

25 Treinreisje

Willem Wilmink werd in 1936 in secretaris kreeg te maken met Echtpaar in de trein. Enschede geboren en is daar in gemopper van de reizigers, in de 2003 overleden. Neerlandicus overvolle treinen moeten pas- Met de allerliefste in de trein Wilmink was dichter en schrijver sagiers vaak staan. Iemand met kan aangenaam en leerzaam zijn. en heeft prachtige liedjes en tek- gevoel voor humor merkte op dat De prachtig vormgegeven stoel sten geschreven zoals Ben Ali Bibi het beter is om te staan in een rij- geeft allebei een blij gevoel. Voor ’t verre reisdoel kant en klaar en Frekie. Ali Bibi was een Joodse dende trein dan om in een auto zit ik dus tegenover haar. goochelaar en Frekie een dap- in de file stil te staan. Overigens De trein maakt zijn vertrouwd geluid pere kleine doelverdediger. Zijn heeft de nieuwe bewindsvrouw en zij rijdt vóór-, ik achteruit. gedicht ‘Echtpaar in de Trein’ (zie resoluut opdracht gegeven oude We zien dezelfde dingen wel, kader) heeft mij onlangs opnieuw wagons op te knappen en de maar ik heel traag en zij heel snel. getroffen en is een mooi begin treinen hiermee te verlengen, hoe Zij kijkt tegen de toekomst aan, voor het artikel over reizen in de simpel kan het soms zijn! ik zie wat is voorbijgegaan. trein vroeger en nu. Zo is de huwelijkse staat: Het heeft heel wat voeten in de de vrouw ziet wat gebeuren gaat, Terwijl de man die naast haar leeft Gedurende de laatste maanden aarde gehad voordat in de Haar- Slechts merkt wat zijn beslag al heeft. van 2015 is de trein een veelbe- lemmermeer treinen gingen rij- sproken onderwerp in het parle- den. Burgemeester Amersfoordt Van nieuw begin naar nieuw begin ment in Nederland. Een staatsse- was in 1864 zijn tijd ver vooruit rijdt zij de wijde toekomst in cretaris werd gedwongen door de met allerlei plannen om de polder en ik rij het verleden uit. volksvertegenwoordigers om af uit het isolement te verlossen. Hij En beiden aan dezelfde ruit. te treden omdat zij een verkeerde bedacht een goed onderbouwd trein had laten aanschaffen en spoorwegplan maar pas vele Willem Wilmink. vervolgens onjuiste informatie jaren later en nadat andere plan- had verstrekt. De volgende staats- nenmakers zich hadden gemeld

26 Op de Erepoort van Simon Silver te Hoofddorp. Augustus 1912.

Nooit gedacht, maar niet gezwegen; Aan de achterzijde van de poort stond te lezen: Lang gewacht en toch verkregen. De ijzeren baan brengt welvaart aan. Met vreugde stichten wij deez’ poort En snel vervoer, dat past den boer. Bij ’t openen van de spoor, En brengen onze hulde en dank Aan aller werk er voor.

was het in 1912 zover. Veel hob- Spieringweg 510 een gemeente- bewuste ochtend uit om in de bels moesten genomen worden lijk monument. Vooral door de diligence plaats te nemen. Na- voordat aanbestedingen en opkomst van de autobus namen dat de zakuurwerken voor de goedkeuringen gereed waren en minder mensen de trein. Maarse dag gehaald waren reed de trein dwarsliggende eigenaren lieten en Kroon werd een belangrijke langzaam weg maar ging allengs zich ook niet onbetuigd. Zelfs de aanbieder van openbaar vervoer sneller en sneller. Nu de heren bij minister van oorlog had bezwaar in de Meer. Op allerlei plaatsen ondervinding de gemakkelijke tegen het tracé op dijken of hoge opstappunten en op het Markt- en gelijkmatige beweging van bruggen. plein in Hoofddorp kon men heel het voertuig mochten meemaken eenvoudig overstappen. moesten zij het vernuft van de Het was de directie van de Hol- mens prijzen die de heerlijke vin- landsche Electrische Spoorweg In een boekje van Geert Mak met ding van de stoomkracht nu ook Maatschappij [HDSM] die de Ooggetuigen van de Vaderlandse op voertuigen langs de ijzerbanen rit van de feesttrein op vrijdag Geschiedenis staat de rit van de in toepassing had gebracht. 2 augustus 1812 tot een indruk- Eerste Spoorlijn Haarlem-Am- wekkende gebeurtenis maakte sterdam beschreven. Dit vond al Een kwartier na vertrek kwam met een rit vanaf Haarlem naar op 20 september 1839 plaats. Een men al in Zwanenburg aan waar Aalsmeer, weer terug naar Haarlemse geneeskundige com- enige passagiers uit de wagens Hoofddorp waar een feestelijke missie had het plan bedacht om traden en anderen werden op- lunch voor wel 110 personen in een uitstapje naar de beroemde genomen. Pijlsnel maar steeds de Beurs klaar stond. Na deze hoofdstad te ondernemen en met een gelijkmatige beweging lunch die twee uur duurde werd om dat met de IJzeren Spoor- hield het voertuig stil aan het het tweede deel van het tracé weg te doen. De verwachtingen station Amsterdam. Waar een ingewijd, en deze reis voerde via waren hoog gespannen maar drukte van belang heerste en Nieuw-Vennep, Leimuiden, Roe- men was ook wel kritisch over waar sierlijke omnibussen met de lofarendsveen en Rijpwetering de geneeskundige effecten van opschriften van hun bestemming naar Leiden. deze nieuwe wijze van vervoer. en waar ook koetsjes en snorwa- Door middel van een proeftochtje gens de passagiers naar de juiste In het boekje ‘Sporen door de wilden de heren zich vergewissen plaats brachten. Het gezelschap Haarlemmermeer” van G.A. of deze nieuwe wijze van vervoer uit Haarlem had als eindbestem- Russer staan mooie verhalen van uit geneeskundig oogpunt wel ming het ‘Genootschap Natura een rangeerder uit die tijd en aanbeveling zou verdienen, of Artis Magistra’. Ze gingen naar mijnheer J A van der Heide uit dat zich [evenals tegen de droog- de zoölogische tuin. In 2016 gaan Badhoevedorp deelt zijn Spoor- making van de Haarlemmermeer wij daar naar Artis. Een verhan- herinneringen met de lezer. In bijvoorbeeld] meer of minder deling in een notendop over de 1935 reden de laatste treinen over gegronde bezwaren zouden trein vroeger en nu. dit traject , tastbare overblijfselen voordoen. als spoorhuizen en stukjes van Laura de Jong-Bronkhorst het tracé zijn overgebleven. In De zeer wellevende conducteur Vijfhuizen is het Spoorwegstation nodigde het gezelschap op de

27 Feuilleton

“Groningen!? Lieve hemel, hoe kwam ik daar De emoties gierden door mijn lijf heen, het leek terecht?” Mompelend en met ongeloof schudde ik wel een uur worstelend zodat ik ze onder controle zachtjes mijn hoofd als ik daar terug aan denk. Ik had. Ik pakte mijn mobiel, slikte mijn trots in en kan me niet herinneren hoe ik daar terecht ben ge- begon te googlen naar verschillende soorten hulp. komen! Elke keer als ik in mijn geheugen wroette Voordat ik iets in kon typen op Google zag ik ver- om te herinneren deed mijn hoofd zeer en die schillende afbeeldingen van Haarlemmermeer op bonsde zo erg. Het zonnestraal door het raam ver- mijn scherm, prachtige verschillende landschap- erger mijn hoofdpijn, met mijn ogen dicht zocht ik pen en uitzicht. Ik kon me vaag herinneren dat ik naar de gordijn en wou ik weer omdraaien in mijn een leuke plek zocht voor mijn date. bed. Ehm, waar was de gordijn? Wacht eens even, ik zat in de trein. Hoe was ik daar terechtgeko- Wat is Haarlemmermeer toch gegroeid in korte men? Wie had me op de trein gezet? Het leek alsof tijd, er is zoveel meer nu vergeleken met 10 jaar ik weer een deel van de tijd kwijt was geraakt. terug. Meer gebouwen zijn er ontstaan, hierdoor profiteerde mijn bedrijf er goed van. Zoveel vari- De conducteur liep toevallig langs voor controle, aties qua bouwstijl zijn er, zowel woon- als com- hij geruste me dat die trein richting Haarlem- merciële gebouwen. Ik heb het geluk gehad om de mermeer ging. Opgelucht leunde ik naar achteren meeste van ze te mogen taxeren. en ontspande ik me. Tijdens de rit gingen mijn gedachten als een treinreis naar het verleden, Ik had eigenlijk nooit stil gestaan hoe prachtig naar Marleen. Goh wat mis ik haar! Haar lach, de Haarlemmermeer is geworden. Zoveel diversiteit manier hoe ze bloost tijdens ons vrijpartij, de geur is ontstaan qua landschap, qua gezinssamenstel- van haar gewassen haar, ik mis eigenlijk alles van lingen en qua maatschappelijke groepen. Dan haar zelfs haar slechte kookkunst! Het gemis deed moet er toch ook diversiteit zijn qua hulpverle- toch nog steeds zo zeer, ik dacht dat het met de ning? Maar hoe kwam ik daarachter? tijd minder zal worden… ‘Tijd heelt wonden’ is een leugen, stevig drinken was ook niet een oplos- “Meneellll, mogen wij hiel zitten?” vroeg een sing. Maar wat dan wel? meisje aan me. Ik glimlachte en schudde ‘ja’. Ik schatte haar rond 5 jaar oud, iets ouder dan mijn Door regelmatig te sporten dacht ik dat ik op het Jamie. Ik keek op en zag haar moeder trots kijkend goede spoor zat, ik vond het ook leuk om te spor- hoe beleefd haar kleine meid was. Automatisch ten. Ik reeg meer zelfvertrouwen, mijn lichaam be- trok mijn aandacht naar haar grote tas. Een yoga gon sterker te worden en ik kreeg weer sjans van mat stak eruit. Hmm, yoga is niks voor mij, maar de vrouwen. Pff, het leek alsof al het harde werk waarom fascineerde me dat matje me en kon ik zo in de prullenbak is gegooid, ik was weer terug mijn ogen er niet van af houden? bij af. Ik wist dat dit niet meer langer kan, nog een keer dronken ergens belanden – zonder te weten Alsof iets mijn vraag heb gehoord, kreeg ik het hoe, wat ik deed en met wie – kan ik me niet meer ‘antwoord’ in een vorm dat mijn gedachten naar veroorloven. Ik merkte dat mijn bloed begon te Theo (mijn voormalige zwager) gingen, hij deed koken van boosheid, zo boos was ik op mezelf. yoga en al dat alternatieve gedoe. We waren nooit Boos, teleurgesteld en verdrietig tegelijkertijd. hecht maar het viel me wel erg op dat hij erg

28 veranderd was. Naast yoga was hij ook erg ge- vrouw en tja wat kon een man meer wensen? Ze fixeerd in rauwe voedsel eten, biologisch eten en zijn allemaal zo dichtbij, ik kon die leven bijna mediteren, etc etc etc Hij zei dat hij gezonder en proeven. Met een hoopvolle glimlach sloot ik mijn vrijer leef dan ik maar hij deed me erg denken aan ogen en rustte mijn hoofd tegen het raam aan. Ik een moderne zelfmartelaar dan een hippie Jimmy. zakte gauw weg in een diepe slaap. Tot een paar maanden geleden… Er was iets ver- anderd want hij straalde, hij zag er relaxt en erg Na een kort heerlijk middagdutje – zo leek het gelukkiger uit! Hij reageerde niet meer zo cynisch op dat moment - voelde ik me herboren en een wanneer ik een vette dikke hamburger voor zijn mannelijke stem via de speaker begroette me neus at, hij negeerde me ook niet maar het was iets met: “Het volgende station is Roosendaal”. Met wat ik niet kon beschrijven. Wat heeft ie eigenlijk een verbaasde, verwarrende blik keek ik naar de gedaan dat ie zo in zeer korte tijd is veranderd? vrouw die tegenover me zat en vroeg “Wat zei hij? Waar zijn we? En waar was Haarlemmermeer Na een half uur volop met heen en weer appen gebleven?”. met Theo kwam ik achter wat hij heeft gedaan, hij reed zelf regelmatig voor dat heen en weer van Utrecht naar Haarlemmermeer! Hij heeft me nooit eerder verteld dat hij zo vaak in de buurt was! Haastig en hoopvol keek ik naar de link die hij me stuurde.

Na goed doorgenomen te hebben wie ze – de- gene die Theo had geholpen- elke woord op haar website gelezen en wat ze voor me kon doen, Biografie Sylvia Kusuma heb ik een sessie geboekt. Dit gaf me weer hoop. Wat me aansprak van die sessie was dat ik niet Sylvia Kusuma faciliteert zoekers en levensgenie- hoeft te praten zoals bij een psycholoog of in een ters om een betere en gelukkiger leven te leiden. praatgroep. Dat doe ik namelijk al wekelijks! Ook Dit doet ze door middel van blokkades op energe- sprak me aan dat ik meteen pragmatische tools tische niveau te verwijderen, de andere bewuster ontvangt, daar hou ik van. te maken van haar of zijn keuzes zonder oordeel. Het resulteert dat de zoekers en levensgenieters Als je me een half jaar terug had gezegd dat ik betere relaties krijgen met zichzelf, lijf, andere zoiets, een alternatieve richting zou kiezen, dan mensen, geld, gezondheid en spiritualiteit. Hier- had ik je keihard uitgelachen. Het was niet stoer door kan men haar of zijn leven creëren zoals zij om zoiets te doen, maar mijn keuze om overma- dat willen. Het vermogen om energievormen als in tige drankconsumptie was zeker niet stoer. Ik had vibraties en trillingen te kunnen waarnemen heeft alles en ergens diep in me wist ik dat ik weer alles Sylvia als kind zijnde in stand gehouden. Pas in kon hebben: Een bloeiende zaak samen met mijn haar volwassen leven ontwikkelde Sylvia dit ver- beste vriend en zakenpartner, mijn zoon regelma- mogen en helpt ze haar klanten via haar praktijk tig zien, een vurige relatie met een bloedprachtige Elevate You.

29 1 Tussen de IJweg en de Westrandweg in de verte strekt zich het beoogde vliegterrein uit (Jan Willem de Wijn)

100 jaar geleden: Schiphol's illegale start

19 september 1916: de eerste drie militaire vliegtuigen landen op Schiphol. Daarmee wordt de beoogde vervanger van Soesterberg binnen de Stelling van Amsterdam operationeel. Reconstructie van een proces van ad hoc beslissingen, vergeten afspraken, verkeerde zuinigheid en onwettige bouwactiviteiten. Aan de hand van documenten uit zes archieven reconstrueert Jan Willem de Wijn de illegale start van Schiphol. Dit jaar een eeuw geleden.

Als de Eerste Wereldoorlog land geen luchtmacht meer en Bovendien blijkt de ondergrond op 28 juli 1914 uitbreekt, weet tegelijk een vijandelijke basis in de Achtersluispolder bij de commandant Hendrik Walaardt voor de deur van de hoofdstad. Hembrug slecht tegen regen te Sacré van de Luchtvaartafdeling Binnen een week inspecteert kunnen: geen definitieve locatie (LVA) van het leger wat hem te Walaardt Sacré een locatie in de dus. In 1915 wordt even gedacht doen staat. Hij gaat razendsnel Achtersluispolder in de buurt aan een alternatief terrein bij op zoek naar een alternatief van de Hembrug bij het Noord- de schietbanen in de Zeebur- vliegveld binnen de Stelling van zeekanaal. Het wordt door de gerpolder. Maar daarvan wor- Amsterdam. Immers, het vlieg- commandant van de Lucht- den de kosten te hoog als het veld Soesterberg van de LVA vaartafdeling gezien als: “een Departement van Oorlog niet ligt voor de Nieuwe Hollandse noodlandingsterrein, ongeschikt kan samenwerken met dat van Waterlinie. Als dat in vijande- voor permanent gebruik en Marine. Voor een vliegkamp lijke handen valt, heeft Neder- daarvoor ook niet bedoeld”. 1 van de LVA wordt de blik eind

30 1915 daarom verlegd naar de Haarlemmermeer. Daar begint dit verhaal.

Zwanenburg Met de aanleg van een mili- tair vliegkamp is het wapen van de Genie belast. En de Haarlemmermeer valt onder het 2e Geniecommandement in Haarlem. In het archief van die dienst trof ik een kaart uit 1915 aan met de locatie van een vliegkamp. Niet bij Schiphol, maar bij Zwanenburg. Daarop staan vier percelen (89 t/m 92) net ten zuiden van de huidige dorpsgrens in rood gemarkeerd. In het dagboek van de com- 2 Vier percelen vormen mandant van de LVA stond al samen een terrein van op 20 oktober 1915. “Bespre- circa 400 bij 500 meter (NHA) king bij stellingcommandant, Terrein gezocht bij Halfweg en bij Sloten. Geniecommandant onderzoekt daar verder over.” 2 Samen komen ze tot de conclu- sie dat dit terrein in geval van hij op 2 november 1915 naar zijn neer op het kopen van twee per- nood dadelijk bruikbaar is. Met baas en opperbevelhebber, de celen in plaats van vier: ofwel die harde kleibodem hoeft er generaal Snijders. 3 90+91 of 91+92. Dat scheelt al voor houten loodsen zelfs niet meteen 50.000 gulden. Samen geheid te worden. Voor vier Financiële kaasschaaf met nog wat andere besparin- vliegtuigloodsen wordt f 34.000 Hoewel Snijders zijn collega- gen komt de opperbevelhebber begroot, plus een automobiel- genist Walaardt Sacré een warm dan uit op een bedrag van nog loods (f 8.500), een magazijn- hart toedraagt, zit hij letterlijk maar 108.000 gulden voor een loods (f 7.000) en een barak voor tussen twee vuren in. Hij stuurt vliegveld. Minister Bosboom honderd man (f 15.000). Met zijn voorstel door aan de minis- neemt die bezuiniging van nog wat andere voorzieningen ter van Oorlog Bosboom, maar veertig procent over en heeft samen 80.000 gulden, exclusief gaat er eerst op 11 november zelf ook nog wel wat suggesties de grond van Pieter Noordam, zelf met een financikaasschaaf voor de luchtvaartcommandant. de enige eigenaar. Walaardt overheen. Over die 180.000 gul- Maar die gooit z’n kont tegen Sacré gaat uit van 20 hectares à f den schrijft hij: “ik zou met het de krib. In niet mis te verstane 5.000/ha: dus een ton extra. Een voorstel geheel kunnen instem- bewoordingen maakt hij al twee compleet vliegkamp voor 180.00 men indien de daaraan verbon- dagen later gehakt van de over- gulden, omgerekend nu ruim den kosten niet zo groot waren.” wegingen van zijn superieuren. 81.000 euro! Dat voorstel zendt 4 Zijn aanpassingen komen Waar haalt de minister het idee

31 3 Bosboom (Wikimedia) 4 Snijders (geheugenvannederland) 5 Walaardt Sacré (NIMH)

vandaan dat het gaat om een verantwoord achten te advise- bestaande bezwaren, niet langer vliegkamp met “een beperkt ren daarop iets te bezuinigen. wens te doen gelden en der- doel”? Het gaat om overbren- Dit zou m.i. een verkeerde halve aan uwe voorstellen mijn gen van de complete operatie zuinigheid wezen, die niet in goedkeuring hecht.” 7 Maar vanaf Soesterberg. En: “Het ’s Lands belang zou blijken te wel met de expliciete toevoe- denkbeeld om vliegtuigen op te zijn”. Kortom: Walaardt Sacré ging dat het om een bedrag van bergen in omliggende hofsteden staat voor zijn zaak! 108.000 gulden gaat en dus om of schuren is onuitvoerbaar”. slechts twee percelen in plaats 5 Ook heeft hij kritiek op het Klemmende beweegredenen van de benodigde vier. Nu mag terugbrengen van de omvang Zijn brief gaat via de opperbe- Walaardt Sacré een vliegkamp van het vliegkamp. “Voor een velhebber (die toevoegt: “de (laten) aanleggen, maar wordt vliegtuig is nodig om op te beweegredenen van de com- dat hem tegelijkertijd vrijwel stijgen en te landen een rondom mandant komen me alleszins onmogelijk gemaakt. “Ik ben vrij terrein van 200 bij 200 meter. klemmend voor”) aan de thans nogmaals ter plaatse Deze maat is in het onderhavige minister. 6 Die kan moeilijk geweest. Geen der omliggende geval niet voldoende.” Zes vol z’n poot stijf houden en laat op gebouwen (schuren) is geschikt getikte kantjes met argumenten, 17 december weten: “Dat ik de te maken om ook maar één afgesloten met: “Ik zou mij niet bij de mij tegen die voorstellen gemonteerd vliegtuig onder dak

6 Vier percelen van rond de 5 ha elk, alle van Pieter Noordam (NHA)

32 7 Zo rijdt Walaardt Sacré op 8 Hoeve Kraayveld, naast Schiphol, biedt in 1916 al onderdak aan 15 januari 1916 naar Schiphol (NIMH) officieren van het Groepsstafkwartier Schiphol(Schiphol)

te brengen.” 8 De Genie wordt Op 25 januari 1916 noteert de vliegtuigloodsen gebouwd. door hogerhand uitgenodigd commandant van de LVA in zijn Maar dit kavel strekt zich tevens om: “de onderhandeling over de dagboek: “naar Amsterdam ge- uit aan de noordzijde van deze aankoop van de gewenste per- weest om terrein bij Schiphol te weg. En in deze hoek is in celen 90 en 91 (c.q. 91 en 92) te bezichtigen. Dit terrein is goed.” 1917/18 een complete kazerne beginnen.” Maar die onderhan- 11 Het lijkt een lukrake ‘move’ voor honderden militairen ge- delingen lopen op niets uit. Dat van Halfweg naar Schiphol. bouwd. De keuze valt op blijkt uit een later document: Maar kijken we naar de kaart 4 maart 1916 definitief op Schip- “toen pogingen om een terrein met militaire sector stafkwar- hol, getuige het dagboek van de te verkrijgen in het midden van tieren binnen de Stelling van commandant: “Naar Amster- het noordelijk deel van den Amsterdam dan lijkt het toch dam om landingsterrein te zien. Haarlemmermeerpolder waren minder op toeval. Binnen de Schiphol gekozen.” 13 afgesprongen.” 9 stelling is Schiphol, na Halfweg gewoon het volgende militaire Van Halfweg naar Schiphol steunpunt. 12 Bij Schiphol is Waarom de onderhandelin- dat het gelijknamige fort en gen zijn afgesprongen, is niet het sectorhoofdkwartier in de bekend. Ook niet welke rol de statige Hoeve Kraayveld (locatie Halfwegse aannemer L.H. van roodwitte vlag). Essen hierin heeft gespeeld. Wat de doorslag heeft gegeven Hij is voor de Genie de tussen- voor deze keuze, vermeldt de persoon om lokale onderhande- geschiedenis niet. Wat zeker lingen te voeren. En het Ministe- heeft meegespeeld is dat het rie van Oorlog betaalt hem voorterrein van het fort Schip- f 276,14: “als beloning voor zijne hol van 4,42 hectare al rijksei- bemoeiingen als tussenpersoon gendom is en dus niet hoeft te voor de aankoop van terrein worden gekocht. Maar daarbij is voor de overbrenging van de tot nog toe er steeds van uitge- Luchtvaartafdeling binnen de gaan dat dit uitsluitend gaat om Stelling van Amsterdam. In het het kavel J,817 ten zuiden van Rood-witte vlaggen: 10 9 belang der staat.” Dat terrein de huidige Schipholweg. Op die van Groepsstafkwartier naar is op dat moment al Schiphol. grond worden inderdaad twee Groepsstafkwartier 33 14 Op 29 mei 1916 is al begonnen met de bouw van vier vliegtuigloodsen. Twee daarvan op kavel J.817. Terrein meet 200 x 600 meter (NA)

10 Telegram waarin de minister van Oorlog op 9 maart 1916 instemt met Schiphol (terrein C) als vliegkamp (NA)

Stroomversnelling 13 Verkoop van 12,2 hectare op 21 april 15 1916 door Gerrit Knibbe (NHA) Meerbode, 18 maart 1916 Na het eerdere getraineer van de minister is hij onverwacht snel met het steunen van de 16 keuze. Al op 9 maart zendt Uit het bestek voor de 4 vliegtuigloodsen op Schiphol (NA) hij een telegram aan de Genie waarin zijn keuze valt op 11 Terrein B? “terrein C bij fort Schiphol”. Dat heeft in het verleden de tot nog toe onbeantwoorde vraag opgeroepen: wat zijn dan de ter- reinen A en B? Mijn hypothese is dat dit de twee uitgeklede varianten in Halfweg zijn: de kavelstrook 90+91 en de strook 91+92. In een dossier van de Genie in het Nationaal Archief vond ik de eerste kaart waarop Schiphol als gepland vliegveld staat af- gebeeld. Hij dateert van 29 mei 1916. Op de kaart is duidelijk het voorterrein ten westen van het fort Schiphol zichtbaar. Dat beslaat bij elkaar 4,42 hectare rijksgrond. Terrein C bestaat verder uit twee percelen 421 (5,75 ha) en 422 (6,45 ha) van boer Gerrit Knibbe. Aangevuld met de reeds voorhanden rijks- grond is dat bij elkaar

34 12 Terrein A?

16,62 hectare voor een vliegter- met geen woord gerept over de Schiphol is pas op 27 juli 1916. rein met een breedte van zo’n komst van een vliegkamp, niet Ruim drie maanden eerder, op 200 en een lengte van 600 meter. in verslagen van B&W-vergade- 17 april, is de eerste melding dat De grond van Knibbe wordt ringen, maar ook niet in raads- door de aannemer begonnen op 21 april door het Departe- verslagen. is met de bouw van vier vlieg- ment van Oorlog gekocht via tuigloodsen. Blijkbaar ging een de Haarlemmermeerse notaris Illegale start mondelinge overeenkomst voor- Heinsius voor een bedrag van Nog voordat de koopovereen- af aan een schriftelijke, want de 55.229,40 gulden, oftewel: komst met Knibbe is getekend, officiële goedkeuring door het f 4.527 per hectare. 14 En dat is worden aannemers benaderd Departement van Oorlog volgt tien procent goedkoper dan de om offertes uit te brengen voor pas op 25 mei 1916. 17 Uit een grond bij Zwanenburg! de bouw van vier vliegtuiglood- overzichtje van 12 april blijken Hoewel de koopovereenkomst sen. 16 In het Nationaal Archief de aanbiedingen te variëren pas op 21 april 1916 wordt vond ik het bestek voor die tussen 51.000 en 57.000 gulden. getekend, lag de intentie al een loodsen, maar bouwtekeningen 18 De bouw wordt dan gegund maand eerder op straat. De heb ik nergens kunnen achter- aan aannemer J.E.A. Kaub uit Meerbode maakte op 18 maart halen. Ook niet in het Haarlem- Haarlem, later Halfweg voor al melding van de aankoop. 15 mermeers archief. f 50.997. Als reden voor de verplaatsing Dat heeft per jaar een uitgebreid Curieus is dat van deze bouwac- wordt genoemd dat Schiphol register met aanvragen voor tiviteiten niets terug te vinden is beter bereikbaar is dan Zwa- bouwvergunningen. Maar de in Haarlemmermeerse bronnen. nenburg. Overigens wordt er eerste keer dat daarin de Staat Omdat er mogelijk een uitzon- dan in het gemeentebestuur van der Nederlanden voorkomt dering is gemaakt voor militai- Haarlemmermeer nog steeds met een bouwaanvrage voor ren, heb ik de toen vigerende

35 17 Gunning bouw 4 vliegtuigloodsen aan Halfwegse 18 aannemer Kaub Excuusbrief (NHA) van het Ministerie van Oorlog: verzuimd stellingcommandant in kennis te stellen van Schiphol (NA)

woningwet (van 1902) erop kelen.” 20 Die onderstreping lijkt van Amsterdam, generaal nageslagen, maar die is luid en erop te duiden dat er inmiddels Ophorst met zijn zetel in het Am- duidelijk. Artikel 5 luidt: “Het door de gemeente over proce- stel Hotel? Die denkt eind mei is verboden, zonder schriftelijke dures aan de bel is getrokken nog steeds dat er bij toestemming van B&W een bij de Genie. Opvallend is dat Halfweg een vliegkamp wordt gebouw op te richten.” 19 Het dan binnen twee weken, op 27 ingericht. Het zal wel even ge- heeft er dus alle schijn van dat juli, voor het eerst een bouw- stormd hebben op het ministerie de militairen een verbod heb- aanvrage voor Schiphol wordt van oorlog. In ieder geval schrijft ben overtreden. Dat vraagteken ingediend. Maar die betreft niet de Secretaris Generaal (namens wordt echter een uitroepteken de vier vliegtuigloodsen, want de Opperbevelhebber en de mi- aan de hand van een vermel- die zijn dan al bijna klaar. Een nister) dat: “tot mijn leedwezen ding in het brievenboek van de illegale start. verzuimd is u indertijd in kennis Commandant Luchtvaartafde- te stellen met de voorstellen om ling. De Genie zendt hem op Gepasseerd een vliegterrein aan te koopen 13 juli tekeningen van gebou- In de stroomversnelling worden nabij Schiphol, nadat pogingen wen op vliegterrein Schiphol en wel meer instanties dan B&W om zulk een terrein te verkrijgen schrijft daarbij: “Bij opmaking van Haarlemmermeer gepas- in het midden van het noordelijk contract verlichting gemeente seerd. Wat te denken van de deel van den Haarlemmermeer- Haarlemmermeer niet uitscha- Commandant van de Stelling polder waren afgesprongen.” 21

36 19 De rechterberm van de huidige N232 (Schiphol- 20 Vliegkamp Schiphol met vier loodsen weg) vervult ongeveer de rol van berm van de aan de voet van het fort Schiphol in Spaarnwouderdwarsweg. Het parkeerterrein is augustus 1916. De bomen aan de een deel van het landingsterrein van 1916 Spaarnwouderdwarsweg (beneden) (Jan Willem de Wijn) moeten nog worden gerooid. (Schiphol)

De eerste landingen gereed” meldt het maandrap- Eerste foto Intussen wordt er op Schiphol port van de commandant LVA. Op de luchtfoto, de eerste van de laatste hand gelegd aan de In potlood schrijft hij in de het vliegkamp, is te zien dat er vier vliegtuigloodsen en een kantlijn: “het landingsterrein geen graan meer op het ter- automobielloods aan de Spaarn- mag wel eens beproefd wor- rein voor de vier hangars staat, wouderdwarsweg. Het streven den.” 22 In geen enkel van de zodat de foto eind augustus kan van Walaardt Sacré is erop ge- geraadpleegde archieven kom ik worden gedateerd of in ieder richt om het vliegkamp operati- gegevens tegen over te houden geval vlak voor de historische oneel te hebben op 19 september proeflandingen en al evenmin 19de september 1916. Aan de 1916. Dan beginnen immers van een rapportage daarover. wagenloods, voor de eerste grote legermanoeuvres binnen Wel wordt meteen na de inge- hangar links, wordt nog ge- de Stelling van Amsterdam en bruikneming op 19 september bouwd. De diagonale streep die daarbij krijgt de inzet van waar- gemeld: “Schiphol voldeed onder de derde loods doorloopt, neming uit de lucht een steeds goed. Enige geulen effenen.” 23 is de grens van perceel J.817: belangrijker rol. Dat duidt ook niet direct op ver- alles boven die gedempte sloot Medio augustus 1916 begint werkte resultaten van eerdere is ‘voorterrein’ voor het fort het vliegkamp z’n voltooiing te proeflandingen. en daardoor rijksdomein. Dus naderen. “De loodsen op het ter- inclusief de driehoek (met hooi- rein bij Schiphol zijn nagenoeg mijten) uiterst links, onder het

37 21 Lt. R. Drost 22 LTZ.vl.K. Muller 23 Lt. L.J. Roeper Bosch

fort. Daar zou in 1917 en 1918 men van de achtste verdieping de grondploeg naar Schiphol. een volledige kazerne verrijzen van het Caravelle-gebouw, dat “Om 09.00 uur vertrekt naar voor een paar honderd man. ongeveer op de helft van het 600 het vliegkamp Schiphol, onder Op de foto van de huidige meter lange vliegterrein staat. leiding van sergeant Tangerink, situatie moeten de twee linker een Spijker bakwagen met aan- hangars ongeveer geplaatst Operationeel hanger, chauffeur Döll met vier worden links van het ronde Op Soesterberg wordt in de man van de LVA en drie van de Constellation-gebouw, de derde vroege ochtend van dinsdag Landmacht, met nachtleger. er net onder en de vierde er 19 september alles in gereed- Om 15.00 moet daar alles rechts van. Deze foto is geno- heid gebracht voor vertrek van gereed zijn voor de ontvangst

25 Replica van het eerste vliegtuig op Schiphol: Farman F-20, registratie LA-4 (Jan Willem de Wijn)

38 24 Straat vernoemd naar grondlegger vliegkamp Schiphol (Jan Willem de Wijn)

van drie vliegtuigen.” 24 de eerste piloot op Schiphol was GERAADPLEEGDE BRONNEN: 1 NA.2.13.70/331, brief Commandant Luchtvaartafdeling In de tussentijd worden drie en dat zijn waarnemer, kapitein aan Opperbevelhebber d.d. 24 december 1915, blz. 2 2 Archief Aviodrome, kopie Transcriptie van het Beknopte Farman-vliegtuigen gereed- Hardenberg (de latere comman- Dagboek van wijlen H. Walaardt Sacré, blz. 8 3 NA.2.13.70/331, brief Commandant Luchtvaartafdeling gemaakt voor vertrek naar dant van de Luchtvaartafdeling), aan Opperbevelhebber d.d. 2 november 1915 Schiphol. In het orderboek van als eerste ‘passagier’ Schiphol 4 ibidem, conceptkanttekening Opperbevelhebber in brief aan minister van Oorlog, d.d. 11 november 1915 de Commandant Luchtvaartaf- aandeed. 5 id, brief Commandant Luchtvaartafdeling aan Opperbevelhebber, d.d. 25 november 1915, blz. 1 deling wordt bij de namen van 6 Id, handgeschreven notitie van Opperbevelhebber aan minister van Oorlog, d.d. 29 november 1915 de drie luitenant-vliegers geen Leuke bijkomstigheid: Van de 7 Id, brief minister van Oorlog aan Opperbevelhebber, alfabetische volgorde aange- Farman F-20 met de registratie d.d. 17 december 1915 8 id, brief commandant Luchtvaartafdeling aan houden. De volgorde volgt de LA-4 (het eerste vliegtuig op Opperbevelhebber, d.d. 24 december 1915 9 NHA.230/263, brief Opperbevelhebber namens Minister anciënniteit. Op basis daarvan Schiphol) is een replica gemaakt aan Commandant Stelling van Amsterdam, d.d. 25 mei 1916 10 NHA.238/128, 2e omslag, nr.742, brief SG Dept. van Oorlog is de veronderstelling dat de die te bewonderen valt in het aan Commandant 2de Geniecommandement, d.d. 10 mei 1916 toestellen ook in deze volgorde Nationaal Militair Museum te 11 AAv, H. Walaardt Sacré, Dagboek, blz. 23 12 NA.3.09.19/40, kaart Nieuwe Hollandse Waterlinie, op Schiphol zijn geland. Soesterberg. En op Schiphol her- Hoofdkwartier, situatie rond 1920 (via St. Stelling van Amsterdam) L.J. Roeper Bosch (vliegbrevet innert de Walaardt Sacréstraat 13 Walaardt Sacré, Dagboek, 24 21 mei 1913) op de Farman F-20 aan de man die verantwoordelijk 14 F.J. Molenaar, ‘Het ontstaan van het militaire vliegterrein Schiphol in 1916’, in Onze Luchtmacht, 1958, jrg. 10, 95 met het kenteken LA-4, gevolgd is voor de keuze van de locatie 15 NHA.7001.5, Haarlemmermeer, verslag gemeenteraads- vergadering van 30 april 1916, blz. 21 door K. Muller (LTZ van de ma- Schiphol en de uitbouw tot een 16 NA.2.13.85/114, brief Commandant LVA aan Opperbevel- hebber d.d. 17 april 1916: ‘met de bouw is begonnen’ rine: brevet 30 mei 1915) op M-2, volledige geoutilleerd vlieg- 17 NHA.239/263, brief Opperbevelhebber aan Commandant een Farman F-22 en als laatste kamp. Toepasselijk is dat die Stelling van Amsterdam, d.d. 25 mei 1916 18 NA.2.13.85/28, brievenboek Commandant Luchtvaartafdeling, R, Drost die nog maar iets meer straat, als start van de dienstweg nr. 611 brief van EaI aan CLVA, d.d. 12 april 1916 19 F. Sleutelaar, Woningwet 1901 op http://www.archive.org/ dan twee weken tevoren z’n naar Schiphol-Centrum, midden stream/woningwetmetinl00nethgoog#page/n10/mode/2up 20 NA.2.13.85/28, brievenboek Commandant LVA: brief van 25 vliegbrevet wist te halen. door het in 1916 gekozen terrein Genie: niet uitschakelen gemeente Haarlemmermeer, Hij vliegt ook met een Farman op het huidige Schiphol-Oost 13 juli 1916 21 NHA.239,263. (EaI der Genie Amsterdam) afschrift brief F-22: de LA-16. loopt. Opperbevelhebber > Commandant Stelling van Amsterdam, 25 mei 1916 Als waarnemers nemen zij 22 NA 2.13.70/478 maandrapporten, juni/juli 1916, d.d. 7 augustus 1916 respectievelijk mee: kapitein Willem de Wijn 23 NA 2.13.70/478 maandrapporten, september 1916, Hardenberg en de luitenants d.d. 12 oktober 1916 24 NA,2.13.85/71, orderboeken Cdt. Luchtvaartafdeling, Ede van der Pals en De Boer. 26 Orderboek 1 sep 1916 t/m 30 aug 1917, d.d. 16 september 1916 25 L.C. Graaf van Limburg Stirum, Nederlandsche Luchtvaarders Het ligt daarmee voor de hand (Utrecht 1937) brevetdata op resp. pp. 44, 78 en 84 dat Luitenant L.J. Roeper Bosch 26 NA,2.13.85/71, Orderboek, 18 september 1916

39 Agenda

Excursie Meer-Historie 2016 naar Hellevoetsluis op 7 mei en 18 juni 2016

van de vesting opbloeide. Met de Museum Jaarkaart is Omdat de zeeschepen steeds het Brandweermuseum gratis groter werden, werd rond 1872 te bezoeken, dus meenemen de Nieuwe Waterweg aange- die Museum Jaarkaart als u die legd en werd het ‘Kanaal door heeft; voor de andere beziens- Voorne’ nutteloos en zette het waardigheden geeft de MJK verval van de vesting in. geen korting. Graag nodigen we Dit werd versterkt toen in de u uit om met ons mee te gaan. Het vestingstadje Hellevoetsluis jaren ’30 van de vorige eeuw de Het programma is als volgt: ligt op het Zuid-Hollandse meeste Marine activiteiten naar eiland Voorne-Putten. Den Helder verplaatst werden. 08.30 uur Vertrek vanaf de parkeer- Het vestinggebied was oor- In de Tweede Wereldoorlog plaats (niet gratis) achter het Raadhuis in Hoofddorp, spronkelijk een klein haventje werd een deel van de binnen- 10.00 uur Aankomst in Hellevoetsluis dat gebruikt werd door de stad door de Duitsers afgebroken bij Droogdok Jan Blanken bewoners van het 15e eeuwse om schootsveld te hebben voor met koffie en iets lekkers, dorp Nieuw-Helvoet. Vanwege de bescherming van de daar 10.30 uur Film Droogdok Jan Blanken de gunstige en strategische gestationeerde U-boten. over het dokken van schepen, ligging aan het Haringvliet, 10.45 uur Start rondleiding Droogdok werd de vesting Hellevoetsluis Toen in de 60-er jaren ook de en start rondleiding vestingwerken met gidsen, in het begin van de 17e eeuw Mijnenveegdienst verdween, 12.30 uur Lunch met soep, kroket, aangelegd om de oorlogs- en stagneerde de lokale economie. koffie of thee, melk of handelshaven die Hellevoetsluis In de jaren ‘70 werd Hellevoet- karnemelk, inmiddels geworden was, te sluis aangewezen als groeikern 13.30 uur Start rondleiding vesting- versterken. Admiraals van de en werden er veel woningen werken en start rondleiding Hollandse oorlogsvloot zoals gebouwd voor forenzen die in Droogdok met gidsen 15.00 uur Einde rondleidingen; De Ruiter en Tromp hadden Rotterdam of het Europoort- vrije tijd om de andere hier hun thuishaven en Piet Botlek gebied werkten en ging bezienswaardigheden of Hein bracht hier z’n ‘gewonnen’ het weer beter met Hellevoet- musea te bezoeken, zilvervloot aan land. sluis zodat er geld was om de 16.30 uur Vertrek vanaf het Droogdok vesting te restaureren. Nu is naar Hoofddorp, In 1798 werd door Waterstaats- de vesting Hellevoetsluis een 18.00 uur Aankomst in Hoofddorp. opzichter Jan Blanken begonnen Rijksbeschermd stadsgezicht. met de aanleg van een zeesluis Met gidsen worden het Droog- De kosten voor deze excursie en een droogdok dat nu het dok Jan Blanken en de vesting- bedragen € 53,00 per persoon oudste, nog werkende stenen werken bezocht en kan ’s mid- inclusief busrit, koffie en thee, droogdok van Europa is. Tot ver dags op eigen gelegenheid het gidsen, lunch en fooien. in de 19e eeuw was de vesting ‘Museumschip De Buffel’ , het Na aanmelding over te maken belangrijk als Marinehaven. ‘Lichtschip 12 Noord-Hinder’ op rekeningnummer Rond 1830 werd bij Hellevoet- en de mijnenveger ‘Bernisse’ NL 73 INGB 0003 5118 52 t.n.v. sluis het ‘Kanaal door Voorne’ bezocht worden, maar ook penningmeester Meer-Historie gegraven om Rotterdam een de molen ‘De Hoop’, het Natio- o.v.v. Excursie Hellevoetsluis. kortere verbinding met de zee te naal Brandweermuseum of het geven en waardoor de economie Stadsmuseum Hellevoetsluis. Vul de bijsluiter bij dit blad in!

40 Ingezonden

Schoolfoto

In nummer 3 van 2014 staat op op de lijst voor. Mijn vader leeft het e.e.a. kan vragen. Ik was nog blz. 40 een schoolfoto ingezonden niet meer. Hij is in 1988 over- jong toen mijn vader overleed door Fritz Klaassen. Het is een leden, maar er is nog wel een en ik weet dan ook weinig over foto waarop mijn vader staat. zus van hem. Ik kan het haar zijn jeugd. Ik denk dat men. Klaassen een vragen. Is het mogelijk dat ik in fout heeft gemaakt. Hij heeft contact kom met men. Klaassen? zijn eigen naam gezet bij nr. 32 Zouden jullie mijn mailadres op de foto. Nummer 32 is mijn aan hem door willen geven? Monique Oldenhage-Koole, vader Izak Koole; hij komt niet Het lijkt mij erg leuk als ik hem Nieuw-Vennep

 Ja, ik vind het belangrijk dat Meer-Historie (onderdeel van Stichting Haarlemmermeermuseum De Cruquius) zich in kan blijven zetten voor het behoud van het Haarlemmermeers erfgoed. Ik geef mij hierbij op als nieuwe begunstiger:

Naam : ______m/v* Ja, ik vind het belangrijk dat Meer-Historie (onderdeel van Stichting Haarlemmermeermuseum De Cruquius) zich in Adres kan: blijven ______zetten voor het behoud van het Haarlemmermeers______erfgoed. Ik geef mij hierbij op als nieuwe begunstiger:

Postcode : ______Woonplaats : ______Naam :...... m/v*

TelefoonAdres : ______:...... ______

E-mailPostcode : ______:...... Woonplaats:______......

Telefoon :...... Datum : ______E-mail :......

Datum :...... Handtekening: ______

Handtekening :......

De minimum bijdrage is €17,50. Ik betaal na ontvangst van de bevestigingsbrief. Als begunstiger van Meer-Historie ontvang ik € 4 x perDe jaar minimum het blad bijdrage Meer- Historieis 17,50. en Ik voor betaal twee na ontvangstpersonen van gratis de bevestigingsbrief. toegang tot het AlsHistorisch begunstiger Museum van Meer-Historie Haarlemmermeer ontvang en ik 4 x per jaar het blad Meer-Historie en voor twee personen gratis toegang tot het Historisch Museum Haarlemmermeer en Museum De Cruquius. Museum De Cruquius. Stuur de ingevulde bon in een voldoende gefrankeerde envelop naar: Stuur de ingevulde bon in een voldoende gefrankeerde envelop naar: BegunstigersadministratieBegunstigersadministratie Meer- Meer-HistorieHistorie p/a Dhr.p/a G.J. Dhr. Deddens G.J. Deddens BarbarijeBarbarije 5 5 2132 TP2132 Hoofddorp TP Hoofddorp Aanmelden kan ook via email: [email protected] Aanmelden kan ook via email: [email protected]

✁ 41 * doorstrepen wat niet van toepassing is Voor bezoek aan Nederlandse Land- en Tuinbouw bedrijven

Marianne Koeckhoven - van Haaster www.agriexperience.nl - [email protected] tel: 0252-621458 - fax: 0252-621459

NEEM UW BANK OVERAL MEE NAAR TOE

Sms ‘mobiel’ naar 7500 voor de app

Mobiel bankieren Waar en wanneer u maar wilt geld overmaken. Dat kan met de Mobiel Bankieren app! Bovendien kunt u afbeeldingen en tekst toevoegen aan uw rekeningen. Zo bankiert u op een persoonlijke en overzichtelijke manier vanaf uw smartphone. Natuurlijk kunt u met de Mobiel Bankieren app ook uw saldo controleren en uw bij-en afschrijvingen bekijken. Mobiel Bankieren is er voor iPhone, iPad, Android en Blackberry (najaar 2011).

De belangrijkste voordelen: Gemakkelijk geld overmaken naar bekende rekeningen Foto’s en namen toevoegen aan rekeningen Eenvoudig zoeken op bedragen, omschrijving en op rekeningen Inloggen en overboeken met een zelfgekozen 5-cijferige pin

Wilt u meer weten over Mobiel Bankieren? Ga naar ABN AMRO Hoofddorp Marktplein 11, abnamro.nl/mobielbankieren of bel 0900-0024 (EUR 0,10 per minuut).

ABN AMRO Hoofddorp, Marktplein 11, 2132 DA Hoofddorp

210009638 1731 Mobiel bankieren 210x148_v2.indd 1 26-07-11 12:14 INTERN TRANSPORT Reparatie, onderhoud, verkoop en verhuur: - vorkheftrucks - pallettrucks Kennismaken? - reachtrucks

Bel Addick Land • 06 537 701 12 Heftruck Centrum Onderwater bv Arnoudstraat 9, 2182 DZ, Hillegom • [email protected] • Tel. 0252 - 41 56 33 • Fax 0252 - 41 34 20

Amersfoort Arnhem Ede Hoofddorp Nieuwegein

WIJ HEBBEN HART VOOR UW ZAAK Samen ondernemen en kansen benutten

Waar gaat uw bloed sneller van stromen? Waar liggen uw ambities? CROP werkt o.a. voor MKB’ers met gewaagde plannen, non-profi t VAN DER EIJK & VAN DER MAARL ASSURANTIËN organisaties met idealen en familiebedrijven met buitenlandse ambities. Wat voor klant u ook bent, wij zijn meer dan een doorsnee accountantskantoor. Wij hebben hart voor uw zaak!

met ons advies Heeft u interesse in hoe wij u kunnen helpen uw ambities waar te speelt u op zeker. maken? Neem dan contact met mij op, Ton van Deijl:

023 – 562 62 48 [email protected]  crop.nl Hoofdweg 720 2132 BV Hoofddorp Telefoon: 023 5616030

Fax: 023 5625070 E-mail: [email protected] Accountancy Belastingadvies Corporate finance Juridisch advies HR services

advertentie A5.indd 1 09-02-2010 14:22:53 advertentie A6.indd 1 10-02-2010 14:06:31 Groen Offset Hoofddorp BV • Bijlmermeerstraat 8 • 2131 HG Hoofddorp Telefoon 023-5542370 • [email protected] • www.groen.nl

Kan uw vereniging een steuntje in de rug gebruiken?

Denk dan ook eens aan de Rabobank. Als Rabobank Regio Schiphol zijn we betrokken bij de lokale gemeenschap. Elk jaar storten wij een deel van onze nettowinst in het Coöperatiefonds. Zo vloeit een deel van onze winst rechtstreeks terug naar de gemeenschap.

Het Coöperatiefonds helpt u graag uw ambities te realiseren.

Het is tijd voor de Rabobank.

Kijk voor meer informatie op www.regioschiphol.rabobank.nl