"Meer - Historie" nr.3,maart 1974. Redactie: Wouter Slob en Jan Tamboer. Briefwisseling met de redactie naar:Hoofdweg 745,Hoofddorp, tel. 0250 66383- .
Bestuursmededelingen Nadat de "Historische Commissie Haarlemmermeer" vorig jaar om- gezet werd in de stichting "Meer - Historie" en de heer G.van Stam als burgemeester het roer van het gemeentelijke schip in hande d genomen,iha n veer n goede s te l e veranderd e comd n -.Ko missie voornoemd maar heel moeilijk begrip bij de gemeentelijke overheid verkrijgen,burgemeeste n Stava rm heeft- vanabe t fhe r voo oo n getoon rn gi e onzopen g ee ednoo verlangen voon e s r ons streven te hebben. Vermoedelijk is dit mede te danken aan hegeborej t hi feiMeere t d getogen e nda tn .i Ondes i n r zijn bezielende leidin t gcolleg he heef n k burgemeesteva oo et n e r wethouders zich nu meer ontvankelijk opgesteld. Binnenkort U hopeenkel j wi ne verblijdende mededelingee t n kunnen doen.
Men zegt wel dat onze gemeente niet oud is en dat een oud- heidkundige verenigin onze d es "dusal g " weini n heeftzi g . Maar men vergist zich want hier hebben thans uitgestorven diersoorten geleefd,hier heeft de Rijn gestroomd en lieten de uit Noorwegen stammende gletschers hun gesteente achter. Hier hebben de Romeinen rondgezworvenjhier hebben tal van dorpen gestaan. Kortom,hier werd gedurende vele eeuwen al ge- leef gewerkt,gelachen e d geledenn ne .
Onze polder was in de vorige eeuw een paradepaardje van on- ze regering en van degenen die belang stelden in de landbouw. In het tegenwoordige Badhoevedorp stond een modelboerderij welke tot ver over onze landsgrenzen beroemd was en waaraan door vorsten,staatshoofden en mannen van wetenschap bezoeken werden gebracht. Hier stonden drie reusachtige stoomgemalen.de trot n werksva - tuigbouwkundige waterstaate mannen d e n n nva . Kier bakermae d landbouwmechanisatie d l schien we tva k noo - Ne n i e derland?
Naas begrit the onzt pda e stichting thans gevonden heefj tbi het gemeentebestuur is er ook ontstaan een meer rechtstreeks kontakt met de bevolking,met allen die - net als wij - ook be- lang stelle geschiedenie d n ni s waari levenj nzi . Hierbij willen wij s echaantekeneon t t niehe t nda allee nverlet gaahe m to - tegenwoordin me t dewa nm o maa gk roo "milieu - " om noemt e d m .O geving waarin wij wonen en dagelijks moeten verkeren. Die wil- leefbaao tijdn z te n onzt eva ne s e rwa lej e nhoudewi z s nal voorouders,waarbi strijdenkee n d da n j dnaa jwi tege n veront- reiniging, tegen verkrotting,tegen het ontstaan van 2.g. rand- verschijnselen zoals men die overal bij grote steden ziet, aan ontsierende bouwwerken,aan een niet bij het landschap passende beplanting. Maar daarnevens natuurlij strijn ee n d kaa voo behout rhe n dva bouwwerken uit de 19e en het begin van de 20e eeuw,opdat het nageslacht zich een beeld zal kunnen vormen van hoe men hier vroeger leefd werkten e .
Het voorjaar is in het land en allerwege slaat men weer aan het opruimen. Wannee rietU s "ouds" mocht vinden dat^>eslist niet wilt bewaren,waarschuwt U ons dan. Misschien dat we er iets aan hebben. Denkt niet te spoedig dat het toch niete waard is. Onze stichting kijkt vooruit en weet dat er tal van zaken zij ngeeg welkno n u ewaardn e hebben maar r ej t oven ee r of tien misschien al zeldzaam zullen zijn»
ligt g steedHe tno onzn si e bedoelinverschillende d n i m go e woonkernen z.g. werkgroepen te vormen uit onze begunstigers. Deze groepen zouden dan bepaalde taken toegewezen kunnen krij- gezichzelf o n f bepaalde opdrachten kunnen geven. Bijvoorbeeld: het opstellen van een boerderijgesohiedenis,het verzamelen van gegevens ovebepaaln ee r d middenstandsbedrijf,een landarbeiders- familie e.d. Maar dan moet het aantal begunstigers veel groter worden. daarbis Wilon familiete U d - j n be helpeni f U -o s ?Al kenden-kring alleen maar zegts"Jullie willen natuurlijl kwe "Meer-Historie" steunen",of "Jullie zijn natuurlijk al begunsti- n ge"Meer-Historie",darva s onzni e ervarint weinihe t gda g moei- te kost om tevens ƒ5,— te innen. Dit bedrag kunt U dan tesamen met na.arn en adres van de rdeuwe begunstiger overmaken op postre- kening 47.41.3 AAlRO-bane d n 6va Hoofddore t k n erbie p j vermelden "voor Meer-Historie" banknummet .He 47.50.77.393s ri .
Excursie door Noord-Holland
De excursie onder leiding van Dr.Ir.v.d.Waal door Noord-Holland kan helaa voorjaat sdi r niet doorgaan geachte .D e spreken rva c n ze eerste bijeenkomst is door veel werkzaamheden verhinderd eri heeft ons verzocht het tochtje onder zijn leiding te willen organiseren in de herfst van dit jaar.
S.van Zijverden-van Reeuwijk, secretaresse. Kromme Spieringweg 164,Vijfhuizen. telefoon, 02508-371.
Lezing Drs. Achterstraat
De lezing welke drs.Achterstraat,sociograa gemeente d n fva e Haarlemmermeer,op donderda 8 februar2 g i j.l .Nieuw-Vennee t p hield was,in tegenstelling tot de eerste samenkomst te Hoofd- dorp,bijzonder slecht bezochtl .we Voo t bestuut di rhe s wa r een teleurstelling en niet minder,nemen we aan,voor de spreker, Toch was het lang geen nutteloze avond. De aanwezigen hebben met grote belangstellin uiteenzettine gd heee d rn Achtergva - straa.t gevolgd. Deze had zich voornamelijk beperkt tot wat hij stukkee id n d gevondenha n ove t agrarischrhe en aa leve t to n begin van onze eeuw. Hij schetste vooral het op en neer gaan tijden,hoe vadi n e weiland afwisseld bouwland,hot eme e "zwaar" 'Ie boeren zaten,hoe weinig lan handen e boerei d n nva zélf wc K (in 1856 slechts 2;-f»),hoe de teelten verand er d en, hoe moei- lijt allemaahe k l v/aslwe , (o.a.o t gebiephe n beva dt verlatr f-r vervoer:o.a.geen schutaluis vóór 1895,maar ook-en daar be^on de spreker mee- dat de onderzoekers zich nog, te weinig hebben bej-,i£ gehoude t bestuderinnme e T.lanned n va g n welke door andere en(zoald en personek be s s Leeghwatercn n e d d? ,n ) genaakt zijr i n de loop der eeuwen o ai te koeien tot drooglegging van de meren tussen Haarlem en Leiden. Hij noemde er verscheidenen en meende dat het. 'och wel zinvol zou zijn wanneer ook die namen aan de vergetelheid zouden wor- den onttrokken door bijvoorbeeld nieuwe stratee nt naa n rhe noemen meendj Hi .hiet da er misschie n taag vooee nla k r onze stichting. In elk geval zouden zulke namen beter op hun plaats nieuwn ee zij a ei n woonwij voorgestels zoal- i n u n sda k - d namen van .....zeerovers! Hoe dan ook,het deed de aanwezigen,waaronder meerdere telgen uit oude ifaarlemaermeerse geslachten goed nog eens te horen dat de Meer zijn grondslag gevonden heeft in de landbouw en dat die landbouw eigenlijk tot aan de vijftiger jaren van de 20e eeuw nog zijn stempe p onzo l e gemeente heeft gedrukt. Er was gelegenheid tot het stellen van vragen of het maken van opmerkingen,van welke gelegenheid een zeer druk gebruik werd gemaakt. A'e vragen ons af of het misschien aanbeveling zou verdienen een volgende keer eens na een inleiding ruimschoots gelegenheid te geven tot onderlinge gedachtenwisseling want - en dat is het aardig n onzeva e bijeenkomste iederee- n kome belangs di ni t - stellende,heeft wel vragen of wil wat zeggen. Er zijn er die een onderzoek zouden willen beginnen(bijv.ove geschiedenie d r s van de door hen bewoonde boerderij) of die willen weten waar men bepaalde boeken of kaarten kan raadplegen,welke boeken er over de Meer zijn verschenen enzovoorts. De vergadering werd geleid door onze voorzitter A.de Koning, die tot aller vreugde weer zover hersteld was dat hij zich daarto n staai e t achtte. De secretaress ween eko r nieuwe begunstigers inschrijven. HoYijfhuizense d e e eendenkoo vanuir e i luche td t uitziet.
Middenin:de plas met de vier vangpijpen. In de plas zwemmen tamme eenden om de wilde te lokken. Een hondje lokt ze ver- volgens, door langs de oevers van de vangpijpen te lopen en daarbij telkens wee voorschije rt komen,steede nt s verder,de alsmaar nauwer wordende,pijp in,waarn slagnet ahe t dicht valt eendee ed n n gevangen kunnen worden. De vangpijpen zijn met gaas overdekt. G-eheel rechtsboven in de hoek van het kooiterrein ziet men een zwarte vlek:het kooikershuisje. In het bosgedeelte links van de plas staan zeer oude knotwilgen waarin wilde eenden broeden! Foto:Aeropho to-Schiphol.
De eendenkoo Vijfhuizene t i .
De heer G.Hofste Badhoevedore t e vriendelijo z s n pwa ee s on k uitvoerig artikel te sturen over de eendenkooi te Vijfhuizen, een der weinige vogelvangplaatsen van deze aard in ons land. artiket Uihe t zeket volledin da l ee r g plaatsen waard is,ware geer e he nte w ruimt niet da t e voor hebben,volgt hieronden ee r uittreksel,dat zeke allew rU r aandach hebbenl za t . Onder dank schrijver,die d n aa e enigd e Nederlann ei d is,di n dezeva e kooi zoveel studie heeft gemaakt,laten we dan hieronder het meest interessante volgen.
Voor de drooglegging van het meer lag Vijfhuizen op een schier- t schiereilanda eilanp o n e d d bevonden zich twee eendenkooien. geschiedenie g bestaandd no k e i d n n eko Va s vrijwel gehee- op l diepen, terwijandere d n elva kooi vee g duistelno r bleef. droogleggine d j meet Bi he r n wer gva Ringvaare d t doot rhe schiereiland gegraven waardoo kooe rd i binne Ringdije d n n e k dus in de Haarlemmermeer kwam te liggen.
Het land waarop de kooi ligt behoorde voor 1700 aan Vincent Palesteijn "burgerpriester en pastoir te Schalkwijk",maar van een kooi was toen nog geen sprake. Op 7 april 1700 was Palesteijn zwaar zie maaktn e k testamentn ee e . Enkele dagen laten ri werj dhi de Grote Kerk te Haarlem begraven(14. 4.). In het testament stond dat de kerk te Schalkwijk hem in eigendom toebehoorde. Zulke zaken kwamen bij katholieken wel meer voor omdat tot 1795 katholieke kerkbesturen geen rechtspersoonlijkheid hadden e n zelfs geen wettig bestaan. Zo stonden kerkelijke bezittingen op naam van particulieren. In het testament wordt bepaald wie zijn opvolger zal zijn als priester en wie het vruchtgebruik van zijn huis,de kerk,zijn meubelen,boeke andern e n e goedere l hebben.za n
Ofebruar9 p i 1701 krijg zekern ee tWillemsz,wonendn eJa e onder de Heerlijkheid Nieuwerkerk,Schalkwijk en Vijfhuizen,octrooi van de Staten van Holland en West-Friesland een "vogelkooi" te stich- ten op een stuk land van twee morgen groot en gelegen aan het Spieringmeer tussen de I.Iolhoeck en de poel,onder voorwaarde dat de kooi vierhonderd Rijnlandse Roeden verwijder l moeteza d n zijn e reedd n s va bestaande vogelkooi e thand s si bestaando Z . e kooi dit jaar 2?3 .laar oud en daarmede toch wel het oudste "monument" onzer gemeente!
Goed gaat het kennelijk met de boedel van de pastoor niet,want in 1757 vrage administrateure d n burgemeestere d n saa n Haarsva - lem machtigin e spulled g n openbaa mogee t r n verkopen hebbee Z . n er meen 130da r0 gulde n verlorennaa verzoet .Di k- wordon k oo t dertekend door Timotheus Ewald,"priester in de statie van Pale- steijn" gevraagde D . e machtiging wordt verleend(23. 5 4.)e2 p o n mei wordt de zaak geveild in de herberg "Het Gulden Vlies" te Haarlem aan de Grote Markt(het gebouw bestaat nog).
Op deze veiling koopt Gerrit Stokman,wonend Vijfhuizen,bee et - doelde twee morgen honderd roeden,"belend ten Noorden den Schout, ten Zuyden de Erven Adriaan Roskam,ten Oosten de Meer en ten Wes- ten de Groeneweg" en een vogelkooi,een huis,erf en boomgaard,groot 0 roeden,genaam20 Pole "D d" alle elkaaj sbi r voo duizenn éé r - ze d venhonderd zeve dertin e n g gulde vijftien ne n stuiver "contant geld". Maar Stokman had blijkbaar zelf niet zoveel geld bij de hypotheen ee m n 180na han va kn e d0 gulden,een hypotheek wlke op 29.12.1780 door de secretaris van Schalkwijk en Vijfhuizen n wordpe mee td tgeroyeerd . Sindsdiefamilie d t bezi he koon e d tn va ei s i nStokma n geble- s than du jaa7 ve21 n sre n achtereen huidige D . e eigenaars zijn veehouder en kooiker N.Stokman en de weduwe en kinderen van zijn overleden broer C.J.Stokman. Die Gerri e eeut18 w Stokma e moed t t ui noverigen vooraann ee s - staand man geweest zijn in "de Vijfhuizen". Jarenlang was hij schepen en armmeester aldaar en molenmeester in de Vijfhuizer- polder.
Het mogen exploitere n eendenkooee n nva i behoord vroegen i e r tijden tot de z.g.heerlijke rechten,evenals zwanendriften en duiventillen. Een eendenkooi diend overvliegenm o e d waterwil - eended e t - n kunnen verschalken(voo zeebout)e e vangsrd e di d r n m .O t va schuwe vogels mogelij makee kt n moes rondor e t kooe d m i rust heersen. Reeds Karel V gaf bij plakkaat van 19.12.1550 daar- omtrent bepaalde regels,bepalingen,welke men thans in de Jacht- wet verankerd terug vindt. De rust welke rondom eendenkooien moet heersen heef gevolt to t g gebiedee da duun di t de r p o broedplaatsen n worde veln nva e soorten waterwil anden e d r gevogelte,terwijl voorts,mede door de vogels,rondo kooi,welke d m e voornamelij t bosschagkui - ebe staat, een flora(plantengroei) ontstaat,geheel afwijkend van die der verdere omgeving vogele .D s toch brenge n uitwerpsehu n ni - vreemde di n ele planten mee.
De kooi-eigenaar heeft het z.g. recht van afpaling,het belang- rijkste recht,dat echter helaa sdikwijle t maa l ra s door over- heden wordt geschonden recht .afpalinDa n tva gt houdda n ti binne doot nOverheihe e rd d aangeweze palee t f nna gebied(af- palingskring) zonder schriftelijke en gedagtekende vergunning van de kooiker niet gejaagd mag worden,tenzij de jager zich in gezelschap bevindt van de kooiker,en dat men ook "buiten nood- zaak" geen handelingen mag verrichten waarvan men weet of kan vermoeden dat daardoor de eenden binnen de afpalingskring zul- len worden gestoord of verjaagd. Dit staat in de Jachtwet! Natuurlij voos ki eendenkooe rd familie d n iva e Stokmak noo een afpalingskring vastgesteld en wel sinds jaar en dag bepaald op 1318 meter gerekend va.nuit het midden van de kooi. palee d n Men nka welk afpalingskrine grend e ed n sva g aangeven tevenn da zie n se n vaststellen hoezee afpalingsrecht rhe k too bij deze kooi is geschonden. - 0 1 —
toekomse Wad koo e td n i gaai t r tgebeurene me t ? De aan te leggen Rijksweg 16 kan voor de kooi veel moeilijkhe- t Streekpla kool helpehe e d za n i t det nda nhe ngevef o n ne Meerlanden als natuurmonument staat aangegeven moet maar worden afgewacht. Wie lang kooe sd i rijdt ziet slecht bosschage sd e rondo kooie d m . Om een goede indruk van het geheel te krijgen wordt hierbij een luchtfoto afgedrukt,gemaak n 196 ti waaron 9e duidelijn pme e kd plas met de vier z.g.vangpijpen ziet.
Er zijn in Nederland meer kooien en meer kooikers. Ze moeten hun belangen verdedigen in deze harde tijd en ze zijn verenigd in de "Nederlandse Kooikersvereniging" kooikere .D s geven jaarlijks n vereniging,welk n vangstehu hu n aa p o n haap o re ez beur t weer doorgeef Rijksinstituut he n aa t t voor Natuurbeheer Staae .D r tde Nederlanden heeft e.ioh verplicht om de kooien onder controle te nemen oin op deze wijze "destructieve kooien" te kunnen herkennen. De?e vooral worden doo Staae d r t aangekochto
De doo Staae d r t aangekochte,meestal niet rendabele,kooien wor- den nu gebruikt voor wildtellingen,het ringen van vogels e.d.m. De aldus verkregen gegevens worden doorgegeve instellingee d n aa n n welke zich met de vogelstand en het vogelleven bezig houden.
In hoofdzaak worden doo z.g."vangende rd e kooien" trekeende- nge vangen(90 f°]. Hoewel niet altijd zo begrepen houden eendenkooi- en en natuurbehoud toch nauw verband met elkaar. De heer Mörzer Bruijns van het Rijksinstituut voor veldbiologisch onderzoek ten tuurbehoud,zea N behoevt he n va e i een n een,ii s n 1962 gehouden.bij- eenkomst natuurbeschermert ,da s geen principieel verstokte tegen- stander n eend^enkooiesva n behoefde zije t nzelfn ne bepaaldn si e gevalle verdelgerr e n kunnen sva n worden. Kierbijr e dach j thi aan dat het uitoefenen van een verantwoorde jacht geheel in over- eenstemmin t streveNatuurbehoudt he he t n me nva s i g n 195.I s 0i z.ge d j . Conventibi Parijn eva s afgesprokesysteet he n mme t nda vaz.ge d n . massavangst wilde laten uitsterven vanget .He n nva eenden in eendenkooien is een vorm van massavangst,maar volgens te Parijs gemaakte afspraken mag alleen in Nederland dit bedrijf bestaande id n e functionerende kooie g wordenno n uitgeoefend. Nieuwe bedrijven inogen niet meer worden gestichte natuurreservaas Maaal e rd t aangekochte kooien- mogena n nva tuurbescheriningsstandpunt geen dode monumenten worden. Het moe- ten levende eendenkooien blijven,wan zije tz n voo waterwilt rhe d van Nederlan groon dva t belang. Allereerst vorme kooiee d n t nme hun naaste omgeving terreinen welke wat betreft waterstand,be- groeiing en dergelijke geschikt zijn voor eenden en andere wa- ter moerasvogels,waaron e - grotn ee ee pz aantrekkingskrach t uit- oefenen. De kooien zijn daardoor als het ware toevluchtsoorden, welk waardn eaa e winnen naarmat ontginningen,herontginnine ed - gen, verbeteringe ontwateringssystemen,ruilverkavelingen nva n ne wegenaanleg Nederland steeds minder geschikt maken voor het waterwild.
De eendenkooien worden zelfs tot een soort waterwildreservaten dookooirechtt rhe heersr .E tgebiedee rusdi betee d n t i n -e n kenis daarvan moet vooral niet worden onderschat. Doortrekkende wilde ganzen pleistere fourageren ne n nabijheie graad n gi n va d een eendenkooi. Van wilde zwanen geldt in bepaalde gevallen hetzelfde. broedseizoet Inhe n zij graslandee nd kooe d im n o gelegen , vaak rijweidevogeln aa k kooibot he n zondee s si r uitzonde- ring rijk aan bosvogels. Er broeden in weinig andere bosjes zo- veel soorte zoveen e n l parekleio z p no beste elkaarj bi k . Ook zij kooiee nd n belangrijk vanweg n insectenwerelehu n e d plantengroein hu .
Ik vlei mij met de hoop dat ik doormiddel van dit stukje een inzich kunneb the n geven,enerzijd historie d n si heee- l sum- eendenkooe d n mieva r- Vijfhuizee t i anderzijdn ne t he n sva belang van eendenkooien in het algemeen,landschappelijk en natuurwetenschappelijk bezien.
Badhoevedorp,1974. G.Hofstee. ... 12~
Korte mededelingen
"Meer-Historie" en de pers. Van verschillende zijden was ge- vraagd om ook in de door de n.v. Randstadpublicaties uitgegeven weekbladen te Badhoevedorp en Zwanenburg op gezette tijden eens artikelen te publiceren over de geschiedenis van de Haarlemmer- dusvet to l zoal we velt l mee ra sn di e er jaren gebeure d n i t "Hoofddorpse Courant'1. Ik heb me toen tot genoemde uitgeefster gewend doch kreeg het voor velen ongetwijfeld teleurstellende antwoord,da onmogelijt tdi s omda n kvoortwa kamptn ee t me t e-me durend ruimtegebrek. De inwoners van Zwanenburg en Badhoevedorp u alleen n nka maar worden aangerade abonnemenn ee n nemee t p o n de "Hoofddorpse Courant" welke voor de kennis van ons gebied zeker al meer dan twintig jaar week-in,week-uit op de bres heeft gestaan. Het abonnementsgeld bedraagt ƒ7»25 per half jaar. Adres Gebr.Koning,Raadhuislaan 19,Hoofddorp.tel.02503-7361. Postgiro: 19 78 69. SI
Aanwinsten te stichten museum. Van de jongeheer Roelof den Daas(ou jaar),Aalsmeerderwe9 d g 883,Rijsenhout,kregen ee e nw sikkel. Hartelijk dank Roelof maaa .G r doo speuret rme vern e n- tevriendjee j l s maa e spannenrho moo n e t d"vroeger ihe " alle- maal was.
Van de Stichting Samenwerkende Bibliotheken Haarlemmermeer ont- vingen we een exemplaar "Bibliografie van Zuid- en Midden-Kenne- merlan Haarlemmermeer"opgestele d n e d d door Guda Ratelband,uit- gegeve Haarlee t n m ruin 1971I .l hiervoogroon ee tl aantaza r l artikelen,in de loop der jaren in de Hoofddorpse Courant versche- nen over de geschiedenis van de Haarlemmermeer,voor reproductie worden afgestaan teneinde in de bibliotheken te worden opgenomen. De genoemde bibliografie omvat een overzicht van de belangrijkste boeken,brochures en artikelen,welke de geschiedenis van de Haar- lemmermeer,o deen ee fl ervan,behandelen. Voor onderzoekers sdu bibliotheee d van i n belangn ka kj geraadpleegZi . d worden. — 13 —
Boekennieuws Verschenen:
W.Q.H.Staring 1808-1877 Geoloog en Landbouwkundige, door J.G.Veldink. Uitg. Pudoc,postbus 4,Wageningen. Prijs :21,5ƒ 0
Dit boek handel eerstr tde oven e ree landbouwkundige n welkj ewi rijk zijn geweest,maar bovendien heeft Staring in onze streek gewerk o.mn e t . veel aandacht bestee bodemsamenstelline d n daa g Meere d heefj n .Hi va t burgemeester Amersfoordt goed gekenn e d dez d veeeha l waardering voor hem» Bijzonderheden 6 bladzijden,formaa:21 3 cm,12 j 7bi 5 zwart1 t - wit-foto's en 1 kleurenkaart,personen- en zakenregister.
De landelijke bouwkunst in. Hollands Noorderkwartier,door L.Brandts Buys. Uitg. Stichting Historisch Boerderij-Onderzoek,Schelmse- weg 89,Arnhem. Prijs: ƒ 125»—
Een standaardwer ruin 0 bladzijden,form.20,kva 60 m , cm 0 3 j 8bi 131 opmetingstekeningen,271 afbeeldingen,deel kleur,4n i s - 4de tails van oude landmeterkaarten en 4 overzichtskaarten. Het prachtige boekwerk geeft een levendig beeld van het wonen en werken in het Westfriese kultuurgebied,zoals dat in het begin on- vindee t omvangrijn r eeug ee ze nwno s i was t .kHe documentatie- werk over de Westfr.boerderij met zijn typische pyramidale dak.
De benamingen van houtverbindingen en constructieve houten ele- mente j oudbi n e b_ n ovoorste erdeEe » rjnormaliseringt en i to l . Uitgav bovens al e . Prij 7,5sƒ 1,7ƒ 0+ 5 verzendkosten.
Het beva definitie6 2 t onderdelen sva houtverbindingenn nva , 84 van houtverbindingen(stijlen,balken,platen,regels e.d. en beplankingen),19 van gebinten en kapgebinten en 82 van con- structie-elementen zelf. Globaal is aangegeven in welke stre- ken van het land de typen voorkomen,terwijl in een aantal ge- vallen de plaatselijke en historische termen met jaartal en bron zijn vermeld. Ondergetekende:
straatnaam:
plaats:
wenst begunstiger te worden van de Stichting "Meer-Historie" tege jaarlijksn ee n e bijdrag ______n eva gulden, (minimum bijdrage is ƒ 5»—)
datum: handtekening:
opzende mevroun naa w S.van Zijverden-van Reeuwijk Kromme Spieringweg 164,Vijfhuizen.
betalingen: Stichting "Meer-Historie",AMRO-bank,Hoofddorp.
samenstelling bestuur:
Voorzitter:A.J.de Koning,Kruisweg 1097,Hoofddorp(tel.02503-6617) Secretaresse:mevrouw S.van Zijverden-van Reeuwijk, Kromme Spieringweg,164,Vijfhuizen(tel.02508-371). Penningmeester:J.v.d.Eynden,Manegelaan 14,Hoofddorp(02503-3584). Leden:H.Bruin,Zoetermeerstraat 18,Hoofddorp(02503-6994). J.0.Cornelissen,Christiaan Bruningstr.3,Spaarndam(023-375211). J.A.v.d.Heide,Burg.Amersfoordtl.84,Badho evedorp(02968-534 3)• A.Noordara,Aalsmeerderdijk 476,Rijsenhout(02977-25967). W.Slob,Hoofdweg 743,Hoofddorp(02503-6638) J.D.Smid,Kruisweg 590,Hoofddorp(02503-6064). J.Tamboer,Jhr.v.d.Pollstr.71,Nieuw-Vennep(02526-2509). H.E.Vissers,Eug.Pré*vinaireweg 62,Nieuw-Vennep(02526-2324). J.P.Wieringa,Kr.Spieringweg 438,Vijfhuizen(02508-412).
"Meer - Historie" . 4,augustunr s 1974 Redactie: Wouter Slob en Jan Tamboer. Briefwisselin redactie d t gme e naar: Hoofdweg 743,Hoofddorp. tel.: 02503-6638.
Bestuursmededelingen. Taak van een begunstiger. Zoals U weet kent een stichting - dus ook de onze - geen leden maar begunstigers(al spreken we dan ge- woonlijk wél over "leden",dat is gemakkelijker!.) Men kan zich af- vragen wat het bestuur bij het werven van begunstigers van hen ver- wacht. Welnu,natuurlijk is de door de begunstigers te betalen gel- delijke steun in de vorm van een jaarbedrag van ƒ 5,— welkom,om- k gevael ln i ietdagedaar e e t sme n worden,maaka n r veel zoden zetten die bedragen natuurlijk niet aan de dijk. Belangrijker is e burgerij,dd n echteme t da r e inwoner Haarlemmermeee d n sva n e r ook de buitenstaanders,die om welke reden dan ook,in onze geschie- denis belang stellen,ka ne bovendie z bereiken n ka n n .Me tesame n e n met elkaa n contaci r t brengen. Met het oog op de steun welke de stichting verwacht van het gemeen- ten polderbestuue - n late belangrijt ka he j ns zi i rzie t t da nda k zij op een "achterban" steunt,of met andere woorden: dat velen ach- ter haar staan in hun streven. Vandaar dat wij ook van tijd tot tijd een overzicht van onze begunstigers zullen afdrukken,volledig met adressen,zoda n zich,wanneeme t wenst,met di n rme t elkaar rechtstreeks en zonder onze tussenkomst kan verstaan» Een aantal personen met een gelijkgerichte belangstelling maak t stichtings e arbeihe d t n va d - bestuu k veeoo r l aangename n dankbaarder,omdae r - ge e d t weet the da t trooste inspanninge belangstellint nme g door velen worden gevolgd. Maar hiermede is natuurlijk niet alles gezegd. Men verwacht van de begunstigers meer dan sympathie,belangstelling en een jaarlijkse gift. Natuurlijk kan niet iedereen,om welke reden dan ook,daadwerkelijk medewerken. Maar velen kunnen,een ieder op zijn wijze,toch wel wat doen. En dan denken we allereerst aan het opsporen en verzamelen van voorwerpen van oudheidkundige aard ten behoeve van het te stichten streekmuseum. ___ -2 ___ Men zegge niet te vlug dat iets wel geen waarde zal hebben. Wat nu nog niet zo zeldzaam is kan het over vijf jaar wél zijn. Voorbeeld: een waterketeltj kolenkachen ee p o t da el geplaats te zor t wer -m o d r altije t gedda n warm water beschikbaar was,o n ijzereee f n pook
of tang,een stallantaarn,blaker,olielamp,ansichtkaarten,foto 's/keu- kenfornuis(kolenstook) e.d.m. Natuurlijk zijn er voorwerpen welke allang niet meer gebruikt worde waarvan e n t zondehe n r mee l duiwe r- delijk is dat ze belangrijk (kunnen) zijn,zoals de dorsvlegel welke ons kortgelede g aangebodeno n n werd. meers i Maa r !e r Men kan zich verdienstelijk maken door verhalen "over vroeger" op te nemen;dooe schrijvet e ban d p o dp o f o nr oude,mi f meeo n r offi- ciële, stukke verzamelee t n n aldue n s voor vernietigin e behoedent g . Hierbij denke voorae w n n testamenten,transport-akteaa l n onroenva - rend goed,pachtcontracten,boedelscheidingspapieren,getuigschriften en diploma's. Begunstigers die bij het onderwijs werkzaam zijn kunnen zich natuur- lijk bijzonder verdienstelijk maken doo gezettp o r e tijde p schooo n l te vertellen over de plaatselijke historie,en de leerlingen daarover een opste f werkstuo l latee t k n maken. j zijZi n eigenlij e aangewezed k oo k n persone t initiatiehe m o n e t f nemen tot het vormen van jeugdwerkgroepen in de verschillende woon- kernen werkgroepee di n ,e n- liefs n overlet stichtingsbei t he t me g - bepaaldn stuuee r- e taa gevene t k .
Polderrondrit p zaterdaO . i organiseerdme 8 1 g e Stichtind e g haar eerste "excursie". Aanvankelijk bestond het plan ergens buiten de polder iets te gaan bezichtigen,maar uit de kringen van de begun- stigers kwam toen het idee op om eerst maar eens het gebied,waar- voor de stichting "Meer-Historie" toch in het leven geroepen werd, te gaan verkennen. Nie tt interessan alleeda u zo n t kunnen zijn voor de vele nieuwkomers,maa l een we u misschies zo g geborenno t rk he oo n - en-getogen Haarlemmermeerders iets nieuws kunnen opleveren. Het was een goede gedachte,en onder leiding van bestuurslid Slob t noordelijkhe heef n tme e gemeentd deen va l e bezocht,waarbi- ge j wezen werd op de verschillende boerderij-typen aan de Hoofdvaart,op de eerste openbare school,te Lijnden(schoo o 1.),waarbin l j gereden werd langs het bochtige Raasdorperweggetje,eens deel uitmakend van de overal onder langs de Ringdijk lopende Veldweg en vermoedelijk het traject volgenvroegee d n va dr aldaar lopende kade welke Nieu- werkerk tege Meerwatet he n r moest beschermen r werE . d verteld over ~ _4 _ het vroegere Nieuwerker waa n t e gelegek rhe n had,ove voormalit rhe - ge "Hui Hart",later te s r "Swanenburgh",thans suikerfabrie Halfe t k - weg, ovet oudhe r e land lang Kromme sd e Spieringweg,de eendenkoon e i de plaats waar de eerste boerderij van de Meer zou hebben gestaan» Bezocht werden de gemalen de Lijnden en de Cruquius. In eerstgenoemd gemaal werd voo t gezelscha rhe r grot de en éé pompep n werkini n - ge g steld en werd een technische toelichting gegeven door hoofdambte- naar Hoefkens,waarna voorzitter A.de Konine "Cruquiusd n i g n ee " korte duidelijke uiteenzettin f ovega g r polderbemalin molent gme s en een en ander vertelde over de werking van het enorme stoomwerk- tuig,dat thans al jaren buiten gebruik is.
Het hoogtepunt van de dag was ongetwijfeld de ontvangst bij het be- e tocht,dood n va t bestuun Haarlemmermeerpoldee d he rgi n rva e d n i r prachtige hoofdingelanden-zaal van het polderhuis. Velen waren daar nimmer gewees belangstellint luisterden me e t k oo n nda g naar het- geen dijkgraaf Spaans vertelde moeite d .n Voorteme genomed ha s m o n monumentalt keldere d he t n ui sva e gebouw allerlei prachtig n tene - dele bijzonder kostbare historische voorwerpen te halen en die uit te stallen. Het is te hopen dat al die^eens geïnventariseerd zal worden en dat dan onze stichting ze eens mag uitstallen,zodat velen ermee kennis kunnen maken. v 'tuóev-lujM-ux-d,' e ontvangsD s bijzondewa t r gastvrij,waarbi t echtpaajhe r Oldenburg een extra-dankj e wel toekwam. Een verrassing was dat alle deelnemers een speciaal voor deze gelegenheid door het polderbestuur gereprodu- ceerde oude afbeelding van het Haarlemmermeer als aandenken mee naar huis mochten nemen. Kortom bijzonden ee : r gezellig naan e r allen meende geslaagdn ee n e middag,welke prompt op tijd verliep. Er zal over gesproken worden of ook zulk een historische rondrit doooverigt he r e polded deen rva l georganiseer n wordenka d .
Oude arbeiderswoning. Nadat burgemeester van Stam,die met grote be- langstellin arbeie d g n "Meer-Historieva d " volgt,gewezet he p o d ha n feit z.i n oudda t .ee e arbeiderswoning bewaard diend e wordet e - op n nageslacht dahe t u kunnezo t nhardste d zie e nho e werkers destijds leefden,kree e stichtind g e beschikkind g g over zo'n woninkje d n aa e Schipholwe Boesingheliedee t g . Door bemiddelin heee d rn va II.Visserg s bestuurslid van onze stichting,werd het huisje afgebroken en ver- voerd naar Hoofddorp waa onderdelee rd u voorlopin g veilig liggen opgeslagen in het "Witte Boerderijtje" aan de Hoofdweg. Intussen wordt ijverig overleg gepleegd met de gemeente over een plaats om — 5 — het bouwen e t wee p o r . Gedach onmiddele d plen t n ee wordi k n aa t- lijke nabijheid van genoemd boerderijtje aan de Hoofdvaart.
Bestuurswijziging heee .D r J.v.d.Eynde afgetredes i n s penningal n - meester. Deze functie word u vervuln t d doo heee d r r J.A.var de n Heide,Burgemeester Amersfoordtlaan 84,Badhoevedorp,tel.02968-5343. Het rekeningnumme AMRO-bane d j rbi k blijft 47.50.77.393;echtee t r Badhoevedorp inplaats van Hoofddorp. De postgirorekening van de bank is 1551000 en het nummer van de gemeentegiro is A 10095.
Onze monumentenlijst. Hoofddorpse heefn d Me n i t e Courant kunne nbesluij lezebi t n ntda va de Ministe n Gultuur,Recreatirva Maatschappelijn e k wern 24.6va k . 1974,het perceel Hoofdwe Hoofddore t 3 74 g p toegevoege dd wern aa d lijs n onroerendtva e monumente gemeente d n ni e Haarlemmermeer- .Ge noemd perceel is beter bekend als "het witte boerderij tj e",ligt e- ven buiten Hoofddorp aan de voet van het Port en was lange tijd ei- gendom van het veredelingsbefrijf "Cebeco". Toen dit bedrijf moest verdwijnen omda gemeente d t grondee di e n aldaar bestem d vooha d r dorpsuitbreiding(z.g.Plan Pax)kwam het uit 1859 stammende boerderij- gemeente d t bezi he n tjva tn i ee Haarlemmermeer wordt .He t than- sbe woond door W.Slob,li s bestuur,terwijon n va d bedrijfsgedeeltt lhe e vermoedelijk bestem l wordeza d t z.gto n . museum-depoe t t he n va t stichten streekmuseum,dat elders zal komen. Het boerderijtje is dus "toegevoegd" aan de lijst van onroerende monumenten,ingevolg monumentenwet,zodae d e tU zic h vermoedelij- af k vraagt lijswelke di ep to anderstaanl we e.g no Welnu,wizake n nda j hebben ons licht eens opgestoken op het raadhuis en hebben ervaren, dat daarop reeds voorkwamen:de drie gemalen(De Cruquius,De Lijnden e LeeghwaterD n ) beneven e Hoofddorpsd s e korenmole Eerstelinge "D n " met p molenerstaande,vroegeo r e n e ft molenaarsbedri he j bi r - be jf horende, panden. Alle j elkaasbi r geen rijke verzameling,wan Meee d t r heeft beslist g meeno r gebouwen welke voor plaatsin lijse di n aanmerkin i tp o g g komen. Temee rn "monumentenomdaaa s poldee i d t t nodim he ar r s gi " t plaatsindame t e lijsdi p to g spoed wordt betrache tt vóó t he r denkee W laa. nis t overgeblevee o.ad n .aa n gebouwe voormae d n nva - lige Cruquius-Boerderij nabij Heemstede,aan één of meer forten en verschillende boerderij en,aa Raadhuit n he enkel aa n e se arbeiders- woningen. Zomaar een "keur"
Mevrouw van Zijverden,onze secretaresse,speurde deze winter in het archie Haarlen fva m naar voorzate haan nva r man,Willen va m Zijverden. Daarbij ontdektofficieen ee j ezi l stuk uitgegeven door Dijkgraaf en Hoogheemraden van "Rijnland",van 5 juni 1775. Dez edwingenn keuee r- d voorschrif handeldt- e ovebagget rhe - e Grotd n ei Haarlemmern re Leidse d n e -et baggere Meehe n e r n in de Spiering-,Lutke- en Kager meren. Als U wilt weten waar de Lutke-mee verwijzemogeU n da j nwi g la r n- om naa kaare e d rd p to l rechtwe sla n e sg boven. Midden-boven vinde "Spierincxd tU - Meer en geheel onder in de "punt" van het Haarlemmermeer de "Leytsche Meer" met als uitloper het Kager Meer. keue Id n r werd vastgestelg steedno r e s t liededa d n waree ndi zich niet ontzagen dagelijks grott zowehe en l i Haarlemmer- als- Leidse d oon i k e andere d Mee n e re genoemde plasse baggerene t n . j dede Zi zelft nda s nabi oevere jd s waardoor niet alleet nhe aangroeie n rietnva anden -e r gewa versteviginr te s boore d n - va g den onmogelijk werd gemaakt,maar waardoo meree d k nroo steeds dieper werden,met als gevolg dat de kracht van het golvende wa- ter steeds sterke oevere d n e rs steeds zwakker werdent .Di laatste omda meer e t r afsloe n goeda gd was. Ook de kostbare beschoeiïngen (paal-,puin- en andere grondwer- ken) hadden te lijden,waardoor weer polders en andere achterlig- gende gronden in gevaar werden gebracht. Degenen die zich hieraan schuldig maakten zouden gestraft worden niet een zware geldboete en,wanneer het strafbare feit ontdekt werd tussen zonsondergang en zonsopgang,bekeurd met dubbele be- drag, terwijl schi f schuio p t waarmede gebagger verbeurs wa d d ?ou worden verklaard. velr Dezde e n ekeure éé keu s ri n welk uitbaggeret ehe e d n nva in Holland liggende meren moest voorkomen,want het gebeurde niet n11ee onzn i n e omgeving maa k elders,vooraoo r n Zuid-Hollandi l , waar tal van meren ontstonden doordat de polders geleidelijk maar zeker zover uitgegraven werden terwille van de turfwinning, danier e t t anders overblee nutteloon fda s waterland. n ziji g zient Ho no werda en n wanneekhien me va gin n rn ka grme naar Loenen rijdt en dan de Vinkeveense plassen passeert. Daar ziet men rechts en links overal nog de smalle landruggen (soort eilandjes) waaro baggee d p r werd gestor waa.rvan e t n lateda n r turf werd gestoken. Tussen Halfweg en Amsterdam-West ligt ook zo'n gebied,da vóóe w toorloe d r g hebbeno g n zien uitbaggeren voor de turfwinning en tenslotte in of kort vóór de oorlog weer zien droogmalen en opnieuw in cultuurgrond zien veranderen. Dat k gebeur it oo tegenwoordigs he t dele dme n nva e Amsterdamss Bo e ter hoogte van de Kalfjeslaan;alles nog in onze tijd d.w.z. een halve eeuw geleden! Bijhouwer vertelt over een en ander in "Het Landbouwhuishouden" (1957hoofdstut he n )i k over "Polder ontginningen e se 19 e d n nva eeuw",o.a.: i', .intussen gin e "ontginningd g turfbaggeret he "- n- in een fors tempo voort. Want dat was een lonende zaak. Wel eis- verlenet Statee d he e concessie d j n n "slikn nbi te ee nva t -da s fonds" geleidelijk moest worden opgebouw kostee d n m lateo dnva - re indijkin helpee t g n dekken,maar toezich dezp o t e fondses nwa er nauwelijks. Talloos zijn dan ook de gevallen,dat een inpolde- ringsfonds nauwelijks werd gevormd,door wanbeheer verdweef o n zelfs voor eigen pleziertjes werd gebruikt. De grote werken in Zuid-Holland begonnen dan ook pas goed na de Franse Tijd. De kaarte n omstreeknva s 180- 0provincie on d tone n s ee n on t eme gehoord groot aantal veenplassen,een landschap zoals ten oosten van de Vecht,met resten van dorpjes op smalle stroken ertussen. t tussehe Amstee s Haarlemmermeer,vae nd Zd wa o n e l n Alphea nvi Mijdrech Vinkeveen,vat to t n Alphe a Bleiswijnvi Rotterdat to k m toe..e. " Ook het Haarlemmermeer en de andere meren welke tenslotte te- samen het Grote of Haalemmer meer vormden (nadat alle tussen- liggend land verzwolgen was) ontstond mede door baggeren waar- door de keringen steeds smaller en dus zwakker werden. s gevolal e store d gd Maa n k daarvae m roo n ontstane zware golf- slag beukte hele stukken dras veenland weg. Soms dreven de stuk- n oorspronkelijkkehu n n weilanva r ve d e plaats.
Een bijzondere ploeg
Opnieuw werd de stichting "Meer-Historie" verblijd met een landbouwwerktuig k dez.Oo e keer afkomsti heee d rn J»dgva e Breuk,Rijnlanderweg,Nieuw-Vennep. Het is een voetploeg,waarme- de men vroeger diep ploegde,wel tot 80 cm,naar de heer de Breuk mededeelde. Diep ploegen werd gedaan om een betere grondsoort, welke echter diep onde bouwvooe d r r lag,naar bove brengene t n . Voor dat diepe ploegen (normaal oa 30 cm),was veel trekkracht nodig. Maar motortractie bestond nog niet. Hoogstens stoomtrek- kracht,te leveren door locomobielen. Burgemeester Amersfoordt heeft de eerste stoomploeg in Nederland laten komen en er op zijn landgoed "De Badhoeve" mee gewerkt. Er was altijd veel be- langstellin buitenlandt ghe voor,oot ui n .va k Later heeft even- een Nede d s . Heide Mij dooj . bi voere e rt haa t nrui ontginnings- werke stoomploegen nva n gebruik gemaakt,maar misschien maakte zij toch nog meer gebruik van grote ossenbespanningen. Volgen zekern heee sd ee Breue rd u eUwee zo kd Braat n gme aa t de voetploeg,waarover dit stukje gaat,eens zijn land hebben be- werkt, waartoe hij niet minder dan 13 paarden voor het werktuig moeat spannen. Het betrof een stuk land waarop mosterdzaad was oliehoudenn ee s i geteelt da d n e zaadmoeilijt da d verdelgee t k n valt. meef Vermoedelijo rn doomi t lan r he e rd s "vergevenkwa " en zag de eigenaar geen kans het "onkruid" op andere wijze kwijt te die 5 rake z< pn doo t ondenda rhe e ploeget geert - he le nt nda venskansen meer kreeg. De ploeg val doop uitzonderlijn o t ee r k lange "staart" houe .D - ten voet ontbreekt. ploeget he e tocn w nmisschiet aa hu N zijhe s ni l passennwe n ee d paar regels af te drukken uit een "leerdicht" dat Mr.Amersfoordt destijds - vermoedelijk in de vijftiger jaren van de vorige eeuw- schree waarvan e f afschrifn nee t dezer - s bezige dage on s i tn ni komen leerdicht .He t heet droogmakine "D : Haarlemmert he n gva - meer behandeln e " geschiedenie d t n deze sva d e n streeva n e k droogmaking. Bijna aan het slot kan men de volgende regels lezen:
"Verlie moen niet,gij,din de sda d moej mi tt zwoegeneme ! De gron m openploegend he beloon e di t zwee he tn tva ! zaaitijn de Win i e d werk geln e t d noch moeite spaart, Voor hem is in den oogst belooning wis bewaard.."
Naar aanleidin ontvangee d n gva n diepploe gvraa n hebbeee gj nwi gesteld in het Hollandsch Landbouwweekblad,wie ons iets naders kon vertellen over het diepploegen in de Haarlemmermeer omtrent de eeuwwisseling of later. Dus in het begin van de 20e eeuw. Voor elke inlichting zijn we dankbaar. __ g — Leerzame en interessante tentoonstelling.
Te Hoorn,het schilderachtige,nijvere,voormalige Zuiderzee-stadj e, dat zic verdienstelijo z h k uitsloof m zijo t n historische pandee t n behouden en te herstellen,wordt een interessante tentoonstelling ge- houden onder de naam "'n Gouwen of 'n Aizeren". Deze titel moge U misschien vreemd klinken en bij voorbaat zij gezegd dat hij niets te make noorijzen heefee t n gou tme f rzilverva o d . Oudere Westfrie- zen,vooral boeren,kennen deze uitdrukkin l omda veej we - zi tg ge l gno bruik bedrijt he gint t m he zijn o g were f s nal d uitkomsten:zat lhe een gouden of een ijzeren jaar worden? Het vroegere leven van de landlieden,ook in Westfriesland,was van zoveel factoren afhankelij n steedme t sda k tussen gou n ijzee d r zweefde n slechtEé . e graanoogse zomed n e r s waardeloos;éétwa n jaamond-et rme n klauwzee hele d en e rveestape n gestorveko l n zijn; één terugsla n speculatie beure ee d n p e so g f gewa s karwial s n jko inplaat n guldens,dubbeltsva opbrenges je n enzovoorts. e tentoonstellinD g wordt gehoude Boterhal,vlae d - n be i n t he j bi k roemde Westfriese museum. kleinn ee Hes ei t maar bijzonder aantrekkelijke tentoonstellin- ge g worden, waarin men heeft getracht het wel en wee van het Westfriese boerenleve viee d rn i njaargetijde beeldene t t t heefnui Da .n me t vooral gedaan met oude foto's en gebruiksvoorwerpen,speelgoed en kledingstukkeng no t lan r da e d s s i riji n histori t aa t k .Wa wa n e e veel bewaard gebleven. De aanleidin houdet he n dezt va nto g e tentoonstellin t vijfhe -s wa g tigjarig bestaat bijzondehe n nva r actieve Historische Genootschap "Oud-West-Friesland". Veel Meerbewoners stammen uit die kontreien of hebben er familie wonen(om er maar enkelen te noemen:Avis,Geert- zema,Knibbe,Spaans) reden waaro j gaarn wi mbezoekjn ee e e willen n begi va t ein aanbevelenr to nde geboeil za n d.Me kijke lezen e n n t vermoeidheiui n zondeme t da r d voortijdig vertrekt. e bedoelind s i t e tentoonstellind gHe 4 septembe1 t to g r opee t n houden,al hebben we ter plaatse al gehoord dat zij nog wel met en- kele weke u kunnezo n n worden verlengd. Voo zekerheie d r d stelln me e zich na 14 september even telefonisch in verbinding met het West- fries Museu Hoorn(tele t m . 02290-5597). — 10 —
Korte mededelingen.
Van de heer H.K.v.d.Berg,Kruisweg 13,nabij Aalsmeer,kregen we een ijzeren draaibank welke gebruikt werd voor het wagenmakerswerk.
Verbetering s orgaaon t tegen da nI . n Kerstmis verscheen,was sprake van een,door de heer de Breuk geschonken,rekeldorsmachine. Dit moest natuurlijk zijhekeldorsmachinen ee n .
Haarlemmermeerse bibliotheken. Gaarne vestigen wij de aandacht van onze leden op onze bibliotheken, verenigd in de "Stichting Samen- werkende Bibliotheken Haarlemmermeer" r terechte n ka n voo.Me r boe- n oves gebied,maake on r vook oo rr dia' anden e s r materiaal,waarvan vooral scholen druk gebruik maken. Leerlingen kunnen voor het maken van werkstukken(z.g.scripties) hier eveneens veel van hun gading vinden.
Tonfunderingen. Vroeger werd er in onze polder zelden of nooit ge- heid. Vandaahee r t e boerderij lwa t rda en,welk wekp o e e ondergrond gebouwd werden,verzakt zij scheen ne f hangen. Toch wer natuurr e d - lijk wel gefundeerd en dat schijnt dikwijls gebeurd te zijn met be- hulp van tonfunderingen. Daartoe werden houten vaten met houten hoepels op bepaalde afstanden van elkaar in de grond gegraven,waar- geheee z a n l opgevuld l naaswerdepa t nme hanelkaae - d in dt rme geheide rondhouten ronde Di . e palen stonde mannetje-aan-mannes du n - l tegetjpa e n elkaa n werdee r n opgesloten doo e tone duiged d r, n nva rondhout me Zo'n t gevuld n s "heipaalto diendn al n to en va da e n e " tot ton werd vervolgens een boog gemetseld,waarop tenslotte de mu- ren werden opgetrokken. Ik publiceerde daarover in de Hoofddorpse Courant en vroeg wie er zulke funderingen in de Meer wist te vin- den. Hierop schree heee d f r Fran n Poecksva t Hoofddoreui j hi t da p een tonfunderin s tegengekome wa gnieuwt he boue n d e wva j woonnbi - heee d hui rn J.D.Bulsva Middenweg(tussee d n aa k n Spieringwen e g Hillegommerdijk) en bij de bouw van "De Deining" op het marktplein te Hoofddorp. Daarop had destijds de oude gereformeerde kerk ge- staan. Dan deelde de heer G.Stokman,Hillegommerdijk 455,Nieuw-Vennep mede dat zijn boerderij "De Blauwe Mees" op tonfundering staat. Hartelijk dank voor deze mededelingen. Vraagg meer no weee r :Wi ?e t — 11 — Diepploegen.
Naar aanleidin diepploee d n gva g welke onze stichtinge t voo t rhe stichten streekmuseum,van de heer J.de Breuk te Nieuw-Vennep ten geschenke mocht ontvangen en mede naar aanleiding van de vraag welke j stelde wi plaatselijke d n ni n landbouwpere s ove t diepploerhe - gen in het begin van onze eeuw,is ons bestuurslid A.Noordam niet alleen op zoek gegaan in eigen herinneringen(hij boerde in de Leg- meer onder Aalsmeer smie d dj )C.dbi maa k eZuidere roo d Jon n i g - Legmeer. Hetgee vonj nhi d hiernlegdt neehe j ehi n a ri volgende schrijven, waarvoom zeehe rj dankbaawi r r zijn. Voo goede rd e orde mogej nwi hieraan toevoegen dat de heer Noordam thans in de Meer woont(Aals- meerderdijk 476,post Aalsmeer n teven)e s veel heeft gespeurd naar de historie van Aalsmeer,daarover tal van arikelen heeft gepubli- ceer veln e d e lezingen heeft gehouden. Zijn familie woond werkn e - te grotendeels echteHaarlemmermeere d n i r . Vandaar zijn belangstel- ling voor onze gemeente. Natuurlijk speelt hij al jarenlang een be- langrijke rol in de zustervereniging "Oud-Aalsmeer",zoals leden van onze stichting ook lid zijn van die van onze oosterburen.
Geschiedenis van een ploeg.
Wie is het die de zwarte voren In golvend goud veranderen doet? Wie mesten en wie maaien 't koren Wie is het die de wereld voedt? Dat zijn de paarden en de ploegers Dat zijn de zweters en de zwoegers t zij Da zaaiert e zaad,nd he n sva daade d s !i t Da
Dit gedicht van Adama van Scheltema schoot mij te binnen toen ik ploee e Rijnlander d dachd e Breue doo d n n hee e di gd n r aa tva k rJa - Nieuw-Vennee t g we stichtee t p t geschonkehe nn museum,meaa s ni t o.a. oude landbouwwerktuigen,te Hoofddorp. Het zijn dikwijls de de meest eenvoudige dinge latee n di groo rva t blijke tnu zije t n n gewees verbeterine d n i tlandbouwe d n gva . Doo ambachtelijke d r e kunst van de landbouwsmid G.de Jong te Zuider-Legmeer zijn een zes- l diepploegeta n gemaakt,di e jared n ni tussej ewi n 192 0n 194e 0 veel gebruikt hebben tot verbetering van de grond die in de Oost- — 12 — einderpoelpolder,de beide Legmeerpolders en gedeelten van de Haar- lemmermeer,uie m diktdi c veenlaan n 0 e e6 ee t t to g0 2 beston ± n va d weinig kalk bevatte. Daaronde sommigp o t rza e plaatse laagjn ee n e van ± 5 cm z.g. katteklei,en daaronder een zandige zeekleilaag met koolzur% 9 ee t n to gehalte 7 kalk n eva . Daarvoor maakte smie d d m c 0 2 . diept m - Jon 1 n diepploen 0 ploege 1 ee t gko e ± to m e o n di g kalkrijkvae ndi e klei naar bove krijgene t n . Ook werd de ploeg wel gebruikt voor percelen waar eerder bruine mos- terd in was gezaaid. De opslag daarvan was moeilijk te verdelgen maar door diep te ploegen was men het jaren kwijt. De ploeg was een z.g. voet- of staartploeg en geheel van ijzer. Wij ploegden diep met 9 paarden. Vooraf ging dan een gewone staartploeg met 2 paarden,die tot 20 h 25 cm het veen in de diepte stortte en tevens een geul maakte waar de voet van de diepploeg in kon schuiven. We deden dit met 7 paarden,voorop 3,bestuurd door een jongen, en achte paarden,bestuurr4 d doo ploegee rd zije rdi n ploeg regelde mee "staart"d t moeilijkheie .D s altijvoor e wa de zorge t rm o d n paarde7 dae d t n gelijktijdigt begonneda trekkee s t al n n aa ne n het geval was,was het een mooi gezicht te zien hoe de klei dan om- hoog kwam en het veen overdekte. De klei was niet overal van dezelfde kwaliteit,zodat de ploeg soms wegzakt diepen e Vel. cm er 0 stukke9 ging,som t to nl lanswe j bi d Oosteinderpoelpoldee d onn i s r ware a groot,ediepgeh t n2 he s -nal ploegd was lag het nogal ongelijk. Had men er een goede winter op t nie moeilijo he n sleephe z tt lateee s he t wa m rme n o k da gelijk te maken. Vel et zo' hectareme nk i diepploeb nhe g geploegd,e t verbeterdhe n e onze grond reusachtig t eersthe n .I e jaar meestan werdeda r e nl groene erwten op gezaaid,want dan had men geen onkruid. De kalkrij- ke klei moest wel worden bemest met superfosfaat en vooral kali om een goede opbrengst te krijgen. Het tweede jaar,dus na de erwten, werd er tarwe of bieten op gezaaid,nadat in de zomer door stoppe- len en wennen (zoals dat vroeger genoemd werd) de grond vermengd was en een goede oogst opleverde. Meestal werd na vier tot zes jaar de grond nogmaals gediept omdat het veen dan gekrompen was. jaree I n Stenis,Ir.vad n0 kwame va '3 n. Ir n n Frumme n Ir.Kretsche l - n Veedirectie va (d nr r Wieringermeerpolderma de e s kijkeon j n)bi en bestelden ook zo'n ploeg bij smid C.de Jong voor de Wieringer- meer. Sindsdie landboue d veer e n i ls i n w veranderd. Paarden hebben plaats gemaakt voor trekkers en er zijn nu ploegen die 1-g- m diep gaan. Ik — T 3 ~ ben er bij geweest dat een van de eerste landbouwtrekkers in de Haarlemmermeer gedemonstreerd werd. Dat gebeurde op land van Chris Biesheuve Glevelann Sloterwege ee d s n wa aa l dt .tractor,geïntroHe - duceerd door Aar n Rossum,destitva directeus jd suikerfabrier rde k te Halfweg. Dat was in de 20er jaren en sindsdien is er nog meer in de landbouw veranderd,maar.....de boer,hij ploegde voort. A.Noordam sr.
Boeken De Rijksarchieve Nederlandn ni delen.Uitg.Staatsuitgeverij,De.2 n Haag, Formaat 17 bij 24 cm,754 blz. met uitslaande kaarten in kleur,en een uitvoerig personen- en zakenregister. Prijs ƒ 52,—.
e duizendeD n meters archiefstukken bevinden zich voodeen n ee ri l het Algemeen Rijksarchief in Den Haag,en verder in de Rijksarchie- ven in de provinciehoofdsteden. Het is natuurlijk ondoenlijk om zonde vindee t rg n dez i ngidwe ee sd overstelpend e hoeveelhei- ma d teriaal. Het archief van de Verenigde Oost-Indische Compagnie al- lee beslaal a n t mee n 120da r0 meter kastplanken! Het hierboven genoemde boek geeft een overzicht van de inhoud van alle rijksarchiefbewaarplaatse n Nederland,bini j gewerk jul1 t ito t 1972. Een zeer uitvoerig register van persoons- en plaatsnamen com- pleteert deze gids. Alle Rijksarchieven beschikken voorts over inventarislijstee d n nva aanwezige collectie oven se r gegevens betreffend vindplaatsee d e n n bepaaldva e stukke n collectiese n k archieleeszaan el ee j s Bi i .f l waar de stukken kunnen worden geraadpleegd en waar deskundigen aan- wezi dienen ge adviesn g va zijn nU wijzewe j e .Zi d U n Alleen al bij het doorbladeren van de gids voornoemd doet U de meest verrassende ontdekkingen.
Monument en Samenleving. Uitg. Raad der Europese gemeenten,Wilhel- minasingel 56,Maastricht. Prij 20,—sƒ . Omvang 120 blz.,formaat 21 x 30 cm, 15 illustraties.
De inhoud bevat o.a. allerlei over monumenten en hun bescherming, een overzicht van de bedreigers van onze monumenten(waaronder stads- en dorpsuitbreiders),welk knelpuntee d e ne zord zijgj nbi voo e d r monumenten,welk argumentee ed n zij monumentem no verzorgee t n n e n het beleid dat daartoe gevoerd dient te worden. Dialecten in Nederland, door Dr. H.Entj es,Uitg. Europese Biblio- theek, Zal tbommel. Prijs ƒ 12,50. dialectee t gebied he n p o va ddeskundige,en . s Entee ni Dr s je - be n handelt in dit boekje de vraag waarom er in ons land zoveel dialec- ten gesproken onderlinge wordend p o j gaa n .Hi i t e overeenkomsten en verschillen,e e vraadialectee d d f p n duuo go n de r p no zulle n gaan verdwijnen.
Groot Paardenboek door Wouter Slob. Uitg. Amsterdam-Boek,Amsterdam, Prijs ƒ 18,50.
In "Folklore",het orgaan van de Federatie van Folkloristische Groepe n Nederland,lezei n e ove t boew nt volgende di rhe k : "In dit pas verschenen boek wordt,behalve aan paarden en algemeen,veet pony'he n i s l aandacht t besteehe n aa d paard in de folklore. Van het wagenrennen der Germanen,het jachtrijden,het ringsteken,de ringrijders,de Friese sjeezen tot de wa- genpanelen en versieringen. Dit alles en nog vele andere onderwerpen prettigen wordeee p no wijze beschrevent .He gehee s geïllustreeri l velt me de kleurenfoto's. Behalve als paardenboek mag de grote folkloristische uitmuntendt waarddi n eva e boek niet onvermeld blijven.
Goede raad. n bijnMeka n a elke week antier e leze e knho wordt gestolenn .Me gestolet k leze da oo moeilije ho s n i ka nt kgoehe achterhalene t d , temeer omdat het goed in het buitenland geplaatst kan worden. An- tiek is soms gemakkelijk mee te nemen omdat het kleine voorwerpen betreft. Niet alleen grote stukken,zoals kussenkaste f dekenkiso n - ten,zijn geld waard,maa k antieoo r k zilver,oud porcelein,ivoor e.d» Een onzer begunstigers die veel klein antiek spul in huis heeft,fo- tograf eerde ten behoeve van zijn verzekering(en eventueel om opspo- ring na diefstal gemakkelijker te maken) al zijn antiek. In elke ka- vier de r k me wandekleurn el ri n e n. Wij raden onze begunstigers,die antiek bezitten,dit voorbeele t d eventuelj volgenbi n n taxatida Ee . el diefstal,maaza e a n k oo r brand,gemakkelijker zijn. Li .Is t van begunstigers "Meer-Historie", bijgewerkt tot eind .juni '74. F.G.alkemade,Overbosch,flat no.307,Voorhout. Drs.J.Achterstraat,Kamerlingh Onneslaan 149,Badhoevedorp. Kon.Ned.Akademie v. Wetemschappen,Keizersgracht 569-571,Amsterdam. Mevrouw I.van Amersfoort-van Leeuwen,Havikstraat 7, Badhoevedorp. H.Bruin,Zo etermeerstraat 18,Hoofddorp. J.D.Bulk C zn.,Middenweg 31, " B.Buis,Kromme Spieringweg 450,Vijfhuizen. Ingatius L.Bertels,Herenstraat 118,Leiden. Mevrouw de Boer-Koolbergen,Sloterweg 156,Badhoevedorp. Hr.v.d.Bosc . Domineeslaasr h n 95a,Zwanenburg. Al Boelen,Haus Pitsch 7550,Scuol,Zwitserland. H.v.d.Berg,Albert Verweylaan 115,Uithoorn. J.Bakker,Kon.Wille laaI m n 162,Hoofddorp. P.Bart,Schipholweg 1005,Boesingheliede(post Vijfhuizen). Buurtver.D.E.S.seer.S.G.v.d.Meyden,Aalsmeerderweg 806,Rijsenhout. A.Biesheuvel,Toevluchtstraat 18,Badhoevedorp. F.M.Bronkhorst,Leeuwerikstraat 60, " W.Bo s,Ri jnlanderweg 1474,Nieuw-Vennep. A.de Bres,Leeghwaterstraat 38,Hoofddorp. G.Gornelissen,Christiaan Bruningstraat 3,Spaarndam. Th.H.Clay,Beeklaan 56,Noordwijk. Chr.Nat.school,Hfd,de heer H.Verwaal,Amestelle 191»Zwanenburg. Chr.Middelbare Landbouwschool,Julianalaan 46,Hoofddorp. R.den Daas,Aalsmeerderweg 883»Rijsenhout(post Aalsmeer). Mej.L.H.van Dusschoten,Keizerstraat 2,Haarlem. W.van Dijk,IJ opzende n mevrouaa n w S.van Zijverden-van Reeuwijk, Kromme Spieringweg 164,Vijfhuizen. betalingen: Stichting "Meer-Historie",AMRO-bank,Badhoevedorp, samenstelling bestuur: Voorzitter:A.J.de Koning,Kruisweg 1097,Hoofddorp(tel.02503-661?). Secretaresse:mevrouw S.van Zijverden-van Reeuwijk, Kromme Spieringweg 164,Vijfhuizen(tel.02508-371). Penningmeester:J.A.van der Heide,Burgemeester Amersfoordtlaan 84, BadhoevedorpCtel.02968-5343). Leden:H.Bruin,Zoetermeerstraat 18,Hoofddorp(02503-6994). J.C.Cornelissen,Christiaan Bruningstr.3,Spaarndam(023-375211). A.Noordam,Aalsmeerderdijk 476,Rijsenhout(02977-2596?)• W.Slob,Hoofdweg 743,Hoofddorp(02503-6638). J.D.Smid,Kruisweg 59Q,Hoofddorp(02503-6064). J.Tamboer,Jhr.v.d.Pollstraat 71,Nieuw-Vennep(02526-2509)o H.E.Vissers,Eug.Prévinaireweg 62,Nieuw-Vennep(02526-2324 ) <. J.P.Wieringa,Kr.Spieringweg 438,Vij fhuizen(02508-412). "Mee Historier- " nr.5,oktober 1974. Redactie: Wouter Slob en Jan Tamboer. Briefwisseling met de redactie naar: Hoofdweg 743»Hoofddorp. tel.: 0250 66383- . i Bestuursmededelingen. polderhuist Bezoehe n aa k . Bij de gehouden polderrondrit dit voorjaar bleek de ontvangs polderhuit he n i t hoogtepunn ee s e t t zijn. Hierdoor aangespoord heeft het bestuur con- tact opgenomen meTepolderbestuur om te komen tot een herhalin bezoekt di n va .g Het doet ons veel genoegen U te kunnen melden dat de polderbestuureactit he n eva r zeer posities i f geweest. Het bezoek aan het polderhuis zal plaats vinden op zaterdag november a.s.,'s namiddags 14 uur. beperkverbant n I he t me dt aantal plaatsee d n i n hoofdingelanden-zaal is het gewenst dat men zich bijtijds opgeeft bij de secretaresse mevrouw S.v. Zijverden-v.Reeuwijk. Uiterlij ween ee kk vooe rd bezoekdatum dienen de opgaven binnen te zijn. Ter dekking van de weinige,maar onvermijdelijke, kosten word bijdragn ee t ƒ1,n eva — gevraagd. penningmeestee D r verzoek begunstigere d t n bijdraghu e di se over 1974 nog niet hebben betaald,deze te willen overschrijven op de Amro-bank te Badhoevedorp no. 47.50.77.393. Postrekening van de bank: 1551000 Gemeentegiro " " " : A 10095 Dit algemene verzoek wordt gedaan ter vermijding van extra- kosten voor persoonlijke aanschrijvingen. De stichting Meer-Historie is niet alleen actief bij het verzamelen van oude voorwerpen en afbeeldingen,welke betrekking hebben op de Haarlemmermeer,zij richt ook een wakend oog op waardevolle monumen- ten en dorpsgezichten in deze gemeente. Over dit onderwep heeft zij een prettig contact met het gemeentebe- stuur en de gemeentelijke Bouwtechnische Dienst. Ook de samenwerking met het Sociografisch bureau De Meerlanden is voortreffelijk. Het witte boerderijtje Hoofdweg 743 ziet er geweldig aardig uit. Nu de toestemming van het gemeentebestuur en van Gedeputeerde Staten is vergaderruimtn verkrege ee maket n he nt va nto schuur,hopee d n ei e nw binnenkor bestuursbie d t j eenkomste nvere daato -houdene t ru n t .To leend t gemeentebestuuehe gastvrijheis ron kwame n kamen e di e nrw van B. en W. bijeen. De nieuwe vergaderruimte zal gebruikt worden voor het bewaren van kleine voorwerpen,boeken»kaarten en foto's. e stichtinD g Mee bezi t Historir- he tn i klein gekomes ee ei nn va n t arbeidershuisje,dawi t voorhee nBoesingheliede d ston n aa d - ei n e n "Visurgigendova s wa m s Nederland B.V." huisjt . He daa t eda r moest worden afgebroken,is opgeslage t schuurgedeelthe n i n witte d n eeva i boerderij,maar binnen afzienbare tijd hopen we dat het geplaatst zal n stukjwordeee p eo n grond,noord-oostelij n onzva ke witte boerderij; daarmee zal het een aantrekkelijke eenheid vormen. U begrijp molee d Eerstelinge t "D n da t Hoofddore t " aandache d p t heeft van de stichting. Deze molen moet behouden blijven en aan wie zou het behoud beter kunnen worden toevertrouwd dan aan onze voor- zitter,de heer A.J.de Koning,molenkenner bij uitnemendheid. Verder heeft de stichting aandacht gevraagd voor de boerderij van de heer Pranck,Aalsmeerderweg 369;het is een stelphoeve,die niet mag verdwijnen. Hoofdwee d hoe e Bennebroekerwee t n d cafd he va kp n o ée gk Oo e d t gme gezellige waranda,waar in vroeger jaren "nagekaart" werd over de raadsvergaderingen in het oude secretarie,dat daar schuin tegenover ligt,mag o.i. niet verdwijnen of veranderd worden. In het afgelopen jaar vroeg de stichting aan het gemeentebestuur een nieuwe functionele plaata voo oude d r e bru Zwaanshoeke t g . Tevens maakte zij het gemeentebestuur attent op de slechte staat waarin hetj melkhuisje op de Badhoeve,eens het eigendom van Burgemeester van Amersfoordt,te Badhoevedorp zich bevindt. Op verzoestichtine d n va k g vononderhoun ee d d plaat vertegent sme - woordiger Prov.Waterstaat,de d n sva e Prov.Planologische Diensn te Staatsbosbeheer over de beplanting rondom de kolk bij de Cruquius, die na de verbreding van de weg Heemstede-Hoofddorp aanmerkelijk minder fraai geworden was. r plaatsTe e wer e toestand d bekeket resultaahe t doon e nda rs ti Staatsbosbeheer een nieuw plan zal worden gemaakt,hetwelk zo spoe- dig mogelijk(hopelij najaart di g l worde)no kza n uitgevoerd. e stichtinD n overle i Gem.Bouwtechnische d l t gwi gme e - Diensop t tto stelling komen van een lijst van beschermde dorpsgezichten,boerde- rije andern e n e gebouwen n dee. Ee gemeentelijk e ld hiervap o u zo n e monumentenlijst kunnen worden geplaatst. Overle gemeentebestuut s gaandi ghe t eme r ovet plaatsehe r n gronva - tere voorwerpen,zoals landbouwmachines,i bedrijfsgebouwee d n n nva gemeente d n aa er ee toebehorendde n e boerderijen. Het oude postkantoor aan de Kruisweg willen we ook voor afbraak be- houden Eerste-Kamerlid,Mr.H.vas on .t Weeda U t n Riel,(ee onzn nva e begunstigers) daar gebore? nis In het afgelopen jaar mocht de stichting Meer - Historie weer enkele geschenken ontvangen,welke bij de verzameling die in de loop der ja- ren werd bijeengebracht,gevoegd werden. De heer R.P.van Goethem,d 'Yserinckweg 68 te Yijfhuizen,schonk een zakkenstopmachine; de heer P.van Oosten,Eikenlaan blok 5,26 Lisse 8t e bracht verschil- lende werktuigen,welk turfsteket j zelhe gebruikg j ehi fno bi d ntha in de Lisserbroekpolder,Westzijde. Het zijn een afsteker(fabrikaat Hendrik Kroon),welk jaa0 is,ed e 10 steekschorn ou mee n nee da r n e p een steekijzer,beide ongevee 0 jaar7 r oud; heee d rn H.Glas,Narcissenstraava Lisserbroee t t8 k weroudn ee de schoolfoto ontvange schooe d t 190 n nui l7va Lisserbroeke d no. n 4i ; een voetploeg voor diepploegen schon heee d k r J.de Breuk,die ed de Stichtin l meega r voorwerpen heeft gegevenj mevrouw Siekman-Bier,v.d.Berghlaa Hoofddorp,gae t 0 12 n medaillesf7 : het te wete herinneringsmedailln ee n n 188 en va brons;ee4i n bronze- nme daill n 1871;eva 4 zilveren medaille t 1858,190sui n 1893,ee 5 g nno een gouden medaill t 1905»dezeui e laatste medailles werden door haar vader gewonne verschillendp no e vee-tentoonstellingen; heee d r A.Noordam,on ~ 1 s bestuurslid,koch afbeeldinn ee tgemaat he n lgva de "Leeghwater" voos aanon r; een nieuwe begunstiger zonhees don l enthousiast verschillende foto's. Een schoolfoto van school 2,hoofd meester Klinkenberg,uit omstreeks n dezelfdva n ee 189 en 0e schoo t 1908,melui t meester Klinkenbern e g juffrou kleinn ee w Bremerg Meie ed no fot -n n schook va oaa .Oo 0 1 l doornweg,hoek Ringdijk,en dan nog een krantenknipsel uit de Meerbode, waarop een bruidspaar uit Vijfhuizen,de heer en mevrouw Tanis-Schou- ten,di 0 jaa6 e r getrouwd ware 1930.Dn ni e schenkste mevrous i r w Rebel, '~ Werkhorst 20 te Meppel. Al met al een waardevolle aanvulling voor de collectie van "Meer - His- extrn ee torie" ag woor no vorenstaandt dann n n allehe .E va d aa k e ndi e hebben geschonken. In de gemeenteraadsvergadering van 4 april j.l. heeft de raad een "fonds voor de aankoop van historische Haarlemmermeerse voorwerpen" ingesteld. Memiddele e t fondd t he sn nva zulle n roerende zaken worden aangekocht, welke naar het oordeel van B. en W. van belang zijn voor de kennis van de geschiedeni gemeente d n sva e Haarlemmermeer. Burgemeeste Wethoudern e r s laten zic dezn hi e voorlichten doon ee r terzake deskundige instantie of persoon. Dit is groot nieuws en stemt de stichting "Meer - Historie" zeer dankbaarjniet alleen voor de financiële hulp die geboden wordt,maar vooral voo instemmine d r gemeenteraae d n gva doelstelline d t me d g van "Mee Historie"- r . Onze eerste polderrondrit. In no.4 van dit orgaan werd reeds een verslag opgenomen van onze eerst geslaagdo z - e polderrondrite- . helaaj Almi s rondrit t leidesdi he nien s i trva t mogelijk geweest alle,mij toen ter beschikking staande,gegevens via de "boordomroep" te vertellen. Tenslott gelegenheie d ek moesoo n tme d hebben eens rond te kijken. Maar nu de avonden langer zijn en men thuis gelegen- heid heef rustim to lezee t g nnee- aank i m hierbiU mog!- k i e j eni- ge interessante bijzonderheden alsnog voorleggen. De Lijnde nGemaal,gebouw= s stoomgemaal,genoemal d d naar baron nva Lynden van Hemmen,die(in 1821)de eerste was die stoomgemalen wilde toepassen bij de droogmaking van het Haarlemmer meer. Hij wilde er echter niet drie -zoal tenslottr e s e kwame maar.....18n- - ge e !Di dachtengan s nie wa o vreemd,wang z t l eeuwe a s nwa t gebruithe m o k plassen droog te maken door een groot aantal watermolens overal op de ringdij plaatsen.(De t k e Beemste d er.....43!)rha » Voorts weelatet pla t v.Lynden wa khe nva rn kwam:dva f na e ringvaart liep in zijn plan niet als één geheel door,zodat er geen scheepvaart mogelijk zou zijn tussen het Spaarne en Sloten. Het plan voorzag in een rechtstreekse lozing van het polderwater op het IJ(dat toen nog waarvoon g geee ope no s nk nwa planne roo n bestonde t eveneennhe s droog te leggen). Er zouden daartoe 6 sluizen komen te Halfweg. Zwanenbur Dorg= p genoem teel,da s anderde d ka naa n n eree aa t kant watet he rn va stond betrekkelije n.ld p .o k smalle strook 'gron- na d bij Halfweg. Wannee nummet omslae kaare di d d n p rU ro t gva bekijk t zie bovenaan(bitU Spieringmeer),daat jhe Meet he rn e rJ I waa t rhe slechts doo smalln ee r e strook grond worden gescheiden,staan:t ' " Huy Hart"e st heetto .Z kasteel,dat da e n 152ti 7 afbrandde,doch daarna herbouwd werd n 166.I 0 wer fraaie d e poort gebouwe d t dme beide zwanen recht kolommenlinkn e e d s p so wert .He d gemeenlands- huis(officiële vergaderplaats)van het Hoogheemraadschap "Rijnland", en daar vond ook de eerste vergadering van het bestuur van de Haar- lemmermeerpolder plaats(later in Haarlem). Van het "Huis te Hart",later "Zwanenburg",is thans alleen nog maar n fraaiee e voorgeve poore d n te l over e bouwfragmenteDi . n maken deel uit van de overigens foei-lelijke suikerfabriek. Cruquius = Evenals "De Lynden" had dit gemaal 8 pompen,zulks in tegen- stelling tot "De Leeghwater"(welke het eerste gemaal was,en min of meer als proefgemaal dienst-deed en 11 pompen had). Zowel "De Lynden" e "Cruquiusd s al " werde gebruin ni k genome apri9 1 p lno 1849(de "Leeghwater" reed léégmalet n 1845,maahe i s s echn pa aa t 1n 1 deelrko - nemen toen de Ringdijk gesloten werd in 1848). Het gemaal werd genoemd naar Nicolaas Samuel Cruquius,landmeter Hoogheemraadschat he n va p "Rijnland",di n 174 eplai n t 2ee nto droogmakin mee t d gemaakthe r ha n gva . De bouw van de "Cruquius" is niet voorspoedig verlopen. Nadat de meet he rn bouwpui uitstekend e d p to e landtong gegrave s -wernwa d een waterader aangeboord en liep de put steeds weer vol. Het werk werd daardoor dusdanig gehinder aannemee d t da d r verzoch ontm o t - slagen te worden van zijn verdere verplichtingen. Hij zag het "niet meer zitten" en verwachtte een faillissement. Men hield hem echter aan zijn verplichtingen,er werden toezeggingen gedaan in verband verwachtee t mee d t n extra-kosten,e bijnt nme a onmenselijke inspan- nin t droog pu houden,egelukte t e ggaan d me t n n ehe metselen nko . De landtong - een schiereilandj e dus - was van zand,zoals de hele omgevin n zangva d was r ston .E baan voop ee do k r degenen va e di n heSpaarnt the mee t erui wilden opvaren. Omdat de hele omgeving zand was werd dit gedeelte bij de verkoop n drooggevalleva n gronde 50ee d rn ni jare n niet verkoch- be n e t stemd voor ophoging van terreinen waarop men huizen wilde bouwen. Men mocht daartoe het zand kosteloos weghalen. Hoeve "Mentz" = Aan de Kruisweg tussen Uweg en Spieringweg ligt de merkwaardige boerderij "Mentz". De boerderij is daarom merk- i t waardig omdat de bedrijfsgebouwen om een soort binnenplaats opge- trokke Limburgs n ngeheet ee zijhe s n ne ldu e indruk maakt. Overi- gens stond vroeger "Mentz" bekend als "modelboerderij".Het zag er in elk geval altijd piekfijn uit en als ik het wel heb was het een der eerste boerderijen met z.g. zwarte slootkanten(inplaats van begroeide dus). De boerderi s genoemi j d naazekern ree e ingenieur Mentz,die des- tijd pla t n barohe s nva Iynden(zin nva e boven)sterk aanbevaj lbi 's Lands regering en het in 1829 zelfs nog nader uitwerkte. Poldermole Hommele "D n Tusse"= n Vijfhuize e "Cruquiusd n e n " zagen overzijde d Ringvaare n wid aa jn eva prachtin ee t g gerestaureerde poldermolen. Het is de voormalige molen van de Grote en Kleine Pol- ders onder Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Thans is hij eigendom e stad dachtkantn n ee Haarlemva s i t e .He bovenkruie vlucn ee ht rme van ongeveer 18 meter. De molen deed tot 1948 dienst als polderge- maa vijzet lme windkrachtp lo n 194.I 9 n vijzee begod ee n t lnme me motor aan te drijven en werd de windmolen buiten werking gesteld. e 60ebegit d he rn n va jareI n wer molee d d n gerestaureer n dooe d r het polderbestuur verhuurd aan de heer Kion,die in ^-Jfhuizen een — 8 —— horeca-bedrijf exploiteerd s zodani al molee d k n oo nge wilde gaan inrichten. t echteZovehe s ri nooit gekomen maar1 3 p tO . 1967 sloeg,tijden hevin ee s g onweer,de blikse n brandde n i mmolee d e n geheel uit e waterbeheersin.D g werd toen overgenomen dooauton ee r - matisch gemaal. Nada molee d t n eigendo gemeente d n va m e Haarles wa m geworden,werd hij opnieuw gerestaureerd(door de firma C.Fray uit Westzaan n 197)e s nieu 2al w opgeleverd vijzee D . l bevindt zich ech- ten zodaniri g slechte toestanniej hi tt mee da dn meedraaien rka . De molen wordt thans beheerd door de heer G.W.van Dijk te Haarlem. Hij is gepensioneerd PTT-ambtenaar en gediplomeerd lid van het "Gild Vrijwillign eva e Molenaars." De vloek van het baggeren. Het is niet algemeen bekend dat vele van onze polders ontstaan zijn als gevolg van het voortdurend baggeren van veen teneinde daarvan turf te maken(z.g.baggerturf). Men kan nog zien hoe dat in zijn werk ging wannee vanan rme f Vinkeveen naar Loenen rijdt zien .Me t rechts Vinkeveense d g we e ne d link en plassjssva n mef daarin langgerekte eilandj es,waarop eertijds - nog niet'zo erg lang geleden - de bag- r werge d uitgesprei e drogen,waarnt m o d j gestokeahi n werd. Vervol, - gens werde aldue nd s verkregen turven opgestapel wine d e t dn i m o d drogen en daarna afgevoerd te worden naar de kopers. Het weilan aanvankelij- d k gelegen tusse schei-slotee nd wern- d steeds smaller,de totale oppervlakte cultuurgrond steeds geringer en de totale wateroppervlakte als gevolg daarvan ontstaan,steeds groter. Voo omringende d r e gebieden werden zulke waterplassen -voor- j storbi gevaarlijk,rede- ml a n waaro overheidswegn va m bagget he e - n verbodere n wer laten e d ontstane rd e plassen(meren) werden droog- gemaakt. Dit laatste geschiedde meestal door pariculieren,zelden door de overheid. Ook de Haarlemmermeer ontstond door uitbaggeren en door afslag bij storm. Onze secretaresse mevrouw van Zijverden ontdekte een keur van het Hoogheemraadschap "Rijnland",waarin(nogmaals)gewezent wordhe p o t verderfelijke baggere n duidelije n k gezegd word t dezda te verboden bezigheid gestraf l wordentza . Hieronder volgt die verordening. Men zal er meerdere franse of fransachtige woorden en uitdrukkingen in aantreffen omdat in de 18e )— k daarvoo Nedere oo d mod t n eeus eeue e he - wa ewr17 - - w e reedd n i s .s landse taal met het deftig klinkende frans te doorspekken. gesecureerd = beveiligd geordonneerd = bevolen ordonneeren = bevelen responsabel = verantwoordelijk expresselyk = in het bijzonder dissimulatie = verbergen,verheimelijken contraventeurs = overtreders auctoriseeren = machtigen respective = betrokken,desbetreffende gecondemneerd = veroordeeld ignorantie = onbekendheid pretendeeren = voorgeven,beweren affigeeren = aanplakken,aankondigen,afkondigen doubelden = bovendien ( ? ) gequalificeerd = gerectrtigdl, bevoegd recepisse = ontvangbewijs N.B. "Op poene" is oud-nederlands voor "op straffe van" Keure, tege baggeret n he Groot e d n ni e Haarlemmer Leidsche-,benevenf -o s e Spiering-,Lutked n i Kaagen e - r Meeren. Dijkgraa Hoog-Heemraden e f Rhijnland,in nva n ervaaringe gekomen zijnde,dat verscheiden persoone g niezi nt ontzien,dagelijks,zon i o de Groote Haarlemmer f Leidsche-e Spiering-,Lutkeo -d n i s -al n e - Kaager meeren,e nabl oevere we nd y n dien,tsva e baggeren;waardoor niet alleen alle opspoelin aanwan e g n riesva t belet word,de gemelde meeren lang oevere d s s mee meen e r r kome verdiepen,ee t n n t aanslawatee d he s n r du gva sterke oevere d n e rs zwakker wordende, een meerder afslee wagtee t n isjmaakostbaare d k oo r e paal-,puyn- en aard-werken,waar mede de oevers tegen de zoo gevreesde ver- eeniging met andere nebuurige veenplassen en polders op de meest gevaarlijke plaatsen zijn gesecureerd,grootelijks benadeeld zouden wordens 't,dai o tZo . Dijkgraa Hoog-Heemraaden e f n daar tegens willende voorzien,gekeur geordonneern e d d hebben,gelijk Haar Wel- Ed. keuren en ordonneeren mits deezen,dat voortaan niemand hem za vervordere m zelfs,oo n f door andere persoonen,i Groote d n e Haar- lemmer Leydsche,itef -o m Spieringer-Lutk Kaager-meeren e e t n baggeren,op poene dat die geene,voor welke gebaggerd is,zoo wel als die geene welke gebaggerd heeft,voor ieder schip of schuyt me bagger verbeuren zulle Ponden,t5 2 boetn n nee va e 0 G-rootee4 t he n stuk,en voor den opgang of na den ondergang der zonne dubbele boete,mitsgaders het schip of schuyt,waar mede gebaggerd hebben, baggee nd n dezelvri e liggende,zullend voogdee ed oudern e n s voor dezelver pupillen en minderjaarige kinderen responsabel zijn Lastende Haar Wei-Edel l expresselywe e Hoogt Bodene ' d k n - sva Heemraadschap van Rhijnland,om de gebreekige zonder eenige dissi- mulatie,oogluyking of verdrag te bekeuren. Ende op dat de Gontra- venteurs des te beter mogen worden geweerd,auctoriseeren Haar Wei-Edele tot het doen van zoodanige bekeuring,nevens de Bodens Hoogheemraadschap,dt ' n va e Schoute Bodenn e n respectivr de s e Ambagten,rondsom voorgem. meeren gelegen,mitsgader opzigtere d s s over de puyn en schoeywerken aan Abenes,en de Brasemermeer zul- lende de geene die, de bekeuringe doet (ingevalle de bekeurde schuldig bevonde n gecondemneere n d word boete d n derd )ee n e eva genieten. En ten eynde niemand eenige ignorantie hebbe te pre- tendeeren,is gelast deeze alomme te publiceeren en affigeeren in de Ambagten,rondso meee d m r voorgemelde meeren gelegen,et nda Doubelden van dien aan alle die geene,die tot het doen der bekeu ringe gequalificeerd zyn,onder behoorlijke recepisse zullen wor- den overgegeven. Aldus gedaan en gekeurd,bij de WelEd.Heeren Jacob Jan van Wassenaar,Heere van Wassenaar,Zuidwyk,0bdam,etc,et Dykgraaf;Wigbold Jan Theodoor van der Does,Heere van beide de Noordwyken etc;Elbert TestartjVincent Gustaaf Hompeschn fva , Heere van Genderen etc;Mr.Hendrik van Buren;Mr.Mattheus Willem Valkenburg;Willen va m Lodewij Wassenaar,Heern kva Valkenn eva - burg etc;en Dirk van Boetselaar,Heere van Kyfhoek,etc.;Hoog Heemrade n Rhijnland,inva Gemeenlandt nhe s HuyRhynlann sva d binnen Leyden vergaderd wezende,de Junn3 y 1775. In kennissy m n eva Ret. Joban Oaol. L- Europees Monumentenjaar 1973. :al Onde mottot rhe : "Een toekomst voo s verledenon r t jaahe rs i "197 5 uitgeroepen tot "Jaar van het Monument". In ons land zal zich met de verwezenlijking hiervan bezig houde e stichtinnd g "Nationaal Comité Monumenten r 1975",waarvajaa n prins Clau voorzittert she - let schap heeft aanvaard. Wannee rergenU publicatien i s afkortine d s g " zie"75 Mt staa ndaat weeda r U t "Europees Monumenten r 197jaa 5 mee wordt bedoeld. Wat heeft da"t nu ten doel en hoe denkt men dat doel te bereiken? De bedoeling is de belangstelling van de Europeese volkeren te wek- ken voor hun gemeenschappelijk bezit aan bouwwerken "van vroeger", voorzove natuurlijj rzi cultureen kva l belang zijn. l waarschuweMewi n n niet lichtvaardi kostelijkt di t gme kostban e - re bezit om te springen,het te bewaren en te verzorgen en zo nodig te herstellen waarschuwende d l wi n .Me e vinger opsteken wanneer e r gevaren dreigen welke verminking,verwaarlozing of zelfs vernieti- ging van zulke monumenten ten gevolge zouden kunnen hebben. Men wil voort allerlep o s i wijze trachte belangstelline nd g voo t behourhe d n monumenteva wekkee bevorderene t t p n o e n . Hoewe prikkee d l l uitgaa Raa e n Europn d enkel va dva n - n tva e aebe langrijke gtote Internationale instellingen (zoal UNESCOe sd ) meent men -grootstt terechhe t da werkzaamhedee e d t- deen va l n nationaal, streeksgewijze en vooral plaatselijk zal moeten worden verricht. lans bekende on d Vandaa n i t e rda organisaties,welk l jaaea n e r dag op de bres staan voor het behoud van ons onroerend cultuurbe- zit,nauw bij de actie M75 betrokken zijn. Voorts architecten- en stedebouwkundige bureaus,vakverenigingen,onderwijsinstanties,kerken, industrie,medi s pers,televisiaal radio,toeristischn e e verenigin- gen, j eugdorganisati es en natuurlijk ook oudheidkundige verenigingen als "Meer-Historie". Meg aanneme s bestuunma on t nda r zich zeker binnenkor vraae d tl za g stellen wat onze stichting op dit terrein in 1975 kan doen. Mogelijk dat haar taak aanzienlijk verlicht zal worden door de allerwege op- gewekte aandacht voor dit onderwerp. Reeds verschenen enkele belangrijke documente gebied,waart di p o n - van het boekwerk "Monument en Samenleving" uitgegeven door de sectie Nederland van de Raad der Europeese Gemeenten,een der belangrijkste is. Het is een discussienota waarin als hoofdonderwep behandeld wordt:"De zorg voor het gebouwde leefmilieu". ,Het gaat daarbij niet allee m historischo n e gebouwe nm staso maa n dorpsgezichtenk e -roo , — 12 — welke beschermd dienen te worden ten einde ze aan de volgende ge- slachten ongeschonden te kunnen nalaten. De noodzaak van behoud en bescherming van gebouwen en bebouwingen wordt steeds meer ingezien als een belangrijke taak van de over- heid en de ingezetenen. Men ziet het niet meer als een liefhebbe- rij van enkele fanatieke geschiedenisliefhebbers of van mensen dit niet met hun beide benen in de moderne tijd staan. Integendeel:men meent dat juist in onze tijd al dat cultuurgoed eraan medewerkt de omgeving waarin wij,opgejaagde mensen,moeten leven aangenamer te maken bekeke' .Zo n gehee5 pas actiK7 n ee ts onzn i l eal e moderne maatschappij,kom j zekezi t r nie vroee t verdienn e gmedee d j -zi t werking ook van allen,die zich "progressief" in deze maatschappij opstellen. Nog eens; De diepploeg. Naar aanleidin onze d en gstichtinva g geschonken diepploeg(zie no.4 verbindinn i s hebbeon j gnwi gestel Dr.J.M.G.v.d.Poel,lectot me d r aan de Lanbouwhogeschool te Wageningen,afdeling agrarische geschie- denis willee j verzochtet .Wi s non mededelem m bekennhe he t dwa n was over diepploegen in de vorige eeuw. Dr.v.d.Poel antwoordde ons dat hij helaas maar "bitter weinig" te vertellen had omdat hij tot dusver nog nooit tijd had kunnen vinden om de 19e-eeuwse landbouw- tijdschriften geheel doo werkene t r . Wilhelminapoldee d n I aldur- s zijn G-uebriej bi s n f- heefi n tme 186ploen ee 9 gdiepploegdem c geconstrueer 5 6 a 0 6 .e Dezdi ds ewa echter bedoel meekrae d ploegee nies t m o ddu p tpo n e voon r grond- bewerking. "Ik heb de indruk dat het diepploegen in de door U be- lans on d n doeldniei n t zi evoo r 1900 voorkwam",aldus Dr.v.d.Poel. Onze begunstiger W.Groe t "Grdtnui h voor Visch",eens loondorsen e r n onzei e hoogte _d d goepolde n p o deva r gebruikte landbouwwerktuigen heeft de ploeg van onze Stichting bekeken. Hij wist -zich te herin- Meee d rn i gediepploegr neree t nda d werd. MeestaSpieringe d n laa - weg in de z.g. Rothoek,en normaal bij land waarop t»ruln«> in o M t.eni s geteelwa d (gele vriest dood) herrilandheej e d .Bi t eme r zaaide de pachter het laatste pachtjaar wel brulno moflfar'ï. • . . » Eerst werd - aldua de hr.Groen - een open voor geploegd met de ge- wone paardenploeg. Zo mogelijk 30 cm eerste anno «raf, waarna do diepploeg volgde. Het was vooral de opkomst van Dirk Roodenburg aan de Sloterweg,di bijzondert edi e karwe loonwern i k klaardej .Hi ging wel tot 1 meter diepte,aldus Groen. Ook vooral natte plekken. Maar dat was al in een tijd waarin met trekkers gewerkt werd. Hij eerste d verteld j ehi rupstrekkee eho r omstreeks 1936 voot rda Legmeerpoldee d wer n i k n Biemond,aaJa j bi r Yuurlijn,demone d n - streerde. Biemon s juiswa d t paardebezi8 t gme n vooploen n ee r va g smid de Jong. Groen stelde voor dat werkje gratis op te knappen, hetgeen gebeurde. Zo werd door hem 5 ha met de rupstrekker diepge- ploegd nadat de paarden,zoals zoeven gezegd,de eerste voor getrok- ken hadden. Dat ging dan wat gemakkelijker. Biemond kocht als eers- een rupstrekker. Boeken Kijke kopen n e n bestaandnva e huizen, door Geertje Gort Vriese d - , üitg. Casa-reeks)e Kluwed n r(i . Prijs :12,50ƒ . Velen hebben tegenwoordi s ideaa al ggelegenhei e d g een lno n i s e t d zijn een "oud huis" te kopen en dat dan te gaan bewonen. Aan het kop- n bestaandva vooran e l oude panden zijn noga haket lwa ogen e n n verbonden,reden waarom het helemaal niet vreemd is dat ook voor de- ze liefhebberi handin ee j g boekj s leidraaal e verschenens i d n .Ee beslisn boekjme t da te moet aanschaffen alvorenbesluin ee n tsme tot kopen neemt. Help verpestee Z ! s landon n ! dooKootn To r . üitgo A.J.G.Strengholt, Naarden. Prijs 27,50:ƒ . To nl zija Koo ns i t leve strijden ee n r gewees d cultuurtou voos on r- k voo oo heemschutgedachtee goedd r s .Du k voo t zuinig-zij.Oo rhe p no onroerend goed,waaronder echt niet, alleen maar kastelen of molens vallen,maa k wegeroo landschappen,dorpsgezichten e n stadspleinn e n - tjes. Wat velen van ons denken,wanneer zij zien hoe lagere en hogere over- t onzwa et ouderhededa t verdern nme e s e voorzaten hebben gebouwd omspringen,zegt Koot,zonder er doekjes om te winden,in de hoop dat zijn zwartwit-kritiek in elk geval óók de Overheden wat meer aan het denke l brengen,wanneeza n weej rzi r bestemmingsplannen laten ontwerpen. We hope Koot't da n s appèl geen angstkrete roependn nee zijn n va i e de woestijn. — 4 -1 - t ooonderwegp o he g t Me , door Noortj Rooe n Zuydewijed va y t nme .dewerking van prof .dr.C.A.v.Swigchem(van de Rijksdienst v. d. Monumen- tenzorg) maandn e jun i d s "boe in al s .va "kWa verkrijgbaar tegej vc n minderd ,Kampe. . Amsterdamv Zn . N n& e. P prijs. .tg i Prij.U s22,5ƒ 0 Dit prachtig uitgevoerde boek in magazine-formaat( 28 x 22 cm) heeft 144 bladzijden zwaar papier met veel zwartwitte foto's en tal van uitstekende kleurenafbeeldingen hardn ee en , i degelijke - kaftbe e .D vooravone d t "Monumen n he boedoelint aa n di - kva d n r 1975t egva aa n j ' uitgegeven - is degenen, die er eens een weekje of een paar dagen op uit willen trekken, wegwijs te maken. Ken houdt zich namelijk meestal allee voone d maa rn snelverkeeraa r aangewezen routes, maar .daar. ... - naast, aan minder goede en de smallere wegen vindt men juist die ju- weeltjes van landschapsschoon en bouwkunst. Aan dit boek zal men een betrouwbare, go ede en deskundige gids hebben< Achterin bevindt zicaantan ee h l losse kaartjes g duidwaarono tk oo p lij belangrijkste kd e historische schoonhede lans on d n staanva n aan- gegeven. Burgerlijke s tand. Bevolkingsregister en Genealogie, door R.F.Vulsmay Uitg Boet .He k ene en t rum, Naa Prijsr. den :5,40ƒ . Dit is nu eens een handig boekje voor allen; die hun familiegeschie- denis willen gaan opstellen en daartoe om te beginnen natuurlijk een kwartierstaat moeten maken. (Men zegt ook wel: "stamboom", maar danies ti t juist, tenzi persoo uitgaan n verledet jéé me he n n ni tva n en terech komel dienl a twi p sno nazaten.) Maar niet alleen degene zije ,di n eigen genealogi l bestuderenewi k ,oo allen, die aan plaatshistorie werken, hebben van tijd tot tijd te ma- ken met "burgerlijke stand" en "bevolking". Dit boekje richt zich tot een historisch geïnteresseerd publiek. Gaarne aanbevolen dus. Waterschappe Nederlandn ni . Een alleraardigste en bijzonder smaakvol uitgevoerde, kleine brochure, uitgegeven door de Unie van' Waterschappen, S tatenplein 1,Den Haag. brochure D e heef doen belangstellendtte e ld e Nederlander anden se - re inwoner lans juisn on ee d n t sva beel waterschap e geved e t dn nva - pen, zoals zee- en rivierkeringen, waterbeheersing, wagenbeheer en wa- terzuivering s lesbrie onderwijt al brochure he .k D j oo fbi - l sge eza bruikt kunnen worden. Men kan haar aanvragen bij bovenstaand adres en en krijgt haa kosteloon rda s toegezonden. l' "Mee Historier- " decembe, 6 . nr r 1974. Redacties Woute rn Tamboer SloJa n be . Briefwisseling met de redactie naar: Hoofdweg 743,Hoofddorp. tel.: 02503-6638. Bestuursmededelingen. laatste Id n e maanden ontvinge weee nw r enkele geschenken voor onze Stichting,waarvoor we heel dankbaar zijn. De heer G.de Vries,Hoofdwe Hoofddorp,schone t 9 76 g s tweon k e matha- n twee en borden,dike kere d kn i egebruik t worde psalmee d m no n e n gezange kondigene t n naa . Drukkeri Konine jd Hoofddore t g t facsimilp he t zons he on dn eva boek van de heer P.Boekei: "Geschiedenis van het Haarlemmermeer". Het origineel is gedrukt in 1868. De heer H.Nieuwdorp,Portweg 3 te Hoofddorp,had het boekje waarin de eerste landverkoop werd aangetekend,e. af s on nn aa ston t di d i* hebU t misschie voorwerpen,boekeg no k oo n kaarten,rekeningef no n van vroeger dagen,welke de moeite waard zijn bewaard te worden. niee z Al tsU zelf wilt behoude Stichtine d n r kune tU g "Meer- Historie" een groot genoegen mee doen. Het oudste huis van de Meer. Door bemiddelin s bestuurslid,don n gva e heer A.Noordam,kwame e nw (^ in het bezit van gegevens over het - vermoedelijk - oudste huis van de Haarlemmermeer. Wegens plaatsgebrek konde numment di dez nieg n rei no t worde- nop genomen kun. U artike t the volgendn ee l e keer verwachten. Verbetering. In numme n "Meeva Historier5 - " kom bladzijdp to bovenaae4 n nee storende fout voor. Daar wordt namelijk gesproken over burgemeester van Amersfoordt. ledere ingewijde weet,dat onze tweede burgervader gewoon Mr.J.P.Amersfoordt heette. De tweehonderd-ste. Begin november mochte 200-ste d e nw e begunstige onzn rva e Stichting inschrijven heee d rs i H.J.Velzing,Parklaa t .He Hoofddorpe t 2 n2 . Het bestuur is van plan de heer Velzing een kleine attentie aan te bieden ter gelegenheid van dit feit. Toen we vorig jaar onze eerste bijeenkomst hielden,hadden we de 80-ste begunstiger genoteerd. Op dit ogenblik is het aantal 206. moon Ee i resultaat;ieder jaadikkn begunstiger5 ee r 12 e s erbij; we zullen hopen dit te realiseren.. Helpt U ons daar wat bij! Praat Drs.J.Achterstraatn va je . Op dinsdag 26 november j.l. hield de heer Achterstraat,directeur Sociografiscvat nhe h Burea Meerlanden",eee "D u n gezellig,maak roo leerzaam praatje ove plannee d r looe r eeuwed n de pn welk- i al nr e zo zijn gemaakt om tot een drooggelegd Haarlemmer meer te komen en e eerst di g daarn n no i e k r jareae oo geploetern e e nho d werd,vooral door boere arbeidersn e n e spreke.D r trachtt achtergrondee d s eon n n allerleva i verschijnsele destijdn nva doee t s n zien. Zij,die deze avo'nd afwezig zijn gebleven,menend j datgenzi t da e wat de heer Achterstraat zou vertellen,al kenden,omdat zij hem in Nieuw-Vennep hadden beluisterd,hebben zich vergist. De spreker bracht - omdat hij niet van papier las - weer allerlei nieuwe fei- ten naar voren. De belangstellin groted gha r kunnen zijn,al ware voldoendr ne e lui- steraar t zaaltjhe m so e gezelli vullene gt zagee .W n veel nieuw- ege zichten, waaronder nogal wat bejaarden,die ook met graagte aan de ge- dachtenwisseling,volgend op het praatj e,deelnamen. Niet alleen Hoofd- dorpers,maa belangstellendek roo t andernui e dorpe onzn nva e gemeen- te, waren naa voormaligt rhe e Kruisdorp gekomen. Zelfs- ledeon n nva ze zustervereniging "Oud-Aalsmeer" nieuw0 konder 1 .E . eca n leden- begunstigers worden genoteerd. De gedachtenwisseling-achteraf bracht veel interessants aan het licht terwijl met belanstelling ook de documenten,welke de spreker had meegenomen,bekeken werden. Alle elkaaj sbi r toc weel nuttign hwe ee r e bijeenkomst,waa- op e rw nieuw konden vaststellen dat onder personen met een gelijkgerichte belangstelling altij prettign ee d e sfeer heerst. Gereedschap voor onderzoekers» We mogen aanneme r ondee begunstigere t d r da n n "Meer-Historiesva " verschillenden zijn,die niet alleen maar willen leze horen ne t nwa anderen weten,vonden,vertellen en op schrift stelden,maar die ook graag zél onderzoep fo k uitgaan historie .D n onzeva e gemeentn e e polde s echi g rnie no t t uitputtend behandel heeg dno l d.w.zn ka r .e t onderzocht,nagegaawa papiep o n e nr gezet worden. Daaraa l onznwi e Stichting gaarne leiding geven. Reed sachtee d wer s liggendn i dron e tijd terloops gesproken over het vormen van "werkgroepj es",welke zich n moeteda n gaan bezig houde bepaaldt nme e onderwerpen k groepj.El e bepaaldn ee n ka e taa zicp ko h gaan nemen. Liefst gebieden welkt to e dusver weinig onderzocht werden of waaraan nog te weinig aandacht werd besteed. De Meer is ouder dan men denkt. Men hoort nogal eens verzuchten: "Wa - bezie tj ge houdee voo e m t gd n o heef t zi rt nme the schiedeni n onzva s e polder s toci he .Di nie t oude n honderda r d jaar. '•' Wanneer men alleen maar denkt aan de polder,zoals die gevormd werd bidroogleggine d j grott he en Haarlemmegva r meer,dan- heefna n tme tuurlijk gelijk,maar....dat grot nier ee meets vanawa r aanvange d f ! Henamelijs i t k geleidelij n ontstaa aa kwestikn ee n n eeuwene nva e ! Er waren hier vroeger al dorpen,kerken en boerderijen. Er was scheep- vaar handeln e tverkeers wa r E . r wer.E d gelache gehuildn e ns wa r E . plezier en verdriet. En....dat was al eeuwen zo vóórdat de Haarlem- mermeerpolder gevormd werd. Mee e g d zovee no rn i vormine lr di e gebeur a s n i g Maa k oo rd (zit he j dan,geen wereldschokkende dingen),dat het optekenen waard is. W en tijd,waari leveee n i n n alle o ontzettenz s d snel verandern e t waarin we zo ontzettend snel vergeten. Daarom mogen we eigenlijk geen uur voorbij laten gaan om dat te verzamelen en vast te leggen wat voor degenen,die na ons komen,de aandacht waard kan zijn. En dat zijn dikwijls juist de kleine dingen van alledag. Het behoeven echt niet allemaal veldslagen en regeringscrises te zijn waarop we onze aandacht vestigen. Tenslotte hebben veldheren en politici ook gewone gezinnen,gewone menselijke zwakheden,verlangen n teleurstellingene s - thuis. Daarin verschillen ze niet met de eenvoudige mensen,wier namen echter niet bekend zijn,maa allen,iedee di r r voor zich,hun steentje hebben bijgedrage vormine maatschappij,zoale d d t n to ngva s wa e sdi nageslacht he n eaa n t werd achter gelaten. We willen met deze uiteenzetting alleen maar trachten duidelijk te maken dat de z.g. "petite histoire"(de kleine,plaatselijke geschiede- nis) minstens even belangrijk is als die welke in de geschiedenis- boekjes een plaatsje waardig wordt geacht. De "officiële" geschiedeni s ondenkbaai s r zonde kleinee di r ! Daarom doen zoveel amateur-historic allen,din e i e voon materiaahe r l aandra- gen, zulgoen nuttin ee ke d g werk. Nu is het zé dat iedereeen,voordat hij met onderzoekingen begint,enig idee moe t t terreihebbehe n nva waaro j zichi ph gaat bewegenj .Hi moet dat terrein in grote trekken goed kennen. Hij moet ook weten voorkomee t j onnodil ovem a o hi wa r t e t t bekenda nDi g . weris dk zou gaan verrichten. Dan krijgt men z.g. "doublures":dubbel werk. Dit moet voorkomen worden,a l altijza l blijkel n ietwe dme st ontda n - dekdoot wa tr anderel wera dk noo gevonden . Maar....somk oo t da n ska wel nuttig zijn omdat het een bevestiging zou kunnen blijken van iets ! waarove t dusveto r r twijfe lk mogelij oo bestond s i t éénzelf t da k .He - j de zaak van meerdere kanten bekeken kan worden wanneer men over meer- ' dere bronnen kan beschikken. it Over de Haarlemmermeer is in de loop der eeuwen natuurlijk heel wat l geschreven,zij het dat het merendeel van het geschrevene natuurlijk j gaat over het ontstaan van het grote meer en over de plannen om dat \ meer droo e leggent g . s e pre-historischd t Ui ; e tijd (die welk e ouderwetsd n nie eme n i t e jaar- l tallenboekje maag s no vindt rr e hee s )i l weinig onderzoch vastgen e t - t nieuwe aanled he \ j n legdebi gva "Schiphole .D " naar boven gebrachte | stenen zijn destijds aanleiding geweest voo "Historische d r e Gommis- ; sie Haarlemmermeer" om een deel van die gesteenten te verzamelen en ; in Haarlem door de Geologische Dienst te laten determineren (de soort en herkomst vast te stellen). Maar er is meer dat bij de droogmaking uit die oertijden gevonden is,maar onvoldoende overzichtelijk werd « vastgelegd. ; Kortom: Er is nog genoeg te doen en we hopen dan ook dat de Stichting te gelegenertijd geen tevergeefs beroep op haar begunstigers doet. Voor hen,die zich alvase "grotd n i te lijnen historie d n "va e willen verdiepen late hierondee nw n overzichee r t voornaamstvolgee d n nva e werken,welke men kan raadplegen. Ze zijn in gemeentelijke bibliothe- r n meestalee verkrijgete ke e t n l we l f althan no e erbi d n ji s beho- ; rende lees- en studiezalen te raadplegen. Zoals we reeds in nr.3 van ons orgaan berichtten heeft de "Stichting Samenwerkende Bibliotheken Haarlemmermeer" een overzicht van boeken welke ove e streek-geschiedenid r n Zuid-Kennemerlansva Haare d n -e d lemmermeer gaat,en samengesteld werd door Guda Ratelband,e n 197i n 1 uitgegeven.In deze bibiografie (boekenoverzicht) vindt men een groot belangrijkste aantad n lva e boeken,brochure n sae ^tikele n over onze gemeente genoemd. De boeken welke iedere onderzoeker toch eerst wel eens ingezien moe" hebben late hierondee nw r volgen: 1. Jhr.Mr.D.T.Gevers van Endegeest: Over de droogmaking van het Haarlemmer meer,3 delen (1842-1861). 2. P.Boekei: Geschiedenis van Haarlemmermeer (1868). 3. J.C.fiamaer Haarlemmermeet omvane :D he n gva r (1892). . J.Eigenhuis4 ; Geschiedeni Haarlemmermeerpolden de n sva r (7907). 5. Dr.H.SU.ter Veen Haarlemmermeee :D kolonisatiegebies ral d (1925). . 6 otichting Eeuwfeest Haarlemmermeer bruisenn :Va d watet rto ruisend graan (1955). 7. itir.S.J.Fockema Andreae: Wat er aan de droogmaking van de Haarlemmermeer voorafging (1955). . Historisch8 e Commissie Haarlemmermeer waterwole :D f getemd (1969). • l Toelichting ad 1) Deze boeken bevatten het gehele verloop van de droogmaking en wat er aan voorafging,samengesteld uit de officiële stukken der "Commissie van beheer en toezicht op de droog- Haarlemmet makinhe n gva r meer". Gevers vaji Eddegee'ss twa voorzitter van die commissie. ) aBeva2 d voorgeschiedenie td ontstaat Meert he he n ,n sva nva allerlei namen van oude en meestal verdwenen dorpj es,van allerlei overgeleverde verhalen,de droogmaking zelf in kort bestek en de gang van zaken tot ca 1868 in gemeente en polder. ad 3) Behandelt vnl. hetgeen oude kaarten laten zien over de $ vroeger eeruit mereomvane he d tn n ne ontstangva e Haar- lemmer meer,benevens gegevens over dorpen,wegen e.d. uit vroeger tijden in deze omgeving. ad 4) Een (vrij droge) opsomming van een enorm aantal waarde- volle vooran ,e l statistische,gegeven poldee d p so r (het waterschap) betrekking hebbende ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan. proefschrifn Ee ) a5 d t waarin besproken word herkomse td n tva de eerste bewoners,evergingn he t he .e nho ) aGedenkboe6 d gelegenheir te k eeuwfeest he n dva t uitgegeven, nogal onsamenhangend,'behandelt voor een groot gedeelte de laatste tijd,meer in het bijzonder de oorlogsjaren en daarna. ) a7 Zeed r deskundi verantwoordn ge e opsommin alln gva e moei- lijkheden welke voorstanders van droogmaking van de meren hebben ondervonden (met uitvoerige bronvermeldingen). ad 8) Grepen uit de geschiedenis van de meerbevolking vanaf de e eeuw,me20 e droogleggind n begit ee he tn nva n aa t to g literatuue d overzich t prozn wa i n poëzir n re e atva e over het Meer is geschreven. overzicht di n i l t za misse n N.Bvergetee Me "D n. n voorman",ge- schreven door Anton v.d.Vet (1947). Het is de,min of meer geromantiseerde,levensgeschiedenis van Mr.J.P.Amersfoordt, de landbouwpionier en tweede burgemeester onzer gemeente. Het is een prettig boek dat de grote moeilijkheden weer- geeft waarmede Amersfoordt te kampen heeft gehad,maar ook welke zijn idealen waren. Wat de jaartallen betreft moet boet medi n k echte t enigrme e reserve raadplegen. Tenslotte zouden we gaarne hen,die belang stellen in het machti- ge werk omvattende,het door onze voorouders aan de zee ontrukken n kostbarva e grond,willen wijze p "Kenno e t ze G-it lanr he jde d ontrukt",van Gerhard Werkman (1948). Tentoonstelling Aalsmeer. 1 november j.l. organiseerde onze zustervereniging "Oud-Aalsmeern i " het leuke oude raadhuis tentoonstellinn ee je n opgegraveva g - be f no v_ waard gebleven oud aardewek afkomstig uit Aalsmeer. kleinn ee s Hee wa ttentoonstellin veet gme l zor liefdn e g e bijeenge- bracht en op aanvaardbare wijze uitgestald. Het geheel gaf zeker nie indrue d t n amateurismekva . Behalv bekende d e e aardbeienpotjes vorige d t eui eeuw (toen Aalsmee g nie rno e bloe d t m bekeno - s ea d menteelt maar wél om de kostelijke aardbeien),waren er allerlei fragmenten (scherven grone d n d i ziee bewaar)t n nva d gebleven aarde- werk. Zelfs stukken,dateren Middeleeuwen,toee d t dui gebiet di n d blijkbaar al bewoond was. Ook was er gaaf aardewerk te bewonderen. Enkele jeugdleden belastten zich met het toezicht,de uitleg,en de verkoop van toegangskaartjes. Zo'n tentoonstelling zou ook onze stichting kunnen houden,want ook in Meee i d nhees i rt gevonden,grotendeel lwa s bewaar musea,tendeln i d e pariculien i r bezit. Wavroeger te r alz ziene ot was. Oude kaarten zijn meestal een bron van de meest uiteenlopende gege- vens. Ik kan urenlang landkaarten en stadsplattegronden bestuderen, zovees ontdekkenwane i t r te p l o kaare .d Zelfp to welk- l sa el eU ke kee rorgaa s omsla e weed on p n nro g va afgedrukt ziet no.n .I 2 hebben we reeds verteld dat deze kaart vermoedelijk vervaardigd werd tussen 760 1650,in 0e tijn nee d waari Haarlemmermeet nhe uitt me -r- zonderin Woord-Oostet he n gva vrijwen- l zijn laatste omvand gha verkregen. Zoals bekend,i plassen,poelen va ontstaat l she ta t nui merenn ne . Dat gebeurde meestal bij storm,wanneer kaden en dijken doorbraken en er veenland wegspoelde met als gevolg dat twee of meer plassen zicelkaat me h r verenigden. Voordien ware wateroppervlaktee nd elkaan va g r no gescheide s ndu n door land,dikwijls weliswaar maar door smalle landtongen,maar somJ ( s dool we r toc k veeoo h l bredere oppervlakten. Behalv stukkee edi n land,a nief lo t schiereilanden,kend eilanden,stukkek oo n eme n land geheel door water omgeven. In een boek van A.A.Beekman,"De strijd om het bestaan",staat te le- zen dat men nog in het jaar 1551 tussen al die eilandjes door van Hillegom naar Amsterdam en van HaartLem naar Aalsmeer kon komen. Maar in 1591 waren zij (de meertjes) al tot één groot meer van ruim 10.000 ha verenigd en was het dorp Vijfhuizen verzwolgen. Hier werd gedoeld op het oude dorp Vijfhuizen dat gelegen was tussen het Spie- ring Lutkemeern -e onzp .O e omslagkaart Lutkemee t ziehe tU t rme daarnaas veet the l grotere Spieringmee zuidwesten te t rme n daarvan Vijfhuizen. Hier ligt Vijfhuizen niet tussen beide genoemde meren e n nieuwt he naame s eisdi du dor .n Genoemdpva e Beekman zegt verder dat de uitbreiding van het grote meer voortging en dat de wateropper- vlakt groottn n 164ee ei ruin l 7a eva m 14.00bereikt,waarbid ha a 0h j twee dorpen BTieuwerker Rijn e k k waren verdwenen onzp .O e omslagkaart ziet men beide dorpjes nog aangegeven,zodat ook hieruit blijkt dat de kaart gemaakt werd vo'o'r 1647,en ons bestuurslid,de heer Bruin,dus wel gelijk heeft gehad door de herkomst te stellen op een periode tussen 1601650n e 0. 1) . Interessant is het in hetzelfde boek te vernemen dat Rijk ook wel "Rietwijck" werd genoemd,welke naam behouden is gebleven in "Riet- wijkeroordpolder" al bestond (zie kaart)"Ryckeroort" toen ook al. Raasdor eeue p17 w (ooe weggespoeldd Rensdorpl n ki we l a s t )wa .Di n meka n vaststelle hetgeet nui n n 168Simoi Leeuwen n 2va nee n i n uitgegeven boek schreef,waari lezee t k n oo nstaat,da t omstreeks 1500 het Haarlemmet Leidshe n e e r mee g doon drassigno ree r e strook land n elkaava r gescheiden waren;da stroon ee r ke t land vana huidigt fhe e Halfweg (toen Huis te Hart) tot aan het eilandj e,dat men later "De Vennep" noemde,liep,dat er voorts tussen de uiterlanden van de Rui- genhoek,2) en De Vennep maar een kleine doorvaart was waarover een pont reizigers overzette die van Hillegom via Aalsmeer,Rijk of Slo- ten naar Amsterdam of via Rijnsaterswoude naar Woerden of Utrecht wilden rijden". Deze schrijver had een oude kaart van 1508 gezien, welke volgen n opdrachi m she n "Rijnland tva s vervaardig"wa n e d waarbij werd aangegeve koddn ee et t "eeme droog nda n nma s voets n Rhijnsaterswoudva vastt he en lanaa n Hillego t dva to e m konde over komen,dat nu (1682-31.) al van de Meer is ingenomen,dewelke nog da- gelijks mee meen e r r toeneem veen e t l lands doet afspoelen....". Het leest allemaal leu aannemelijk,maar...wanneen e k vermoee d n rme - delijk juiste stan n zake va kennel d nwi uitstekendt nhe moen me t e boek van J.C.Ramaer, 3),raadplegen. Deze onderzoeker heeft alle kaarte "beschrijvingen e n n welke betrekking hebbevroegere d p o n e I grootte van het Haarlemmer meer onderzocht,waarbij is gebleken dat { veel tekenaars van elkaar voetstoots hebben overgenomen en aan de i i hand daarvan dikwijls oo'k conclusies hebben getroKken,welke niet, onvoldoende of verkeerd gefundeerd waren. zoal- Dan hierbovek si tme n citeerd n "rijdenko - e " tusse- ve e nd le meren door,is volgens Ramaer beslist onjuist,evenalt me n me t da s paard en wagen (want dat houdt toch "rijden" in) overgezet zou kun- nen worden. Wél kon men volgens hem met paard-en-wagen komen van Hillegom naar De Vennep. Vandaar naar Zuid-Vennep kon men per voet- veer komen en van dit laatstgenoemde eilandj e,met een polsstok een aantal sloten overspringend,Aalsmeer bereikeng we . Maan 2) . ee r schijnt wél aanwezig geweest te zijn tussen het Spieringmeer en het Oude Haarlemmer meer. 4). Ramaer vindt dat men ook niet zeggen mag dat er een aantal "dorpen" doo vergrotine d r Meet he rn verdwene gva waret He n. volgenis n m he s alleen maar de onbeduidende dorpjes Nieuwerkerk en Rietwijk,welke nooi 0 inwoner20 t n meee n resp da 0 sr 35 .hebbe n veeg getelno ln e d n sprekemindeme g rma n ove dorpjee rd s Burggravenvee Vennep,omn ne - dat deze laatsten bijna onbewoonde "ambachten" waren,aldus Ramaer. Waaro n nieme m t over "dorpen g spreken,terwij"ma e eerstgenoemdd l e oorden toch duidelijk dorpjes waren,i niej smi t duidelijk. Latee nw n "gehuchtenzda e " noemen,al blijfe d t fein he t tva e bestaadi t da n — 10 — aardbodem verdwenen zijn,verzwolgen doo woeste rd e golven,roes al t volg veel leed en verdriet. Ramaer vindt ook dat men niet zoveel op- makeg ma nf ovehe verdwenee rd n kerken. "Wat kerken betreft,er zijn slechts verzwolgen:van Nieuwerkerk twee kerken,één ongevee ongeveen n 148éé ri n 0e 1690;en ri Rietwijn nva k één ongevee n 1600....dri e ker Vijfhuizee t k nies ni t verzwolgen, n 184 i ruig Meeroeve8n e no d mee n 100p o va maa 0m g r rla verwijder d punt..",aldus Ramaer,waarbij de vraag rijst: Wat is er met dat VIjf- huizer kerk.je gebeurd? Wie weet dat,want in dat jaar was men al bezi het meer droog te malen,zodat het of buiten de Ringdijk of er binnen zal zijn komen te staan. Verklarende noten: 1 ) Op/een kaart van Ramaer staan drie dorpen Nieuwerkerk aangegeven waarvan het eerste precies op de lijn Schipholbrug-Heemstede heeft gelegene t tweednhe e meer noordelijk lije (noord nn va d Vijfhuizen- Sloten derdt he laatst n n e )e e dorp Nieuwerkera kvl Lutkemeet he n aa r tege tegenwoordigt nhe e Lijnden aan. 2) De Ruige Hoek was het uiterste westen van het kultuurland west v de Uiterwe Aalsmeen gi r (Burgerveen) Ruigwesten e d . Te n enva hoek lag vermoedelijk onbruikbaar terrein,zeer drassig,en door- sneden door tal van sloten,en reikend tot aan Beinsdorp en Zuid- Vennep, waarmede het een geheel heeft gevormd,doch waarvan het ge scheide doorbraan nee werj bi dn 147 ki daaromtrentf 2o . Beins- dorp werd daarbij een eiland,het grootste van de drie,waarvan het westelijk gelegen Vennezuidelijt he n pe k gelegen Zuid-Ven- Veert üe )f dee(o p l ne uitmaakten Vennee d s eenk n pwa .Oo ee s stak vastland verbonde behorenn e t Hillegomt nme to d . Omstreeks 1480 werd het door een storm van vasteland gescheiden. 3) Ir.J.Q.Ramaer; "De omvang van het Haarlemmermeer en de meren waar ontstaat he t ui n is,op verschillende tijden voo droogmakinge rd . Me kaarten,uitgegevet7 189n ni 2 doo Kon.Akademie rd Weten-n eva , schappen te Amsterdam. Verkrijgbaar o.a. in de Stadsbibliotheek v., te Haarlemgemeente-archiet he n misschien i .Ka l we k noo e t f Hoofddorp worden geraadpleegd. ) 4 Wannee omslagkaare d n nummet rme di eveg l bekijkenn rno tnwi va , n weg(oee moe t daarvoor fe wa t r doorging) gelopen hebben tussen Vijfhuizen en Nieuwerkerk en wel ter hoogte van de woorden "Helle Meer". Deze. verbinding van Haarlem met het oosten werd verbroke stormdoorbraan ee j nbi werg n 1509 ki e "Hewe d e --Di renweg" genoemd j sloo. Hi Vijfhuize n Vijfhuizerwee ti d p o n naa g waaraa kere g n(gezied kla naae nd m Kerklaan,welke doodliep po de Woudweg,welke rechtstreek noordelijkn si e richtin Haarp go - lem aanliec. Boekbespreking. landelijke bouwkunst in Hollands Noorderkwartier",door L.Brandts Buys. Uitg. Stichting Historisch. Boerderij-onderzoek (Schelmse weg 89, Arnhem,tel. 085-452065,toestel 227. Prijs :125,—ƒ . Reeds eerder kondigden boewit jdi k aan. verschenet Thanhe s si n e n het is gebleken een standaardwerk te zijn,met zijn bijna 600 bladzij- deverluchn e n bijnt tme 0 illustraties(waarva a70 kleur),benen i 1 2 n - vens 4 kaarten,en gebonden in een zware linnen band met gouden opdruk. uitvoerign ee k oo He n te da boebesprekin s i k g mee n waardda r . Na de bespreking van het door de Stichting Historisch Boerderij-onder- zoek verkregen unieke materiaal van Jan Kops (De Nederlandse boerderij eeuw;eee 19 begit ir nhe de nn documentatie-onderzoe t Kabinehe n va kt van Landbouw,door Drs.R.C.Hekker en Dr.J.M.G.van der Poel;1967 ),be- sloo t Stichtingsbestuuthe pogee t rpublicatit to n e ove gaae t rn nva de reeds in het archief van de Stichting aanwezige,maar nog niet vol- tooide, studi L.Brandtn eva s Buys over Landelijke :D e bouwkunsn i t Hollands Noorderkwartier. De schrijver werd,ondanks zijn drukke werk- zaamheden, bereid gevonden om*het werk af te ronden en pers-klaar te maken. Het meeste documentatie-materiaal(opmetingstekeningen en fo- to's) werd een dertig jaar geleden bijeen gebracht,toen de schrijver bij de Wieringermeerdirectie werkzaam was,in Noord-Holland woonde en van het LEB-fonds in Wageningen een opdracht aanvaardde tot het maken beknoptn vaee n e studie ove ontwikkelingsgeschiedenie d r n ee n sva boerderijtype. Hoewel de Westfriese boerderij met zijn typisch pyramidaal dak een duidelijk omlijnd type lijkt,i variatie d s e ontwikkee grood n e t - lingsgeschiedenis ingewikkeld,maar boeiend beknopte .D e studis i e dan ook uitgegroeid tot een omvangrijk documentatiewerk. De schrij- ver heeft kajaWs gezien het vele materiaal zó te ordenen,dat zowel de geïnteresseerd vakmae ed lees nal k zich betrokke t n voelehe nka j bi n speuren naar de samenhang en de ontplooiing van de verschillende ty- pen. Uitgaand dateree t n duidelijn eva e n k herkenbare voorbeelden wordt een ontwikkeling zowel naar het heden als terug in de geschie- denis uitgestippeld. Uitvoerige beschrijvingen geven een levendig beeld van het wonen en werken in dit Weatfriese cultuurgebied,zoals vindee t e jare di g dann no i twas . Sindsdie vees i n l verlore- ge n — 12 — gaan generatie .D t eigeui e n edi herinnerin wisg gvertelleno e t n ver de toestanden rond 1900,is inmiddels weggevallen;vele boerderij! en woningen zijn thans gesloopt,verbran bedroevendp o f o d e wijz| eve bouwd. Enkel lofwaardigep o zijl nwe e wijze gerestaureerd,andere staan weer droevi verkommerene gt e jong.D e generati nieuwe d n e e bewoners hebben thans wel weer belangstelling voor het kenmerkend Westfriese maar weet er amper van. De schrijver merkt in zijn voor-j woord dan ook op,dat een zo omvangrijke en op zo vele gegevens geba-j seerde studie thans niet meer op te maken zou zijn. De publicatie van al dit materiaal is er des te belangrijker door geworden. ;<•: s:. fESTFRESCHE.STCLP. BOERDER'J TE Z SCHARVDUDE NEDERLANDSCT HE w H OPENLUCHTMUSEU ARNHEE MT M [UU W-». HWSHUSC''« VUUR (OljiSKUNlttl HET \tCtFLANCiCHE f.PE.NLUCHTTIJSCUM AftfcHCI. Opmetingstekening (plattegrond,gevels,doorsneden, boerderie brugd n )va j anno 174 Zuid-Schart 5ui - woude. Thans in het Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem. Bij de uitgave vormde het een probleem,dat veel beschrijvingen niet i meer stroke e werkelijkheid t nme t ogenblikdi n dva t blee .He k echte' r ondoenlijk van alle vermelde en afgebeelde objecten na te gaan en te l ~ 13 ~ ;' vermelden hoe het er intussen mee gegaan isjhet zou ook weinig zin- vol zijnjover een paar jaar is opnieuw het nodige veranderd. Op enkele uitzonderinge niek oo tn stida ls i gestaawija e nn d j - nbi zigingen sinds ongevee wert he rk s 1947dooi l r.We later bijeenge- bracht materiaal verdiep aangevuld,hen te t gehaltafbeele d n eva - dingen zo mogelijk verhoogd. levendin ee s i gl a beelt me d l vooA r ogen gevoerWestfriese d n va d e bouwcultuur op een moment dat nog van "levend" gesproken kon worden. Het zal niet alleen door de beschrijvingen,maar ook door de talrijke afbeeldingen iedereen boeien,die belanstelling heeft voor het streek- interessantt eigendi n ei e dee Nederlandn lva . Het boek is van vele verwijzingen en registers voorzien,waardoor het naslagwers al k goede dienste bewijzen;ool za n k voor diegene,die zich voor bepaalde onderwerpe voof n o beschrijvinge e rd n bepaaldnva e boerderijen interesseert,i vlot she t hanteerbaar. n speciaaEe l hoofdstu vraae gewijs d ki hoeverrn n gi daa beeldd eou - materiaal, vooral oude landmeterskaarten voobeten ee r r inziche d n ti geschiedenis beriut kan worden. Prachtige voorbeelden,waarvan enkele in kleur,zijn opgenomen. Verder geef kortn tee e beschrijvint he n gva Kadaster inzich belangrijke d n ti e mogelijkheden,de daar gearchi- veerde gegeven benuttene st . n samenvattinEe Duitst he n )(i g maak wert the k enerzijds overzichte- lijker, anderzijds in samenhang met de vele afbeeldingen toegankelij- ker voor de bewoners buiten onze grenzen,die zich voor de Westfriese cultuur interessere onderdees nal Friese d n - elva al cultuut he n ri gemeen;Oost-Priesland en Sleeswijk-Holstein worden meer dan eens bij de beschouwingen betrokken. "Geschiedenis van het Haarlemmermeer in schetsen en taferelen",door P.Boekei. Europes. 1868tg i .U e Bibliotheek,Zaltbommel. Prijs :45,ƒ - De bovengenoemde uitgeverij heeft voor allen,die belang stellen in histori breedste d n ei e betekeni t woord,grothe n sva e verdiensten. Zij is vooral bekend geworden door fotografische herdrukken - z.g. faksimilé-drukken - van niet meer in de handel zijnde boeken. Dit keer heeft zij (voor ieder in onze omgeving blijkbaar onbekend) zich belast met het herdrukken van het nog altijd waardevolle en — H — voo geschiedenisvorsere rd s onmisbar Abbenessee d boen kva r schoo meester Boekei. We kunne gerust n da grot n tee e aanwinst noeme allen,din ne a m t ehe enigszins kunnen bekostigen,zuilen zonder twijfebezit l he twi n li waardevollt komedi n nva e boek. Misschien iets voor Kerstmis? Het boek telt ruim 300 bladzijden benevens 2 kaarten. De ene kaart laa oorspronkelijke td e toestan dlijnen i zie t nnme aangegeven ni welke jaren en in welke mate de meren zich uitbreidden om tenslotte te worden tot wat het was ten tijde van de droogmaking:het grote Haarlemmermeer. De andere kaart is die van kort na de droogmaking met indeling in secties en kavels,onmisbaar bij de studie over de eerste jare onzn nva e polder boet .keuris He ki g gebondee d n ni geest van honderd jaar geleden,toen het bij Funke in Amsterdam werd uitgegeven. Nieuws in het kort. 2aan.se Schans breid steedg tno schilderachtigstr sde uitn Ee . e buurtschappen van .Nederland is zeker de "Zaanse Schans" te Zaandijk naag we (aar e Purmerend n d bij brue -d g ove Zaan)e rd . Voor allen,di geschiedenie d n eoudt va he en "Hollandsva " houden,zit een bezoek aan dit buurtje ten sterkste aanbevolen. Men kan er wat ronddolen eeue doo 18 straatjee w rd e wanend n i zicn .sn e hTocda h geet he n s openluchtmuseui gewone d n mi e betekeni woordt he n ,sva want de huizen worden bewoond en in de bedrijfsgebouwen wordt ge- werkt(op bepaalde tijden). Men kan er uitrusten en genieten in een ruim koffiehui allemaat sme l mooie dinge zicm no h heen. Degenen,die destijds het plan opperden om een typische Zaanse woon- buurt te bouwen van echte oude gebouwen(welke verplaatst werden),heb- goebet nhe d gezien k jaa.El r kome meer e n n rustir ka kijker n g me n se voortgaan met nieuwe aanwinsten te plaatsen. Het laatst is "De Lelie s "kijkschuural " overgeplaatst 17e-eeuwn ee s i t s .Di pakhui t sui Westzaan. Het is geen hoog gebouw met verdiepingen want dat zou in d drassige bodem van de Zaanstreek destijds verzonken zijn of in elk geva kostbaae lt r zijn geweest voo doet rhe l waarvoo gebouwt rhe d werd. plankeNatuurlijn va t nhe opgetrokken,houtbous ki w dus,zo ken- merkend voor de Zaanstreek. De ruimte binnenin wordt gebruikt voor tentoonstellinge uitvoeringen ne zijr e nn ne zaaltje s voor vergade- ringen. Ondergetekende: straatnaam: plaats: wenst begunstige Stichtinwordee e d rt n nva g "Meer-Historie" tege jaarlijksn nee e bijdrag ______n eva gulden. (minimum bijdrage is ƒ 5,—) datum: handtekening: opzenden aan mevrouw S.van Zijverden-van Reeuwijk, Kromme Spieringweg 164,Vijfhuizen. betalingen: Stichting "Meer-Historie",AMEO-bank,Badhoevedorp, samenstelling bestuur: Voorzitter:A.J.de Koning,Kruisweg 1097,Hoofddorp(tel.02503-6617). Secretaresse:mevrouw S.van Zijverden-van Reeuwijk, Kromme Spieringweg 164,Vijfhuizen(tel.02508-371). Penningmeester:J.A.van der Heide,Burgemeester Amersfoordtlaan 84, Badhoevedorp(tel.02968-5343). Leden:H.Bruin,Zoetermeerstraat 18,Hoofddorp(02503-6994). J.G.Cornelissen,Christiaan Bruningstr.3,Spaarndam(023-375211). A.Noordam,Aalsmeerderdijk 476,Rijsenhout(02977-25967). W.Slob,Hoofdweg 743,Hoofddorp(02503-6638). J.D.Smid,Kruisweg 590,Hoofddorp(02503-6064). J.Tamboer,Jhr.v.d.Pollstraat 71,Nieuw-Vennep(02526-2509)<» H.E.Vissers,Eug.Prévinaireweg 62,Nieuw-Vennep(02526-2324) «> J.P.Wieringa,Kr.Spieringweg 438,Vijfhuizen(02508-412).