Eetbare en groene initiatieven in gemeente Leeuwarden Mei 2013 Eetbare en groene initiatieven Mei 2013 1 2 Voorwoord Weten wat je eet, is voor steeds meer mensen een belangrijk argument om andere keuzes te maken als het om voeding gaat. Daarnaast speelt duurzaamheid van voedingsproducten een grote rol bij onze voedselkeuze. Onderzoek geeft aan dat een gemiddelde maaltijd in de westerse landen duizenden kilometers aflegt van boerderij naar bord. Transition Towns stichtten al vanaf 2009 lokale groentetuinen door het hele land, onder de noemer ‘Eetbare Stad’. Vaak zijn dit buurtmoestuinen, gesteund door buurtwerk en gemeente. Stadslandbouw komt echter in vele vormen voor: van balkon- of daktuin in de binnenstad, via volkstuinen tot professionele stedelijke voedselproductie en –verwerking aan de rand van de stad. Transition Towns worden niet bevolkt door professionals, maar door inwoners die dit naast hun baan of werkzaamheden erbij doen. In de Leeuwarder gemeenteraad zijn al verschillende ´groene´ moties aangenomen; Het college heeft daarom een ‘groene’ staalkaart voor biodiversiteit ontwikkeld onder het motto ‘’Groen, gezond voor mens en dier”. Hiermee zetten we in op een diverse kwaliteit van het ecosysteem én geven we een extra uitvoeringsimpuls aan de duurzame ontwikkeling van stad en regio. Gezien de diverse initiatieven ziet de gemeente Leeuwarden in samenwerking met de Friese Milieufederatie, het Nordwin College en verschillende particuliere organisaties, instellingen en inwoners volop kansen om het concept ‘Eetbare of smakelijke stad’ vorm en inhoud te geven: Leeuwarden is immers de hoofdstad van de economische topsector agri-food. Stadslandbouw is het produceren van voedsel in, om en voor de stad, gericht op het bedie- nen van een markt en gebruik makend van min of meer intensieve productiemethoden. Zo verbindt stadslandbouw agrarische voedselproductie aan de stedelijke behoefte aan zorg, werkgelegenheid, onderwijs, recreatie, afvalverwerking en groenbeheer. In een eetbare stad wordt de (openbare) ruimte efficiënter gebruikt, fungeert voedsel als bindmiddel in de stad en krijgen inwoners meer groen, rust en ruimte. De openbare ruimte wordt in de toekomst meer ingezet als een productiemiddel dan als een jaarlijkse kostenpost en krijgt zo ook economische waarde. In 2020 zal Leeuwarden 20% van de benodigde groente, fruit, noten, vlees en vis op lokaal niveau op een duurzame manier produceren én is het concept van de eetbare stad regio- naal uitgerold. Ook zullen er in 2020 tussen de 350-500 mensen hun werk vinden in Eetbaar Leeuwarden. Hiervoor is de ontwikkeling van een lokale markt voor lokale voedselproductie nodig. Stadsboerderijen, buurt- en volkstuinen en omgebouwde leegstaande kantorenpanden zullen de grote dragers van Eetbaar Leeuwarden zijn. Voorop staat echter, dat inwoners een eigen keuze maken voor hun tuininitiatief: de Friese aanpak van onderop. Tot slot, Eetbaar Leeuwarden in 2020? Het kan, want samen kunnen we dit grote project mogelijk maken. Daarom hoop ik dat het overzicht van al die bijzondere eetbare initiatieven u als inspiratiebron mag dienen. Isabelle Diks Wethouder Woon- en Leefomgeving 3 4 Inhoud Voorwoord 3 Inleiding 7 Overzichtskaart eetbare initiatieven 9 Eetbare Initiatieven 11 Uitgevoerde/ in uitvoering zijnde eetbare initiatieven 11 Belevingstuin Middelsehiem 12 Buurthuis Tjerk Hidde 13 De Hofkerij (oude fruitboomrassen) 14 De Oerfloed 15 Doarpstún Snakkerburen 16 Fruittuin Zuiderburen (oude appel- en perenrassen) 17 Gezonde buurttuin Heechterp-Schieringen 18 Kruidentuin Schoolstraat 19 Moestuin Nijlânsdyk 20 Pluktuin Vegelinstraat 21 Stadsboerproject Âsum 22 Volkstuinencomplex Goutum 23 Volkstuinencomplex Jelsumerbinnenpad 24 Volkstuinencomplex Pollepaed Snakkerburen 25 Volkstuincomplex Troelstraweg 26 Volkstuincomplex Vierhuisterweg 27 Volkstuinen Fier Friesland 28 Volkstuinen Loodyk 29 Concrete plannen 2013 31 Moestuin Emmaplein 31 Wensen 33 Eetbare/ groene initiatieven Achter de Hoven 35 Stadslandbouw grasveldje aan het Schwartzenbergpad 36 Groene Initiatieven 37 Uitgevoerde/in uitvoering zijnde groene initiatieven 37 Land-art project KIJ 38 Natuur in de Binnenstad 39 Groene initiatieven Wirdum/Swichum 40 Vlindertuin Nijlân 41 Concrete plannen 2013 43 Eco-rail 43 Wensen 45 Overige ontwikkelingen 47 Zelf een eetbaar en/of groen initiatief?! 49 Bijlage: contactpersonenlijst 51 5 6 Inleiding Op dit moment staan in Leeuwarden groene en eetbare initiatieven erg in de belangstelling. Inmiddels (16 mei 2013) zijn er 18 eetbare initiatieven gerealiseerd, is er een concreet plan voor 2013 en zijn er in ieder geval nog vijf wensen om de stad te voorzien van meer eetbaars. Ook zijn er drie groene initiatieven uitgevoerd, drie concrete plannen voor meer groen en liggen er twee wensen. Daarnaast zijn er nog verschillende ontwikkelingen op beide terreinen. De projecten komen voort vanuit verschillende organisaties, zoals Wijkpanels, Dorpsbelangen, buurtbewoners en verenigingen. De projecten zijn heel divers en ze hebben allemaal een eigen doelstelling en ingeving aangebracht in de projecten. Dit maakt dat er voor ieder wel iets te doen is. In het rapport is als eerste een overzichtskaart te vinden van alle eetbare initiatieven in de gemeente. Vervolgens is er per onderdeel een omschrijvingen gegeven van de projecten, gesorteerd op eetbare/groene initiatieven. Verder zijn ‘overige ontwikkelingen’ genoemd in het rapport en als laatste kunt u vinden wat u kunt doen als u zelf ideeën of wensen heeft. 7 8 Overzichtskaart eetbare initiatieven In de kaart in figuur 1 is het overzicht weergeven van alle eetbare initiatieven in de gemeente Leeuwarden. De Oranje blokjes geven een uitgevoerd initiatief weer. De gele een concreet plan in 2013 en de witte een wens. Overzichtskaart eetbare initiatieven. 9 10 Eetbare Initiatieven Wat wordt er eigenlijk verstaan onder een eetbaar initiatief? Een eetbaar initiatief is een idee vanuit een wijk of dorp, bedrijf of instelling, vereniging of burger om voedselproducerende planten/bomen in de omgeving te verkrijgen. Dit idee kan gepaard gaan met bepaalde doel- stellingen, zoals het verkrijgen van meer werkgelegenheid, integratie van bepaalde doelgroepen en meer sociale cohesie. Deze initiatieven kunnen bestaan uit een klein moestuintje, aanplan- ten van fruitbomen tot grote volkstuinen en commerciëlere vormen van stadslandbouw. In de gemeente Leeuwarden zijn verschillende eetbare initiatieven. Deze initiatieven bevinden zich elk in een ander stadium. Sommigen bestaan al jaren, terwijl andere alleen nog maar in de idee fase zitten. Vanwege de diversiteit zijn de projecten gecategoriseerd op: uitgevoerde en in uitvoering zijnde eetbare initiatieven, concrete plannen 2013 en wensen. Uitgevoerde/ in uitvoering zijnde eetbare initiatieven In de gemeente Leeuwarden zijn al in verschillende wijken en dorpen eetbare initiatieven als stadslandbouwprojecten uitgevoerd. Deze projecten verschillen van een kleine moestuin tot grote volkstuinencomplexen. Hieronder is een lijst te vinden om welke projecten het gaat. 1. Belevingstuin Middelsehiem 2. Buurttuin Tjerk Hidde 3. De Hofkerij (oude fruitboomrassen) 4. De Oerfloed 5. Doarpstún Snakkerburen 6. Fruittuin Zuiderburen (oude appel- en perenrassen) 7. Gezonde buurttuin Heechterp-Schieringen 8. Kruidentuin Schoolstraat 9. Moestuin Nijlânsdyk 10. Pluktuin Achter de Hoven 11. Stadsboerproject âsum 12. Volkstuinencomplex Goutum 13. Volkstuinencomplex Jelsumerbinnenpad 14. Volkstuinencomplex Pollepaed Snakkerburen 15. Volkstuincomplex Troelstraweg 16. Volkstuincomplex Vierhuisterweg 17. Volkstuinen Fier Fryslân 18. Volkstuin Loodyk 11 Belevingstuin Middelsehiem Wijk: Westeinde Locatie: Dagcentrum Middelsehiem, Eeltsje Folkertsmawei 7 Contactpersoon: Simone Postma E-mail: [email protected] Tel:058-2153200/06-13921141 Plattegrond belevingstuin Middelsehiem Omschrijving: Op dit moment is het grootste gedeelte van de tuin bij Middelséhiem omgetoverd tot een belevingstuin, maar eigenlijk is de tuin nooit af en blijven cliënten van Talant aan het werk om hem steeds mooier te maken. De belevingstuin is mogelijk gemaakt door verschillende organisaties en fondsen. De belevingstuin is een tuin waarin cliënten van Talant, kinderen en bewoners uit de wijk veilig kunnen spelen, wandelen, zitten en vooral kunnen genieten van de kleuren en geuren van de tuin en het werken daarin. Dit met het oog op integratie en participatie in de wijk. De tuin moet een soort ontmoetingsplek worden in een mooie omgeving waar er met elkaar activiteiten gedaan kunnen worden. Verder komen er verschillende speelelementen in de tuin. Er staat al een vogelnestschommel, maar ze willen nog meer speelmoge- lijkheden in de tuin creëren. De tuin is niet alleen voor mensen, ook dieren willen ze een plekje geven in de tuin. Bij de beplanting is dus ook rekening gehouden met het aantrekken van vogels, vlinders, egels en insecten. 12 Buurttuin Tjerk Hidde Buurttuin Tjerk Hidde Wijk: Tjerk Hidde Locatie: Tjerk Hiddestraat, naast/achter wijkgebouw Contactpersoon: Marte Hartendorp E-mail: [email protected] Tel: 06-14427434 Plattegrond buurttuin Tjerk Hidde Omschrijving: In de Tjerk Hiddesbuurt wordt een voormalig schoolterrein omgetoverd tot buurttuin waarin zowel plaats voor moestuinieren als voor spelen/recreëren zal zijn. Het wordt een plek voor ontspanning (door eventueel inspanning) en ontmoeting. Rond deze dagen (half mei 2013) wordt het terrein gereed gemaakt door een loonbedrijf en praat de projectgroep verder over het inrichten en onderhouden van de tuin. Op termijn