Eetbare en groene initiatieven in gemeente

Mei 2013

Eetbare en groene initiatieven

Mei 2013

1 2 Voorwoord

Weten wat je eet, is voor steeds meer mensen een belangrijk argument om andere keuzes te maken als het om voeding gaat. Daarnaast speelt duurzaamheid van voedingsproducten een grote rol bij onze voedselkeuze. Onderzoek geeft aan dat een gemiddelde maaltijd in de westerse landen duizenden kilometers aflegt van boerderij naar bord. Transition Towns stichtten al vanaf 2009 lokale groentetuinen door het hele land, onder de noemer ‘Eetbare Stad’. Vaak zijn dit buurtmoestuinen, gesteund door buurtwerk en gemeente. Stadslandbouw komt echter in vele vormen voor: van balkon- of daktuin in de binnenstad, via volkstuinen tot professionele stedelijke voedselproductie en –verwerking aan de rand van de stad. Transition Towns worden niet bevolkt door professionals, maar door inwoners die dit naast hun baan of werkzaamheden erbij doen.

In de Leeuwarder gemeenteraad zijn al verschillende ´groene´ moties aangenomen; Het college heeft daarom een ‘groene’ staalkaart voor biodiversiteit ontwikkeld onder het motto ‘’Groen, gezond voor mens en dier”. Hiermee zetten we in op een diverse kwaliteit van het ecosysteem én geven we een extra uitvoeringsimpuls aan de duurzame ontwikkeling van stad en regio. Gezien de diverse initiatieven ziet de gemeente Leeuwarden in samenwerking met de Friese Milieufederatie, het Nordwin College en verschillende particuliere organisaties, instellingen en inwoners volop kansen om het concept ‘Eetbare of smakelijke stad’ vorm en inhoud te geven: Leeuwarden is immers de hoofdstad van de economische topsector agri-food.

Stadslandbouw is het produceren van voedsel in, om en voor de stad, gericht op het bedie- nen van een markt en gebruik makend van min of meer intensieve productiemethoden. Zo verbindt stadslandbouw agrarische voedselproductie aan de stedelijke behoefte aan zorg, werkgelegenheid, onderwijs, recreatie, afvalverwerking en groenbeheer. In een eetbare stad wordt de (openbare) ruimte efficiënter gebruikt, fungeert voedsel als bindmiddel in de stad en krijgen inwoners meer groen, rust en ruimte. De openbare ruimte wordt in de toekomst meer ingezet als een productiemiddel dan als een jaarlijkse kostenpost en krijgt zo ook economische waarde.

In 2020 zal Leeuwarden 20% van de benodigde groente, fruit, noten, vlees en vis op lokaal niveau op een duurzame manier produceren én is het concept van de eetbare stad regio- naal uitgerold. Ook zullen er in 2020 tussen de 350-500 mensen hun werk vinden in Eetbaar Leeuwarden. Hiervoor is de ontwikkeling van een lokale markt voor lokale voedselproductie nodig. Stadsboerderijen, buurt- en volkstuinen en omgebouwde leegstaande kantorenpanden zullen de grote dragers van Eetbaar Leeuwarden zijn. Voorop staat echter, dat inwoners een eigen keuze maken voor hun tuininitiatief: de Friese aanpak van onderop.

Tot slot, Eetbaar Leeuwarden in 2020? Het kan, want samen kunnen we dit grote project mogelijk maken. Daarom hoop ik dat het overzicht van al die bijzondere eetbare initiatieven u als inspiratiebron mag dienen.

Isabelle Diks Wethouder Woon- en Leefomgeving

3 4 Inhoud

Voorwoord 3

Inleiding 7

Overzichtskaart eetbare initiatieven 9

Eetbare Initiatieven 11 Uitgevoerde/ in uitvoering zijnde eetbare initiatieven 11 Belevingstuin Middelsehiem 12 Buurthuis Tjerk Hidde 13 De Hofkerij (oude fruitboomrassen) 14 De Oerfloed 15 Doarpstún 16 Fruittuin Zuiderburen (oude appel- en perenrassen) 17 Gezonde buurttuin Heechterp-Schieringen 18 Kruidentuin Schoolstraat 19 Moestuin Nijlânsdyk 20 Pluktuin Vegelinstraat 21 Stadsboerproject Âsum 22 Volkstuinencomplex 23 Volkstuinencomplex Jelsumerbinnenpad 24 Volkstuinencomplex Pollepaed Snakkerburen 25 Volkstuincomplex Troelstraweg 26 Volkstuincomplex Vierhuisterweg 27 Volkstuinen Fier 28 Volkstuinen Loodyk 29 Concrete plannen 2013 31 Moestuin Emmaplein 31 Wensen 33 Eetbare/ groene initiatieven Achter de Hoven 35 Stadslandbouw grasveldje aan het Schwartzenbergpad 36

Groene Initiatieven 37 Uitgevoerde/in uitvoering zijnde groene initiatieven 37 Land-art project KIJ 38 Natuur in de Binnenstad 39 Groene initiatieven Wirdum/ 40 Vlindertuin Nijlân 41 Concrete plannen 2013 43 Eco-rail 43 Wensen 45

Overige ontwikkelingen 47

Zelf een eetbaar en/of groen initiatief?! 49

Bijlage: contactpersonenlijst 51

5 6 Inleiding

Op dit moment staan in Leeuwarden groene en eetbare initiatieven erg in de belangstelling. Inmiddels (16 mei 2013) zijn er 18 eetbare initiatieven gerealiseerd, is er een concreet plan voor 2013 en zijn er in ieder geval nog vijf wensen om de stad te voorzien van meer eetbaars. Ook zijn er drie groene initiatieven uitgevoerd, drie concrete plannen voor meer groen en liggen er twee wensen. Daarnaast zijn er nog verschillende ontwikkelingen op beide terreinen.

De projecten komen voort vanuit verschillende organisaties, zoals Wijkpanels, Dorpsbelangen, buurtbewoners en verenigingen. De projecten zijn heel divers en ze hebben allemaal een eigen doelstelling en ingeving aangebracht in de projecten. Dit maakt dat er voor ieder wel iets te doen is. In het rapport is als eerste een overzichtskaart te vinden van alle eetbare initiatieven in de gemeente. Vervolgens is er per onderdeel een omschrijvingen gegeven van de projecten, gesorteerd op eetbare/groene initiatieven. Verder zijn ‘overige ontwikkelingen’ genoemd in het rapport en als laatste kunt u vinden wat u kunt doen als u zelf ideeën of wensen heeft.

7 8 Overzichtskaart eetbare initiatieven

In de kaart in figuur 1 is het overzicht weergeven van alle eetbare initiatieven in de gemeente Leeuwarden. De Oranje blokjes geven een uitgevoerd initiatief weer. De gele een concreet plan in 2013 en de witte een wens.

Overzichtskaart eetbare initiatieven.

9 10 Eetbare Initiatieven

Wat wordt er eigenlijk verstaan onder een eetbaar initiatief? Een eetbaar initiatief is een idee vanuit een wijk of dorp, bedrijf of instelling, vereniging of burger om voedselproducerende planten/bomen in de omgeving te verkrijgen. Dit idee kan gepaard gaan met bepaalde doel- stellingen, zoals het verkrijgen van meer werkgelegenheid, integratie van bepaalde doelgroepen en meer sociale cohesie. Deze initiatieven kunnen bestaan uit een klein moestuintje, aanplan- ten van fruitbomen tot grote volkstuinen en commerciëlere vormen van stadslandbouw.

In de gemeente Leeuwarden zijn verschillende eetbare initiatieven. Deze initiatieven bevinden zich elk in een ander stadium. Sommigen bestaan al jaren, terwijl andere alleen nog maar in de idee fase zitten. Vanwege de diversiteit zijn de projecten gecategoriseerd op: uitgevoerde en in uitvoering zijnde eetbare initiatieven, concrete plannen 2013 en wensen.

Uitgevoerde/ in uitvoering zijnde eetbare initiatieven In de gemeente Leeuwarden zijn al in verschillende wijken en dorpen eetbare initiatieven als stadslandbouwprojecten uitgevoerd. Deze projecten verschillen van een kleine moestuin tot grote volkstuinencomplexen. Hieronder is een lijst te vinden om welke projecten het gaat.

1. Belevingstuin Middelsehiem 2. Buurttuin Tjerk Hidde 3. De Hofkerij (oude fruitboomrassen) 4. De Oerfloed 5. Doarpstún Snakkerburen 6. Fruittuin Zuiderburen (oude appel- en perenrassen) 7. Gezonde buurttuin Heechterp-Schieringen 8. Kruidentuin Schoolstraat 9. Moestuin Nijlânsdyk 10. Pluktuin Achter de Hoven 11. Stadsboerproject âsum 12. Volkstuinencomplex Goutum 13. Volkstuinencomplex Jelsumerbinnenpad 14. Volkstuinencomplex Pollepaed Snakkerburen 15. Volkstuincomplex Troelstraweg 16. Volkstuincomplex Vierhuisterweg 17. Volkstuinen Fier Fryslân 18. Volkstuin Loodyk

11 Belevingstuin Middelsehiem

Wijk: Westeinde Locatie: Dagcentrum Middelsehiem, Eeltsje Folkertsmawei 7 Contactpersoon: Simone Postma E-mail: [email protected] Tel:058-2153200/06-13921141

Plattegrond belevingstuin Middelsehiem

Omschrijving: Op dit moment is het grootste gedeelte van de tuin bij Middelséhiem omgetoverd tot een belevingstuin, maar eigenlijk is de tuin nooit af en blijven cliënten van Talant aan het werk om hem steeds mooier te maken. De belevingstuin is mogelijk gemaakt door verschillende organisaties en fondsen. De belevingstuin is een tuin waarin cliënten van Talant, kinderen en bewoners uit de wijk veilig kunnen spelen, wandelen, zitten en vooral kunnen genieten van de kleuren en geuren van de tuin en het werken daarin. Dit met het oog op integratie en participatie in de wijk. De tuin moet een soort ontmoetingsplek worden in een mooie omgeving waar er met elkaar activiteiten gedaan kunnen worden. Verder komen er verschillende speelelementen in de tuin. Er staat al een vogelnestschommel, maar ze willen nog meer speelmoge- lijkheden in de tuin creëren. De tuin is niet alleen voor mensen, ook dieren willen ze een plekje geven in de tuin. Bij de beplanting is dus ook rekening gehouden met het aantrekken van vogels, vlinders, egels en insecten.

12 Buurttuin Tjerk Hidde

Buurttuin Tjerk Hidde Wijk: Tjerk Hidde Locatie: Tjerk Hiddestraat, naast/achter wijkgebouw Contactpersoon: Marte Hartendorp E-mail: [email protected] Tel: 06-14427434

Plattegrond buurttuin Tjerk Hidde

Omschrijving: In de Tjerk Hiddesbuurt wordt een voormalig schoolterrein omgetoverd tot buurttuin waarin zowel plaats voor moestuinieren als voor spelen/recreëren zal zijn. Het wordt een plek voor ontspanning (door eventueel inspanning) en ontmoeting. Rond deze dagen (half mei 2013) wordt het terrein gereed gemaakt door een loonbedrijf en praat de projectgroep verder over het inrichten en onderhouden van de tuin. Op termijn zal op het terrein weer een school wor- den gebouwd dus de tuin is van tijdelijke aard. Er wordt een minimale periode aangehouden van 1 tot 1,5 jaar. De enthousiaste bewoners vinden het initiatief hoe dan ook zeer de moeite waard en houden deze tijdelijke aard aan als één van de uitgangspunten voor de gewaskeuze. Dit maakt het project nu al leerzaam.

13 De Hofkerij (oude fruitboomrassen)

Dorp: - Locatie: Suderbuorren, Hiddema State Hoofdbeheerder: Johannes de Goede E-mail: [email protected]

Plattegrond De Hofkerij

Omschrijving: Op De Hofkerij staan 34 appelbomen, 16 perenbomen en 14 pruimenbomen. In totaal zijn er 64 verschillende oude Friese fruitrassen. De Hofkerij heeft ook een bijenstal. De bijen zorgen jaarlijks voor ongeveer 26 pond honing. Over het terrein vliegen oeverzwaluwen heen en weer. Er is namelijk een oeverzwaluwenwand aanwezig. Hiervoor worden jaarlijks de gaten in de muur gevuld, zodat de oeverzwaluwen ze leeg kunnen klauwen en hier hun nest in kunnen bouwen. De terp waarop de oeverzwaluwenwand is gebouwd is niet alleen een toevluchts- oord voor zwaluwen, maar deze bevat ook een vleermuiskelder, speciaal voor deze diersoort aangelegd.

14 De Oerfloed

Dorp: Goutum Locatie: Boksumerdyk 5 Hoofdbeheerder: Irma Abelskamp (Leerschool Permacultuur) E-mail: [email protected] Tel: 06-26934356

Plattegrond De Oerfloed

Omschrijving: De Leerschool Permacultuur wil permacultuur in Friesland op de kaart zetten. Permacultuur biedt mogelijkheden om ecosystemen te herstellen en biodiversiteit te bevorderen. Het is een ontwerpsysteem waarbij de natuur de inspiratiebron is. Door specifiek ontwerp en herstel van ecosystemen kan de Leerschool Permacultuur zorg dragen voor een voortdurende levenscyclus van de mens. De Leerschool geeft hier voorlichting over, maar ook basistrainingen. Daarnaast heeft zij een groot project aan de Boksumerdyk op een terrein van de gemeente Leeuwarden; De Oerfloed. Dit betreft anderhalve hectare voormalig maïsland dat ingericht is/gaat worden tot eetbaar speellandschap en een open leslokaal voor Permacultuur. Het is een plek die men- sen inspireert en die is opgezet vanuit co-creatie. De kracht zit in de mensen die het vormen. Een ieder komt, samen met anderen, vanuit zijn eigen passie werken aan de ontwikkeling van het terrein (met gesloten beurs). Mensen kunnen er gewoon tijd doorbrengen en genieten. De tuin is van en voor iedereen. Voor meer informatie zie ook www.leerschoolpermacultuur.nl.

15 Doarpstún Snakkerburen

Dorp: Snakkerburen Locatie: Oan’e Dyk 56 Hoofdbeheerder: Stichting Doarpstún Snakkerbuorren E-mail: [email protected] Tel: 06-22901652

Plattegrond Doarpstun Snakkerburen

Indicatie Doarpstun Snakkerburen

Omschrijving: De Doarpstún in Snakkerburen is een gemeenschappelijke tuin waar groenten, bloemen en (klein)fruit wordt gekweekt. Vrijwilligers doen het dagelijkse werk. De tuin is het gehele jaar open. De opbrengsten van de tuin worden verkocht aan donateurs. Van het geld wordt zaai- en pootgoed gekocht en worden noodzakelijke investeringen gedaan. Er is ook een plan om de Doarpstún uit te breiden. Over deze uitbreiding volgt meer informatie.

16 Fruittuin Zuiderburen (oude appel- en perenrassen)

Wijk: Zuiderburen Locatie: naast wijkcentrum Márkant Hoofdbeheerder: Vrijwilligersploeg Zuiderburen Contactpersoon: Remko Pijlman E-Mail: [email protected] Tel: 058-2889969

Plattegrond Fruittuin Zuiderburen

Omschrijving: De fruittuin is aangelegd door Douwe Dokter uit Tzummarum. In de fruittuin staan elf volwas- sen bomen en een haag van 40 meter lang met conference handperen. Er staan twee verschil- lende soorten appelbomen: Elstar en Jonagold. Verder staan er vier perenbomen: Claps favoriet, Triumph de Vienne, Conference en een stoofpeer van het type Saint Remy. Ook staan er twee kersenbomen en drie pruimenbomen in de fruittuin. De pruimenboom, een Boerengeelte, in het midden is de grootste boom van maar liefst zes meter hoog. De andere twee pruimenbomen zijn Reine Victoria. Er zijn ook een aantal volwassen drui- venranken geplaatst. Rond de bomen zijn fruitstruiken geplant om zo een diversiteit aan fruit te krijgen. In de fruittuin zijn verder bramen, frambozen, rode bessen, witte bessen, zwarte bessen, Japanse wijnbessen, vijgen, kruisbessen en druiven aangeplant. In totaal zijn het 80 struiken. Het onderhoud aan de tuin wordt gedaan door vrijwilligers met ondersteuning van de gemeen- telijke heemtuinploeg.

17 Gezonde buurttuin Heechterp- Schieringen

Wijk: Heechterp-Schieringen Locatie: hoek Schieringerweg/Egelantierstraat (voormalige Da Costaschool) Hoofdbeheerder: Wijkpanel Heechterp-Schieringen Contactpersoon: Niels Schotsman E-mail: [email protected]

Plattegrond Gezonde buurttuin Heechterp-Schieringen

Omschrijving: De Gezonde buurttuin bestaat sinds 2012 en is gevestigd op gemeentelijke grond met een woonbestemming. Zolang er niet gebouwd wordt, kan er door circa 15 tuinders getuinierd worden. Verantwoordelijkheid voor algemeen beheer en beleid ligt bij het Frontlijnteam Heechterp-Schieringen (Bernard Kloostra, [email protected]) Dagelijkse contacten gaan via één van de tuinders (Niels Schotsman, [email protected]).

18 Kruidentuin Schoolstraat

Wijk: Binnenstad Locatie: Schoolstraat Contactpersoon: Klaas Johan Osinga E-mail: [email protected] Tel: 058-2126353

Plattegrond Kruidentuin Schoolstraat

Omschrijving: In 2007 hebben bewoners van de Arendsstraat, Zaailand, Willemskade en Schoolstraat een kruidentuin aangelegd op het binnenterrein. Hier heeft eerder een schoolgebouw gestaan en na 1988 lag er alleen maar gravel. De tuin is gerealiseerd met behulp van de gemeente Leeuwarden, Bewonersplatform Nieuw Elan, Woningbouwcoöperatie Elkien en Wijkpanel Binnenstad. Er worden in “eilandjes” vele gewassen geteeld zoals thijm, peterselie, rosemarijn, maggi, lavendel, basilicum, snijbiet, tomaat, braam, stevia enzovoorts. En er staan 10 fruitbomen: pruim, appel, peer en kers. Buurtbewoners gebruiken de opbrengst voor eigen keuken. In de tuin staan enkele stoelen en een tafel zodat het ook aantrekkelijk is voor buurtbewoners om in de tuin een kopje thee te drinken.

19 Moestuin Nijlânsdyk

Wijk: Nijlân Locatie: Nijlânsdyk 4 (aan rand Beatrixstraat naast te slopen flat) Hoofdbeheerder: Patrick Grevink E-mail: [email protected] Tel: 06-18981204

Plattegrond moestuin Nijlansdyk

Omschrijving: De gemeente Leeuwarden heeft in de wijk Nijlân een stuk grond beschikbaar gesteld om een moestuin voor bewoners op te zetten. De bewoners van Nijlânsdyk 4 hebben het initiatief genomen om een buurttuin op te zetten waar buurtbewoners zelf groente en fruit kunnen verbouwen. Buurtbewoners hebben zich aangemeld en zijn aan het tuinieren geslagen. Zij hebben zich verenigd onder de naam Community Farming Nijlân. Ze zetten zich fanatiek in en hebben folders verspreid in de wijk om bewoners op de tuin te wijzen en dat ze daar ook gebruik van kunnen maken. Dit betreft een tijdelijke situatie voor stadslandbouw op grond naast een te slopen flatgebouw, die door Carex beheerd wordt. Voor meer informatie e-mail naar adres: [email protected]

20 Pluktuin Vegelinstraat

Wijk: Achter de Hoven Locatie: Plein bij Vegelinstraat Contactpersoon: Douwe Beimin Emailadres: [email protected] Tel: 06-83221880

Plattegrond pluktuin Vegelinstraat

Omschrijving: Op het plein bij de Vegelinstraat is een pluktuin gerealiseerd op initiatief van buurtbewoners. De pluktuin is gelegen op de zijstroken van de speelplaats. In de pluktuin zijn verschillende soorten groente en fruit aanwezig. De tuin is aangelegd door buurtbewoners en hun kinderen en wordt ook door hen onderhouden. Iedereen mag gebruik maken van de tuin. Achter bij de parkeerplaatsen zijn ook kleine moestuintjes gerealiseerd. Ook deze worden onderhouden door de buurtbewoners.

21 Stadsboerproject Âsum

Wijk: De Zuidlanden Locatie: hoek Molkenkelder Hoofdbeheerder: Gosse Haarsma E-mail: [email protected] Tel: 06-48344599

Plattegrond stadsboerproject Âsum

Omschrijving: Het stadsboerproject Âsum wordt beheerd door stadsboer Gosse Haarsma. Âsum is een stads- tuin op de oude terp van Techum. De stadsboer verbouwt hier een keur aan groenten, kruiden, bloemen en klein fruit, zonder het gebruik van bestrijdingsmiddelen. De producten worden afgenomen volgens een lidmaatschap systeem: de leden oogsten voor een jaarlijkse bijdrage zelf hun dagelijkse groenten. Zij mogen zelf bepalen of en hoe vaak ze mee helpen met het verbouwen van de gewassen. Voor meer informatie zie ook: http://www.asumstadstuin.nl/

22 Volkstuinencomplex Goutum

Dorp: Goutum Locatie: Goutumerdyk Hoofdbeheerder: Leeuwarder Huurdersvereniging van Nutstuinen (LHVN) E-mail: [email protected] Tel: (058) 215 75 27

Plattegrond volkstuinencomplex Goutum

Omschrijving: Dit is het grootste volkstuincomplex van de vereniging. Het is aan drie kanten omringd door woningbouw. Hierdoor ligt het als het ware binnen de bebouwde kom. De volkstuinen zijn te bereiken via een pad gelegen tussen de woningen aan de Goutumerdyk. Vanwege de grootte van dit complex is er in de zomer een bouwtoilet en een drinkwater kraan aanwezig. Een com- plex waar, jong en oud, man en/of vrouw hun groenten, fruit of bloemen jaar in jaar uit met veel plezier verbouwen. De sociale contacten op het complex zijn een belangrijk deel van het tuinieren. De grootte van de perceeltjes grond variëren van 90 t/m 220 m2. De beheerder is de heer Keyzer, zijn telefoonnummer is 058-2126425.

23 Volkstuinencomplex Jelsumerbinnenpad

Wijk: Bilgaard Locatie: Jelsumerbinnenpad Hoofdbeheerder: Leeuwarder Huurdersvereniging van Nutstuinen (LHVN) E-mail: [email protected] Tel: (058) 215 75 27

Plattegrond volkstuinencomplex Jelsumerbinnenpad

Omschrijving: Complex Jelsumerbinnenpad is deels omsloten door het Leeuwarder Bos en de wijk Bilgaard. De vereniging heeft in 2013 het beheer overgenomen. De herindeling en inrichting is nog steeds gaande. Rond 2014 zal dit complex volledig zijn ingericht. De beheerder is de heer Helmholt.

24 Volkstuinencomplex Pollepaed Snakkerburen

Dorp: Snakkerburen Locatie: aan de Dokkumer Ee Hoofdbeheerder: Leeuwarder Huurdersvereniging van Nutstuinen (LHVN) E-mail: [email protected] Tel: (058) 215 75 27

Plattegrond volkstuinencomplex Pollepaed Snakkerburen

Omschrijving: Het volkstuincomplex Pollepaed is landelijk gelegen, net buiten Snakkerburen en nabij de Dokkumer Ee. Dit is het oudste complex in Leeuwarden. Het heeft afgelopen jaar een moder- nisering ondergaan en is opnieuw ingericht. De samenstelling van de leden op dit complex bestaat uit vele nationaliteiten. Dit is ook te zien aan de diverse producten die hier verbouwd worden. Deze tuin bevat zowel inheemse als uitheemse gewassen. De beheerder is de heer Post, zijn telefoonnummer is 058-2672513.

25 Volkstuincomplex Troelstraweg

Wijk: Bilgaard Locatie: Meester P. J. Troelstraweg, nabij de vliegbasis Hoofdbeheerder: Leeuwarder Huurdersvereniging van Nutstuinen (LHVN) E-mail: [email protected] Tel: (058) 215 75 27

Plattegrond volkstuinencomplex Meester P.J. Troelstraweg

Omschrijving: Dit volkstuincomplex is landelijk gelegen en heeft een open karakter. De natuurelementen hebben hier nog steeds vrij spel door het ontbreken van bebouwing van huizen en bomen. Het complex telt 51 perceeltjes van om en nabij de 160 m2. Het terrein beschikt over een eigen parkeerterrein. De beheerder is de heer Keyzer. Zijn telefoonnummer is 058-2126425.

26 Volkstuincomplex Vierhuisterweg

Wijk: Bilgaard Locatie: Vierhuisterweg, in het Leeuwarder Bos Hoofdbeheerder: Leeuwarder Huurdersvereniging van Nutstuinen (LHVN) E-mail: [email protected] Tel: (058) 215 75 27

Plattegrond volkstuinencomplex Vierhuisterweg

Omschrijving: Dit volkstuincomplex is gelegen in het Leeuwarder Bos. Door de prachtige ligging is het een complex waar veel vraag naar is. Het is echter wel de kleinste van de vereniging met weinig verloop. Door de beperkte omvang van het complex worden er snel contacten gelegd en ontstaat er een goede sociale cohesie. Door de vele nationaliteiten van de huurders is er een grote diversiteit aan geteelde producten ontstaan. Hierdoor vindt er over en weer “kruisbestui- ving” plaats (multi culti). Gezamenlijk wordt er voor gezorgd dat het complex er verzorgd uit blijft zien. Aan de “stamtafel” worden ervaringen uitgewisseld. Nieuwelingen worden, indien gewenst, wegwijs gemaakt. Velen ervaren door deze hobby dat de grenzen tussen de cul- turen vervallen. Kenmerkend voor dit complex is dat dames verreweg de overhand hebben. Beheerster is mevrouw Doven. Haar telefoonnummer is 058-2886143.

27 Volkstuinen Fier Fryslân

Wijk: Wielenpolle Locatie: Holstmeerweg 1 Contactpersoon: Fier Fryslân E-mail: [email protected] Tel: 058-2157084

Plattegrond volkstuinen Fier Fryslân

Omschrijving: De status van de eetbare tuin is in “ontwikkeling”. Door een groep zeer enthousiaste vrijwilli- gers van de Baptistengemeente is op de locatie aan de Holstmeerweg (oude politiebureau) een aantal kweekbakken gerealiseerd. In het voorjaar van 2013 worden hierin een aantal groenten en kruiden gezaaid en/of geplant. Opvolgend daaraan wordt een groentetuin aan- gelegd naast het sportcomplex met een oppervlakte van ca. 75 m2. Onder begeleiding van een externe ondersteuner is het de bedoeling dat een aantal jonge vrouwelijke cliënten zich bekwamen in het onderhoud en kennis van tuinieren. Via een andere activiteit “Fier Resto” is het de bedoeling deze groenten in maaltijden te verwerken. Het mogelijke GFT afval kan daarna worden aangeboden aan de dieren in hun dierenverblijf op dezelfde locatie.

28 Volkstuinen Loodyk

Dorp Wirdum Locatie: Loodyk, achter de voetbalvelden Contactpersoon: Harry Smit E-mailadres: [email protected] Telefoonnummer: -

Plattegrond volkstuinen Loodyk

Omschrijving: De locatie van de tuinen is een driehoekig stuk land achter de voetbalvelden aan de Loodyk te Wirdum. De volkstuinen liggen hier nu sinds twee jaar. Eerst waren ze gelegen aan het spoor, maar vanwege de aanleg van de Haak om Leeuwarden zijn ze verhuisd naar deze locatie. Momenteel zijn er zo’n tien percelen waar de mensen uit het dorp hun groente verbouwen. Er is nog gelegenheid tot uitbreiding. Het gehele stuk land is toegewezen aan de tuindersvereniging.

29 30 Concrete plannen 2013

Binnen de gemeente Leeuwarden is er een concreet plan voor stadslandbouw. Dit initiatief komt voort vanuit een bewoonster en zal in het jaar 2013 gerealiseerd worden. Het betreffende plan: - Moestuin Emmaplein

Moestuin Emmaplein

Wijk: Oranjewijk Locatie: Emmaplein Contactpersoon: Femke Molenaar E-mail: [email protected] Tel: 06-29197651

Plattegrond moestuin Emmaplein

Omschrijving: De moestuinen zullen aangelegd worden rechts boven het plein. Het initiatief komt vanuit een bewoonster, die graag een moestuinen wilde realiseren. Naast deze moestuin zijn bewoners ook nog op zoek naar een locatie voor een pluktuin met bessenstruiken in de omgeving.

31 32 Wensen

Naast de plannen die er al zijn, zijn er ook wensen van burgers en bedrijven die meer eetbaars willen hebben in de gemeente Leeuwarden. Voor deze wensen wordt bekeken wat de moge- lijkheden zijn betreffende financiering, locatie, betrokkenen etc. Momenteel zijn er nog een viertal wensen. Hieronder staan korte omschrijvingen daarvan.

Bakker Postma locatie

Bakker Postma locatie In de wijk Oldegalileën is tijdelijk een terrein beschikbaar: de Bakker Postma locatie. Dit is een terrein tussen de straat Oldegalileën en de Dokkumer Ee. Dit bouwterrein ligt momenteel braak en de wens van verschillende buurtbewoners is om er tijdelijke natuur te creëren. Zij hebben hun wensen op een tekening gezet (zie hiernaast). De eigenaren van de locatie zijn in principe bereid aan de tijdelijke invulling mee te werken, zij het dat er geen sprake kan zijn van extra parkeerplaatsen. Naar verwachting zal in mei van dit jaar met de werkzaamheden worden begonnen.

Eetbare/Groene initiatieven Achter de Hoven In de wijk Achter de Hoven zijn er verschillende initiatieven om de wijk op te fleuren. De wijk wil elk stukje groen optimaal benutten. Op de volgende pagina’s is een plattegrond te vinden met enige uitleg.

Permacultuur Zuiderburen In april 2013 heeft mevrouw Nynke Visser het plan opgevat om in haar achtertuin aan de Ytsjesân 90 te Zuiderburen een experiment te beginnen met permacultuur. Ze wil daar de

33 buurt bij betrekken. Iedereen mag dan ook gebruik maken van haar tuin en de vruchten van de permacultuur plukken. Als de proef aanslaat wil ze op termijn een groter stuk grond van de gemeente in bruikleen om daar met anderen permacultuur te ontwikkelen.

Volkstuinen in de wijk In de wijken Oranjewijk, binnenstad, Huizum-oost en Achter de Hoven zijn inventarisaties geweest van stadslandbouw in de wijken. Uit deze inventarisatie is gebleken dat er ruim 35 geïnteresseerden zijn die graag een moestuin of volkstuin zouden willen hebben. Het is echter nog niet bekend waar deze moestuinen komen.

Volkstuintje Sint Bonifatiuspark Enkele bewoners in het Sint Bonifatiuspark zouden graag een (tijdelijke)moestuintje willen aanleggen op een nog niet verkochte kavel. Deze plek stuit echter op weerstand. Momenteel wordt in overleg met de eigenaar gezocht naar een andere locatie voor tijdelijke volkstuintjes. Contactpersoon namens de buurt is Mirjam Zielhuis.

Volkstuintje Sint Bonifatiuspark

34 Eetbare/ groene initiatieven Achter de Hoven

Wijk: Achter de Hoven Locatie: Diverse locaties in de wijk Achter de Hoven Contactpersoon: Douwe Beimin E-mailadres: [email protected] Tel: 06-83221880

Groene initiatieven Achter de Hoven

Omschrijving: In de wijk Achter de Hoven worden verschillende projecten gestart met betrekking tot stadslandbouw en groene initiatieven. De projecten zijn bedoeld om de wijk te vergroenen met verwijzing naar de naam Achter de Hoven. De wijk wil bijna al het groen gaan benutten voor stadslandbouw. Ze willen zo snel mogelijk starten met de projecten bij het Conimexveldje (veld tussen Schwartzenbergpad en Suringarpad), de twee velden bij de Weistraat, in de Appelstraat en het veld tussen ‘t Knooppunt en de Fruitstraat. Bovendien zijn in de Van Asbeckstraat/ Bernardus Bumastraat al enkele boomspiegels aangebracht. Op de langere termijn wil de buurt ook stadslandbouw creëren bij de Watercampus. De buurt is voorts in overleg met Palet over stadslandbouw op het terrein van Parkhove. Er is ook een plan om een bijenlint aan te leggenlangs de Spoorstraat. Het is de bedoeling om de kennis en ervaring die wordt opgedaan met de organisatie van stadslandbouw te delen. Mede daarom wordt er een stadslandbouw coöperatie Achter de Hoven opgericht en een Kenniscentrum Stadslandbouw Achter de Hoven. Alle genoemde initiatieven komen vanuit de buurt en de bewoners zelf. Momenteel staat er nog niks vast. Los van dit plan is er een plan binnengekomen bij de gemeente om in diverse straten in de wijk fruitbomen te gaan planten.

35 Stadslandbouw grasveldje aan het Schwartzenbergpad

Wijk: Achter de Hoven Locatie: grasveldje (tussen Suringapad en Schwarzenbergpad) Contactpersoon: Douwe Beimin E-mail: [email protected]

Plattegrond stadslandbouwproject grasveldje Schwartzenbergpad

Omschrijving: Het grasveldje wordt in de volksmond ook wel Conimexveldje genoemd. Het veldje dankt zijn naam aan de slechte natte bodem met veel puin. Vanwege die slechte bodem trekt het water niet goed de grond in waardoor het terrein altijd drassig is. De buurtbewoners zeggen dat men er alleen maar rijst op kan verbouwen en legt daarmee de link naar het Conimexveld. Ondanks de slechte grond wil men hier toch een stadslandbouwproject beginnen. Om dit te realiseren zal eerst een laag grond moeten worden afgegraven en nieuwe goede grond worden aange- bracht. In 2013 wordt nagedacht hoe het project verder vormgegeven kan worden.

36 Groene Initiatieven

Naast eetbare initiatieven zijn er ook groene initiatieven. Deze initiatieven zijn op dezelfde wijze gecategoriseerd als de ‘eetbare initiatieven’ in uitgevoerde en in uitvoering zijnde groene initiatieven, concrete plannen 2013 en wensen.

Wat wordt er verstaan onder een groen initiatief? Een groen initiatief is een idee van een bedrijf, vereniging, wijk, dorp of burger, waarmee men de stad wil vergroenen door meer bomen, planten en bloemen aan te planten. Door meer groen in een wijk of dorp komt de mens meer buiten, ontstaat er meer sociale cohesie, gaat de gezondheid omhoog en het leidt tot een hogere biodiversiteit. Het verschil tussen een eetbaar initiatief en een groen initiatief is dat een groen initiatief geen vruchtdragende planten heeft en niet aangelegd is voor voedsel. Uitgevoerde/in uitvoering zijnde groene initiatieven

In de gemeente Leeuwarden zijn voor zover bekend in totaal in drie wijken en dorpen groene initiatieven gerealiseerd. Deze initiatieven verschillen per locatie en qua inhoud. Sommigen zijn verspreid over het gehele dorp, terwijl anderen op één locatie te vinden zijn. Een voorbeeld van een uitgevoerd initiatief zijn de bloembakken bij de entree van het dorp Hempens-Teerns. Verder zijn er nog een aantal grotere projecten.

De betreffende de projecten: 1. Hempens-Teerns: Land-art project KIJ 2. Natuur in de Binnenstad 3. Wirdum- Swichum: - Boerenlandpad - Bomenproject particuliere tuinen - Stinzenflora Aytte-blomkes 4. Vlindertuin Nijlân

37 Land-art project KIJ

Dorp: Hempens- Teerns Locatie: Skoalledyk Contactpersoon: Wurkgroep KIJ E-mail: - Tel: -

Plattegrond Land-art project KIJ

Omschrijving: Van het gebied is een kunstwerk (Land-art project) gemaakt, dat volgens de ontwerpers herinneringen oproept aan het landschapstype uit de eerste helft van de 20ste eeuw rondom Hempens-Teerns. De inrichting en de hier grazende Friese roodbonte koeien vormen een meta- foor voor de van oorsprong agrarische identiteit en de cultuurhistorie van beide dorpen. In 2004 graasden de eerste koeien in het Land-art project. In de twee jaren daarna werden de ijsbaan en het wandelpad aangelegd, het oorspronkelijke greppelpatroon werd hersteld, de dijk langs de Nauwe Greuns verlegd en riet en een meidoornhaag aangeplant. Doarpsbelang Himpens/Tearns heeft een beheerovereenkomst met de gemeente Leeuwarden. De wurkgroep KIJ zorgt voor het beheer en onderhoud van het Land-art project.

38 Natuur in de Binnenstad

Wijk: Binnenstad Locatie: Verschillende straten in de Binnenstad (ca. 48 locaties) Contactpersoon: Wijkpanel Binnenstad (Henrike Gootjes) E-mail: [email protected] Tel: 06-41820766

Plattegrond Binnenstad

Wijkpanel Binnenstad heeft aangegeven dat zij meer groen wil hebben in de binnenstad. Zij wil dit realiseren door middel van de aanleg van geveltuinen en de aanleg van planten en bomen. En daarnaast ook door middel van nestgelegenheden voor mussen en gierzwaluwen, speerpunten in het project, te creëren. Hierdoor hoopt het Wijkpanel de populatie van beide vogelsoorten te verhogen. Wijkpanel Binnenstad heeft momenteel 48 ideeën om de binnen- stad te vergroenen. In 2012 hebben de corporaties Elkien en Woonfriesland samen diverse geveltuintjes gerealiseerd. In het voorjaar van 2013 worden nog eens ca. 25 ideeën gerealiseerd door het Wijkpanel i.s.m. de gemeente, bewoners en bedrijven en zijn de vogelvoorzieningen aangebracht. Verder is het de bedoeling dat er elk jaar circa 20 geveltuintjes worden aangelegd.

39 Groene initiatieven Wirdum/Swichum

Dorp: Wirdum/Swichum Nummer op digitale kaart: 3/4 Locaties: Legedyk, boerenlandpad Loodyk-Werpsterdyk, alle bermen Swichum Contactpersoon: Yvonne van Manen E-mail: [email protected] Tel: 058-2551814

Plattegrond Legedyk lindes bomen

Omschrijving: In de dorpen Wirdum en Swichum zijn drie groene initiatieven, te weten: - Aan de zuidkant van de Legedyk zijn 14 lindebomen geplant in particulieren tuinen. Het ini- tiatief kwam vanuit dorpsbelang. Dit initiatief is in 2012 gerealiseerd. Zie hiervoor ook zwarte lijn figuur 8. - Er is een boerenlandpad aangelegd vanaf de begraafplaats aan de Loodyk dat loopt langs mais- en grasland naar de Werpsterdyk (niet op kaart). - In Swichum hebben dorpsbelang en bewoners in alle bermen en op het kerkhof stinzen- flora aangeplant. Het betreft de zogenaamde aytta-blomkes. Deze bloemen danken hun naam aan de Ayttastate in Swichum. Dit initiatief is in 2012 gerealiseerd (niet op kaart).

40 Vlindertuin Nijlân

Wijk: Nijlân Locatie: Surinamestraat 31 Hoofdbeheerder: Bauke Westra E-mail: [email protected] Tel: 06-48541311

Plattegrond vlindertuin Nijlan

Omschrijving: De Vlindertuin is momenteel in aanleg. Het initiatief komt van stadsdeelbeheerder Bram Bleeker om op het braakliggende terrein iets met groen te doen. Daan van Zomeren en Bauke Westra van Milieuplatform kregen het idee om een vlindertuin te starten, met een spe- ciaal gedeelte voor bijen en een vennetje voor de libellen. Het is bedoeld als tijdelijke natuur totdat er een andere bestemming komt voor het stuk grond. Het vlindertuin-idee is ontstaan, doordat Daan van Zomeren zich vooral bezig houdt met inheemse planten en zich inzet voor het behoud van de bijen en vlinders. In het voorjaar van 2013 hopen ze beplanting aan te bren- gen. Buurtbewoners kunnen later ook voor de onderhoud gaan verzorgen.

41 42 Concrete plannen 2013

In het jaar 2013 willen verschillende burgers groene initiatieven verwezenlijken. Deze groene initiatieven zijn soms speciaal gericht op een bepaalde diergroep, zoals de bij of de vlinder. De bedoeling van de plannen is dat ze in 2013 worden uitgevoerd. Het betreffende de plannen: 1. Ecorail Eco-rail

Wijk: Westeinde/Valeriuskwartier Locatie: tussen Euterpestraat en Douwe Kalmaleane Hoofdbeheerder: Milieuplatform Leeuwarden/ gemeente Leeuwarden E-mail: - Tel: -

Plattegrond Eco-rail

Omschrijving: In het verleden liep vanuit Leeuwarden een spoorlijn naar Dokkum. Dit werd ook wel het Dokkumer Lokaaltje genoemd. Tegenwoordig is de spoorlijn voor een groot gedeelte opge- ruimd, maar wat er van over is, is een stuk woeste natuur. Klaas Vos van het Milieuplatform Leeuwarden en het Wijkpanel Westeinde, hadden een paar jaar geleden het idee om op de plaats van de spoorlijn een wandelpad aan te leggen met behoud van alles wat daar kruipt en groeit. De rails en bielzen bleven liggen en daartussen is zand gestort tot net boven de bielzen.. Als dank voor het werk dat Klaas Vos heeft gedaan is er in 2008 een hoogstam fruitboom geplant langs de Eco-rail.

In 2012 zijn er vanuit de Wijkaanpak nieuwe initiatieven ontstaan. De wijkpannels en – verenin- gingen van het Valeriuskwartier en Westeinde, het milieuplatform en gemeente Leeuwarden hebben gezamenlijk een plan gemaakt voor het gebied.

Het idee is om de monumentale, recreatieve en ecologische waarden zo te combineren dat er op alle vlakken een meerwaarde ontstaat. Een gezamenlijke beheergroep gaat nadenken over het toekomstig beheer. In september starten de eerste werkzaamheden om tot realisatie van het plan te komen.

43 44 Wensen

Naast de bestaande projecten en plannen zijn er ook nog wensen vanuit verschillende groe- pen. Deze moeten nog uitgewerkt worden en er moet nog bekeken worden of het haalbaar is. Hieronder zijn korte omschrijvingen van groene wensen . Bijenlint Spoorstraat

In de wijk Achter de Hoven is er het idee om een bijenlint te creëren in de Spoorstraat naast de sloot. Dit bijenlint zal dan bestaan uit bij-vriendelijke planten om de bij aan te trekken. Bijenlint Boksumerdyk, Goutum, Hempens

Irma Abelskamp van de Leerschool Permacultuur heeft het idee ingebracht om het terrein van ‘De Oerfloed’ aan de Boksumerdyk te verbinden met de dorpen Boksum, Goutum en Hempens en aftakkingen naar Nij Techum en naar de stad. Het bijenlint zou vooral ook volkstuinen en andere ‘eetbare initiatieven’ moeten verbinden. In Techum in de Zuidlanden zijn inmiddels concrete plannen om een deel bijenlint me te nemen met de groenaanleg in de wijk. In afbeelding 25 is het concept lint te zien.

Plattegrond concept bijenlint

45 46 Overige ontwikkelingen

Naast de eetbare/groene initiatieven van de meeste burgers zijn er de laatste jaren ook veel ontwikkelingsprojecten gaande. Vanuit deze projecten wordt in toenemende mate rekening gehouden met de biodiversiteit, natuur en voedsel.

Buitenlokaal Leeuwarder Bos Het Buitenlokaal van het Natuurmuseum in het Leeuwarder Bos is onderdeel van het educa- tie-project ‘Leeuwarder Bos’. Dit project bestaat uit twee onderdelen. Ten eerste worden er inventarisaties gedaan in het Leeuwarder bos om op deze manier een goed beeld te schetsen over de aanwezige flora en fauna in het Leeuwarder Bos en de ontwikkeling hiervan. Elk jaar wordt er een inventarisatie gedaan om mogelijke veranderingen in het gebied vast te kunnen stellen. Daarnaast is het de bedoeling dat er schoolgroepen met kinderen uit groep 7/8 vanuit het Natuurmuseum mee gaan helpen met de inventarisaties. Dit gebeurt op een educatieve en leuke manier waardoor de interesse voor de natuur wordt gestimuleerd bij kinderen.

Eetbaar Leeuwarden Om Leeuwarden groener, duurzamer en mooier te maken zijn de Gemeente Leeuwarden, het Nordwincollege en de Friese Milieu Federatie en nog een aantal partijen het initiatief Eetbare Stad Leeuwarden gestart. Hierbij gaat het om voedselproductie in en om de stad, waar ieder- een aan mee kan doen. Stadslandbouw is hierin een belangrijk speerpunt. Het gaat niet alleen om de productie, maar ook om de vermarkting en afzet ervan. Er zijn al verschillende tuinen en boomgaarden verrezen. Voorbeelden zijn de buurttuinen in Zuiderburen en Heechterp- Schieringen, boomgaarden in Hempens-Teerns en de Doarpstún in Snakkerburen. De missie is dat in 2020 Leeuwarden 20% van de benodigde groente, fruit, noten, vlees en vis op lokaal niveau wordt geproduceerd op een duurzame manier én dat het concept Eetbaar Leeuwarden ook regionaal op de kaart wordt gezet. Daarnaast wordt gestreefd naar 350 arbeidsplaatsen annex met stadslandbouw en afzet in 2020.

Herinrichting groen Camminghaburen De gemeente Leeuwarden werkt samen met de Friese Milieufederatie om het groen in Camminghaburen te herinrichten. Tijdens deze herinrichting wordt geprobeerd om dit zo efficiënt mogelijk in te richten voor beheer, maar ook zodanig dat de biodiversiteit in de wijk wordt bevorderd en ecosystemen worden hersteld dan wel nieuw ingericht. De Friese Milieu Federatie wil zich inzetten om hierbij het communicatietraject met de burgers op zich te nemen.

KBB Hogeschool Van Hall Larenstein is de initiatiefnemer en werkt samen met het Nordwin College, gemeente Leeuwarden en verschillende natuurorganisaties, zoals Friese Milieu Federatie en IVN. Het KBB staat voor Kenniscentrum Burgers en Biodiversiteit. Het KBB maakt een project- plan groen als pilot in de nieuwe wijk Nij Techum, in samenwerking met de projectleiding in de wijk.

Project Vrij-Baan Het project Leeuwarden Vrij-Baan zorgt voor de aanleg van wegen, fietsroutes, parkeergele- genheden, vaarwegen etc. in en om de stad. In dit project heeft men verschillende speerpun- ten, onder andere duurzaamheid. In het kader hiervan wordt bij elke aanleg gekeken naar de mogelijkheden voor meer duurzaamheid en groen. De opdrachtnemer moet hier reke- ning mee houden en dit meenemen in zijn plan. Door dit project komt er meer groen in de

47 gemeente Leeuwarden. Er wordt steeds meer samengewerkt met andere groene partijen als de Vogelwachten en scholen als het Nordwin College.

Zuidlanden De Zuidlanden is een nieuwe wijk in de gemeente Leeuwarden. Bij de aanleg van deze wijk wordt zoveel mogelijk gekeken hoe men het groen kan inrichten. Zo is er het stadsboerproject Zuidlanden. Verder komen er in de wijk bloemenweides, bijenlinten en eetbare linten. Tijdens de Nationale Boomfeestdag op 20 maart 2013 zijn er 500 bomen geplant worden door 500 kinderen. De wijk wil ook natuurlijke speelmogelijkheden creëren. Daarnaast zetten studen- ten van het Van Hall Larenstein, in opdracht van het KBB, mogelijkheden op papier voor meer groen in de wijk. In dit project werken de gemeente Leeuwarden en KBB samen.

48 Zelf een eetbaar en/ of groen initiatief?!

Naast deze bestaande projecten en ideeën, kunt u zelf ook een idee hebben hoe u of de wijk de stad kunt opfleuren door middel van groen. Er zijn hierover veel mogelijkheden. Zo kunt u zich aansluiten bij een bestaande club of kunt u zelf een initiatief indienen bij uw Wijkpanel of de gemeente. Bij de gemeente kunt u dit doen via 14 058 of [email protected]. Tevens is in bijlage I een contactpersonenlijst te vinden van de verschillende projecten. Door de bijdrage van de gemeente, bedrijven, organisaties, wijkpanels, maar zeker ook door de burgers kan Leeuwarden een eetbaardere en groenere stad worden.

Met dank aan Google Maps voor gedeeltelijk gebruik van beeldmateriaal. De teksten zijn mede aangedragen door de contactpersonen van de initiatieven en verwerkt door Stephanie van der Hoeven.

49 50 Bijlage I Contactpersonenlijst

Project Naam Telefoon E-mail

Achter de Hoven Douwe Beimin 06-83221880 [email protected] Belevingstuin Middelsehiem Simone Postma 058-2153200 [email protected] De Hofkerij Johannes de Goede N.V.T. [email protected] De Oerfloed Irma Abelskamp 06-26934356 [email protected] Doarpstun Snakkerburen Stichting Doarpstun Snakkerbuorren 06-22901652 [email protected] Fruittuin Zuiderburen Remko Pijlman 06-43536618 [email protected] Gezonde buurttuin Heechterp-Schieringen Niels schotsman N.V.T. [email protected] Moestuin Sint Bonifactiuspark Mirjam Zielhuis N.V.T. [email protected] Moestuin Bakker Postmaterreinen Truus van der Wal 058-2663162 [email protected] Moestuin Emmaplein Femke Molenaar 06-29197651 [email protected] Moestuin Nijlansdyk Patrick Grevink 06-18981204 [email protected] Stadsboerproject âsum Gosse Haarsma 06-48344599 [email protected] Volkstuinencomplexen Goutum, Leeuwarder Huurdersver- Troelstraweg, Vierhuisterweg, Pollepaed eniging van Nutstuinen 058-2157527 [email protected] Volkstuinen Fier Fryslân Anjo Ozinga 058 - 215 70 84 [email protected] Volkstuinen Loodyk Harry Smit N.V.T. [email protected] Vlindertuin Nijlan Bauke Westra 06-48541311 [email protected] Groene Initiatieven Wirdum/Swichum Yvonne van Manen 058 - 255 18 14 [email protected]

51 52