MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

4. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY POŁCZYN-ZDRÓJ

4.1. DANE OGÓLNE

4.1.1. Poło Ŝenie geograficzne

Gmina Połczyn Zdrój le Ŝy w środkowo-wschodniej cz ęś ci województwa zachodniopomorskiego, w południowo-wschodniej cz ęś ci powiatu świdwi ńskiego, graniczy z 8 gminami: Tychowo, Barwice, Czaplinek, Złocieniec (przez jez. Siecino), Ostrowice, Świdwin, Rąbino, Białogard. Le Ŝy na styku powiatów: Świdwin, Białogard, Szczecinek i Drawsko Pomorskie. Numery na mapie odpowiadaj ą kolejno ści, w jakiej powy Ŝej wymieniono s ąsiednie gminy.

29 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

Siedzib ą władz jest miasto Połczyn Zdrój, najwi ększe i jedyne miasto gminy, która nale Ŝy do stosunkowo du Ŝych jednostek administracyjnych województwa zachodniopomorskiego, zajmuje 343,71 km 2, w tym 7,21 km 2 przypada na aglomeracj ę miasta. Gminna sie ć osadnicza to miasto Połczyn-Zdrój i otaczaj ące je wioski, zgrupowane w 23 sołectwa: , Bronowo, Brusno, Bu ślary, , , Kołacz, Lipno, Ł ęgi, Ło śnica, , , , Ostre Bardo, Popielewo, , Redło, Sucha, , Toporzyk, Wardy ń Górny, Zaj ączkowo i Zaj ączkówko. Teren jest czysty ekologicznie, zasobny w liczne jeziora i lasy, posiada te Ŝ dobry mikroklimat co stwarza mo Ŝliwo ść rozwoju turystyki, rekreacji i lecznictwa. W gminie Połczyn Zdrój krajobraz jest niezwykle urozmaicony. Wysokie wzgórza morenowe poro śni ęte lasami oraz liczne jeziora tworz ą niepowtarzalne pi ękno krajobrazu, zwanego "Szwajcari ą Połczy ńsk ą". Znaczna cz ęść gminy, nale Ŝy do Drawskiego Parku Krajobrazowego. Miasto Połczyn Zdrój jest jednym z najstarszych uzdrowisk w kraju. Leczy si ę tu schorzenia reumatyczne, ginekologiczne, choroby narz ądów ruchu i neurologiczne. Działaj ą 3 szpitale uzdrowiskowe i 4 sanatoria. Najwi ększ ą atrakcj ą Połczyna Zdroju jest Park Zdrojowy o powierzchni 80 ha. Turystyka jest dla gminy Połczyn-Zdrój drugim (obok lecznictwa uzdrowiskowego) kierunkiem rozwoju, ze wzgl ędu na bardzo korzystne warunki przyrodnicze. W obr ębie gminy funkcjonuj ą szlaki w ędrówek pieszych, rowerowych, samochodowych i kajakowych. Mimo, Ŝe gmina Połczyn Zdrój znajduje si ę w obr ębie Pojeziernym nie wyst ępuje na jej powierzchni du Ŝa liczba jezior. Sie ć rzeczna tak Ŝe nie jest silnie rozwini ęta, poniewa Ŝ wyst ępuj ą tu du Ŝe obszary bezodpływowe i jest to strefa wododziałowa. Łączna powierzchnia wód powierzchniowych wynosi 443 ha (1,28% ogólnej powierzchni gminy), z tego wody stoj ące zajmuj ą 56 ha, rzeki i rowy 100 ha. Obszar gminy to teren najwy Ŝszych wzniesie ń, jest to strefa marginalna utworów polodowcowych, a wi ęc znajduj ą si ę tutaj źródła wielu rzek lub ich dopływów. Na obszarze gminy ze strefy moren czołowych wypływaj ą: Rega, Drawa i jej dopływy: Rakon i Kokna oraz bezpo średnie i po średnie dopływy Pars ęty: Wogra, Mogilica, Bliska Struga i Bukowa. Cztery ostatnie spo śród wymienionych rzek nale Ŝą do zlewni Pars ęty. Pod wzgl ędem powierzchni i obj ęto ści wody znaczenie maj ą nast ępuj ące jeziora: Resko o pow. 50,7 ha, Kołackie – 38,0 ha, Kłokowskie – 24,3 ha i Gawro ńcze o pow. 20,5 ha. Jeziora te maj ą stosunkowo mał ą powierzchni ę zlewni, zasilane s ą głownie przez wody podziemnie. W przypadku dłu Ŝszych okresów suszy, jeziora te nie maj ą odpływów powierzchniowych. Podobnie jest z 5 jeziorami znajduj ącymi si ę w dolinie górnej Drawy.

4.1.2. Charakterystyka społeczno-gospodarcza gminy Połczyn-Zdrój

4.1.2.1.Demografia Stan mieszka ńców wg sołectw i miejscowo ści na dzie ń 30.09.2003 r. przedstawia poni Ŝsze zestawienie Mieszka ńców Mieszka ńców SOŁECTWO Miejscowo ści miejscowo ści sołectwa Połczyn-Zdrój 9250 Bolkowo 208 Bolkowo 504 Tychówko 296 Bronowo 61 Bronówko 35 Brzozowica 19 Grabno 6 Bronowo 144 12 Ja źwiny 2 Karwie 3 Skarbimierz 6

30 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

Brusno 282 Brusno Karsin 5 353 Kocury 66 Bu ślary 196 Przyrówko 7 Bu ślary Bu ślarki 23 654 ŁęŜ ek 152 276 Czarnkowie 160 Czarnkowie 178 Milice 18 Gaworkowo 114 Gaworkowo 144 Jelonki 30 Kołacz 569 Kołaczek 63 Kołacz 696 Zaborze 55 Sękorady 8 Lipno 27 Lipno 145 Kłokowo 118 Łęgi Łęgi 333 333 Ło śnica 102 Ło śnica 103 Łąkówko 1 Nowe Resko 10 Nowe Resko 87 116 Kapice 19 Ogartowo Ogartowo 214 214 Ogrodno 39 Ogrodno Ogartówko 85 168 Połczy ńska 44 Ostre Bardo Ostre Bardo 277 277 Popielewo 203 Brz ękowice 8 Pasieka 4 Popielewo 404 Zdroje 36 141 Popielawy 12 Przyrowo 67 Przyrowo 218 Dziwogóra 151 Redło Redło 1172 1172 Sucha 106 Sucha 312 Borkowo 206 Szeligowo 81 Szeligowo Gromnik 25 117 Zdropiska 11 Toporzyk 208 Dobino 74 Kłokówko 11 Nowe Borne 5 Toporzyk 849 Nowy Toporzyk 71 Gawroniec 468 Grzybnica 1 Słowianki 11 Wardy ń Górny 128 Wardy ń Górny Wardy ń Dolny 178 344 śoł ędno 38 Zaj ączkowo 112 Mi ędzyborze 67 Zaj ączkowo Ostrow ąs 28 227 Plebanówka 8 Widów 12

31 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

Zaj ączkówko 124 Zaj ączkówko Borucino 15 192 Rz ęsna 53 Źródło: Materiały własne UMiG w Połczynie-Zdroju

Ludno ść gminy w dniu 31 XII 2003 liczyła 17 108 mieszka ńców. Ogólna statystyka mieszka ńców wg wieku i płci

wiek płe ć Mieszka ńcy miasta Mieszka ńcy wsi razem M 163 177 340 0-3 K 125 152 277 Razem 288 329 617 M 108 142 250 4-6 K 117 128 245 Razem 225 270 495 M 318 365 683 7-12 K 316 338 654 Razem 634 703 1337 M 174 179 353 13-15 K 193 176 369 Razem 367 355 722 M 243 221 464 16-18 K 200 223 423 Razem 443 444 887 19-65 M 2980 2592 5572 19-60 K 2896 2233 5129 W wieku Razem 5876 4825 10701 produkcyjnym Pow.65 M 396 306 702 Pow.60 K 1022 625 1647 W wieku Razem 1418 931 2349 poprodukcyjnym Łącznie we M 4382 3982 8364 wszystkich K 4869 3875 8744 grupach wiekowych Razem 9251 7857 17108 Źródło: Materiały własne UMiG w Połczynie-Zdroju Zmiany ilo ści mieszka ńców gminy zestawiono w poni Ŝszej tabeli

Mieszka ńcy miasta Mieszka ńcy wsi Ogółem mieszka ńcy gminy Rok przyrost M K Razem M K Razem M K Razem roczny osób % 1999 4551 4996 9507 4029 3931 7960 8577 8927 17504 2000 4476 4961 9437 4017 3908 7925 8493 8869 17362 - 142 - 0,81 2001 4452 4929 9381 3990 3895 7885 8442 8824 17266 - 96 - 0,55 2002 4394 4892 9286 3997 3874 7871 8391 8766 17157 - 109 - 0,63 2003 4382 4869 9251 3982 3875 7857 8364 8744 17108 - 49 - 0,29 Źródło: Materiały własne UMiG w Połczynie-Zdroju

Z danych statystycznych wynika, Ŝe liczba mieszka ńców gminy sukcesywnie spada. Prognoza demograficzna na najbli Ŝsze lata nadal zakłada spadek ludno ści.

32 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

4.1.2.2. Zatrudnienie

Poni Ŝej zestawiono dane, obrazuj ące stan zatrudnienia w mie ście i gminie Połczyn-Zdrój. Dane te nie obejmuj ą: - pracowników małych podmiotów gospodarczych, zatrudniaj ących do 9 osób, - rolników indywidualnych - duchowie ństwa.

Liczba zatrudnionych Gał ąź gospodarki miasto wie ś razem Przemysł i budownictwo 398 665 1063 Usługi rynkowe 439 52 491 Usługi nierynkowe 975 95 1070 Rolnictwo, łowiectwo, le śnictwo, rybołówstwo i rybactwo 68 73 141 RAZEM 1880 885 2765

przemysł i budownictwo

usługi rynkowe

usługi nierynkowe

rolnictwo, łowiectwo, le śnictwo, rybołówstwo i rybactwo

Źródło: rocznik statystyczny województwa zachodniopomorskiego na rok 2003

Powiat świdwi ński, którego cz ęść stanowi gmina Połczyn-Zdrój, charakteryzuje si ę wysok ą stop ą bezrobocia, wynosz ącą 36,4% (dane na koniec 2003 r.). Wska źnik bezrobocia dla gminy wynosi 23,4%. Zarejestrowane podmioty: a) sektor produkcyjny: 65 b) handel: 396 c) banki: 5 d) administracja publiczna: 1 Najwa Ŝniejszymi gał ęziami gospodarki na obszarze gminy s ą: handel i usługi, przy czym nieco ponad połow ę stanowi ą sklepy. Ilo ść zarejestrowanych podmiotów gospodarczych, wskazuj ących handel jako jedyn ą lub jedn ą z kilku działalno ści wynosi w bie Ŝą cym roku 396 (dane własne UmiG w Połczynie-Zdroju). Najwa Ŝniejsze przedsiębiorstwa przemysłowe to zakłady przetwórstwa Ŝywno ści, przemysłu odzie Ŝowego, przemysłu maszynowego, przetwórstwa drzewnego i rozlewnie napojów.

4.1.3. Rolnictwo Do roku 1990 w rolnictwie dominowała gospodarka wielkotowarowa. Po rozwi ązaniu PGR, znaczna cz ęść ludno ści wiejskiej pozostała bez pracy, co ma odzwierciedlenie w powy Ŝej podanych liczbach charakteryzuj ących stan zatrudnienia.

33 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

4.1.3.1. Struktura gruntów i upraw Struktura gruntów gminnych na dzie ń 01.01.2004r. przedstawiała si ę nast ępuj ąco:

Powierzchnia ogólna gminy: 34371 ha 100,00%

uŜytki rolne 18.421ha 53,59% grunty pod lasami i zadrzewieniami 13067 ha 38,02%

obszary akwenów wodnych (stawy, jeziora, rowy) 458 ha 1,33%

tereny pod drogami i infrastruktur ą komunikacyjn ą 774 ha 2,25%

tereny zabudowane i zurbanizowane 299 ha 0,87%

nieu Ŝytki i tereny ró Ŝne 1 352 ha 3,94%

uŜytki rolne 60 50 lasy i zadrzew ienia 40 staw y, jeziora, rowy 30

20 drogi i infrastruktura 10 komunikacyjna 0 tereny zabudow ane Struktura pow ierzchni gminy izurbanizow ane nieu Ŝytki i tereny ró Ŝne Źródło: Materiały własne UmiG w Połczynie-Zdroju

Procentowy udział w strukturze u Ŝytków rolnych przedstawia si ę nast ępuj ąco:

Rodzaj u Ŝytków Powierzchnia [ha] Udział %

UŜytki rolne 18.421 100% Grunty orne 15.414 83,68 % Sady 216 1,17 % Łąki 1.151 6,25 % Pastwiska 1.640 8,90 %

20000

15000 grunty orne

10000 sady łąki 5000 pastw iska

0 uŜytki rolne

Źródło: Materiały własne UmiG w Połczynie-Zdroju

34 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

Podział powierzchni u Ŝytków rolnych według klas bonitacji:

Grunty orne Sady Łąki trwałe Pastwiska Klasa gleby ha % ha % ha % ha %

III a 85 0,55 - - 95 8,25 253 15,43 III b 1528 9,91 3 1,39

IV a 4785 31,04 96 44,44 570 49,52 907 55,30 IV b 4864 31,56 89 41,20

V 3217 20,87 26 12,04 317 27,54 418 25,49

VI 852 5,53 1 0,46 169 14,68 55 3,35

VIZ 83 0,54 1 0,46 - - 7 0,43 Źródło: Materiały własne UmiG w Połczynie-Zdroju

Jak wynika z powy Ŝszego zestawienia, grunty orne klasy IIIa, IIIb, IVa i IVb stanowi ą 73,06% cało ści gruntów ornych, ł ąki klasy III i IV stanowi ą 57,77% ł ąk ogółem, a pastwiska klasy III i IV stanowi ą 70,73% ogólnej powierzchni pastwisk . Do roku 1990 w rolnictwie dominowała gospodarka wielkotowarowa. Po rozwi ązaniu Pa ństwowych Gospodarstw Rolnych, znaczna cz ęść ludno ści wiejskiej pozostała bez pracy. Powierzchnia u Ŝytków rolnych w gminie Połczyn – Zdrój wynosi 18421 ha, co stanowi 53,74 % obszaru ogółem. Na terenie gminy funkcjonuje 883 gospodarstw rolnych o bardzo zró Ŝnicowanej strukturze obszarowej*:

Powierzchnia [ha] Ilo ść gospodarstw Udział % 1 ÷ 2 228 25,82 2 ÷ 3 109 12,34 3 ÷ 5 108 12,23 5 ÷ 7 55 6,23 7 ÷ 10 80 9,06 10 ÷ 15 97 10,99 15 ÷ 20 58 6,57 20 ÷ 30 61 6,91 30 ÷ 50 42 4,76 50 ÷ 100 27 3,06 100 ÷ 200 8 0,91 200 ÷ 300 4 0,45 300 ÷ 500 1 0,11 500 ÷ 1000 4 0,45 powy Ŝej 1000 1 0,11 Razem 883 100 % * stan na dzie ń 31.05.2002 r (według danych własnych UMiG)

35 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

Poziom wykształcenia rolników na terenie gminy Połczyn – Zdrój według danych ZDR Świdwin przedstawia si ę nast ępuj ąco:

Powierzchnia Ilo ść Poziom wykształcenia gospodarstwa gospodarstw podstawowe zawodowe średnie wy Ŝsze 1 – 2 ha 228 122 52 45 6 2 – 3 ha 109 57 31 15 6 3 – 5 ha 108 33 26 47 2 5 – 7 ha 55 29 16 7 3 7 – 10 ha 80 54 19 6 1 10 – 15 ha 97 45 26 24 2 15 – 20 ha 58 23 18 15 2 20 – 30 ha 61 23 16 20 2 30 – 50 ha 42 13 8 18 3 50 – 100 ha 27 7 2 11 7 100 – 200 ha 8 1 4 3 200 – 300 ha 4 1 3 300 – 500 ha 1 1 500 – 1000 ha 4 4 powy Ŝej 1000 ha 1 1 Razem 883 406 215 216 46 % 100 46,0 24,3 24,5 5,2

500

400 podstaw owe 300 zawodowe 200 średnie 100 wy Ŝsze

0 wykształcenie rolników

Średnia wielko ść gospodarstwa w gminie wynosi 20,93 ha, natomiast średnie nawo Ŝenie NPK na 1 ha wynosi 105 kg. Dominuj ącą form ą powi ększania wielko ści gospodarstw jest dzier Ŝawa. Nie prowadzi to do trwałego rozdysponowania zasobów Agencji Nieruchomo ści Rolnej, a tym samym trwałej poprawy struktury agrarnej. Stałej dekapitalizacji ulegaj ą niezagospodarowane obiekty po Pa ństwowych Gospodarstwach Rolnych. Niska dochodowo ść gospodarstw rolnych, brak kapitału na inwestowanie w gospodarstwa powoduj ą, Ŝe obszary wiejskie pozostaj ą obszarami depresji ekonomicznej i społecznej. Powierzchnia zasiewów wg ustale ń własnych Urz ędu Miasta i Gminy w Połczynie – Zdroju wynosiła 14889 ha (stan z maja 2002 rok).

36 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

Struktura zasiewów przedstawiała si ę nast ępuj ąco:

Powierzchnia Rodzaj upraw [ha] % Ŝyto 2500 16,79 pszenica ozima 1720 11,55 pszenica jara 1050 7,05 jęczmie ń ozimy 50 0,34 zbo Ŝa jęczmie ń jary 1180 7,93 owies 1100 7,39 pszen Ŝyto ozime 950 6,38 pszen Ŝyto jare 50 0,34 mieszanki zbo Ŝowe 1200 8,06 rzepak ozimy 1191 8,00 oleiste rzepak jary 250 1,68 ziemniaki 500 3,36 str ączkowe 210 1,41 pastewne 980 6,58 pozostałe 1958 13,15

Razem 14889 100

Rolnictwo w gminie posiada dobre warunki do produkcji warzyw i zakładania sadów (gleby nie s ą ska Ŝone metalami ci ęŜ kimi).

4.1.3.2. Produkcja zwierz ęca Szacunkowy stan inwentarza w gminie Połczyn – Zdrój wynosi: − bydło ogółem – 1832 szt. 9,93 sztuk na 100 ha/UR (w tym krowy) – 875 szt. 4,74 sztuk na 100 ha/UR − trzoda chlewna ogółem – 4193 szt. 22,74 sztuk na 100 ha/GO (w tym maciory) – 374 szt. 2,03 sztuk na 100 ha/GO − owce – 482 szt. 2,61 sztuk na 100 ha/UR − konie – 57 szt. 0,31 sztuk na 100 ha/UR − kozy – 139 szt. 0,75 sztuk na 100 ha/UR gdzie: UR – u Ŝytki rolne GO – grunty orne Bior ąc pod uwag ę dobre warunki (du Ŝa ilo ść u Ŝytków zielonych) nale Ŝałoby zwi ększa ć obsad ę bydła, a szczególnie krów mlecznych. Zwi ększanie produkcji mleczarskiej uwarunkowane jest jednak koniunktur ą opłacalno ści. Istniej ący stan rolnictwa w gminie wymaga intensyfikacji. W tym celu nale Ŝy chroni ć i utrzymywa ć w wysokiej produkcyjno ści rolniczej przestrze ń produkcyjn ą. Intensyfikacj ę w produkcji ro ślinnej nale Ŝy uzyska ć poprzez wprowadzenie racjonalnej struktury zasiewów, uprowadzaj ąc do upraw odmiany jako ściowe gwarantuj ące wy Ŝsze plony i ich jako ść .

37 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

Polska w ostatnich latach stała si ę atrakcyjnym miejscem dla inwestorów agrobiznesu z wysoko rozwini ętych krajów. Powstaj ą chlewnie licz ące wiele tysi ęcy macior, na których zatrudnienie znajduje niewiele osób: średnio na jednego pracuj ącego przypada 225 macior. Wielkoprzemysłowe fermy trzody chlewnej lub bydła stwarzaj ą powa Ŝne zagro Ŝenie dla środowiska naturalnego, szczególnie te, pracuj ące w systemie bez ściołowym. W obiektach takich istniej ą problemy z prawidłowym zagospodarowaniem odchodów zwierz ęcych i dobrostanem zwierz ąt. Gnojowica, produkowana na takich fermach w du Ŝych ilo ściach, jest uci ąŜ liwym problemem nie tylko z powodu fetoru, ale i niezb ędnej powierzchni rolnej do jej zagospodarowania, chc ąc by ć w zgodzie z przepisami o ochronie środowiska. Zagro Ŝeniem wielkotowarowego systemu jest stosowanie praktycznie w sposób nieograniczony antybiotyków, które s ą potrzebne do utrzymania przy Ŝyciu zwierz ąt, co mo Ŝe skutkowa ć w przyszło ści pojawieniem si ę nowych bakterii. Zwierz ęta w takim systemie całe swoje Ŝycie sp ędzaj ą w przeładowanych budynkach, gdzie powietrze przepełnione jest hałasem i truj ącymi gazami. Do tego dochodzi brak mo Ŝliwo ści ruchu zwierz ąt oraz stres. Z tego te Ŝ wzgl ędu świadomo ść społeczna na ten temat musi rosn ąć i pozostaje mie ć nadziej ę, Ŝe b ędą zachowane polskie tradycje hodowlane oraz rodzinny model gospodarstwa, ewentualnie zostan ą opracowane wielkoprzemysłowe systemy przyjazne dla środowiska i zwierz ąt. Najwi ększym obiektem hodowlanym na terenie gminy Połczyn-Zdrój jest ferma trzody chlewnej w Ł ęgach, nale Ŝą ca do firmy PRIMA – obsada 2000 stanowisk w systemie ściołowym. W pobli Ŝu granicy gminy znajduje si ę ferma trzody chlewnej w Smardzku (gmina Świdwin) – 36000 szt. rocznej produkcji tuczników; jej oddziaływanie na środowisko nale Ŝy uwzgl ędnia ć przy planowaniu budowy nowych lub ponownym uruchamianiu nieczynnych obiektów hodowlanych.

4.1.3.3. Gospodarstwa agroturystyczne i ekologiczne. Na terenie gminy istniej ą bardzo dobre warunki do powstawania gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych. Prowadzenie gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych zwi ększa dochody wła ścicieli tych gospodarstw. Obecnie w gminie Połczyn-Zdrój działa sze ść gospodarstw agroturystycznych.

4.1.3.4. Sytuacja w rolnictwie, po wst ąpieniu do Unii Europejskiej. Po przyst ąpieniu do Unii Europejskiej, Polska zostanie obj ęta polityk ą strukturaln ą UE. Przemiany strukturalne w sektorze rolnym oraz rozwój obszarów wiejskich b ędą wspierane w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora Ŝywno ściowego i rozwój obszarów wiejskich. Program b ędzie współfinansowany przez Sekcj ę Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF), bud Ŝet krajowy, bud Ŝety samorz ądów regionalnych i lokalnych oraz podmioty prywatne. Sektorowy Program Operacyjny b ędzie realizowany w latach 2004 – 2006, przy czym projekty b ędą kontraktowane do 2006 roku, a ich realizacja i rozliczenie mo Ŝe mie ć miejsce do 2008 roku. SPO ma na celu popraw ę konkurencyjno ści gospodarki rolno – Ŝywno ściowej oraz zrównowa Ŝony rozwój obszarów wiejskich. Cele te b ędą realizowane poprzez nast ępuj ące działania: − inwestycje w gospodarstwach rolnych; − ułatwienie startu młodym rolnikom; − szkolenia; − wsparcie doradztwa rolniczego; − scalanie gruntów; − gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi; − odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego;

38 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

− ró Ŝnicowanie działalno ści rolniczej i zbli Ŝonej do rolnictwa w celu zapewnienia ró Ŝnorodno ści działa ń lub alternatywnych źródeł dochodów; − rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej zwi ązanej z rolnictwem; − przywracanie potencjału produkcji le śnej zniszczonego naturaln ą katastrof ą i/lub po Ŝarem oraz wprowadzanie odpowiednich instrumentów zapobiegawczych; − poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych.

Równolegle z realizacj ą Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora Ŝywno ściowego oraz rozwój obszarów wiejskich” po wej ściu Polski do Unii Europejskiej realizowany b ędzie Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW). PROW obejmuje działania na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, z grupy tzw. Środków towarzysz ących Wspólnej Polityce Rolnej, oraz instrumenty dodatkowe, zaproponowane w czasie negocjacji akcesyjnych przez Komisj ę Europejsk ą nowym krajom członkowskim. Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich jest skierowany do rolników, którzy b ędą mogli skorzysta ć z bogatej oferty działa ń niewymagaj ących od nich ponoszenia własnego wkładu finansowego. PROW obejmuje nast ępuj ące działania: − renty strukturalne; − wspieranie przedsi ęwzi ęć rolno-środowiskowych; − zalesienie gruntów rolnych; − wspieranie gospodarstw na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW); − wspieranie gospodarstw niskotowarowych; − wspieranie grup producentów rolnych; − dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów Unii Europejskiej; − pomoc techniczna; − uzupełnienie płatno ści bezpo średnich.

4.1.3.5. Rolnicza przestrze ń produkcyjna. Do gospodarczego wykorzystania przeznacza si ę nast ępuj ące tereny stanowi ące zasoby uŜytkowe środowiska słu Ŝą ce rozwojowi gospodarczemu gminy: − obszary Ŝyznych gleb o wy Ŝszej klasie bonitacyjnej; − obszary lasów; − obszary udokumentowanych złó Ŝ surowców mineralnych. Grunty marginalne (grunty o niskich klasach bonitacyjnych – mało Ŝyzne) mo Ŝna przeznaczy ć na inne cele, m.in. takie jak: − zalesienie; − zabudowa mieszkalna, usługowa i rekreacyjna; − produkcja pozarolnicza. Nale Ŝy podnosi ć warto ść produkcyjn ą obszarów rolnych przez odbudow ę istniej ącej melioracji na terenach, które uległy dekapitalizacji lub dewastacji. Nale Ŝy tak Ŝe chroni ć tereny Ŝyzne przydatne dla rolnictwa, przed nieuzasadnion ą zabudow ą, dopuszczaj ąc tylko zabudow ę zwi ązan ą z produkcj ą rolnicz ą. Tereny rolnicze poło Ŝone w bliskim s ąsiedztwie terenów zainwestowanych miasta Połczyn Zdrój mo Ŝna przeznaczy ć pod zabudow ę. Dopuszcza si ę mo Ŝliwo ść lokalizowania obiektów w oddaleniu od wsi o zwartej zabudowie pod warunkiem zastosowania indywidualnych systemów infrastruktury, a szczególnie systemów oczyszczania ścieków, zgodnie z wymogami ochrony środowiska. Przyjmuje si ę zasad ę sukcesywnej zabudowy, a w pierwszej kolejno ści terenów uzbrojonych

39 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

4.1.4. Przemysł Rozwój przemysłu koncentruje si ę przede wszystkim na takich sektorach gospodarki jak: przemysł przetwórczy, rolno – spo Ŝywczy i drzewny. Najwi ększe zakłady prowadz ące działalno ść produkcyjn ą, to: − ŚWITAŁA – INTERNATIONAL – Zakład Przetwórstwa śywno ści w Redle − Zakłady Przemysłu Drzewnego w Kołaczu − BROK S.A. w Połczynie Zdroju − PROSPOMASZ S.A. w Połczynie Zdroju − BODEX w Połczynie-Zdroju − KiM Czarnkowie − Huta Szkła Kryształowego „Dorota” w Toporzyku

Poza wy Ŝej wymienionymi zakładami działaj ą mniejsze zakłady przemysłowe. Dalszy rozwój przemysłu b ędzie miał istotny wpływ na zmniejszenie bezrobocia.

4.1.5. Usługi Na terenie gminy Połczyn-Zdrój rozwin ęły si ę ró Ŝnego rodzaju usługi. Przy dalszym rozwoju usług podstawowych nale Ŝy zapewni ć niezb ędne przestrzenie dla komunikacji pieszej i kołowej oraz miejsca postojowe dla samochodów. Ze wzgl ędu na ograniczenia ochronne, zwi ązane z uzdrowiskowym charakterem miasta, a tak Ŝe z poło Ŝeniem znacznej cz ęś ci gminy w obszarze Drawskiego Parku Krajobrazowego, obiekty usługowe winny by ć lokalizowane głównie w północnej cz ęś ci gminy.

4.1.6. Rybactwo 4.1.6.1. Dane ogólne

Jeziora zajmuj ą powierzchni ę 357 ha i s ą eksploatowane przez spółki rybackie, które s ą ich dzier Ŝawcami oraz przez wła ścicieli prywatnych. Na terenie gminy znajduj ą si ę liczne stawy, których wielko ść waha si ę od kilkunastu arów do ponad 16 ha (powierzchnia ł ączna stawów jednego wła ściciela). Pełni ą one podwójn ą rol ę: oprócz ekonomicznej (jako pierwszo- lub drugoplanowe źródło utrzymania wła ścicieli), dodatkowo przyczyniaj ą si ę do polepszenia retencji wód na terenie gminy. Du Ŝa cz ęść wła ścicieli istniej ących stawów nie dysponuje jednak pozwoleniami wodno – prawnymi. W ewidencji gruntów stawy te figuruj ą najcz ęś ciej jako nieu Ŝytki. Nie nale Ŝy jednak rezygnowa ć z wykorzystywania warunków terenowych, korzystnych dla małej retencji. Szczególnie warto wykorzystywa ć cieki wodne, prowadz ące wod ę z terenów nie wykorzystywanych intensywnie rolniczo (nie przenawoŜonych) do zakładania stawów pstr ągowych, a tak Ŝe do hodowli raków, które przynosz ą wi ększe zyski.

4.1.6.2. Pa ństwowa Stra Ŝ Rybacka Jednostka Wojewódzkiej Pa ństwowej Stra Ŝy Rybackiej ma siedzib ę w Szczecinie, w ramach której działaj ą dwa zespoły, jeden w Szczecinie, a drugi w Koszalinie. Teren gminy Połczyn-Zdrój obj ęty jest działaniem Pa ństwowej Stra Ŝy Rybackiej Zespół w Koszalinie, posterunek w Szczecinku. Na terenie powiatu świdwi ńskiego działa równie Ŝ zorganizowana Społeczna Stra Ŝ Rybacka.

4.1.7. My śliwstwo Na terenie gminy Połczyn-Zdrój, w zwi ązku z wyst ępowaniem du Ŝych kompleksów le śnych, znajduj ą si ę ró Ŝne gatunki zwierzyny łownej. Do najwa Ŝniejszych gatunków łownych nale Ŝą : jele ń szlachetny, daniel, sarna, dzik, zaj ąc, lis, borsuk, jenot, kuna le śna (tumak).

40 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

Z ptactwa najcz ęś ciej wyst ępuj ącymi gatunkami s ą: kaczki dzikie, dzikie g ęsi, dzikie goł ębie, słonki i inne. Dla przyjezdnych my śliwych magnesem s ą pi ęknie poło Ŝone obiekty noclegowe, jak np.: dworek „50 D ębów” w Starym Resku. Na terenie gminy działa 5 Kół Łowieckich. Poni Ŝej podaje si ę wykaz Kół Łowieckich prowadz ących gospodark ę łowieck ą na terenie gminy Połczyn-Zdrój.

Lp. Numer obwodu Nazwa koła Numer koła

1 99 i 137 „Jele ń” Barwice 37 2 102 i 130 „Szarak” Połczyn Zdrój 34

3 135 „Or ęŜ ” Smołdzino 52 4 136 „Knieja” Góry 3

5 138, 140, 141 i 142 „Cyranka” Świdwin 43

W Nadle śnictwie Połczyn Zdrój znajduj ą si ę dwa obwody łowieckie, które spełniaj ą role Ośrodków Hodowli Zwierzyny (OHZ). Pozyskanie zwierzyny łownej w kołach łowieckich działaj ących na terenie gminy Połczyn Zdrój w sezonie 2000/2001.

Liczba pozyskanej zwierzyny w kołach łowieckich Gatunek Razem Nr 34 Nr 52 Nr 3 Nr 37 Nr 43 Jele ń 42 13 1 4 7 67 Sarna 113 69 47 45 57 331 Dzik 36 59 26 34 56 211 Lis 42 50 22 - 16 130 Zaj ąc szarak ------Borsuk ------Pi Ŝmak ------Kuny - - 4 - - 4 Kuropatwa ------Kaczki 15 50 - 10 20 95 Gęsi ------Słonka 10 10 - - 6 26 Czapla siwa - 8 - - - 8 Łyska ------Grzywacz - - - - 10 10

W najwi ększej ilo ści pozyskiwana jest zwierzyna płowa – sarna i jele ń (ł ącznie 398 osobników), a nast ępnie dzik (211 osobników). W śród zwierzyny drobnej dominuje lis, przy czym odstrzały maj ą raczej na celu redukcj ę populacji tego drapie Ŝnika (obecnie lis uwa Ŝany jest za du Ŝe zagro Ŝenie dla zaj ęcy i kuropatw) ni Ŝ pozyskiwanie skór. Liczne oczka wodne s ą miejscem odstrzału kaczek, aczkolwiek nie poluje si ę na nie zbyt cz ęsto. Sporadycznie poluje si ę na słonk ę, kuny i grzywacze. Nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe wobec dramatycznego spadku populacji zaj ąca szaraka i kuropatwy w wielu regionach kraju tak Ŝe my śliwi z połczy ńskich kół łowieckich odst ąpili od

41 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA polowania na te gatunki zwierz ąt. Powa Ŝnym problemem s ą szkody, wyrz ądzane przez zwierzyn ę w uprawach rolnych. Wobec du Ŝej ilo ści zgłosze ń o szkodach, powodowanych przez dziki i sarny wydaje si ę celowe rozwa Ŝenie zwi ększenia ilo ści odstrzałów tych gatunków oraz (lub) wprowadzenia skuteczniejszych środków ich odstraszania od upraw rolnych. Ze wzgl ędu na dosy ć cz ęste stwierdzanie ślimaka winniczka ró Ŝnych miejscach omawianej gminy (na przykład w okolicach wsi Gawroniec, Kłokowo, Zaborze, Ogartowo i Bu ślary, a tak Ŝe koło Połczyna Zdroju) istnieje mo Ŝliwo ść pozyskiwania tego mi ęczaka dla celów handlowych i konsumpcyjnych.

4.1.8. Wędkarstwo Gmina Połczyn Zdrój jest atrakcyjnym miejscem dla wędkarzy, zwłaszcza lubi ących łowi ć w rzekach, na przykład pstr ągi potokowe, trocie i szczupaki. W ędkarzom udost ępniane s ą tak Ŝe jeziora w krajobrazowym rezerwacie przyrody „Dolina Pi ęciu Jezior”. Na kilku wi ększych jeziorach prowadzona jest gospodarka rybacka (m.in. na jeziorach: Gawro ńczym i Resko). Pozyskuje si ę tam przede wszystkim leszcze, a tak Ŝe płocie, liny i szczupaki. Od ubiegłego roku jezioro Resko jest łowiskiem specjalnym. Jest ono zarybiane sandaczem, szczupakiem i sumem, a tak Ŝe na niewielk ą skal ę karpiem.

4.1.9. Opieka zdrowotna

Wśród instytucji opieki zdrowotnej znajduj ą si ę: - szpital powiatowy - 2 szpitale uzdrowiskowe - 3 sanatoria - przychodnie, apteki i gabinety lekarskie.

4.1.10. Oświata

Instytucje o światowe w gminie obejmuj ą (dane własne UmiG w Połczynie-Zdroju) : - 4 przedszkola (ł ącznie 340 dzieci) - 4 szkoły podstawowe (ł ącznie 1430 uczniów) - 2 gimnazja (ł ącznie 730 uczniów) - 2 zespoły szkół ponadgimnazjalnych ( średnie i zawodowe, ł ącznie 821 uczniów).

4.1.11. Park Zdrojowy

W latach 1836-39 osuszono tereny nadwogrza ńskie na południe od miasta, na których zało Ŝono park z prawdziwego zdarzenia. W obr ębie parku tak Ŝe zlokalizowano najwi ększe obiekty uzdrowiskowe. Park powstał wi ęc zanim autentycznie zacz ął si ę rozwija ć kompleks sanatoriów miejskich. Nieznane s ą ani pierwotne plany parku, ani te Ŝ nazwisko projektodawcy tego interesuj ącego kompleksu zieleni. Najstarsz ą cz ęść zało Ŝenia parkowego ograniczaj ą: od północy – ul. Zdrojowa, od wschodu – ul. Solankowa, od południa – teren szpitala uzdrowiskowego „Gryf”, a od zachodu – ul. Gwardii Ludowej. Pierwsza wzmianka o parku pochodzi z 1896 r. Doktor Lehman pisał wtedy: są w nim soczyste, zielone trawniki i ozdobione rabatami kwiatowymi, liczne odmiany krzewów artystycznie rozmieszczonych, a cało ść dopełniają grupy drzew. Liczne Ŝwirowe alejki umo Ŝliwiały spacery, a du Ŝa liczba ławek pozwalała na odpoczynek w cieniu, w gor ące, letnie dni. Cz ęść północno - wschodnia parku, najstarsza (około 160 lat), pod wzgl ędem kompozycyjnym zaliczana jest do ogrodów typu francuskiego. Niektóre jej elementy, m.in.

42 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA prostok ątny kształt zło Ŝenia, symetryczny układ ci ągów spacerowych, trawników i kwietników przypominaj ą klasyczne ogrody francuskie. Wła śnie w tej cz ęś ci znajduj ą si ę obecnie ładne partery ro ślinne, amfiteatr z 2,3 ty ś. miejsc, zdrój „Joasia” – dawna pijalnia wód mineralnych, korty tenisowe, atrakcyjny basen z fontannami oraz szachownica na wolnym powietrzu z figurami dochodz ącymi do jednego metra wysoko ści. W 1903 r. obszar parku znacznie został powi ększony. Obecnie Park Zdrojowy ma powierzchni ę około 80 ha. W tym to roku burmistrz miasta Brode zakupił cz ęść dawnych dóbr zamkowych. Zrealizowano na nich ogród w stylu angielskim o charakterze le śnym. Zaczyna si ę on na wzniesieniu, na którym usytuowany jest szpital uzdrowiskowy „Podhale”. Niejako osnow ą tego układu krajobrazowego jest meandruj ąca rzeka Wogra, na której zostały spi ętrzone dwa akweny, tj. Wedlów (do tej pory zwany Stawem Północnym) i Manteufflów (Staw Południowy). Zarówno Staw Wedlów jak i Manteufflów maj ą regularne zarysy linii brzegowych, a tak Ŝe doskonale urz ądzone otoczenia. S ąsiedztwo obu stawów jest jednym z najbardziej romantycznych miejsc w Połczynie- Zdroju. Efekt ten uzyskano mi ędzy innymi przez gło śno szemrz ące wody Wogry, maj ącej spadki jak strumienie górskie.W południowej cz ęś ci parku, przy rzece znajduje si ę basen k ąpielowy. Ten fragment ogromnej przestrzeni parkowej, tak Ŝe jest poprzecinany licznymi ci ągami spacerowymi. Nowy park i du Ŝa powierzchnia wodna tzn. zalew obecnie poł ączyła park ze szpitalem uzdrowiskowym „Borkowo”. W całym parku ro śnie około 7 ty ś. starych drzew, licz ących od 100 do 160 lat. Najliczniej, bo a Ŝ w 60% reprezentowane s ą tutaj świerki pospolite, klony pospolite, d ęby szypułkowe, brzozy brodawkowate i ró Ŝne odmiany wierzb. W zbiorze dendrologicznym parku 35% stanowi ą lipy drobnolistne, wi ązy górskie, jawory, jesiony wyniosłe, olchy czarne, topole i modrzewie europejskie. Pozostałe 5% drzew jest prawdziw ą ozdob ą parku. S ą to bowiem okazy egzotyczne, pochodz ące z terenów o odmiennych od Polski cechach środowiska geograficznego. A oto niektóre tylko okazy drzew i krzewów iglastych: świerki (serbski, biały, sitkajski, kaukaski, Engelmana), sosny (górska, Banksa), jodły (Weischa, wonna, biała), cyprysiki nutkajskie, cisy pospolite i inne. W grupie drzew li ściastych na uwag ę zasługuj ą: lipy (ameryka ńska, srebrzysta, po średnia), orzech (czarny, szary), d ąb czerwony, klon srebrzysty i inne. W podszyciu parkowym rosn ą liczne krzewy, a głównie śnieguliczka, tawuła, wierzba i trzmielina. Bardzo interesuj ące s ą niektóre zgrupowania drzew. I tak dla przykładu obok muszli koncertowej rosn ą wysmukłe świerki serbskie. Trawniki obramowane s ą Ŝywopłotami cisowymi i grabowymi. Wyj ątkowo malownicze s ą grupy drzew iglastych, a szczególnie świerka kłuj ącego i liczne odmiany świerka pospolitego. Znale źć je mo Ŝna w ró Ŝnych punktach parku. Podobne zgrupowania tworz ą cyprysiki , z których najcenniejsze s ą wysmukłe cyprysiki nutkajskie, a tak Ŝe sine, groszkowe i inne. Wzgl ędnie dobry dla kuracjuszy bioklimat w dolinie rzeki Wogry, a tak Ŝe zadbany park z bogat ą ro ślinno ści ą i interesuj ącym systemem wodnym (rzeka, stawy, basen k ąpielowy, zalew, fontanny, źródełko) sprawiaj ą, Ŝe wszyscy kuracjusze bardzo ch ętnie sp ędzaj ą w tej cz ęś ci uzdrowiska ka Ŝdą wolna chwil ę, wybieraj ąc si ę tam nawet kilkukrotnie ka Ŝdego dnia.

4.1.12. Lecznictwo uzdrowiskowe i turystyka

4.1.12.1. Geneza rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego w Połczynie Zdroju

Połczyn Zdrój nale Ŝy do nielicznej grupy miast dla których głównym czynnikiem miastotwórczym było lecznictwo uzdrowiskowe. Od 1688 r., kiedy to w okolicach Połczyna Zdroju odkryte zostały źródła wód mineralnych nast ępuje dynamiczny rozwój miasta i uzdrowiska. W 1705 r. w okolicach dzisiejszego szpitala „Borkowo” zostaje wzniesiony pierwszy dom zdrojowy. Ze wzgl ędu na rosn ące zapotrzebowanie na kuracje lecznicze z roku na rok powstawały nowe domy zdrojowe, rozwija si ę handel i usługi.

43 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

W latach 1836- 1839 osuszono bagna i zało Ŝono Park Zdrojowy. W 1857 r. pracuj ący w szpitalu miejskim dr Lehman zaczyna do schorze ń reumatycznych i zwyrodnie ń stawów stosowa ć borowin ę, której walory lecznicze ju Ŝ wówczas oceniono bardzo wysoko. Rosn ące znaczenie kurortu w północnej Europie spowodowało, Ŝe dla dogodniejszego dojazdu w 1851 r. zbudowano drog ę ł ącz ącą Połczyn ze Szczecinem. Nadanie miastu w 1926 r. nazwy Bad Polzin usankcjonowało jego uzdrowiskowy charakter i przyczyniło si ę do wzrostu jego popularno ści. Wśród tworzyw leczniczych predysponuj ących Połczyn Zdrój do najatrakcyjniejszych uzdrowisk w kraju nale Ŝy wymieni ć wody mineralne, borowiny i solanki. Wyst ępuj ąca w okolicach Połczyna Zdroju borowina jest silnie aktywna, zawiera zwi ązki zwane peloidami oraz wyj ątkow ą ilo ść czynnych chemicznie substancji organicznych i nieorganicznych . Borowin ę t ą cechuj ą szczególne własno ści koloidowe, co sprzyja działaniu termicznemu podczas zabiegów. Zasoby geologiczne tego surowca obliczono na ok. 1 mln metrów sze ściennych. Solanki (wody chlorkowo - sodowo - bromkowo - jodkowe) o st ęŜ eniu 7,4%, eksploatowane s ą w Połczynie Zdroju z gł ęboko ści 1235-1175 m. Borowiny i solanki stanowi ą najcenniejsze tworzywo lecznicze w balneoterapii. Nale Ŝy podkre śli ć równie Ŝ bardzo korzystne oddziaływanie tutejszego mikroklimatu. Usytuowanie miasta w kotlinie po śród du Ŝych obszarów le śnych, które stanowi ą 36,6% obszaru gminy powoduje, Ŝe nie docieraj ą tu zimne wiatry północne znad Bałtyku. Charakterystyczne dla okolic s ą opó źnione wiosny, przedłu Ŝone pory jesienne oraz długie lecz łagodne zimy. Jednym z głównych walorów naturalnych decyduj ących o atrakcyjno ści turystycznej miasta, jest jego poło Ŝenie. Połczyn Zdrój znajduje si ę w śród zaledwie kilku znanych i popularnych miejscowo ści uzdrowiskowych w Polsce Północnej i Północno-Zachodniej. W porównaniu do pozostałych uzdrowisk w tej cz ęś ci Polski, Połczyn Zdrój posiada zdecydowanie najdłu Ŝsz ą tradycj ę i jest jednym z najlepiej przygotowanych miast do wykorzystania waloru jakim jest status uzdrowiska, poprzez m.in. dobrze przygotowan ą podstawow ą infrastruktur ę uzdrowiskow ą oraz zaplecze uzupełniaj ące. Połczyn Zdrój jest uznanym leczniczo zdrojowiskiem nizinnym borowinowym. Dzi ęki odpowiedniemu klimatowi, naturalnym źródłom solankowym i mineralnym oraz bogatym zło Ŝom borowiny, w Połczynie Zdroju mo Ŝna leczy ć: • schorzenia choroby układu ruchu (ortopedyczne), • choroby reumatyczne, • stany po urazach i operacjach, • schorzenia neurologiczne, w tym choroby obwodowego układu nerwowego • choroby kardiologiczne • choroby ginekologiczne w tym bezpłodno ść , • osteoporoz ę, • mózgowe pora Ŝenia dzieci ęce, • nerwice, • schorzenia układu oddechowego Cz ęść uzdrowiskowa miasta , jest wyra źnie wydzielona od cz ęś ci miejskiej, zapewnia przebywaj ącym tu turystom i kuracjuszom odpowiedni ą cisz ę i spokój. Klimat, i atmosfera oraz warunki do relaksacyjnych spacerów panuj ące w Połczynie Zdrój nie da si ę porówna ć z wi ększymi uzdrowiskowymi tej cz ęś ci Polski, które oprócz walorów leczniczych stanowi ą gwarne o środki nadmorskiej aktywno ści turystycznej np. Kołobrzeg czy Sopot. W Połczynie Zdroju mo Ŝna wskaza ć kilka tzw. pomników i zabytków przyrody, które wzbogacaj ą walory naturalne regionu. Zalicza si ę do nich: • park zdrojowy, • liczne ponad 100- letnie d ęby • las bukowy

44 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

• pojedyncze drzewa, takie jak: jodła Jeffrey’a, orzesznik gorzki, cisy, orzech czarny i szary, topola czarna, jodła kalifornijska, cypry śniki błotne, buk strz ępolistny.

Tego rodzaju pomniki przyrody nie b ędą stanowiły głównych atrakcji turystycznych miasta, a jedynie pełni ć funkcj ę wspomagaj ącą dla budowy produktów turystycznych w mie ście. Ponadto mog ą wpływa ć na atrakcyjno ść ofert dla wycieczek szkolnych, wnosz ąc do tradycyjnego zwiedzania Połczyna Zdroju dodatkowy aspekt edukacyjny. o Klimat, czyste powietrze, bogaty drzewostan, naturalne źródła – solanki oraz zło Ŝa borowin to najbardziej istotne spo śród walorów naturalnych elementy decyduj ące o atrakcyjno ści turystycznej Połczyna Zdroju. Poniewa Ŝ to wła śnie one zadecydowały o rozwoju turystycznym miasta, w przyszło ści szczególny nacisk powinien by ć kładziony na ochron ę tych Ŝe walorów. 4.1.12.2. Walory przyrodnicze i antropologiczne warunkuj ące rozwój turystyki w gminie Połczyn Zdrój Na terenie gminy Połczyn Zdrój turystyka winna by ć zwi ązana głównie z walorami Drawskiego Parku Krajobrazowego, dolnym odcinkiem Dębnicy, wysoczyzn ą Kołacz oraz warto ściowymi obiektami kulturowymi i przyrodniczymi występuj ącymi na pozostałych terenach. W „Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Połczyn Zdrój” zostały wydzielone zespoły przyrodniczo-krajobrazowe szczególnie warunkuj ące rozwój ró Ŝnych form turystyki, w tym głównie turystyki pieszej, rowerowej i krajoznawczej, które podlegaj ące ochronie ze wzgl ędu na znaczne warto ści przyrodnicze i krajobrazowe : Jednostki o najwy Ŝszych warto ściach (krajowe) - Dolina Wogry (od jeziora Kłokowo, przez Wilcze Jary, Park Zdrojowy – tereny przy zalewie) - Dolina Pi ęciu Jezior ( ścisły rezerwat przyrody DPK) Jednostki o bardzo wysokiej warto ści (regionalnej) - „Dolina D ębnicy” i cz ęść dolin Pars ęty - dorzecze rzeki D ębnicy - Wysoczyzna Kołacz - Brusno; - Dolina Rakonu - teren obejmuje rozległ ą dolin ę w której usytuowane jest jez. Siecino - Wysoczyzna Brusno - Popielewo - Rejony Zaj ączkowa, Bronowa i Starego Reska - Tereny o bogatej rze źbie terenu pokryte lasami (okolice Mi ędzyborza, Bu ślar) Jednostki o wysokiej warto ści - Dolina dolnej Wogry - Wysoczyzna moreny czołowej; Płaskowy Ŝ środkowy Jednostki o średniej warto ści - Pradolina Połczyn Zdrój- Redło- Ł ęgi - Płaskowy Ŝ zachodni.

4.1.12.3. Szwajcaria Połczy ńska

Niezwykle urozmaicona rze źba terenu okolic Połczyna Zdroju ukształtowana została pod wpływem działalno ści l ądolodu skandynawskiego(szczególnie najsilniej w okresie ostatniego zlodowacenia zwanego bałtyckim) . Wysokie wzgórza morenowe, gł ębokie doliny poro śni ęte lasami i liczne jeziora , których o powierzchni powy Ŝej 1 ha jest ok. 250 tworz ą niepowtarzalne pi ękno krajobrazu zwanego Szwajcari ą Połczy ńsk ą.

Dolina Pi ęciu Jezior (ścisły rezerwat przyrody Drawskiego Parku Krajobrazowego). Rozpo ścieraj ąca si ę na odcinku 5 km wzdłu Ŝ trasy Połczyn Zdrój- Czaplinek gł ęboka rynna polodowcowa z górnym odcinkiem rzeki Drawy oraz pi ęcioma małymi jeziorkami (Górnym, Okr ągłym, Długim, Gł ębokim i Małym) otoczona jest wysokimi na ponad 200 m wzniesieniami.

45 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

Otoczony kompleksem lasów bukowych i ł ąk rezerwat odznacza si ę szczególn ą malowniczo ści ą. Wiedzie t ędy ście Ŝka przyrodnicza „Dolina Pi ęciu Jezior”.

„Wilcze Jary” i grodzisko słowia ńskie. Okolice Połczyna Zdroju w pobli Ŝu wsi Borkowo (ok.3 km od miasta). Wzgórza poprzecinane gł ębokimi w ąwozami o stromych zboczach ,licznymi strumieniami i źródełkami. T ędy wiedzie „czarny” szlak turystyczny.

4.1.12.4. Wyszczególnione drogowe trasy widokowe

- trasy wyszczególnione w Planie Ochrony DPK: 1) Toporzyk - Połczyn Zdrój; dł. 1,2 km, drog ą Nr 173 2) Gawroniec - Resko; dł. 0,3 km , drog ą Nr 1082 Z 3) Toporzyk - Dobino; dł. 2,0 km, drog ą Nr 1089 Z 4) Mi ędzyborze - Połczyn Zdrój; dł. 2,5 km (aleja spacerowa Parkiem Zdrojowym- brzozowa) 5) Gaworkowo - Czarnkowie; dł. 8,5 km drog ą Nr 1093Z 6) Połczyn Zdrój - Połczy ńska; dł. 1,5 km drog ą Nr 163 7) Ogartowo - Popielewo - Brusno – Kocury; dł 18,0 km 8) Połczyn Zdrój - Ogrodno; dł. 6,0 km drog ą Nr 1094 Z 9) Ogartowo - Ogartówko; dł. 2,5 km

- inne trasy widokowe (polne, le śne) o szczególnych walorach przyrodniczo-krajobrazowych: 1) Połczyn Zdrój- Ł ęŜ ek- Bu ślarki- Zaborze – trasa przez las do Kołacza (j. Kołackie) 2) Połczyn Zdrój – Zaj ączkowo- Bronowo

- punkty widokowe i panoramy krajobrazowe (na których wskazane jest ustawienie wie Ŝ widokowych) 1) Kłokowo- Wiatraczna Góra 2) Czarnkowie- Wola Góra - na zachodnim zboczu doliny Górnej Drawy 3) Kocury- przy drodze 4) Lipno- przy cmentarzu

- szlaki turystyczne piesze (PTTK) 1) szlak „ Ŝółty”- okr ęŜ ny wokół miasta (15 km) 2) szlak le śno- widokowy DPK ( „czerwony”, „solny”) Połczyn Zdrój - Czaplinek- 38,7 km 3) szlak le śny DPK „niebieski” – Połczyn Zdrój- Czaplinek- 56,8 km 4) szlak przyrodniczy DPK „czarny” Złocieniec- Połczyn- 57 km

- szlaki rowerowe istniej ące 1) ście Ŝka rowerowa Połczyn Zdrój- Złocieniec na nasypie nieczynnej linii kolejowej (28 km) 2) fragment regionalnego szlaku rowerowego „Greenway - Naszyjnik Północy”: Dolina Pi ęciu Jezior - Ogrodno - Połczyn Zdrój - Borkowo - Międzyborze - ście Ŝką rowerow ą do Słowianek

- szlaki rowerowe projektowane 1) mi ędzynarodowa trasa rowerowa w województwie zachodniopomorskim (fragment na terenie gminy Połczyn Zdrój) 2) szlak solny (projektowany przez Zwi ązek Miast i Gmin Dorzecza Pars ęty)

46 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

47 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

4.1.12.5. Infrastruktura turystyczna

Baza noclegowa Baza noclegowa jest podstawowym determinantem warunkuj ącym rozwój turystyki. W gminie Połczyn Zdrój funkcjonuje 1518 miejsc noclegowych, w tym 200 sezonowych. Uzdrowisko Połczyn S.A. – ogółem 964 miejsc, w tym Zakłady Lecznictwa Uzdrowiskowego: „Irena”: 59 „Podhale”: 140 „Gryf”: 531 „Borkowo”: 168 Centrum IRENA: 45 Pensjonat „Izabella”: 21 W ofercie Uzdrowiska Połczyn S.A. w ostatnim roku liczba miejsc noclegowych zmniejszyła si ę o 115 łó Ŝka, z uwagi na wył ączenie Zakładu Lecznictwa „Poznanianka”. Przeprowadzono prace remontowe i podniesiono standard Zakładu Lecznictwa Uzdrowiskowego „Borkowo”. Sukcesywnie przeprowadza si ę modernizacj ę ZLU „Gryf”

HOTEL POLANIN: 77 miejsc noclegowych całorocznych Dworek „50 D ębów”: 55 miejsc noclegowych całorocznych Pokoje Go ścinne „SKAUT”: 21 miejsc noclegowych całorocznych Dom Sportowy: 21 miejsc noclegowych całorocznych Kwatery prywatne (9): 37 miejsca noclegowe całoroczne (wzrost o 5 miejsc noclegowych w stosunku do roku ubiegłego) Gospodarstwa agroturystyczne (6): 45 miejsc noclegowych całorocznych (wzrost o 24 miejsca noclegowe w stosunku do roku ub) Dom Wczasów Dzieci ęcych: 40 miejsc sezonowych Pole namiotowe: 200 miejsc sezonowych Ośrodek Szkoleniowo - Rekreacyjny (Hotel): 30 miejsc całorocznych „Hopferówka”: 33 miejsca noclegowe Na uwag ę zasługuje fakt, i Ŝ pomimo, Ŝe „Uzdrowisko Połczyn” S.A. wył ączyło z u Ŝytkowania ZLU „Poznanianka”, gdy Ŝ nie odpowiadał on obecnym normom je śli chodzi o standard obiektu, w mie ście i gminie Połczyn Zdrój powstaj ą nowe obiekty turystyczne. W b.r. uruchomiono nast ępuj ące: 1) pokoje go ścinne „Hubertówka” w Połczynie Zdroju: 5 miejsc noclegowych w pokojach 1- i 2-os. 2) „Hopferówka” w Połczynie Zdroju: 33 m.n. w pokojach 1-i 2-os. (bardzo wysoki standard - go ście głównie z Republiki Federalnej Niemiec); 3) Agroturystyka „ śurawiec” w Bru śnie: 9 m.n. w pokojach 1-, 2-os.- bardzo wysoki standard; 4) Gospodarstwo agroturystyczne „ śabie błota” w Zaj ączkowie: 15 m.n. w pomieszczeniach wieloosobowych.

Infrastruktura rekreacyjna 1) K ąpieliska Na terenie miasta i gminy Połczyn Zdrój znajduje się 6 k ąpielisk, w tym 3 strze Ŝone: a) basen k ąpielowy w Parku Zdrojowym, ul.Sobieskiego 11 UŜytkownik: UMiG w Połczynie Zdroju, Wymiary: 50m x 28m; 25m x 30m; Brodzik dla dzieci: 4m x 4m Pomost w kształcie litery T o długo ści 30 m Sanitariaty, prysznice, rozbieralnie Wypo Ŝyczalnia sprz ętu sportowego - deski do pływania, le Ŝaki, piłki siatkowe

48 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA b) basen odkryty k ąpielowy przy ZLU „Gryf”, ul. Solankowa 8 Wła ściciel: „Uzdrowisko Połczyn” S.A. Długo ść k ąpieliska: 20 mb; Brodzik dla dzieci: 7,4m x 7,4m. Sanitariaty, prysznice, rozbieralnie c) basen kryty przy ZLU „Gryf” Wła ściciel: „Uzdrowisko Połczyn” SA basen jest czynny cały rok, wykorzystywany jest równie Ŝ do celów rehabilitacyjnych.

Pozostałe 3 k ąpieliska niestrze Ŝone s ą to miejsca nad wodami z których korzysta ludno ść miejscowa; nad jeziorami: Bu ślary, Kłokowo i Kołacz.

2) Inne elementy infrastruktury turystycznej: a) korty tenisowe – 3 pola do gier o powierzchni ceglastej; b) o środki je ździeckie: - dworek „50 D ębów” w Starym Resku (kryta uje ŜdŜalnia, mo Ŝliwo ść przyjazdu z własnym wierzchowcem) - O środek Jazdy Konnej „Amazonka”- Połczyn Zdrój ul. Mły ńska 15 nauka jazdy konnej, rajdy konne, przeja ŜdŜki bryczk ą

Zabytki kultury materialnej

1) Ko ściół pod wezwaniem NMP (zabytek grupy II) Według najstarszych źródeł pierwszy ko ściół farny powstał w tym miejscu w roku 1343. Pierwotny wygl ąd i rozmiary budynku nie s ą znane. Obecna budowla pochodzi z XIX wieku. Na uwag ę zasługuje wykonana w br ązie płyta nagrobna biskupa kamie ńskiego Erazma Manteuffla, z podobizn ą zmarłego i napisem epitafijnym pochodz ąca z 1544 roku. Ponadto XVII- wieczny zabytek sztuki ludowej - rze źba ostatniej wieczerzy i gotyckie okno z cegły profilowanej w prezbiterium. 2) Zamek W swojej najwcze śniejszej formie został wzniesiony ju Ŝ w ko ńcu XIII w przez ksi ęcia Bogusława IV jako jedna ze stra Ŝnic, maj ąca zabezpieczy ć ziemie pomorskie przed dalsz ą ekspansj ą Aska ńczyków. Od ówczesnych czasów do dnia dzisiejszego zachowały si ę jedynie piwnice, gdy Ŝ sama budowla była wielokrotnie przebudowywana. Obecnie mie ści si ę tu biblioteka miejska. 3) Młyn wodny Pozostaj ący w stanie ruiny zabytek XIX wiecznej techniki z unikalnym w skali europejskiej kołem mły ńskim o średnicy 13 m. 4) Średniowieczny układ zabudowy miasta. Zachowany od czasów średniowiecza układ urbanistyczny miasta, z kr ętymi zaułkami i XVIII- i XIX- wiecznymi kamieniczkami (ul. Dolna, Plac Zamkowy, ul. Zdrojowa, Parkowa, M. Buczka). 5) Dzielnica uzdrowiskowa Tworz ą j ą: Park Zdrojowy zało Ŝono w latach 1836-1839, którego powierzchnia przekracza obecnie 80 ha, oraz szereg budynków sanatoryjnych pochodz ących z XVIII i XIX. 6) Ko ściół rotundowy w Gawro ńcu Wzniesiony z kamienia w 1828 r. na wzgórzu w otoczeniu pałacowego parku z ko ściół p.w. Św. Teresy . O jego wyj ątkowo ści świadczy rotundowy kształt. 7) Ko ściół filialny w Ostrym Bardzie Wie ś Ostre Bardo zało Ŝona została w okresie średniowiecza , w XIII w. była lennem rodu von Wolden. W 1784 r. znajdowały si ę tu 3 folwarki, 3 owczarnie i 2 młyny wodne, ku źnia. Znajdowała si ę tu siedziba starosty powiatu Białogard Caspara von Wolden. Ko ściół ryglowy zbudowany w 1693 r. z fundacji Zabela Balzera von Wolden. W 1869 r. do starego ko ścioła

49 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA dobudowano wie Ŝę , a na pocz ątku XX w. na miejscu starej świ ątyni ryglowej zbudowany został nowy ceglany ko ściół neogotycki. W ko ściele znajduje si ę wiele XVII w. elementów fundowanych przez rodzin ę von Wolden i von Kleist. Na uwag ę zasługuje ołtarz główny – barokowy z pocz ątku XVIII w., ambona barokowa z XVII w., barokowe empory i ława kolatorska z XVIII w. Budynek ko ścioła jest otoczony (cz ęś ciowo podwójnym) szpalerem lipowo – akacjowym o walorze pomnikowym. W dziupli najstarszej lipy, o pierwotnym obwodzie ok. 7 m, mie ści si ę kapliczka. 8) Wiatrak holenderski w Kapicach Wiatrak przemysłowy pochodzi z 2 poł. XIX w. widoczny z drogi Gawroniec- Bierzwnica. 9) Ko ściół ryglowy w Tychówku Ko ściół ryglowy z 1739 r. wraz z cz ęś ciowym wystrojem wn ętrza (ołtarz, dzwon) oraz cmentarz przyko ścielny z pomnikiem poległych w I Wojnie Światowej i ryglowa dzwonnica z poł. XIX w. . 10) Kraina szachulcowych chat Szlak wiedzie wzdłu Ŝ historycznego szlaku komunikacyjnego z Połczyna do Kluczewa, z zachowanym brukiem i obsadzeniem alejowym. Źródła historyczne dowodz ą, Ŝe w wła śnie t ędy wiódł szlak handlowy zwany „solnym”, którym wo Ŝono sól z Kołobrzegu do Wielkopolski. Na tym obszarze, bardzo atrakcyjnym krajobrazowo ze wzgl ędu na znaczne ró Ŝnice wysoko ści i liczne jeziorka polodowcowe - „Dolina Pi ęciu Jezior”, skupione s ą zabytkowe obiekty budownictwa wiejskiego i sakralnego: ko ściół neoroma ński z 2 poł. XIX w. dzwonnica drewniana z 1 poł. XX w. liczne szachulcowe chaty.

4.1.12.6. Kierunki rozwoju turystyki w gminie Połczyn-Zdrój

Szanse dla rozwoju turystyki w gminie Połczyn Zdrój. Analiza szans i zagro Ŝeń rozwoju turystyki w świecie wskazuje na kilka kształtuj ących si ę trenów istotnych dla rozwoju turystyki na terenie Pojezierza Drawskiego i gminy Połczyn Zdrój. Wśród takich szans mo Ŝna wymieni ć: 1) Spadek zainteresowania biernym wypoczynkiem nad morzem na rzecz bardziej aktywnych form turystyki , poszukiwania nowych atrakcji; 2) Wzrost w Europie turystyki weekendowej i znaczenia form turystyki, stanowi ących dotychczas nisze rynkowe - turystyka sanatoryjna . Centralne poło Ŝenie Polski sprzyja tworzeniu i promocji ofert dla tych rozwijaj ących si ę kierunków turystyki europejskiej; 3) Rosn ący rynek konferencji i kongresów oraz ró Ŝnych form podró Ŝy finansowanych przez pracodawców; 4) Istniej ący potencjał kulturowy oraz dobrze zachowane środowisko naturalne; 5) Wsparcie Unii Europejskiej dla programów regionalnych, w tym tak Ŝe w rozwoju infrastruktury turystycznej; 6) Rosn ące zainteresowanie inwestorów rozwojem infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej; 7) Niewykorzystane mo Ŝliwo ści wsi, nadwy Ŝka siły roboczej na terenach atrakcyjnych turystycznie. Trendy w preferencjach turystycznych mieszka ńców Polski i Europy s ą optymistyczne dla rozwoju turystyki w gminie Połczyn Zdrój i argumentuj ą konieczno ść podejmowania szerokich działa ń w kierunku wzbogacenia oferty wypoczynku i rozbudowy infrastruktury turystycznej. Maj ąc na uwadze warunki naturalne, infrastruktur ę uzdrowiskowa i turystyczn ą na terenie miasta i gminy Połczyn zdrój preferuje si ę nast ępuj ące formy turystyki: - zdrowotna; - krajoznawcza (wykorzystuj ąc walory DPK, szlaki turystyczne i ście Ŝki przyrodnicze);

50 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

- kwalifikowana (rowerowa, w ędkarstwo); - elitarna (sympozja, kongresy, seminaria); - etniczna (grupy niemieckie); - pobytowa (wypoczynkowa); Preferowane typy produktów turystycznych: - wypoczynkowy (poł ączony z mo Ŝliwo ści ą korzystania z zabiegów leczniczych) - krajoznawczy (w ędrówki piesze, rowerowe) - specjalistyczny (w ędkarstwo, polowania); - mieszany (poł ączenie wielu produktów turystycznych w formie pakietów) Na podstawie analizy preferowanych form turystki i produktów turystycznych mo Ŝna ogólnie okre śli ć segmenty rynku (typy turystów) do których maj ą by ć skierowane wszelkie inicjatywy promocyjne. Kuracjusze Grup ę t ą tworzy bardzo szeroka gama odbiorców. Zró Ŝnicowana pod wzgl ędem wieku, poziomu dochodów i zainteresowa ń. Dlatego nale Ŝy przeprowadzi ć szersze badania statystyczne, które pozwoliłyby podzieli ć wszystkich kuracjuszy na jednolite według ró Ŝnych kryteriów grupy odbiorców. Nast ępnie ka Ŝdej z tych grup stworzy ć odpowiadaj ącą im ofert ę wypoczynku; Podró Ŝuj ący tranzytem Przeje ŜdŜającym przez Połczyn Zdrój nale Ŝałoby stworzy ć tak ą ofert ę, by zechcieli si ę tu zatrzyma ć. Elementami przyci ągaj ącymi mog ą by ć np. restauracje, kluby nocne, czy imprezy kulturalne. Organizatorzy konferencji, sympozjów, seminariów W budowaniu oferty dla tej grupy odbiorców mo Ŝna wykorzysta ć posiadan ą baz ę noclegow ą (sanatoria, hotel „Polanin”, Pensjonat „ 50 D ębów”) oraz kilka du Ŝych sal Przedstawiciele biznesu z Polski i krajów Europy Zachodniej Stowarzyszenie „Połczy ńskie Towarzystwo Gospodarcze” utrzymuje szerokie kontakty z klubami biznesmenów z Niemiec (Lions Club z Templina); Młodzie Ŝ Połczyn Zdrój posiada du Ŝe do świadczenia w organizacji „zielonych szkół”, koloni letnich i obozów sportowych. Dlatego te Ŝ tej grupie odbiorców nale Ŝałoby stworzy ć jak najwięcej atrakcji, tj. np. place do jazdy na wrotach, deskorolkach, łyŜworolkach, trasy rowerowe, trasy konne, wyci ągi narciarskie, wycieczki po lesie z le śniczym i podgl ądanie ptaków. Rodziny zainteresowane wypoczynkiem czynnym Grupy niemieckie ( korzystaj ący z kuracji leczniczych i powracaj ący do źródeł)

Wnioski dotycz ące stanu zagospodarowania turystycznego na terenie gmin Połczyn Zdrój 1) Gestorzy bazy noclegowej zacz ęli dostrzega ć korzy ści z działalno ści turystycznej i modernizuj ą obiekty oraz wzbogacaj ą ofert ę usług towarzysz ących w celu podnoszenia standardu. 2) Wyst ępuje konieczno ść wprowadzenia oznakowania punktów informacji turystycznej i atrakcji turystycznych na terenie miasta i gminy. 3) Wskazane jest lepsze oznakowanie istniej ących juŜ form turystyki aktywnej - szlaków turystycznych pieszych oraz ście Ŝki rowerowej 4) Koniecznym jest wzbogacenie oferty o nowe formy turystyki aktywnej w oparciu o walory „Szwajcarii Połczy ńskiej” – nale Ŝy wytyczy ć, oznakowa ć i zagospodarowa ć nowe szlaki turystyczne, np. „szlak szachulcowych chat”, „szlak grodzisk słowia ńskich”, „szlak legend”, itp.

51 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

4.2. WARUNKI NATURALNE

4.2.1. Klimat Klimat gminy wykazuje charakter przej ściowy pomi ędzy klimatem morskim, a klimatem kontynentalnym. Cz ęść północna powiatu pokryta przewa Ŝnie równinnymi terenami sandrowymi wykazuje cechy klimatu morskiego. Pozostała cz ęść południowa i centralna, zró Ŝnicowana konfiguracyjnie, wykazuje cechy klimatu kontynentalnego. Okres wegetacyjny rozpoczyna si ę około 5 kwietnia i ko ńczy si ę w listopadzie. W okresie wiosennym przewa Ŝaj ą wiatry suche i cz ęsto mro źne z północy i wschodu, a w okresie letnim przewa Ŝaj ą wiatry zachodnie i południowo-zachodnie, przynosz ące deszcz, w okresie zimy przewa Ŝaj ą ciepłe wiatry południowo-zachodnie i zachodnie przynosz ące zmian ę pogody. Obszar gminy poło Ŝony jest w obr ębie trzech krain klimatycznych. Do krainy II obejmuj ącą Krain ę Gryficko-Białogardzk ą nale Ŝy cz ęść północna powiatu, cz ęść środkowa powiatu le Ŝy w krainie III – w Pasie Północnego Pojezierza Pomorskiego, a cz ęść południowa w krainie V – Pasie Środkowego Pojezierza Pomorskiego. Klimat powiatu charakteryzuje si ę nast ępuj ącymi cechami:

Tabela nr 4: Klimat gminy Połczyn-Zdrój.

Wyszczególnienie Kraina II Kraina III Kraina V

średnia temperatura roczna 7,5 ÷7,9 °C 7,0 ÷7,7 °C 7,0 ÷7,3 °C średnia temperatura okresu V-VII 14,0 ÷14,5 °C 14,0 ÷14,5 °C 13,7 ÷14,7 °C liczba dni gor ących w roku 13 ÷19 dni 13 ÷18 dni 18 ÷22 dni data pocz ątku zimy 03 ÷06.12 31.12 ÷06.01 13.12 ÷02.01 długo ść okresu wegetacyjnego 215 ÷218 208÷215 208 ÷215 długo ść okresu zimowego 45 ÷65 55 ÷70 65 ÷90 suma opadów atmosferycznych w roku 600 ÷650 650 ÷800 550 ÷650 suma opadów atmosferycznych w okresie V-VII 180 ÷200 180 ÷215 175 ÷210 liczba dni z pokryw ą śniegu 40 ÷45 40 ÷55 45 ÷65

4.2.2. Geologia, geomorfologia i hydrogeologia gminy Połczyn-Zdrój 4.2.2.1. Geologia Na terenie gminy Połczyn Zdrój zasadnicze znaczenie w ukształtowaniu krajobrazu maj ą utwory czwartorz ędowe. Chocia Ŝ ju Ŝ powierzchnia podczwartorz ędowa jest znacznie zró Ŝnicowana pod wzgl ędem rze źby i wysoko ści. Wyra źnie wykształcona była szeroka dolina o łagodnych zboczach, cz ęś ciowo pokrywaj ąca si ę z dolin ą Pars ęty. Na skutek zlodowace ń powierzchnia utworów trzeciorz ędowych została pokryta naniesionymi utworami piaszczysto-gliniastymi. W wyniku postoju l ądolodu fazy pomorskiej zlodowacenia bałtyckiego pozostał na omawianym terenie garb odpowiadaj ący najwy Ŝszym wzniesieniom terenowym w południowej cz ęś ci gminy. Wzniesienia te znajduj ą si ę w strefie marginalnej postoju l ądolodu i odpowiadaj ą morenom czołowym tej fazy. Tworz ą najwy Ŝszy poziom wysoczyznowy, a kolejne ni Ŝsze tarasy, oddzielone wyra źnymi stopniami morfologicznymi układaj ą si ę w kierunku północnym. Na podstawie mapy geologicznej na terenie gminy mo Ŝna stwierdzi ć dwa odmienne obszary: - Cz ęść południowa, południowo-zachodnia i zachodnia pokryta jest glinami zwałowymi, z kilkoma wzgórzami moren czołowych zbudowanych z utworów: piaski, Ŝwiry, gliny i głazy. W obni Ŝeniach terenowych wyst ępuj ą utwory holoce ńskie: torfy, mułki, kreda jeziorna, mady. - Cz ęść północna i wschodnia zbudowana jest z utworów o róŜnorodnym składzie fizyczno-

52 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

chemicznym i morfogenetycznym. Charakterystyczne jest wyst ępowanie du Ŝych pagórków kemowych zbudowanych z iłów, mułów, piasków i Ŝwirów (rejon Kołacz-Zaborze, Stare Ludzicko, Ło śnica, na zachód od Bolkowa, na południowy-zachód od Redła). W pradolinie rzeki D ębnicy, na odcinku ł ącz ącym si ę z pradolin ą rzeki Pars ęty wyst ępuj ą : muły, mady, piaski i Ŝwiry rzeczne.

4.2.2.2. Geomorfologia

Główne elementy rze źby, morfologii i krajobrazu mo Ŝna scharakteryzowa ć nast ępuj ąco: a. Formy geomorfologiczne i rze źba terenu to elementy młodoglacjalnego krajobrazu. b. Cało ść stanowi stref ę wewn ętrzn ą marginalnych utworów polodowcowych fazy pomorskiej zlodowacenia bałtyckiego. c. Bardzo gł ębokie doliny rzeczne i pradoliny w sposób niezwykle silny przekształciły pozostawiony materiał osadowy uniemo Ŝliwiaj ąc wyra źne okre ślenie poszczególnych poziomów wysoczyznowych. d. W obr ębie poszczególnych poziomów wyst ępuj ą mniejsze formy typu doliny rzeczne, kotliny, wzniesienia o charakterze grzbietów pagórków, cz ęsto pochodzenia kemowego. Analizuj ąc teren od strony południowej mo Ŝna wyró Ŝni ć nast ępuj ące jednostki morfologiczno-krajobrazowe (według R. Erdmanna): 1. Wysoczyzna czołowomorenowa – Wysoczyzna Połczy ńska – Szwajcaria Połczy ńska a. Płaskowy Ŝ zachodni b. Płaskowy Ŝ środkowy c. Płaskowy Ŝ wschodni 2. Wysoczyzna Brusno - Popielewo 3. Wysoczyzna Redło 4. Wysoczyzna Bu ślary 5. Wysoczyzna Kołacz – Białow ąs 6. Wysoczyzna Bolkowo 7. Wysoczyzna Tychówko 8. Pradolina Połczyn Zdrój - Redło-Łęgi. 9. Pradolina Rakon. 10 Dolina Górnej Drawy i Wogry. 11. Pradolina Ogartowo - Ł ęknica. 12. Pradolina dolnej D ębnicy. 13. Pradolina Pars ęty.

1. Wysoczyzna czołowo morenowa – Wysoczyzna Połczy ńska – „Szwajcaria Połczy ńska” przebiega równole Ŝnikowo południow ą cz ęś ci ą gminy obejmuj ąc obszar poło Ŝony głównie na wysoko ściach 180-220 m n.p.m. Odpowiada on strefie moren czołowych formy pomorskiej zlodowacenia bałtyckiego. Jest to teren zdecydowanie dominuj ący w krajobrazie. Gł ębokie doliny rzeczne powstałe w cz ęś ci jako rynny subglacjalne lub pradoliny (Drawa, Rakon) podzieliły wysoczyzn ę na trzy mniejsze jednostki przestrzenne (płaskowy Ŝe morenowe).

53 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

a. Płaskowy Ŝ zachodni oddziela od płaskowy Ŝu środkowego obni Ŝenie doliny rzeki Rakon. W jego obr ębie znajduj ą si ę wsie Toporzyk, Dobino, Zaj ączkowo. W kierunku zachodnim morena czołowa obni Ŝa si ę z wysoko ści około 200 m n.p.m. w obr ębie płaskowy Ŝu do 120- 140 m n.p.m. na przyległym terenie. Cech ą charakterystyczn ą tego obszaru jest brak zbiorników wodnych, znaczne zalesienie oraz rozproszone budownictwo zagrodowe. b. Płaskowy Ŝ środkowy wyznacza dolina rzeki Rakon od zachodu i dolina górnej Drawy od wschodu. Jego powierzchnia jest silnie zdeniwelowana i zalega na wysoko ściach 180-212,5 m n.p.m. Du Ŝa ilo ść zagł ębie ń bezodpływowych oraz du Ŝe ró Ŝnice wysoko ści wzgl ędnych w rejonie jeziora Kłokowskiego, dolin rzek Wogry i Drawy (do 60 m) to cechy tego obszaru. W obr ębie tego obszaru znajduj ą si ę wsie Kłokowo i Czarnkowie. Cz ęść obszaru bezodpływowego jest zalesiona. W obr ębie jednostki wyst ępuje rozproszone budownictwo zagrodowe. c. Płaskowy Ŝ wschodni wyra źnie wyznacza od strony zachodniej bardzo wysokie zbocze doliny rzeki Drawy. W kierunku wschodnim jego zbocze zostało bardzo silnie zerodowane i zdenudowane obni Ŝaj ąc si ę łagodnie do doliny D ębnicy. Jest to obszar silnie zró Ŝnicowany wysoko ściowo, głównie poprzez w ąwozy zboczowe rzeki Drawy i Bliskiej Strugi. Wyst ępuje tutaj du Ŝa ilo ść oczek wytopiskowych, a znaczn ą powierzchni ę pokrywaj ą lasy bukowe i dębowe. W rejonie południowym wyst ępuje najwy Ŝsze wzniesienie terenowe całego obszaru o wysoko ści 222,66 m n.p.m. W obr ębie tej jednostki znajduj ą si ę wsie Ogrodno, Brz ękowice, kolonia Kocury. Charakterystyczn ą cech ą zainwestowania jest zagrodowe budownictwo rozproszone z tendencj ą do zanikania. Poni Ŝej wysoczyzny czołowomorenowej, na wysoko ści 100-150 m n.p.m. zalega po stronie wewn ętrznej (północnej) morena denna. Nie tworzy ona jednej jednostki lecz została podzielona przez doliny i pradoliny na odr ębne płaty wysoczyznowe. 2. Wysoczyzna Brusno-Popielewo to obszar terenu zalegaj ący pomi ędzy dolin ą D ębnicy i wysoczyzn ą czołowomorenow ą na wysoko ści 100-150 m n.p.m. Wysoczyzna ta przechodzi łagodnie silnie zdenudowanym zboczem w najwy Ŝszy poziom z pagórkami moren czołowych. Jest ona silnie porozcinana dolinami dopływów D ębnicy. Teren pokrywaj ą utwory piaszczyste, Ŝwirowe i gliniaste moreny dennej falistej. Na cz ęś ci terenu wyst ępuj ą oczka wytopiskowe, a znaczny obszar jest zalesiony. Dominuje osadnictwo skoncentrowane, a resztki budownictwa rozproszonego ulegaj ą systematycznej likwidacji. 3. Wysoczyzna Redło to przedłu Ŝenie wysoczyzny morenowej Bu ślary w kierunku zachodnim, odci ętej jednak od niej obni Ŝeniem pradolinnym Redło-Łęgi. Zalega ona na wysoko ści 115-150 m n.p.m. 4. Wysoczyzna Bu ślary zalega na wysoko ści około 100-150 m n.p.m. i zbudowana jest z utworów moreny dennej falistej – piasków i glin. Od strony wschodniej oddziela j ą od podobnej wysoczyzny Kołacz pradolina D ębnicy, od strony północnej i zachodniej łagodnie przechodzi w ni Ŝsze poziomy wysoczyznowe. W kierunku południowym wysoczyzna ta rozci ęta jest pradolin ą Połczyn Zdrój - Resko i łagodnie przechodzi dalej w wysoczyzn ę czołowomorenow ą. W pobli Ŝu pradoliny D ębnicy zbocza wysoczyzny s ą bardzo rozci ęte przez w ąwozy i poro śni ęte lasami sosnowymi. Nosz ą one nazw ę Bu ślarskich Gór. Cz ęść niezalesiona tego obszaru u Ŝytkowana jest rolniczo. 5. Wysoczyzn ę Kołacz-Białow ąs wyznacza w terenie pradolina dolnej D ębnicy, Pars ęty oraz pradolina Ogartowo-Łęknica. W obr ębie gminy wyst ępuje cz ęść powy Ŝszej wysoczyzny. Składa si ę ona z dwóch grzbietów wzniesie ń i obni Ŝenia o charakterze dwóch kotlin. Grzbiet zachodni poło Ŝony wzdłu Ŝ dolnej D ębnicy o szeroko ści 2-3 km (zachód-wschód), długo ści około 9 km (północ-południe) i maksymalnej wysoko ści 161,72 m n.p.m. Jest to obszar bardzo silnie urze źbiony z licznymi pagórkami, w ąwozami, źródliskami. Od strony zachodniej przylega do dna doliny D ębnicy (55,1 m n.p.m.), a od wschodu do obni Ŝenia terenowego, w

54 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

którym znajduje si ę jezioro Kołacz i płynie strumie ń Brzezinka. Wzniesienie zbudowane z utworów piaseczno-Ŝwirowych pochodzenia kemowego tworz ąc pasmo najwy Ŝszych wzniesie ń nazwane zostało Skowro ńcze Góry. Obni Ŝenie o charakterze dwóch kotlin (jez. Kołacz i strumie ń Brze źniczka) oddziela zachodnie pasmo wzniesie ń od znajduj ącego si ę od strony wschodniej identycznego nieomal masywu terenu si ęgaj ącego od Kołacza do Borz ęcina i Białow ąsu. W obr ębie tego masywu zbudowanego równie Ŝ z piasków, Ŝwirów i glin znajduje si ę du Ŝa ilo ść kemów, a najwy Ŝsze wzniesienie Kołacza Góra osi ąga 160 m n.p.m. Wi ększo ść terenu pokrywaj ą lasy sosnowe. Wspomniane powy Ŝej obni Ŝenia zalegaj ą na wysoko ści około 100-110 m n.p.m. W obr ębie gminy znajduje si ę tylko jedno obni Ŝenie (jez. Kołacz) o charakterze kotliny średnicy około 2 km. 6. Wysoczyzna Bolkowo zalega na wysoko ści 75-100 m n.p.m. i stanowi kolejny ni Ŝszy taras moreny dennej płaskiej i lekko falistej. Zbudowany jest z utworów moreny dennej. 7. Wysoczyzna Tychówko najni Ŝszy poziom wysoczyzny rozpo ścieraj ący si ę na wysoko ści 55-75 m n.p.m. zalegaj ący nad dolin ą Pars ęty po obu jej brzegach. Pomi ędzy obydwoma powy Ŝszymi poziomami zalegaj ą wysokie grzbiety wzniesie ń kemowych – Ponikierskie Góry 101,3 i zbocza Dębogóry 140,6 m n.p.m. Grzbiety te s ą silnie urze źbione i poro śni ęte lasami. 8. Pradolina Połczyn Zdrój – Redło – Ł ęgi wyra źnie zaznacza si ę w terenie. Jej dno w miejscu poł ączenia si ę z dolin ą Wogry znajduje si ę na wysoko ści około 72,6 m n.p.m. i podnosi si ę w kierunku zachodnim do wysoko ści około 125 m n.p.m. w rejonie Redła. Od Redła w kierunku Łęgów poziom dna doliny si ę obni Ŝa. Prawdopodobnie z tego obszaru wody odprowadzane były głównie dolin ą Mogilicy, a cz ęś ciowo i Regi (Sława). Zbocza pradoliny maj ą wysoko ść 20-30 m i s ą mocno zerodowane. Dnem cz ęś ci pradoliny płynie okresowo niewielki strumyk. Brak w zboczach źródlisk oraz mały przepływ strumyka świadczy o tym, Ŝe nie została przeci ęta warstwa wodono śna. Na całym odcinku dno pradoliny wykorzystane zostało do celów komunikacyjnych (linia kolejowa i droga wojewódzka). Obni Ŝenie pradolinne przeci ęło płaszczyzn ę wysoczyzny Brusno, o czym świadcz ą jej podobne wysoko ści z obu stron (północna i południowa). Wysoczyzna wznosz ący si ę w kierunku południowym do maksymalnych wysoko ści wzgórz moren czołowych. 9. Pradolina Rakon oddziela wysoczyzn ę morenow ą Zaj ączkowsk ą od wysoczyzny morenowej Czarnkowieckiej. Jest ona naturalnym przedłu Ŝeniem doliny Wogry poprzez jezioro Kłokowskie w kierunku południowym. Pomi ędzy obydwoma rzekami wyst ępuje główny dział wodny poniewa Ŝ rzeka Rakon nale Ŝy do zlewni Drawy (Odry). W obr ębie gminy znajduje si ę mały fragment obni Ŝenia dolinnego Rakon w cz ęś ci wypełniony wodami jeziora Barczaka. 10.Dolina górnej Drawy i Wogry to U-kształtna dolina wy Ŝłobiona w morenie czołowej na gł ęboko ść do około 60m, pochylona w kierunku południowym i wypełniona pi ęcioma jeziorami uznawanymi za rynnowe, ale posiadaj ącymi równie Ŝ cechy jezior wytopiskowych. Jest to niepowtarzalny w skali europejskiej ekosystem dolinno-jeziorny z bogactwem florystyczno- faunistycznym poddany ochronie prawnej w postaci rezerwatu krajobrazowego „Dolina Pi ęciu Jezior”. Dno doliny porastaj ą gr ądy grabowe, a zbocza Ŝyzna i kwa śna buczyna ni Ŝowa. 11.Pradolina Ogartowo-Łęknica w obr ębie gminy znajduje si ę środkowy i dolny odcinek rzeki Dębnicy – dopływu Pars ęty. Na tym odcinku rzeka płynie w bardzo szerokiej i gł ębokiej pradolinie, i jest zasilana głównie dopływami z zachodniej zlewni, w tym takich rzek jak Bliska Struga. 12.Pradolina dolnej D ębnicy Szeroko ść dna doliny waha si ę od kilkuset metrów w cz ęś ci środkowej do 4-5 km w odcinku uj ściowym do Pars ęty. Miejscami rzeka płynie szerokim dnem pradolinnym, miejscami jej przebieg ma charakter przełomów. Dno doliny i pradoliny wy ścielone jest utworami torfów niskich i zalesione. W dolnym odcinku D ębnica płynie w

55 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

szerokiej pradolinie, która poni Ŝej Zaborza rozszerza si ę do kilku kilometrów i ł ączy si ę z pradolin ą rzeki Pars ęty na wysoko ści około 50 m n.p.m.

4.2.2.3. Głazy narzutowe Na obszarze gminy Połczyn Zdrój stwierdzono liczne wyst ępowanie głazów narzutowych, ale niektóre z nich nie s ą okazami o wymiarach pomnikowych.. Ochronie prawnej jako pomniki przyrody podlegaj ą tylko trzy obiekty ustanowione poprzez Dziennik Urz ędowy Województwa Koszali ńskiego Nr 15 z dn. 30. 09. 92r. i Dz. Urz ęd. Woj. Koszali ńskiego Nr 2 z 12. 01. 96r 2 granitowe głazy narzutowe - miejscowo ść Toporzyk N-ctwo Świdwin, oddz. 512j, obw. 560 i 700cm, oraz wys. 100 i 120 cm (zagł ębione w wodzie), głaz narzutowy - m. Połczyn Zdrój, cmentarz komunalny poło Ŝony pomi ędzy ul. W ąsk ą a Browarn ą, obw. 740 cm, wys. 80cm, Dodatkowo proponuje si ę obj ąć jeszcze dodatkowo dwa głazy narzutowe znajduj ące si ę w nadle śnictwie Połczyn Zdrój obr ęb Połczyn Zdrój, w oddz. 446f i 449Aa: głaz narzutowy - obw. 530 cm, wys. 80cm, głaz narzutowy - obw. 800 cm, wys. 30 cm. W trakcie prac terenowych inwentaryzowano w gminie Połczyn Zdrój liczne wyst ępowanie głazów narzutowych, ale nie s ą to okazy o wymiarach pomnikowych. Grupy głazów ró Ŝnej wielko ści znajduj ą si ę w nieczynnych Ŝwirowniach w okolicy miejscowo ści Ostrow ąs, Połczyn Zdrój, oraz w Ŝwirowniach czynnych w okolicach miejscowo ści: Ostre Bardo, Ogartowo, Czarnkowie, a tak Ŝe w Bolkowie (dwa wyrobiska), Ł ęgach, Wardyniu Górnym, Wardyniu Dolnym, Nowym Ludzicku, Kołaczu, Popielewie, Lipnie, Toporzyku i Gawro ńcu. Charakterystyczne jest składowanie głazów narzutowych wzdłu Ŝ dróg przylegaj ących do terenów rolnych. Takie grupy głazów mo Ŝna spotka ć przy drodze do miejscowo ści Ostre Bardo, Ło śnica, Ł ęgi, Kołacz, Kłokowo, Brusno, Kocury, Gawroniec, Stare Resko. Du Ŝa ilo ść głazów znajduje si ę na półwyspie na jez. Resko, w zabytkowym parku w Starym Resku. Na uwag ę zasługuje tak Ŝe ciosany głaz w formie obelisku o wysoko ści 1,35 m i obwodzie przy gruncie 2,9 m, usytuowany na wzniesieniu przy drodze ze Starego Reska do miejscowo ści Gawroniec (kamie ń milowy, najokazalszy ze spotkanych). Reasumuj ąc, godnymi uwagi głazami, oprócz ju Ŝ uznanych za pomniki przyrody, b ądź typowanymi do wpisu, s ą nast ępuj ące głazy: • głaz narzutowy Lokalizacja: poło Ŝony przy drodze, po prawej stronie w kierunku wsi Ostre Bardo Opis: Jest to du Ŝy głaz granitowy, zepchni ęty do rowu wraz z innymi mniejszymi głazami, łatwy dost ęp. Wymiary: Obwód 4,85 m, wys.0,8m. • głaz narzutowy z wie Ŝyczk ą Lokalizacja: poło Ŝony na zakr ęcie drogi w miejscowo ści Stare Resko Opis: Du Ŝy głaz granitowy koloru ró Ŝowego, atrakcyjna lokalizacja, łatwy dost ęp Wymiary: Obwód ok.4,1m (nie pełny), wys.1,4m. • głazy narzutowe w zakolu rzeki Mogilicy Lokalizacja: w zakolu rzeki, około 50m od drogi do wsi śoł ędno, teren zaro śni ęty młodnikiem ( do niedawna musiał by ć niezadrzewiony), łatwy dost ęp Opis: 6 głazów granitowych, ró Ŝnej wielko ści i barwy Wymiary: Obwód od. 1,7m do 3,5 m wysoko ść do 0,6m • głazy narzutowe przy drodze polnej w Ło śnicy Lokalizacja: wzdłu Ŝ drogi za wsi ą , przez lata odkładane kamienie z pola, uformowały skarp ę z charakterystyczn ą ro ślinno ści ą, łatwy dost ęp Opis: głazy granitowe, ró Ŝnej wielko ści i barwy

56 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

4.2.2.4. Odkrywki Na terenie gminy Połczyn Zdrój stwierdzono do ść liczne wyst ępowanie kopalni odkrywkowych kruszyw. Wszystkie zostały zało Ŝone w osadach pochodzenia polodowcowego w celu wydobycia piasków i Ŝwirów. Kruszywo grube wydobywa si ę w miejscowo ściach: Ostrow ąs, Ostre Bardo, Ogartowo i Czarnkowie. Kruszywo drobne w Bolkowie (dwa wyrobiska), Ł ęgach, Wardyniu Górnym, Wardyniu Dolnym, Nowym Ludzicku, Kołaczu, Popielewie, Lipnie, Toporzyku, Gawro ńcu, Połczynie Zdroju (dwa wyrobiska). Jedynie kopalnia w Ostrow ąsie funkcjonuje na podstawie prawomocnego pozwolenia górniczego. Pozostałe odkrywki kruszyw s ą tzw. „dzikimi wyrobiskami”.

4.2.3. UŜytkowanie gruntów Struktura u Ŝytkowania ziemi na obszarze miasta i gminy Połczyn-Zdrój [ha].

UŜytki Grunty Nieu Ŝytki Ogółem Sady Łąki Pastwiska Lasy rolne orne i inne

Gospodarstwa 13.204 11.311 9.426 123 788 974 584 1.309 indywidualne Pozostali 21.167 7.110 5.988 93 363 666 12.483 1.574 uŜytkownicy

Razem 34.371 18421 15414 216 1151 1.640 13.067 2.883

20000 18000 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 uŜytki rolne grunty orne sady łąki pastwiska lasy nieu Ŝytki i in. gospodarstwa indywidualne pozostali u Ŝytkownicy

Źródło: Materiały własne UmiG w Połczynie-Zdroju

4.2.4. Gleby W gminie Połczyn-Zdrój dominuj ą gleby, które wykształciły si ę z powierzchniowych utworów czwartorz ędowych, a zostały wytworzone w konsekwencji ostatniego zlodowacenia. Typy gleb tworz ą si ę jako produkt ró Ŝnorodnych zwi ązków mi ędzy podło Ŝem, klimatem, warunkami hydrograficznymi, morfologicznymi, światem ro ślinnym i zwierz ęcym.

57 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

W wi ększo ści wyst ępuj ą gleby wytworzone z glin gliniastych mocnych i piasków gliniastych lekkich oraz z piasków naglinowych. Do nich nale Ŝą : gleby pseudobielicowe, rdzawe i brunatne oraz gleby płowe. Na terenach obni Ŝonych i siedliskach podmokłych wytworzyły si ę gleby torfowe, a w dalszej kolejno ści gleby murszowe i murszowate.

4.2.5. Zasoby naturalne Na podstawie materiałów znajduj ących si ę w zasobach Głównego Geologa Województwa Zachodniopomorskiego zestawiono poni Ŝej udokumentowane zasoby złó Ŝ kopalin zarejestrowanych.

Nazwa zło Ŝa Rodzaj Zastosowanie Zasoby Stan zagospodarowania (miejscowo ść ) kopaliny kopaliny w tys. ton Kołacz Piasek Budownictwo 262,2 Eksploatowane Ostrow ąs Piasek Budownictwo 668,9 Eksploatowane Borkowo Piasek Budownictwo 724,0 Nie eksploatowane Torfy lecznicze Dziwogóra Lecznictwo 112,6 Nie eksploatowane (borowina) Torfy lecznicze Borkowo Lecznictwo 380,7 Eksploatowane (borowina)

Torfy lecznicze (borowina) s ą eksploatowane przez Uzdrowisko Połczyn Zdrój w celach leczniczych. Na terenie gminy Połczyn Zdrój znajdują si ę źródła solankowe, które s ą wykorzystywane w lecznictwie uzdrowiskowym oraz do produkcji wód mineralnych. Na terenie gminy znajduj ą si ę zło Ŝa torfów, które ze wzgl ędów środowiskowych i rolniczych nie powinny by ć eksploatowane. Dzikie eksploatacje kopalin spotyka si ę na terenie niemal wszystkich miejscowo ści gminy. Tereny po wyeksploatowanych dzikich wyrobiskach nale Ŝy zagospodarowa ć, poniewa Ŝ sukcesywnie wykorzystywane s ą jako „dzikie wysypiska”.

4.2.6. Hydrologia Gmina poło Ŝona jest w obr ębie dwóch głównych zlewni hydrograficznych: zlewni rzek Przymorza i zlewni dorzecza Odry (po średnio przez zlewnie Drawy i Warty). Przez gmin ę przebiega w układzie równole Ŝnikowym główny (I stopnia) dział wodny kraju. Wyst ępuj ące jeziora maj ą charakter: - rynnowy (jeziora w dolinie górnej Wogry: jez. Resko, Kłokowskie), - zastoiskowy (jez. Kołacz), - wytopiskowy (bardzo du Ŝa ilo ść oczek wytopiskowych znajduje si ę w południowej i południowo-zachodniej cz ęś ci gminy). Obszar gminy to strefa marginalna utworów polodowcowych, s ą wi ęc tutaj źródliska wielu rzek lub ich dopływów. Ze strefy moren czołowych wypływaj ą: - Drawa i jej dopływy: Rakon i Kokna, które płyn ą w kierunku południowym i nale Ŝą do zlewni Odry, - Wogra, Mogilica, Rega, Bliska Struga i Bukowa, które płyn ą w kierunku północnym zasilaj ąc rzeki wpadaj ące bezpo średnio do Bałtyku (Pars ętę i Reg ę). Poniewa Ŝ na terenie gminy s ą źródliska rzek lub górne ich odcinki, dlatego maj ą one specyficzne cechy:

58 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA a) W okresach suszy wiele górnych odcinków koryt rzecznych jest sucha. Dotyczy to nawet takich rzek jak Drawa, Mogilica, Wogra i Bliska Struga. b) Doliny rzek s ą w ąskie, o charakterze w ąwozów, maj ą du Ŝy spadek podłu Ŝny i s ą bardzo podobne do rzek podgórskich. c) Naturalna sie ć rzeczna została przekształcona przez człowieka poprzez budow ę stawów rybnych (na Wogrze, D ębnicy, Bliskiej Strudze) oraz bogatej sieci rowów melioracyjnych. d) z obszaru zlewni jest du Ŝy odpływ wód opadowych (100-200 mm) oraz odpływ jednostkowy, co nie sprzyja infiltracji wody. Specyficzn ą cech ą torfowisk na terenie gminy jest wyst ępowanie torfowisk źródliskowych, powstaj ących w obr ębie wypływu wód gruntowych w zboczach dolinnych i w w ąwozach. Torfowiska takie spotyka si ę w dolinach rzek Bliskiej Strugi, Wogry i jej dopływów (Mi ędzyborze), dolnej D ębnicy (Bu ślary) i górnej Drawy. Powierzchnia wód ogółem w gminie wynosi 357 ha,z czego wody płyn ące stanowi ą 66 ha, a stoj ące 291 ha. Rowy stanowi ą powierzchni ę 78 ha. Jeziora i rzeki s ą przewa Ŝnie w II i III klasie czysto ści wód. 4.2.6.1. Wody powierzchniowe Do wód powierzchniowych zalicza si ę: − rzeki i strumienie − zbiorniki wodne: jeziora i inne zbiorniki wodne, w tym małe oczka śródpolne i śródle śne, a tak Ŝe zbiorniki sztuczne. − kanały melioracyjne

a) rzeki Najwa Ŝniejsze rzeki i ich długo ści Pars ęta – przylega do północnej granicy gminy na odcinku 11,4 km. W obr ębie gminy znajduj ą si ę wąskie fragmenty dna doliny. Wogra – rzeka o długo ści 17,15 km, wypływaj ąca na wysoko ści 154, 5 m n.p.m. z jeziora Kłokowskiego. Zasilana jest głównie przez wody podziemne. Przepływy rzeki s ą niedu Ŝe i wynosz ą około 0,5 m 3/ s, przy średnim stanie wody. Rzeka uchodzi do rz. D ębnicy na wysoko ści około 60 m n.p.m., co daje spadek 7,27‰, miejscami spadek dochodzi nawet do kilkunastu promili. Dębnica – rzeka o długo ści 36,0 km. Na terenie gminy znajduje si ę 27,5 kilometrowy odcinek. Powy Ŝej zapory (dawny młyn w Popielewie), koryto jest obwałowane i uregulowane. Poni Ŝej rzeka przybiera półnaturalny charakter, a od wiaduktu drogi Połczyn Zdrój – Kołacz jej koryto silnie meandruje. Bliska Struga – lewy dopływ D ębnicy o długo ści 10 km. Źródło rzeki znajduje si ę na rz ędnej 175 m n.p.m., a jej uj ście na wysoko ści 64, 0 m n.p.m., co daje średni spadek około 11,1‰. Rzeka ma charakter typowo podgórski, cz ęść doliny została wykorzystana na stawy rybne. Mogilica – w obr ębie gminy jest tylko górny (25,47 km) odcinek rzeki, której źródła poło Ŝone s ą w okolicach wsi Zaj ączkowo na wysoko ści 190 m n.p.m. Zlewnia jest bardzo mała, przez co znaczny odcinek rzeki prowadzi wod ę sezonowo. Bukowa – łączna długo ść 12,2 km, z tego 9,3 km na terenie gminy Połczyn-Zdrój. Drawa – źródliskowy odcinek Drawy znajduje si ę na wysoko ści 150,8 m n.p.m., jego długo ść na terenie gminy Połczyn Zdrój wynosi 5 km, z czego wi ększo ść to jeziora. Rega – na terenie gminy znajduje si ę 4,32 km odcinek źrodliskowy tej rzeki, o efemerycznym przepływie, zale Ŝnym od opadów. Kokna – dopływ Drawy, na terenie gminy górny odcinek: 5,11 km powy Ŝej Jeziora Gawro ńczego, i 0,69 km poni Ŝej. Rakon (Rakowiec) – dopływ Drawy, na terenie gminy górny odcinek o długo ści 5,93 km.

59 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

b) wody stoj ące Pod wzgl ędem powierzchni i obj ęto ści wody znaczenie maj ą nast ępuj ące jeziora:

Nazwa jeziora Wysoko ść Powierzc hnia Gł ęboko ść Typ n.p.m. [ha] maks. [m]

Kłokowskie 154,5 24,3 24,3 brak danych

Kołackie (Rodoniowieckie) 100,5 38,0 9,0 brak danych (D ąbrowieckie Wielkie)

Resko (Resko Górne) 144,8 50,7 5,0 sandaczowe

linowo Długie 149,2 9,0 (11,3) 5,0 szczupakowe

Krzywe 150,0 4,0 5,0 sandaczowe

Kr ąg 149,8 5,6 5,0 brak danych

Gł ębokie 145,8 8,0 5,0 brak danych

Gawroniec linowo 133,0 20,5 5,0 (Gawro ńcze) szczupakowe

Popielewskie 77,6 6,3 b.d. karasiowe

Małe 145,1 5,76 b.d. karasiowe

Suskie 153,1 4,2 b.d. karasiowe

linowo Barczaka 152,8 9,9 4,5 szczupakowe

Bu ślary b.d. 5,64 b.d. brak danych

Zimne b.d. 2,3 b.d. brak danych

Krynickiego b.d. 3,32 b.d. brak danych

Ilo ść jezior jest niewielka, s ą to głównie jeziora rynnowe, zastoiskowe lub wytopiskowe. Jeziora te maj ą stosunkowo mał ą powierzchni ę zlewni, zasilane s ą głównie przez wody podziemnie. Oprócz jezior specyficznym elementem sieci hydrologicznej s ą sztuczne zbiorniki wodne jakimi s ą licznie wyst ępuj ą stawy rybne. Znajduj ą si ę one w dolinie rzek: Bukowej w Bolkowie, Tychówku; Wogry w Gaworkowie; Bliskiej Strugi w Popielewie oraz Mogilicy. Wiele małych jezior b ądź oczek wytopiskowych, wielko ści od kilkudziesi ęciu metrów kwadratowych do 1,0 ha wyst ępuje głównie w południowej i środkowej cz ęś ci gminy w obr ębie silnie pofałdowanej moreny czołowej i dennej. Mo Ŝna przyj ąć , Ŝe obszar intensywnego wyst ępowania oczek wytopiskowych wyznacza moren ę czołow ą i wewn ętrznie do niej przylegaj ącą najbli Ŝsz ą moren ą marginaln ą.

c) melioracje i urz ądzenia wodne. Stan melioracji wg danych Z.Z.M.iU.W. w Szczecinie – Terenowego Oddziału w Świdwinie z grudnia 2003 roku, przedstawiał si ę nast ępuj ąco: Obszary zmeliorowane: − grunty orne: 4451ha, w tym zdrenowane: 3883 ha, objęte utrzymaniem: 505 ha

60 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

− uŜytki zielone: 964 ha, w tym zdrenowane:310 ha, nawadniane: 25 ha, obj ęte utrzymaniem: 57 ha − razem u Ŝytki rolne zmeliorowane: 5415 ha, w tym zdrenowane: 4193 ha, obj ęte utrzymaniem: 567 ha. W gminie Połczyn-Zdrój działa Spółka Wodna wchodz ąca w Skład Rejonowego Zwi ązku Kółek Wodnych Świdwin, których zadaniem jest konserwacja melioracji szczegółowych. Cz ęść urz ądze ń melioracyjnych ulega dewastacji z powodu braku przeprowadzanych remontów i konserwacji. Wynika to z braku odpowiednich nakładów finansowych oraz recesji, która wyst ąpiła w rolnictwie. Ogółem modernizacj ą lub odbudow ą nale Ŝałoby obj ąć urz ądzenia melioracyjne na 3101 ha u Ŝytków rolnych, przy czym urz ądzenia na 2703 ha pochodz ą sprzed 1950r. Na rzekach gminy znajduje si ę szereg budowli, do których nale Ŝą : − jazy i zastawki: 9 szt. − progi: 4 szt. − stopnie: 13 szt. − bystrotoki 4 szt.

d) zbiornik retencyjny „Połczyn Zdrój” W 2003 r. w gminie Połczyn Zdrój został oddany do uŜytku zbiornik przeciwpowodziowy na rzece Wogrze, która charakteryzuje si ę nast ępuj ącymi parametrami: - długo ść rzeki Wogry – 17,15 km; - całkowita powierzchnia zlewni rzeki – 65,7 km 2; - średnioroczne zasoby dyspozycyjne zlewni – 5,2 mln m3; - przepływ średni wysoki (SWQ) – 1,55 m 3/s; - przepływ średni roczny (SQ) – 0,26 m 3/s.

Charakterystyka zbiornika retencyjnego na rzece Wogrze przedstawia si ę nast ępuj ąco: - pojemno ść całkowita – 447,7 tys. m 3; - pojemno ść u Ŝyteczna – 313,1 tys. m 3; - maksymalna pojemno ść zalewu – 24,18 ha; - średnia gł ęboko ść – 1,85 m. W zwi ązku z budow ą zbiornika i zapory, zaplanowano tak Ŝe uruchomienie elektrowni wodnej. Podstawowe parametry planowanej do realizacji elektrowni wodnej na zaporze na rzece Wogrze z lokalizacj ą przy zbiorniku „Połczyn Zdrój”, to: - moc elektrowni – 9,1 kW; - moc zainstalowanych urz ądze ń – 6,0 kW; - max. przewidywana roczna ilo ść produkowanej energii – 79,7 tys. kWh. Zbiornik „Połczyn Zdrój” b ędzie równie Ŝ pełnił funkcj ę rekreacyjn ą i turystyczn ą (w ędkarstwo).

4.2.6.2. Wody podziemne. Na przestrzeni ostatnich lat suma roczna opadów jest znacznie ni Ŝsza od średniej wieloletniej. Obserwuje si ę drastyczne obni Ŝenie poziomu wód gruntowych. Zjawisko to powoduje bardzo powa Ŝny problem niedostatku wody w studniach. Przede wszystkim dotyczy to uj ęć indywidualnych, relatywnie płytkich, jednak nale Ŝy spodziewa ć si ę obni Ŝenia poziomu wody (i tym samym wydajno ści) równieŜ w gł ębszych odwiertach. Ju Ŝ obecnie obserwuje si ę brak wody w studniach na terenie kolonii Kołacz, Lipna, Starego i Nowego Reska, a tak Ŝe trudno ści z utrzymaniem wła ściwego ci śnienia eksploatacyjnego w sieci miejskiej. Wodoci ągi, zaopatruj ące mieszka ńców, eksploatowane na terenie miasta i gminy Połczyn Zdrój, mo Ŝna podzieli ć nast ępuj ąco: 1. Zaopatruj ące mieszka ńców w wod ę pitn ą:

61 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

a) stanowi ące własno ść gminy - administrowane i u Ŝytkowane przez Spółk ę Wodoci ągi i Kanalizacja w Połczynie Zdroju: Połczyn Zdrój, Bolkowo, Borkowo (wie ś), Bronowo, Brusno, Bu ślary, Czarnkowie, Dobino, Dziwogóra, Gaworkowo, Gawroniec, Kołacz, Ł ęgi, Ł ęŜ ek, Mi ędzyborze, Nowe Ludzicko, Ogartowo, Ogartówko, Ostre Bardo, Popielewo, Popielewko, Sucha, Tychówko, Wardy ń Górny, Wardy ń Dolny, Zaborze, Zaj ączkowo. - u Ŝytkowane przez podmioty gospodarcze: Redło, Ł ęgi, Tychówko. b) obce - stanowi ące własno ść osób fizycznych lub prawnych, spełniaj ące równie Ŝ funkcj ę wodoci ągów technologicznych: Kocury, Kołaczek, Stare Resko, Kołacz Tartak, Bu ślarki, Popielawy, Słowianki, Ostrow ąs, śoł ędno.

2. Wodoci ągi wył ącznie technologiczne, nale Ŝą ce do podmiotów gospodarczych i przez nie eksploatowane. lp miejscowo ść wła ściciel/u Ŝytkownik ilo ść studni uwagi 1 Połczyn Zdrój BROK 3 2 Połczyn Zdrój ZOZ 1 artezyjska 3 Połczyn Zdrój Uzdrowisko Połczyn S.A. 4* 1 artezyjska 5 Połczyn Zdrój G.S. 2 w rozlewni 6 Redło Świtała International 1 7 Toporzyk TV stacja przek. 1 8 Kołacz ZBK 1 na wysypisku 9 Ogartowo GS 1 piekarnia 10 Ogartowo 1 rozlewnia wód 11 Redło Ośrodek zdrowia 1 nieczynne

* nie dotyczy solanek leczniczych

4.2.7. Obszary zdegradowane Mimo dobrego stanu środowiska przyrodniczego gminy, dostrzega si ę tak Ŝe zmiany prowadz ące do obni Ŝenia walorów przyrodniczych, turystycznych i estetycznych krajobrazu. Dokonuj ące si ę głównie przekształcenia zwi ązane s ą z działalno ści ą człowieka oraz z gospodark ą roln ą i le śną, wydobyciem surowców mineralnych, rozwojem urbanizacji i niewła ściwym zagospodarowaniem turystycznym. Na terenie gminy Połczyn-Zdrój znajduje si ę cały szereg nie u Ŝytkowanych budynków gospodarczych, które ulegaj ą dewastacji i zawaleniu, tym samym wpływaj ą negatywnie na krajobraz. To samo dotyczy blokowej zabudowy wielorodzinnej po byłych PGR – ach. Do obszarów zdegradowanych nale Ŝą : − linie energetyczne, szczególnie wysokiego napi ęcia, prowadzone cz ęsto wzdłu Ŝ ci ągów widokowych i szczytami wzgórz; − dzika zabudowa rekreacyjna; − wyrobiska kopalni Ŝwiru i piasku oraz wysypiska śmieci; − porzucone obiekty porolnicze, zwłaszcza budynki i budowle po byłych PGR.

62 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

4.2.8. Szata ro ślinna i świat zwierz ęcy

4.2.8.1. Lasy i zadrzewienia

Lasy w gminie Połczyn-Zdrój zajmuj ą obszar 13.067 ha, a lesisto ść gminy wynosi 36,51 %. Powierzchnia lasów w gospodarstwach indywidualnych wynosi 584ha, a pozostałe to lasy pa ństwowe i samorz ądowe. Lasy s ą najbardziej naturaln ą formacj ą przyrodnicz ą zwi ązan ą z krajobrazem oraz niezb ędnym czynnikiem równowagi środowiska przyrodniczego. Szczególna rol ę w ochronie ekosystemów le śnych, ich biocenoz oraz zachodz ących naturalnych procesów przyrodniczych, odgrywaj ą tereny ochronne i rezerwaty le śne. Lasy spełniaj ą w sposób naturalny bardzo ró Ŝnorodne funkcje, którymi s ą: - funkcje produkcyjne – polegaj ące na pozyskiwaniu drewna z zachowaniem odnawialno ści, pozyskiwaniu niedrzewnych u Ŝytków z lasu, prowadzeniu gospodarki łowieckiej oraz rozwijaniu turystyki; - funkcje społeczne – słu Ŝą ce kształtowaniu korzystnych warunków zdrowotnych i rekreacyjnych dla społecze ństwa; - funkcje ekologiczne (ochronne) – zapewniaj ące stabilizacj ę stosunków wodnych, ochron ę gleb przed erozj ą, kształtuj ą klimat, stabilizuj ą układ atmosfery tworz ąc warunki do zachowania potencjału biologicznego gatunków i ekosystemów, zachowuj ąc ró Ŝnorodno ść i zło Ŝono ść krajobrazu; Do lasów ochronnych nale Ŝą : - lasy glebochronne, - lasy wodochronne, - lasy powierzchni badawczej, - lasy – ostoje zwierz ąt chronionych, - lasy w miastach.

W obr ębie gminy Połczyn-Zdrój znajduj ą si ę tereny zawiadywane przez 5 Nadle śnictw, podlegaj ących Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ństwowych w Szczecinku: − Nadle śnictwo Połczyn Zdrój, w tym Le śnictwa: Ło śnica, Bu ślary, Bobry, Popielewo, Ogrodno, Kołacz − Nadle śnictwo Świdwin, w tym Le śnictwa: Bronowo, Gawroniec, R ąbino, Sława, Karsibór − Nadle śnictwo Białogard, w tym Le śnictwo Biała Góra − Nadle śnictwo Czaplinek, − Nadle śnictwo Złocieniec. Granice nadle śnictw nie pokrywaj ą si ę z granicami gminy. Lasy maj ą istotne znaczenie gospodarcze i s ą kluczowym elementem bezpiecze ństwa ekologicznego oraz maj ą szczególne znaczenie w ochronie środowiska naturalnego. Dominuj ący udział lasów publicznych w strukturze własno ści lasów stwarza mo Ŝliwo ść prowadzenia prawidłowej gospodarki le śnej oraz stwarza dogodne warunki do ekologicznych i społecznych funkcji lasów. Lasy na terenie gminy reprezentuj ą kilkana ście typów siedliskowych. Ich zró Ŝnicowanie wynika przede wszystkim z zakresu uwilgocenia terenu oraz stopnia Ŝyzno ści gleby. S ą to siedliska borowe i lasowe, reprezentowane przez: − siedliska borowe: Bór suchy (Bs); Bór świe Ŝy (B św); Bór wilgotny (Bw); Bór bagienny (Bb); Bór mieszany świe Ŝy (BM św); Bór mieszany wilgotny (BMw); Bór mieszany bagienny (BMb), − siedliska lasowe: Las świe Ŝy (Lsw); Las wilgotny (Lw); Las mieszany świe Ŝy (LMsw); Las mieszany wilgotny (LMw); Las mieszany bagienny (LMb); Ols (Ol); Ols jesionowy (OlJ) Siedliska borowe i lasowe wyst ępuj ą w du Ŝych konturach obszarowych i tworz ą mozaik ę. W śród siedlisk borowych, najwi ększ ą powierzchni ę zajmuj ą: bór mieszany świe Ŝy (BMsw), w którym

63 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA dominuj ącym gatunkiem w drzewostanie jest sosna, wyst ępuj ąca w ró Ŝnych przedziałach wiekowych. W śród siedlisk lasowych du Ŝy udział stanowi ą lasy mieszane świe Ŝe (LMsw) i lasy świe Ŝe (Lsw). Drzewostan tych siedlisk jest zró Ŝnicowany. Wyst ępuj ą: buki, d ęby, sosny, świerki, brzozy i graby. Olsy (Ol) to bagienne lasy z panuj ącą w drzewostanie olsz ą czarn ą, wyst ępuj ącą głównie na torfowiskach, stanowiskach bagiennych, nisko poło Ŝonych terenach z trudnym odpływem wód długo stagnuj ących na powierzchni gruntu.

Powierzchniowy udział typów siedliskowych lasów poszczególnych Nadle śnictw na terenie gminy Połczyn-Zdrój w % . Źródło: informacje, otrzymane z poszczególnych Nadleśnictw

Połczyn- Typ siedliskowy lasu Świdwin Białogard Zdrój Siedliska lasów iglastych 24 10 42,1 (Bs, B św, BM św, BMw, BMb, Bb) Siedliska lasów mieszanych 37 12,9 34,4 (LM św, LMw, LMb) Siedliska lasów li ściastych 39 77,1 23,5 (L św, Lw, Ol, OlJ)

Nadle śnictwa: Czaplinek i Złocieniec nie dysponuj ą lasami na terenie gminy Połczyn-Zdrój.

Wa Ŝniejsze dane gospodarcze terenów gminy, administrowanych przez poszczególne Nadle śnictwa Źródło: informacje, otrzymane z poszczególnych Nadleśnictw

Połczyn- Świdwin Białogard Zdrój Powierzchnia ogólna [ha] 9759 2181,8 525,12 W tym powierzchnia lasów [%] 36,7 94,9 98,2 Roczne pozyskanie drewna z terenu gminy Połczyn- 3 24 800 13 458 2 290 Zdrój [m ] Roczne zalesienia i odnowienia [ha] 59 9 12

Powierzchniowy procentowy udział gatunków panuj ących w lasach na terenie gminy Połczyn-Zdrój z podziałem na obszary podlegaj ące poszczególnym nadle śnictwom: Źródło: informacje, otrzymane z poszczególnych Nadleśnictw

Połczyn- Gatunki panuj ące Świdwin Białogard Zdrój sosna, modrzew 44 18 65,2 jodła, świerk, daglezja 8 21 3,9 buk 22 39 7,1 brzoza, grab 13 12 10,7 dąb, klon, jesion, wi ąz 8 7 4,6

olsza 5 3 8,5

64 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

65 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

Wa Ŝnym czynnikiem w rolniczym krajobrazie stanowi ą zadrzewienia, które wzbogacaj ą przyrod ę i odgrywaj ą wa Ŝna rol ę biocenotyczn ą. Lasy spełniaj ą znaczn ą rol ę w likwidowaniu zanieczyszcze ń środowiska naturalnego. W lasach absorpcja pyłów wynosi 30÷50 % (1 ha buczyn pochłania średnio 70 ton pyłów), a tak Ŝe nast ępuje absorpcja substancji gazowych (np. w olszynach do 85 % azotanów, fluoru i dwutlenku siarki). Obszary le śne powoduj ą tłumienie fal akustycznych o 70÷90 % (w ł ęgach na odległo ść 100 m od źródła d źwi ęku). Stan lasów w gminie pod wzgl ędem sanitarnym mo Ŝna oceni ć jako zadowalaj ący. Zadania z zakresu ochrony lasu winny skupia ć si ę głównie na działaniach profilaktycznych i kontrolnych. Nie stwierdzono istotnych szkód ze strony przemysłowego zanieczyszczenia powietrza. Lasy nale Ŝy chroni ć przed po Ŝarami, przed nadmiernie rozmno Ŝonymi zwierz ętami łownymi oraz przed czynnikami abiotycznymi.

4.2.8.2. Zaro śla i zadrzewienia śródpolne

Na terenach poza ekosystemami le śnymi szczególnie wa Ŝna i bezcenn ą rol ę odgrywaj ą zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne, przydro Ŝne, w obni Ŝeniach terenowych, wzdłu Ŝ cieków oraz starodrzewy cmentarne i parkowe. Te małe ekosystemy i biocenozy stanowi ą wa Ŝny element stabilizacji ekologicznej krajobrazu, zwłaszcza na terenach wsi i w krajobrazie otwartym. Maj ą du Ŝy wpływ na kształtowanie krajobrazu, mikroklimatu, stosunków wodnych oraz stanowi ą ostoj ę ró Ŝnych gatunków zwierz ąt, jako miejsce ich rozrodu i przebywania. Istotna rol ę odgrywaj ą naturalne zadrzewienia w dolinach rzek i na u Ŝytkach zielonych. Zadrzewienia te wzbogacaj ą walory dolin tworz ących wa Ŝne korytarze ekologiczne i reguluj ą system retencyjny.

4.2.8.3. Flora

Flora gminy Połczyn-Zdrój jest zró Ŝnicowana i do ść bogata. Wyst ępuj ą tu skupiska ro ślin rzadkich, znajduj ących si ę na terenach podmokłych oraz nad jeziorami i w dolinie rzeki Pars ęty oraz innych rzek. Podczas inwentaryzacji przyrodniczej, przeprowadzonej w latach 2001 - 2002 przez słu Ŝby Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody, stwierdzono wyst ępowanie na terenie gminy 44 gatunków ro ślin chronionych, z tego 23 gatunki podlegaj ące ochronie ścisłej i 21 gatunków podlegaj ących ochronie cz ęś ciowej.

Zestawienie gatunków ro ślin naczyniowych chronionych, cennych oraz rzadkich, stwierdzonych na terenie gminy Połczyn-Zdrój (Źródło: Waloryzacja przyrodnicza gminy Połczyn-Zdrój, inwentaryzacja 2001/2002) LEGENDA: OC - gatunki pod ochron ą ustawow ą całkowit ą Ocz - gatunki pod ochron ą ustawow ą cz ęś ciow ą Ex, 0 - gatunki zaginione, wymarłe E, 1 - gatunki wymieraj ące V, 2, 3 - gatunki zagro Ŝone 4 - gatunki potencjalnie zagro Ŝone wymarciem R - gatunki rzadkie I - gatunki o nieokre ślonym zagro Ŝeniu (Ex, E, V lub R) K - gatunki o zagro Ŝeniu niedostatecznie poznanym RL - gatunek cz ęsty w górach, rzadki na ni Ŝu

66 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

ą

ą ą lin lin Nazwa gatunkowa ś liny liny ochron ś ą te Dyrektyw te te Konwencj te

ę ę ą

ukowski, ukowski, one ro one one gatunki flory flory gatunki one ś Ŝ Ŝ te prawn te ciow lin obj lin lin z listy CORINE listy zCORINE lin lin obj lin ę

ś ś ś ą ęś ą

łaci ńska polska sk one gatunki flory torfowisk torfowisk flory gatunki one ń i cz Ŝ ą ce i zagro i ce liny cenne dla Pomorza Pomorza dla liny cenne liny liny obj ą ś ś cisł Gatunki Gatunki ro Berne Habitatow Ro Zachodniego Zachodniego ś Gatunki Gatunki ro Gatunki Gatunki ro polskiej (Jasiewicz 1981) 1981) polskiej (Jasiewicz Ro (Jasnowska, Jasnowski 1977) 1977) Jasnowski (Jasnowska, zagro i Rzadki Polska Czerwona Lista Ro Lista Czerwona Polska Gin Pomorza naczyniowe ( Zachodniego 1995) Jackowiak Zagro 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Acer campestre Klon polny, paklon R T Achillea ptarmica Krwawnik kichawiec R T Aconitum variegatum Tojad pstry V RL OC T Actaea spicata Czerniec gronkowy V T Alchemilla gracilis Przywrotnik połyskuj ący T Alnus incana Olsza szara T Amelanchier spicata Śwido śliwa kłosowa T Andromeda polifolia Modrzewnica zwyczajna V R T Anemone Zawilec Ŝółty T? ranunculoides Arctium nemorosum Łopian gajowy R T Armeria maritima Zawci ąg pospolity, laseczki T? subsp.elongata Astrantia major Jarzmianka wi ększa R T Atriplex prostrata Łoboda oszczepowata T Aulacomnium palustre Próchniczek Ocz Batrachospermum R T vagum Berula erecta Potocznik w ąskolistny T Briza media Dr Ŝą czka średnia T? Butomus umbellatus Łącze ń baldaszkowy R T Calla palustris Czermie ń błotna R T? Callitriche cophocarpa Rz ęś l długoszyjkowa T Callitriche palustris Rz ęś l wiosenna T Campanula trachelium Dzwonek pokrzywolistny T? Carex flava Turzyca Ŝółta R T Carex lasiocarpa Turzyca nitkowata T? Carex limosa Turzyca bagienna V V R T Carex panicea Turzyca prosowata T? Carex sylvatica Turzyca le śna T Centaurea rhenana Chaber nadre ński T? Centaurium pulchellum Centuria nadobna R T Chrysanthemum Złocie ń polny T segetum Cicuta virosa Szalej jadowity, cykuta T? Cladium mariscus Kło ć wiechowata R R T Climacium dendroides Drabik Ocz Conium maculatum Szczwół plamisty R R T Convallaria majalis Konwalia majowa Ocz T? Cynosurus cristatus Grzebienica pospolita T? Dactylorhiza majalis Storczyk szerokolistny R OC T subsp.majalis Daphne mezereum Wawrzynek wilczełyko R OC T

67 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

Dianthus Go ździk kartuzek Ocz T? carthusianorum Dianthus deltoides Go ździk kropkowany Ocz Digitalis purpurea Naparstnica purpurowa Ocz T Drosera anglica Rosiczka długolistna V V V OC T Drosera intermedia Rosiczka po średnia V V R OC T Drosera rotundifolia Rosiczka okr ągłolistna R I OC T Dryopteris cristata Narecznica grzebieniasta V V R V T Dryopteris dilatata Narecznica szerokolistna T Elymus caninus Perz psi T? Epilobium roseum Wierzbownica ró Ŝowa T? Epipactis helleborine Kruszczyk szerokolistny OC T Epipactis palustris Kruszczyk błotny V V OC T Equisetum hyemale Skrzyp zimowy T Equisetum telmateia Skrzyp olbrzmi R V OC T Erica tetralix Wrzosiec bagienny V R OC T Eriophorum Wełnianka w ąskolistna T? angustifolium Wełnianka pochwowata, Eriophorum vaginatum T? pujki Erophila verna Wiosnówka pospolita T Euphrasia rostkoviana Świetlik ł ąkowy T Festuca altissima Kostrzewa le śna T Festuca arundinacea Kostrzewa trzcinowata T Frangula alnus Kruszyna pospolita Ocz T? Marzanka wonna, przytulia Galium odoratum Ocz T? wonna Geranium pratense Bodziszek ł ąkowy T Gymnocarpium Zachyłka trójk ątna, cienistka T dryopteris Roberta Hedera helix Bluszcz pospolity OC T Helichrysum arenarium Kocanki piaskowe Ocz T? Przylaszczka pospolita, Hepatica nobilis Ocz T? trojanek Hildebrantia rivularis V T Hottonia palustris Okr ęŜ nica bagienna R T? Widłak wroniec, wroniec Huperzia selago V RL OC T widlasty Hydrocharis morsus- śabi ściek pływaj ący T? ranae Hydrocotyle vulgaris Wąkrota zwyczajna R T? Niecierpek himalajski, Impatiens glandulifera T niecierpek czerwony Juncus bulbosus Sit drobny R T Juncus squarrosus Sit sztywny R T Lathyrus montanus Groszek skrzydlasty T Lathyrus niger Groszek czerniej ący T Lathyrus tuberosus Groszek bulwiasty T Lathyrus vernus Groszek wiosenny T Ledum palustre Bagno zwyczajne Ocz T Lilium martagon Lilia złotogłów V OC T Listera ovata Listera jajowata OC T Lycopodium annotinum Widłak jałowcowaty OC DH V T Lycopus europaeus Karbieniec pospolity T Lysimachia nemorum Toje ść gajowa T Toje ść bukietowa, Lysimachia thyrsiflora R T ba Ŝanowiec

68 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

Melampyrum Pszeniec gajowy T nemorosum Menyanthes trifoliata Bobrek trójlistkowy Ocz T? Molinia caerulea Trz ęś lica modra T Monotropa hypopitys Korzeniówka pospolita T Nuphar lutea Gr ąŜ el Ŝółty OC T Nymphaea alba Grzybienie białe OC T Nymphaea candida Grzybienie północne K OC T Oenanthe aquatica Kropidło wodne T Ononis spinosa Wil Ŝyna ciernista Ocz T subsp.spinosa Ophioglossum Nasi ęź rzał pospolity V T vulgatum Paris quadrifolia Czworolist pospolity T Petasites hybridus Lepi ęŜ nik ró Ŝowy T Peucedanum Gorysz pagórkowy T oreoselinum Phallus impudicus Muchomor bezwstydny OC Phyteuma spicatum Zerwa kłosowa T Platanthera bifolia Podkolan biały V OC T Platanthera chlorantha Podkolan zielonawy E OC T Pleurozium schreberi Rokietnik Ocz Polygonum bistorta Rdest w ęŜ ownik T? Polypodium vulgare Paprotka zwyczajna OC T Polytrichum commune Płonnik Ocz Polytrichum strictum Płonnik Ocz Populus nigra Topola czarna V T Potamogeton Rdestnica st ępiona V T obtusifolius Pi ęciornik błotny, Potentilla palustris T? siedmiopalecznik błotny Potentilla recta Pi ęciornik wyprostowany T Primula veris Pierwiosnka lekarska, Ocz T subsp.veris kluczyki Prunella grandiflora Głowienka wielkokwiatowa V T Ranunculus Jaskier kosmaty T lanuginosus Rhinanthus Szel ęŜ nik wi ększy angustifolius Rhynchospora alba Przygiełka biała V R T Ribes nigrum Porzeczka czarna Ocz T? Rosa tomentosa Ró Ŝa kutnerowata R T Salix rosmarinifolia Wierzba rokita T Salix triandra Wierzba trójpr ęcikowa T Sanguisorba officinalis Krwi ści ąg lekarski T Sanicula europaea śankiel zwyczajny, rannik T Scheuchzeria palustris Bagnica trofowa V V T Scleropodium purum Brodawkowiec Ocz Scrophularia umbrosa Tr ędownik oskrzydlony T Lepnica czerwona, bniec Silene dioica T czerwony Sparganium minimum Je Ŝogłówka najmniejsza V R T Sphagnum ssp. Torfowiec Ocz Stellaria alsine Gwiazdnica bagienna V R T Stratiotes aloides Osoka aleosowata T? Taxus baccata Cis pospolity R V Ocz T Teucrium scordium OŜanka czosnkowa V R T

69 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

Thelypteris phegopteris Zachyłka oszczepowata T Triglochin palustre Świbka błotna T Utricularia minor Pływacz drobny V R T Utricularia ochroleuca Pływacz Ŝółtobiały V E E R T Utricularia vulgaris Pływacz zwyczajny T Vaccinium śurawina drobnolistkowa V E E T microcarpum Vaccinium oxycoccus śurawina błotna T? Borówka bagienna, pijanica, Vaccinium uliginosum T łochynia Valeriana dioica Kozłek dwupienny T Verbascum lychnitis Dziewanna firletkowa T Veronica montana Przetacznik górski V T Viburnum opulus Kalina koralowa Ocz T? Vicia grandiflora Wyka brudno Ŝółta T? Vicia sylvatica Wyka le śna R T Vinca minor Barwinek pospolity OC T Xerocomus parasiticus Podgrzybek paso Ŝytniczy OC

4.2.8.4. Fauna

Zgodnie z regionalizacj ą zoograficzn ą (Kondracki1988), gmina Połczyn-Zdrój została zakwalifikowana do krainy południowobałtyckiej, dzielnicy bałtyckiej. Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z 26 wrze śnia 2001 roku wprowadzono obszern ą list ę gatunków chronionych. Najwa Ŝniejszymi obszarami z punktu widzenia zootechnicznego s ą lasy, doliny rzek, obszary poło Ŝone nad jeziorami, bogactwo siedlisk wodnych i podmokłych. Na terenie gminy osiedliła si ę znaczna ilo ść przedstawicieli fauny chronionej. Stwierdzono występowanie 75 gatunków chronionych, w tym 25 gatunków wymienionych na Polskiej Czerwonej Li ście Zwierz ąt, a 6 gatunków – na Europejskiej Czerwonej Li ście Zwierz ąt.

Wykaz zwierz ąt chronionych, rzadkich i zagro Ŝonych, stwierdzonych w gminie Połczyn Zdrój (Źródło: Waloryzacja przyrodnicza gminy Połczyn Zdrój, inwentaryzacja 2001/2002) Czerwone listy : Eu- Europejska czerwona lista zwierz ąt i ro ślin zagro Ŝonych wygini ęciem w skali światowej (red. Wajda, śurek) Pl - Czerwona lista zwierz ąt gin ących i zagro Ŝonych w Polsce (Głowaci ński i in., 1992) PZ - Czerwona lista zwierz ąt Pomorza Szczeci ńskiego (Zyska i in., 1996) Dyrektywy i konwencje : Hab. D - Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku, w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory (Habitatowa) i zał ączniki do niej (App.) BirdD - Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków i zał ączniki do niej (App.) BernC - Konwencja Berne ńska Kategorie zagro Ŝeń: Ex – wymarłe E – gin ące V – zagro Ŝone R – rzadkie I – nieokre ślone K- niedostatecznie znane Status ochronny: OG - pełna ochrona gatunkowa cz Og - cz ęś ciowa ochrona gatunkowa Ł - obj ęte okresow ą ochron ą łowieck ą W - obj ęte okresow ą ochron ą w ędkarsk ą

70 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

Ochrona Status Nazwa gatunkowa Czerwone Listy przez L.p. ochronny konwencje, w Polsce dyrektywy łaci ńska polska Eu PL PZ OG/czOG 1 2 3 4 5 6 7 8 B E Z K R Ę G O W C E Evertebrata PIER ŚCIENICE Annelida BernC-App 3 1 Hirudo Medicinalis pijawka lekarska OG HabD-App 5 ŚLIMAKI Gastropoda 2 Helix pomatia ślimak winniczek INT czOG MAŁ śE Bivalvia 3 Sphaerium corneum gałeczka rogowa OG 4 Pisidium casertanum groszkówka OG 5 Pisidium henslowanum groszkówka OG 6 Pisidium hibernicum groszkówka OG 7 Pisidium lilljeborgii groszkówka OG 8 Pisidium nitidum groszkówka OG 9 Pisidium obtusale groszkówka OG 10 Pisidium subtruncatum groszkówka OG 11 Pisidium supinum groszkówka OG OWADY Insecta 12 Bombus agrorum Trzmiel polny OG 13 Bombus lapidarius trzmiel kamiennik OG 14 Nymphalis antiopa rusałka Ŝałobnik R 15 Apatura ilia mieniak stru Ŝnik V OG 16 Apatura iris mieniak t ęczowiec R OG 17 Papilio machaon pa ź królowej V OG 18 Carabus granulatus biegacz granulowany OG 19 Carabus auratus biegacz złoty OG 20 Carabus coriaceus biegacz skórzasty OG 21 Carabus violaceus biegacz fioletowy OG K R Ę G O W C E Vertebrata RYBY Pisces 22 Salmo salar łoso ś E 1 czOG 23 Salmo t. trutta m.trutta tro ć morska w ędrowna 2 W 24 Salmo t. trutta m. fario pstr ąg potokowy 2 W BernC-App 3 25 Thymallus thymallus lipie ń europejski 3 W HabD-App 5 26 Esox lucius szczupak 3 W 27 Leuciscus leuciscus jelec 3 28 Phoxinus phoxinus strzebla potokowa ? OG 29 Leucaspius delineatus słonecznica (owsianka) ? BernC-App 3 Barbatula (Noemacheilus) 30 sliz ? OG barbatulus 31 Lota lota mi ętus 2 32 Cottus gobio głowacz białopłetwy ? W HabD-App 2 PŁAZY Amphibia BernC-App 2 33 Triturus cristatus traszka grzebieniasta 2 OG HabD-App 2 HabD-App 4 34 Triturus vulgaris traszka zwyczajna 2 OG BernC-App 3 BernC-App 2 35 Bombina bombina kumak nizinny 3 OG HabD-App 2 HabD-App 4

71 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

BernC-App 2 36 Pelobates fuscus grzebiuszka ziemna 3 OG HabD-App 4 37 Bufo bufo ropucha szara 3 OG BernC-App 2 BernC-App 2 38 Bufo viridis ropucha zielona 2 OG HabD-App 4 BernC-App 2 39 Bufo calamita ropucha paskówka 2 OG HabD-App 4 BernC-App 2 40 Hyla arborea rzekotka drzewna 3 OG HabD-App 5 BernC-App 3 41 Rana lessonae Ŝaba jeziorkowa 3 czOG HabD-App 4 BernC-App 3 42 Rana ridibunda Ŝaba śmieszka 3 czOG HabD-App 5 43 Rana temporaria Ŝaba trawna 3 OG BernC-App 3 BernC-App 2 44 Rana arvalis Ŝaba moczarowa 3 OG HabD-App 4 BernC-App 3 45 Rana hybr. Esculentae Ŝaba wodna 3 czOG HabD-App 5 GADY Reptilia BernC-App 2 46 Lacerta agilis jaszczurka zwinka 3 OG HabD-App 4 47 Lacerta vivipara jaszczurka Ŝyworodna 3 OG BernC-App 3 48 Anguis fragilis padalec zwyczajny 3 OG BernC-App 3 49 Natrix natrix zaskroniec zwyczajny 3 OG BernC-App 3 BernC-App 3 50 Vipera berus Ŝmija zygzakowata 2 OG HabD-App 5 PTAKI Aves 51 Tachybaptus ruficollis perkozek 3 OG BernC-App 2 52 Podiceps cristatus perkoz dwuczuby OG BernC-App 3 BernC-App 2 53 Podiceps grisegena perkoz rdzawoszyi 3 OG BonnC-App2 54 Phalacrocorax carbo kormoran (czarny) O 2 czOG BernC-App 3 BernC-App 2 55 Botaurus stellaris bąk V 2 OG BonnC-App2 BirdD-Al 56 Ardea cinerea czapla siwa 3 Ł BernC-App3 OG, BernC-App 2 57 Ciconia nigra bocian czarny R 2 BonnC-App2 OS BirdD-A1 BernC-App 2 58 Ciconia ciconia bocian biały 3 OG BonnC-App2 BirdD-A1 BernC-App 3 59 Cygnus olor łab ędź niemy OG BirdD-AII/2 60 Anser fabalis gęś zbo Ŝowa Ł BernC-App 3 61 Anser albifrons gęś białoczelna Ł BernC-App 3 BernC-App 3 62 Anser anser gęgawa Ł BirdD-AII/1 BirdD-AIII/2 BernC-App 3 63 Anas penelope świstun CR 1 OG BirdD-AII/1 BirdD-AIII/2 60 Anser fabalis gęś zbo Ŝowa Ł BernC-App 3 BernC-App 3 64 Anas strepera krakwa 3 OG BirdD-AII/1 BernC-App 3 65 Anas crecca cyraneczka 2 Ł BirdD-AII/1 BirdD-AIII/2 66 Anas platyrhynchos krzy Ŝówka Ł BernC-App 3 BernC-App 3 67 Anas acuta ro Ŝeniec EN 1 OG BirdD-AII/1 BirdD-AIII/2

72 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

BernC-App 3 68 Anas clypeata płaskonos 3 OG BirdD-AII/1 BirdD-AIII/2 BernC-App 3 69 Aythya ferina głowienka 3 Ł BirdD-AII/1 BirdD-AIII/2 BernC-App 3 70 Aythya fuligula czernica 3 Ł BirdD-AII/1 BirdD-AIII/2 BernC-App 3 71 Bucephala clangula gągoł 3 OG BirdD-AII/2 BernC-App 3 72 Mergus merganser nurog ęś 2 OG BirdD-AII/2 BernC-App 2 73 Pernis apivorus trzmielojad 2 OG BirdD-A1 BernC-App 2 74 Milvus migrans kania czarna NT 2 OG, OS BirdD-A1 BernC-App 2 75 Milvus milvus kania rdzawa K NT 3 OG, OS BirdD-A1 BernC-App 2 BonnC-App1 76 Haliaeetus albicilla bielik R LC 3 OG,OS BonnC-App2 BirdD-A1 BernC-App 2 77 Circus aeruginosus błotniak stawowy 3 OG BirdD-A1 78 Accipiter gentilis jastrz ąb 3 OG BernC-App 2 79 Accipiter nissus krogulec 2 OG BernC-App 2 80 Buteo buteo myszołów OG BernC-App 2 81 Buteo lagopus myszołów włochaty OG BernC-App 2

BernC-App 2 82 Aquila pomarina orlik krzykliwy LC 2 OG, OS BirdD-A1

BernC-App2 83 Pandion haliaetus rybołów VU 1 OG, OS BonnC-App2 BirdD-A1 84 Falco tinnunculus pustułka 3 OG BernC-App 2 85 Falco subbuteo kobuz 2 OG BernC-App 2 BernC-App3 86 Perdix perdix kuropatwa 2 Ł BirdD-AII/1 BirdD-AIII/1 BernC-App3 87 Coturnix coturnix przepiórka 3 OG BonnC-App2 BirdD-AII/2 88 Phasianus colchicus ba Ŝant Ł BernC-App 3 BernC-App3 89 Rallus aquaticus wodnik 3 OG BirdD-AII/2 BernC-App2 90 Crex crex derkacz R 3 OG BirdD-A1 BernC-App 3 91 Gallinula chloropus kokoszka OG BirdD-AII/2 92 Fulica atra łyska Ł BernC-App 3 BernC-App 2 93 Grus grus Ŝuraw 3 OG BirdD-A1 BernC-App 2 94 Charadrius dubius sieweczka rzeczna 1 OG BonnC-App2 BernC-App 95 Vanellus vanellus czajka 3 OG 3BirdD-AII/2 BernC-App 3 96 Gallinago gallinago kszyk 2 OG BirdD-AII/1 BirdD-AIII/2 BernC-App 3 97 Scolopax rusticola słonka 3 Ł BirdD-AII/1 BirdD-AIII/2

73 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

BernC-App 3 98 Numenius arquata kulik wielki VU 1 OG BirdD-AII/2 99 Tringa erythropus brodziec śniady OG BernC-App 3 100 Tringa nebularia kwokacz OG BernC-App 3 101 Tringa ochropus samotnik 3 OG BernC-App 2 BernC-App 2 102 Tringa glareola łęczak CR 1 OG BirdD-A1 103 Actitis hypoleucos brodziec piskliwy 3 OG BernC-App 2 BernC-App 3 104 Larus ridibundus mewa śmieszka 3 OG BirdD-AII/2 BernC-App 3 105 Larus canus mewa pospolita 2 OG BirdD-AII/2 106 Larus argentatus mewa srebrzysta 3 OG BirdD-AII/2 BernC-App 2 107 Chlidonias niger rybitwa czarna 2 OG BonnC-App2 BirdD-A1 BernC-App 3 108 Columba oenas siniak 3 OG BirdD-AII/2 109 Streptopelia decaocto sierpówka OG BernC-App 3 BernC-App 3 110 Streptopelia turtur turkawka 3 OG BirdD-AII/2 111 Cuculus canorus kukułka OG BernC-App 3 112 Tyto alba płomykówka 2 OG BernC-App 2 BernC-App 2 113 Bubo bubo puchacz NT 1 OG BirdD-A1 114 Strix aluco puszczyk OG BernC-App 2 115 Asio otus sowa uszata OG BernC-App 2 BernC-App 2 116 Caprimulgus europaeus lelek kozodój 2 OG BirdD-A1 117 Apus apus jerzyk OG BernC-App 3 BernC-App 2 118 Alcedo atthis zimorodek 3 OG BirdD-A1 119 Jynx torquilla kr ętogłów 3 OG BernC-App 2 120 Picus viridis dzi ęcioł zielony 3 OG BernC-App 2 BernC-App 2 121 Dryocopus martius dzi ęcioł czarny 3 OG BirdD-A1 122 Dendrocopos major dzi ęcioł du Ŝy OG BernC-App 2 BernC-App 2 123 Dendrocopos medius dzi ęcioł średni 2 OG BirdD-A1 124 Dendrocopos minor dzi ęciołek OG BernC-App 2 lerka 125 Lullula arborea 3 OG BernC-App 3 (skowronek borowy) 126 Alauda arvensis skowronek polny OG BernC-App 3 127 Riparia riparia brzegówka 3 OG BernC-App 2 128 Hirundo rustica dymówka OG BernC-App 2 129 Delichon urbica oknówka OG BernC-App 2 130 Anthus trivalis świergotek drzewny OG BernC-App 2 131 Anthus pratensis świergotek ł ąkowy OG BernC-App 2 132 Motacilla flava pliszka Ŝółta OG BernC-App 2 133 Motacilla cinerea pliszka górska 3 OG BernC-App 2 134 Motacilla alba pliszka siwa OG BernC-App 2 135 Bombycilla garrulus jemiołuszka OG BernC-App 2 136 Cinclus cinclus pluszcz OG BernC-App 2 137 Troglodytes troglodytes strzy Ŝyk OG BernC-App 2 138 Prunella modularis pokrzywnica OG BernC-App 2 139 Erithacus rubecula rudzik OG BernC-App 2 140 Luscinia luscinia słowik szary OG BernC-App 2 141 Luscinia megarhynchos słowik rdzawy OG BernC-App 2 142 Phoenicurus ochruros kopciuszek OG BernC-App 2 143 Phoenicurus phoenicurus pleszka OG BernC-App 2 144 Saxicola rubetra pokl ąskwa OG BernC-App 2 145 Oenanthe oenanthe białorzytka 2 OG BernC-App 2

74 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

146 Turdus merula kos OG BernC-App 3 147 Turdus pilaris kwiczoł OG BernC-App 3 148 Turdus philomelos drozd śpiewak OG BernC-App 3 BernC-App 3 149 Turdus iliacus dro ździk OG BirdD-AII/2 150 Turdus viscivorus paszkot OG BernC-App 3 151 Locustella naevia świerszczak OG BernC-App 2 152 Locustella fluviatilis strumieniówka 3 OG BernC-App 2 153 Locustella luscinioides brz ęczka 2 OG BernC-App 2 Acrocephalus 154 rokitniczka 3 OG BernC-App 2 schoenobaenus 155 Acrocephalus palustris łozówka OG BernC-App 2 156 Acrocephalus scirpaceus trzcinniczek OG BernC-App 2 Acrocephalus 157 trzciniak 3 OG BernC-App 2 arundinaceus 158 Hippolais icterina zaganiacz OG BernC-App 2 BernC-App 2 159 Sylvia nisoria jarz ębatka 3 OG BirdD-A 1 160 Sylvia curruca pieg Ŝa OG BernC-App 2 161 Sylvia communis cierniówka OG BernC-App 2 162 Sylvia borin gajówka OG BernC-App 2 163 Sylvia atricapilla kapturka OG BernC-App 2 164 Phylloscopus sibilatrix świstunka le śna OG BernC-App 2 165 Phylloscopus collybita pierwiosnek OG BernC-App 2 166 Phylloscopus trochilus piecuszek OG BernC-App 2 167 Regulus regulus mysikrólik OG BernC-App 2 168 Regulus ignicapillus zniczek 3 OG BernC-App 2 BernC-App 2 169 Muscicapa striata muchołówka szara OG BonnC-App 2 BernC-App 2 170 Ficedula parva muchołówka mała 3 OG BonnC-App2 BirdD-A1 BernC-App 2 171 Ficedula hypoleuca muchołówka Ŝałobna OG BonnC-App 2 172 Aegithalos caudatus raniuszek OG BernC-App 2 173 Parus palustris sikora uboga (szarytka) OG BernC-App 2 174 Parus montanus czarnogłówka OG BernC-App 2 175 Parus cristatus czubatka OG BernC-App 2 176 Parus ater sosnówka OG BernC-App 2 177 Parus caeruleus modraszka OG BernC-App 2 178 Parus major bogatka OG BernC-App 2 179 Sitta europaea kowalik OG BernC-App 2 180 Certhia familiaris pełzacz le śny OG BernC-App 2 181 Certhia brachydactyla pełzacz ogrodowy OG BernC-App 2 182 Remiz pendulinus remiz OG BernC-App 2 183 Oriolus oriolus wilga OG BernC-App 2 BernC-App 2 184 Lanius collurio gąsiorek 3 OG BirdD-A1 185 Lanius excubitor srokosz 2 OG BernC-App 2 186 Garrulus glandarius sójka OG 187 Pica pica sroka czOG 188 Nucifraga caryocatactes orzechówka OG BernC-App 2 189 Corvus monedula kawka OG 190 Corvus frugilegus gawron 3 czOG 191 Corvus coronae cornix wrona siwa czOG 192 Corvus corax kruk OG BernC-App 3 193 Sturnus vulgaris szpak OG 194 Passer domesticus wróbel OG 195 Passer montanus mazurek OG BernC-App 3 196 Fringilla coelebs zi ęba OG BernC-App 3 197 Fringilla montifringilla jer (zi ęba jer) OG BernC-App 3 198 Serinus serinus kulczyk OG BernC-App 2

75 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

199 Carduelis chloris dzwoniec OG BernC-App 2 200 Carduelis carduelis szczygieł OG BernC-App 2 201 Carduelis spinus czy Ŝ OG BernC-App 2 202 Carduelis cannabina makol ągwa OG BernC-App 2 203 Carduelis flammea czeczotka LC OG BernC-App 2 204 Loxia curvirostra krzy Ŝodziób świerkowy OG BernC-App 2 205 Pyrrhula pyrrhula gil OG BernC-App 3 Coccotrhaustes 206 grubodziób OG BernC-App 2 coccotrhaustes 207 Emberiza citrinella trznadel OG BernC-App 2 208 Emberiza schoeniclus potrzos OG BernC-App 2 209 Miliaria calandra potrzeszcz 3 OG BernC-App 3 SSAKI Mammalia 210 Erinaceus europaeus je Ŝ zachodni 3 OG BernC-App 3 211 Erinaceus concolor je Ŝ wschodni 2 OG 212 Talpa europaea kret europejski czOG 213 Sorex araneus ryjówka aksamitna OG BernC-App 3 214 Neomys fodiens rz ęsorek rzeczek 3 OG BernC-App 3 BernC-App 2 215 Myotis myotis nocek du Ŝy K 2 OG HabD-App 2 HabD-App 4 BernC-App 2 216 Myotis daubentoni nocek rudy 2 OG HabD-App 4 BernC-App 2 217 Plecotus auritus gacek wielkouch (brunatny) I 2 OG HabD-App 4 218 Barbastella barbastellus mopek 1 OG BernC-App 2 219 Lepus europaeus zaj ąc szarak 3 Ł BernC-App 3 220 Sciurus vulgaris wiewiórka 3 OG BernC-App 3 221 Pitymys subterraneus darniówka zwyczajna 1 222 Microtus oeconomus nornik północny 3 BernC-App 3 223 Micromys minutus badylarka 3 224 Apodemus agrarius mysz polna 3 225 Apodemus sylvaticus mysz zaro ślowa 3 226 Meles meles borsuk 3 Ł BernC-App 3 BernC-App 2 227 Lutra lutra wydra V 2 OG HabD-App 2 HabD-App 4 BernC-App 3 228 Martes martes kuna le śna (tumak) 3 Ł HabD-App 5 229 Martes foina kuna domowa (kamionka) 3 Ł BernC-App 3 BernC-App 3 230 Mustela putorius tchórz zwyczajny 2 Ł HabD-App 4 231 Mustela erminea gronostaj 3 OG BernC-App 3 232 Mustela nivalis łasica 3 OG BernC-App 3 233 Mustela vison norka ameryka ńska 2 Ł 234 Cervus elaphus jele ń europejski Ł BernC-App 3 235 Capreolus capreolus sarna Ł BernC-App 3

Na terenie gminy stwierdzono 155 gatunków kr ęgowców. Z ryb obj ęto cz ęś ciow ą ochron ą gatunkow ą łososia oraz ochron ą gatunkową strzebl ę potokow ą i śliza. Z płazów obj ęto ochron ą gatunkow ą 12 gatunków, gadów – 5 gatunków, a mianowicie: jaszczurk ę Ŝyworodn ą, jaszczurk ę zwink ę, padalca zwyczajnego, zaskro ńca zwyczajnego, Ŝmij ę zygzakowat ą. Z ogólnej liczby wyst ępuj ących ptaków (160 gatunków), na terenie powiatu występuj ą nast ępuj ące gatunki wpisane do Polskiej Czerwonej Ksi ęgi Zwierz ąt: b ąk, bielik, bocian czarny, czeczotka, g ągoł, kania czarna, kania ruda, kormoran czarny, kulik wielki, ł ęczak, orlik krzykliwy, puchacz, rybołów, świstun. Wyst ępuj ą tu tak Ŝe 3 gatunki z europejskiej czerwonej listy zagro Ŝonych wygini ęciem: bielik, derkacz i kania ruda. Pod ochrona gatunkow ą ssaków znajduje si ę 14 gatunków, z których jeden wpisany jest do Polskiej Czerwonej Ksi ęgi Zwierz ąt – wydra. Wyst ępuj ą te Ŝ 3 gatunki

76 MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA z Europejskiej Czerwonej Listy Zwierz ąt zagro Ŝonych wygini ęciem – gacek wielkouch, nocek du Ŝy i wydra.

4.2.8.5. Gatunki ekspansywne

W całej północno-zachodniej Polsce obserwuje si ę wzrost pogłowia lisa. My śliwi odstrzeliwuj ą znaczn ą cz ęść lisów, staraj ąc si ę zmniejszy ć ich populacj ę, ale licze ń tego drapie Ŝnika nie prowadzono. W ostatnich latach coraz wyra źniej zaznaczaj ą swoja obecno ść du Ŝe drapie Ŝniki, którymi s ą jenot i norka ameryka ńska. Według wła ścicieli stawów hodowlanych, w sąsiedztwie tych stawów coraz powszechniej pojawia si ę równie Ŝ wydra, powoduj ąca (wraz z nork ą) rosn ące straty w pogłowiu ryb.

4.2.9. Korytarze i bariery ekologiczne

Do sztucznych barier ekologicznych na terenie gminy Połczyn-Zdrój nale Ŝą nasypy kolejowe i przeje ŜdŜaj ące poci ągi, a tak Ŝe drogi wojewódzkie oraz wszystkie wi ększe drogi szczególnie przecinaj ące kompleksy le śne (kolizje samochodów z ssakami i gadami). Do barier ekologicznych nale Ŝy zaliczy ć obwałowania rzek i cieków wodnych. Dalszymi zagro Ŝeniami i barierami s ą równie Ŝ: − rozwój budownictwa rekreacyjnego, − zanieczyszczenia wód, − pozyskiwanie kopalin i eksploatacja torfów, − zwi ększony ruch samochodowy, − wycinanie drzew i likwidacja zadrzewienia.

W celu zachowania mo Ŝliwo ści przemieszczania si ę zwierząt przy budowie obiektów, które stanowi ą bariery ekologiczne, nale Ŝy projektowa ć odpowiednie przepusty dla korytarzy ekologicznych. Na terenie gminy wa Ŝnymi korytarzami ekologicznymi s ą doliny rzek: Mogilicy, Drawy, Kokny i D ębnicy. Istniej ące korytarze ekologiczne nale Ŝy dolesi ć lub zakrzewi ć w miejscach gdzie brak takich ro ślinno ści, aby stanowiły spokojne i bezpieczne szlaki dla zwierz ąt. Korytarze ekologiczne s ą drog ą przepływu materii, energii i organizmów. Rozró Ŝniamy dwa typy korytarzy – liniowe i pasmowe. Istotn ą cech ą korytarzy jest jego szeroko ść . Korytarze liniowe stanowi ą układy biocenotyczne tras komunikacyjnych: dróg, tras kolejowych, miedz śródpolnych itp. Ich struktura w bardzo du Ŝym stopniu jest kształtowana przez otoczenie. Korytarze pasmowe w odró Ŝnieniu od liniowych maj ą odpowiednio wy Ŝszy poziom organizacji i s ą znacznie szersze od poprzednich. Korytarz ekologiczny obejmuj ący dolin ę Pars ęty, oprócz funkcji ponadregionalnej pełni tak Ŝe funkcje korytarza regionalnego i lokalnego. Jego znaczenie jest istotne dla funkcjonowania wi ększo ści przedstawicieli gromad kr ęgowców. Na poziomie lokalnym role korytarzy ekologicznych pełni ą wszystkie niewielkie cieki i rzeki, kanały i nieczynne drogi, ł ącznie z ukształtowanymi wzdłu Ŝ nich ci ągami zadrzewie ń i zaro śli.

77