^ r ' r / / ^ ^
^h /» s ^
7^ i ¥
M-J-Mf X
t ' >
OPVSCVLVMDE MIRABI iibasNouas 8C ueceris Vrbis Roma: edi tum a Fradfco dc Alberdnis Glerico Flore/ I tiao dedicacumc^ luliofecundo Pon*Max* ANDREAS FVLVIVS PRAE NESTINVS*
Brutis ac Dcdis & qtu Romana i Camillo* Marcello/&: Fabiis debuit ance fuis^ Albertine tibi:tantum Romana uecuftas Debet/ ut ad fupcros femifepulta redit* :s; Muere nacp cuo/monumeta/acfigna prioa Rcfcp reuiuifcunt:8cIocadud:a fitu Singnlaque Cous fidcpinxiffctapcllcs ! Non cffent titulis tam manifcfta fuis» CVMPRIVILEGIO. I
^^^^y^^^^^^^^yy^^^^y^y^^y^xy^^rx/^y/^^^/.y.y/^yy^/.y^^
^-"77777^^77^77777^/7^7^^
y yur JEPISTOtA
Gornelius Cymbalus Francifco Albcrtino Florcn* Pontificii DoaprLS^RD* Iraris uarias cffcauthorum cjui dc urbfs anti/ m quitatefcripfcrunt/opinioncstintcrquos lo* Torreliu & Blondu/Pomponiucj Ist^qutGU it huiufmodi re fcripferint inuice diffcntiunttquam re minime mirari debcmus*Gu diucrfadiucrfis fcrip
fcrint tcmporibustnam nihil ccrti pofl: illam Totilas dirutioncmhaberipotcftrnifiidquod ucl per epy/ taphia:uel pcr aliquas inmarmoribus infcriptioncs» Qiiodhocnoftro/&itafcIici tcmpore luliofecudo Poiin\Maximoin folio Pctri fcdente/contigit Vn tuintera!ios:qui deantiquitate fcripferint/hilarius
gratiofiufcp progredi poteris : cum mulca illis inco/ gnica:qu£etibi &a!iisamicis cognita funtaddidifti: quibusCutfpero)eruditiorcs gaudcbunt Itacp egre
dere:egredere(u ti copluries cfflagitaui)utimprimaif
hoc : ad quod ut imprimetur perfuadcoilla alia opu fcula de Vrbis fcilicet ftacionibus:dc confeffione:dc
modo rccfie uiuendi:de facramento:8
ditiusfcripferis:ubiecclefiae illis quattuor do<9:ori/
bus merito comparari meres : deexpofitione fcilfcet fuper orationem Pominicam dc falutationcm A n gc licam*Hoccum primumfeceris:tuascredo lucubra/
riones gratasforeomnibus : itsc^tprFrancifcealiud itibi perfuadere nequirem nifi quod tibi/& amicis uti feforct^ValeRomseaii^nonasNouembris* CorncIiiDiftichon*
Si prifcam quis fiucnouam uuIcccmcrcRomani Is duce Francifco moenia cun&a uideu
Inprimolibrof Dc moenibus & ambitu Vrbis & pomcriot
DcportisVrbis* Dc Viis a^^platcis^ De pontibus V rbis* Dcmontibus6icolIibus. •:, De Aquaedudibus* DcThermis* * De Naumachiis &CIoacis* DcCirciscius, De Thcatris & amphitcatris* De Aerario & pccunia pub#. DeForis6ccuriis* De Campo Martio Sialifs campis» De Palatiis &I0C0 palladii» De domibus & infulis* De Nympheis & Horrcis* De Tribubus & Rcgionihus Vrbis*
In fecundo Libro* < De faccrdotibus & magiftratibus* Dc Templis Vrbis*
Dc Bibliothccis 8C Bafilicis» . w . i A ii DeCapicoIits« DesTyUadf nonnullis Turribus^ D cPorticibus & labrfs porphirei$« Dc Tropheis dc col unlis mcmorandis* De Arcubus criumphalibus^ De coUoiTis Vrbis» De ftaCuis ac piduris« De coemiceriis facris^ De feputcho Augudop^ 8C mole Hadriana* De feptizonio 5d nonnuUis epythaphiisv De Obclifcis & methis* Decarcerepub« Dc Legibus BC Tabulis Aeneis* De laudibus nonnullorum Ro« DediuiciisRo. De Triumpho nonnullorum» DeMagnitudtne imperit* DelaudeVrbis^ InTcrtioIibro» DeNouaVrbero* De nonnullis seccleiiis & cappellis* De Palaciis ponciftcum* De domibus Cardinalium«
DeHofpicalibus* . De bibliochecis* De Caftro fandi Angclf* DeBeluidere* DclPortidbus^ DcViis&PlaccisJ De Scpulchris mcmoran Jfs» Dc Valuis Sc Colunis Acncis* DeOfRcina pecuniac. Dc Fontibus & Poncibus* Dc doacis & purgat:Anicnis* Dc Acdificiis ab lulio fecundo conftruflis* Dc Laudibus Ciuit^FIof.dc Saon»
FINIS* ;
EPI
Humilis ac dcuotus Francifcus Albcrcinus florchti^ nus/unus c capcllanis RcuereiuCar^tit^fandae Sabinas ad luIium^iitPonti^Maximuni^
Onfuctudo mca ih amicos Bcatifffme pr/&; amorfeliciffimae bonac memoriai Galcocti C Candcfundi/acplurimaeiusergamcoffi/
cia iiehementer cogunt : uc tuse Sanditati mcum ffudium/omnemc^ operam poIIicear:Idcf nc poti Sixco Car^eius fratri polliceor : Quotiencuncj illum uidco Galeotti fempcr iuffamihi impofica cuj ymaginc in mcncem fubcunc* Scd ea cempora incide runc:uc gracfam Sc audoricacem meam non audeam poiIiceri:ni(i haccxcepcione/quancum poffim/qua/ tuncg ualcam* In caeceris uero rebus abfcp uila expc/ fecionccemporisauclaborisoccupationis ue opcra mea fandicas cua ucacur • Quod pollicear praeccr me tpfum/nihil cft^Cum cnim opufculum dc ftacionf/ bus dC Rcliquiis Vrbis ad Imperacorem diuino au/ xilioamc compoficum uidiffetpracfatus Reucrcn» Galeottus/dixic*Fracifcc:Bonum opus operacus es: Quare Bi mirabilia Romae imperfec^a fabularucj nu gisplcnanoncorrigisr^Noncnim dacur corona in/ cipientibus/fcd pcrfeuerantibus ufc^ in fincm : Frx/ cor te ut in hoc mihi complaccas 4 Bonse intcntiof cu ius annuens promffi*Eadiligentia qua potui : opu/ fculum dc mirabilibus Romsc ueteris emendaui : ac STOLA
fiouae Vrbis aliuJ in lucem proc!uxi:quod quiclefflf Rcuercn^Gateotto Vicecancellario/ac fanclae Rofh j Eccle(ias pref bicero Card»titu»S»Pe»ad uin*dedicare deftinaueram^Sed improba bC acerba mors Pontifex fumme in tanta rerii expeftatioefelicitati ei^ & labori meo inuidic in medio itineris curfu*Tamen ficutdd mino placuititafa(9:u5eft:fit nomcn dni benedi(9:u: ^ anima eius cum fancSis omnibus in pace Chrifti
requiefcac* Humiliter precor fan(9^itatem tua : ut ipa pro eius amore paruulum munufculum in loco uitA tute praediti Nepotis a feruulo Francifco de Albertf»
floren^fimul cum eius re(9:a intcntione/finccrac^ fide accipere ueIit*Q^uod quidem opufculum tuas [m&i tati iamdfu tanq numini dicatum efl:quaro amo/ob fcruo/ueneroratcp coIo:re(3;am ualitudinem perpetu
amc^ opto t Quod d impetrauero/nihil efl: quod ti/
meam^Tua igitur fari(9:itas congaudeat acfemper Ix tetur defelicitateac uidoria ciuicatis Bonon* recupe ratae 5^ aliap: ciuitatum a Venetis occupata^-CFaue/ tia:Ariminum:Ceruia:& antiqua Rauena:quae oes
ad priftinam libertate ecclefia: deucnere tempore tuas
fanditatis Quid niic rcftat nifi ipfos infideles ac pfi dosmaumethanospcrfequitutaducram fidcmcon uertantur.^Lactetur inquamtua Beacitudo/temporc cuius Portugan4Rexnouasinfu!as&: barbarasnati ncs ad fidem Chrifti conucrtit^Nouiffime ucro Hy/ fpanfarum Rex cum Car» ToIIetano ciuitates &:por m EPl
"tus inficJeliam debdlauitad fidecj ucti dei conucrti fcdc*Si membra hoc faciunc:quid capuc cu brachiis csecerifcp corporis membris tocius chndianzcatis uni tae facietr^Dns nofter lefus Chriflus per uifcera mifc ricordia: ili» faciac Principes ipfos concordes:uc po pulus Chriftianus merico & numero augeaf • Paccr BeaciOime quomodo pacicur fancflicas cua ciuicace
Sand:am Hierufaiem/ac loca fantfla a fpurcifiimis fi dei hoftibus conculcari:ac fepulchrum Xpi a pfidis maumecanis coinquinari^fancflamcp Ecclelia Gacho licam ab inimicis Xpi pcrfequi r' Vrbanus»nai*Pon tifex cum cricencis MilLhominum figno faluriferae Crucis afixis:quid nam fecicr^Nonne & Anchiochia 6d Afiam fere uniuerfam ad fidem Xpi conuercicfRe liaquo expedicionem Lucii4i*&^ Clcmencis & Inno/ ccnciiaii^Honoriicj eiufdem nominis aiiorumcp P6 dficum:qui ad ipfam expcdicionem Principes t: Re ces Xofanos conuocarunc:ac uidoria candem pocici func* Vcilis eO; hsc fancta expedicio anima:.l*SC cor/ pori pugnances pro fidefand:a perueniamus ad gld riam fempicernam^Csecerum quanca & qualia bona temppralia 6C regna ac dominia ex hac expcditioe af/ fequi poffimus:res ipfa per fe pacec:& praefcrcim cer/ ram flueocem lacfle & meUe/quam dc us promifit po palofuocoledam*Hcunephas:heu dcdecus totius popu]iChriftiani:firempubIicamxpianam faluam cupicis:Xpm diligicc:quamence/quo uulcu/qb^ ue EPISTOIA ocuHs incueri pocedis 0OC inflgnes prouincias ac no ^tnles ciuicates cum imperio Conftancinopolitanos ^uibus in locis populus Cfariilianus Euangelium fandum pdicareconfueucrat/ab hoftibus fldei chri/ Aianae nunc occupari i Cauendum eft a uero iudice dicence*Omnis arbor quae non facit frudum excidc curdf 1n ignem mictecunEciteruj^Auferetura uotis rcgnum:6cdabicur genci facienti frudum eius*Exp/ gifcimini puiillanimes&nolite cimeretdominus^n* pugnac pro fideUb^;Si Saul perci3(ricmille& Dauic dccem millia in figura prioris ceftamenci : Nonne & dominus nofter lcfus Chriftus in uero ceftamenco percutiec&confringec capicaomnium inimicorum ccclefix fuac fancS^xr^Ceff^enc iam duilia bella:ceffenc iam iabella chriftianorujprincipumin chriftianos» lam func principcs undicp armaci ad prelium in ipfa Icalia Jam cempus meffis aduenic.Ecce inquam para
la funt omnia:periculum eft in mora»0 inuifti ger/ mani ubi funcuic^orixantiquar^O Chriftianiff/mi
galli:qui iam Chrifli fepulchrum recuperaftisr^O fi deliffimi Hyfpani qui toties cum infidelibuspugn^ ftis:'0 forciffimi pannonii qui quocidie contra mau mcthanoscanq fcutum fidei pugnacis fO inclyd 6C poteces Icali ubi fut uires & ingenia ac ipfse diuitiasr' ubi inquam mirabiliageftaanciquorum ueftrorum
mempria digna : qui cotum orbem fub fuo impcria congregaruncr' Quid dicam de regibus uniuerfis/ac B EPISTOLA
atiis.prrndpibus chrifl:ianis:qui cjaidcrt omtics con 3currcnc ad tam fand:am tc dignam expeditiotif*Qua prDpccr Beatifiicnc paccr luU deprccor/ut alter lulius inu!(9:ifrimusin tercio triumpho cuius kriptu erac* Vcnu\iduVici Eadcm uerbain triumpho Gruds chrifli decancare ualca&Sandicas tua* Quancum ue/ ro meritum quantac^ laus bc ^ernicas glorise apud dcum 6d homines cx hoc operc parecar cua: fandtita ti:ipfamecprofua fingularifapientia cxiftimsrcfaei lius poteft/q uUis uerbis exphcari Ergo dum cepus habemus operemurbonum pro faluteanimaru^ ad laudem & gloriam omnipocencis Dci qui.uiuic & re/ gnacinfaeeulum*. Prohcmium»
11 Rbs Roma:qu2e capuc efl: alfarum ci niratum/
codita fuit 01ympiade.vii*tefi:e Dionyri o fVl ii di uero*i!ii^MxcccL Anccfaluce^ uero dni fe/ tefeptingetos.&aRhomo comice Aenea: uel a P.ho ma Afcaniinept^ ueiaRoma I:alifilia ur clare di/ cam in noua VrbenominatameiTedicuntiquis ncn nulli a Romo fratre Remiiqui fuit primus R ex R o manorum/Romam cffe uclinttqusequidem a barba risexterifq^ gctibus faepe incenfa fuit ac diruta.Qi a/ propter beatiffimepater in primo libro fcriba de troe Bibus dc portis ac pontibus 6c regicibus ueteris R o / tnse^In fecundo ucro de ccmplis dc MaglAracibus U PROHE.
Capitolfo & aliis aedifidis & miraBil ibus eius.In ter cio 6C ulcimo condudam libro/in quo fcribam de pa laciis pontificum & Cardinalium sedibus &:aliis xdi ficiis nouac Vrbistea brcuicatc qua potero/nonnulla concdcns depulchris rebus Florcntinx ciuitatis na c^ oceafione ppofici:hc a patria ipfa ingratitudinis uitio rcprehcndar/cum (iC quod ipfi florecini i imtio ciuicatispraed{<3:^/R.omanipcr mulcum cempusap pellari finc^Tamen in hoc parcacmihi Sandicas tiia/ quod fimplicicer ftilocp infimo pociufq mediocri uel fuprcmo(ucdeceret)fcripfcrim* Siienim docftisaccp indo(9:is debicor/quos quidcm omncs dcp'recor/ut
^ crrorcs ipfos charicacis gracia caftigcnc:ac deum ipfu pro mc orcnt immortalem.' tlBER
DeMoenibus&ambituVrbisRo* '
P E N I A Magnae Vrbis B omae ha habucrunt^dcxxxiiii* Turres cu pin/ m nis/&:propugnacuIisat9deambula/ toriis uigiluc^ rcccptaculis:nunc ucro Turres numcro funt*ccclxy* Ambituj ucro Vrbis*xx»mill.paffuii c5tin43iffcdicitur/te(lc Plinio & Vopifco:FIauius uc ro hyftoricus fcribit* Aurelium imperatorem ambi/ tum Vrbis adJ^Mil.paffuum ampliaffe ripafc^ Ty/ bcriscxtruxiffe* Noftro uero tpccu laniculo & Va ticano uix paffuum millia quindecim effe iudico : q quidcj mceniapluries diruta fuere a barbaris:poftca ucro a diuerfis Pontificibus multis in locis inftaura ta^Poggius noflcrFIor,ad NicoIaum*v.Pont*deua rietatefortunacLib*primp fcribit.Quid iam querar: quod ctiam ftuporem recenfenti mihi affert Vrbis mQcniaitamuItipIicicladc afli<9:a/itaa fundamentis crutatutncdum locuscorum priftinus/fed nedum ueftigfumquidem ullum afpiciatur/omnium uete^ mu/orum fublata mcmoria^Nam ea quacccrnis late/ ritia noua fant:&poft 0(9;ingentefimum annum de lctis prioribus.Primum ab Hadriano incohata colla to ab Hscthruriac populis centumauri pondo/tum a Gregorio uno & itcm ab altero pontificibus perfc/ <5la:unde6Cdiuerforum Pontificum opus uaria red/ PRIMVSi:
dk muro|^formarn«Anciqxia moeniaex quadracof ai pije pofl incehram a gatlis Vrbem confumaca Liui^ tcadic: ut in porcis ipfi us yrbis adhuc ueftigia deno tanc*Apttd moenia cracppmcrium^iJpacium quody dam poft muru5/q4 nccp arari nechabilftari fas erac: ut nunceft in noftra Ciuic^cc Florcncina incus & cx/
tr*i cum mastharu fignisiadco quod fadlc folatii ^a/ quifcp dcambulare poceft*tamcn Romaenoftrp tcm/ pore non feruacur:ubi & uincae 6C priuatse aedcs Vr/ bismoenibus coniuncflae funt:a pluribus namc^ Im pcratoribus amplfata func/uc apparcc fupcr porcaRl Portuenfem in lapidecum his Iticcris» IMPP* GAESS. DD.Ha INVICTIS
. SIMIS PRINCIPIBVS HARCA/ D lO E T H O N O R I O Viaoribus ac Trium phatoribus femp Augg*obinftauratos Vrbis Acccr naeMuros/Porcasac Turres xg^ftis imcnfis rudcri bus ex fubgeftioibus*V«C*8i{ illuftris militis & ma/ giftri utriufcp militi«ad perpecuicaccm nominis copt fimulachra confticuit^ Similicer Si de pomerio hocanno M.D*ix»in lapi/ de Tyburcino nuper ofFoflb non longe a Cancetla/ rialicccraeindicanc* . POMERIVM* TI.CLAVDIVS DRVSIKF. CAI; S A R A V G GcrmanicusP5*Max*Trib* por« YIIII Imp^xyi^CosJlII^Gcnfoi P»jP* audis pa/ pili Romani fialbus Pomct^i? AM P L I A J IT
TERMINAdlTq^. ^^ ,, Nonnulla inftacionum opufculo de ipfa Vrbc fcHp fi/iiua? quid«m.rcpHcarc (uperftuum uidfei^
^' t^rrs ?i} ng^i!i']fE>eporeis Vrbi^. . 'Txniif r .
Romulus primus roikianctpirex fribus pords cantii i rinxeracVrbcm:quisnonnulliquactuor afFirmenr» Prima porca Mugoniadiccbacur a mugitu animaliu qu3C 8d crigonia poftea difta fuit Secunda Porca GarmenCaUs a Carmeta macre Aeua/* dri:quae & Scelerata poftea uocaca eft non longe po ficaeracalano* TertiaueroPadanafeu Romanula uocabatur:quae
8{ libcra dida eft:quam Pompilius infticuic claufarh ftarepacistpe/utaicPifoin Annal Liuiusdicic fuo tempore^xxxvii^porcasfuiiTc in Vrbe* Plinius uero dicic*xxx*quamuis{epcenvclaufas fuifte confirmee* Noftra uero sctate func^xxvcum iliis:qux in ciuicacc Leonina comprchenduncur» Prima porta principalis triumphalis diccbatur/qu» omnium erac celeberrima non longeab ecclefia San/ ftiSpirituspofica* SecundaportaFlumentanapofteauero Flaminiaa Via nunc uero porca populi appellatur* TcrtiaportaColIatina^quasColIatiam Sabinorum opidum ducebatjpoftca uero Pinciana a Pincio fena goi?e/au2e quLdcm nomen r^cinec» pKmvs
Quarea porta-Quirinalis a Quirini [acellpCeaCqb! lina a Qiiiriiiali Gx^lietieadieca PitgomrSsi^i^t^^^b, Aegono moce:pofl;ea uero Salaria^ut nilc afaljedca^ QiiincaportaNumcntanaa Numeco opi^opofte^ Viminalis a uiminum multitudine:nunc autem ap^
pellacur porca fandae Agnetis* . •|H- Sexta porta Exqlina poftea Tyburtina deinde That urina a capitetauri.nunc uero portafan^i Laurer.ciJ cxcra murosdidtur. Pomponius laetus Exquilinam dicitefTenuncclaufam cumporca inceraggeres* Septima porca Labicana feu Neuia a Neuio r.emore nuncueroporcamaiorappellacur:fuper quam lme{ tx mukse cubitales3pparent:uc dicain zc^duciih^^ Cdaua porta Afinaria/quis nonn^ulli dicsnt Paji^ nrioritana &: Septimiam appellatam fui(re*tamen anc| quicusportaCaelimontana crat inter Ahnariam^ Sietrodii/fed in moenium inftauratione clau(a,rema| fit:nuncucro pbrta fancli Icannis appeiiarujr, J m^iB Nona porta Gabiufa dieebatur quse nuncell: clauig^ muro non nulli Metrodii portam appellant» .^^,^ ^ ,^ Decima porta Latina ficut 6C nuncappellacur no loa ge ab ecclefia fandi loannis Euangeliftae ab ipa Mia*^ Vndecima porta Capena poflea uero Appia nunQ^ autemportafandiSebaftianiappellatur* :>. Duodecima porta Trigemiua feu Hofticnfis diceba* tur ut Frdntino placct:nanc uero porta fandi Pauli appellatur* li^ecteatcttiaportaPortuefisaporcuCIaudii Imfe* Ai&a^n^c uero porta rfpac dicicur in qua funt litterac Harcadil8dHonorii Impp^de inftaurationcuc fupc
Husdixi> ^ Dccimaquarta porta Aurclia nunc autcm porta fan/ €ti Pancratii dicicur» Dccima quinca porta Fontinalis non longc a pracdf/ da in uaticano adftuc cxtant ucftigia a fontibus dic/ ta:ut Liuio placet» Dccimafcxta porta Scptimiana a Scptimioimpcrato rc:quae nomcn adhuc rccinct* DccimafeptimaportaTurrionis dicitur a Nicolao quintofundatanonlongea Campo fan<9:o«ju»8c Pofteruladicitun Decimaodauaporta Pcrtufa in montc Vaticano no longe a ftabulis palacinis» EftS^portaluIiaapud uiridariam:quam nuper tut Bcaticudo fumptuofo asdificio 6C Tyburtino lapide fundauitcxornauicc^apud nouaMoe4iia Bcluiderc nuncupaca:qux quidem duae porcae:non fempcr(uc aliae)oiiendunc introicum patefe(9:um:fed potius ad comoditatcm Pontificis &curialium apcriuntur» Vigcfimaporta Acnaeauocatunnuncucro portaca
ftelli fandi Angeli dicitur:non longe a molc Hadria narrqaae ulcimasquincj porcae poficaefunc in ciuiCacc Lconina* Eranc dc aliae porcae:uc Qucrqucculana a qucrcuXa PRIMVS
uernalis a Laucrna dea* Rudufcu!ana:qucd«rata
effet uel quafi rudis (ic impofita &: relicSa apud Ne/ uiam portam.Ruthumena ab auriga fic dido MiV nutia a facello Minutii^CatuIaria a canibus di&atq ibidem imoIabantur:aditus quarum propter uetu/
ftatem & moenium fnftaurationem nefcitur : tamen multimultadicunt/quochomines/totfentenciae* DeViis&PIateis* c Rantenimin Vrbe ui2e»xxix»principales:utpla
cct» P*uid:ori:tamen toterantuiae quotportaeut liuiusinquit/dequibus nonnullafcribam* Via triumphalis a Vaticano/ubi dc pons erat trium phalis ad Capitolium ufc^ tendebat :quis nonnulli ad Velabrum ufcpafRrmcnt* Via Famminia/quam»C»flaminius coIIega*MXe/ pidi inconfulatu ui^or liguru ftrauitex urbcRo* per Tufciam Sc Vmbriaj Ariminu u[c^ ut adhucin tnultis locis uifuntur ucftigia* Via Salaria:quac a fale nomen accepit:qm per illam fel in Sabinos portari confueuerat» Via Numcncana fiue Figulenfis/qua itur Nomcntii quodeftoppidurh in Sabinis:&in agro numenta/ fM> balneafucretuii Nero Claudius fugiens adAiiii miUiarium in fuburbano libertifuiinterSalariam/ & Numentanam uiam fe ipfum interfccic» ViaLabicana aporca Exquilina incipiens aqua& praeneftina:dejquibus Scrabo mecionem fecitlib*v#, e LIBER
Via larina qu« pofita cfl: intcr Appfam uUm ZcVft Ieriam:qu2B adCaffinum oppidum Appise coniua git^nn qua fcpelliebatur cadaucra ficucin Flaminia* Via Appiatquse tcnditad ccclefiam fandi Sebaftia/j ni ab Appio Claudio cenforc:qui didam ufa a poi^ taCapcna Capuam ufcp ftrauit:quam poflea Traia hus Impc^infl-aurauit Brundufium ufcp : vt inquic Strabo:paIudefc^ pontinas ficcauit & alfa q plurima redituic aedificia s ut i lapide marmorco apud Circu maximum in ucnto apparet cum his littcrfs fcalptis» IMP.CAES^DIVI NERVE.F* TRA I A N O Germanico Dacicb* Pont.Max* Thbu^ Pot^VIILImp.VIIILCos^V. RP. Trib.xxxvt
Quod libcralitatc optimi Principis comoda^ea^ eeil; locorum adiedione ampliata finc» Via Pifcina cratinter Thermas Antonfanas ^cccle
fiam fandt Sixti :utadhuc ucfligia dcmonftrant» ;
ViaSuburana:qua2 tendic a foro Traiani ad ecclefi/! am fandi Martini in moncibus* Via alta a Thermis Conflantini ufcf "ad ufminalcRi; poftam tcndebat» / Via Traiana'& Aurelia a nomiRibus ^pnfs didaci Erat & uia Valeria & Tyburtina.Amnia 8C Acmilia* ViaCIaudia 8C Campana»Hofi:ienfis & Laurcntina Via Sctina & Ardcatina* Tybcrina& Quintia^V^ Caffia & CorncIia.Gallicana & Patinaria* Via zfmA iia dc Cimina:qusc quidem omnes retinenc ncmeii PRIMVS
ufquc fn fiodfcrnam dicm* Erac praiccrea in urbc Via facratin qua idum fuit foe dus incer Ftomulum dC Tacium:quam Cxfar dum eiTcc Diciacor uelis intexicadomo fuaad Qiuium ufc^ in Capitolium & cedebat a Regia feu a curia uV teriadarccmufcftpcrquam criumphantcs ibantad
Gapitoltum:& inqua Augurcs fcdem habenties iti augurari confucuerant non longc a carinis* Via noua/quam inftaurauic Anto*CaracalIaImpc« crat apud Thermas ipfius/quae incifit a porta palla tii per radiccs ipfius moncis fupra Circum max^ufc^ ad infima pifcina^^pifcina pub^crat ubi nunccalefia * fan<3:i Sixti^ Via latajerat apud Ifcumtquae adhuccu ecclcfia fan/
Ax Mariae in uia !ata nomcn retinct, Erac 8C aliae uiastuc lanuclcnfis 8d Galliatucftigfa A V G . PO N T . M AX . Trib.FotaiLlMP* XII.PP.GosJILDcs;IIIL Qgod Vtas Vrbineglcgcntia fupcriontcmpor.cor rupcas impcnfa fua rcftituit» Eranc dcni(^ in urbc plateae pluribus in locis uariia^ C ii ' tlBEFl lapidibus ftratfs & ftatuis & coIIoGs cxorn^tTs^ Platea uero pallatii faxo laccdcmonico ac porphircti €0 Ant^HcIiogabalus impcrator ftrauerat» Erantin ipfa Vrbcmulta: Arcaetutarca Capitolina in quacrantccllulxfubtcrrancae tcftc Gelliolib» ii* ubi rcponifolcrcntfigna uetcra:qu3c cxeo templo collapfa cffent &alia quazdam rclfgiofc donariis pon fecraca 8<:adhucuifuntur ueftigia uulgo Sala Cacfa/ ris^Erat & Area pinaria SC Apollinis uc dicctur in rc/ gionibus*Erat praetcrca Vmbilicus ipfius Vrbis im Rcgione>viii*utapparetin marmoreantiquo trans lato ad ccclefiam fanc^i loannis dc pinca* Tamen pater Bcatiffime:non omncs omniapoffu/ mus* Quae autem feci/domino adiuuante/cito fccif ut infrafcripta carmina dccantarc ualeam* Si bn quid facias:facias citotnam cito fac9:um* Gratum erit:ingratum gratia tarda facic» Dc Pontibus Vrbis* Pontcs Vrbis feptcm fuere principales/quis Vibius sequeftcr&^P^uidi.ocflo fuiffe confirment^Videli cet*Aelfus*AemiIius»AureIius*Tarpcius.PaIatin9 Exquilinus^ Vaticanus 6^ lanuclenfisJoa Annius Viterb.fuper Fabiura pic9:orem fcribit Carmentalis porta crat ubi pons cacmecalistquo trecenti Fabii co traueicntes tranfeuntes Tyberim in fc linquebatl^ niculum adextra'utpatetin Liuio* Primus pons fublitius diccbaf :qui fuit I/gncus ab Anco M^rtio'regtKo*{irvf&nsif6{ltsi ucro ab Hoe^ ratio coclicc pro libcrtatc patriae intcrcifus:cjuem dc inde Acmilius lapidcum fecit:a quo Acmilii nomc acccpic:ueftigia cuius ad radiccs Aucncinidiruta ccr ' nuntur^uulgo dicicur marmorata» / 1 Secundus pons eracfcnacorum:qui 6C Pafatfnus di/ ccbacur:nunc ucro pons fandae Mariae uocatur* Tcrdus pons cft in infula louis lycaonia uetuRiffi/ mus:qui & Tarpcius antca di&us fuit feu Fabricius quem>l»Fabritium*C»F*curatorc5 uiarum faciundu curaffe cpygramma teftat^^S^^M^Lepidum^&^M .F* Gos^approbaffcJn arcu pontis fupra profluentera^ cft infcriptio corrofa cum his licteris* l*fabritivs.c*f;cvr* VIAR4 faciundu coerauic* Q^*tcpi*M*F*M* LolIius.M •F»i Cos*probaucrunc*nunc ucro pons*iiii*capica nomr naturjn quo loco cft Qnarcus pons coniun(9:us p/ dido ponti:qui uocabacur pons Ceftius fiue Exqui, Iinus(uc placct Pub«uic*)m quo marmorcas cabulae iiccuftateconfumpcsecumhislitterisuifuntur. ^? ' Dni^NfilMPERATORES Cxhr^ FL*VALENTINIANVS PIVS FELIX MA XIMVS uicftoraccriumf^fempcr Aug*pon« MaxJ mus Germanic* MaxvAIamann^Max* Franc.Max«| Trib*ppc*viiJmp*yi»Cosai*P.pp* j ET FL^VALENS Pids Foelix Maximus ui<5or accriutfcmp Aug^poxumax^Fran^Max^Ghotthlc* ET GRATIANVS Pius FoelixMax.uiaorac triumtSempcr Aug ponrifex roaxi Franc. maxi« Ghotchic*max«trib*pot*iii*imp»ii* Gons» p rimum P^pp^pontcm Foelicis hominis Graciani in ufum fe natus ac populi conftitui dcdicariq^ iuffcrun t Nfo ucro tcmporc pons fandi Bart^uocatur* Quintus pons Aurch'us dicebatur poftea lanuclcn fis:qucm Antonius pius imp^marmoreu fccit a Nc/ roncdlrucusfuittqucm SixtuSiiiii^ Ponti^maxi^ia ufumpopuli Ro«5ccuriaIium fumptuofo opercty/ burcinis lapidibus rcfccit:logicudo cuius pcd;ccxv« 6CponsSyxti dtcitur:ancea ucroa curiahbus pons ruptus appcllatus^ft^ - Scxtuspons triumphalisdiccbafurapud ccclefiam 6C Hofpitalc bn&i Spiritus in Saxia/ ut adhuc uefti gia ipfii|s antiquicatis apparec/qui 8c Vatictnus an/ tzsL di&vis fuit:qucm quidcm tua bcaticudo uulcrc/ ftituerc:& iam a populo Ro.pons iulii uocatur* Scptimus pons Vrbis Aclius feuHadrianus uoca/ batur ab ipfo Hcho Hadriano imp*c6ftru£lo apud inolcm ipftus noftro tcmporcpos fan<9:i Angeli no teinatar:fubtcr quospontes praediflos regalis Ty/ berrapido curfu iliabituniuxta ripam cuius lapis marmorcus nupcrefFoffus cftcum his Ifis fculptis* EX Au(3:oritatcimp^Gxf«VefpafianiAug*P^M4i Trib»pot*iiii^imp;x»pp«Cos«iiii.V*Ccnfor«Caius vmmws carpctanus Rantius QuTrinalis Valcritisccftus curt tor riparum & alucl tybcris ccrmfnauic«R«R* Prox*i Erac d^ pons in campo Marcio apud monccm cicatod rium de quo Sueconius menctoncm fecic^ubi dc c5 filiis coniuratorum in cscfarcm diffcrebac:primuixii cuncSaci ucrum ncin campo marcio per comicia cri/ bus adfuffragia uocanccm parcibusdiuifiscpontc deiiccrenc:atcp excepcum crucidarenc:an in {acrauia/ uclin adicum cheatri adorirencur» Erat prseterea pons marmoreus in foro Ro»a palatio ad capicolCum ufcp^nilcocaurbeprseclariusfuitpon cc praedi(9;o:quem«G*caIlicuIa fecit & capitolium cS iunxic/qucm quidem^IxxxJngentcs coHumnas mac moreae celaKc fubft:cntabant*ac ex co nunc fcx tanta coIi4nx:tris«n4ad radices palatint mocis aliae crcs ad capicolii uifunf^/no logeaqbus hocano mulca mae mora effoffa fuerc cu ing&i bafemarmorca/tn q crae^. h«clfoiptfo formacirculari cu Ifis incifa:uidelicet#^ yiCENNALIA IMPERATORVM* o Abalia u^ro parce uifebacur facetdoces) fculpci chatt ramlacrificanccs» i...i^;..A^./:-.'^i^M:'^-^ Extra urbem eft pons Moluius fiueMiluiusuia Fla mtniaJi;m[iUab4rbeab Aemiliofcauro coftruAus: ubf Maxentius C)JTannus a conftantino fupcracus #. fupra Anfencm funcquacuor pontes primus falarf^^ fccundus Numcntanus^tcrdus Mammcus> Quar**^ tusJLucantts|";-'y ^ > /: v>mi4v> 014^3 , Pons falanusextra portam falariam in quo futinfra feriptk carmina indfe, Quam bcnecuruati dircda efl rcmita pontis » Atcp('nccrruptumcontinuaturiter* Miramur rapidas fubiedi gurgitis undas Et lubet iratas cerncre murmur aquas» Ice igitur factles per gaudia noftraQuiritcs EcMarlin rcfonans plaufus ubic]^ canat» Qui potuit rigidas Ghothorum fubdere mentes Hic docuic durum flumina ferre iugum. Sunt SCalix litterae ut dicam in opufculo epyth* Pons Numencanus quo icur Numencum apud ec/ clefiam fandx Agnetis extra urbctn : qucm Narfes cunuchus(ut apparec in marmore)conflruxit* Pons Mammeus a matrc Alexandri fmp inftaura/ tus:qucm Anto*piusfeceratexcrapbrtam Tyburti nam corrupte dicitur poncc mamolo.pons ucro Lu/ canus efl: intcr Vrbem H Tyburtinam eiuitatem ia , - quo {unt litterae infralcriptae incife/ , /, > -; j Ti^Plantio.M^Fani Siluano Aeliano poncif So/ dali AugJILVir*A*A*A* F^F.Q^vTi.Caefarisle/ gac*V«in Germania Pr*VrbJegac*6C cc^iti» CIau/> dii CaefarCs in Brifaniia confuU.Fi:,Cos^ Afise legat* pract^Moefise in qua plura quam centum miLtraris danubiorum ad praeftanda tributa cumconidgibus aclibcris 8Cprincib*aut rcgibus fuis cran« duxit*mo cum orientem Sarmatar«c6preflfit quis part« magnji PRJMVS! exercitas ad cxpcdicioncmin Armcnia mififfct igno cdsantic aut irifenfos*p«nRcges figna romana ado/ racuros auc hodibus rcccptos remiiic ab altquis copis oblidcs accepic pcr quem paccm prouinciae & confir mauic&protuiic Scytaru quo^ regc Achcroncfi/q cftulcra Boruftcncn obfidionc fubmoca primus ex ea prouincia magaoxridci ihodo anBona«P^R«ad|jS uiauichunclcgiacumin Strmiam pratfert Vrbisrc/ miffum^Scnacus in paiaefi^tura^aiumphalibus orni mcntis honorauit auchoreimpiCxfare Aug^ Vcfpa fiano ucrbis exornationecius»Q^.i*S.S.moefiae ita praefukutnon debueritin mcdifferri honor triumr phalium das ornamentorum nifi quod latior ci co/^ tigicmoraticaiuspra:fccfto urbis Imp^Cafar Ang# Vefpafianus iccrum Gos fecit. Erant & alii potcs uc pons Meruli Via portucnfi apud dirutam ccclcfiam fandi Pecri a Deo dato primo pp»fundatam i apud quemfunclicccrxinci{ac».i.'.i i6iiiVici^i:htii^i «nol/^ DD.M.M.ANT.ANMi lVPI,PR;utdka5ftii epychtOpufeuioJnunc uulgo df clpontcdclarcha*? n Dcmoncibus&collibusVrbis» H Montcs in urbc fcpccm numcxmtur pnndp^eii^ tefte VcrgtUo:cjut{cribia;-'^'^tc-/.Jc;V,c^i] iijt::i-:i Sdliccc & rcrum fe^ftacft pulchcrrima Romansrnoii Scpcemcp uno fibi murocircundedicarccs* niibqni Nomlna llttSiVimfhatts&Qniriiirfis* .^ b --^i .; ,;: FgbiAijScaim pidfer e^alMbrutn iiofcili f«mliadiete pades mm^prh Imms iufl^ areus» ci-attcmus cforda fflTec.alujeus Thyberistcoiptia adfo|i»gaid€m.Grtu pipes a^eatiiia §d aiQxicafdmicapiCDlina/iroedia Pa/ |^|inavEa4en!J palatinarupcs T^crimafrbnte pro f flfieitttiiiitfliriscriiio^ dexiccis j^ ^penjtitius.autcm afctrate T^hyterim &.Gapan2ni lei\et:ad dextra Qchdodc Yiminali herct^Gapiccili um ante fcThyberlm & porcam carmentalem cernio hapret illi QmrinalifiHas rupes antiqui/epctmxQL! fes & feptemtncxnttsappellaueruint* Areahuiaasarfj eus efl;iqUi(^«id rampi iacet inter Auencinum^CifZ: a[ picoMum &: a PatefoidiTyberim.Idem; fiabtKScli/j cit iiQmipa coHium ueteris Roms hxc font^Capito' Itum Q«irinalis Ex IIoItijsRi^miktus <:^< 5<:rAiientinus#U h iixS:m:niLi Mons Palatinus eft: ubi palariumimaiUHiin osioRqi ipnltafl Sba fcbhdidit ValeJBcfam^pidum Pofieai uerQjEuahderexarcadia u^ntcns habicauii: oim iuiss Herculem ^oaeas tefl:f Gcphalo Gergitiq/ prihm ^acdificare coe pictcui Rap^Vohcofentinitt qiBopoftea Rbmuhis RomanieoppiduIum/tefl^Fabicjipiilrorcregia^IVk-S trapolim uercicifiicpPalarinocolfe furtdauitf6(rin'e€& mote fuit fedes po^Ro.Paktlami Palatiiiis ex agro reJu£D04bidem ^Dnfidentihiis^iiel a^ Pallatia uxore pMmvs alaaltaaouium^ciidtiirc^ ^iuau-r-j <;:ifiio:>eiii,5iiil> ga. Mons 'GapiroHfltis fqsui & Tar|)^itjs^ nfominatea :Tarpela aingirie»GapttoIih^uero a eapit^ -hominis i ati=en£Qf*:h vj ns moptem ikuAiurh ancea uacarunt 9 ^airiirno qia i ibidehabitauic^Eab -pdaiaPritiaaigi^ origo R:omac fuit coflis capicolinos' atitea faturriiuss di<9:us*Is eft ubi nuni: fanxfta Maria ara cceh* & arx capicoiii^DiuiditareFJminduoscdlks telleGeliio fiCPompOiLsrJn capicoliUfrj^s^&arcemUi: c n:r oib Mons Auentiniis qui 5^ Rumuriustin cjUo haBfta^ «ic^Athalas Italus teile Fabiorad radices cuius iuxca Tyberim opc atc^ cohfilio lani eapenam oppiduluj condidjc & regioncm eius permiflu Haliam dmiim monte erac fiiua laurea ioui facra & fons fauni.Atriii liberbtis & fpelunca chaei dc alia multa a^dificia* Auc; tinus diciiur abaddientii hominum^feu abAuenti>^ i$6 rege albanorum ibidem fepulto fcu ab auibus aM &oiieMeuio/uel amhendo : 3? cum mons a caEterfs? partibus urbispaiudibuscflctexclufus uehebantur- ad illamhomtnescjUOTi R omulus tefte Fabio nemi? nem?paffius?cffchabit^eiNam fratri Rcmo illum {zP c&m d0r«'ubluic ufcp ad Hylerham •Tyberinam de q Ouidius^nfiftisi--^"-; v^n VL-- rr^'- ^-^'v:'-^.:: ;rf:'dr^ Adiacet aniakjuus ThybdirtcylaGUs Hyletnsi --^ i ^ Porttificesillturnunccjpocpifacraferunc* - De cjuo locaBei:tEfu:s.SC^Io«aiini«cIarcdiKeruni^M6 D ii |>redi(Jus Aucndnuscft uBi ccttetta*k*5abnflf.FaSt us didt*trcs collcs primum colucrc antc Romulimi mcdium quidcm Roma filia itali:cxcrcroQs ucro Sa curnus & Italus» Atrium libcrtatis Atrium propric ab atriatribus tufcis tcfte Var* appcJlatum:gcnuscft: scdificiiantcaedcm contincns mcdiam arcam utlnqt Fcftus pom* Viifbruuius ucro fcribicliKvi^Atria Iz/ nuis effc proxima» Liuius fcribitatriuj hbcrtatis Ro majfucrat uetuftifiimumd^ obfides carcncinos in di &o acrio cuftoditos fuiffe fcribic praccerea refec3;um faiflcampliacum<^ ab Hcliopcco»8c Cor* cethcgo cc foribus.Suctonius ucro ab afinio poUionc acriuro li bcrtatis rcfedu fuiffc fcribit NonuUi uolut porticii ttcftcfuiffeubi nunctrescoluronsequas dixicpotc palatino effe dC aliac trcs capitolii aUud acrium a 1 ito 6C Domiciano inftauratum in quo funt ndnnuUa ft/ gnaUcccrarumuideliccti' ri tRESTITVER» ^ i Mons CcUus a Cclio Vibfcnno tufco ducc npbiliq cu fuis in auxiUuRomuli ucnit contra Larinc^regc Acronc:& incipit a bafiUca [accrancn»& tcrminu po/ liic ubi n unc cft ccclcfia-^s^Gregorii dc inctudic ccclc'. iias Mariac in Domnicc &: Stcpbam rotundi &ioa>' 'nfs 8C PauU ac pctri & MarcdUni in radicibus eius 6i aiias nonnullasccclefias*Et ibi propccft quatriuiuj; s.interCasUum ipfum & Exquilias/inquo montc crat aedifida fumptuofa utdiccfinfra^ucftigia quo/ rtim adhuc mulds in locis uifuntorin uinea dominl " u U PHlMVS Achilfis de Giampdlfs diecaft^o placbis in qm fajpc fuicu.dJulianoMarafca & BartholonrK o Cynifco* Mons ExquiUnuscft omn4um altiflimus in quo lo co nuc eft ecclefla faniftae Marias maiorisjprope quaj ccat Bafilica Sfcimini Romani Marcus Varro dicic Exquilise duo montes Kabitiq^ pars Gefpius mons fuoandquo nominceda nunci facris appellatur:effc 5^ons oppius* Exquiliaetefte Pomponio Laeto in dpiunc ab ecclefia fan<3:i Pctri a uinculis & protedu€f afcp ad Undix Crucistinde ad Termas dioclitianass illinc circum eundo includicecclefia^ fancfli Andreas & Anconiiacq; Praxedis & alias nonnulIas:ab efcu/ bando dicitur/quod ibi efculcae a Rege TulL effentr oclquod anccurbemcondicam/ucnonnullis placcc/ Coliis ille aucupibus erac in ufum:uc fparfis Q^iC^ quiliis aues illuderenfur* Mons Qutrinalis eft : in quofuntequi marmoref al l^idi^U Praxitelcfculptiipars cuius infima folo adc/ qaata/utcoIumnaTraiani in foro fuo pofita melius drcijfyid poffcttqui prius mons Egonus appcllac^ dft/in.quo loco BC moncc eft ccclefia fan^lac . Agathae in^^ Subura ubi & deccm cabcrna^ fuerunt:ut in dbur dnisJapidibus nouicer effoffis apparet/qui mons cc ftcDionyrtolibji.hserec Capitollotdidus a funo/ titsfabinaecemplo/quamilli haftatam fiuecurim»i« Quirim uocant«Eundoucro a finixtriscft uallis in/ cliifaparicdbus :ubi fiebant Floralia: dc mons a dac trfeliabct domu cardtnalis Nc^politaniln pte Qni^ jialis mdncis:quiuocatur mons Claccrae a^ Apoiii/ nis^Mons uero a dextris uocatur Capitolium uecus iibifafccemplumlouisantiqui* "i 'Mos Viminaiisa uinibus dicflus teditad Thcrmas tifcf dtoclitianas*Marcus cnim Varro colies Exquil liaf^ non motcs appellat in haec iterba*Tercia: regio/ nis coiies quincp a deoruj phanis appellaci funt/eqs nobiles dao colies Viminalis ab loue uimineotcui^ ar.ieibifac:& Quidnalis a phano Quirini uelab ip/ fisQuiricibus:quicum Taciocuribus uenerucRa mam; dc ibi caftra pofuerucan quo monceeil ecclcila (andi LaurcnciiPanis 6d PerneCuc dicicur/Q^ ui col/ les Q^uirinalis 8C Viminalis coniunguntar^pe por tam yiminalem:qu3c proximaefi: portae Coliinsc: tamen de uiminali funt nonnulli qui aliter fentiunr» Eft 6i mons nociffimus inter ccciefiam fanfti Saluaif6i ris dc Lauro S^ ecclefia ^ pacis/qui uocacur Ibrdanus mons/in quo sedes Vrfinoijiiicae uifuncur» Eil: 5c mons laniculus Itueaureus intrans Tybesfms. in quo lanus habicauic : ubinuncefi: Ecclefia fancSi Pecri in montc Aureo/ qui in echruria ho in Roraa* Plinius cercio lib*Sacurnia ubi nuncRoma*Andpd lisuero ubi ianiculum in parte Romac» '''rr o»^ * il Colits Vaticanus ubi cccietia fandi Petri apoflbli fiCi patacium ponc^dc quo^Fcftus Pompeius Vaticanus. C(>llis appcllatus eft ;eo quod potitus fic populas irovi PRIMVS watum rcfponfo pulfis aethrufcis* Aulus ucro gdfus lib»xv«fcribic*Ec agrum Vaticanxim :& eode agri do /f minus praefidem appellatum acceperamus a Vacici/ niis:quac ui atc^inftindu eius dei in eo agro fien fo Iki effent» Sed praeter hanc caufam^M* Varro in lib* diuinarum:aliam eiTc cradidftius nominisrationem Nam ftcut Arius inc]uitappellatus/arac]f ei ftatuta e/ qus^eftinfimanouauia/cjuodeo in loco diuinitus uox edira erac:ica Vacicanus deus nominatus penes quem eftent uocishumanae initia:quoniam puerift mul acq? parci func:eam primam uocem eduiic/quas. primain Vacicano fyllaba eft*iccirco uagire dicicur. cxprimimenteuerbo fonumuocis recencis/inquo: colle erac Tcmplu Apolinis dc locus ciaufus in quo equos regebatcrudeiis Nero* Coliis hortulorum/eft qui furgitadextris apud ec/ clefia fandae Marix de populo in quo [Neronis ofTa fepulta fuerc:exquo collecefte Pomponio candidaci defccndebantaibis uefiibus magiftracum p€cicuri:.<| nuncmons fiuecollis pinciusappcllatur* Mons cicacorium cft in campo martio non longea columna Aurelii Ant»pif qui corrupte hodie mons! Acetoriumdicicur4locuseratcomitiorumJ*R.oma/ norum/qui poftq citati fufFragia intra fepta contulc rant/ne laturis fe dcnuo immif«:rcnt:ab aliis fepara bantur:uulgodicuntcumtumuIum fa<3:um cffeex fegeftione fundamcntorum columnx antoninjes HBER . Mom Teftatiusinter aiohtinu BC Tybcrim titq^ por tucnfem porcam incra mocnia furgtt in quo loco crac coliegia figulorum a Nummarege ro* infl:icuta:au/ <3:usiuic in purgacione fluminis:in quo noftra xtz/ te adhucficucin campo Marcio fiunc ludi taurini tc/ pore bacchanaliorum.Pccrus enim Marfus oftendit tnihi nonnuila fuper Feftum pompeium/qui fcribic Tarencum locus in campo martio didus:^ eo loco Ara ditis pacris in cerraoccukarccur»! hauii appella mr ludi in honorem deorum inferoru^ fa«^i:infticu tiautem uidencur hacdecaufa regnance 1 arquinio Superbo/cum magna incidiffecpeftiientia in muUc/ res grauidas^qua: fueracfacta ex earne dtu uedica po pulq chaurorum/ob hoc diis inferis infticuci dc thau ri uocaci func*AIix figufinaeerahcextra porcam Vi/ minaiea dexcris ubi furgic adhuc coilis ei^ maceriei» Sunc&aliimontesfeu colles minores uceft mons Cacliculus fiue caeliolus apud Celium montem/quc TuIIius rex addidic Vrbi cu mocc Exqlio & uimiali» Excra urbem propc portam collinamerac locus fub/ cerraneusin tumulo:ubi ueftales uirgines ftupro fi/ «c inccftu dcprehcnfae uiuaefQdiebantur cum pane/ &aqua*Plura de his Plutarchus in uita Camilli* Mons facer ultra artienem extra porta collinam/quo plebs a nobiiitatcfecedens diu habitauiCv m Deaquaidudibasi PRIMVS: i-i 'Vlmi Frohttfius aquas Vrbis tantumo(3o fuo i Tcmpore nouem fuiffe fcribic • Sexcus uero fufTUS/qui Froncino pofterior Diodiciani cempori-^, bus urbem Romam defcripfit/aquas ad decem & nq> uem fuiffe^s^ Aureliam/Appiam/ Aniam/Acchicanto Auguftam/iiueAlfiecinam/AIgencianam/Anconia nam/AIexandrinam/Claudiam/Ceruleam/cuminf feu cinMniam/Damnacam/IuIiam/martiam/SabaCi/l nam/Seuerianam/craianam/tepuIam/ & Virgineam feu Herculeam:equtbus nunc una folumodo urbej influit fcilicet Virginea in campo marcio : ubi lapis marmoreus cum his licteris appoficus cft* i TIBERIVS CLADiVS DRVSIFI/ UVS CsefarAug^DuClusaquajuirginis deftina/ tos per Csefare a fudamecis nouos refeclc ac refticuic^ (Quauis nonnuIhMVl*Agrippae laudem actribuantt Pbilip.5e*aic»M*Agrippa in aediUcacc fua Romam diixic aquam Yirgineamtpra^tcreafonces fecic ccntii iquiDep^Cafte!Jb*exxx*complura cciam culcu magni ficaigcopeabus:6igraCuica tdbuitbalnea cetum fexa gihca PUnius nb;xxxvi*Aqua Virgincaa Virgineq dam di(9:a:quod cum qujererent aquam milites ro* JVirgojienas.aquarum moftrauic/quam pr^didus ^grippaabduxic ab odauo lapide diuerciculo dup nrul>paffuum praeneftina uiaiuxca Hercnlaneuil ri/ num/qwcpiirefugiens Virginis nome opcinuic«M# Agrippa tefte Plinto in aediticate fuaadieda Virgica E sqfiar csetcrlfcjp corriuatis/atcp cmcndatf^ lactt^^Tepdki gencos jFeciCtPocma ipfius aquaedud;as adhiic appa recin urbettn quo loco non longcab ccclcfia»s*SiU ueftri in campo Mar^fupcr ueccrem arcum incybur^ tino lapide infrafcriptarlicccrx ulfuntur* ^^Hrd msti TITVS GLADIVS DrufiCxfar Auguftusgcr ihanicus Potifex maximusi-Trib* poccs.V Imp^xi^ PP«Cos»De(ig.iiii*arcusdud:us aquae Virginis Poftea»Q_*tnartius in ptiira : rurfuf<^ refilcult^M» Agdppa concipif Via ValeriamiUxxx^propefub/ lacum/quamd4;fuotcmpoTeFrontiniis4iauauencititt a Traiano pcrduAam craianam fuiScAv&stmpt^f/ paretin lapide marmoreofrado ac nuper ejfofloy « Aqua martia concipitur a milliario^xxxvil^Utappli^ tet in litteris fuper portam tyburcinami 1 PRIMVS iMPXAESAR.piVI IVLLF* Auguftuspott dfex max»Cos*xii*Trifeuiij<:^oceft;»xiXt Xoi^ r jriup? acjMarum refecic* .^ v \/ ^ A ^ : / IMP^CAESAR» Aurelius Ant* pius Felix Augu* Parchic*Max*Bric*max.Pontifex maximus Aquam Martiam uariis Ksibus impedica^ purgacp fonce eK cifis SC perforacis moncibus refticuta forma adquiii/ to etiamfoncc nouo Anc.pii Aug4n facram Vrbeni fuam perduccndam curauir» .\:i:Ak\ i ^, Aib IMP* r*Caefar Diui.F* Vefpefianus Aug^po^maKw Tribuniciae pocax^imp^xv^Cens^Cons.vii* Defig» ii« Riuom aquae marciae uecuftace dilapfum refecit:6C aquam/quae in uiu effe defierat reduxic» ^ Aqua^TepuIa erac/quam ex agro iucullano Seruili^ Gaepio SC P^Caffius ionginus Cenfor in capicoiiu^ perduccndam curauerunt» luliam aquamvM^Agrippa ab inucntore uocata in/ troduxit cx.tepula uiaiiibcerranea fupra terram uero operearcuaco*, - fidili ftrudipne ^ ^ k a.:^ r o u lU Claudiauero/quam Caius princeps introduxit eX fontibus curtio &: cerulco miLxIvi* uia Subiacenfi tlaudius abfoluitopcrearcuato* Titus deindercfti/ tuit:at cubitales litccras fup neuia porta dcmoftrac^f^ TLCLAVDIVS Dru(i.EC«(ar Auguftus Ger/ manicus Potifcx max»Tribunicia poceftacc»xii* cos> VJmp«xxvii*patcr pacriae aquas claudiam cxfonci/ bus q uocabac^ceruleus dc Curti^ a milliario«xxxvi| '^ E 11 lccm Aniencm tlt>aarff i millimoAxiufvk^^enfk in urbem perducendas curauit* ^ IMP*CAES* Vefpcfianns* Atig^pontmax'» TriH pot»imp«vi*Cos*tii.Deng4iiiuP»P« aquas curtiam 6i ceruleam perdudas a Diuo claudio dc poftea icer miffas dilapfascg per annos nouem fua impenfa ur/ bi reftitui^Sunt ibi pra:terea S^alisclfze mincres^s* IMP*Caes*Diui*F* Vefpafianus Auguflus Ponti^ Maximus Tribunic*pon*imp*xvii»patcrpatria: cett forcos«viii,aquasclaudiam Silantenem perdu<9:as a Diuo claudio/8<: poftea a Diuo Vefpaftano pfe fuo urbi reftitutas cil capite aqua^ a folo uetuf^ate dilap k eeac noua forma reducendas fua impefa curauirt Anienem ueterem«M*curtius cefor cum L. Papinfo annis^xUpofl: appiam pducenda demanubiis tpyr/ ro captis curauit* concipitur fupra tybur*xx.mi[*ex: tra portam Romanam* Anienem uero nouam operc fumptuofo & flrudura mirabili lulius Frontinus a Dtuo Nerua curator aquarum fadus reftituit/ac in Vrbem perduxit* ^ Aqua appia pofl: initium Sannitici belli inducSa ab Appioclaudio cenforetconcipif" enim in agro UtcuI lano/qui nuncTufculanus putaturufa praenefl^ina^f Aqua alfietina quae & augufta dicebatur feruiebat r« gioni trans tyberinae eum fabatina/quarum una al/ fietina*s.Via claudia miLxiiii«clacu alfietino conce pta obfrigidicatem minus (atubns ab Aiigufto fufi PfttMVS inCroduSataltera ucro SaBatina I aia6atf& fC^R ^$ "tinum memoratatharum quo<:j liifuntur uefiigiaail • Is efl: nuncaquae du<5u^yqtiern a p6rta Neuiaad h/ teranen fem baiificam :8ctnde per ^a^lu montis dorf^i ad auentinura montcm pcrduSutnfuiffcataffiodo^ ro monftraturtln domo Td^nis ciampotini non!6> gc a campo florido Icgi ihfrafcriptas littcras in lapi^ demarmoreomuliis inlocisfra^So qui lapis rcper/^ tus fuit apud ecdeCi^tn fatt(^&e Crucis..^ - - - . V J, D IMP-CAES* Diui.M^Antbnini &TraiaMVr»Sar4l M^Filiusditti c6m<>idp«F«Diui Ner^Diar-ADComn^ if^ (tep .Dmi*Ha4riani^net»Piqi Traiani partliicv abn^P^iDim Nerux abncpos»Sepdmius feucrus pi^ percinax Aug»arab»adiabcnic«Parchic»arabic* pont* fX)ax.Trib»poc«vifu In^*xi*cps>ii» RP.Prpcos Ec Inip^CaesX.fepdnoti feuert pii percinacis aiig«arab« iidiabcriic«ParthiCfma3^« fiii^diui anconii pit ^nep* l^iuiHadri^niiproneuPiulXraiani par£htC4& diut Nenix ab4iepfryl)»aurelius aticpnin^ pius felix aug^ ttib>Poc.iiii*Procos»P»P*arcus! csclemotanos ob ni;^' mil uecuftate collapfos a folo fua pecuia reftitucriit* Non Ipnge a lataraQeAft Baiilicain Caelio monceeft lapis marmoreus in;a {ciiJpej5/'|utsnonnuUi-fcalpiisdicant: ?; > i^ IJSAP*Gaes»D»M*anconini Pii Qerm^Sarm^F^Dilii conimodi Fracer Diuiant*Pit«nepvDiui Hadriani p aep»Diui Traiani parchici Abncp^Diui Ncru« ab/ nepos^^eqji^ji^fcquuticur^uc apercius dicam in opu-ir fijqilp de uearibJCiS;Cpi£ha*.ro*quod quidem Rcuere» Syxco nepoci fan<3lcacis tux uitecancellario &*S«R» E^Car^cit^fanfti Pet»ad Uit«:«dedicaui\ bi arcu Tyburcino coniunAo praedido aqu x du/ SUtlnter «eclefiaj fan<9:ae Mari^-in domnicae & lov a^ Pa^li fuctnfrafcripc«]f»|ncifae uetuftatCGofupce. R^QQRNEUVS.P*T*POlAbelb W^^ CJVNrVS^q-.F*SiIanusFlameti*MartiaI* =i ?m V!e2-MJIisiT:^ EX*S.G*Maiiia .l^KX^m ^»it»^il^:Cumueruutxdem^ pjx>baiiem il*M cipales uidclicet* / nbiL E.Ibd^rrT> \ntoninas/Agpppti^/liVcxal33ti1hteYA^ Eias/ Neronianas/ N ot8at|anas/5eacriaaar& fEtsd^ nas*Erant & Tytianx Therm^&Occfanac/Gomp/ lianae/& Syrtacas^PhilippnAug^&Qlyropiadcs*. li Tiierinaserantloca ampliffima & fumpttiofa^:q.aat calentibus aqui5/aut ipfb finc aquis forniceignecd^ lefado lauandi/fiidadicp ufibus dcputaca fant^ErlC prxcerca in Thermislauachrain modtim prouincia rum extrucfta ad lauandicjj ufum bainea:5<: ne du Ipla no in folo unicuicp cj^fitatfed cdam penfilia « &rc denicp in Thermis ipfis Arcacamplifrimx pordcib^ circudacac fuptuofi flimis camcratacp fupbiffimis foir tiicib^ idifictain circuitii hiiites:fii qb^us columnaipis JCucrfi coloris marmoreariim orditres immenfaruiii Fui ffe hinc coirftat : u cin; ipfi^^riiinis adhuc apparct fum paficGibus diuerfap^^kpf^um^ncruftacis^Era^ ^ nacatoria 6C ncmora/5(: toca pauunctata uariis ador naca pi(3:uris« £ranc S^alia^muha pormUIudis^atc^ ^cliciisexp0fitb*^tte.b ^fmtitii.:^ Thditi^ ALEXANDRlNAB-ab^ iWexadro^e^ uero principe aedificataefeere/ueftigta^iuarumapud ecclcfianiCm<5h Euftachii uifiintur*V iiH.)i Vi^*M Thcrm» AGRIPPINAE a.M^agrlppa Faa«ii$ longca Panthco &tcn!'pfey MarfSfupcr Mjncruajt MCtpferimrtieS^ta demdndiantiii locD/^uiiiiilgo - Ciambella dicicur* . : n ;ir ^ -mi» 3FitcrmKi^NT©MiANAE:quasBaffianusan£Ci timns Oara£2dla;inctQ>j^G ScAlc^der perfecic^ad/ ItuoUifajiturfcnsidftucxapuded^ Syxti ^quarumceUamfblearenirarchi^etfti ncgancpoffe uIU imicattoc/quafada cftfieri r.narex aerc ucl cupro(ut aicSparcianus)canccHi fuperporiCi cffedicuntur:qui buscaraeratio coca concredita eft:8c cantum eft fpatii midipfum fiert ncgant pocuiffc docli medbanis:uc adhuc uifuncur ingcnces ruins cum alcis pariecibus ,ac femifepukis colum n is* Thermx AVRELIANAE :quas hyemmales fecic .Valcrius aurclianus impcracor crans cybcrim uc ad/ iiuc in notthuUis locis apparcnc ucftigia» tfhcmiaB^ CONSTANTJANAE: apud equos tyriadis adhucuifunturfcmidirutsein colleipfo qui rittalif&ibidcm infeacSo lapidemarmoreo/ Petroni/ una/qui pennaurfets p5£Fe - $ENIG>Jft^ES AV^G* . . ,:;i3&4Tnfa€:*X£m,;: c^ D^D^N^NXonftantiusi , iiulnox^/ltSl/i •iu^eoD '^^ *' M*Aurelius di MaxLtfi^^QU^tf — - -^L iq sm XhermasFeli* j/nuisrt.. <.. . ^ i .n.k-33 Paxtoianjusy^ug^^ns^iJnsijilicjKl -i! nt^riiitc nm grffepfw^aie, |fnif|ociiSil^iHl , »^3 Ficri iuffic & Pf,» jf.fcg Mm^ muhofn m einns ^ucJit Pomini Confecratj j; -iA/l AIT ll/CXl xmi^HT jVo tanti operis» Pomponius uerolaetus libJi.fcrf bit Thernaae eiiis npminc Rp#?p fi^r^t CGnfccratae 6C Maximiani Hercul^i Carchagini*Thcrm« nctminis Pipclfdanf ipchoatae fueruc a uecedbus principib^: gCconfcciFiic» ab iiouis Auguftis Gotifl.antio/& Ma ximianOtDioclicianus igicurinchoacum opus abfol uerac omni culcu perfetftuni^S^uti^principespofue iCf: ifei ftaluas dc feniorum & QTpuorum imperacoruj/ flJjqfVifp capica incegraScfragnicnta reliqua cprpop^ ^l ex fubcerranea ceft^ditie : uelutibi ppft ruinas yiiermarum conferuaca uidimus/&parcim Cn Capt . colium deiacatparcim inQj^piCoUam dclata : parcini Horeaciam mifla Conftantfits & Maxfmianuiinuf/ Ai Auguflti Seuerus & Maximinus Caefarcs ThtnM imsi;ornarunt;6^ Romani» fuis ded(daerunc«Sit i^ in nominibus ambiguicas dt^imus^ Haec didictmuif exfiadismarmorib^ibiefFoffis:in ijuibiis &dtuli uidoriarum Maxfmiani Herculii in hacc licrba» MiAVRELiVS VAlvMakimiano inuido Augi Pont«max*Sarmacic,Max*GotHicvMaxUmp*Vllt G€>saii#P»P«Proconfuli. Nit miraridum efl:Bdati(fi rhcpfdcipfis maximis'/ac fumptuofis aedificiis h oj Erat»n*domini orbis cerrarum:& in praedidis 1 har tnis aidificandts Dioditianus imp* bc inimiciffimui fidci xpianac^cxl^Chrifliano^ miiliaf ad id odus plii I ribusannisin raodum feruitii addixlQ ^^iituj ml Thcrmae DOMITIANAE: a Domitiano impersiJ torc conflrucftac in campo marcio non longc ab cccl^ fia fandi Silucflri:ucfligia quarum adhuc apparcril r -^^ • ilirufamarmoribuscpdifpoliafav * * - Thermac GORDIANE fuerun* apu ThcrmaB NOVATIANl : tocin loco ubrnuni flftecctefia fan^ii^ Puj^ncianse th uico patriciome rul nas adhuc indicane ^ Thcrmae SEV ERIANE 4 Scucro Aphro impcrs^ eorc aedificatefucrfit in rcgione: trans Tyberina tefle Heli^fpartianocplumnas pukhcrrimasL/ quap^ cun^ marmorib^funtin cccIefia«s«Grifogoni& CcciUa?*. Thcrmae TYTIANE: a Tyto «dificatx non lon/ gcab ccclcfia fan llfivpriuata Traiaiiia*3ed^§ eu.nvT^^^™iSiin Auenti' i|£^teft6P»yi^oreiDa.nuncappiirenc/qua^inVincat| <^ftfa coprehcndunturmam cp uf<$ aqua^Ite Trara' ti^ deduceUafutcxmarqipreis Ifis reptis cofpexim^* N?c?j^4um eftjqupd ruinas/qua&piiitlmus apud phca^C^Marifa nonullis thermae Gallutii appcliati I ^itamcn tefte Suctpnip/foic ibi infignis illa bafihV cafquam^C4CaefarCaio/&|!,uti()nepotibus extru/ ^tj^ u(cji in hodiernum dicm Caii Lutii nomen ret! F ii 2HBER: I ficc corrupcsc ucro Gallatif» AV OW 'xmisrfT Erant prascerea itx Vrbe Lauacra rhult£ utlaft Agr^ pinae lauach^ ab Hadriano impacorc inftauratbtnc/ ftigia cuius apud ecclcfiam fandi Laurecii panis per/ nas uifuncur apud ThermasOiympiades irj iH^^afc^/^ fu Viminalisnonlonge atcmplo fandi Vicaiis/in quo loco fueruc rcperca (imulachra duo Bac^hClm* morea cum fonce dc fiftulis plumbeis cum hac infcit ptione IN L \VACRO AGRIPPIN AEvS Lauachru : comodi Imp.a Cleandro extrudum fiirtt nomine ipfius C6modi»Spartianus nancp ait»fni^i uero Pius primus Marcus*ii«VerusJii* Comodus^ fiii*CjuintusGaracalIa*vi*Getha.vi|*Oiadumenu§y vlii.Heliogabalus Anconihi fiicretnec int^r Aiv^s^ nos referendi funt duo Gbrdiani:auC cjui praerifomi tancum Antoninorumhabuerunt# ''^misil i" Balnea 8i Baline ut in mamiorfrafiitfquo uidi fctilptS t*Pauli crant in coUeQ^inMU uulgo riun<: itKic^v^ rupto homine magna napoh%non longe a Curri^ftritf d2C*tamen AiexandcrJrapiOrnmbus rcgionibSs Vf* bis addidit balnea :& hucufcp Alexandrina balhdl d# cunf balinse in generc foeni»/unt pubJh genii^ afi0 neutro priuaca balttca tcftc V^ftronc/qus^oiaT^W Bcro^confirmat* ' - lUindnRihcM^D^fcsriq Baiinac 8c balnca in urbc fucfunt humcro- dccccltl^ Lacusfiucputeipub^numero» ' ccdii# Latrinacucropub* u;.ivoui'i^)ii;>tlff* . PRllfttW Iffisifl alTi^Naum^^8eCMl^:«^^«3«<>^^* ^; K beih quibiis decertabatur nauibus E quibiis icipales cjuin^ fuiflfe legiitius BCid circum ma?^imimi erat N aumachta* ' ^^ S"KdarciimD0miefatiii^a0Naumachial|jfil[5iM©3 anitiani uc idimc ueOiigi^ i!i$am|o rmrcio ndn loge fb augufta adhucapparcfitr ^'?nEmob£ ei3r>?ifaj«of» Eracpracterea Naumachia Ni:ronisa3 radice^m^l^ auret/ea parte q icur ad Pcitufam portSifi' Vaticdnd^;?^ Gloacaekmpliffimaea Tarquii^io rege rc>;fa#ae;fuieJ^ K in urbe uc adhiie in uclabro Sc iuddoruitt|4at€4 «I dere poffumus ac ^a^in uineailxii Barchdidmei^^ doxiisapudcolfoffeumi V i oD.M*7^«Lii>^--o^ gamwn^^lum Vrbis-fejb tehradh agefcdi qtiil^s?opfe3 iibustmxiioua?h»c magnificetia quibq adequarepd^ fiiit4d^ Plinius Iib;x5cxvi4praeterea cldacam bpep^ c»i9niiimdl9:u^makim^fulFicdTis mo ^^%^ paulo ante dixi urbe^r^(>&btB{(^ nawgillL^*3 Id^M»Aggrippa fecit in^iliia^lpoft confulatum ^^muatis^bamnibusicujrfa^pi^ modo mp^acc^ auferre omnia coadis.Strabo hjseat alccloaex iimif^eil&tmffi^^^^^ ftram! t^i^mh&iitsLsi^^^mf^BlimtsL autcm pcr aqtw 4u#MS atiuarum ttbcrcais!influit:ut pcr Vrbcm/at^ Cloacas amncs inundarc uidcantur/& uniucrfae proi pemodun^aB^e^fubtcrrancosmcatus ;fiphoncs a^ 8ftu!a^li|n(|c^^s Iwbeant*QiiP|^ ac^uratiffimam tgSfam^Af^Agrippt cgtt/qui Vrbcm plurib^ aliis fnonumencisadornauic^.Quasctoacaead ripam ufc^ zlnti fluminis dcfcendebanc ut adhuc in nonuilislo Ci$ apparct*Erant praeccrca curatores pub« ut in lapi/. dc marmorep apud pontcm Aureliu Irae indicant«si IMP»Caefaris Dfui Traiani Parthici*F*diui Neruae ficpptis Trafani &c Hadriqni At^pojnt^max^TriK poC»xxii*Impai*Cos*iii»TjTOi^!ono:> B: 7S iufttcus curatt0raluct& riparumtyberis & cloacaruJ Vrb.R.«R«reilituicrecundu^m prae(tdencem termina lioncm proximamLC*RP*iyXS*sq 3ii Non longe a quo locaeft alia iiilcrtpd^iri jmarraore inuento in V inea laurcntii PalucdltiS^ -:>. :; p /iiK^ii^ciD BX Au^ftoricarc Imp*Carfaris dittijneifuad%Ner*tf^ ianiAug*Gcr*Daci»Poc*MiaXiCribipoc*wiilmp»ilil Cos*V*P»P*TJuIiusPerox curacor aluei &ripartt i^bjeris ^d^aeap^ ut^isiCieltlilnauictipa^R^R^Erox:» C*P#E*P*G»XykJ^pd^4lv^fhiny ib 33n£ oiiii q OttdaoBieiiatInwrbefnm uiddic^ maxim^ wpxi palaciilm^eronianusin Vackano Fiaminius i earqutno poftea uero aiCsc&tt duStatoictxam&iU^ IuKTe legimus :loiigtcuciine ftadio^ trhiin tbct£ai]u& Heuero uniustth quolqcd erant fiutimatcAismtts^ Iwm aurets epiftillis/apud cjuem erac mtodium / 86 ttmptum Fiauiae gencis^Naumachii/a^U2i poftegB li^demaxin^uscirdus Jeuliis ucttiQC^lat^ribus ^ekitl JRru^tis dFliin cjuo loco iicbaht iud^ circenieSiDiuas Gfaadmsfecic cairceres marmoreos & tneclias <&atir^ Mitj un cqui difcedebanc/reucrccbancurcp» Maximusj circus dicicur quia maximo deorum iVcrcunalanj^ (acracus tcftc An nio Vicetfe^ tnefegf ac VcrcunfapA fclmcotariis^Nd longea quo erac Argflecus ab arg^ Eaandri hoipice di<9tus* Fabius pijftor^it&Pfriori I lilrgilecus dicicur principioVid cr^fd futi celiolo' i {ncer circumimaximuin& Aiient3n aedcssfeiiti&Diifn jdrco ca^aHC cargercs bigap^^^^^^^^^ garum 6^ loca diui&.)ptcribus equiHtibufcf urbis:uf fye(Saffialafaccrcntj^(£trouscnto dicifur 4circuitii# Agonium dies ap^elfaba^lutiicSext^pomp^Sc Get feiis cjuo rex hoftiam imol^at^unde agpiTiia J ficia/quaeifiebaif ito mombI^iflnaHieil ag<^^ diis ficdi(SEus^uialocUsin^quo ludi in finicio fe<% facrefineangulo c«3t»Sifeftaagonaiia diccba£Mr»,3ni Ido y : D€:7heairis/6e Amphiteatris* -c m* ip i:)}Ompeius Magn^t itcr iaiia ornametai fedt^tfiei i: " "^utnjaai^jTOlTOliiam/g^quidiem ^^ nobilibusGermaiiis po*Romani nGragtiitudineoftd furus eos 111 PbmpeTTheatrutn poptilo plenum in /< ttbdiixit/pofteiii«t0j.um]^ jtedpera^aurauit/ u| Tppii^ fikttihetiii[^.tegt$ $?s3t^je|*fDe qpoieo Ba^Cl ElosJtghumSQlnisE JRos^io & «iAri^* roan qii^ crant orchettaia^fub^ftwiScena hyfthonum 6i Hy/, pofcenium coIui1:lnisrtharmoreis 6i ftatuis exornaal is^ius ihgOiJimilliiitaone&dc. QgC PRIMVS Pompeius inquic* Acdem VicSoriae dcJicaturns fo/ t$c: Vcftigia praedidi Thcacri ex tabulo aedium Car* in > campo Flor«adhuc uifuntur* Nam tempore Blondi Ibcccrx in marmorc ffad;o rcpertx fucre dc Genio P6 ipci & Theatro ibidcm effoffiae • Ecquicquid a platca eidcm campi & iudco^i ad Rofa: monafterium conti^ net aedificia Pompci fuiffe conftat» Thcatrum Marcclli a Catfarc ccptum non longc erac ab eccleHa fan&i Nicolai in carcerc ut ipfa ueftigia di rutadcmonftranciuxca quodcracSacrarma Numa infticucum circa imum argilccum* Thcatrum Balbicrat in rcgie - ;x* quod quldem CUcasfar dcdicauic idc appcliacur Balbi a uicinitace Cripcseipfius» GaiusCallicuIalmp^aedificauicamphiteatruj iuxta fcpta in capo mart*uariis ftacuis 6ccoiunis cxornacu DeMarci Scauri Thcatro nil dicam:in 2cdilitate*n» fua tria millia fignorum aureorum in fcena cm fucre tcmporario Thcacro c marmore*s.8i uicro & aurads tabuIisconfc<3:o/inquoeranc*cccIx4CoIumnac mar/ morcac ccftc Plinio Iib«xxxvian quo fcribic dc duo/ buscheacris[ampIi(rimis.C«curionis4 cuius gcn^Iu luxaria: nec ancca ncc poftca uifum cft^. Amphiceacrum Tauri Stacilii erat apud ccclenam«fr» Crucis uariis exornatum marmoribus ut ueftigia ip G tlBEEL ' fiusibidcm dimta ccrnuiitur» AmphiceatrumTici&Vcfpafiani nodffimumime ^ dia Vrbc miro lapide tyburcino excrudum a Domi tiano pcrfedum ciim incruftatione intrinfccus bc ex ^ trinfccus cum fignis/ &in fingulis fupcrioribus arcii buscrantftatusemarmorcaeJbifiebanc ludi*Subta to xdificio funtcloacac/tefte Popo»adco ut pars xdi/ fidi fubftineacur a cIoacis:noftio tempore Colloffcu iiocatur/a Neronis colloffo/qui ftabat in porticU do mus aure3c/& iuxta praedi feffius ubi populus IpC(51:ac» ^ ^ Thcacrum dicicur cmifpcriumlfcu uiforium graeccla ^ tinae uero fpcdaculu cmicicli fpccic c5ftru ma rotnnda^ ueluci ex dudbus ronftans Theacrff^ Dc arrario & pccitnia pub» i Ocus aerat ii antiquitus fuic in rupc Tarpcia in tc pto Saturni bc opiscius uxoris/ut adhuc diruta fun damccorum ueftigiaccrnunt abcapartc quaiturad ecclcfiam (andi Nicolai in carcerc/ubinunc parua i jccclelia (anAi Saluatoris collapfa in minenti Hoipi/ lliali hn&x Mariae dc porticu q uocatf fandlus Salua tor in asrario:&: horrea uicina uocantur in aerario* iJRomano^ aerarium erat in aede Saturni : quonia in icalia Sacurnu primum inilituifle nummos fignarc dicicur cefte Cypriar\o»Macrob*ucro fic rcfcrt* Aedc Sacurni acrarium Romani effe uolueruntq? tcmpo/ irequod incoluic Icaliam fercur in eius finibus nullu icc furcum c6miffum:aucquiafubilIo nihileratcu/ fufi^ priuacum*PhiUbe»ait primus auccm omiu Va/ lerius publicola exadis rcgibus aedem Sacurni aera/ rium declarauic ducH^us oporcunicace loci & apertum jK ab infidiis cutum & in primis munitu animaducr/ ;:k»TulIum Hodilium quidam confccrafletcmpluj |5acurni ferut qnidam Lutium Tarquinium Varro leiro referc Ticum largium di(5acorem aedem Satur/ ii faturnalibus dedicaffe Liuius aucem a Planco refti ucum fuiffe Aulo Sempronio/&.M.minucio Cos» n quo pecunia po^Ro^coferuarccur^Eraccp ibi tabu/ arium/tn quo cabul^e pub.acncas feruabat" tefteCi/ erone^Traianus ucro impcracor aerariii^qd^fubCa Gii ! LIBER pkolio erat in nouam aedem Sacurni traJuxit/ubi U libri Elephancini feruabant'':!^ quibus*xxxv«cribus eranc cotifcripcse cu iibris lintheis in qulbus quidem Annalcs confcribcbanr"* a Pontificibus» Eratpraeccrea in ipfo aerario locus fccrecior ubi uecSi galium uigefima teftc Liuio feruabaf Locus ulcimi serarii erac ubi nunc eft perpulchp^ Templum in ho iiore dim Hadriani mar^dedicacu, Non longc a quo erat officina cudendze pecunia\Seruius»n*Rex Ro» primus in Vrbe (iguauit 2es:fignacum<^ eft antiqni/ cus nota pscudum/unde^^ pecunia appcllat''* Argcn tum uerofignatu cft ano Vrbis^Dlxxxv^ Nota dctis: Romano^ fuit lanus gcminus ab una partc/cxaltc/ ca uero roftrum nauis.Nota aut argeti fuerunt bigas at^ quadrigae/unde bigati atcp quadrigaci* Aureus uero nummus poftannu fexcentcfimu quadragefi/ mum fepcimii pcrcuffus eft/quis nonulli poft iexa/ gefimum annum uclint« Auri in ppfi ro^aerario fuere Scxco lulio Lutio Au/ relio confulibus podo fcptingenta uigcntifcx:argeti «ero nonaginta duo milL& extra numcp^ triccnca &C feptuagintaquin Forumromanu ab arcu facucri 6i horcis Marix Gra^' tia^ ad radices Palatini ufcp ad ecclcriam fandorura^ Gofmae & Damiani tcndebat ampliatu fuic a.C^Cse fere/poftca uero ab Augufto impatoribustqd' olim Caefar totum mtcxit uclis:& Caco cenforius ftemctt' dum muricibus ccnfuerattutita litigantcs eiicerent^s- in quo eranc Tabcrnae nouae feptcm :cjd' forum di/ <5umfuit/8d Fo^Latium/inquo ftabac Domitiani colloffus teftc Papinio. Latialis luppiter in Albano montc colebatur: Dionyfius lib.iiii. hiftor. auAor*. Ladantius lattalc louem a latinis coli folitum huma no fanguine.Fratibi pra?terea fuggeftum roftris nz^ uium cxcrucftum.Liuiusin oflauo ait.Eranccrgo ro ftraadradices Palatinimontis.Scruiusucro dicit^ Romanum Fopt cft:ubinuncroftrafunt.Erat&Sa CEatariuj Scnatus Thcodofii tpc ut Ifae incifx dcmo , tlBER featln maferi capclla ecdefiae fan<9:« Martfn« apud ^cerem Tullianum uidelicec* S ALVIS Doniinis noftris Honorio 8d Theodofio yi - ficri ftatuam paffiis eft* ; Forum Augufti cratapudcccIcfiajfanclo^Cofmse ti Dam.uerfus Turrim Comitum*Caefar*n* Augu (ius aediHcauic fo^ cum sede Martis ulcoris 8<:inco Caftorem 8^ Pollucem cumui<3;oria& Alex.magno § imagine bclli infignia opa Apellis pofuic ^ Aulus uero GeUius dicCc ftutuam Coruino Diuus Aug*in foro fuo ftacuendam curauit;&: in eius ftatuae capitc Coroi fimvilachrii rei & pugnsc prnamcntii^qcF fo^ poftea ab Hadriano inftautatii cft*; Forum Traiani ab ipfo Traiano cxtru(3;um & didii FRIMVS' flpudcolumnam ciusCocIidcm 'va quo pofuitlajil^ dem marmoreum cum his Ifis» Talem Priuatis impcratorcm cflc opoitcre:quaIcs fi bi priuatos optat haberc* ForumNcrusc fi ucTranfitoriutquod a TtaiiamaS aliaFora tranfiebaf/apud palatiuj ipfius Nerustuc adhuc cubitales Ifae dirutae apud«x*ingcntes columi?' infas marmoreas apparent# IMP^NErua Caes* Aug* Trib^potcs^iif^Imp^ iHcIius (partiinus ^mt ftatuas larolas uel pcdes cttss nudas ucl cqucftres diuis impatoribus in Foro diui Neruaetqubd tranfitorium dfilocabat omnrbus ct?5 titulis &coIunis aereis/quasgcflopi ordinc corineret» Forii pifcarium erat non longcab ecclefia fancli Ge^' orgii coniundum Foro boario/quis nonnuUis pla/ ccatapud cccl^fiam fandi Nicotai in carccre di<3:tini forumfuiffe^Varro ucro libJ^fecundumlnquit Ty berim ad lanu efl: fo^pifcarium Eratibi &foru fu/ gatium a uico iugario dicfto ubi facraiuga bobus ^ in auguranda Vrbe pofita funt* Forum boarium crat ubi nunc cft ccclefia fan<9:{ Gc/ orgii in Vclabro/in quo crat (latua Herculis ab Eua dro antiquitusfacrataiquxuocabatur triumphalfs: & ufcg ad cpa impatorum p triumphos ueftiebat"' ha bitutriumphalitefteplinio» Erat&Ianus gcminuis a Numma Regedicatus qui pacis bellocp argumcfo colif/in quo 8<: bos aeneus ftabat^un Oui in faftis» . UBEft HicubiparsVrbisdeBoucnomcnhabct» 3 Inmonumencum/(^uodibt cepcusefl: facerfulcusa> Romulo au&>r e Cor«uel a boue Herculis : qui ob uicSoriam concra Caccumboucm facrificauic«Oui# fmmolac ex illis chaurum cibi luppicer unum^ l non longea Argencari & ncgociances Boarii huius loci : qui uc/ hcnc deuoci numini eorum» torum Hoiicorium non longe crac ab aedc Veftae» ForumSaluftiicracin/Quirinalipoft cemplumubi fuic cccleIta»s»Sabinii apud eccIcfiam«s*Sufannae» Forum Suariumcracin locoubi nuc cftccclefia (&i Nicolaii in porcilibus/quod adhucnome rccinectio longe ab ecclefia fi^o^^xii^apoftplo^» Eracdcialtaforaabbis rebujscpgnominaca qudeillic uSdcbant^* PRflSOVS GVRIAE duope gcnerum&emutl^MS I uc erac in curid,bftM«|c]pQa9iiruk^(bUif|s rexfec# Ifd^iifiMiksdl^jMaC^dpzlo&ini^ lueftigfa denfjonftranGellius 8^ Varr^feiblki§^a3' iJfaace^rifiiJi-iiMe 00'^pCieuiffc^fiafiih lo lUW^Pi^rftifm^ qWQd t^pljuniv appetlareturtnon en i^ oranes aedes facras T cmpla^Cuda inqlialiabebattii i!(i?Ut(;»$ iiemgte*»» ei^c )ba^Sb«ifm€»io fcnatug in «edl sjftppiJlinis m0inc<>M^9ls^ Gu riae Hoftilix erat Gregoftafis fupmicon^ittu ubiinsitf onum legati fubuftcr^l^^H^ifein^tu effentmiffldc J}%l?tecc^ naep>|^^ jQc^/^li^ j^piftpl^ ad^^^atrjm ^at^ Senacul^ l^pr^GregQ^afe i^bi ^ ! nprd^a? 9efi^}i^a/9pimg|ifi^ i^^yalerius-maxinv^jl^ l^ljqef^^a^us affidua.f^^^ JE^^tj^epicg fefj|t^|ii iMi^|ije^^^|u^ <^t||B Q^ij^ ^^ll^ue£|4^ir||inter|S(^d[iia^^ " i- W ^ , If % ^mid^mot)?.fMp§Um-ep^^ui ipfius^Tfacaetfatti m qt4a Gi?^fariacerfcdasfiiic Idibus martias^quipe Wm*§ dimprsrnitiidiabitt;/ :>a c-.rnlbDusnlnofniib Ei^ifbuf BratSiS quria ftde fenajiiKimi^capo tftareio dita: a^ Bellonaetubtdabarfcnacus i^ads/^quos in Vrbcm sdjnijtterenolebanu ^'^^.ui^fm i j>i.i-icji>z^:i:2i^.o Wm eciam extraj>oram GdfdtPim «fempfuifi ffiards|f iibj dabaturfenacuskga^tilldftflfm/qtti intra utbis liOQirccipicbancur^ :•:.; zih^v:;^^'' yij^c-H ^.li :^b,niirain3lu.DeGarfi^ ''^''' ff?r^3?i iAnjpus M^irtiiiS diim^ger fuit Tarqulnfi R:C \no3gis i^ifijnil^5tti^!0p2tx£ra Vrbe^^^^^ tilOjpla^ct/qui SiCvQuicquid GapitoUu Bc Tfberim tiitcrflwcfoiff6t!ai**f^«alrtium^^Na^^ ad Gapicolium finiebacur:poft^xjpu[ioit€ T^rijiLif*' tft^fuiicofyfctficWCagct^l^arqtn^^ campus maf^$ di infinitis (latuis &: obeltftis i Martius ^rie fuic ubi %tit^af^Ie%fii?tae4%ifttf'itt lc^ tui*^>mfe& Sdi^^ltlfeHiii^^ Rii&c bi in ccdclfia;S*lliutvrh^lucifm tocBsfe^ 4» " PRIMMS VT BQR.EAS SJPIRAT. ^n Er3&p^3ei:jet€a iVilk pwb» «bi cmfiis habebstur a ccfi ibriba^.;ji|Mhilti^d9i Gltnttafium publicurnUi^ £o/il In diijp fftCoi^oMartii? babfbtor comitfa^f Joca qaibustribus i|>fe^ccbanc fuifragia-dc cligcdis mia giftratibusnon Ipngeamontccitacorio* Vri ufcpad luftiniaoi tpain cr^^cioocprincipil aicclamimfl:*. 1 i FeUciorfic AuguftQ^aid rl^rai^io mdior* n r !>:?<^^?]tli]t ! NonnuUi rridebanc*Njs€ Hadfiianp dccerioi?* fi ^ ! ?F> Erat&lpcu^ Comici4! in:foiroi4n:(irrcurnm PaHariaJJ tc lacum Cutdumtduobusin tpeis pr»di<3is oes dii ifgebantur fiuc Dicbcorca/iiucjSot^&ics & afiima-?^^ giftratu^*Ecat;<^ tiiplcxdcligcndirfiQdai^^cicju^i; pcrpulchre AuLgcLfcripfit liU xvi^ Scjta U?rp" fcrieas crancin camppjnirfnio^cScfuip indiifaiabjuhtis^: m quibus PoAR;o*foffragia ferrccpiifueucrac dcquir bus Pli.dd MarciallsfcribunttErai^enjplum Ant*Fir dDdlpag^aicolum^dusCiptifdieiuiCi^hftakslf^ in marmorc effoifeannp f^ifci^^Mcoci^demonftra nmptubtmttncMfiincujr ttigafir«$j(£ikim0^i^i^rmp/ iflpaettn qualoiio npfter*Alc)^^'nda5N!!ETfO' pprcntin^ liabilauccirrupte.dcIp^TraUp iAlmfca^ion^ ig^ftftaht^icifuitsu;^ c^ijpLf4fi$itii^g^tli]M>;4$S^ H ii X thmui% prac&Ecjuinaabecjuoru euffi«>di(SA':lf'*Jl^fecmt/^ iil nctnomen eecfefiarin&jBM^risrrn-Ecjukfe^^&cii;^ liFo tfcosabAugiiitmaufofecr^fsxpmy dM^^ Hi ciil^mslciiHipBr EcpinaiTiiin i?lat¥itr^ C CJU!?mJdnfr;«i^£ranciJi CampusiExqutifriu^mcfubtu*^ ti fusfeptcntrioia^;ilter»ncfqkxicus;&tgbmeb^ fto inipctrauitJjpterfoetoreiA uKipi^^^ A^&ppiiimi^Mdmfi(^cbsaii^¥i fSeaiirlas^JJiig tiaeariu^at#mni^ftCis^'- ^i^ioh:)!.!-/^.!- A :.iibUiCj*!t^'] EKtmTy^e^iriyttefo-^tai^irfrapiisjVsci^ frsccc» liumVmfriiEradSe canipu« Ipuii/ib qiio^«ra£mo«|iisl Rfcennii nlgrj teffe Sparoana/jnqtia fiinutachren^ ^is ift' eri^kdi?o^iBcuic:<|ucbpifceniani^|^|$iiibx^ fiiflaorn^bjStf^at&ii^ftbperacopeai B^ stoixnEm nj Cttiftwpb&ajlla toi^ fumpttic>fi ttari» piduris &:iUl Vi H inoreis portis dir^itisfjqiichji todumnuric EaHariavpi ps^adi atn coTrupce^pptlfantrtra qm> Iccoift cecKii iii^<3:;^Mar^it| pfaibilsicumiepuliiiiro lotpp«vi>iU' Forum tamen di(5um eft Palladium ob propinqut?^ taaiciapofl: pasfipfflfadrumryfarunc?^ misrf T bixjs C^CaHicoljlfin^^cfteSuk^dmafB^nttropIu Aaigipocc (Tafoiiiiffi>i;PaIaauit^gisQiiJ^ BaladUifQU sdomus regiaMerdjfis:quie^ pdift^. pa/| latio maiori Exqmlia^uis^tmi^d^qpmxldminmi: pfmojBrahi^t^ria m©stestiidioiafaEscr^ptam r^^ iunc^Ataream Bom imia^dcquz Hmtus* Bifrr)^ idj -l «msririqutty^bemicttam dmgltibmibiis p^tticlf^ paii 8c Ncranis:^;buius quldl.nequid d^effff A a^, rea:n5nulU uolunt cx iunioribuisiiJltilpr^i^iMibi wtm fakdiifefi}ko|H»ihJtfiaicujQifuife Baifac«m¥XElkudii|crat:piilch«aSmtt Mm^li^itiim €kMoSpimUtcderm.imSik2iatindm^ r : om Baiactum Tra&nt aplid coiiimflam citefeat pcrput ebram u^riis marmoribus^^inarttftataln imm$MPfQ fa&ism£^hmjkrnc&mIBmis:^^f^^^^o r. •^r /'m ^vf;'i'f iUiatitmvRomiili^cat ^itd cccIc£[am:^ J jf ktt mulds. cotenjis &ftaiujs cicor^cUm» I $t Atigufiarn ia qcto tmrm1>r^ intlumii^i cujTtpuI/ cherritntsxolumntsiica ut£:b9ntUE*i ; 1 i n- PliladaAntonini lrap*apud coluinna ctus no logfeiit tempb Aitt^tnulds tnarmoribttst&propheckislapar^ -' dibascxornacttm^ ib rn oiS i h ri^m CuaLacohoncisfetuaminucnic* r-^ i v^' ^ Patatium Neraae apudforu dus crac cfepcis qaadra tifc^ laptdilnts abfe^ calce poficis incer currlm comicii &MiIttt3eadhucdlrticum/mirabtIeuifu/cernicur:in^ quofuntingencescoIumna:marmoreac inclulaecuj ^cdeiiafani^i BaiiiiUisirtOsnmvi^^ yat^ioii YiUHiii. . PaladumDauii Conftinrinf3pud^BafiIi(:atn Jacera/ iieftfem^s6tiara?anenfTehucufcj appcllaaira noicj>rd prio La erani patnciiromani:audontas cai^fuicms xima in urbe hlc dum eiTec conful iuffa Neronis in/ tcrfeftuseft* Aedes ucroeiusampliflimac dacse fuc/ re pofl mulcum cempusCbnftan^o Imp;quas^ai pliauic acpoftrcmo Silueftro pondfici mkximojcbini €e({ft 8 ife.fpacium archiprefbitcr digmss»faitutt>ufic iii :ifttafQribuscpifcopus&paiftbroi«m:utalterFran€ii Seraphicus eccledam tuam mihtantem repara Inter/ «istuttriamphantcm repias irt coeIis*Bonumi&titi/ fe faiffet oparios febrica inftitucre St jpuentam4iao ddianum ordinareanncxioneaiicuiusEcckfiae / uel sJbbariae j> repationeiftius ad ppetuam rcimcmoril tne abfente pondfice bafilica pdi tii panis pcrnctut adhuc ipfa ucftigia dcnotant» «Palacium Lucinianu erat apud^ciefiam fan(9:ae Bal ^nastut apparent ucftigiai^ioi^^- ;^-jiii^n V ^i o iFiladdm-Soforriam ubi niinrdlectlcfia fce Grucis sKiei*ufalert\uariiscdhimnfSfSornati!* J.ru n ^imt ${ alia palaefa Ih V^befquibusfincmimponfi Dedomibus & infulis» ii$|) OmS a paiatid cxquilias ufcf fecitNcro au($» hllo'^ S^^uatt) pftmo^trahfiitoriampoftrcmo Aa ream nominauittincui^ucftibulc^ftabae CioUoffus! \im^yshabebSt(^|k)rdcum^tri5milli pai&iu &: fta gnum drcufcptum^lficiis ad Vrtitu fpcdcm/uinc tai d^artia^iicD pa(cuis& filuls uaria^ m4iidtu<^ne iqaestae ibidctn:crsiacp(irp|ilehrgfc -cciitoatfttlitfiebufV J"" heis uerladli&dfc^it^irdsis/urubgQbci iDoi gerencur*£ranci^>t6rp^i4ciit'a(»3£i^^ f dtebos/acno^ibtiscomin;!!» p^ijdoiD mctmundi w^ drcuagcrcncur EfanDdchit^fcaliuja cijrm hormlis/ac W aqttrs marinis cum albuiis 6C alia q plura miranda dC i|xc itteredibilia/.ujci(^it>jcGorncliusfacicus ia inoeniiio J^ V^fbis.PiivueB^al Aiice*e d^pnrus Ncroi&^^^^ aue$ . ixargeComirabtltQpefcalptasfuiffccpprobaCi j Domus. GopneHo^i fanftilise ^ac fupcuofiffimis «dt/ ficiis/ uc ipfa ueff|gia defnooftranc in uico qui adhur Corneh'o^iionTlcn retinec;a nQnqilis infiperitis uoca Cur ipfae ruinsc Corhclio^Thcrm^ ob magnicudi/ ne^aedifido^ apudtfquos mirnSoj^cios Fidl« & 2rsit* In coile V^iminali erac oio^ c^tius A^rbi?%Qciofiffi/ fhae domussMlroi QrzRu^mQfm^^f^j^mAii^ cum^C. Mari Domus Ciceronis iuxta forum non longe a templd^ ^P' louis Statoris» ^ ^P Domum Vergilii poetxin Exquiliis iuxta horto^ ^) Mecennatis* ..:..::.;.:.:;/:) m Dom us O uidii erat jprope Velabrti^ Cub-t^ptdyi ^^ useMariaedeConfblattone* v ^ r iti Domus Pompon iiAttici teratin Valle Quirinahl iibi nunceft eccIe(ia»s*Vitalis in quo iGcoRomuIii^ dppara^'t ante luce & nunq poftea uifus eft*'^-"*^^^^ "l Domus Mardalis eratintereollem Viminalem dicbl Icm Hortulo^tubi nunceft Vinea notifOma/q ap/ pellatur Pyla Tyburtina*Martialis* Ped Tyburtine fum proximus accola pyle» Qua uidet antiquu ruftica floraflouem* Domus Coruina ubi hodic corrupte* dicitur macel^' lumCoruorum, Alexander Seuerus tefte Spar*fecit donrtos pulcherri imas^eafdeqpamicisfuisrmaxieintegrisuiris doauit* Erant S^: aliae multae domus in Vrbe numero*M«ccc» xcvi.quis nonnullis placeat^M^dccxcvii* Infulae uero.i^paruacdomus erant numero quattuor millia ducentum •ii* Quannuis nonnullis placeac PRIMVS kitk quaccuor miI*dGli\ De Nyraphds 8chortcis ti aliis rebus* >n ymphea in Vrbe.xi^fuiffe rcperio* Eranc cnim loca principil amoena aquis indudismt Nym/ fjd louis Nympheu diui lej (rfieum ^ Alcxandri in regioc ^pofitum«Spartianusdicic» pl,) . Z)pera Giordiani Romae nulla excanc praeter quasdl :^)^mphea 8i balncatfed 6i balin» priuacis hominib^ toj : iierunc/&abeoinufumpriuacumexornatae func* i^ Hrant dc alia Nymphea fiue Nymphia uc in regioib^* Eranc dc macatoria/ut niutatori um Caefaris quae erac priuatae domus magno^ ad fecceffum &delifiasua/ fiis p|(fluris &marmoribus exornata * Non folujfn y rbe dL ipfa Italia extruebat asdificia imperatoris ro* fed in ultimis finibus^Leo^n* Baptida nofter floredv de Albercis fcribit lib^x^dc re ajdificacoria.Muril per Brictania Caefares iterquos Hadrianus millia Jxxx* 4uxic/quo barbaros a Romanoj^ agro feparet* An/ roniusetiam piuseandem per infulam murum affru jj^ic cefpiceum^Seuerus poft hunc tranfuerfam per la fulam ucrin(^ ad fines Oceani pcrduxit ualluj millia paffuum*C48cduo 8^*xx« Pofl: Auentinum monte uerfus meridiem fupra Ty berim eft planities magna ubi eranc«clx*Horea pub# pub*maximc capacicacis/in quibus frumcciipo^Ro* feruabacur Tn in Vrbe dicunt fuiffc horrea*ccxci* ultra pracdidatutin regionibus Alcxander^n* Scuc I ii LIBER rus Horreain omnibusrcgionibus/tefte Spar*pu/ blicafedc:adquae conferenc bonahii/qui priuatas j cuftodiasnonhaberent»Erancin VrbcofFicinx £1/ ftoria: numero*ccxImi* Apud eccIefiam*s«Sufannae in Thermis crat Vicus Mamurii:dcquo beatus Ambrofius mentionem fa cic cu eccIe{ta*s*Sufannae a Mamurio fabro periciffi/ mo diAo/qui»xi*anci!ia fabrefecic/in quo loco pofi/ ta erat ftatua ipfius a po*Ro«&: adhuc nomen recincc - Mamurii* Erat dC uicus Sandaliarius in regioncaiii» ut apparct in marmore quadrato in domo Rofcia cum llatuis/ &C fignis undicj incifo in parce anteriori cres flatuae cu gallo uifunf cu hac infcriptione in parte fupiori. IMP. CAESARE Augufto. KIILM* Plautia Siluano Cos* Sub pedibus ipfajp^ erant minores littcrae/uidelicet* ^ Doppius»3.LJafo*D»LuciIius ^D^L* Saluius^L^ Brunius*3*L*princeps.L*Furius*L*L*Saluius» MAG. VICI SANDALIARIL Vicus lugarius in Fo«ro*Liuius faxum inquit inges cx Capitolio in Vicum lugarium procedic & mul4 tos oppreffit* Vicus Thufcus apud cccIefiam*s*Geor* in Velabrd Tybulus* At qua Vclabri regio patet:ire folebat/ Exiguus pulfa pcr uada lintcr aqua# PRIMVS Propertius ucro de ufco Thufco ait* At tu R-oma meis tribuifti premia Thufcfs V nde uicus hodie nomina thufcus habet» Dequoaic Varropoftmortem Celiithufci/qui no fufpitione carebant uifi funt in coualle defcendere dC ab eis dicitur Vicus thufcus ubi efl: & templum Ver tuiiii/qui efl: pnnceps ds sethruriae Celianis uero q fufpitione carebanc datus eft Celiolus c6iunc3:us Cc n« lio quis aliter fentiac Dionifius alicarnafieus loanes - uero annius fcribit^Et ideo re tiores/atcj nobiliores Roman . ubi 8C frequentiores arcus triumphales 6C monumenta impatorum uidc/ nius*alios uicos ne fim prolixior obmitta^^Erancn* numero*cxxviii. Vico magiftri uero^dclxxiiii. Aediculae numero^cccxxxix* Curatorcs uia^*xxix.Denunciatores*xxviif* Lupanaria^ccccli. Vcxilla comunia duo.i.Rofcum pro pcdibus c»l h'c terfs» S.P.Q^^R. Ceruleum ueropro equitibus* Nam color caeruleus cfl maris a cuius deo Neptiino cquii conflat inucntum fuiffc. Romafti habebac Ag lam unde Aquiliferi dicuntur fignifcri in Ro.miU/ LlBEft th ab Aqutfa quamRo»^oibiis*C/Mariusin*iu; confulatu fuo proprie diciauit«Habuerunt praeter acj lam Ro^cjuattuor alia figna uidelicetXupos* Mino thauros^EquosS^ Apros:quae (ingulos ordincs an ibant utinquit Pli»lib«x*Etin arcubus triumfelibus uifuntur fculptse in marmdribus. GGhortes ptoriac.x» VrbariaeJiiiv Virgiliii uero*viV* Efaatcaftra peregrina 8«J Mifcnatium* Tabelliorum Sa!gamario^»LedigaIiopj*Vi(3:imariorum«Safiga/ liorum dC equituj finguIo^.Milites praetoriani erac extra Vrbem/utingentesruina:demonfl:rant apud locumquiuulgodiciturcaputBouisubiefi: fepul/ chru mirandu in quo uifunfindfae ifrafcriptse Ifacv CECILlAE*Q^*CreticivRMeteIIas*Craffi:nonl6/ ge a pr3edi(9:o loco ficbant ludi Olympiaci» Erat in Vrbe menfas Holitoriae fiue Holcariac numc/ fo uiginti miLccc^Pub. Vi(9:br dicit»xxiiii*mJlLroe/ dofum codicem lcgiffecrcdb;utdiccreuelit duo mil liaquattuor ecntu»ut apparetin regionibus De Tribubus & rcgionibus Vrbis* t Ribus in Vrbc fucrunt^xxvii^poftca^xxx* po ftremo uero^xxxv^ut apparctjin lapidc marmo reo in asdibus Francifci de Porcariis roxum hac in/ fcriptionc» lMP*Cxfari Diui Ncruac.F*NcruaeTraiano Aug. Gcrmanico^Dacico» Pontiffcimax.Tribunit» Pot* yiJmpaiii.Cos*V*P*P»Tribus*xxxy*Quodlibc/ PRIMVS ralitatc optimi Principiscomoda carum ctiam loco/ rum adiecftione amplificata finc. Nominaquarum a nonnuHis uarianturun ut omit ta audoritate Ennii dc Liuii &r*M*Varronis atc^ To lannitTragedia^Thufiragi fcriptoris breuitatis c| nomina ipfarum Tribuu fcribamtquae funt haec* Tacienfis a Tatio luceris a lucumone quis Suburta na a noxinullis dicatur*Runenfis fiuc ranenfis a Ro roulo nonulli romuliam dicunt* Sed liui^ SC Varro Iib*i*dicunt fuam tamen no a fe uoluit dici romuka fed rhumnenfe^ quartauocabafExquilina^Capiio lina* Quirinalis 8C GoIIina* Celiana Anentina a fepcem primis collibus di^ftx^Seruius Iib»iiii*f:r?bic Tullusdiuifit Vrbem in quattuor part€s:PaIatina: Baboranam:CoIlatinam:E;xquiIinamperSubur:ba nam dC CoIIinam.Iiuius uerp ab Vrbc condita dicic Additas funtex nouisciuibus tribus*iiii*Sabatina: Tromentina:Arnienfis 6<: Stellatina* Sabatinaa fabatiaregioneaethruriaedicitur:ubi faba tius locus nunc uulgo anguillare dicitur:a quo loco Hieronymus fpin*phyficus nofl:er uir dodiss*origi nem traxit:de quo loco Strabo Iib*v* & fillius libro iodauo fcripfere. Trometinaa Trometinorutait aicFabius SL ToIunius»Trometes uero Campus uo catur tefte FeOro* Arnicnfis ab Arno Fluuio lo* A.n* fcribit:hii funt Fluuentini praeflucnti Arno appofi/ ti ucexponic Plinius nunc Florentini cum quibus V LlBEa intelliguntur Phefulani» Stellatina a^fluuio uiclno ^ Piftorienfibus&praccnribusin chuliaucplacec lo* yiterb^^uis fmc di popuU Scellaciiii|in canipania^Sj Fabipidor de chufis loqf'^Erac regio Mecina 6<:Sca peia kue ScapiatdequibusLiuiuslib^viii.aic* Eode anno cefus acftus nouicp ciues cenfi tribus ^pcer cos additasMetia & Scapcia Cenfores addiderunc* Qu* philo* Sp* podhunnius Erac & Velima dc Fabia dc quibus Oracius* ValechicFabiatuakciUeVelina* Aiiarum uero nomina hxc funt uideliccc. Lemonia»P6cia.Cruftumena*Papiria4 Pollia» Piibli tia^Tyberina^Vfentina^Ppncina» Faleria fiuc Gale/ ria*Vecuria4Cornelia»Mecina*Anchefia«VoIicinia# Faucia & Pupina fiue pupiUia* Anciquicus Roma erac diuifa in quactuor partcs a TulLrege ro*prius.n*a Romulo in tris tefte Ennio/ quas cribus appellauit/fingularumcp Tribuu duces tribunos nominauittS^ tribus pdicflas diuific in par £es»xxx»curiafc^ dixic* Vndelcges curiaC2e/&curia^ praefedos Curiones appellauic:unde poftea Num/ ma Pompilius^itii^facrauic uirgines Veftales>s* Ge/ ganiam/Beroniam/Camillam 8(:Tarpeiam* Plucar/ cus au(ftor*Poftea uero diui fa fuic in fex parces prin . cipalesiunde Seruius Tull * addidic duas Virgincs prsdidis Veftalibus«PrimaVcftaliiim appellabaf' maxima ficuc 8^ nps dicimus de monialib^ Abbatif/ : PRIMVS no Gim/uncJe Populus Ro^pro fua qua^ paitc ha ber^ lo, mfniftram facro^:cjui numerus fenarius pcr longu diuifa i rc Sj Ifcmpus feruacus cft. Poftremo ucro fuic n quarcuordecim ceftc Pli. libaii.qua^ fm^ ica Ktonibus compica fupra.cc*$^ uicos inniimcros teftc Ma Je' gulae cocincbac.Vii compicalicii ludi a uiis compi/ oj crobio torum»Sueconius uero dicic.SecuIares & compicafi/ (i^ tiosfupcrcalibuscunereimbcrbes*Noftro uerote/ j{ bore Regiones corrupce riones appellancur cum Ve jqliis & infignibus Populi Ro*ln anciquo marmo/ Ire in porcicu acdium confcruacop: Vrbis pofico no» longca porca palacii Senatoris regionum.xiiii.noin !& Vico^ licceris uecuftace delecis adhuc ftarc uifun^ cum infcripcionc huiufmodi. irMP^Caes. Diui Traiani Parchici.F. DiuiNcrua Nepoci Traiano Hadriano ^ug. Poncmax. Ttib» Ipoc.xx.Imp.ii.Cos.iii.P.P.Magiftri uicop: Vrbis rcgionunuxiiii. PrimaRegio. r EgioprimaCapenadicicur:qu« contfnetarea A.pollinis.Spd.GalIii feu Thallii.Carfucacfi uc Carfurx crac & Area Pinaria.Eranc & Vici mulci/ uc pulueranus dc Camenaru. Drunani.SuIpicii ulce rioris & alcerius Sulpicii citerioris. Forcunac obfcqn tis.Honoris & uircucis.Fabritii & crium ararUm om ncsnumero.ix. JErac prscccrca 2edes Martis. Mincrux^Tcmpeftatis/ I k IIBER atCamfinapj* lacuspromethd & Vipfani& Alrao ftuuius*Mucatorium Caefaris* Arcus cris Drufii dc Vcri Parchid accj Traiani prin/ dpum:eranc $< Thermae Comodianas 8C Seucrianag &balnea Torqci^Mamercini^Abafcanciani* Vcdii* BblaniJeu VoIani»Aediculac*XtVico magi(lri*xxx yi»ueLxlix*Guratores duo^Dcnunciacorcs duo^Do mus numero^cxxJnfulae duo miLccLueI*iiii. mill* ccLHorrea*xiii*ucl4Xvi«Pifl:rina*xv» Balnea priuata. lxxxiiii«Lacus uero*Ixxxii*Regto ipfa continccpcdi i^kH^mil.ccxxvi. SecundaRegfo. r Egiofccunda Cjelimoncanadicicur:qu2BCon Cinec cemplum Claudii^macellum magnum lu parias/feulupanaria^Aratrum Ciclopis Campum lyiarcialem^Caftrapercgrina. Capuc Aphric^/feu Aphrccag* Arborem fanda. Regiam Tulli Hoftilii/ & Tcmplum quodin curiam redegicpacribus mino rum geciumiDomum VecSilianam & Philippi. Ma fioncsalbanas.Micam aurcam» Armencariura. Spo lium Samarium »Ludum macucinum &C gallicum co horces quincpuigilum.Eranc prascerea uici fepccm* Aediculae^viii A ico in?gi(lti«xxviii.Curatorcs .ii* Denunciacores duo.Domos.cxxxiii.(iuc.clx.In(u/> lae miUdc»fcu cria miLHorrea.xxiii»Piftrina.xv»Bal nea.xxXacus uero.lxv^Rcgio ipfa continecin ambi cupcd«M.cc« PRIMVS Tcrciaregio* Egio*ia.ISlS ETfSERAPIS MONETA didturquaecontinec Ludum magnum 6dDa/ iCicum/Amphiceatrum/DomumBruci/Samiu/Co/ ragium/praecuram pracfencifTimam/Thermas Ticia nas/ Traianas/& Philippi Aug* Lacu paftoris/Sco/ lam QuxAo^ldC Capulacorum/ Porcicii Liuiae/ Ga/ ra Mifenacium & Suburam In cjua regione eratiC iaJlj^ici*x* Aediculae cocidem Vico magifi:ri*xxiiii« Cu jtlNracoresai^Denunciacores.ii^Domus^cix* [uCuIxau mil^dcclvii^Hbrrea^xviii^Fiftrina.xvi.BalneaJxxx* lacus uero.lvi Rcgio ipfa in ambicu concinetped» xiii^mihcccU CJuarca Regio* r Egio Quarca Templum pacis dicitur/quac <5 I , tine(; Templum ipfius Pacis & Remi/ VenedS P*Fauftinae & Telluris^Bafilica Conftantini & Pait li Aemilii/Forum tranficorium/Sacriportum/Balnc um Dapnidis/ Porcicum Afidatam/ Aream Vulcani Buccinam auream ApolIinem^VicumSandalariuj/ I HorreaCarcarea feu Teftaria.CoIIoflum magnum I jadiacum/Sororium Tigillum/Mecam fudancem/ •parinas/ Domum Pompei 8i Ciccronis^Via fand;as Jn qua regioae erat Vici*viii* Aediculae*ix* Vico ma £iftri«xUCuracores*ii» Denunciacores^ii Domus v!cxxxviii*fiue»clx*lnfulac* miLdlvii^iiuc mihdcccliii 1-Iorrea^xviii» Piftrina*xv» BalneaJxxv* Lacus uerO IxKxviii^Regio ipfainambicu cont*ped«xxiii«miU '^"^ ' ^ h^ ii tlBER i Qufnta Rcgio» fci t EgioQuintaExquilinadidtur/qux continecjl Nympheum Alexandri^maecUum Liufanf^La cum Promerfid*Cohortes feptem Vigilum.Aedcm Vcneris Aeridnac*Hortos Rantianos & meccnnatia nos^Rcgiam Scrui tulUHcrculcm fulianu^» Amphi tkcatrum caftrcnfcCampum Exquilrntwn & Vimi nalcm fub aggercXucum txquffinum & Pcrclinuj atcj Fugutalem*Tcmplum lunonis Lucinse.Domtt Aquilii ^Q^*Catuli.&:^M*crafl'i. Aram louis Wi/ ininei»mincruam mcdicam.Ifidem ParatlciajnLaua tram Agrippinae & Thcrmas olympiadis.In qua r« gionecrant Vici.xv*AedicuIae tocidcm^Vico magf/ ^i*xlviii»fiue.Ix:Cur.ii*Dcnun.ii.Dom.cIxxx.In 5fulae miUdlvii.fcu^iii^miKdcccl.Horrea.xxiii; Piftri ^tia.xv^Balnca^lxxv.Lacusuero.Ixxii, Rcgio ipfa cont^ped^xxv^miKDcccc* SexuRcgio» r Egio.v!»Altafcmitadidtur:qu8econtincttcm plu Salutis;Quirim:Scrapis: ApolIinistCla/ trae & Florc.Vicum mamurii &: BclIonac:Circum/& fIoralia:Capitolium Vetus/Diuum Fidium in col/ lc:Forum faluftianum^Fortunam pub» in colIe:fta/ tuam plumbcam mamurii:domum atricam:malurh punicum:tcmplum&domum gcntis FIauiae:hor/ tosfaIuftianos:fenaculum mulicru:thcrmas diocli/ tianas & conftantianas:Dcccm Cfibert»s:balnca pati PRIMVS Ihgallinas albas:arcaro calUdiUdiC cohortesAiu Vig* itiiid In qua rcgionccranc Vici.xii^fiuc^xvii^scdiculae.wi Vico magiftri^xlyiiiicurai» Dcn. ri. dom.cxlyiJeu tdxf x.lnfulae.iii«mil«ccciii.fiuc.iii.miL dv. Hoprea» xviii.piftrina*xv.BaInca.lxxy4lacu9.|[xxvi» "pli Rcgioipfaconc.pcd*xv.miLdc* ^""*;m '* Scpcimarcgio. ' 'C, Eg»<5 fcpcima Via lata dicitursquae continct I5 ^ ^ cum Ganimcdis cohortes feptcm primoruVi ^ilumarcumnouum n^mpheum iouis sedicuhim ' 'hprtoslargianos pyfa tyburtina ad manfuccos & !a/ -pidcm ptufum:in qua rcgionc crant mci.x.Cmc* xy^ sediculac^xv* Vico mn\xIviii.cur.ii.dcnai*dom.cxx* Infulae.iii.i0riiLcccIxxxv*horrea*xxv. Priftina. xviii^ balncaJxxv.Laeus ueroJxxvi.Rcgio ipfa cont.ped* ^Xii.mil^dcc* Oc3:auarcgio * r Egio o(9aifa Forum romanum diciturtquK ®'^ ^^ irotincf roftracomitium:aed«m uidoriacTcm ^lum luIiicaefaristaedcmOpis & Saturni in Vtco iu gario:tcmp!um Cafto^ ad lacum Iuturn«:tcmplu5 tocordix & lani romuli Veftac carmcntae Titi 5^ Vc ^fpa.dcum paenatium/& louis optimi max.&: tcmplS liecusmincruaeS^delubrum miaera»:aedem Ipuis LIBER. t<5nantis:aediculam iuucntaetfaccnum pudicitiae pa/ jtriciae:aedem Herculis uidoris in Foro boario^aedcj Macutae^aedcmyorcunii in uico thufco:Ficiim Ru/ minalcm (luc romularem :& lupercal uirgis:coIunaf cum ftacua*M»Ludii grcgoflafim^fenaculum aureti cquum conftanrini:miiliarium aureum:pila oratia: Equum asneum domiciani:acrium Mineruae^IuduJ AemiUum:porcicum Iuliam:Iocum mcrcato0::regia Nummac:Forum caefaris:Staciones munidpiortjm/ Forum Augafti cum aede marcis ulcoris:Forum 'cra iani cum columna cius coclide& cquo eiusacnco: Vmbilicum Komae:Lacum curcium:bafilicam argc tariam:Ba(ilicam PauU cum frigiis coIumnis:Apoli ncm triginta cubitorum:capicolium:portam carmcn tatem:curiam calabram afylum:(tgnum louis impc/ ratoris:Horrea germanica&agrippina:aquam cenic tem fcauros:Forum boariuni dc pifcarium:uicnm U gurum 6c iugarium $i unguencarium carccrem Tul lianum porcicummargaricanam helephancum hcr/ barium 6C ancrum cachi : in qua rcgionc crahc Vici xxxv^aediculaetocidem uico magiftri;xlyiii» Cur«ii«. denJi^domus^cxlvJnfulae duo miUccJxxxviii/iuc iii^miU dcccIxxx,Horrea*xxv» Piftria*xx*balnca» Ix vi Jacus ucro^cxx.Rcgio cont»pcd^xx*mii.dccclxii Nonarcgio. 8 r EgiononaCircusflaminius diciturtquae con ti^ccThcAttu balbi cum cripta cius T hcatrurn ' PRIMVS fa/ Pompcii &MarccIIi/Thermas alexaii II) pii tc Philippi Qc argonautharum/Tcmplum Bruti ij; Callaici/Tempium diui Anc«cum cohirona eius co eii jdide/templum boniucntus/asdem Bellonae & lutur iai |nx ad aquam Virgineam/aedem Vulcani in circo flas iijJmi.xdemanciquam ApolLcumlauacfo dc asdema/ j3 'gni Herculis cuftodis circi praedidi ftabula.iiiii Fa/ n| dionum/Mimicismuetus&Mimitiam frumentari 13 am/Iouem Pompeianum delubrum/Gn.Domicii7 o; Campum marcis/ Villam publicam/fepcaTrigaria/ 55 Equiriam/Horcoslucullanos/Foncem Scipionis/fe pulchrum )li AuguftorumiGiconias nixas/Pancheon Bafilicam ;ii Macidii dC Martiani/Infulam phelidii mi/ t/ neruium meleagricum ferapeum Ifeum dc mineruaj calchidicam ^ carcerem Claudii.x.uir/In qua regio ne fuerunt Vici triginca quincjj/asdiculac triginta Vi c6 magiftri quadraginta odo Cur.iii Deni Domus exlilnfulaeaiimilicclxxxviii.iiuciiii.mihccclxxxviifi Horrea uiginti quattuor/ Piftrina* xx.Balneai Ixiiiii iLacus uero oduagintatRegio ipfa concip€d..trigica miLp. DccimaRegio r Egio decima Palatium dicitur/quac cocinec ca/ fam romuli praca Bacchi Aram fcbris dc Aram palatinam Vicum padi & forcunae refpiciencis falu/ tis Apollinis &curcaru a:dem louis ftacoris 6C mfis idcum dc louis uidoris dc dii louis dc aede apolllnis; tlBER isMlychtiipendcbanc inftar arborismala ferentiV« Templum fidei«Domum cazioniorum«Suelia* Cae/ nadonem Iouis4 Aedem deae uiriplacsetn palado& Ranudx & Bibliotecam*Pencaphilon louis arbicra toris^Domum Auguftanam Sc Tyberianaj^ Diony fii*Q^*Caculi&CiceroniS« Mammeam auguracori um«Sedem imperii Romani» Vellia. C uriam ucrer» Fortwnam refpicienccm*Sepcironium Seueri. ViS^o riam germanitianam.& lupercaLIn qua regione erac Vici^xx*aediculaetotidcm»Vicomagiftri«xxiiii*nuc xlviii»Cunii*Den.ii*Domus*lxxxixjRfuIa:*ii.mi[# dccxlii*Horrea*xlviii*Piftrina.xx*Balnea*xxxvi.feu. Ixvi.Lacus uero.Ixxxviii Regio ipfa conc*ped»xii# milLDc. Vndecima regio* r Egio undecima Circus maximus dicitur/quac cocinetcircum maximum Templum Solis &i tunac*Mcrcurii & Caftoris Aedem DicispacrisSd Ccreris*Veneris*Porcunni#Pompci.Mucia^*Aedem Confii fubcerraneam*Piitacis in Foro o[icorio.& lu nonis matutac.Aram maximam^Porcaj Trigemina Saltnas Apollinem celifpicientem Herculem oliuari um.Obelifcos duosJorum dlitoriu & Velabru ma iusJn qua regione erat Vici.viii»feu*xix* Aediculx totidero* Vico magiftri* xxxii^Cur.ii*Den.ii»Dom» Gxiii*InfuIae»miLDc»fiue*ii.mil*dcKHorrea*xvi.Pi/ ftrina totidc5»BaInea*xy*lacus uero.Ix.feu Jxxxviii» Regio ipfa conc»pedtXi«mil«D« PRIMVS Duodecima rcgio» Eglo duodccima Pifcina publicadicitur : quac r %ncinec Vicujalmae Vencris &:pifcinae pub* iJcDiaaaclGdos^TnanuAcjuae falientis*& Lacitc/ fti^Vicum Fortunsc mammofe*Cofopcti paftoris» >rii Portag RudufcuIaac*Vix3:oris*&: portjs Ncuiae* Hor Ifosafiniinos^Arcam Radicadaj^Capucuiae Nouac Fortunam Mammofam» Ifydem Anthcnodoriam. Acdcm bonas dese Subfaxanac Signum Delphyni* OThermas Antonianas^Septem domos Parthorum* Easnpum Unatarimn^Domum Chilonis 8c Cornl Sci*Gohortcs trcs uigilum*& priuata Hadriani*In'^ P.cgionc eranc Vici.xii*feu*xvii* Acdiculse cotldcm*. jVico magfi* xtviif .Cur*ii»Dcnai*Dom*cxxiii i»fcu ckii»Infulac*ii^miUccccIxxxW.*Horrea.xx#Piftrlna totidcm^Balnca^xiiiii.Lacus ucroJxxx * Rcgioipfa cont«pcd*xii*miL Decima tcrtia Rcgio. Egio dcdma tcrtia Aucntinus dicitur:que con r tinct Armiluftrum Templum Lun« & Dianae libertatis &Iunonis Reginac» Aedem bonac Dcae in Auentino & atrium libertatis*Forum PiftoriCi Scho Um Caffii^Porticuro Fabariam Scafas Gemonias» iThermas Varianas & Decianas.Priuata Traiani*do ,1 vlacrum feu DoIiolum*Mappa aurea. & Aurea Plato mstScHorrea Anicentiana^Vicum Frumentarium/ 6C crium uiarum^Vicum Fidii dc Vakrii» Caefeti tacl L IIBER iniliarii*Capitis cantcri*Trium alitum* Vfcum no/ uum & Armiluftrii &: Columnae ligncae Fortunac DubiseXorcti maioris & Lorcti minoris*Vicum mii iitiei & Materiariu*In qua regfonecrant Vici^xlviii^ Cur4ii.&: Dcni!*ii^Dom»caiii.feu.clxii* Infulaf^duo miUccccJxxxviii^Pifl:rina*xx*Horfea.xxvi*BaInca¥ Ixiiii*Lacus ucro^yiii.Rcgio ipa cot^Ped^xvi^miUcc^ Dccima quarta Regio» r Egio dccima quarta Sc ultima Trlfcybcrina di/ citurtquacxontinct Ianniculum:Hortos Ncro nianos & Domitii & Gcthae.Naumachiam Ncronis Vaticanum Gaianium.Infulam louis 6C Acfculapii^ Acdcm Fauni.Balncum Ampclidis * Saccllum Ma/ mae.Balncum fiuc Balineum Prifcillianas « Statuam Valcrianam tc Siccianam*ScpuIchrum Nilmas Ca put Gorgonis*Cohortcs.vii*uig* Tcmplum Fortis Fortu n ae. I anum Septimian um bc Arcam feptimia/ nam*HercuIem cubantcm^Gampum codctanum/8^ Brutanum*Cafl:ra Ie(3:icariorum*Vicum ccnforium Gcmini/LongiaquiIae/Rofl:rati/Quadrati/(Siccinia nae/Raciliani maioris &raciLminoris» Vicum lanu cIcnfcm/&LarumRuraIium ^Bruttanum/ Valeria/ num.Salutarcm PauIi.PIoti»Saufei*Scrgii &Iacire ftitutiScmipub*PatratiIIi*Viberini &fex lucci/qui omncs uici in diAa regione funt numero«xxii« quis nonulIi*Ixxxix»faiffcdicant»AcdicuIaBtotidcm^Vi/ comagfi*xIyiii«nue« Ixxxyiii»Cur« duo* Denun« iu I PRIMVS ©om»cI»In falasaiii\mi!»ccccv* Horrea*xxn'.PriTlrn Ji £ocidem»Balnea«l)cxxviXacus nero*clxxx» Regio ip fa in ambicu concinec ped»xxxiiii»mil*cccclxxxvi» Haccdeipfisregionibu»*infuperficieJdixiffe fac cfl'* Alias uerodominoconcedenceprsedidas* xiiii«regi ones in libros»xiiii*cxponam publicacis prius opu^' cci Ifculis duodccim diuerfarum rerum circa honore dci & fatuccm animarumsuc c(l illud dc cofeffionc & ali/ uddeoracione&uircacibus/nunc uero primolibel lo fincm imponam* Dc Saccrdocibus 5^ magifl;racibu8« Omani habebanc in Vrbe Poncificem maxi ^ r mum fuper omncs poncifices &C Sacerdoces uc noftro ccmpore Chriftiani habcnc Papaj fummum p5cificcm fuper omnes epos & fa €erdoCes»Erac.n«in maxima au(3:oricace &C dignicatc/ tn cuius manibus eranc omnia facra cum libris ricua libus 8clincheis acqj clephancinis/quam dignitatem tnaiori cum poteftatc ac fumma reuercncia ucrae fidei tua SancSicas adcpca eft : uc merico 6^ numero ppfs 'Chriftianusaugeacur/acin bonis operibus cofirmc tur» Primus*n*Poncifex fuic Marcius martii^F^a Nu ma Rcge infticucus* Eranc&Flammincs faccrdotcsa Numma Pompil* infticuci/qui geftabanc tn capicc lanse filamcn i Eranc«n*faccrdoces Marcis 6cQuinni«Primus coruj L ii » tiBEa fitocabatur Flamen dfalistqui aliis fuperior erat / at(^ folus f oui mininrrabauDialis^autem a potu dyos cj^ | Q ert: Iouis»SaIii uero crat^xii^facerdotes Marti deo di cadlqm per Vrbcm cum andllibus faltabanc# Fecialis Sc patcr patratus erantfaccrdotcs/qui cu ho/ ftibus beni tpe bcUum indicebant inferiedo foedcre*^ Eranc & Augures/qui captabantauguria uelato capi telicuumdcxtfatcncntes» ,* Eranc S£ fodalcs Titii faccrdotes cxtra Vrbcm habitl * tesinTuguriisferuantcsauguria* ' (o Erant Bc epulones pontificcs uetere^it ludop^ cpu!# I facr;ificium facerent^Septem uiratus epulonum dke l fc t baturmc apparet in pyramide apud porta fandi Pau li llmoenibusconiunAatinquo adhuc litterae incrfai \\^ uifunturde*C.Gcn:io*vii»uir.cpu!onum : utdicam l!!' inferius in Methis* V ^ Erant prsctcrea Virgf ncs Vcftalcs a Romuld ordiaa ; |' uero(ut l^ t2e poftea fupcdus dixi)dcae Vcftas & Numa ,, j dcbcret* Irtftitutae/quaepcrpctuiiigncm conferuare J C fuercte fa Rcges Romano^ fcptem quibus Romulu» | tpis i^ fuit primus/l»^ a regendo dicitunrpacium uero a | defundoRcgcufcpadcrcationem fcquentis interre |C dicebaturtut nos dicimus interpontificiunii k gnum | a defundo pontificead creatione ufcp fcq^eds pont* Erant Senatores/qui primum a Romulo fuerut in/i Rknti patres centum:poftea uero tefte Gelio/Mille fuerea nobilitate generis/uel a feni li setate aut a fapil ; ^ &^aipDfl:remo ucfo patres Cofcripti appetlati ftint? Quaeftores fempcr duo fuerut regum tpetut rnqufe lunius Iib*vii*abinquirendodi(3:K8^ habebantcu/ iram scrarii.Erant dc Q^uaeftores urbani bi^mdJies^ Go5ifules duo ab Vrbecondita anno.cc*xliiii.:miifi Pdmi*n.faenint.L«Iunius Brutus>&*L. Tarquirif^ Collatinus/quibus datum erata populo Ro^xii^fa/ fcibus uci cotidemc^ Lidoribus cu fecuribusp annil ^ primus uocabatur maior qui talia iltgnia ccnebac* ' poteftacej? I Pmcqnfafes uero liabebanc kx Ii<9:ores & i i|folamodoinprouinciis:fun(ffa^^;magiftratu Con/ Petri dc k i fqjatus febane proconfuIesJn idibiis diii ^o i fca crace apud plateam iudeopc in lapidc marmoreq? ifi |ad[iu€-mfunturinftg;niafexcumhis!icterls* i iffl JP AStlES ET SECVaES CONSVLARES4 Vcdepiclas oftendam in epycliapKi*opufcuIo* loa^ I Annius V icerb*aic*Ec ut rcAe nofbr Chriftophor^ ^andi»fl.orendnuseruditiffime pofuic fuper Oratii Qdamiliam* Quemuiramautheroa» Fafcescranc fSfcrcuiljajrgara in quibus fingulis fingul^ fccurcs inclufae erant* Eas duodecim prlmas lanus dcdic in Olympo sechrarias adcontincnces recentcs colonia? in aiireo officio %C ad terrcndosSd flagellandos ma/' 'Ips.ut hfctiofter Fabius pii3:or in princi» inCinuauit* Komulus poftea teftc liuio ab sethrufds populisfa ircs^xii.cum licfioribuy affumpfit qui Rum?erus con formis crac duodecim auibus augurikErant aut»xiu IIBER fafccstcftcAnnio Vitcrb^utomBcs conccduntcufij p princcps diccbatur aechrufca lingua Baracd latinc \i/ \h dor&pcrcuffor^Vndc&Baracpercufforcm intcrp tatur diuus Hieronymus indc intcrprctationc nomi numtaquonomine Baracel Beatiffime pf/cxiffimo didum cffe uirum illum / quem uulgo appcHamus Baracellomon autcm a baronibus/ut nonulii uoluc habet^n^iuucncs armatos cum infignibus punicndi utipH li^ftorcs^Phtlip^BcnaitXi&orcs minidrifuc inagifrratuu5 aligando appdlaci quod cu magiftra/ cus populi Ro«uirgis quempia^ uerbcrari iuffiffcnC crura ci^ 6C manus hgari uinciricp a lidore folici Cint au(3:ores funt Valgius Ruffus dcGcIIius^ Erant 5^ Cenfores primi«n«fuerunc*Upapinus Mu ciiIanus«8^X«Sempronius A<%radiuus anno urbis ccc.x^per quinqucnntum/quod tcmpus luftrum ap peUabanc:poftea ucro annuacim crcabantur^. Erac dc Didatores primus fuic#TXargius aducrfus latinospoftReges» Tribuni plebiscrant«x»poftca*v*anno,xvii«poft fu gam TarquiniorumiErant SC tribuni milicaacs in ca ftris &Tribuni xrarii.Prsecores.xviii^qui fex lifto/ reshabebanc6cfeIIam:inprincipiO unus fuit pcor« Erac pfedus urbis & pfec3:us annon«»EraC curacorcs xiiii*urbis ab Ailexandro feucro infticuci/quos audi (C negocia urbana cu pic&o urbis iuffit Spar«au(%or Erac SC pr«fe<3;us Vigilum tcmpore Augufti infticu / SEGVNDVS^ m aj incendta reprfmenda» tli/ Pracfedus praetoriuseracapudImpcraCorcm/qua% tflp Kmagift^requitamapudDiAatorem» > ^mi Erat pfedus legiois/qui etcomcs primi ordinis cratJ^ iso ijuem primi pilum dicuncqui^clx^milidbusperac^ )u$ Erac 6C praefedus caflrorum/cui obediebac ftnfe&$i i Fabrorumi rf A.cdiles plebei Currulcs crant/qui ludcs faciebant^ k Erac & sediles qui cloacas 6c aedificia curabatic» a ra/ Aediles uero caercales crcaci func a lulio Qxkrclqni «i( rei frumcntarfaepraeerant/utnrotpc tu3«S*iftiruic* io( Duo uiri facrop: in Icgendi$ libris Sybiliinis 6c duo ttiri quibus TuLHoflril^rcx poteftatcm fccitiudica/ h didccapitcapud Varronem/Laetumcp Poniponiuj te dcfcriptarcpcrideipfismagiftratibuSi ap Trcs uiri capitalcs/qni cognofccbanc criminum caa :efte Liuio lib*tertio* 115 Trium uiri Coloniarum:fupcr colonias officiii ha/ bentesTrium uiratus rei pub^utfuit Marcus Anta fu nius*0(9:auianus&*MiLepidus* ca Quin^ Virimtinquit Cecilius Iib*iij cpiftolarum 0/ crant:quipromagiftratibusfungi poffent:cum Ve fpertinis horis magiftratibus pub^uenirc no eec» )r, in es Scptcm uiri epula^ in facrificiis 8i hi|erant cx gcncre (jj Tacerdotali pontificibus addiaVuC acpularum Caerf er moniis curarenc» ^ Decemuiri Icgum pro confubbus creati fuere Anno J. Vrbis conditagxcciXiTctiibc^defofiti libidine Ap/ pijGiaudii» ^ ^ Ccntun^ uiri;nam cum effent Romsc» xxkv* tribus tcrni cx fingulis tribubue Aint edi<3i ad iudicandu qui ccntuni uiri appellati funt di licct v* amplius q ccntum fucrint a feeilitate numeri centum uiri di<9:f* Vlu in cpiftolis ccntum uiralcs cas tradaffcfefcribit* Crant U procuratores Gaefarum SC lurifpcriti / bc alii magiftratust ? oiiiypi De Tcmplis Vrbisi t N VrbemuItacranttempIa&Araeat^aedicu laemt habetur in rcgionibu^» ^^ ^^^t) Tcmplum Pantheon dedicatum erac lom uItori6i CSybeli §i omnibus diismfic uerodco acterno 3i Ma riae Vir..8^omnibus Martiribusmulgo fa<3:a Maria Rotundacum porticu pulcherrima*M» Agaippas in frontifpitio cuias uifuncur cubitales litterae cum hac \ infcriptioneX MAGRiPeAJ^L.GOS^Tcrtium Fccit* Sunt &: aliae minorcs littcrag ibidem incifae uideliccr* lMP*Caefar*i*Septimius Seuerus Pius Pertinaxi Arabicus> Adiabcnicus * Parthicus Pontif Max. \ Trib*Pot.xiX:of*iii*P.P.Procos- Et IMP.CAES* Mar» Aurclius Ant^Fclix Aug « Trib pot.v* Cos* Frocos*Panthcam uctuftatc corruptum cum omni cultu rcftituerunt* SacS^aliaelfa^cQrrof^apudpdiSas dclnftauratioe SECVNDVS fca ab HaJriano uc inqc Spanian5>:poflca ucro a Its 6io feueio & Mar^Aur.Ancap^corib^ « In quo c^plp lerac pauimeca pulcherrinna &c coiilnaE: cu capicib^ e It pide f^racarano:alcicudo cepli bracchi Ixxviu lacicu/ do uero cocidemxcegmen ceitudinis fuic ex laminis/ l|ion plumbcis(ucnunc)fedargenteis:quas laminas Kum argcnccis ualis fublfculic Conftancinus nepos Aeraiiu ueniens ad Vrbem* Erancprxccrea in dido T empio in cruftaciones diuerforum lapidum dc au/ re^ ima2i atcp eburnesejncer alias erac flacua Vene fisinauribus/cuiuserac unio maxima: taxdcionis/ '^uxolimCleopacrasregina: fuerac/cjuae uno aufto centicsfextcrciumincoena Anconii ebibic refoiucis h |n uafe precioHs margaricis cefte Piinio lib.ixi ria ricmpium magnaemacns^deum eracin palatiopfla- :in f>cilum Macedonicum x*M«Iunio Bruco dedicatum |n quo eranc flacuae pulchcrnmas & columnx precio f« cum pauimencis diuerforum lapidum. ijTcmplum Vi^loriaeeracinpalacio praidido uariis bpidibus&aarocxornacum/in quoftacua rnagnae natris dcumcgraeciaaducctapoficafuic/ccfte Liuio n odauo cum alia asdicuia Vidorise uirginis a Por :io cacone conftru rcmplum PaciMpud forum Cxfaris aedificatu fuic i Vcfpafiano deaeipfius Pacis:in quo clarifTima qctt trciricd opera dicaca fuere mira cclcricacc ab ipfo Vc/ Ipaiianoiueftigiacuiusmirandaapud ecclcfiam (di M Mariac No ux confpiciuntur/qui coronas ex cin ria/ inomo in cerrafiii auro indufas primus omnium ia (cmptis capicolii dc Pacis dicauic VefpaHanus Aug*^^ in quo cemplo eranc columnae ingeces & flacuaspub; fherrimae ptiofis margaricis adornacaeiTicus &c V t/ fpafianus uafa cempU hierofolomicani cum uniucr/ fis donariis in cemplo Pacis confticuerunc» Templum &faccllum Pudiciciaeadhucapparetintc/ gruapud ponce*f,Mari2ead honore bce Mariae aegy/' pciac^fedicacu/nonnuliiuolancfuiire teplu Forcunaj if' fiucDianae^HaecduocemplaXMariaexgypdafae 6^ ;"' frScephani unumin honorem Dianac ftue Auro/ !* rae* Alcerum uero Forcunac V ^' Erac Bi facellum pudiciciac plebeac cum ara in uico Id ji^' goaVirgincpIebeaconftrudum» -^ Veftae nonnulli dicunc illud fuiffe Tcmplum quod ; nunc dicacum eft ad honorej» Stephani a Syxco Jiii inftauracum incer ecclefiam fce Mariacin Cofmedim &Tyberim/uidemus»n»in argcnceis asneifc^ numis Mammae genicricis Alexandri impcrt.8^ Liuiae geni tricis Aurelii AncAcdem ueftem fculpcam rocunda columnis in circuicu alcare muniencibus/uceft illud tamen a nonullis pucacur Macucae fiue Aurcrae cem/ plum fuiiTe» Vefte uero uc placccModefto rocunda W tffigie erac incer Capicolium 6<: palacium 6c in co fcr uabatur perpctuus ignis% Credibileeft Romulum/ gui in oninibus curis Vcftam cffe uoluic feparatinv SECVNDVS tkon ppfuifliteadem afBrmacRap* Volaterrancus lij/ q fuiffe ubi nunc efl: ecclefia fce jl ididc di(flum templum Marise libera nos a poenis inferni^Pomponius lact^i confirmat qui Iibai*rcribit»Romae in templo» qI/ iradem w Vcftae nupcr reperto ad Fonro«in quadam marmo/ rca bafi*DEDlGATA*xiiii»KlJan* Coflaciojii^fi^ i] Maximiano4tii*Cess*Coss*Curate Vur*Niceta# Tcmplum mincruae ubi nunc eft ccclefia fcc Marias fupcr mineruam/ueftigia cuius in scdibus fratrii ap/ ^' iparent/in quo erac ftatua ingens marmorca ipfipmi ijg Incruae & alia mulca notanda* j( q Tcmplum Salutis in colle Quidnali a Fabio maxio 4cpi ifrcad primum lapidcm Via falaria a finiftrisexeun tibus:inccr moenia»n*effc non poterac Templum Pietatis in campo marcio ubi nucecclefia^i an(5ti Saluacoris de piccacc feu de cupcUis * Erat dC te/ plum Piecacis apud Marcelli theacrum cefte Pli^C* JQuixicio&*M*AcciIio confulibus confecratil fuiffe jj in honorem Piccacis:in quo crac ftacua aurca piccads 18: in foro holicorio habebat aliud tcmpluj dea Picta tistcftcPu.Vic* ^ ' M ii 1 tlBER. Tcmplum Concordiiac in arcca manilfo practore c5 ip ftru(9:um/inporticucuiusa(3huccxtanto<9:o ingen i|f« tcscolumnaecuminfcriptione*S.P*Q^.R» k\ Eractcmplum Aefculapii&concordiac/quod Liuia jiTi conftruxicintercccIeriamfcemariacNouae &conof lllia fcum:ueftigia cuius in hortis fratru apparent in quo iTi Ju Sardoniccm gemmam fuiffe conftac cornu aurco au i guftedonoinclufam* [lis Erac & tcmplum concordiac in arca Vulcani a Flauio 'm! conftrutftumproprcrrecodliationcmordinis fenat* 'o 6(:cqft*uariis pi<9:uriscxomati5cxpccuia multatitia. & Templubonaedeaein AucntinoaCIaudia Vcftali/ W poftcaueroaLiuiarcftitutumfuit/non longefiiica Im ii faxo Auentini ad honorcm Fatuac caftiffimae foro/ ! risFauni/undc ingrcffus uirorum prohibctur/&d A foeminaetantumfacrificabant. |S Tcmplum Liberratis in Aucntino ex pecunia muft^i I titia conftrudum fuic cum Aercis columnis & fl:a/ ^ tuispulcherrimis» 1 Templum lunonis in Aucctino uariis marmorib^ i &pi<9:urisexornatum»Frat&tempIum lunonisRt l ginac in urbe a camilLo dcdicatu captis Veiis* i ^ Erat&templum lunonismonctaeincapitolio amo 1 nendo did^ubi nunc Aedcs conferuatorum^no lon f geaquoerattemplumteIluris:ubi nunccft ccclcfia jil fencfti Saluatoris in cclludc* Tcmpl^m Vulcaniapudlacftm curtiujiantc quod SEGVNDVS i IpcndcbatScyphusRomufitnoIongcaquo cratccr m rac hiatus i quo fe dcmcrfit curtius ornatus cu cquo &pcftisuniuerfaurbiscuanuit# ' Tcmplum Hcrculis in Auentino:ubi nunc cdccck loifiafanciac Prifcac Vir* Tcmplum Herc^uiAoris in Foro Boario crat rotun [dum in cjuo loco repcrcum fuit fimulachrum Hcrcu lis dcauratum tcmpore Syxciiiiii^poft ccclcfiam f^flc mariaeincofmedimucapparct in cpythaphiis non longc a cjuo crac ara maxima. Erac praecerca tcmplum Hcrculis ui&oris apud por/ tam crigcminam:& in dorfo Quirinalis montis a!f/ ud ccmp«Hcrc«a finiftris uero tcmplum Qi^iriniSC adhuc ueftigia ipforum uifuncur, Apud circum maximu crac ccmplum Herculis idffu Sybillae conftru(5um:in quo ncccanesncc mufcae ftabanCiOaidius» Altcra pars circi cu ftodc fub Hcrctolc tuta cft. Templum lani in capicolipubi nuccarccr Pub*clau debatur pacis tcmporc:apcriebatur(^ faciccfccncc bel lo* Vnum fuiffe lanum prifcum Berofus Iib*v«anti/' quit*aic plurcs uero poftcriores* lanu bc Vcrcunnucundcm fuiffe uoluntid cofonac l&propriaeort3cpicheca& interprccacioncs dcmon/ 1 ftrac aucSorc Annio Vitcrb. lanus^n.ut ait ciccro & lmacrobiusIib«i«fignificatquaficanusabcundodici Itur quod cat 6C ucrtat C€elum &res omncs* Apud la IIBER. nu(n«n*foIum ed omne ius uertendt cardiues Erant multa loca lani «unde Ouidi us^ Cum tot (int lani cur (las facratu s in u numr" ||i Velabro ncdid:o a pecunia quse nautis ibidefol/ uebatunEfl: moles illa marmorea quadrata lano di/ cata ftatuifc^ difpoliata* Erant^n Jani xdiHcia fornicata 8C undic^ peruia in ol bus regionibus/in quibus Feneratores & menfarii conueniebant*Oratius Poftq rcs mea lanum ad mcdium frafla en-» Fabius pi&or ait principio lanum inueniife uinuni & far ad religionem 5C facrificia magis q ufum/& ob id fibi farrata 6C uinu^ in facrificiis preIibari*Berofus autem addit g> ipfe di<9:us cfl: a fcythis lingua eorum lanus quia primus in armenia inuenit^uinum« Ara/ mca«n.6dhebrea iingua lain uinum dicitur tefte I6# Annio Viterb^a quo lanus uinifer deriuatur ErgQ aramen lanus grsece aenotrius^dicitur latine uinifer 6^ ab lano ianua di(^aefl:* Tcmplum Forcunse aequeftris erat luxta theatrum/ fiue amphiteatrum* In exquiliis erat cemplum Furtunse malde« Erat8c templum Fortgna: uirilis iuxta lucum nemo/ rofum/ubi uirginesa facerdotibus tepli ifpicieban^ Templum Fortunae primogeniasaGneo Domitio praetore Vrbano conftrudum fuit. Templum Fortunae in domum auream inclulfic Ne SEGVNDVS- irotg^cxlapide ptiegynidc tranftaccntc «dificatutti erac foribus clapulis claritatej diei intus hab^rct*Erat 5d asdis forcuns^ a Ser*regeconfl:ru<5a apud donfnm* A.uream quam Seiam appeUant» Templum Floraein Quirinalitubi fiebant floraliat dequomarcialis* Templum boni eucntus apud Panthcon uariis co/ lumnisexornatum» Templnm Apollinis in Vaticanotubi nuncefl; ora/ torium fancStas Pecronillse uir» coniun(3;um ecclefias fanifti Petrf» Erat 6C cemplum Apollinis in palatio a^C.cscfare co- (\:ru&am}dc aliud prope a Caefare Augufto* '^ Templum Caftoris &PolUin uiafacrainforoRoi^ fub palatio ubi nuncefttabernaculum Vir^ad ponti culum in quo loco erfbfTa faere ueftigia cum duab^ tabulis marmoreis dedicacione ipliuis tefte Pompo* laeco/quieas uidiffe affirmac t NonuUi uoluntfuiffe ubi nunceftecclelia fandi Lo)^» Templum Nepcunni apud Tybcrim ab Hadriano refticucum no longeab eccle(ta fan<3:i Blafii de pan» Eai(re*R.aph.uoL{cribit lapidescuni dculis ibidem cffofifosuidiflc» '-'^' -''''' Templum Ifydis in quo loco Vefpafianum & Titu Triumphatores no(9:e illa/quae triumphum praeccf (itquieuiffedicucfut lofephus^ aliiucftigia cuiu9 mimndaapparencin acdibusornactffimis Caf«f«Sa^ IIBER. tinac/quis nonulli dicant apud ccckfiam/.marisE in c Vifgincam : ubi nunc dicicur corrupco uocabulQ Trcghio.Ouidius» Tc quocp lux cadcm Turni foror aedc rcccpit Hic ubi Virginiacampus obicur aqua^ Tcmplum Fauftinae uxoris Hadriani:quam in anO impcrii Hadrianus amiiic diuinis honoribus a Scna cu coli dclacis circcniibus & flammin4& ccmplo cum aurcisdacuisiucadhucucftigia nonnuila cxcancin ecctcda fancSi Laurcncli in miranda ubi ingcnccs co/ lumnae cum hac infchpcionc apud ecclcfiarum fan/ diorum Cof*& Dam^uifuncur. DIVO ANTONINO ET DIVAE FAV/ STINAEEX^ S*C. Tcmplum Romuli in uia facra ubi nunc cfl ccdcfia r<^6^Cofmas6^ Damiani:aliud habebac ccmplum Romulus.ubi niic efl: ccctcfia*s*Thcodori apud pa (aciu5 maius/in quo loco Romulus bi R emus cxpo (ici fucruncin Alucolo qui locus dicebacurGermafi! tcftcV^arronc/ndlongcaquoerac Ruminaiis ficus a rumine lupx/nonulli Romularcm ficum appcllac/ uc Francifcus noftcr Pccrarca in cpiftolis ad lo*Car» dc Coluna«Supra ucro«in capicolio c rcgione iftorii SECVNDVS tk Fiiic Lupcrcal/hoc eft manfio lupse/qua nutrfuft pug iirosteius uero ancrum eracibi propetres columnas nonlongcapalatio» Erac &: cemplu Romuli in collc Quirinali & ipfe de^ Quirinus appcUatus eft uii & Quiritcs/ex cuius fpo liis facSi funccxxx.gradus marmorei apud ccclcliaiJ fce Mariae Ara Celi dC capicohi ano xpu M*cccxlviii# die ucro.xxv»0 IHI Kr.Ianuarii facratum fuiffc dicunc una cum deiubro louis ibidcm propinquo/ccftcOuidio^Vcin lapidc taxioadhucnauis&dei Acfculapii apparec ueftigi» fcuIpca^Marmora chafia nobiliss.crahc in infulisCi cladibus:eft*n»maculofumormorccfte PIinio& Pa pinio fimilicer Sc in templo diui Laurcntii extra mu/ ros in pulpito marmoreo nonnulla praedicfli Def fcalpta uifuncur habet'' hyftoria Aefculapiiab/pfo Liuio lib^primo dC Valerio h\xi,in di(fto ccmplo po nebancur infirmi:qm deus cracipfius medicinar,C5 poficioncmaduerfus animalia uencnataincifam lapi de uerfibus in limine aedis Aefculapii referc Plinius fe uidiffe.noftra uero aetace duo ibidem uifuncur te/ pla fuper anciqna ueftigia^unum in honorem Ioan# Bapc«alcerum uerodiui Bartholomei Apfi .dequo* Bap^Ieoait^Acfcuiapioininfula cyberina templum lo:arunc:quod aegrocos aqua in primis indjgerc ar/ bicrabantur:AIibi excra Vrbcm aedem huic dco po/ N p^n affueffe aiebat»PIutarc^:qd illic cct acr faluKriori Erac templum Rauenateum & caberna mericoria ubit nunc efl: eccIe(ia»f»Mari2e intrans tyberim de quo lo co nonulla fcripfi in ftationu opufculo* Templum Gonfiiadeftdciconrilioru/uel Neptuni equeftris fuicantecircummaximum fubterramucr fus forum boariu*Duo numina fubterranea folum/ modo habebant cempla PIuto»s»& Cofus/quia prae!> eftrebus inferis/qusefub cerra funt»hic confilio/qd ^ebec ee occulcum.tamen templum Confi defccndc/ batur pluribus gradibusvAnciqui^n^in omnfa tepla ingrediebancur per gradus*iii*afcendendo/&:in unu tancum defcendebanc Confi cemplu uc placec PoJa?» Templum folisfandauic in Vrbe Valerius Aurelia nus Imp^non longe a curri Miliciae/quis nonulli di cantin ampliacione Vrbis fundacum apud moenia fuiffeab AureIiano:duocp fuiffe cempla SoIis»Vola terranus dicit gdam cxiftimanc easciTe ruinas/quae fuper acdcscoliinemfiu^apparenr» Templum Lunae cracin Auencino perpulchrum no longe a quo erac tem plum comunc Dianae apud Ec/ clefiam fanAae Prifcae» Templum Marris in Vaticano ubi nuc eft oratorkij fce MarixdeFebribus:tamen Caefar Augu^cxtruxic ^edem martis ulcoris & sedcm louis conantis in capi/ tolio parietcs cui^ eratincruftad numidico marmof* Tcmplum Marcurii mtin r^ione*xi*cu flacua riu* SECVNDVS ]pfelierrlma pciofis cxornata margaritis^ ' i .Templum louis Feretri m capitolio ubierat Quer/ cus padoribusfacra primum oiumRomac facracum cfl:au(9x»re Liuio a Romulo asdificatum/ ubi nuceft eccIefia^nMariae Ara coeli* fTemplum louis optimi maximi erat ubi nunc efl: ec clefia.f^Saluatoris in maximis. £rat dC tcmplum louis magni capitolini qdratii quo quo uerfu pedibus centum a!titud.uero*cU ErsLtdc tcmplu louiscapitolini ueteris apud Hortos Saluftianos^Etat & templum louis fl:atorisa Romu lo conftruftum poft pugnam dc rcconcilatione Sa> :)binorum ubi nunc eft eccHa/*Nicolai in ftatera Templum louiscuftodis in capitolioa Domiciano conftruSumeft* vTempInm Vcneris &Cupidis fimul iunda in loco ubinunceftccclefiaXCrucisinHicrufalemv i EratSitempIum Veneris apud circum maximuma ^^;Eabio aedificatum* ^^ Templum Saturni in cliuo pofitum/ubi crat aerariil •Ro.ubi nunc cft^ecclcfia.f^Saluatoris in asrario habu itpofteaaliudtemplum ubi nunceft ecclefia fandi «Hadriarvi marty» - Erant6ialiatempla5^araeatcpa£diculaein urbe quas *omnia nc fim prolixior omitto* ^ExtraurbemueroeractcmpIum Veucris Ericinxex ms, ColUnam porta a^L^ Portio dedicato oieftigia cu/ N ii / IIBER ius diruta adhuc cxtant* Erat aliud tcmplum Vcne/ ris Aeridnae in capitolio a* (^•Fabio maximo xdiR tatum»/\ctilius uerotcflieLiuioibide tempiuMenci dea: asdificauit/ac multis muneribus ditauic» Via labicana erat tcmpkim Quictis» TcpluBacchi cratapudcccram^CAgnctiscxtra mu ros/uc adhuc pidura: antiquiffimse cmuiiuo idic^t* Erat di templuro Martis cxcra portam Capenam ula Appia/undeequiccs Romani nonis quinciabus csa bcati holearum ramos dcxccra manu fercntes cu po/ pa ibanc ad cemplum Caftoris & PoIUueluci ad V r/ bem cum uicSoria rcdcuntcs» Tcmpluj mercurii crat ibi prope in quo facrificabat mercatores/ut periuriis abfolucrcntur* Erant & alia templa multa de qbus nullam facio me/ tioncm breuitatis caufa/de uariis formis dc locis tcm plorura nonulla fcripfit Bapc* lco*lib*vii. Debibiiotecis 6i bafilicis» b Ibliotecae in urbc fuerut n umero*xxyiii.uariis marmoribus & picluris cxornatse. Auguftus carfar in monte Palacino pulchcirima txf truxit bibliotccam Latinam* Ldc Grsccam cum por ticu/quae Palatinadicebaturprimariainter omncs: in qua erat ftatua Numeriani impatoris a fenatu po/ fita cii infcriptoc4f.Numeriano oratori potcntiffimo* Erat&ftatua^M* Varronis uiucntis tcfte PoIIione» In capitolio erat biblioteca pulchcrrima maio^ cura SEGVNDVS fcruaca pulcherrimis colunis^^ marmori&^ exortiata Gordianus Imp«bibIi'ocecam maximam excruxic in !urbe:in q ad fexaginta duo^ millia pofuic uolumia* Hadrianus uero impcrator fecicbibliotecaj pulcher irimam marmorcis exornata colunis/quae V Ipia uo/ fcabatur apud chermas Dioditianas audorc PoUice/ In qua libros lyncheos 6C elcphantinos p rincipu ge/* jfta &*S.G*con{cripta pofuk* Ipracbibliotcca Afinii PoUionis Romse/qui primus biblioc.dic.ingcnia hominum rcm pubt fedc* r/ IBiblioteca Marcelli apud chcatrum eius/quamOc/ tauiamf poft morccipfiusad honorecipcoftruxir* [Biblioteca Pauli fuit rflagna &intcr ingentia opcra lapudForum/aliasuero bibliocecas/ne iimprohxi/ [orobmictam* Bafilica locus crat ubi litigabant romani/qusc cx bi/ nisconftabat:porcicibus:in primo»n*porticu ftabac caufidici:in fecundo uero plebei dC ferui» Ba(ilicaeprincipalcs*xii»crant.uidclicet» llulia.VIpia 8>C Pauli cu frigiis coIiinis^NcftjnLNas/ ! tumii»Sicimini*Macidii*Portii*FlofeIIii. Conftancf ini4Martiai& Vaefccllarii/quac omncs crac exornatas |ftatuis bc cplumnis pulchcrrimis/ucftigia quaru ha/ i ud facilc difccrnuntur.Papinius dc baftlica Pauli ait^, ; Sublimis regia PauIi.M* Ant*fabcLexponit rcgiam ideftbaniicam latinc. Baftlica Conftantiana erat apud uiam latam ; Portia 3B€raapndFa*Ro*a poitiOjGatone* r 1 1 j VIpiaucroapudThermas Dioclidanas / ubi &bi/|im Uiotsca* j I DcCapitoIio* 1 k c Apitolium Tarquinius prifcus romano^ rex : 4 i bcUo Sabino aedificaturum fc uonerat ieccratcj i { fundamenta/poftca uero Oratius puluillus Confid i dcdicauitJntcric(9:odeindc cju adringentoru/8^ qti/| p decim annop: fpacio igni confumptuefl:*Cons, Ap i d fioncBc Norbano per bella ciuilia & mariana refedf \i uid:or Sylla onis cura fufcipit^Dedicatio aut p* Q_^» vCatulum cdcbrata eft/cuius nomen inter canta Cac/ farum opera ufcp ad tempora Vitellii imp*mafiE PIu earcus & Tacitusaucflorcs* Vefpafianus aut imp*d€ formcm Vrbccn ac dirutum Capitolium uctcribp in ccndiis acruinisinucnicns/uacuasareas occuparc6C ijl sedificare/fipofreffbrcsccfraffent/cuicuncp permific: rcftitucionem Capitolii aggreffusruderibus purga dis manus primus admouic aerearumc^ Tabularum tria millia/quaefimul confragraucrancrefticuenda fu rfccpittundicpinucftigatis cxcmplaribus/in quibus cabulis monimenca pub^contincbantur/ut inqt Polf bas lib*iii*E quibus unam uidi affixam in ecclefia la . teranefi apud maiorecapclla uc iferius dica de legib^ i't iTumHeluidiuspraetorpra^cunte potifice luftrauic Aream capitolii precatus loucm lunonem b^Miner i^tiam Capitolinos dcos/utceptajpfpcrarcnt» SEGVKHVS- Tcrtiofuitdirutum Sdinccnfum Capitoliumia D» ^k miciano refe<3:um fuic miagnificentius & elegantiu!^ I antea fiiiirectcuius impcnfam duodccim millia Tm lcntorum excedifle dicit Plutarcus^ IntelUgendum c m letalencisRomanorum*Talcntum*n»aAicum ma/ ra(( gfjum habetauri IibJxxxiii .Talentumueroparuii nti ix.Romanum autem lib«habetJxx«tcguIa£ipfiusca ^ni picolii erant aereae/qs poftea CaculusdeaurauitiHo/ A( norius ua*o primus poftea ad eccIeiia^CPctri in Va/ iA ticanum cransporcarc fecic/utadhuc mulcx ibide ui/ (^. sfuntunln di<3;o Capicolioeracarx forciirimacapito ]a: lina uariis exornaca marmoribus^EranC dc tcphdto/ h rum S^facella&areseiSialiaq plurima aedificia puK )i habuiciufupra fexaginca cepla & loca dco^ tcftc Va ()'Vi leriomaximo^InaedeVenerisgemcticis CaefarDi/ d datorfexdadilocecas confecrauicceft« Plinio dim k cemplo martisScyphosferrcos pofuic aLiuia uoro rgi Augufta dicatum fuit uas criftalli magnitudinis am 011 pliffimse Iib*(jnquaginta»NulIus*mexiftimarepof^ a f^ fet diuifias & praecium atcp pulchricudineipfius capi :oi toli propceraureas ftatuas %c gemmas cumaurcis^ M\ genteiscguafistepIorum^Eucropiusait nullam fibi a |j nifi aur eam SC argenteam ftatuam in capitolio pafTus [ij. eft poni* Plinius uero fcribit regii Ro* ftatuas fuifle pofitas •Erat &argcceus anfer:& lui! in capitolio Guftos lanus^Erat praeccrca fcdcs domus omni n(i armorum & uta criu mphorumun q[uo loco Auguftus mbuutL LIBER um orbem uidit» Deinde ueroX.Anc.comodi cemporecapfcoliu ful/ mine ic^um una cum egregiailla biblioceca maioruj cura parata cremacur^Acdescjuocf inproximopo/» fitx eandem calamicatcm fenrere«£xorcu5 eft dcinde aliud incendium/quo &:a:dem Vcfta: & palaciu bo/ cia<^ urbfs pars exufla efl; ac folo adscquaca/uc ucfli/ gia femiuila indicanc.Extacin capicolio fornices du plici ordine nouis inferci «dificiis pub.falis recepra/ culum cum hac infcripcione uetuftace confumpca» Q^J.VTATl VM.(^.F.ET.(^. CArulu Coss^ lubftrucflioem 8C cabularium de fuo coerauiffe. Pcft capicolium incer Scpccncrioncm & Onenccm eft lo/ cusbuftagalliadidus:ubigallia Camillo inteife/ ^i fuerunc ibideqj fepuki:niic uu!go df porcugallo: Erac 6C capicolium uecusin monce Quirinali mulcis ftatuis dc piduris exornacum ueftigia nonul-a fan/ damencorum adhuc uifuncur/in quo loco effoffum fuic marmor cum his licceris frz&is» NlL ESSEJifficiliusqbcneimperarc. De afylo Sc curri miliciac* a Sylumnepoces Herculis Achenis nbiprimu deac Mifericordixconfecrai^unciAfylum quaii a Sylco qd* eft inde exrahi nullus poffec:un Romu/ lu3 Romac aperuic afylum/quod confugiencibus il/ luc feruis Uberifue cuciffimum erac recepcaculum.afy luLocus fuic in Vrbe incer auencinum &C rupem car/^ SECVNDVS ^cfam apud faxuj prardicSae rupis intcr duos lucos^ ecftc Dionyfio*Ouidius* ru| Romulus ucfaxo locum circudedicalto :o Quilibechucinquitconfugecucuseris* i( Nonnulli uoIuncAfylumfuiffetempium iliudq :o/ nunc beacas Mariae segypciacaedicarum e . Tame h'6* fti IsBcas diuidic Tarpeium moncem in duos Colles in du capicolium.s.8^ Arcemtin medio erac uallis/in q fuic Tj/ AfylumcempluminuioIabile& templumue louis I. ideil parui louis/in quo erac (imulacrum eius cii fa/ ssi gitcis^ucinquic Gellius lib*v«. c(i Turris miiiciarefl; apud ^alatium Neruae Impe.in q lo/ milices Traiani pricipis CGtinebacur:qua2 plurimos fc/ habebacmurorucircuicus:ucadhucin aliquibuslo/ cisapparencueftigia:non longeaqua effoffa fuere noanulla marmora cum his licteris incifis. Pociffima dos in principe Liberalitas & Clementia. 3 1 urris Meccnnacis in Exquiliis marmorea/qua no/ IiiuIIieamfuiffc affirmanc:quam dirucam uidemus apuddomumCar^decolumna.fed ibiFIauiac gecis aedesfuiffecredo*Pompo*Ixtusacipfe Poggiusno nii ftcr Fio^dicunc fuiffe ukra thermas Dioditianas uec \i\ fus oriencem non longc ab eo Ioco:qui uulgo Buctc iii/ di Thermi dicicur/in quo loco hoc anno mulca mar il/ moracum Tyburcinis fapidibus effcffa fuere in par ij teeminenciori/ucindefacilecoram Vrbem quifq? ui ;r/ dcrepo^^Pecrus ucro Marfus dicic eaj Turrim futflis O tlBER Ijbi prfus crant pub*0(lrinac non longc a tcmplo di iiae Mariae maioris:uinitores huius memoriac locuj illum appellantfoculum/cjuas Mecenas illichortos fuos confticues falubres rtddiditlin quo loco adhuc apparec ueftigia Viuariicum porta recIufa«n6nuUi uoluntapudeccIefiamPctri aduincula fuiffe fuper quam turrim crudelis Nero fpecftabat Romas inccn/ dium^Sueconius ait:hocincendium eturremecena/ rica profpe(3:ans & efl: qd* ab ea parte circi ortum effc dtciturtquae Palatino Ccliocp mocibus cotigua erac; fuiccp taleincendium^xiiii^k L Scxtilis cjuo dic feno nes galli Vrbem praediiftam incenderut»Quem Me/ cennateincrepabac»Oratius qcf sedificadoinfanirct» d Erant 6^ aliae curres mulcse ueftigia in urbc» quarum ift haudfacilcdifcernuntur* (i De porticibus SC labris porphircticis^ [ # Aefar Auguftus in moce PalatiMO feccrat por/ ! n accp ticum uariis cxornata marmoribus pi<5u/ E ris/quo loco iam fenior faspc eciam fenatum habuic/ ijfj decuriafc^ iudicum rccognouit» Erac porcicus GN^Oftauii in campo martio non 16 gc a Circo flamminio:quam dupliccm fccerat : quae quidem Corinchia appellabacur cum aercis capiculis columnaru mit^abilc uifu/mille pcdii fpatio:& cx op poHco^alia crac fimiliccr mille pcdu a?qualiccr/uc fcri biclunius Capicolinus in rebus geftis Gordianoru Auguftum infticuiffc porcicu; in campo martis fub SECVNDVS ! colle pedum millenca uc ab alcera parce mille pedum porttcus fierec accp incer eas fpacium hinc acqj indc uf ridaria effent lauro mircho & buflb frequencaca:mc/ dium ucro licoftracium breuibus columnis intrinfc cus poficis:& fingulis pcr pcdum mille/quod eec dc ambulacoriii/ita uc in capiteeffec baiilica ped*quingc torum*Cogicauerac praeccrca cum MifithcotucpoH: bafilica^ Thcrmas extiuas fui nominis facerec:ica uc hyemmales & alia q plura fumpcuofa aedificia^uefti/ giaadhucapparenc in radicibus collis Pincii» Porcicus Neruaceracapud forumeius cum excelfis columnis quibus uariis coloribus mixtis e hocano cffoffas uidi nonnullas fradas Porcicis Liuia: apud templum Pacis uariis piduris SiC ftacuis exornata/de qua mencionem facic Ouidius Iib«vii Erac&porcicus Anconini^ Fauftinas pulcherrima no loge a ceplo in foro uariis cxornaca marmonbus^ Erac dc porcicus acdis Mcrcurii/quae adhuc femidiru ta apparetapud ceclefiam MichaclH Arcangeli in pi/ fcaria cum hac infcriptione*C IMP.CAES^L.^SEPTIMIVSSEVERVS PI/ VS PER.TINAX Aug.ArabiaAdiabcnic^Par/ thfc*Maximas pondfex.Trib.Poc#xi.Cos»iii* Ec IMP*CAES.M* Aurclius Anc* Pius foelix» Pont^ Max*Trib»Pot»vi*Cos.procos*PP* incendio cofii/ pcamreftitueruc* Porcicus aedis Concordix in Capicolio/de qua Pog Oii IrBER."-'^s.wf vA w gms FIor,ait*Capicolio contigua forum ucrfus Tuf efl: porcicus aedis concordiseiquam cum primum ad Vrbem acceffi uidi fermc intcgram opcrcmarmorco admodum fpeciofo/^um infcriptioBequa:adhucfu per columnas ingenccs legitur* S.P»(^.R*lNccndio eonfumptum rcftituit* Erac b<:porcicus Mccclli pulchcrrima cum ftatua Cor ncliae Gracchorum matris* Erat&porcicus Conftantini Sc Philippi 5^ luliajatcp Odauiac/uc habecur in rcgionibus^Omicto porticu Panthcon a.M» Agrippa conftrucXum cum admira/ bihbus colunis uc dixi in tcmplo eius/dc qua port* Bap^Lcoaic* Excancinhancufcpdiemad porticum Agripp«conciguaciones asncis cabulis pcdum.xU opusin quo ncfcias impcnfam nc magis an arcificis ingcnfum mirerc* In ccclefia 5C placca laccranenfi funt nonulla uafa por phirctica* » In placca fancfla: Matiac Rotundae cft uas porphirC'^ cum cum alio paruo mirae pulchrimdinis. In ecclcfia.f.Pecri & Mariae maioris &: fanclo^ apo/ ftoloru&in platcis ipfarum {untlabraporphirccica ' maximacpulchricudinis* ) InpIacca.f.SaluacorisdeLauro&*f*PccriaduincuIi tc Euftachii & in Vacicano fuc uafa marmorca SCmi/ xta maximae capacicacis fimul cii pulchricudinc. Omicco ca qux funt in sedibus columncnfium fun/ SEGVNDVS ^atisatuabeatirudineJn acdibusButiicft uaspor/^ 12i| phireticun:! cu puteo marmoreo uariis coloribus mi ireo ^co cum his licceris incifis» Cftt CVR MESSIB VS Algco &:Brum3tcpeo ^n mulcis ecclefiiis funt uaia diuerfa dc labra e lapide f!orphiretico ia quibus funtrcliquise mulcoruj fan JA «^orum Scfandapidei ucapparctinccckfia^xii.Apo v\ jftolorum &: fandi marcclli* jt(j*DmitcoJt(j labrum porphireticum in Vcftibulo fancSi Petri in quo iacet corpus Odonis^ii^Imp.^ in ecclc ira/ fia*f»mariaemaions/mquofundacoreccIefiae pofit^ % cft/ ut dicam in fepalchris memorandis» iini Omitto praccerea uafa quae fdc in loco Beluidcrc nu/ ,jil cupato & alio^ locoru excra urbem ipfam* icis De Tropheis & columnis memorandis» kt Rophea Caii marii de lugurcha dec^ Cym/ bris/accp ccclefiam fandi Eu fOf f Theuconis apud febii femidiruta uifuntur/8<: Cymbria uocatur/qua: 'a*C*Caerare inftaurata fuere cum a Sylla fuiffcnc dif ieda ccfte Sueconio*Ibidem in marmoribus uccuftif JO/ fimisadhucapparencGaIeaE&: Thoraces cumclipe isfcuIpC32*Erac*n*Roma2inpIurib5) locis Trophca quse func fpolia hoftibus adempca/quaj quideeranc in poteftate Iouis:& figebantur in locis emincnricrf nj/ ifcus ia ftipicibus cefte Seruio* lo foro Traiani eft columna coclidis marmoreg mf/^ 5/ rac pulchricudinis pedum»cxxviii*quac u£ melius ck LIBEa tfifpicereeur {pfeTraianus ImpJpartem Quirinalfj inoncis/uc pacec in eius infcripcione/folo adequauictl in quafculpcae fuc Vidoriae 6C rcs gcftae ab ipfo Trai iano:pcr medium colunas func gradus in eodc mar/l more fculp«aba(e ufc^ ad culmcn / qui gradus funt tiumcro«clxxxv«foramina fiue fpiracula.xlvJnfcrip tio ucro calis c* S»P*Q^»R.*lmp4Caefari diui Nerua^^F^Neruae Tra iano Aug«Germanic.Dagico«Pont.max»Trib»poc*l xvii«Cos.vi«P*Piad dcclatandum quacae alcicudinis mons Sclocus ficaegcftus.j Super columnam pracdidam Traiani offa in urnam aurcam coliocaca fuere anno xpi.cxviii* Senacus poftea elapfts annis duobus Traianum iti l|t< deosreferc» Eft dC alia eolumna maior Coclidis in campo marcio quae Anconiana uocacur alritudopcd^clxxvi^cij gra i dibus marmorcis incrinfecus^ccvi & fpiraculis*lvi«i qua uidorix &c res geftac Anc^imp* fculpca: uifunf miro arcificio* Erac 6C columna porphiria cocIidis:quam«M^FIaui^ VaLConftancinus ex Vrbe ro* Conftancinopolim tranffcrri iuffit/8c locari in foro fupcr quam Collof/ fum aencujadmirandacmagnitudinis pofuictnccno 6C clauu faluacoris mundi ftacua poft mulcos annos rcgnanre Alcxio cognomcnco Comeno cecidic uio/ lencia uencorum deieda cefte Pomjaec» SEGVNDVS. nali Erac in foro columna folida marmorea numfdid Ta/* pidfs.xx*pedum in qua fcutptum eraca populo Ro Tri mano in honorem lulii Cacfaris* mi PATai PATRIAE* k{ non long^ erac ab Augufta marcis campialia colum !cri[ na cum eadem infcriptione» Erac & columna menia in foro praedi&o qux menfo Tfi conceffa efl:/undcIudos fpeftarct» Erac prasccrea f columnamilliaria Milfiariu poft n foro p \m prie fignum erat/ unde principium icineris ad omnes porcas Vrbis capiebatur»' In circo maximo erat columna bellicatad quam Ro mani ad bella profeduri haftam proiiciebanc ea par tem uerfus in quam icuri erant*Ouidius* Profpicit a tergo fummum brcuis area circum Ell: ibi non paruae/paruacolumna notae# Hinc folet afta man u belli praenuntia mitti In regem & gcntestcum placet arma capf. In foro Holitorio erat columna Ia<3:aria(quis Tortc itusdicatinforoboario)ad quam infances ladeale dos deferuntur* Erant in Vrbe aliae multae columnae ingentes & mc/ Iitii mofandae:utextatadhucinTermis& montccitaco lof/ rio & teplo pacis 6c porcicu mariae Rocuudae. jno Omitto eas quae funt in lateranenfi bafilica & fan<9:o pos rum Petri & Pauli & aliarii ccclefiaru Vrbis cum aliis lio/ CQlumnisparuismtraepuIcIiritudims/utapparccm 1 n ccdefia Mariac nouae S>i Hadrfani Grifogoi/ii & fa5aft dc Sabinac & Eufebii Cofmas bc Damiai &C lo. & Pau I ^ Agnetis cxcra urbem. Omicco praecerea duas ingentes columnas Ecclefias. fancSti Pecri:quas Pau!us«ii*Venecus aiebacplus ua/ lere <| COC3 Vencciarum ciuicas* SiitpcereainEccleiia*f«Mari2ede Ara coelinGnuIIac columnae mira^pulchritudinis^in rcrcia uero coIunii|n diclas ccclefi»app3renclicccrxcubicale9incifac.5« ^ A CVBiCVi O AVGVSTORVM. Erant in Vrbe ahae mulcae columnae maximac tKifii/ mationis&pulchricudinis:qua2hodiefemiuflaedi/|ii plurimis in locis uifuncurtnaculis rutaecf diuerfora i colorum exornacae*. i De arcubus Triumphalibus c i t N urbe erant arcus marmorei triumphales ap/ 1 peliaci numexo^xxxyi, fiebanc qui imperatori/ \\(\ bus feu ciuibus redeuncibus cum ui(9:oria : in qbus erant fcalpcae ui(floriae 5c ftacuse ipforum triumphati !i tium/quos areus.S*P*Q^*R» cmarmore cu iicccris (1 ad perpccuam rei memoriam &:fempicernam famam li triumphancium excruxerac . Arcus uecercs lacericios Romuli/nunq raffi fijc/flo/ rences poftea opibus Romani in marmoreos mucari nc condicoris Vrbis memoria deperirec/quos collap fos uidi apud eccIeria.s«Maria& Graciarum* Er^c arcus criumphalis marmoreus Oracii Coclidisf ly SECVNDVS it quem a fundamens lo«Bl6dus excidi fe uiditTe dixft id radices Auentint cum infcripcione diruta. Eracarcus pulcherrimus muhis (latuis 6c columnis lelia marmoreis exotnacus ad honorcm lulii casfaris non uiii longc a tcmplo pacis* Eracprascerea criumphalis arcus Diui Augufti non uili longc ab arcu Domiciani in quo eranc fculpcse uido rlae & res geftx per cum» Tres.n*habuic/tcfl:eScruio/triumphos« Diuus aucem Hieronjmius Dodor Ecclensefcribir# Auguftumcclcbracade»M»Anconio Vidoria Ro/ 'Ai mam repedaffe duccntcm fecum infinicum captiuope « numerum &anciquorum Tholemeoru omnium ga zas/uc nec ancc nec poftea canca copia Auri/argenci/ gcmmarumcf Romam adue<3:afuiffe nofcacur« Arcus Domitiani eft apud ecclcfia^.f^Laurentii i Lu cina/q marmoreis lapidibus erac icruftacus cum«iiif • pulchcrrimiscolumnisinprimafacie uariis colori/ Dus naturalibus mixtis;uc ueftigia adhuc indicanc cum ftacua Domiciani uc inquic Sueconfus* Statura Proccrum^Nonrongeaquoerat arcusiC^Marii q/ uis nonnulli uelinc fupradicSum arcum Domicianl y Fuiffe poftea dificAum cujcrophcis aSylla fiuc Sul a/uc placcc Pomp.la:*cemporccujus incer Auguftaj 5CcccIefiam/*Thom2E in uinea fratrum«f. Mariae de populo pofitam effoffa fuere mulca marmora cu fta/ :uis 6C colunis dirutis cu lapidemarmoreo dc fcmidi ruci infcripcione uidelicec^ P n LIBER lix/DsluD* :>Vgur Tfl*Mif*Excra iujurchaR(^enumi4n5i .fws^iLB^,;. Triumphans in ^ j;q?«:»ifiiRi3|l " •• Antecurrumfuum -. /^* J «Tf S VL^apfens creatus Norum exercicum ii imbrosfagauicexieis*& Iit hauic*rem puLturbacam> m>5:i ;l[ efl: In finc lapidis fra<3;ura cum apicibus litcerarum/i i uidi;in quem lapidem Quirinali in aedibus Pompd»] c laeci a lapicida quodam flonempca audore Andrea! i Fuluio pracneftino uirodo<5iss»P6poniicp amicis^j c audicori.ftagmeca cuius repperi in alio loco;ex qui^jl facile conieduram fattio illius didionis Sul no poi ti fylla/uc pomponio placectcui fragmenca erant inco/iji gnica/fed pro Con^didiOneifaluo femper iudicioalij orumrnullum unq reprehendi auchorem nec Pom*i ipfum cui gratiasinfinicas ago reprhendo:qui dixijt! l SuUam non fyllam fcribere debemus/in qua opinib iie femper ance fragmlci reperti notictam fui : Licccrx \\ fragmencorum hx fun t i ; G C*Marii* G*Marius* ? u Cos.VlL PR.PL. b Q^*A* Vrbemcum js cii rS Cos gcftis ccpit» ^^nhi 4n feciido confulatu j [ duciiulTit» IILCon» IIILConsuI*Theuto SECVNDVS felcui^V^GGirftilI C )s> rheutonisitertnn triump Scdirionibus ex» P,L*8<: prseton Vv^Q »3™«! Eapitoiiura occupucrunt^VLConfuI lilindicaiiicpofLtxx^annum •patriaperarma duilia Ifus armis reftitutus*VlLG6(uI fodus cfl: dc m* biis cimbricis & Thcutonis» anc 6C aliafragmenta e quibus nil ccrti comprehert dcrepotui/quasquidelitteraspcr ordincm iepych* np opufculo conedam* Quintilianus lib^primo fcribit idff Sullam machetnaticum dotflorem futtilem origincs ass imille nominum fcrutaturum undefulljie di 10 triumphalia.r.coronae auresc» Sella curulis &;p2tera d aurea cum toga picfla 8i palmata tunica : de quibus om apudUuium. im Eft arcus marmorcus Titi^ V cfpafianfapud j^cclcR mit aTn^fiMariae nou2e/in quo fculptae Cunc uid;osiae cii :aa accafoedcris&^caodelabro &C arcafoederis |fp©fe ciui tatis Hierofolymitansiabakerapaneuifuntur mft/ gnfaRJdmanorum cum fafcLbus*xii.&: fecudbusco fulum/ln qiuo arcu eft h aec lafMptio. '^ - C SENATVS POPVLVS.q^.aOMAHVS* -I Diuo Tito Diui Vcfpaiiani.F. Vefpafiao ADgufto* Quac omnia fucrunt tempore Clcti pnmi PP.Con/ fulibus Domitiano &c RufFo/nam capta Hierufalem Pii ; irBER «aerfiscphicrofolymis ad fcxaginta millia honiCnujh inccrfcdarcferancur»licctIofephu5 iudcus hiftori/ cus undccics cencena millia fcrro ac fame co bcllo pe iriiffe fcribactcaptacp ad ccntum miUac pub.ucnunda U/ ut autcm cata mulcicudo hicrofolymis rcpcrirctur qiufamazimorumfuiffcrefcrt*cx omnicnim gcntc iudcaad tcmplum conflucntcs Vrbcm quafi carccrc funt inclun,oporcuitenim diebus pafcsiiios pati/t qbus faluatorcm mundi cruci afixcrunc» j Arcus Galicni Imp«cft apud maccUuj Lydias uulgo arcus*f» Viti ob propinquitataccmccclefia fancloruj Vici & Modcfti*cft*n.conftru<9:us clapidc Tyburti no cum hac infcriptionc* GALIENO Clcmcntiffimo Principi» Cuius inuida uirtus fola pictatc fupcrata cft» Marcus Aurclius Vidor dcdicatiffimi^Numini nui. icftaticp eius* Eft & arcus marmorcus Triumphalis pulchcrrimus Seucri Impcra«fub capitolio : in quo funt Vi nti; 6m^;C«s*MAurclie)*L,FiI*l.Anebmn6Aug:fia Mici Tribunic.potes.vi^Cos* Procos P»P * Opd/^ mis forciffimi fcj principibus* h Qbrem pubUcam rcfticucam impcnumcp populi ro. fnani propagatum infignibus uirtucibus corumdo Ofilforifcp*S«P«Q_*R» is ^pud Colloffeam cft arcus marmorcus criumphaj^, iis FUConftantini imp.cum ftacuis &i Trophcis mi hp arcificio fculpcis &fcrculis qbus nunc ucuntur iri| a-itipho faluacoris in uigilia afumptionis Diuse ViCfi ru| Mariaecumhacinfcripcionc» niri^ tinp.Caes.F^Conft^ntini maximf.P.F.Augufto» i | S*RQ^»R»quodinftin(9:udiuinicacis metis magnfe tudine cum excrcitu fuo tam de Tyranno/^ de om/f ai cius faciionc uno temporeiuftis rempub» ulcus^ m irmis Arcu criumphi infigncm dicauit» Suot 5(: nonnullas breucs infcriptioes in circuHs (coK us pcis cum his litceris» ,ie|VOTIS.XX* SICX. ki introitu ipfius arcus eft haec infcnptio* IVNDATORI Quiccis. alia fKh parce cft alcera cum his licteris» e - / Xi atlBERATORI Vrbis* 'U::^, pftarcus marmoreus Gordiani Imp» apud portaml Inter aggeres no longe a V tminale porta ueftigia cu tas difpoliata uifuntur cuius marmora Reuecediffi/i I ii&z no logc a mincruaftatuis difpoliatus at^j mar/ itTOribtisr fiou tofi^getfqifd crae& altcr arcus cx tybttr tfftolapidcttittftrtido » Dteuntprae^crcsf Rdrn^irt^ arcu marmorco iuffuifybillse infrafcrrptaslfas fuiffe* C^j^sBcdadeclarauli^i ^*»- Eranc Si ilii arc^s^eriutttptiatcsln Via tmZC flammf^ rriia ueftlgia quorum haud fac jfc cognofcuntur» Erantpraetcrca arcus triumphales Thcodofii & Gr*^^ thniBc Vafentini fif Fauti gemilii & Fabiani & alioru' fiindamenta quoru nfo tpe/partim in nouisfabricis:s M partim uero lachrymabile didu in coqucda cakc trl flata fone. Vjdi praeeerea infra<3o lapide cuiufdam la pidicae has heteras incifas* WEiiithied Parenti Principunft.P«R*Tutori Reip* .^-^v.:i-=.: S-P-^-f^v ^ - — PecoIIoffis. i N CapkoICo ierat Gotloffus ApolIints*xxx*ca? bitorum.cxUTalcntis fa^brh/qucm LucullusJ cx ApoIIonia pontf in urbemt^raniflulic. Talis in ca po marcio luppiter a cIaudioC3Bf*difatus/qui & Po '^-^ pciatliis|ud<^baturaul^initatcthi6atri» ^ ' -^ V^fescft & Rij^ar Apollitii^^lldffus fn biblk3«c minus pulchritudine q xre ffcdabilis» ' SEGVNDVS. fftpraecereapropepordcumniitieruaciotorto tfi^ im iufdam ciuis B.o«ikcua frada capuc/cukis ad!:^ ti| tcgrum apparet tmtaq^ magaitiidinls/ ut omnia fi/ l)!» gna Vrbis excedac:Pacronus horci fireptum adeuti tiii tium ptefus fuper impQfuic humum .Poggi^ auSor k . Erat & coHoiTus magnas in regione*iiii« iwbais m/ (dios odo iingubs ped*xxii«6^ iemis»- JErat in foro cQiioiTus DomMani aeneus:i ni nn^fm Erac &coIloirusc6modi Ant. ».altitudo cuiu$ i(d| Aug t erac cubicum criccnumtut adhuc marmoreum capuc ^um pedibus in Conferuacorum aedibus apparec» ofi SP^Coruilius uidisfamnicibus feGiciomsftaCua^l tapicolio collocarc amplicudinem cuius cernebatdr (iJjkb loue Laciario cum ikcua fua ance pedes pr2edi(fli ^ouis pofita* Zenodorusftacuariusfecicftatuam Mcrcurii aluer/ fiisin ciuicace Galliae perannos^^ped^cccc^Romam deinde accicus efl: a Nerone.ubi deilinacu illius priii I cipis colloffum fecic*cx»pedum*^uis Tranquillus^ iEXX*dicat/quem pofuic in ucilibulo domus aurcse» In Via Cornelii apud equos Tyridacis regis armc/ niorum uifuncur duae ingcntes (lacuae facurni«s«6f Bacchi quis Ncpcunni nonnulli uelint iaccntes cor/ pore capitacp fubflcntatcs ac manu dcxcra copiac cor R» num tencntes/utinquit ApoUodorus. Erancin urbc multae aliae ilatuae ingentes uc adhuc i (fampo martio apud ccclefia fandae Marisc ^ in aedi/ tlBER ; bus Reuerendiffimi Canfandi GeorgiitnonnuUie incegrae uifuntur* De flraculs & piduris* t N urbc toc cranc ftacuae in pub« locis Sc priua/ cis quoc ciucs* Ncc camcn potu ic inhiberi quo micius Rom^ ponerecur flacuas mulicru tficuci Cor neliae Grachoru matri:fcdens cnij huic pofira ftatua infignis in mecelll publica porcicu/&: in iumma facni uia cefte Liuio fuic pofica Coclis uirginis ftacua infi/ dens equo^Scrabo dicic^poftcri ucro &hi pr^eferciRi qui noftris fuere temporibus innumcrabilibus & p/ clariflimis urbem Ro^impleuerunt inftgnibus» Polyclecus fyeaonius Agelidis Difcipulus Diadu/ menum fecic mollicer in uiccm ccncum talcntis nobi licacumJtem & Dorifolum uiriliccr puertsmtfccic 6C quem caaona artifices uocant liniamenra arcis ex eo pecentesuelucalegequadam:fccit& diftringcntc fe quc^M^Agnppaantechcrmas fuas dicauit/multaq^ aliai acrio Tici imp^quo ope nullu abfoluci^ plencp iudicarunc«fccic^duos pucros nudos ludcntcs^ Mercuriumacc^Herculcm Anthcum a ccrra fubfti/ nentem/quem puco fuiffe cruncum fra&i marmoris illius ftacuse marmoreac in Vacicanum a cua fantflica cranflacas^fecic erac in ^ f^l te & alium Herculem / qui xdc y- ^- Pompei apud circum roaximuj* VifunCur & noftro ^^tH ^ 4:empore celebres cqui marmorei cujaurigis uetufta ^ ' ' '^ tcconfumpciaFidiaScPraxicilcfcuIpcoribuspraccIa J SECVNDVS fiirimismcapparecin Iiccerts i&fdcm iticifis* OPVS FIDIAE. OPVS PRAXITELIS, In Vrbe^xxii.prindpalcs equos marmoreos fuiffc ifercurequibus capu ccumcoUo unius uidi fradum ^pudccclefia^f^Thom» n5 longej^glacea iudeoi^* Fccic& Profcrpinse rapcum Praxicellcs ex xrc & Bac chum dc facyrummiro arcificio dCalia q plura (igna pofica in porcicu OcStauiae/primus romjc fccicfpecu ium argenceum mirae pulchrlcudinis* fn xde iunonis erac imago ipfms iunonis a Dionr/ (io6CpoIicIecofadad^ pana6C olympum ludances ^odcmcj loco. Heliodorus Vcnercm fcccrac lauantcm fc & Dedalu| «ftanccm miro arcificio« ^ ^ J iQuid dicam de pulchcrrima (lacua ApoIIinis/quae iitiua(uc Cic dicam)3pparcc:qua cua beacicudo in Vd/ ^ ticanum cranftulic:apud quam cft Vencris ftacua cu riffl aiaco cupidine paruulo in codcm marmore fculpco s^ cum his licccris* 111/ iVENERI Fclici SACRVM ,ris SALLVSTIA HELPIDVS-DD. [Ita Non caccbo Lacohoncis ftacuam pulchcrrima/qua it propriis oculis afpcxrinuencam annOiiii» cuae (m&V lacis in Iro loco Bcluidcre coIIocacam:de qua Plinius lu (ja xxxvi*cap*v*circa finem dicic* di Sicuc in fcacohoce/qui eft in Tici imp . Domo opus LIBERtDSa omnibus & piilurae & dztuaxix artis praepofKndii cx uno lapide cum &C libcros:draconU5 ue mirabilcs nexus de confilii fenccntia fecerc fumi arcifices Age/ fandfr 6d PoIydorus^Sc Achenodorus Rhodii» ' Necobmictam aliam (lacuam paulo poft inucncanfi apud campum florc/a plebc Herculis cum puero uo cata:quam tua fan(9:icas in aedibus patatinis coUocii uicapudlanuam porticus fuper Virifdarium cum PROCVL ESTE PROPHANL :.^>rUTa.l Quacquidcm cfl: ftatua Commodi impcratorts imt tantis Herculem Hyla pueru tenente cu pelle lconis; Craterus uero cum Pithodoro Domos Palatinasrc c' pleucrcprobati(Rmisfignis3iT^^" -:;'/ • :; ^r^ l Efl: prsetcrca in aedibus Confcruatorum Heroilis at nci fimulachrum cum alifs nonnullis flratuis asncis/ 8dlupa aenca cum romo:& rcmuIo/8(:aIia q plura roi fiionicnctSancum duobus pulcherrimis tabulis lucc;ir tibus mirae pulchritudinis &artificii ibide uifuntfw :^ Obmittocaput aeneum colloffi cumpedc &:mantt ibidcm pofitumt&caputaeneum turricum in uirida ' '. rio palacii*f»Mard» Omicco praecerea marmora SC lapides porphirctic* di ucrforum colorum fepcacp in flacuis picSoruj mor^ rcdu(3:a uc apparet in porticu fandi Petri 8^*f*Maria2 tranftyberinae/&in ccclcfia.f* Andreae mlro artihcio incruflaca ut dixi in ftadonibus yrbis/& in ecclcfia SECVNDVS ^'^ hnAxpidxihGHcclin quibas ccclefifs piSurae anl ^ ^*^ ' wtliiiim auiumc^ acii muliuo & pi<%ura efTenc depi^ ^?'» iftas uifiiii ififpolia terrt pIo3^ 6i cHermaru m Ko* s foter Gapicolium S palacium eranc^xiii* Columnacr '^311 marmorede cam ftacua equeftri aurea Domiciani fub 2 ™ cuius pedibus erac Rhcmnus fluuip gcrmaniac de q 'o« MiimphauiC* ^.r:ili>:-=-.:-!l''^^,0:r^*r!V-'— : : J ufn Erac Traiani cqitus sencus in acrio cuius Inftar alccj^ ^g^*^^ fibi ficri Conftancinopolim Conftancinus pecebat ibHormifdaarchicedo/quc fecii duxcrac/cui Hor/ ^ifda/ftabulum quoc^calecondas oporccc/ii uolesi :t, equum lace (uccedcre. ^ ; ; ^ as«iratinurbcequusaureusGonftanciniapud fo^ra^ ^^.Cf^ ucapparctinregionc*viii* t '5J' IM*A.eIiusaurelius Anc^cducacus fuicin montcCa^ i^isl lioapudlacarancnfepalaciura/inquolocofecicftacu ^r^ j^j^>.^ ifOt tuam eius pacificacoris equeftrcm:uulgo cquusCo ^^^> ftancinidicicur in placea fancfbi loanis laceranen.qua^ ^ Syxcus*iiii*cum ingeci bafemarmoreauariisinfigni' 31111 bus fculpca inftaurauiccumhac infcripcione* riJa Syxtusaiii*Ponc*max»cquu hunc aencum uccuftace quaflacum collabencem cum affeffore refticuit* ? ^^ c.Ji In urbefuerunt cqui acnei deaurati numero,xxiiii#* ^ ^" ^' ^oK Eburrtci uero;xciiii» Tabulac bL figna fine numcro# ^l^^^^^c^j/- 3ri2l Omicco ftacuasHiEoru numeroJxxx» Dei uero ebur ho nci«i.ftacuaeeburnc3cnumcro«]xiiii«marmorei uero (ineniimcromargaricisdCunionibuscxornaci* '^l — Q_ ii IIBER. Nun^ lulius Csfar/beatiflfime pr lult/in illud gliai^ culmen afcendifliec nifi mimd & fmicari Manumabi adolefcentiadidici(rett:e{uin ^ Alex^profuic tmagd) in cemplo Herculis ghadibus cofpe(fla:qua mox adl cupidicatemmagnasresagendi/non exarfic modo/; (i fed ucaic Tranquiltus ingemuit« Profec^o ftacuae^. ! I IIIu(lriumpofrunt(utinquicFra«Petrarcha}nobi!e9' i ( accendcrc«Quod*Q^«it animos adimitandi ftudium i Fabium max,&»Q^*GorneUScipionem dicerefoll^ i I tos/Crifpus rcfcrt*Quanto magis ipfa uirtus hoc cl j I ficit:claro dum proponitur/non marmore fed cxem 1 p\ofQ}^x quidem omnia fancflitas tua/utalter IpU^e j j caefar uirtute proprfa immenfocp labore ad fummuj^ 1 1 imperium deuid:is hoflibuspotentilTimisperuenic»! i ( (educcepcaproiequarbeatiflimepater^ln asdibusco; j lumneHum 6C urfino^ fabellorumc^ func mulcas (la: i cudS«OmittomuItasin asdibus cssfarinis &l mediceis 1 in Diac*Car.& palatio Pauli Vcneti in quo multa fii I j gna marmorea pofuic Reueredifllmus Dom«de Gri \i mannis uir dodifiimus« n j In domo faxea apud parionem func (latuae pulchcr/ \i rimae marmoreae 6f porphiretico lapide fculptae cum u capfce Bc ticulo magni Pompei.Sunc practerea in acdi l busLaurentiimanilii&fandaeGrucis &de branea &ciampoIinisnon{ongeapIatea iudeorum (latuas infignes»SiIt denic^ in sedibus de maximfs 6C de ua( leatcpporcharifs«meIIini$6(:maphefs atc^butifs ndl . SEGVNDVSi gfii fdftgea Mihcruaftatuxcum cpithaphifsKf^lllo ^ol Jii Obmitto orologtum dc menfcs duodcdra io tapldlc^ >2go rtnfarmbrco cumrirgnis zodiaci & feftis dcoruni fculp ^^ oim apud domum uair«& in domibus Paiauidn«in ^oj campo raartio maximo artificio.indfa uifuntur kQ:9. itux ' Bd alia notanda* ^ n^h^^h i. : ?i Jild Omitb nonnullas (latuas apud aquam Virgincam (^i iarcgioncTriuii ia aedibus Fricapan*8i turris RoA oi fdxSdluIiidcThoroaisapud ccclcfiam fandiEuv^J xi ftatchii & dc Capharcllis &:aIioru R o* aO} ^^ m Vidi practcrca in duitace Vitcrb*uatuas uctuftiss.re olij pertas in collc cybeIario*cybelis.Ia(ii*Anmoniac Ve/ rtiij ftalis/S^ EIc<5r« dc quibus alo» Vjcerb.fatis di(3:um nit. cfl: ut in codicc Hfcronymi carbon*dc Viter*uidi cu 5C0 poftillis manu propria lo.ann ii* Viterbcn* deqbus ii nonnuliadicamincpitha^opufculo* ; y^rmo^} cds Dc pitfturis paucafcribam nonnullae adhuc appar& lii pid:urae in thermis &hortis faluftianis & Mccen, 8C Gri ; & in montc Quirinali pluribus in lods multa uifu/| tur ucftigia hiftoriaru dcpiSa in ipfis ruinis*. > ler/ Omitto loca diruta apud ccclefiam Pctri . ad uincutiti uiii uariis piciurls exornatai ^rJ :D ?(ii Fabius maximus c clariffima gentc FabforUm aedctiil m falutis pin?«ic anno Vrbis conditas^cccchtcftc Plinidl 1J3J Pacuuius uero pocta aedem Hcrculis in fo^ bo^miro oai artifido depinxitJn motcpalatino in uinea Phed r as (19 uolaternuiri dodiss^oratoriae&artls.pcriass^nonul »' tos uijf parie£^aridcjuosjdq:^6s: uartlf^ coforrd'^ busckbrhatbs;; i^yjiix.CO^ S:araVrbem udro uia falaria propc porta cft «fcpute ^ Irutn qubd^m in ulnea ad {tmilicudiriem teraplis ^ conftru&um/id quo csrcris SdBacchi pic^urae cum) uicibus dC uafibus h^driaru depidx uiftmf^iro ae ^ dficiofqux^bfi!inia;Pecrus Paulus dcSymconib^ird*)! ii *' mifai oncbcapud uin ea fua uon logc a pdrta Sajariaw ! Omittb Tcmplum Bscchi apud ecelefiam firc Agnc>^ n Cis depidum opere muftuo ctouitibus& pifcibus#^ ' &i*?cs JiinoueDecoemiccriisiacris» 't -^y in corpora f^ji rOcmftefta loca erantftcra qbus fl • rr marty^ fepclliebantur / & fcribicur p^r oc» Coe mitariafuerut multa diueriis in iocis Vrbis d^cxtra*» in laterano* Coemiteriumzi cliuu cucumcris ] Cocmiterium Vrfi pileati/in cjuo loco crac imagoi Vrfihabcntis pilcum incapiteapudccclcfiajfandMl Balbinae&ftxmillia martyTurniahtiquitus aduer/t bum pilearum uel palearum diccbatur. i ] Coemicerium Prifciii» Via falaria apudecclcfiafau/ aiSilueftri* Coemicerium intcr duas lauros uia labican^» j s Go^miterium Trafonis Via falaria apud Ecclefiatrt kn&i 5atarnini/in quaerat coemitcrium Ampr CoemiceriumPrdetextacl Viaappia apud ecclefiani > &nit9liIanuarii»'-Ji^j^^2irio;Eio. hsu^n^ & oa 1 SEGVNDVS^ btirCoemfcertum Domfdllae uia Ardeatina 3puc[ ecele/ riam»r*Pecronilias«Erac bc coemiterium Damait & ba ptilrfilei atc^ Balbinse fn dida uia« npli Coemiceriumcaleopodii ViaAurelia apudecdeiiS ciiiD Eanc^i calixci^ r oai Coemicerium calixci in urbcapud ecclcfia fandi Six )ro. Et/erac&aliudcoemiceriumcalixci ad cachecumba» ma, cxcra Vrbem ubi nunc eft ecdefia fandorum Fabia/ jne/ ni &Sebaftiani mar«fc Lmoi a«j3 2m -liu io» ijLil:>:s 3US, Coemicerium comodillae "uiahoftrcnfi» Cocmiterium ad infalatas uia porcuenfi apud cccle/ 3,t fiam fan<9:i Felicis» Erac& coemicecium Pontiani/6^ Coe Amproniani* • r Dc fepuichirO auguftoruro 8^moiei^adriana*" - I N ualle marcia Octauius auguftus Maufoleii - excruxic/ uc adhuc apud ecclefia fandi Rocchf M ueftigia ipfius antic{ux celficudinia demonftranc:ini quo fepukhro eranc ftacuae aenese ac<^ marmoreae ca infcriptionepacis& ui(3:oriae &^P«P.ad honorem ip fius Auguftitquod quidem maufoleum non fibi fo (um fed pofteris comune pofuicidequo fueconius«. Reliquias maufeolo condideruncnd opus incer Fla/ inineam uiam ripamc^ Tyberis fexco confulacu fuo extruxerat^cafTiodorus uero aic^fed mundi domin^ li/^ ad pocenciam fuam opus excollens m^irandam Ro/ manis eciam eriges fabricam in Vallem marciam Ce/ tendic Auguftus immenfa moles firmicer praednc^ H .2 LIBER tnontibiis coridnctwhuH magtiarum rcrum itidkUt\ ictauderencuribiflena quippe hoflia ad«xii* Ggna poj fuerunt^ftrabo autem dicic^CGmcmoracione dignifl iimum cft:quod Mau(bleum appellan;in excelds fa| dacummolib9.lapideniueo6c perpetuas uinditacilK| :arboribus coopertum:in fummum ufcp ucrciccm adj fiuminis ripam cxaggcracum:in fummo autcm pofi cum cft Cxfaris Aug«{imulachrum cxasrcfabricacu fub aggcrc tpfo fuc cius loculi 3c cognatorum bi nc/ ccflrariorum:a ccrgo uero lucus eft murifica concinet ambulaaa:in medio auccmcampi fpacio bufticxcat ambicus:SC hiclpfo niueo pfc<3:us lapidc ferrcos i^ circuicu canccllos habcn5:6^plancacas inccriuspcr ft fcrcns populos^Erantibi patcr bcaciffimc circuie(flae|[ filus acc^ ambulacioncs in ufum populi Romani* j Scabanc praeccrca locum Obclifci duo apud didum ; ] Sc colunas ingeces pulchcrrimas pariccibus mar/ cum 1 j, inorcis porphirccicifc^ lapidibus incruftatis, | y ArchemifiareginafeccracMaufoIeum monumcntil | maufolo Rcgi Cari^ marico:^uem amaffe fercur fa ! pra omnis amorum fkbulas ceftc GeUio/fcpukhru Pi j | memoraciffimum dignum<^ numcrari incer fcpcem l;^ Dmniumcerrarumfpe Ilegis8i TragcdiaeHiginusauchor* A Madrianus Imp^ Auguftum praedtdumcmuIaCum » noniongeabipfamolc auguftain Vacicano aliam ipc pulcherrima defuo nominccxdcauic:in quacracdii S| SECVNDVS ^^ Hcx otio colnmmmm fttpcrpofitus/ucln numraiS '^P f^adrianiapparec/quascolumnaspoftca Conftanti ¥ lusimperatoradccclciiasapoflolopi Pctri8c Pauli W tan/Tcrri iafTic* Apud quam molem crac pos prseftj N iffimi operis:faerat*nuUic tetlum columnis Cxcita/ M jumquadragincadaobusmarmorcis operetrabib^ fofcbricaco cedura senca ornatu mirifico uc ipfa ucfti/ 'fligia demonftrancJn di& molc func nonuUae infcri/ ^W ^ciones imperatorum*s# SflS ^MP.GAES.DiVI TRAIANI PAR.T.F.DI/ Kti ai Nerus Nepoti Traiano Hadriano Aug» Ponc# »ii M[a5c*Trib»pot*xxiiJmp* Caes * Cutaleus Hadria/ ^i ^ius Anc,Aug*pius Pont.max«Trib,potes«ii.Cos^ A Defiiiii.PP*parentibusfuis» i AUainfcriptioibidem* ta IMP^CAESARKL. AurcUo Vero.Aug* Armeni Ul kcMcd*Parthic.Poncific.Tribunic« Poc*viiii* Imp» I i^.Cosjii.P.P* ri Eft Sc alia infcripcio ibi prope* rfillMPEaATORf Cxfari Diui Marci Antoninl j:uj iPii Germanici Sarmacici fiUo Diui pii nepoci Hadrf tenl ani proncpoti Diui Traiani Parcic • Abnepoti Diuf inij Neru32 AbnepotiLutioAelio AureUo Commodo 1 lAugufto Sarmacico Germanico Maximo Bricannt m co Poncifici Maximo Tribuniciae Poceftat^xviii^Im 91« pcrac* viii^ ConfuL VILPacri Pacer Pac^ dn iSunc6Caliacin(cripcionesutdicamin epicbap«opu I R. LIBER frt qua molc uifunf Boum capita & alfa c[ plura mi/! 1 rabili am£cio fcuIpca:deinfl;auracioneeius nonullai dicaminferiusdenoua Vrbc- i^ Apud eccIefiam*s#Mari2e"popuIi efl: moles quadra/j '' ta difpoliacacj marmoribus non longe ab Augufta'!^ uulgo fepulchrum matris Neronistquae molcs fuiti fepulchrum IVIarcelli^F* Augufl:i*Non longeabipijif moIeeratfepuIchrumNeronisEbore exornacum* jjt Quod Aegloge & alexandria nucrices 6C Actia cocuj i' binagencili Domitiorum monumentocondideriit/jiii quod profpicitur/ ut inquit Sueconius/e campo marj ti tio impofi tum colle Hot tulorum in quo foliu^ pori phirecici marmoris fuperfl^anci lunenfi aracircumfe/ji ptum crat lapide Taxio:eadem confirmat Sparcianjli ueftigiacuiusextantin uineacocigua ecclefiae fa(9:a8il Marise populi fn quo loco bis fuicum lacobo decec!il| charinis Vghubin^poflieffor uineae* Non longe ablii' ecclefia fancio^.xii^apoflolorum in lapide marmo/!:t^ reo putei apud eccIefiam*f.Andreae uifuntur incifa[ f' lictcrae infrafcriptac» |k OSSA. S TLCAESARIS Diui Aug^E Aug*Pont» MaxiV miTrib*Pot4XxxixJmp*yiii*Cos4V» Ante xdes Conferuatorum in lapide marmoreo* OSSA NEronis Caef« Germanici Caefaris F* Diui Aug 4 Pron.FIamin^Auguftalis Quefl:oris^ SECVNDVS In alio lapide ibidem propinqud marmoreo^ OSSA. AGRIPPlNALM^Agripp^Diui Augufti Ncp adn tis uxoris Germanici caelaris macris^C^csefaris aug^ 50J Germanici principisi Dmicto muka fepulchra cum cpichaphiis quae func Vaticano 6i Via flaminia falariac^ & appia uc dica in opufcnlo cpichaphinonnuUi faciebanc fepulchra [n modum facelli aliiexcruebant pyramides dc moles nonnulU uerocoiunasmemorandasdequibusme^ {riii tionem faeit BapJeo lib^viii» De Septizonio 6C nonnullis cpichaphiis* fF s Epcizonium cfl: incer palacium 6c ecclefiam fan [ianl diGregorii/utadhuctrisordincs columnap: a(}lfiiperpoficicernuncurnon longcaCirco maximo: |{(lapud quem locum fepulchrum feueri aphri imp^fu/ ^eaftfTc dicunc:de quo lulius capitolinus in uica ant^ze/ ij)()ltae»F*feuerifcribic.Ulatus eflmaio^ fepulchro/hoc Kjflcftfeucri/quodeftinappia uiaeuntibusad parcedc |bcteram feptizonii:quod ille flbi uiuens ornauerat. Sparcianus uero dicit Cum fsptizonium faccrct nil m aliud facere cogitauit q ut ex aphrica uenientcs fuuj ppus cernerent 6C medium fimulachrum eius locatu additumPalatinisaedibus.lsregium arcuab capte facere uoluifle phihefi&C ab aurufpiibus j>hibitus. Apud quod crac tcmplum Ai loquentis in uia noua Bcftc Ciccrone in quo locofafciolae Pctri ccciderunt* R ii n IIBER Scpcfzoniam tcmplum conditum afeuero Impcra^' tore:qui cum uidiffet in Vrbc omnium dcorum eflc | tcmpla hoc uolui t ad honorcm fepcem planctarum: \ quiperhebdomadzediesexprimuncur ccdere/&ap (i peliauic illud fepcizonium a fepccm zonis . Nonulli feptodium uocanc a fcptem uiis legimus Eliogabalu lacior^s 8C digniorcs uias nrauiffc faxo macedonico &porphirecicocefl"ebapJeo, ^ Fuitcp hoc unum incer feueri opcra pub» numeratn* S€uerus»n*imp,a'diflciis pub» urbem> ipfam mulcis in locisexornauic/utlegicurapud fparcianu/in c[uo locoadhucuifuncurn6nuIIaccubicalesIf2e diruts* Aug*Trib.Poc.vi* Cos forciffimus nobi liffimufcp* Apud domum coruinam in loro qui corruptc dicif^ macellum coruoru funt infrafcriptac lictcrx in lapidi bus Tyburtinis incifs'* i| C.POLI TIOX.RBlBVrO AED.PLHon.vM tutis<^ Caussa.SenatusconfuIto Populicp-iuffu lo/ cusmonumcntoQuoipfc poftcricf cius Inferretur publicaedacuscfl:, AbaIiapartefuntIittera?prKdi<3:ae iterum fncifa?. InIapidefra(floapdcoIunaCocI.Ant.uidihasIfas* NON Enim Quicquam Eftquodimf eratorcm ro* meliuscomendetgentibus q clemencia. Haec caefarcm dcum fecic«ha:c auguftum confecrauif hsecanc^Piinomineornauit* ^ SECVNDVS ffi* iDe sliis Epythaphiis antiquoptRo 4 nulla ntJc fecio di mendonemmidinanc^libellumlo* Vcdorii clcrici M Vu!cerani/in quo nonnulla collegi ut dicam in opu^ .licuIoEpychaphiorum» *^ De obelifcis & mechis* c St autem Obelifcus lapis afpcrrimus maculifcg |c clrcumornatus in figurammcthae cuiuldam ferrfim ad proceritatcm confurgcns cxcelfannutqj ra diumlmiceturglacilifcens paulacim fpecie quadrata in uerticem produtftus anguftum manu leuigatus artificis in nonnullisuero innumcrseformarum no/ tse apparec undfcp inrifae.De quibus Cornelius Ta/ citus ait* Prfmi per figuras animalium'agypri fenfus j I mentiseffingebantSxfantiquifllfma monumentame m ori^ humanac impreffa faxis cern untur* Oclauius autem aug*tefl;eamniano ab Helipolitana ciuitate segypti duos tranftuIicobeIifcos/quc|pi un^ 1n circo maximo a rege Semneferreo excifus/&: alter qui a fefotede fadus fuit/in capo locatus c martio. Obelifcus conftitutus in circo maximo eracped^cxx yiii*prxter bafim ciufdcm lapidistqni adhuc ibidem In hortis prasdidi circi fradus in duas partcs terrji - obrutus cQ:. v. --frr : - r-- - — ^-::"> ^Obelifcus uero campi martfi eratped^ix* minor prae rii .n-Tr''!'--^:-.-. Sacrunrv-noT! ^ j In euius fumftate pila deaurata pofica eft» 1 Erant praecerea Obelifchi duo apud Maufoleum au gufttlongicudiricped.xliii«equibusunus adhucin Vinca bufalorum iacec confradus non longeapor ^'- - ta Pinciana^i «.^ .- :;:,:..:: EracObelifcusmaioromnibus/quem Diuusaugo ftus miraculigraciaaduexerac/puteolifcp nauaUbus perpecuurn dicauerac 4 Diuus uero claudius per ali/ quoc annos afferuatum eum/quem praedi(5us*Ca/ ^ortauerattomnibufc^ nunq in mari uifa fut perdu/ Sum Hoftiam portus facicndi gratia mergi:quo hc fperimento palam fuit/non minus aquarum huican nieffeq Nilo^Tamen ifdemTybcreft/fed tocaquw SEGVNDVS- iix&as ubi nam func/adquem fuperabutidant» a^ COnflucbantr' i/.i.r-:/ii!V: c iritffipi^isbbsj Eranc prascerea in urbe fpfa Obelifchi minores uarifs (iguris d^ carach^exornati numero« xiii« uc in mulcis locis nonnulli adhuc apparent* Non longc a mole Hadriana erat Metha/qua MtKk olo * fextus Ponc^dcftruxic/uc uiam aperirec: ueftigia cu?' ius adhuc excanc apud eccleiiam*f*Mariae cranfpon/ tinae/quam(uc Plucarcus ait)Scipionis fuiffefcpul/ fil chrum in pyramide fub Vaticano/quis nonulli fe/ pulchrum aepulonum fuiiTe comprobent ab uulgo Romuli Mecha dicicur:AIia uero apud auentinum irio Remi appellacur* Eft & Mecha fcu Pyrrhamis propc portam f* Paulf moenibus Vrbis infcrta/nobile fepuIchrumiQCe/ ftii,vii«uiri aepulonum Quod opus abfolutum ex Clfl teftamcnco*C«corn»diebus«cccxxx»in quafunt fcul pcae infrafcriptae litteraf ab una parte* CCESTIVS-LEPOPVLO.Pa^TR.PLVIK VIR^EPVLONVM* n i^>nd^t i SuntS^aliasIicterasminoresincifae cum fupradidis ab alia parte uidclicct* Abfolutum Ex Tcftamcnco Diebus^cccxxx* ' ARBITRATV. Ponti«P*E*CIamcIIe Et Pothi^LO* Tame cua beaticudo uc alter caefar in ampliando im/ perio/exornandac| urbe gloriari poteft«GIonari«n# anBER/:J V-. ^A Iblitus erat Diuus Aug.cafar urbcm fc marmoream reddere:quam Laceridam accepilTectcuius fuafu cum gcncr agrippa*afinius pollio^PIaucius 6i Cornelius balbus reliquic]^ amiei ea uariis opcribus exornafTec/ uc noflro cempore fyxcus fecic 8i cua beacicudo cum DominicoRuero&: RaphaelleRiario/Fatiocjj V U terb*Cardinalibus addicis Fracifco fotherino &Io. de medic*flor4& aliis amicis tusc fan iClaudio.x*uifo:quemappeIIauft carcerem plebfs f^omanx/in quo loco eranc Lstomige & Lapicidinse sliii! k acrium Ticium a Catone ceniorino cxcrudij/qui U Marciu^ aediiitcauerat/cefte Liuio de bello macedo hicoXacomialocuseracicarcere tulliano:cefte Var rone.Liuius liUxxxW^fcribic* Triumuiri carceris la lomiarum incentiorem cuftodiam iuffh&Sabinium In Latomias fuiffc damnacum fcribic, Sencca lib*ix# Erac & carcer apud ecclefiam fandi Laurentii in fon/ tana dC in alii^ locis Vrbis* De legibus di cabulis seneis* iili 1 i N Vrbe mulcjE fuerunc leges/ut inquit Pom# tlaec*in opufculo dc magiflracibus. ex aquilia ab ipfo aquilio laca de dolo & fraude* [Lex Cynchia a cynthio nequis pccuniam ob caufam orandam acciperet* Cornclialexa cornelio lata» Eabia lex a Fabio produ^la» Lex fcumeucaria a Sempronio Graccho lata» Erac8<: Flauia& iulia» Manilia^Papia* 5^ Gabinia«8C aliae leges q mulcae a latoribus nominacse. In asrario 8c in templo louis Capicolini:uc fupra di/ ximus:mulc3eextabant2erea£ cabulae affixx:e quib^ unam tantum noflro tempore in lateranenii bafilica profpexi apud Tabernaculum facraciffimi corporis ChriftiJacitudo cuius ped* iiiu longitudo uero^vu in qua contincntur infrafcripta* S ( LIBER. il Foedus iic cutm quibus uolct facerc liceat ka ut Iicuic l caefari fi! Diuo Aug*Ti.Iulio Aug» Tyberio^ Clau^ i dio Caefari Aug*Gertnanico Vtic^ ei rii Senatum habc j re relationcm facere remittere fenatus confulta pcr re cs lationem difceflionemc^ facere liceat ica ut licuit Di/ in uo Aug^Ti^Iulio csefari Aug* Ti. Claudio Cafari ^ Aug^Germanico* ta Vticj cum ex uoluntatc audoritatc uc iulTu roanda/ |iit tu ue eius prefente uc eo Senatus habebitunomniuj i xi ius perinde habeatur feruetur ac fi c lege rerum fena/ ( tusedicftuseffethabereturcp. iti Vti^ Cosmagiftratumpoteftatem imperium cura (S tionem ue cuius rei petentes fenatui populocf Ro# |j comendaueritQuibusuefufFragationem fuamdc/ 1 derit promiferit eorum comitis quibufcf/cxtra ordi/ ncm ratio habeatur* Vtiq^ ei fines Pomerii proferre promouerc cum ex rc publica cefebiteffe liceat ita ut licuit Ti, Claudio cae/ fari Aug*Germanico« Vticj quccuncf ex ufu rei publicac maieftate diuina/ rumhumanarumpublicarum priuatarumcj rerum cffe ecenfebit ei agere facere ius potefl afc^j fit ita uti di uo Aug*Tiberiocp lulio caefari Aug*Tibericcj cla/ udio cafari aug.Germanico fuif. Vticj^ quibus legibus plebei uc fcitis fcriptuj fuit nc Diuus Aug.Tiberiusuc lulius caefar aug^tiberiufcj claudius casfar aug.Germanicus tenerentur iis legi/ SECVNDVS bus plebifcp fcitts Imp*Cxfar Vefpafianus folui iiif fic qaaecf cx quacj legc rogationc diuum aug*Tibc/ ium ueluUum caefaremaug* tiberium ueclaudium cxfarem aug^germanicum facerc oportuiceaomnia limp»cgcfari Vefpafiano aug*facere liceac^ Vcicp quac ante hanc legem rogatam a(9:a gefta decrc ta imperata ab imperatorc csefarc Vefpafiano Aug» iuffu mandatum uc eius a quoc^ funt ca perindc iu/ ixta racacf fint ac fi populi plebis ueiuffu a^fla effent» Qu» quidem omnia bcaciffime pater in rigis linea/ tis feu profarum uerfibus»xxxiiw*ncifa continentur* Sunc 5Caliauerba incadem tabula fculpta in lineis ^uinc^ uidelicec» SANCTIO. Siquis huiufcclcgis crgo aduerfus feges rogationes plcbis uc fcita fcnatus ue confulta fecic feccrit fiucqd snfcum cxlegc rogacionc plebis ucfcito» S»ue*C,facere oporcebic non fecerit huius legis ergo id ei nc fraudi cfio neue quit ob eam rem populo dare debeto neue cui de ea rc adio nc uc iudicatio cfto neue quis de ea reapud* cifinico. Omittitur particula ex anguli fradura* (la/ Io*an* Vitcrbenfis in*iiii*cius iflitucioe dccxcifis mc dnoriis mentioncm facit dc fex tabulis dicens» IScx tabulae memoratu dignac excifae marmorib^ cx tantdcantiquttatc & rebus Ethrurisc* Dux func Ly/ ^ifcillae.Daae Cufcanicnfis altera 5^ cyhtlmx^VnA & al S ii LIBER. ' banat&quae fequuntur* Delaudibus nnnnuUorum Ro* a Nimi praeftadflimum arbicror f nquic Plinfus C^csefarem di(9:atorem,Nec uircutem confian tiamcg nunc comemoroincc fublimitatem omnium capacem quaecaelo continentur:fed proprium uigo rcm celeritatemqj quodam fgneuolucrum fcribere/ Silegcrcfimuldidare&audire folitum accepimus: cpiftolas uero tanrarum rerum quaterras padfer hv brariis didarc aut fi nihil aliud ageret feptenisJdem fignis collatis quinqgies dimicauit* Solus.n^ Mar/ cum marcellum trafgreffus/qui undequadragies di micauerat«Nam praeter ci uiles uid:om$ undecies ce tum Si nonaginta duo milia occifa pracliis ab eo no quidem in gloria pofucrim*Tantam ctiam cobacSa humani gencris iniuria/quod ita ctiam confeffus eft ipfe:beIIoru cfuilium ftragem non pro non proden doiutiuftius Pompcio Maguo tribuacur:ofiingen tas quadraginta fex naues pyrrhatis ademiffe caefari proprium 8c peculiare fuit praetcr iam fupradicla clc mcntias infignia:cui comparari no poffic aliud* Spc «SLacuIa cnijedita effufascp opes aut operum magniff ccntia in hacpce enumerare luxuriae fauentis eft* Ilfa fuft uera & incomparabilis inuiSi animi fublimitas captis apudpharfaliam Pompci magni fcriniis Epi/ fl:oIarum:icerumqa apud Tapfum Scipfonfs ca optC ma concrcmaffc fidc accj non legiffe* SECVNDVS Sequuntur uerba Plinii in Pompei magnf laudcm^ Verum ad dccus imperii Ro.non folum ad uiri unf us percinet VicftoriajtPompei magni titulos omnes nii triumphofq^ hoc in loco nuncupare/aequato no mo I do Alexandri magni rerum fulgorctfed eciam Her/ culis prope ac liberi pacris Jgicur Sicilia recuperata: I undeprimum fyllanus in rei pub.caufaexoriensau fpicatus en:* Aphrica uero toca fubac^a & in diAioe^ reda citacis it) pyreneo trophcis oppida 0(3;ingecaJxxyii> ab alpibus ad fines hyfpanise ulcerioris in disfiionej I red3(9:am uiAoriae fuxafcripfit/&maiore animu fer I toriumdomuicbelloq3ciuih*:quod omniaconsude bat externa extin<9:o:iterum triumphales currus eqsi RomanusinduxittotiesImpcratoranteqmiles^Po ftca ad tota maria 5^ dcide folis ortus miflus hos ret/ tulit patrisetitulos more facris ccrfaminibus uincen/ tium;nccpenim ipfi coronantur fed patrias fuas co/ ronant^Hoscrgohonorcs Vrbi tribuitinDelubro Mineruae:quodexmanubiis dicabat Popeius il j Gn magnus Imp*beIIo*xxx.anno^ confeflofufis fuga tis/occifis/in dicionem accepcis hominum centics ui \ cies femel o<9:oginta tribus millibus * Dcprciris auc captis nauibus*dcccxIvi*Oppidis/Cafl:cIIis millc'qn gcntis^xxxviiian fidcm reccpcis . Tcrris a Meothisl IIBER lacaadRubrammarcfuba<5is uotummcrito Mf/ tieruae Triumphi ucro quem duxitiiii.KL Odob» (K M»MeffaIa,&,M*Pifonc Confulibus* pphatio haecifi' fuit.Cum orammarittimamaprsedonibus liberaf/ini fet:5C imperium maris popu. Ro^reftituifTet ex Afia >' fo Pontho Armenia Paphlagonia Capadocia Cilitia f SiriaScythisIudcis Albanis Hiberia infula Creta/ 'i^ lii Baftcrnis 8d fupcr hasc deregibus Mitridate atcf Ti ' granc triumphauit fumma fummarum in illo gloria ' fuit/ut ipfe in codicione dixit:cum de rebus fuis dif/ i ir fererct Aliam ultimam prouiciarum accepiffe^cadecj 51) incdiam patrias reddiffe*Siquis ecocrario fimili mo/ \ f do uelic pcrccnfere Caefaris res/qui maior illo appa/ i I ruic:totum profedo terraru orbcm cnumcrct/quod il infinicumcffecdnucnict» i( Scquuntur 6C ucrba Plinii ubi agftur dc Fortitudic I l»Dcntati:qui Tribunus plebis fuit* Sp* Tarpeioi i A*Thcrmo Coss.haud multo poft exados Reges innumcrofiffima fuffragia habet centies uicics prelia tus:o(^ics cx prouocatione ui(9:or xlv^ cicatricibus \ aducrfo corporc infignis nulla in tergo Itcm fpolia j cepitiXxxiiii»donat9 haftis puris duodc uiginti:pha leris.xxv*torquibus tribus & oc3;ogita*armilIis4cIx* j Coronis^xxxvi^Cuncis^xiiii^Aureis^viii^Muralib^ Tribus^Obfidioaliuna.Fifco asris«x« Captiuis*xx# millibusJmperatorcs noucm ipfius maximc opcra iriumphantcs fequutus » Praetcrco quod optimum SEGVNDYSi M tn opcribus eius rcor uno ex Ducibus* T^Romufe Ex confulacu ad populum conuido male &&i impeA k rii rei milicaris:haucl maiora forenc Manlii Capicoli bi decorani perdidifTecilia exicu uicac:ante»xxii.an/ Afi pos bina ceperacfpolia^primus omnium eques Co/ iltl ponam muralem acceperac*viXiuicas«xxxvii*Dona ret^ kxxiii«cicatrices aduerfo corpore exccperac* P^Serui/ (I lium magiftrum cquitu feruauerac^fi non regno fuo feruaflTec^Vcrumfuncinhis quidem uirtutis opera bagna:fed maiora Forcunae^M^Sergio uc equidear bicror nemo quemq hominum:iure praeculeric:licec pronepos Cacilina graciam non derogaric> Secudo pi ftipendio dexcram manum perdidic^Scipendiis duo joi bus ter Sc uicies uulncratus eft:ob id na manu neii^ tro pede facis ucilis uno tantum feruo plunmis po/ i|( ftea ftipendiis debilis miles bis ab Hanibale captuss :iOi nec^*n*cum quoUbct hofte res fuit«bis uinculorum j;« eius profugus»xx*m*enfibus nullo non dic in cachc nis aut cuftoditus^finifira fola e!ij compedibus manu q M ter pugnauit:duobus equis fufFcfl^is* Cremona^; ab }Ii} obfidioneexemit^PIacenciatutatus eftiduodenaho ii ftiumcaftraingaIIiacepit/qu2B omniaex Orationc \i cius apparent habita cum in prstorio facris arceref a collegiis uc debilis^QjJ os hic coronarum aceruos il)^ ^% conftru(9:us hofte mutato^Eteniplurimisrefertini/ iti quccuiufcf uirtus tempora inciderit : quas Trebia im Ticinufcf aucTrafimcnusciuicascoronas debere:' LIBER Quae cannis cordna mtritar^unde fugiffe {ummuni n opus fuit.Cactcri profedo uidores hominum fuere j Sergius uicicetia fortunam ingenio^- gloriae quis iS poffetagere deled;um pcr toc difciplinaf^ gencra / & jil tantarum rerujoperumc^ uarietatefnifi forte Homc 'in rouategrseconuUufelicioremextitific couenit iiue ij opcris fortuna iiuemateria excimecur*De uiri9 ipcri/ f( 8<:excellentiffimis effec '< tis RoJongum narrare*Opa | cnimillorumadhucexcant* lli DediuitiisRo, i m Arcus Craffus negabat diuitem nifi qui reddi jt tu annuo legionem tueri poffet»fcribit*n»Piinf y uslib*xxxiii*C-»Afinio Gallo^S^^C» Mario Cyrino |[ Cos^vi^KLFeb^Caiusceciliusclaudius Ifydorustc jn ftamentofuoedixic/<|uismuItaciuilibello perdidif |'li fec/tamenrelinquereferuorum quattuor milliacetii fexdecimJuga boumtria millia fex ccnta:reliqui pc I coris*cc*quinqnaginta feptcm milUinnumerato p6/ do fex centa miliia/qui funerari fe iuffit fextertiis un decim miliibus*Caluus ucro orator querebatur ua/ fa coquinaria ex argenco ficri:at nos dicic Plini* Car rucas cx argento celare inuenimus/&: \c6ios mulieru iam pridem totos operiri argcnto &C Triclinia quns/ dam quibus argcntum addidiffe primus tradit" Car uiliusfolio eques RoJdem 8<:aurcos fecit lancefcf e centenis lib»argenti/quas tuncfuper quingentas na meroRomsefuiffecoftac&alia multa incredibilia* SEGVNDVS Narracdcni^ Pimius lib.xxxviL Audoricstem C^ lulli pocc« uidentis confulem ciuem dicens Auufi^ Seruilii N.oniani quem confulem uidimus ille^ j>/ fcriptus fugiens huc e iorciffimis fuis omnibus Aa/ nulum abitulitfecum/quemcercumcft fexcertxisui fm gintimtllibusexcimacum* ! Quid prseterea diccndum cft: de.P,Clodio/que Mi/ ;lo occidic fexterciis ccncum quadraginta fepcem miU libus domo cmpca habiiaffe»Ifacf & ipfum Milonej fexcerciafepcingencamillia seris alieni habuiffc* Omicto mulca deCaefarc Aug.de quo Suctoni^ ait^ Aedcs facras uetuftate collapfae aut incendio affum ptas refecic:eafcj dC c«ceras opuleciffimis donis ador pauic/ucpuce qui in cellam capitoli louis fexdeci mil lia pondo auri gemmafcj ac miirgaricas quingenties fcxcettium una donatione contulcric» Quid dicam de nobiliffima & potentiffima FabforiS familia/quse propriis fumptibus bcllum contra Ve/ icntes fummens in uno conflido fex fupra crecentos eiufdej familiac milites patritii ordinis uiros amitic:' Diues apud Romanos habebatur:qui exercicu Ro* poceratex propriis alere fumptibus/pro ut.M.craf/ fus aluit dc alii q plures fecere» Qi^is pra^terea i Italia eft beatiffime paterluli noftro tempore princeps feu ciuistam potes cantacppraeditus fuppeUe Pollea uero Darius tc Alexander Regis filii cum pc dagogis U aiumnis fortunium fuum pro aetate non 8oreIiigentes:quos pulcherrimos paruulos ad lachri masSenatuspopulufcpuniuerfus praegaudiocom motm eftsomnifc^ turbarcgisfilios&fiJi^adraife/ j SECVNDVS ^cordia coucrfa cftjpfe uero Pcrfeus rcx poft filios fllQI |dcmifla facic trcpidus ac turbatus iccdebatspoft quc ^mici eius 8i duces 6C poceces & familiares ibanc mcB fti 5C lachrymantes:ut fpecflaculum lcciti» & doloris bifum eft:ui<9:ores dC ui&i lachrymabancur» Poft ea ^ureac coronae defcreban£ur:quas a ciuitatibus Grse ^iae Aemilius dono acceperat:numerus enim coroaa pmerat*cccc*Poftreniouero Aemilius ipfe trium/ ^hansui(9:orornadffimocurru inucc^us fequebaf* ipurpuram auro corextam indutus laureatus laurirj Eamufculu manu dcxtra gerens:quem trahebant qc/ uor equi candore cercant^scum niue Milites ucro k {ubfcquebantur in ordfne canetes patria ckrmina fa/ iibus permixcatnonnulli uero Aemilii laudes 8C uir tutes:currum fubfequebantur capciuicaseliberati ra/ Ib capitc dC pileati deinde equites laureaci^Erac ibidcj 't& arma ui<9:orum faureata i^ triumpho/qui triupha jbantcoronam laureamcum peruenifletad capitolHi ;poft facrificia ponebatin louis gremio* lulianus imperator Romam cum triumpho uia Fll minia ingreffus aureo carpento ciues obuiam h&os mira benignitatc infpexit & ueneratus eft diditans il :Iud Cynex Pyrrhi legati uerum effc tot fc uidcre Rc ges in Vrbe Roma/quot ciues popufum romaniim ad rifum cocifauit:cp porta urbis igreclies celfas 6c fa fiigiatas:arcufq5 triumphaks paltos 6(:IaiOsihomo IIBFR. panxse ftacurae/caput tncuruaret more anferum/Ie(io tiem ueritus^ls praeterea campum |Martium cum ad mirationefnfpidens fcpulchrum Aug Caefaris tot fimufachds marmoreis& aencis ornatum^Foru Ro^jlr, louisTarpei^deiubra^Thcrmas^Porticus in proui; j({ ciae modum audas Amphiteatrum Tyburcino lapf deextrucium uariis piAuris di ftatuis adornatu taa tas al£itudinis*Fancheon>Templum Pacis circu mas' ximum cot aquae dudus^tot Arcus triumphales^tot ftatuas pcr Vrbcm ad ornatum politas obftupuit ac tandem dixic^Naturam uircs omnes in unam Vrbc . cfendiffc^eadem ucrba ity noua urbe caeteris parib^ j{[ ut alcer lulianus dicerc poceft* Si»n*infpiciamus pa/ \^ acdes latia Ponciftcum/& fumpcuofiffimas Cardina/ 1( lium adornatafcj uineas maximis scdificfispicSurisf ji( & ftatufs exornati obmitto pukherrimas Domos & | Vias ampIiffimas/S^ Templa ipa iftaurata temporc \ Syxti cum pocibns dc tuas beatitudinis : tamen ut ad L redeam praxlic^os tritjphantes tua inccptum omncs !( San(9;icas fuperauic*deui<3:is Potenciffimis hoftibus i ( fidei Chrlftianae cxpulfiscj cyrannis Giuicaces eccle/ \ \ €ix occupantibus» i Prtmus triumphus tuae fanditatis fuic de uidoria re ; cuperatae Bononiaexqua Vrbem ingreffus more triu ^ phantiumSditastuatriumphali curru inuedaicc^ debat cum hymnis Si canticis pnccedentibus procef/ fionibus dc magiftratibus totius ciuitatis dC uicino^j SECVNDVS^ ppic!orum*Poft qucm cxornacum triumphfi fub/ equebancur Cardmalcs RcuercdifTimi namero^xx* um epis.xlitiudC mulcis praslacis dc Curiatibus» Iranc QC milices ip(i uariis armis exornaci ueftibufcp mceis auro concexco circum ornad cum in£gnibus ucreis»lncer quos erac Pra^fcdus urbis bC Senoga!* mnc uero dux Vrbini ncpos cu« fandicacis cu exer '•^fccuecclerixuariisarmisexornacus^ EracS^ Nobilif mus Marcus Anco» Columna capitaneus Po^Flo/ ^encinicummulcis Romanis uiris cxpercis Erat 6C ^fl" iliimilicesFloren^Bononienfcs/ai: Peru^tni/PAftori '"'^ fenfes uniuerfo popuio fpedancecum plaufu bclxtU 'P 'ia concUsnentesJuli iuli Pacer pacrise Sc Gonferua/ J"i iorlibcicacis SiPo^Bononienfis» ^i pmicco Temploru ornamenca & Arcus criurftpha/ ^^ [cs per uniuerfam Ciuicacem credos auro/ferciiqj ex po« brnacos cum epychaphiis de liberatione pacri« a Ty 1^3^ rannica feruituce» Omicco prsecerca laudes dc carmi itui ba pluribus in locis afixa & recicata.audiebaf^undic]^ ta|Clangor cubapj/&clairicu fonicum dc bello^ftfo^^ tirancprsecerea nonulli miniftri cu2e fdicacis/q publi cicerplebem ipfam fpargebanc auream pecuniajfiC argenceam in fignum liberalicatis t>C magnificencijc/ trii quod ipfi Romani criumphances in ccrii triumphis w nunqfecilTelegitur/mirabiledidu/donec adTcm/ i plum«f*Pecri uencum fuit/in quo peradis folemni/ bus facrificiis ad palacium poflca ucncum cA : ubi ^ p^cAtifa multa aurea in publfca platea milicibus fpar fa fuic fpec^aculi gratia datacp benedi<3:i5e unufqfc]^ gatidens ad propriann remeauit:die*xi menfis No/; ueb^M.DVLquo anno & flores rofarum & poma| bC tcmpora extiua fuerc e mafe decembrio Ec omnesi Bononienfe^i dicebanc uere lulius pater eft coeloruj &Planccarum* i Secundus Triumphusfuftrecuperatis ecclefiaftfcis rebus in ingreffu magnae urbis Romscjut tepla om/ tiia Vrbis apcrta uariis fertis 6C florib^ exornata erae uixcj^ ipfaearabicos odorcs fpirabant:in quibus erac erec^i cotinui arcus lignei auro exornati/columnifc^ dc argcntatis fuffuki* Erac pcerea ipfe areus Domitia ni in campo marcio adeo exornatus ac uariis (latuis & pi(%uris inftauratus a bona memoria Georgii car» Vlfxbonenfis U epi portuenfis ac (i nouiter ipfe Do mitianus iterum triumphaffet* Omitto magiftratus dc officiales ac totam curia Ro* cum proceffionibusS^ Clero totius urbis/quf oes fa die palmarum/occurreruntobuiam dicentes:Benc-^ dicflus qui uenit in nomine domini liberator Vrbi^ & aijnplfator imperii conferuatorcp libertatis ecdefiae dottec uentum eft ad Vacican um in templo Diui P^ tri Apoftoli/uc alias dco dantemaiora de tua fan(3;i/ cate fcribam/ac Tertium criumphum duobus prasdi &is in melfore forma redadis addam/quod eric ma/ ^xiniu de infidelibus fpfis ac perfidis maumechanis# SEGVNDVS Dc magnitudine iroperii 8(:tn'umphis* f5(, t t Riumphus non idemualec cjuod ouaciotcftc Pomponio Laccotqui dicit* Domitis muka c» de hoftibus habebacur tniiphus/& boucs cornibus auracis ma(flabantur:cum uero hofles (ine pugna dC fanguine cum ducibus noftris conucniffent/qm rcs peradarinecxdeeffetouatio crat»pcdes ingredieba cur Vrbem/qui (ic uicifiec fine ferculo^ pompa myr tho coronatus una cum militibus:tibicines ouantcj pra2cedcbant:quae paciferae chorca? inftrumenta ffit/ in facris madabantur ouesiunde ouationis nomen« in triumpho clangor cubarum* In ouationc uero co centus tibia^':ille Martis hic Vcneris crat*Scribftp/ ttrca de magnicudine imperii romaoi dicens* Ab or tu ufqj ad Indos propagati imperii fincs:n6 Euphra tcs/non Tygris uetuere/non fuperbae regum perfa^ min^:a meridie Aethiopes per fegatos adccrfere :ab Aquilonebarbars/feraecplcgationes Sarmatarii do fnitac:ab occafu Genforiacus Occanus admirabili» ui<9:ori3e: teftis eft fimul & BrittannicusJgitur toto tcrrarum orbc undicp Romana arma illuftres uitSo/ rias adfecuta fociis lastitia pracbuere^rebellibus mctii tcrroremcf pugnare cupientibus*Porro Pcrfacarmis Roxedere cofeffi intra pofitos tcrminos fe tcnucrut* Vcrgilius nanqj Maro* Imperium fme finedcdi.' De ucncrationc prfn/ cipum Ro»beatiffimepaterfcriberenon audeo^dlciC V LIBER enim pracdiflus Pomponi^DiocIitianus ucro Roi principum uiSoriofiffimus diuinos honorcs impc raroribus Auguftis habcndos prxcepitmam cu prl orcs:ut Confulcs falutarcntur Primus ipfe uoluie adorari:ueIut in eo effet coeleftis raaieffasifratrem fo lisaclunac fenuncupans«Imperatores antea man^l cxofculandas nobilibus praebebanttpoftea uero fuh Icuabantadoris ofculum/uulgus genua exofcuIa/> batur^DiocIitianus edic^o fanxit uti omnes fine gc/ berls difcrimine proflrati pedesexofcularentur/qui/ bus ctiam uenerationem quadam adhibuit exornas calciameta auro & gcmmis & margaritis/quod fecif/ fe an te»G Calliculam memorant^dc Triumpho da mitiani parpulchre fcripfit Pomponius iibai*Quicl pIurar^Auguftinus tria uidere uoluiffe dicitur*f*Ra mam triumphantcm^PauIum pradicantcm/&Chri- ftum in carnc# De laude ipfius urbis» d E Vrbe Roma multa dicenda forenc^ paucis tz mcn ucrbis expediam* Dicit«n*PIiJib*iii* Nec fgnoro ingrati ac fegnis animi exiftimari poffe meri to^fi brcuiter atc^ in tranfcurfum in hunc modum di catunTerra omnium terrarum alumpna/ead^&pa^ rcns numinc deum elec9:a/quac ccelum ipfum clatius faccret:fparfa congregaret imperia^ricufcj moIirct:& totpopulorumdifcordes ferafcj linguas fermonis comcrtio c®ntraheret ad coIIoquia/6c humanitatem iSECVNDVS iiominidarct/brcuitcrcf una cunSaramgcntiun) in toto orbe patria Hcrec«Ec quid agam canta nobilitas •omtiiumlocorum/quosquis atcigeritr^canta rcrum ffingularum populorumc^ daritas tenet* Vrbis Ro/ tna uei fola in ea & digna ctia feda ccruicc fadcs/quo itandcm narrari debct opcrcr' Ec qualicer Campaniae ora pcr fc foelixcf illa ac bcata jamcnicas/ucpalsmfitunoin locogaudetis opuscc naturse^Iam ucro tota uicalis ac pcrhennis falubrita/ ]« tis coeli ccraperies eft cam fercifes campi^ta^ aprici col ni lcs/cam innoxii falcus:tam opaca nemora:tam muni i fica flluarum genera:cot moncium afflacus/tanta frci I i gum dC uicium olearumq^ ferciliiastcanca nobiliii pc/ oji corumuelIera:toc opcimathauriscoUa:coc lacis/coC amnium/fonciumc^ubercascotam cam perfundens toc maria/portus:gremiumcp terrarum comertio pa/ tcns undic^/6^ tanq ad iuuandos mortales ipa auida in mare pcurrcns^nccj ingenia/ritufcp ac uiros 8c lin gua manucf fupcratas comemoro geccs:ipfi deea iu/ dicaucre graeci/genus in gloriam fuam cffuiifiimum ini quocam parcem cx ca Graeciam magnam* Sribic pras il tcrea»Iib*vii»gcnccm in toco orbeprasftanciffima una omni uircuce haud dubiae romana cxcicic* Scrabo aic.Hos quidcm profpcros rerum euencus ip fa rcgioncs nacura praebec adiecic ci Romanus popu lus quicquid cx prouidcntia confultandum erat. Nam cum in condedis scdiftciis graeci acuci maxime V ii tlBER acfolcrtcsfuiffcuidcantur/cum pulchritudinc tCmvt nitnctum ingeniofe profpicerent/portufqj & agri fc/ racitate«hi ea maxime animaduerterunt:quac illi par uifeceruut*Hormifdas a Conftantino imp quid dc VrbeRoJenciret* IdtatumpIacererefpondit:quod i didiciffentibiquocfhomines mori(ut philofophu decebat)Ioquutus efl: Quid dicam beatiffime patcr : dcciuibus S^lpopuliro^numeror^Cenfu Romssagf tato iuuenta funtciuium ro* Ixix*centenaS^* cxUim miLOIympiadc*ccviifaIutis uero Chriftianacan.xU vliulrlxc eft illa Roma/qux genuit Scipiones & Fa/ ; bios/MeteiIo5/8d LucuUos/SuIlam & Marium/Or^ ' tium/&: Mutium/Fabric!um/&: Dentatum/Marcel/ Ios/8i: Pompeios/atc^ ipfum C2efarem/& Auguftu» H^c eft illa praeclara Vrbs qu22 tot excelfentes ingc/ nio uiros cdidit Varronem*f at^ Catonem:SaIufti um/TuUium:8c Hortenftum^Omitto Gracchuj^SC M* Antonium/aliofcj multos prud£tiffimos uiros* Hxc tandem illa eft seterna SC potens aurescp Roma/ quasperdomitoorbetcrrarumgenuic Sandiffimos pon tifices uidelicct» Cletum & Clementem Marcellum Sc Syxtum Gre/ gorios Sc Leones atcp Silaeftrum & alios multos :& ad id fummi culminis faftigium perucnit ut omniii populoru regna/omniu gentium impcria magnitu/ dine/potentia/uirtutefupcrauerit • luuecus hyfpan^ lo cuangelioram opufculo hcroicis carminibus au/ SECVNDVS ream Romam nQminat*Pompo*ucro lx*tevn^dti BCgentmm Reginam appellat/quam Vrbem Franc* Petrarca mundicaput6C urbium rcginam uocat^Hii: xps profugo Vicario fuit obuius hic Petrus in cru/' cem adusthic truncatus eft Paulus:hic affatus Lau/ rentius.hicfepukus uenieti Stephano Prothomar* locumfecit^hicfpreuit feruens oleum loannes . hic Agnes poft obitum uiuens fuos flere prohibuit^Sj quo pergor^poffum netibi in hacparuapapiro Ro/ mam defignarer^Profe^flo fi poffim/non oportet:no fti omnia/non quia Romanus ciuis:fed quia talium imprimis rerum curiofiffimus ab adolcfcentia fuifli/ qni.n*hodiemagis ignarircrum romanar«xn funts q romani ciues^inultas dico^Nuf^ min^ Rotnaco gnofcitur/q Rom3e:qua in re non ignorantiam fo/ lam fleoCqq qd ignorantia peius cdQkd mtmtuAi gam exiliumcp multarum* Quis enim dubitarc pots quin iilico furredura fit:G ceperit fc roma cognofce/ rer^Forliuienfis autem fcribit.Propriaqu^dajhabeC Vrbs Roma adeo prascfara excelfa & admiranda : nt nedum alibi in orbe inueniantur:fed nec ctiam tranf ferri h*ceat optari:qui Romam ipfam rerum caput SC Dominam non uiderittcmerequicquam alicubi udJ mirabitur^Quid plura beatiffime paterr' Quasna eft illa urbs in toto terrarum orbe fub aureo faeculo futi data nifi roma in Latio dc Ethruria pofitaf^plinius^tii libro tertio ait*Saturnia inquit eft ubi nunc Roma« LIBER I Anciporfs uero ubi laniculu^ in par£e rom«« Habee ^nim fanda Vrbs linwna apoftolorum Pctri & Pau/ li dc tcrram facro martyrum cruorc purpurcam 8i alia loca deuotiflimacum indulgetiis 6^reliquiis fan<3:o rum di fandarum dei de quibus in fequenti libro no nulIadicam:fecundocp finem imponam» Bartholomeus CynifcHsFrancifco Albcrtino* Quf cupis eucrfam fam per tot faecula romam Primeuam in faciem cernere;noftralegas: His nancpinfpicies foracun(fta:Thcatra;CIoacas: Aelogya:Eur^pos : Balnea;Templa;Vias* Quicquid quale & ubi feptem fub regibus:& quiJ Induperatorum tempore:&: ante fuit* Hacc melius nemo efl: quiconcinnauerit unq Quae uatum mille uixmonumenta canunt« Bart^praediAi Tctradicon 4 ^lyliber impauidus domini fubiturus amici ludicium/hicmufas/hicheliconacolit: \ Non ed: qd timeas (i tu laudaris ab itlto: Spernere tunc ronchos inuidiamc^ potes« TERTIVSi DenouaVrbc* tt Yxtus Quartus fummus SC maxfmus Pon s tifex cepic Vrbem inftaurare. Primus*n«ob fcuras porcicus deftruxic : ac uias SCpIaceas urbis dilacauic 6^ laceritio opere ftrauicteccle fiafcp mulcas dirucas a fundamencis in priftinam for mam redegic^ SuccefTores uero ipfum imitari conaci func^Poflremo fandicas cua Sc Syxcum ipfum caece/ rofcjbreui cemporis fpacio fuperauic : opera enim ipfadilucideuericate rei demonftranc:ut nouaurbs merico appeilari poffic^MuIcum tamen differt ab illa prima anciquicate^Nam quanca Romafuicipfarui/ nadocec* PompoJaecus Iib*ii»Ro*hy* fcribic*BaduIam qui & Tociia fiagellum dei appelUtur: poft euerfam icalia^; Vrbem ipfam folo adequaffe^dicic enim Gocthi du/ ce Totila Vrbem romam prodicionelfaurict milicis xvi*KIJan*Porca celimoncana ingreffi imperio poci ti func:nec eo contenti bona diripiunc^Moenia bona ex parcefolo scquancjdomos aliquocigni abfumiicj incolas omnes cuiufqj gradus accp ordinis rexpocif/ fimuj Totila ab Vrbe abire praecepic:du<9:urus alio in loco coIoniam»MuIcitudo omnis in propinquas Vrbes fe recepic/fine habicacoribus urbis relic^a eftj manficq^ in ea folicudine ampIios«xLdiebus^ Haecfunccua monimencaparens romuIe:hazceft illa LIB£R. j ictcrna Vrbs tcrmramdea gcntium^ Roma/cul par eft nihil/& nihilfecundu:qua2 undicf ui^flo pene or bc ad uc(3:os triumphos rcccpit:cuius imperium oc/ ddcntis oceano 8C trans tygritanis rcgnis ccrminatii: cu nc illa Roma ad quam tot funt fub ccslo getes c6/ ucnirciuscratr^Tu ncilla/quaeinnumcrabiies colo/ Dias cmififtir^Scd iam ciuili inteftino^j hodio co lap fa cs:ut konorificcntior habcrcris:fi nomcn tuu tan/ tummodocxtaret*Scribicprxtcreaineendium in Vr bc furgcntibus flammis dkbus^xiiiu emicuilTc : fed no omnia azdificia in cincrcs iuilTe* Verumrn tresrc/ gioncs Portam^f^Capcnam^Pifcinam pub* & Aucn tinum ipfum adeo confumpfiffe uc necp tuc necp po/ ftcarcftituipotucrit/fcribitpraeterea*Hocin loco diA gredi non incptum pucemus/utfcilicecoftendamus epum ro» capuc catholicae fidei femper fuiffe*Roma ipfa terrarum dea 3c gcntium regina pofcerc uidecur dci fedcs BC imperii gencris humani/fed ubi noua ro ma praefentibus AugJacertos cxtulitabfentia princi pum noftra Roma paululum imminuta utrac^ tamc Vrbe principatum fibi ucndicante&quaefequunf'^ DcongineVrbis&nominefatfsab Igino8c Fabio picSorc dc Berofo didum eft U pcrpulche ab lo* An • Vitcrb*uiro Clariss* Fabius picfbor ait^Denominarc^n^autimponercgcn tibus & locis noua nomina:cmregiam ducumc^ius; eft.Sufccptoigicuritalus italix impcrioitum filiam TERTIVS 'uam Romam nominttSicuIis 6i ab originib^ in la^ io prxfecic*Quae relic9:a capcna medium palacinum Ccnuit/&: in ucrticc ubi hscrecexquilio Romam oppi dulum condicquod Valentiam fonat« pofbeius obi cum ob paludes neglecflu^ oppidu faic ufcp ad adul tum Aeuandri/quicum oppidofimul rcfHcuitno/ men^Quxquidem Vrbs Syxci 5C tux fan^titacis ti/f poreinftauraca& in nouam formam reds^^a efl/8i quotidicdiuerfis i locis asdificiis apliffimis cxornaf De nonullis ccclefiis Si capcllis. I ^ d E pdmaria bafilica laceranenfi mcntionem noti faciam:in ftacionum opufcuio fatis didum cft ac ctiam in palatio Conftantini in laterano : tame pf beatiflime:iterumac(^iterum pracdidam bafilicacd baptifterio appedicio penc ccllabente Sancflstati tu« plurimum commendo antecjuam corruat» Bafilica dlui Fetriapcft.principis in Vatic«abeata Silucftro Pa.ciufdem nominis primo fuit:quae ccn/ tum marmorcis eft fubflentata columnis:quamcjui dem nunctuabeatitudo amplificac*exceditenimad/ mjrationcm & magnificentiam Grasciae in asdificatiQ ne Templi AepKefi^ie Dianae duccntis uiginti annis fi(9:um atota Ana*Templi.nJ6gicudo*ccccxxv.pe/ dum* Lacicudo uero»ccxx* Columna?*cxxvii» a fin/ gulis rcgibus fa<9:2C4lx.pedu alcitudinc ex his»xxxvt cclacoe.ccftc PIinio*lib»xxxyi»Nii mirandum cfl: Bea ti flime pater* Nam cemplum cachedralis ccdefiss Scc X LIBEFl y Marix floris nuncupatum/cfuitatis noftr«FIorcntl lEc li^ e feptis quadracifq; lapidibus condrudun^ cum iionnuiliscapellisemuriuo adornatis marmoribui diuerforum colorum cotum incruftatum exccdit p/ di&m Dianas TempIumXatitudotn* ipfius eft ped* tcciiii.inparte cracis/corporis uero^cxlviii* Longitu do totius ecdefise ped^ccccc^Alcitudo ucro»cxL Alci tudo autem marmorca: teiludinisin medio poOtae pcd^ccciiii^Turris uero campana^ marmorea uariis ftatuis exornataped^cclxxx.omitto pauimentu mar moreum incepcum & fepulchra pulcherrima ipfius Tempii celeberrimi/quae omnia deo dancc fandicas cua uulc fuperarc in fupradida bafilicarquod prascla rumSiadmirabileopus iam adfidera cendic fabri/' cae/cui fandicas cua Facium*s«R«£« Car^cit^s* Sabi/ naeinftituit, Obmicto turrimcampanarum: quam tua bcatitudb piumbeis laminis exornauic* Bafilica diuse Mariae maioris a diuerfis pontificibus ^mpltata:quamfundauit loannes patritius roman^ tempore Liberii PP*quam poftea Xj^xtusJii.ampIia iiitS^ mufiuoexornauicucin ftacionu opufculodi/ Ki* Alexander oero^yiJaquearia aurea pofuit fupra ^ hoc anno cua-bsacitudo tt&um curo trabeis inftaura iii£*omi£to organum 5L turrim pulcherrimam capa/ fiarumtqiiam tua beacicudo plumbca teca 6C Aurata Ipila cum cruceexdrnauit* TERTIVS EccleGaJ.Laurentii cxtra muros quam nupcr Reuc*!? lendifrimus Oliuerius Carrapha Card^neapollcan^ cxornauit ^ laqueana aurea uariis piAuris adornaca |refi:icuic« De aliis eccledis principalibus dC an ciquis f facis in opufculo ftationum dixi^ EccIcfia^f^Crucis ia hier*in nonnullis locis cum pul ch:rrima capclla emufiuo a Reucrendiffimo Bernaig dino hyfpano ti.car^inftauraca cft cum imsgine prae j didi uiri do&iflimi ac facrap^ cerimoniaru erudiss* EccIeria.f.lVIana2 de populo a Syxto.iiii.fuic ab ipfif fundamentis cum clauftroinftaurata:quam hocan/ no tua fgndicas non degencransa patruo Syxto am piiauic pulcherrimifc|^ piduris 5c fepulchris cum no uis capellis S^ coemicerio lulio exornauic uc dicam iti fcriusdecapeliis* Ecciefia^LMariae de pacc a Syxto^iiii^fundata poftc* iiero ab Oliuerio Carrapha canneap^exornaca*. Eccieila^nMariasin donica uulgo in nauicula antiq/ ^deuoca/quamHuper ReuerediiTimus loannes dc medicisFlorenCinus primarius DiaconusCardi*S# R^E^ciufdem tic^collapfam in priftinam formam rc/ fticuic* De praeclariflima femilia medicorum fatis in ftacionibusdixi:quae quidem in locis piis omnes aft as familias noftri cemporis fuperauic : uc opera ipfa no folum in Icalia mulcis in locis apparenc fed in ip/ fisecclefiis&lociscerraefandacuifuncur in laudem frajdidx nobiliffimae familias audpres mulci pr»/ X ii LIBER cbfiffimi diuerfa opufcula puWicarunt^ 1 EccIeita/*MariasdeLorcca urbis S^lccckfia^CRocchl «X helemolinis pub*fundacat funt tcmporc tusc San#' Ecc[efia*f»Man2e deanima apud ccclcfiam pacis a n^ C Cione almano^ inflauratur bC amplificatur» Eecclehaindiuiduxtrinicacis incolle hortulorum» rcge Francorum incepta &: a reuerendiffimo Gulier^ tno maclouienfe pref bytero card* & cpifcopo pneft^ ^xornata qui lapides maioris capellae ex gailia ad nt %em propriis fumpcibus tranfferre iuffic* EccIeita.f.Saluacoris cum eccRa ^f* Lodouici ibidcm -concigua fandata eft a nacione galloru* Eccleita fandas Barbarsc pcrpulchra confiruda cfl f natione Anglicorum* * Eccicfia fandi lo.bapcifla: cum fraccrnftatc Florc* ab ip(is florentinis conftrucfla* -^ Efl: S^ aIiaecc!efia*fJo,bap*de mifericordfa cum ho/ Cpicalein qua fepelituncur corpora qui poenam capi^ talem merentura Natione Florentinorum fundatt apud Velabrum» Ecclefia*CPecri in monte aureo fiue laniculo pcrpu[/ chra a fundamcncis refticuta a regina hyfpaniorum» Ecclefia fan(fti lacobi in circo flammineo a natioe hy fpanorum diuino officio folemniter quoctidie uenc/ ratur maximacum reuerenda* Ecclefia^CStcphani in Celio montc &! alia eccIcCa fci Theodoli marcy« apudpalatiummaiusa Nicboko! J 1 TERTIVS Papa^v.inflaurata* "^ EccIefia^f^Saluacoris de pcdemontls in trans Tyhcf rlm cum aliaccckna fancEli loannis & fan*Cofmac & Dam^cum monafterio &:4f.Sccphani in columnis ri/ px cum alia eccria ppinqua ad radices Aucntini. Ec ecclefia fandop^ Qufrici Bd lulicflx cum ccclcfia fcf Vitalis mar.&.nSufannae &; Vici & Modefti marv^ EcccclefiafA5^mar*Nerei& Archileicum Ecdefia [ fandi Stephani in Vaticano cum nonnullis capellis quae omnes coHapfae afundametis fj'Xtus»iiii* anno lubilei reftituic* Omicco extra Vrbem eccIenam.nPancratii cum alifs mulcis/quibus addidic reliqas Si indulgentias» EccIcfia»f.xii»Apofl:o!orumcum porticu 6<:uefl:ibii lo inftauracafaic a tuabeacicudinc/ucapparctin cpi/ thaphio marmoreo cum his licteris^f* SEDEN TE Syxto 1 [*poi=it*maxJuLCar.s.Pee* ad Vinc^ncpos hanc bafilica pene collabete refticuic* Ecciefia«f.Pecri ad ViniCum habicationibus fiatrum a cua beacicudine maxima impenfa inftaurata cft* Ecclefia^CBIafii dc pannetta apud luliani palatium a fundsmeiuis incepta eft a tua bcatitudinc;cui quldc gratiam concedat dns perfinlcam uiderc* Ecckfia^fXaurentii in damafo a Damafb^PP^coftru i9:a:quam poftea collapfam Raphael Riarius Rcuct Card.eit.f.Georgii a fundamcntis reftituf f» I'ccl€fiafan(florumSergti& Bacchi infi:auratafuit« tUBER J Reucrendiffimo Gabrielli Card» Agrienfi» Ecclefia fandord Petri & Marccllini a reucre» Fhilip/ po CanCenoman^collapfa in priftinam formam re ftitutaeft* EccIe(taif*Marci ab ipfo Marco PP^fundata poftea a Paulo4ii«inftaurata poftremo uero a reueren«Car«de grimmanis exornaca* tccle(k*f* Auguftini cum habitationibus fratrii con ftrufla fuit anno chriftiiM*cccclxxiii*a reucrendifff mo Guliermo de Eftouteuilla epifcopo Oftiefi car» rochomacenfi 8i*S»R.4E« Camerario, Eccle(ia*CAnaftafi2c deuotiffima/quam collabentej partim ueto dirutam reuerendiffimus robertus Vir dodiffimus eiufde ti*pre{bytcri Car*Nancen. in prC ftinam formam reftituit ampliauitcp Sunt 6^ aliae multae ecclelids inftauratae de quibus ne fim prolixus mentionem non faciam* CapclUa Nico!ai*v*& alia fecrcta Eugenii.iiii»qs fra/ ter lo*flor*ord»pra2d*perpulchrc dcpinxic in palatio apoftolico func a tua beaticudine piduris & marmo ribus ac potta pulcherrima exornata:* Capella PP«fyxci.iiiia'n palatio apoftoUco ppulchra In q funt pidiurae noui &C uetcris tenamecicum ponti ficibus fancSis/manu & arte mirabili nobiliu^ pi(9:o rum concertantium uidelicet* Petri de caftro plebis/ 8C Alexadri &C Dominici 6C Cofmse accp Philippi flo Yen«qua| tua beaticudo ferreis catenis muniuic:ac fu TERTIVS^ periorem pareem tcfluclincam pulchcrrimis pi&urtn tC auro cxornauit opus praEclarum Michael.Archa/ geli floren^ftatuarix artis & pidura^pracclariflimu Omicco facrarum locum ab lnnocentio«yiiiifunda/ tum ampliatum ucro a tua beatitudine:in quo func ad honorcm dei bi ornatum prasdiiflae capellac para/ j mentagcmmisS^aurocumunionibus contcxcaJut I 8c uafa multa aurea & argentea cum pulcherrimis ca/ I ' delabris deauracistquse omnia tua fancSicas donaufc Suncibi praetcrea reliqui«e 8i cruccs 6C calices dC alia I ' ornameca a Paulo Bc fyxto & Innoccntio/at^ Alcxa^ dro Pontificibus inflituta*Omicro pluuiakm ditiffl mu/qucm magnusprcrbyccrloanncs Indianusdo no midt fyxto pont.max^Omttco regnum cnum co ronarumpreciofismargaritisa diuerfis pontificib^ cxornatum^Omitco prsecerca aliud regnu dicilTimuj ideftinfulampontificalemcum aliis ornamencis/8C tndumencis pont.a tua beatitudinc* Quid dicam de xii* Apoftolis argeceis dcauratis a tua beatiCudic lar/ gitis.Plurar^praedidosomncsPotifices quas fan(3;i tas fupcrauic^ In ccc[efia*fiPctri e(i capella cum choro BC pulchcrrl mis columnis porphinfpolia thcrmarum Domiani qu3e uocamr Syxti capella:in qua efl: fepulchru a:nc um {yxti*iiii»qu3e omnia tua fan(3:itas in minoribus conftituta benemerenti patruo pofuit : uc dicam ia Epythaphiorum opufculo* tlBER Eft&aliacapcIIaparuafei pulchraln ccclefia fanflt Pecri ad uincula cum ferreis cathenis bcaci Pctri apo ftoli/quam cua bcaticudo aeneis intdnfccus dc extritl fccus fculpcis cxornauic cabernaculis» Inccclelialanclo^.xii«apoftolorue{l capella maioi! pulcherrime depicfla cu tabernaculo marmoreo-iiii, porphireis columnis fubftencato cum alio caberna/ culo marmoreo corporis Chrifti & apoftolo^ Phil, dc lacobi fimulachiis cum fcpuiehro Raphael ger/ mano/qua^cmnia pofuit cua bcaticudo anno falutis Chriftianae«Mcccclxxvii*uGaptius dicamin epyth* Omicco marmoream aquilam inter anriquas ruinas repercam/qua fuper porci ecclc(iae»S»tua collocauit* IncccIefia^LMari^depopulofunt mults cappellas uariis pi(9:uris d>C marmoribus cxornatae maiore uc/ ro capellam tua beatitudo fundauit/ac uariis pidu/ ris cxornauic manu Bernardini Perufini in qua func fepulchra pulchcrrima utdica inferius de fepulchris Omitto Coronationcm Virginis argcnteam cu Ati gciis pondo Iib*cl*quam tua fanditas di&x capcllae donauic cum alii^ muneribus In BafiIica*nPetri in Vatic»eftcabcrnacu!u marmo/ reumaiii*porphircis fuffukumcoIunis:in quo func xii# Apoftoli fculpti cum paffionc martyrii apoftola rum Pcc.& Pauli:manu Mathei puUarii flo. fculptoi ris pr3£cIariss*quodquidem opus mirandun) Syxt^ iiil.refticuic aurocp exornauic^ TERTIVS lln Bafifica*nManac maioris in capella tnaiori i pul/ cherdmum cabernaculum marmoreu^ manu Minii florenci«impenfa uero Reuerendiilimi Guliermide Eflouceuilla Camerano* In ecctenaXLaurenciiin Oamafo e(l cabemaculum gccapella facratiss»Corporis Xpi uariis marmorib^ 8C piduris/quod opus fociecas eius cum dnaThere Ga Hyfpana fundau ic* I In eccIcfia*f*Mariae fuper mineruam efi: capella in ha norem V ir»Mari3c & beaci Thomse dc Aquino con ftrudaacdocataaReuereniOliuerio caraphaCard^ iNeapo4cpis*Hoftien*quam Philippus alccrius Phi lippi dc Lippis pidor excellcncissJlonmira arce de pinxic uc opa eius FIor«in cemplo diux Ma«Nouel/ ~ Ix demonftranc* Eft & alia capella dc Tornaboniis flor* dcpidaa Do minico Girladario flor^uc opera eius flor* in cemplo trinicacis bi Marixnouellac demonftrac^ Eft ibi alia capella Vir.depida a fracre Io*flor* Sunc in Vrbe aliae mulcas capellae ornacifrimastuc eft In cccIefia^s^Mariae de ara coeli & de pacc ScA* Pccri in monce aureo &if*Marci & Honorii di aliapi cccBapi* Depalaciis Poncificum* p Alacium lacaranenfe a ueceribus ponc.inftaura tum eft/in quo nonullx anciqcaces ro.apparec* Palatfum apoftoIicumXPetri in Vacicano inftaura tum fuic a NicoIao«iii« Vrfino deide a Nico^v^ Sc Eii Y LIBEa gcniaJiii.Poftca «ero a Paulo piotiuBlSiSpctoAiiu qui amum dc bibliocccas dc capella cxtruxittac VLtdiA cam a fundamcntis ipfis cotum rcftituiu Dcindc uc/ ro ab Innocencio 6C Alexandro ampliacum eft Po/t ftrempueroquantumacua beacicudine ampliatum Siinftauracumricresipfaeftinpromptu.Pluscninif Cua.S.hucufcp fecic q omnes alii praedicli pcr annos centum non fecereun quo func portae uariis marmp ribus cum ftatuis adornatae a tua beacicudinc* Sunt praerrerea aulas SC Camcrse adornatae uariis picfluris ab cxcellentiss.pidoribus conccrcantibus hoc anno inftaurataj- Prsetcreo facilcs afcenfus ad comodiratc sedium palatinarum cotcilc opus ex laterculis & lapt deTyburcio:ucadfummicateuf(|[Ce opus fumpcuoiiss.S^imperfe&fiiquod quidem j>: uc erac cua b^acicudo exornauic ac portis ac ualuis SC f:neftris &aliis neceffariis rebus muniuic : cccleftaq^ apfam imagine argentea Virginis exornauic tediJcp fuperlaqneariainftaurauir# Palatium fan<9:op£*xii*apoftolorn5:a Martino qnto Colupanchoatum quod quidem poftea cua beatitu do a fundamcntis fumpcuofiftimo sedificio reftituit ac ftatuis uariisc^ pidurts 5^ miirmoribus cxornauiC TERTIVS una cutti ccclefia ibidcm inclufa: quod qufdcm P c/ ueren.F^Socherinus flor.uulc perficere* Palacium.f^Marcia Paulo^ii.incoacum poflea iiero a Laurencio Cibo Garvberjeuencano exornacum.po .ftremo uero a Reuerendiss.Domi, Grimanno ctim leccleiia exornatum efl:* Pala:ium.f»Sabinae in quo Hononustiii.&: alrer.iiii Eiigeniufc^.ii.poncificeshabicatunc eil anciquujac fl deuocum:quodquidem reueren.Car.moncisrega/ |is inn:aurauic:poitea uero a Fatio Saniflor Viterb^ ciuldem cicCardi.cum Viridario in nonnuUislocis inflauratum in quo loco eranc xdes (abinae ro. ; Paiacium Confer uacor^jm 6c 5enacoris Vrbis in mo ^c Farpeio ampUacum eft a diuerfis poncificibus.s* a Bonifacio.ix.Marcino.v.Syxco quarco.& Innoce/' lio.viii.mulcifcp in locisccmpore tuae.S.pulcherri/ mis pi(fturis exornacum. In quo funt monimenca <| plura Ro.S.ftacua Herculis acnea cu hacinfcriptioc* SYXTOaiU.PONT. MAX. REGNAN TE Aeneum Herculis fimulachrum aurca mala fecundu uiuence Tropeum finixcra gerencis in ruinis Hercu/ lis Vidl.fori boar. effoffum conferuacores in monu mencum en<^romanajheiclocanducurarunt* Eft ibi capuc CoUoff! fradi cum hac infcripcionc* Temporeinnocencii Ponr.Max.viii* Capuc ex colloffo Cumodi Anr. Aug. Afe.tricenuj cubicum ir^cs^ ruinas templi pacisin mulca fruf^a rc/ Y ii tlBER I pcito coCpidmiu. cofcraatortt Vrfcfs ro.hcfc luffcci Palacium nouum lulianum cum ecclena/.Bla(it de panecca ibidem indufa habec curres 8c loca forcitrima pro comodicace & ucilicace pub«quod quide praecla/ rum opus a fundamencis ipHs cua fandicas excruxfc cum ampla dC tc&a. uia noua: Omicco aliud palaciu^ apud eccleltam fandi Fecri ad Vincula nuper incep/ tum a cua beaciCudine:Sunc &C alia mulca zedificia di/ uerfis inlocis VrbisaSyxco&cua fandicacecoftru d:a/qude ad ucilicacempub*^ ornacu urbis percinecs uc alias deo dance copioftus fcribami De domibus Cardinalium: d Omus reuerendiffimi carJ^Georgii cum ffatit isacpi(9:unscolumnis8C mulcis marmoribus fuffulcacumecdefiaibideminclufa eft perpulchra« quam Reue:Rap«rianus faonenfis*SiR.«E« Camera rius a fundamcncis erexic* Domus Vrfinopipropinqua cum orologio campf Flo^quameximius Francifcus Venecus VicecancelL fundauic/podea ueroa Reucren*Petro Rheginofi/ culo prefbytero Cardi:intus & extra uariis exornata efl: fliacuis acc^ piduris. Domus reue^Francifci Piccolominei canfenenfis no longe efl: a pdida in qua cranc fl:acu2e gfa^ poficsc» Domus cancellarise/quam Rhodericus Borgia ufce cancdlarius reparauic:GaIeoccus ucro nepos cuae fa/ ^icacis Vice cancell^mulcis in locis ampiiauic ac fl:a/ TERTIVS iQfsm^rmdrcisac pulchorimis piAuriscxomauiti i \ Domus fandi Laurcntii in lucina apud arcum domi "J ] ciani a pluribus card,ampliata*s*a loannc morinefi/ il 8C a Philippo Calandrino fummo pcnitcntiario:po>^ ftremo ucro a Io.bap*Cibo & a Georgio ulisbonefi patria porcugalhcardinalibus/cui quide Fatiuscar^ fandaj fabinas nonnulla pro comoditate addidicpro uc cius infignia indicant: DomusXmarcellf fuit confliruda a rcue*Io«Vencto cpo Port4card:ti*f.AngcIi: Domas^nMariae in uia lata a Rcucndiss^ Gabrielle Agriefi Car*ti.CSergii & Bacchi fundata fuic.Poftrc moucroaReucrcn*Faciode fanfloriis Vitcrbicnff Card^tituif.Sabinse fumptuofiss^aedificiis ampliata cum atrio & porricu & capcllis & Aula pulcherrima depi(9:a:Omitto Viridaria/in quibus funt uafa mas morea fculpta cum facrificiis BC raptu Sabinap^» Omitto aquarum conferuationem fubtcrrancam/8d camcras uariis piduris 3c ftatuis cxornatis uc cius in fignia palmae indicanc» Domus Cardinalis Columncnfis apud ccclcfiam*f* xii. Apoftolorum quam Ioiii«Diac«Cardi« Colum* pluribus in locis inftaurauit* Domus Francifci Porcii non Iongcapraedi(5a:quaj Rcucren*Pcc^Fufchcrus canampliauit* Domus reuc^OIiuarii carraphae in Quirinali folaci gratla conftru(3:a eft ab eodcm Reue«OIiuerlo card* Napo*€um ufnca & bortulo 6: aliis locfe multis fU &mis H epicha^exornacis eum epigram^multis. Domus!Rcue*Io*S£ephani Ferr* Pedemoncani car» Bononicniapud equos marmoreos cum horculo/8(; pulcherrimis habi^ationibus:non longe a qua efl: ui tiea dni Vlixis de Fano cum domo pulcherrima/in quo loco efFoffa fuere multa marmora cum flatuis c quibus unam habetin aedibus fuis fraclam Cupidi tiis uero dormientis miro artificio fculpta eft in pala tio mantua:* Domus cum uinca& plurimls hortuhs apud eccleli fiam fandac Agathas reue*Federici DiacC ar^s^Seuc rini/in qua func Viridaria perpulchra non ionge a q ^ft uinea noua feuer.car*de mediris flor: Domus Antoniocci lanuenfisepi praeReft* bc Card» S*R»E»tic*CPraxcdisapudcccleiiam cituli prsedidi quamquidem Rcuc.GabrieldcFano ciufdemcituli pref bfi car*ampliauit* Domus fandi Anto*abb:non Ionge'a pracdida qua Reucrcn:Facius ci*Lfabinae cpllabencem reftituit cu ccclcfia fdi Andrcas penicus defticuca ac pauimentii fum cedo renouauit & alfa q plura cum hofpiia!i/& horreis addidit in augpoentu 6i ornatii dida^ eccKae: Domusreue:Ioannis demedicis flor:priamii Diaco ni card^eft apud Alexandrir as bc Neronian£s 1 hcr fnas non longeabecclef a fcfllEuftachii/in qua funt tionulia; pprca: marmorea: mixtas cum piikheinma rmrivsd BiWfofeca ftacuis & pidufiscxornata: Domus fdisAuguftini a R^uercdiffimo Dominfcd Gard4Firnt)anod£«f*crucisfuit conftruda quam pa ftca Rcuercn^Francifcus Cufehtinus car*cxornauics Domus fanAi ApoIIinaris aedificacafuica rcuercri^- Guliermo de Eftouccuilla Car« Rothomacenfi :po/ fica uero ab Hicronymo rucnepo fabin*5C a Lconaf do Agen«cardinaIibusexornata# ^^ Domus cum curri de Flifco apud puccum albu/qua VrbanusLauaniaecomcs fundauic:poftremo ucra :fl aNicolaoLaaaniascomiteCardi^deflifco ampliaca || eft acuadis piduris dccoratat Domus rcucjuliani de C&ferinis Diaconi Car.cuj fpeciofi porta exornata/quam lulianus ciufdem do mus DiactCardtpatruus fundauic / in q funt ftatuae Ro.fupcrporcam uerouifuncurinfignia ruercacu|i hts carminibus litceris aureis: lulius auratas reuirenci in roborc glandcs Pollidcas pacerri iuracp femcf dabic* Domus reuc.Io*Iacobi apud cindam Thyberist Domus Farnefia ab Alexadro rcue^de Farnefvo ticut fandi Euftachif amplificaca eft arcjj cxornara: Domus J*Mariaj crans Tyberin2e:quam rcuc*Mar/ cus Saonen*do(3:iss4Uirciufdemci«Cardi4Cum hor to di aliis habicacionibns inftaurauic» Domus*f.Crucis apud plateam iudco^ fitc uifun^ cum monumentis prifcorum ro# tlBER I Domus reue.canSabeIIi ro«non longe ab ecclelia fcl Nicolai in carcere in qua func duo fepulchra roarmo rea cum ftacuis fculpca & Herculis erumnx ibide^ ui funcunSub xdibus prsedi&is e(l Theacru Marcellt Dortco lonicoc^ more pulcherrime conftrudum p acexiduncueftigia» Domus Laurencii manilii in placea iudeorum uariis epichaphiis St pi<9:uris Ro.exornaca* Domus bufalorum no longe a columna antonina» Domus Hieronymi de picis apud eccclcfiam fci I^u renciiindamafo nonullis picSuris exornaca/acrium cuiiis lapidibus cyburc« & marmoribus adomacu L Domus de ualle tc faxolis accp budi & Mapheis no/ uae func uariis piduris Sc ():acuis adornacx» Eft & domus cpi^N^apud currim argencinam cu fca/ la pulcherrima apud quam ReueJulianus«fi«de Cae rarinisDiac*car.f*AngcIi porcicum pulchcrrima cu columna preciofa conftruxic* Do«urfinoru in monce lordano & aliis locis pofica;« Domus Bcrnardini dc moncc falco in Aghonis pla tea cum puceo pulcherrimo. Domus mcllinopf eft apud eccIia^nMarias de aia» Do«ciuiu ro^dc fca cruce cum puicherr^ftacuis» Domus Io.de moce mirabili epifcopi Vafion* apud eccleltam fanfti Aug. Domus cum uinca apud porca; Sepd% auguftini de ChigisSencnfis» TERTIVS Domus HaJriani ab ipfo HaJriano car.fundata* Do.de Finario:quain Caroluscard^conftruxiu pomus de Soccerinis a |R.eueren«Francifco florencu IPardt VuUerano conftruda^ Domus pulcherdma/.CIementis a rcucren* domi/ nico conftru . vy Deho(pitalibus* , h OfpicaIe.f*Spiritu s in faxia aedificatum fuit ab , Innocencio.iiifpoftea uero afundamccis cum ccclefia opere fumptuofo inftauratu fuic a Syxtouiii iS^ ecccltfise defcnftonem rccepti fuerc» Z liber: I Eft & hofpitalefan<3t Saluatoris^ Marise dc con(b>. hcione apud capicolium ex helcmofinis conftrudit cum hofpicale lanucnfmm a camcra apfica apliatuji Gmtcco hofpicale Almanoru/ Anglicorumcp/& gat lorum/arcj Hyfpanorum/Florcncinorucf 8c aliarum nacionum^ Tamcn pacer Bcaciss«nuilum cxpraedic/ tis inuenio/uteft illud.f^Mariaenousede Florecia ab Eugenioiiiii^commeridacum/ccclcfiam cuius confc/ crauit/in cjuo loco ad minus fucccc^infirmi/cotidecp mulieres in hofpitali coniundto cum omnibus me/ dicorum fubuencionibus.Omitco hofpicale praccla/ rum*f*MariaEdemifcricordia a Pio*iii*maximecom mcndatumtOmicco praccerca hofpicalc fdi Saluaco/ ris de congregatione prefbyceroru/ac fancSi Io«Bap» de bonifacio & alia quae qUide oia func nu* xxxyiii# De Bibliorecis nouse urbis: i N Palatip apoftolico in uacicano cft illa prascla ^ ra biblioteca a Syxtoaiii^conftrucSa cum cius imagine/ac pulcherrimis piduris cxornaca cum hi5 Garmfnibus: Templa domum expoficistuicos fora moenia poccs • Virgineam Triuii quod rcpararisaquam Prifca liccc nautis ftacuas dare comoda porcus j ^3 Ec Vaticanurh cingerc Syxtie iugum^ \ PIus tamen urbs debet/ na quas fquallore latebat Ccrnitur in celcbri biblioccca loco* , TEaTIV? ^ancpiSurs dodorum S^^llacarnsina u£^ jppufpulo epichapju IBft^ al(a Ublioceca apud prsedicSam/quas graeai df • llbicodcm fyxco conftru uidi licceris maiufcuUsconfcripca: . ^» I ^>, ;j j - 1.^ Gmicco ftrumencageomecri2e8<: aftronomi^ &;alia quse in iiberalibus difciplinis perxinenc auro &:4rge , topi<^urisexoniaca: ^ftpr^-cereabib^iGcecanouafecreta ppulchra(uc (ta dicam)PeaUlis Iulia:quam cuabcaticudoconftruxijc ^niic^planecarum 8i coeloru exornaaic/addicis au/ I ' Jisdicamerisornaciss.atc^ de ambulatoriis auro/8^ piclaris ac ftacuis exornacis no logeacapella fyxtea: Omicto bibliocecam fci Petri a diuerfis ponc»c6ftru/ da & a cua beacicudine exornaca: In eccleUa fando^vXii,Apoftolorum 3c [&{ Petri ad uincuia/ func bibliocecas a cua bearicudine coftrud^ acc^ picturis exornacae. JPraecerca func in V rbc aliae: mulcae bibliocecae aciquae .uc apparec in eccleua.f.mariae ara coeli^ mineruaeSC Nfanfti Auguftini 8c fabinae 8i aUorum locop:. Jf ft prsececea in aedibus Reueren.Io^de medicis flor* j)rimarii diac*Card«bibIioccca pulcherrima codices -jcuius magnificus Laur^pacer eius ex gra:cia noti^nul Z ii eWBEKi Oraclo uQctsmandi maderaris habenaft ? Ecniericotnterrisdtceriseflecieus» Tc ncmo fuperac fanda piccate/fide^/ Relligione graui/moribus/ac^ probi> Tanca cibi e(l animi probicas/qd iulius alcer/ Inrer poncifices nemo rcpereus adhuc* NuIIus adhuc fuerac canco iam nominedignus: Tu folus luli diue fccundus ades«~ DeBeluidere^ i Ncerpalacfumapoftolicum S<:palaciuInnoc£ di PP*viii«in loco/q Bcluidere dicicur;cua«S^ conftruxicaedificium perpecuum operefumpcuofo uariis Iapidibus/& acnels/ marmoreirqj ftacuis exor/ nacum^Omiccoloca pulcherrimc depi bttuicp oirricufo temporis Gonftruflajquscquidcm omnia aliam Vrbcm demonftrant Omicco denicj Iacum/8Cakum parieccm re<9:o tramiccdefighatuma palacinis acdibus ad molem ufc^ Hadriani cum am/ plificacione Leonina^ ciuitacis & alia q mulcaibidem dcfigaaca a cua fanditace* De Porcicibus^ i N Vaticano eft pprcicus^f. Petri dup!cx/in pa ricce unius eft nauis flucSuans eum Apoftolis cmuliuo depida ab lodo Fior.picJoreexceiicntissi fimulcumarchicejflura^ucapparetin prasciara turri marmorea ecdt(\vc florencinas.Opera cuius per icali am mulcis in locis excantifuicc^ a Benedid:o.xi*poCt maxan Auinionemadpingendum marcyrum hy/ ftorias accicus ingenci praccio/ morte inccrueniencc opus omindn fepulchro rnarmoreo cui^ funt carw Ille ego fum per quem pidura cxcin<3:areuixiCv Vc aperce dicam in cpicha.opufculo* In praedida porcicu .s.Pec.uifuncur carmina icife* Quem liquidos pelagi gradiericem fternerc flu(^s Impericas fidum^^ regis crepidumcjj labantem Htngis:5C cclcbrem reddis uircutibus almum Ho: iubeas rogicante deus concingere portum* Apud gradus marmoreos plateas^s.Petri eft porcfc^ pulcherrima a Pio.ii,fundaca:uulgo Benedi&o p5 tificis dicicurtpoftea uero ab Alcxan.poftremo aucc a cua BeaticudineanapIiaca:opUs quidem neceifariii IIBER ?^ oportctenimcepturh prinapiumcumplatcaelatitu** dine adimplere qcf quidem eet opus praeclaru> . > Eft porcicus clauftraiis palaiina a Syxto fundata» Eft porticus«s»xii«apoftoIo^ a tua Beati«fundata# Eft porticus fan^i Petri aduinculc a tua»S*conftru/ <5a/in qua depida fucre carmina infraferipta litteris aureis apud infignia rucrea» Aftra palatinis quse tangit ab aedibus hofpes ^ Hac primum nata eft lulia qucrcus humo* Sut in Vrbe dc aliac portic^ diuerfis in locis coftruc* De uiis & plateis« u laPontificumnotiffima/perquam PontiEad Latcranancedic a Syxto^iiii ampliata/ Dcindc ab Innoccntfo^viii^Poftremo a tua Beatitudine mul tis in locis ampliata* Via lulia noua a ponte lulio ad Syxd ufcp pontcm/ quam tua Bcathincohauit ad utilicate totius urbis* Via Alcxandrina fn ciuitatc Leonina ab AIcxan*vi* inchoaca tusc ucro bcatitudinis tcmpore perfe(9:e c3 alia uiappinqua no longea porta uiridaria/qua tua Sandicas hocanno ordinauit* Apud pontJ^fiAngcIi cftuiaSyxtina cumhiscar/ minibusin lapidcmarmorco incifis* SYXTU iiii*Pont*MaxJuffu» OPT* AC PIIS> Quam bcnc Xyftina haec quae pp fluminfs undas Audoris meruitnomen habere fui TERTIVS Haec Mariae quo tepla dedit uia tramite rcflo: Fecic ut a Petri fedibus effet itcr Xydc tuu munus iam nunc Xydina uocari Roma potesiminus efl: condere cjuam coIere« yia«f»Ceiri Syxto inftaurata a tua Bcati.apliata» ! a & Via iudeo^ cu aliis duobus^pinquis a tua»5.apli# Via«f»Luci3E in ponticis obkuris cum alia ibidepro pinqua hoc anno ampliata fuit a tua beatitudincv * Omicco uias multas in campo Martio dc apud eccfc (lam apoftolorum tc Marisc fup mineruam atcp Ni colai dc cranftybcrinac regionis quas quidem fandi/ tas tua dilatauic ac laceritio opcre ftrauic. Sed miror cum tui praKceffores beaciffime pacer mi/ nime aliquid pro comodicace uiacorum aceciam cu/ rialium uiarum aufi fuerinc pfternere uel ampliarc» Bonum effec:ut tua.S«cum toc & tanta in urbe fecc/ rit/in icinereab urbe ad Bacchanum uf<^ pro ucilita tecommuni:uc perpetua fit cua^ fancfticacis memoria icerfit cucii^ftracauianemoreinpce deleto curare». Platea.f.Pctri a fyxto 6C Pio &c tua beatitudineamplf acaeft cum placea fandi Celfi ac Mariae Rotundae 8C iudeorum dc Agonis^ PIacea*f*Eaftachii &: martii campi &pifeinae& Lau/ rcndi in damafo atcp Marcelli 8<:*f.xii* apoftolorum ^ pluribus potificibus inftitutae ac tcmpore tuae«S^ latcrib^ ftracae fuereadditis Qoacis.ln plateaiudeo rum uidi lapide marmoreum cu his Ifis fculptis* ElBER IVLILILPont*Opt,Max» AVSPIGllS. lacobus Albcrtinus & Hieronymas picus AcJifc^ Anguftia uiae ad Forum iud ofFcnfi coaftis regrc/ di domiUampliand^coerauer* idcm^ probaucrunt annp Chnfti.M*cecccviii. Omijttp platcas tranftyberinas & aliorum loco^ Vt bis/quas omncstua*S*cxornauit amplificauitcj. De fcpulchr|s memorandis^ i NBafilica lateranenfi cft fepukhrum xveumf uariis marmoribus exornatum Martini«Pa*r* CplM^pri^^^s non longe a quo eft lapis marmoreaf cum infcriptione^RiAlberti dealbercis flor*Car»tft* fancStac Crucis^anno xpt»Mccccxlv*cum alio fepul/ chroporphircticomiroartificiofculptum. ^ InecclefiabeatiPctriin Vaticanoin medio capellae fyxti eft perpukhrum aeneum fepukhrum uariis fta tuis exornatum:qdcjuidem tua beatitudo patruofy xto fummo pont*B*M«Pos*an«xpi«Mccecxciiii Non longe a quo eft aliud aencum fepulrhrum q - |n cc€!e(iia»s>Mariae ic popalo futie mulca fepwlcm Cardmaliumuaraspidurisgcflamis exornata* ' In maiod uero capella fuc duo fepulchra marmoret pulcherrima qua? tua (ancSicas Afcanio marias Vicc cancellario/8< Hieronymo Caonenfi Gard.bertiMer» pos*manu Andreac fanfuini flonexceUftacuarii» In i!ccIe(ia*s>Marrae Nouae eft fepulchrum marmo/ rcum ad finiftram maioris capellae unionibus exor^ nacum:in quo requiefcir corpus R^ere^ac fapicndss» Alcmanni dc adimariis^florencini card.ci*s*Eufebif» Omicco fepulchraccclefiarummulcaru^ utcftinara coeli 8< fancflas Mariae fuper mineruam & Auguftihl &:XPauli 8d Agnecis uir*cxrra Vrbem* Tamen bcaciffime pf in ciuicace flor uidi /epulchrji tnulca aenca/& roarmorea miro arcificio fcu!pca:dc £C ii ttBEa ^ quonda PP.uariis pi^Jturis&marmorib^cxbrnatft In ecclefia fandaeCrucis funt multa fepulchra mar/ morea ucdicam in opufculo epytha* Omitto fcpul/ chra Abbatiae &:J*!Vlaria2nouclIae & Trinitatis cum lapidibus marmoribusac porphireticis uariifqj pic/ turis exornata.Omitto praeterea nonnulla fcpulchra ^ lapide indice conftrucfla uulgo paragone maximae exiftimationis & pretii auro exornata» In eccIefia*s»Mariae de Carmino efl: fepulchru mar/ inoreumftatuis&pi(9:urisexornatum quod qdem Reue^Franc^Can Vulterr*6«: magnificus Pct^de So/ therinis eius frater primus & pcrpetuus dux Sc Con faIonarius*S4p«QjF» Viri dodiss.ati^ ditiss* Tho miequiti deaurato pfi.B*M*pofuerut4 Ornitco fepulchrum excelLmaximae cxiflimationis ad honorem fc5i lo, gualberti in ecclefia indiuidqas Trinitatis conftrudum. Omitto fepulchra multa extra urbem ut eft in cccRa f^Miniatis fepulchrum marmoreum Reue.laco*car# tit.s^Euftachii uc dicam in epicha* EdSC aliud fepulchrum marmoribus & porphireti/ cis fapidibus exornatum in ccclefia moncis Oliueti a Gugliermo de Capponibus flor.epo corton. eum capelia&ahis sedificiis conft:ru(9;um* De ualuis & columnis acneis^ i N Bafilica laterancnfi flanc quaccuor Ingentes columnsescncae/quae c^pore Titi(ut circufert*) TERTIVS Sd Vcfpafianiad Vrbcm trannataefucrc/aliqiii autcj I creduntcas fuifTccoIumnas quas|^Vcrgilius in ccrcto Gcor«lib*mcmoraC4 Fulgenccs aerccolumnas fub Aug*principc» Erant& aliae columnac mulcae in Vrbe» ^ In bapciftcrio & fca fco^ fu nc porcae sencae ut in ftat! onibusdixi.Omitco porcas acreas*s» Adriani 8c Ma tiae Rocunda: & Oracorii.C Pccri in Vacicano & alio rum locorum uc in capclIaif»Pccri ad uincuk cum in fcriptionc Syxci & lulii*. In bifilica^s.Pccri cfl: praeclara porta aencatquam Ea. genius.iiii«fabricarc fecic a prxclariss* Anc.flor.aera/ rio fculpcorc^ Tamen patcr bcaciss.portac baptifteriC diui Io»bapcan duitatc flor.poficae multum a pracdt dis difFeruc:in quibus inenarrabili fculpti aeris opc tioui ac ueteris teftamenti hyftoriae apparectutrarucp fculptorfuit Laur.cionus flor.ftacuarie quidem mi/ rabilis artifextquod opus non minorc camen fpacio q quinquaginta annorum ccmpore abfoluit* Omicro porcas acncas cuni duobus fuggcftis & aliis rebus in ccclcfia diui Laurencii manu Donaci florf ^^ g^ seacum fepulchrum lo.pp.in bapc, fabricauic: f n Cachedrali eft porca aenea manu lucae de Rub c» fculpcoris prajclariffimi: Omicco ftacuas pulcherrimaspub.ilocis poficas:uC apparccin cachcdrali & turri Campanarum 8C pata/ tio prioru libcrcacis 5C«s«Michae«6c in scdibus medi/ j iriMcpttlants afe ipfis flQr.fabrefa53e». DeofFicina cuciends? pecunist» ti On longc ab cccIefia.LCelfi tua fati5;itas offi A cinampccunlaecudchdacconftruxic:in quo lo co Aurum &.argenEum deargentacumcf Acs fiorcn linbrum niore parducere faciCsFiunt enim argecei nu mi lulii appetlaci cum apoflolorum ac Rucreaefami lideinfignibus cudunturc^ medii lulii ac diuerfaru pecuniarum genera imprimuntur/quaenunq huiuf modi Romac nec in cerris ecclefiae uifa funt« Omitto aurcos nummosuariis care&ribus impref fos cum aeneis trientibus deargecacis:quse omnia ad Vrbcm ipfam florcntini tranftuleruntmucacis infi/ gnibus.Aureus nummus floretiae extcnfus fuit an/ HOXpi.Mccccxxiiii.quia lucri gracia/qusedam alias ciuitates illum extendcntes figurabanc/in quib^ nu/ tnis ab uno latere Chriftus cum loiBapt. baptizan* ab alio ucro liliumun acncis uero de argencacis loa» Bap.folus : ab attera parce lilium praedi^^um • Omitto alias officfnas &:poncicas multas diucrfaril rcru a tua Bea*c6ftrudas ad utilicace & ornacu urbis Dc Foncibus & ppmibus* i N Vrbc plures fun t pontcs ut fupra cnarraui intcr pontem Syxti Aclii Hadriani erat pos tri iimphalis/quem nunc tuabeatitudo uulc inftaurarc & iam lulius pons a populo Ro. appellacur funda/ iienta cuius extant diruta^non longeab ecclefia t^&i TERTIVS^ Spfrftus deatiis poncibus hunam facio fnentionein ^uis acua beacicudine mulcis in locis inflauraci (inr« Fons (d Barcho a Benedi(3^o iofiaurato UC apj^arec in iapide mannoreot BElSi EDICTVS Almx Vrbis fiimm^ Senatbr ti ftaurauit hitnc poncem feredirucum* Pons.Lmariac a marcino*v*columnen(i inflauratus» In platea Diui Pecri in Vac*eft fons uariis marmprl bas ab innocencio Sc alex.S^ a cua Beaci«in(l:auracus« Eft&fons in loco/qui Beluidcrc dicicur cum puceo & acjua: du&busfubccrrancis miro arcificio coftru/ (ftas miIliario»ii»ad Vrbem perdudis a cua^S. Eft 8i fons aqu3e Virginis iu criuio Fonte in campd marcio a Nicolao*y»&Syxco.iiiitreftitutus : inqud loco.D*Bartholomeus de doxis aduocatus confifto rialis perpufchras scdes fundauic cum Viridario/82 fonce marmoribus exornato/ ubi di Eft &fons marmoreus apud ecclefiatii.f.mariac traji ftybcrinae/quem Lupcs Car.fudauic/utcarmiafcul/' ftadenocantiSCcum deficatus fueiit Reuerendiss* tlBER. V ^i Marcus yigerius Saoncnfis air dcSiss^dufdem tii^ Car*in priftinam formam reftituit: Sun^ 8c alii fontes in Vrbe in campo martio diuerfis in focis ut eft in domo lo^piccinini & i uineaeiufdcJ Dc Qoacis &purgatione Anienis* m Vltis in locis Vrbis fut Cloacae a diucriis p6 tiHcibus conftrU<5ae:ut eorum infignia demo ftranttnouifTimc ucro pluribus in locis nonullas iti ftaurauit ac nouasconftruxit tua beaticudo»Quae 4 dcm alueum Tybcris& Anienem ipfum purgare fe cir/uc nauigabiiis ficrct : Opus qdem praeclarum & utilc Vrbi Ro^Tyburtinas^ciuitati^quse quide om nia miro artificio & ingenio a tua fandicate adinuen tafunt/ut naues ipf« facillimein Tyberim ipfum perducantur onufte/maxima comodicate fimul cum utilitate totius Vrbis De Tybride flumine rcgalt nullafacio mentionern:qui fepc urbem ipfam ipun dauit:utfuit temporc Alex^ ut apparent in lapidib^ marmoreis apud ecclefiam mineruac di. mariae tranf/ pontince&fan{5i Euftachii:in radicibus apenini oii lurabaliaueropraedidimontis parte nafciturAr/ nus fluuiusRegalis» Dc Aedificiisa lulio fecundo diucrfis in locisconftrudiSrf i N urbe ipfa magnum & admirabile opus Bafi licc«8»Petri in Vac^Sanditas tua incepit anno .Chrifti«M»dyii,die*x^^*m€nfis Aprclun fundamen J TERTIVS clscufustuat^eaticudo primu lapidemarmoreu cum aurcisnummisfoleniccrpofuicmanu propria pro/ fcncibus»xxxy«Cardinaiibus d^tocacuria &po«roi cum hymnis dC cancicis^pod milfa^ de fpiricu hti&o a#R.«Francirco Sochcrino Fio»Gar«VuItcrano ibidc folemni pompacelebracam/in quo lapidecrancinci/ facinfrafcripcae Ifae a Dnico Anconio de chiarenis» IVLIVS. IL PONT^MAX^AEDEM DIVO Pecro dicacam uetuftace collabentem in dignioream plioremcp formam uccrigac fundamcnca iecic ahno Chrifti^MDVn^ Gmitco cerimonias mu!ca$ cjuas eodem die ibidc fic ri uidi a poncificc & Card.& prselatis* Quid d^cam deeccieiiais«Mari2e dc populo & Sco^ xii.ap oftolorum 8(:iS*Pccri ad uincula«&*s* Blafii dC fan(5lae Agnecis excra Vrbem scLMmx dc Crfpca ferraca:qs coUabeces«S,cuarefticuiccu5 aedib^ffuj^ Gmicto palatium fancSi Pctri tocin locis inftauracii &glmnalium publicum apudeccIefia*sJacobi apo/ ftoii ac palacium nouum lulianum 6^ aliud patacf u s*Pctri ad uincuia hoc anno incepcum» Quid praKcrca dicam de fumpcuofo Pataci o^s* xiu apoftolorumcum Viridario pulcherrimo/qd^qdej opus Rcucren*Francifcus fothcrinus flor*uuIt pcrfi ccicSfiamincepicr' Gmicto prseclarum.opus cum aquas dudibus in la tlBER T Co qui Belui(3crc (Jidtur/ac maltaafia acdificfa extrsi Vrbcm conftruda/ucapparct in ciuitatibus Hoftiae Tybcrinxacportucn.&ciuitatis Vcteris 8c Viterbi 8C aliarum ciuitatum ceelefiae in ejuibus pafatia Pon/ cificum.S*tua conftruxit»Omitto arccm ipfam Sur/ rianam 8c alio^ locorum dedificiai CJuid dica dccccIc(ia,f.Mariae dc Lorcta inftauratar' Omicto palatiu magnu i ciuicatc J^pria Sap*c6ftruc« Quid dicam dearce inexpugnabili Bononienfis ci/ uicatis a tua beaticudinc fundacaf^Omicto palatiu epi fcopale*f*Petri conftru<9;um Sc palatium potificis in ftauratum cum capelia pontificis a tua fanditate* Omicto ftacuam zeneam cubitorum»xx«quam Bom populus tuac fan(%itaci pofuit manu mich. arcangell flor^Quid plurar^in galliam ufcp aedifida plurib^ in tocis conftruxit fan(3:itas tua ut apparct f n Auinio/ nenfi daitsite quottidiec^ nouas incipit fabricas* Beatiirimcpontiluli.gratiasagamus dno Dco nfo/ qui fccicVi I Dfc lattdibus duicaeu Florentlnse^ Saonenfis* d £ ip^a Icalia beaciffime pacer nullam facio meti cionefn aic4n«PUnius« Haec efl iila Icalia diis Ci cra:qu9e*LAemitio*P*C«ScaciIio Regulo confuU/ bus nunciaco galUco cumulcu fola (ine excernis uIUs auxiliis acc^eciam nnecrafpadinis:equicum odogin ta milLarmauic:& quae fequucur^Eft enim IcaUa pro uincia Europac & omnium cocius orbis celebcrrima numine diuino ele<9:a:quae uc orbem ipfum clariorc facerec:fparfa congrcgauic imperia/in qua cft aethru Florencia pulchra/de ria cuius caputcft qua:ut in jp hemio dixi nonuHa fcribam* Florentiainicium habuiffc uidccur ancedomini nfi lefu xpi aduencu annis odoginca tribusRoroanopc CoIonia»Zaccharias*n*Lilius Viecntinus in Ub. dc fitu orbis dicit^FIorentia urbs inclita dC nobiliffima totiiis aechruriac nunc primaria/quae antexpi aduen tum honagcfimo anno a Syllanis militibus condita fuit:hancVrbemomniumItaIias pulcherrkna Ar/ iiusregalis ffuuius placidis interfluic undis/q acriis BC poncibus nobiUflimis cempUfcp deo dicacis/ac ma gnificis ciuium asdibus decoracur/eam Tocilum go chorum Rex per fraudem cepitac diruic : quam po/ ftca Carolus manus impcrator cum cx Vrbe Roma tempore Leonis in galUam redirec mo^nibus ac por/ tts inftauracam maiore ambicu circudedic ac nobiles florcntinos per uicina oppida difFufos in Vrbem ip fam fcduxft cqm fcfulanis camcg digniss^priuilcgfis donata liberaffi cffc uoluit Icgefcp ac magiftratus c6/ ceffitJn qua mulci Pontificcs patcr bcatiffime Con/ cilium 8^ Synodum feccrc/ ut fuit teporc Fclicis* PP* ii«aanoxpi«M«LV*pofte3 ucro a Pafcalc^ii.celcbra/ ta fait Synodus anno xpi»M*C4V*in qua fuerunt.ccc xl.cpifcopi congrcgati fuerunt pra^tcrea multi ponti ficcs qui flor*habitarunt:ut fuit tcmporc Martini.y* Columnenfis ro*dC Eugenii Vcncti.PPuiii. qui pcr bicnnium florcntiac cum Cardinalibus bc tota curia-j comoratus c(hldC concilinm ibidcm celebrauit/i quo graeci corum imperatorc praefcnte de proccffione fpi ritus fanc^i/idcm quod Ro.tcnctecclefia cofenfcriici maximamcf cathedralcm ecclcfiam:cujus tcftudo in tcrris fingularis Philippi BruncIIefchi flor^ archite/ ftocurantenuUisfubftcntacuIis abfolutam pr^di/ tas praedida obfcffa fiiit ab Hcnrico imp.anno Xpi* M4xxx.tamcn in pontificis partes perfcuerauit.He/ ricus florentinositcrum obfidet Vrbani.if.tcmporc quia pontificis partcs fcqucbantur. De laudibus/SC pulchcrrimis tcmplis SC fumptuofiss. aedificiis prac/ di&x ciuitatisiAIias dco dantc nonullaferibam^ha/ bcc#n*ccclefias parrochiales numcrQ«xIiiii*compu^ TEivnvs tf!S*xiuprforasc(^uibusnonnuUaecolfcgfataef . -^ ' Habct praeccrca Ccnobia uirorum:acmulicrum fan «Simonialiumixxvi^Hofpicalia^xxxviii^Fraternlta/ tes pucrorum^ix^yiro^ uero (inc numero abf<$ Ct peUis/8c Oratoriis mukis^Omicto pr^cccreaccclcfias multas BC Palatia infinica apud ipfa moenia Ciuicatis undicgconftrucflatQuaequidcm aedificia alism Vr/ bcm dcmonftranc^NuncucrodenonuIIis uiris cx/ ccllcn^praediclxciuicatismencionemfaciam* ,; uiris fan(9:iss»habuic Zcnobium epum ac ciucm •Dc ^ flor*qui f^'pius in Ambrofianatnunc uero>s« Laur« .'ccclefiadi(3;a:miflramcum beaco Ambrofio celcbrai uic/acutaltcr Martinus uiucns tres mortuos flonfw fcitauic»Quid dicam de aliis cpis>fi Andrca & Pddio atcp Antonio/pcr merita quorum Deus oftenditfi/ ^a multa in popu'Ior'Eugcnium/& Crefccntiuni co feffores omitto/q crebris miraculis corrufant* Quid dkrcn delo^Gualber* Abb*qui primusordi^Vallis umbrofas infl:ituit:brachium cuius dcmones fugat/ :^c lunaticos SC ab immundis fpiritibus oppreffos p rimpondonem ipfius brachii liberatfOmitto prastc/ ted miilcos Viros fancflos ord«minorum Sc prardica torum/Seruoruqj 8«:3»Benedi(3:i & Auguftini , Dc :moniaIibus &! fancliss.Viduis/ac nobilibus matro nis ne fim prolixfor finemimponam^ noia quorum Tfcripta fiinc in coelis ac ucncrantur in terris» Dcuiriscxcellentibus in ThoIogia& Philofophia :1IBER i Jftnconlum Kabuit Sc Honofriam archie^bs floren i RobercumdeBardis BcmaxGlm ficinum/qui nou^ Piaco a Policiano/d^ Lahdino appellacus eft« Habuic praecerea Leonardum brunum hyftoricum.bcX.da/ tum Alo)rfium marfilii Barch«lapacinum«Pallaftro zium/& /Vngeluni aciaolum:ucncp«n«auraci equices cum Donacoeiufdemfamiliae phiiofophi celeberri/ mi eranc«In iure uero ciuili Acurfium cu^ Francifco filio Dinum niufcellanum Laurencium de Rodulfis Io«Andream flor«nacione/Bonien«uero adpocione* In poe(ia uero Dancem Aldigherium 6cl6 « Bocca/ dum&Francifcum Pecrarcham/quisnonnuIIi areci num ueIinc«Francifcam barbariniu omicco/& Clau dianum(cefl:eZacharia Vicencino) mbdernos uero habuic Aloyfium pulcium & Naldum naldi / a quo nonnuUa de componendis carminibus didici:prim| liafcpfruduum eidem praefencaui/SCaliacarmina ad Nicolau baldellam Corconenfe condifcipulu mifi^ tic dicam in opufculo poncificum/& fapiencum fen/ cenciap£«Omicco Dominicum Floc«BdaIios mulcos» fn Oracoriauero Bapcidamleonem de albercis Pog gium bIandoIinum/8C Lapum licceris grascis 8c laciv nis erudiciss«Gu|donem de caualcancibus/Gabrie^ Landinum«Nicolaum defaIucacisinepifl:oIis/& Ni colau^de nicoIis.Omicco modernos«i.Chrifl:opho rumLandinum/&Macheum palmerium/8c ambos IUnuccino$/acBeniuehio5/&Lippos uiros dodtst TERTIVSy C ipfu m Mar^lIum/& alios mulcosi ti GeomecriA Paulum geomecra/^ Pecrum rhariaj/ Omicco Facium de Vbercis/de quo lo* Annius aici Facius de Vbcrcis flo.opcimus/acq^ erudidss» Cof/ mographus/qui in fuagcographia antiquicate Vi/ terbcm cxploratiss.habcns«aic.n*tribus nominibus didam Thufcam Veiuz3m/& Viterbum/dequaci/ uicacebeaciffimepacer nonnulia fcripfi in opufculo dc figni ficacione &C expoficione arboris Palmae dedi cac6*D»Dnico francifci Vicerb.Secrctario.R^Gard* fan5ae Sabinae.Qu^ ciuicas Viterb*habuic habecc^ uiro^mulcos exccllcn*Gard*& Epos*Omitco ipfum Egydium Gcneraleord.s^Auguftini* uiru dodiss* & prasdicatorem excellen.Saibicpraeccrea pra^did^ Annius*Facius flore» hyftoricus (imul & praeclarus Cofiiiographus illuftrior Blondo fuictuc qiii inge/ nio Thufco exceIIueric/& exploraca loca meiius7dC cercius cenueric» In Aftronomia Bonadum/fed exula pacria Forltut/ enfem appellari uoIuic^Omicco Laurencium Corniii In Medicina uero phiiicosmulcoshabuic excellen^ uc fuic Din us de Garbo &C alcer Dinus de gualdo/dd Thadeus/Turfianufcpeiusaudicon Omicco Tfao/ mam/Nicolaum Falcucium/Sd lanotcu manec* quos quidem exceltenciffimos uiros uiuere dico: nam cuj uircuceip&/5^ glorfa diem uldmam claurerunc« In arce uero inibcart mulci fuerepericiflimi apud d^ ; IIBEK iierfos fmpatorcs ac regcs dC duces/ut Jns Philippus fcokrius equcs flor»apud Sigifmundu imp^honorc &au<9:oricateprimus hetur/hic copia^Dux fadus xx«amplius pliis uariis tpibus SarmatasSc Xurcos in xpianos in ruentcs fupauit anno xpi* M*ccccxvi* In expcdicioe uero turcop: Bonaguifius de bonagui fiis cuius flor» praefed^us gentis Italo^ cum multis ftor^uiris expertis in arte militari primus fuic in ob(l dione magnae Damiacse ciuicatis/q ui cu fuis urbera ipfam primus itroiuicacinfignia Chriftianorum fu pra moenia erexit» Qulddicadeloanc Scrotio capitanco Marchionis macux/(j gloriofus ad porcas ufcj ciuicacis mediola» bis cun(3;a uaftauic^ Quid pterea dc Pctro Garoh' ftrocio ac Pctro deCa/ ponibusi^^OmittoIo^de medicis/Sialios multos/cj tiC ueri 8c antiq Roma.multis & diuerfis pliis hbfles fupcraructuidriciacp infignia cum fpoliis inimicoru ad pfiam criumphances redierunr^ In rcgimincuero &c6fiIio habuic infinicos r ucfuic D^NicoIaus acciolus uir flrenuus/ac do Quid dicam de ufrisexcelientibus in piflura utfuie iodus acThomas mafacius^Stephaus fymia* Tha deus ghaddus*Philippus carmelIita«Io4ord«pr2edu Andrcas bc PaulusocelIius,& Pjfellus.Omitto mo/ dcrnos^s.Leonardum uincium«Dnicum Girlanda/ rium a quo nonulla a teneris annis didici* Alex^bot tieeilum^phiUppubrandohiiu 8(:Laurentiu crediu* In fculptura uero Donatu 6^ Defideriu/ac Lucam de Rubea;qterrcas ftatuas cuuiromixtastucoptimus inuentor primus fuicXaurentiu de Gionis: Andrea Varrocchiu:8<: Antonium roffeUum*PhiIippu Bru* 6C Minium*Omitto Antoniu 6C Mactheu^ pullai.8i IVlichaeluarcangelumqui&piifluracxccllentiss* . ©mittoprerca Andreamfanfuinum &Antomu dc ^ontc Seuio*Omictp iprefforcs S: miniatorcs & fcri pcores infirtitos SCmoniales ipfas:quae quide diucr/' fa uolumina pontificibus ac rcgibus fcripferc ac pi/ <9:uris & auro cxornarunt* 1n archite(9:ura ucro ha/ buic praedi<9:a ciuitas Philippu bruneUcfcu«Bernar/ dum roffum*Francifcuciccam*Laurentiii dc medicis qui &C mullca 8c oracoria pra^clarus fuit cii artc roihcai *i:ab oibufc^ appeUabatur amator oium uirtutu^ H paccr uiropi excenentiss tpecuiusfeliciffimo crant omnfa peccata ad que reges non folum & principcs Ghriftiani oracores dc muncra mittebat*fed maghus turcus ac ipfc Babiionise faiadinusoratorcs &muoe ta balfami & auri fericinafc^ ucftcs & aiaUa In hispar LIBEa tibtw tiunq uifa cum tetoriis carbafinis $C firiccis us ras €t atii innumerabiles uiri ditiflimir' Omitto Bartho*. mdchionem apud fidcIiflJmu rcgc portugal» qut n5 tiuUas naues noftro tpe propriis fumptibu$ cum re/ TERTIVS gia ctafTe cocra perRdds ihfideles parauic* pmitco agricutcuras pertcfss«infinicos Quic! pcereai dicam de laniftciis et fericinis linceaminibus arce fri/ gia ^ auro accf argcnco circucexcissuulgo brocchacf tC rtcchami/&ahis cuiufcucp generis excrciciisfNon uiri cancum laudandi fed & mulieres ipfae laudandae func;quaeRomam ufcg ucnere/ucmonaftcria nonul la rcrbrmarcnc/nouiffime uero iuffu tusB«S»monia/ les ucnerunc ad monaftcrium»f«SiIueftri. Multas ca iamicaces/acbenaciuiliadiucrfis ccmporibus (imul cum pcfte pcrpeffacft florentia Nam lugubris / 8C fnifcrada peftis pene per orbe uniuerfum triu^ anno rum fpatio ufcj britcanos defcuiit/& ano xpi.M.ccc* xhamplius fexaginca hoium millia Florencise intra Vrbcm affumpfit:& per agru cun(^a pene|dcferca re/ Iiquic:qu & ducetica fexagtnca fex aurei nummi miltia per festf fi ii tlBER taeura praeceteris iUudracur duicatitusmitm &c!ea rutn fcecunda/ac fruAuu omnis generis abundansf iiim quo^ bpnarum arcium dodriha predicisiom/ mc^ generelaudis praeftantKfimiscxornatur» QuapropterBeatiss^PaterlVLl Ciuitas& ciucsp fe nobiiicaj:ecIarent& uircutibus*n6*n*opuseft/uca rne laudentur^SoIus nan Frandfci Albcrtini Difticon» Si nuncerrarem / fateor mc crrare libenter: Nam fine ccnfore nullus in orbe fuic» Vinccncius Raucnas ad libellumi Mirancur cunc^i/ac omnis mirabicur accas: Quod rcrum fu mmam parue libelle ccncs» Sic tc non cupiec dodorum curba uirorum Ec dicenc omnes cu mihi gracus eris« ImprciTum Romae per lacobum Mazochium Romanae Academiae Bibliopolam qui in/ fra paucos dics cpychaphiop: opufculii in luce poncc ano Salucis.M^D.X Die«iiii«Febr«