Islâm Medeniyeti Bağlaminda Türk Dünyasi
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
İSLÂM MEDENİYETİ BAĞLAMINDA TÜRK DÜNYASI İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ FARABİ AVRASYA ÇALIŞMALARI UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ Yayına Hazırlayanlar ve Editörler Araş. Gör. Onur KILIÇER Doç. Dr. Oraz SAPASHEV Demavend Yayınları Elektronik yayınlar serisi: 3 İstanbul, Kasım 2018 Yayın yönetmeni: Neval Güzelyüz Editörler: Onur KILIÇER-Oraz SAPASHEV Kapak tasarımı ve iç düzen: Demavend Eserin türü: Edebiyat, araştırma © Bu eserin bütün hakları Demavend Yayınları’na aittir. 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası’nın hükümlerine göre eserin tamamı ya da bir bölümünün, izinsiz olarak elektronik, mekanik, fotokopi veya herhangi bir kayıt sistemi ile yayınlanması, çoğaltılması ya da depolanması yasaktır. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayıncı Sertifika No: 27406 ISBN: 978-605-9986-83-0 Demavend Yayınları Başak Mah. Yeşil Vadi Cad. Metrokent, A1 Blok, D. 87 Kütüphane Bilgi Kartı Başakşehir-İSTANBUL (Cataloging-in-Publication Data) : 0090 212 500 36 07 1. Edebiyat 2. Türk Dünyası [email protected] 3. İslâm Medeniyeti http://www.demavend.com.tr 172 sayfa; 16x24 cm İÇİNDEKİLER І. BÖLÜM “İSLÂM MEDENİYETİ BAĞLAMINDA TÜRK DÜNYASI” İLK MÜSLÜMAN GEZGİN İBN BATTUTA’NIN XIV. YÜZYIL TÜRKLERİNE DAİR İZLENİMLERİ Abdullah KIZILCIK ............................................................................................. 1 GÜNÜMÜZ KAZAK VE KIRGIZ TÜRKLERİNİN DİNİ KİMLİKLERİ Oraz SAPASHEV ................................................................................................. 8 Aizhan SMAİLOVA ............................................................................................. 8 BERKE HAN ZAMANINDA ALTIN ORDADAKİ İSLÂMIN ROLÜ Erbolat SAURYKOV .......................................................................................... 15 DİN BİLGİ FORMASYONUNUN BELİRLENMESİNDE HADIAT AL ARİFİN’İN ROLÜ Omer TUYAKBAY ............................................................................................. 23 Oraz SAPASHEV ............................................................................................... 23 BEKET ATA VE BATI KAZAKLARINDA GELENEKSEL SUFİZM YANSIMALARI Gulzhamal KORTABAEVA ............................................................................... 38 SUUDI ARABİSTAN KRALLIĞI: ŞERİAT DEVLETİNİN DÖNÜŞÜMÜ Asan ALMAZ ..................................................................................................... 51 İSLÂM İSİMLERİNİN KAZAKİSTAN ONOMASTİKLERİNE ETKİLERİ Gulmira MADİEVA ........................................................................................... 69 MİTTEN EPOSA: TÜRK DESTANLARININ KÜLTÜREL KAHRAMANLARI Arif ADZHALOGLU .......................................................................................... 76 KAZAKİSTAN VE TÜRKİYE YÖNETİM KURULU SİSTEMİNİN TARİHİ: SELÇUK DEVLETİ VE KAZAK HANLIĞI Baurzhan RAHİMBAY ...................................................................................... 89 KAFKASYANIN İNCİSİ BORÇALI’DA ESKİ TÜRK İNANÇLARININ İZLERİ Cafer MUSTAFALI ........................................................................................... 96 MODERN TOPLUMUNDA DİNİN ROLÜ Zekebay ZEYNUR ............................................................................................ 112 ІІ. BÖLÜM I. AMANJOLOV OKULLARI KAPSAMINDA ‘TÜRK EPİGRAFİ VE PALEOGRAFYASI’ YUVARLAK MASA TOPLANTISI A. AMANJOLOV'UN “TÜRK FİLOLOJİSİ TEMELİ” MONOGRAFİSİNİN BİLİMSEL DEĞERLENDİRMESİ Saule BEKTEMİROVA ................................................................................... 121 Rayma AUESKHAN ........................................................................................ 121 OĞUZ VE KIPÇAK LEHÇELERİNDEKİ BAĞLAÇ VE EDATLAR Kasiet MOLGAZHDAROV .............................................................................. 130 ORHUN METİNLERİNDEKİ BAZI KELİMELERİN KAZAK TÜRKÇESİNE ÇEVRİLMESİ Bakytzhan ZİYADA ......................................................................................... 139 İNCE MEMED, ABAY ZHOLI VE ÖTKEN KÜNDER ROMANLARI ÖRNEĞİNDE TÜRKİYE TÜRKÇESİ, KAZAK TÜRKÇESİ VE ÖZBEK TÜRKÇESİNDE KARŞILAŞTIRMALI ÇEKİMLİ FİİLLER Kamil ÖNEL ..................................................................................................... 151 BAĞLAÇLAR VE EDATLAR: ORTAK FORM, FARKLI KATEGORİLER VE KONTRAS TEORİSİ Kasiet MOLGAZHDAROV .............................................................................. 157 I. ULUSLARARASI AVRASYA ÇALIŞMALARI SEMPOZYUMU İSLÂM MEDENİYETİ BAĞLAMINDA TÜRK DÜNYASI KAZAKİSTAN EĞİTİM VE BİLİM BAKANLIĞI ARAŞTIRMA PROJESİ KAPSAMINDA “KÜRESELLEŞEN TOPLUMDAKİ TÜRKLERİN DİNİ TANIMLANMASI” Yuvarlak masa: I. Amanjolov okulları: “Türk epigrafisi ve paleografi” І ЕУРАЗИЯ ЗЕРТТЕУЛЕРІ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ СИМПОЗИУМЫ ИСЛАМ ӨРКЕНИЕТІ КОНТЕКСТІНДЕГІ ТҮРКІ ӘЛЕМІ ШЕҢБЕРІНДЕГІ ҚР ҒБМ «ЖАҺАНДАНУ СОЦИУМЫНДАҒЫ ТҮРКІЛЕРДІҢ ДІНИ ИДЕНТИФИКАЦИЯСЫ» ЖОБАСЫ БОЙЫНША Круглый стол на тему «I Амажоловские чтения «Тюркская эпиграфика и палеография» I. INTERNATIONAL SYMPOSIUM ON EURASIAN STUDIES “TURKIC WORLD IN THE CONTEXT OF ISLAMIC CIVILIZATION” WITHIN THE FRAMEWORK OF THE RESEARCH PROJECT, THE MINISTRY OF EDUCATION AND SCIENCE OF KAZAKHSTAN ON THE TOPIC: “RELIGIOUS IDENTIFICATION OF THE TURKS IN A GLOBALIZING SOCIETY” Round table I Amanjolov readings “Turkic epigraphy and paleography” I МЕЖДУНАРОДНЫЙ СИМПОЗИУМ ЕВРАЗИЙСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ «ТЮРКСКИЙ МИР В КОНТЕКСТЕ ИСЛАМСКОЙ ЦИВИЛИЗАЦИИ» В РАМКАХ ИССЛЕДОВАТЕЛЬСКОГО ПРОЕКТА, МОН РК НА ТЕМУ: «РЕЛИГИОЗНАЯ ИДЕНТИФИКАЦИЯ ТЮРКОВ В ГЛОБАЛИЗИРУЮЩЕМ СОЦИУМЕ» Круглый стол «І Аманжоловские чтения «Тюркская эпиграфия и палеография» İSTANBUL - 2018 ÖZET Bu çalışma, Kazakistan Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığının temel araştırması olan “Küreselleşen Toplumda Türklerin Dini Kimliği” başlıklı Proje kapsamında gerçekleştirilmektedir. Bu çerçevede “İslâm Medeniyeti Bağlamında Türk Dünyası” sempozyumunun makale ve bildirilerini içermektedir. Sempozyum Türkolog Altai Amanzholov'un anısına istinaden, “I. Amanzholov'un Okumaları: Türk Epigrafisi ve Paleografi” yuvarlak masa sunumlarını da içermektedir. Sunumlar, Türklerin din ve kültür temalarını, Türk toplumlarında ideolojinin etkisi altındaki sosyo-politik değişme biçimi ile onların oluşumlarını ve tarihsel biçimlerini belirleyerek, geliştirmenin yollarını kapsamaktadır. ЖУРНАЛ АҢДАТПАСЫ Бұл жинаққа Қазақстан Республикасы Білім және ғылым Министрлігінің іргелі зерттеулер үшін қаржыландырылған «Жаһандану жағдайындағы түріктердің діни идентификациясы» жобалық зерттеуі шеңберінде өткізілген «Ислам өркениетіндегі түркі әлемі» атты симпозиумының материалдары енгізілді. Сондай-ақ Симпозиум аясында түркітанушы-ғалым Алтай Аманжоловты еске алу мақсатында өткізілген «Түркі эпиграфиясы және палеография» атты «І Аманжолов оқулары» атты дөңгелек үстелдің материалдары да енгізілді. Материалдар әр ғасырлардаға Түркі қоғамындағы идеология мен қоғамдық-саяси өзгерістердің әсерінен қалыптасқан, өзгеріп, дамыған түркілердің діни және мәдениетінің индетнификациялары жөнінде және олардың қалыптасуының тарихи жолдарын зерттеуге арналған. SUMMARY This collection includes the materials of the Symposium “The Turkic World in Islamic Civilization” timed to the Project Study “Religious identification of Turks in the globalizing society” of the Ministry of Education and Science of the Republic of Kazakhstan for basic research, and also included the materials of the roundtable “I Amanzholov Readings” which was held in the framework of this symposium in honor of to the memory of the scientist-turkologist Altai Amanzholov on the theme “Turkic epigraphy and paleography”. The materials cover the themes of the religion and culture of the Turks, their identification and historical ways of forming and developing under the influence of ideology and socio-political change in the Turkic society. АННОТАЦИЯ К ЖУРНАЛУ В данный сборник вошли материалы Симпозиума «Тюркский мир в исламской Цивилизации» приуроченный Проектному исследованию «Религиозная идентификация тюрков в глобализирующем социуме» МОН РК по фундаментальным исследованиям, а также вошли материалы круглого стола «І Аманжоловские чтения» который был проведен в рамках данного симпозиума в честь памяти ученому- тюркологу Алтаю Аманжолову на тему «Тюркская эпиграфика и палеография». В материалах затронуты темы религии и культуры тюрков, их идентификация и исторические пути формирования и развития под вилиянием идеологии и социально-политических изменении в тюркском социуме. І. BÖLÜM “İSLÂM MEDENİYETİ BAĞLAMINDA TÜRK DÜNYASI” “THE TURKIC WORLD IN THE CONTEXT OF ISLAMIC CIVILIZATION” İLK MÜSLÜMAN GEZGİN İBN BATTUTA’NIN XIV. YÜZYIL TÜRKLERİNE DAİR İZLENİMLERİ THE STUDIES ABOUT XIV. CENTURY’S TURKICS OF THE FIRST MUSLIM TRAVELER: IBN BATTUTA АЛҒАШҚЫ МҰСЫЛМАН САЯХАТШЫСЫ ИБН БАТУТАНЫҢ ХІҮ ҒАСЫР ТҮРКІЛЕРІ ЖӨНІНДЕГІ ЗЕРТТЕУЛЕРІ Abdullah KIZILCIK* Öz: Tam adı Ebu Abdullah Muhammed b. Abdullah et-Tancî olan İbn Battuta (1304-1369) Fas’ta yer alan Marunilerdendir. Fıkıh ve Edebiyat âlimi olan İbn Battuta daha ziyade ‘Tuhfetu’n-nuzzâr fi Garâibi’l-Emsâr ve Acâibi’l-Asfâr’ adlı kitabı ve gezgin kimliği ile tanınmıştır. Hiçbir yerden ikinci kez geçmeme kararı ile m. XIV. yüzyılda dünyanın büyük bir bölümünü cesaret ve özveri ile dolaşmıştır. 20 yaşlarında başladığı seyahatini 30 yıl süren bir yolculuktan sonra tamamlamıştır. Türk-İslam dünyasını baştanbaşa gezerek, Fas’tan Cezayir’e, Tunus’tan, Hicaz’a, Şam’dan Irak’a, Anadolu’dan Rusya’ya, Hindistan’dan Çin’e kadar 120 bin kilometrelik yol kat etmiştir. XIV. yüzyıl Türk dünyası ve Arap dünyasının kültürel yapısını ince bir üslupla ele almıştır. Özellikle Asya’da gerçekleştirmiş olduğu seyahatlerinde