127136855.23.Pdf
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
a-M]. Bn (Safobeal: (Formerly AN DEO GREINE) The Monthly Magazine of An Comunn Gaidhealach Volume LV January, 1960, to December, 1960, inclusive AN COMUNN GAIDHEALACH 65 West Regent Street, Glasgow CONTENTS GAELIC DEPARTMENT Page Page An Gaidheal Og - - - -1,2 “Gach rud ach an fheoil” - 38 Amas gun tuairmeas - - - 38 Gaidheil a bh’ann, Na - - - 195 Aonghas MacLeoid - - - - 40 Gealladh, An ----- 60 Ath-chuimhne - _ _ _ 135 Gnaths-cainnte - - - - 11 Beachdan - - - - - 5, 16 Gillean Baile Sgarbh _ _ _ 103 Breabadair-Ladhrach - - - 88 La na Ceiste - - - - - 71 Bru-dhearg, Am - - - - 15 Lonach - - - - - 40 Buideal, Am ----- 63 Lorg An Damhain-allaidh, An - 2 Calum Iain MacGilleathain - - 111 Luchd-turuis - - - - - 59 Car Bho Char - - - - 52 “Maol Ruairi Ghlinneachain’’ - 42 Ceist ------ 97 Maraichean Lamhchaireach - - 47 Ceum A Bharrachd- - _ _ 1 Neadan Annasach - - - - 50 “Chan fhaigh a’ Ghaidhlig basy’ - 35 Niall MacGhilleathain - - - 98 Chraobh Ubhal, A’ - - - 111 Oraid A’ Chinn-suidhe - - - 120 Clach air a Cham - - - - 72 Partain ------ 75 Clann An Fhraoich- - - - 54 Rosg Gaidhlig - - - - 83 Cnoc nan Arm - - - 138 Seasaidh Bhaile Raghnaill - - 36 Co-chruinneachadh Nan Ceilteach - 107 Seoladair Is Saighdear - - - 138 Cuala Tu An Te So? An - - 29 Seumas Grannd - - - - 123 Cuideachd - - - - - 119 Sgeul Na h-Aon Oidhche- - - 27 Cuimhneachan air Donnchadh Ban 121 Sgiobalta - - - - - 26 Da Dheagh Ghaidheal - - - 52 So mar a bha - - - - 39 Daoine Samhach - - - - 49 Sradag ------ 122 Deich Mionaidean, Na - ^ - 24 “Tir bu mhiann leinn, An’’ - - 139 De Tuilleadh? - - - -23,64 Tir Nan Og - - - - - 14 Dias as gach Sguab - - 63 T-Ollamh MacFhionghuin, An - 12 Dioghaltas - - - - - 136 Traon, An ----- 62 Facail Bheaga - - - - 112 Tuilleadh Gaidhlig Aig Mod - - 29 Feachd Gaidhealach San Eiphit, Am 110 Uaimh an Oir- - - - - 101 Fhidheall, An - - - - 88 Bardachd Page Page Aiseirigh A’ Bheachainn- - - 4 Gun Urram - - - - - 19 Am Eirigh ----- 13 Snaim ------ 26 Dealan-de, An - - - - 14 Toimhseachain - - - - 74 Path mo mhulaid - - - - 39 Tri larrtasan, Na - - - - 14 Fuar-chridhe, Am - - - - 75 Tri Seoid, Na - - - - 54 Gaidhlig Obiit 2000 A.D. - - 101 ENGLISH DEPARTMENT Page Page An Comunn Gaidhealach— Learning Gaelic by Sight and Sound 91 Annual Meeting - - - 122, 144 Lore of Wells, The - - - 129 Executive Council - 8, 31, 57,90 Lure of the Pipes - - - - 18 Northern Organiser’s Notes - - 79 Treasurer’s Notes—10, 22, 46, 58, 69, 94, National Mod— 118, 131 Entries ----- 94 Ardnamurchan Provincial Mod 106 Mod Prize List - 132 Black Bothy on Wyvis, The - 93 101 Mod Week ----- - 125 Book Reviews - - 22, 64, 130 President’s Address - - - 142 Branch Reports—9, 22, 34, 46, 58, 69, 144 Obituaries— Carmina Gadelica - - - - 32,44 Macdonald, William Gillies - - 34 Celtic Congress, 1960, The - - 127 Thomson, D. C. M. , M. C., Alexander 9 Celtic Language Groups - - - 20 Celtic Name, The - - - - 33 Our Gaelic Heritage - - -112 Comunn na h-Oigridh - - - 78 Our River Names - - - - 102 Cornish Paradox, The - -66,77 Point of View- - - - - 19 For Your Information - - - 64 Postie ------ 20 Gaelic in Ireland - - - - 7 Reminiscences - - - 18, 79 Gaelic Poets of the 18th Century - 114 Shinty Final, The - - - - 56 Impressions ----- g Sithichean, Na - - - -42,54 Learner’s Page—6, 17, 30, 41, 53, 65, 76, Story of the Harp in Scotland, The - 145 89, 100, 113, 126, 141 Study of the Folklore, The - 80, 104, 117 VOLUMES Limited number in Stock Price 12/6 each Postage Extra MAY BE HAD FROM THE SECRETARY OF AN COMUNN GAID HEAL AC H 65 West Regent Street GLASGOW AN GAIDHEAL THE GAEL Editor — ]. THOMSON, M.A., F.E.I.S., 116 WEST SAVILE TERRACE, EDINBURGH to whom all correspondence should he addressed except that concerning advertising, which should be addressed to the Secretary, while Subscriptions should be sent to the Treasurer. 65 WEST REGENT STREET, GLASGOW, C.2. Telephone: DOUglas 1433. Leabhar LV AM FAOILLEACH, 1960 Aireamh 1 CEUM A BHARRACHD AIR eagal gun deanadh e roinnean a measg tha beantainn ri suidheachadh sluagh na nam ball bha An Comunn o chionn Gaidhealtachd a thaobh am beatha laitheil corr air leth-cheud bliadhna a’ seach- anns an t-seagh as fharsainge. Tha an t-iarrtas nadh gnothach a ghabhail ri rian-beatha nan sin iomchuidh agus glic; agus tha dochas Gaidheal—an comhfhurtachd ’nan dachaidh- againn gum faigh e eisdeachd agus gun giixlain ean, an rian-cosnaidh biodh e riarachail no e toradh. uireasbhaidheach, faradh air muir is air tir, goireasan siubhail, agus an cur-seachad aig Tha fios nach gabh An Comunn gnothach ris oigridh is meadhon latha is seann aois. Bha na meadhonan a chithear feumail is iomchuidh An Comunn, leis an run a b’ fhearr ’ nan sealladh, air son leas na Gaidhealtachd, no ris na doighean a’ f&gail nan nithean sin uile aig an Riaghaltas ma dh’fhaodte, bu fhreagarraiche gu bhith agus aig buidheann sam bith air an robh feuman leasachadh agus a’ daingneachadh cor an l&itheil an t-sluaigh ’nan uallach no ’nan t-sluaigh anns a’ chearnaidh sin de’n duthaich. dleasdanas. Cha bhiodh an sin ach toiseach tuasaide a B’ i crioch shonruichte A’ Chomuinn cothrom sgapadh a’ mhuinntir a tha an diugh a’ seasamh na Feinne a bhith aig canain an t-sluaigh— gualann ri gualainn, agus a dh’fhagadh a’ a’ Ghaidhlig—cothrom anns an dachaidh, chrioch na bu mhiosa na’n toiseach. cothrom anns an sgoil agus anns an eaglais. Tha a bheachd fhein aig gach neach fa leth, Chleachd An Comunn fad nam bliadhnachan agus chan e an Gaidheal a’ chiad fhear a thig iomadh meadhon is doigh gu bhith a’ toirt as a bheachd. Tha e ceart comhairle mhath an ruin ion-mholta sin gu buil, a’ brosnachadh a thoirt seachad, ach chan eil ann ach ni eile nan Gaidheal a chum seasamh dliith ri cliu cothrom a thagradh do rim a thoirt gu buil an sinnsre, a’ sparradh orra a bhith dion an anns an dearbh dhoigh agus troimh na dearbh cainnt ’s an oighreachd dhlighich fhein. chladhain bu mhath leat. Tha e iomchuidh Ach far nach bi Gaidheil cha bhi Gaidhlig, gu leor, saoilidh sinn, gun iarradh an Rimaire co dhiiibh Gaidhlig a mhaireas fada. Far nach beachd A’ Chomuinn aig a bheil eolas mionaid- bi obair riarachail, fhreagarrach agus far nach each air oighreachd a’ Ghaidheil agus air cor sealbhaichear goireasan coitcheann an latha is eachdraidh na Gaidhealtachd ann a bhith an diugh cha bhi sluagh ann an lionmhorachd. cur air chois meadhonan sonruichte air son Tha cor na Gaidhlig, mar sin, dluth-cheangailte feuman na Gaidhealtachd a leasachadh. ri cor siobhalta nan Gaidheal. Ach is e an Riaghaltas fhein, an co-bhoinn Is cinnteach gur h-e solus ur air ni a bha ri sluagh na Gaidhealtachd, a dh’fheumas a’ cho soilleir do chuid o chionn fhada is aobhar bhreith dheireannach a thoirt agus na nithean gu bheil An Comunn de’n bheachd a nis gu a chithear feumail leotha a dheanamh. Chan bheil e mar fhiachan orra siiil mhion a chumail urrainn gur misde, agus nach fheairrde, comh- air coir nan Gaidheal ann an iomlanachd. A dhunadh sam bith a steidh a leagail air comh- so suas tha iad ag agradh air Rimaire na Staite airle ghlic aig a bheil a freumhan ann am a chomhairle a chur riutha anns gach ni a fearann na tuigse agus an eolais. AN LORG AN DAMHAIN-ALLAIDH Leis An Urramach Iain MacLeoid BU mhor am beud nach d’fhuair Domhnall nochd e! Bha duil agam gun robh e air a Hearach foghlum ceart, oir bu duine e bhathadh an grunnd an aigeinn. ‘So,’ arsa mise aig an robh buadhan inntinne air leth. rium fhein, ‘so an damhan ris an canar an B’ aithne dhomhsa e ’nuair a bha e ’na fhrithear spiiinneadair an toir air a bheo-shlaint a an Isginn, ach chaith e greis mhath de bheatha druim an locha. Chithear gu leoir diubh am ris an obair cheudna am Braigh Albann no boglaichean mar so! Ge ta bha mi cearr. an aiteigin mar sin. ’San tigh-cheilidh an Cha b’e sin idir an treubh do’m buineadh an Orasaigh no an Leumrabhagh cha robh a damhan-allaidh ud, agus innsidh mi dhuibh shamhuil idir ann, cho geur-chuiseach solusach, mar a fhuair mi mach sin. Chan eil leithid suairc. an fhir ud san fhonn, ’ illean, agus chan fhaicear Bha mi-fhein co-dhiu a’ fas seachd sgith de e ach mar rionnaig san oidhche fhrasaich. na seanachasan faoine air an robh iad cho trie Thug mi a mach am bonnach coirce a bha a mach, mar a bha an t-each-uisge, na tighean agam le im eadar a dha bhial agus thoisich mi staile, bana-bhuidsich, agus mac-an-t-sron- ’ga itheadh, a’ gabhail iolla ris a’ bhreabadair- aich. Ach bu bhuidheach learn gun teagamh ladhrach fad na h-uine. Thainig e air tir, inneasan Dhomhnaill air na meirlich-seilge, agus nach saoileadh sibh gun tugadh e na no cuilbheartan nan eilid sgeanach. Bha iad buinn as gu a lion agus greis mhath a nis bho ag radh gun togadh e faile nam fiadh cheart d’fhag e a dhachaidh. ’Eil fhios agaibh gu cho cothromach ri cii-luirg, agus dh’aithnicheadh bheil buill de theaglach an damhain agus cha e an lach bheag is mhor agus gloc a’ gheoidh shniomh iad lion idir? Cho eucoltach agus roimh neach sam bith eile. Cha robh eoin a tha iad ri an cairdean eile, an fheadhainn air air ealtainn ’s na speuran o’n dreadhan-donn an eolach mi fhein ’s sibh fein! So aon iiach gu guilbneach is feadag air slios nam beann no sniomh, damhan-allaidh a bhoidich is a chuir ainmhidh ceithir-chasach, an gne is an cleach- roimhe nach fhigheadh esan aon rib anns am aidhean, air nach robh e mion-eolach.